Bernard Fonteyn: - Fortunatus soonen

Bernard (Barend) Fonteyn: Fortunatus soonen, op en onder-gangh. Amsterdam, 1643.
Vervolg van Barend Fonteyn: Fortunatus beurs en wensch-hoedt. Amsterdam, 1643.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton028890 — Ursicula — Google Books
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

D^r. B. FONTEYNS,

FORTUNATUS

SOONEN,

Op en Onder-gangh.

TWEEDE DEEL.

[Vignet: gravure]

t’ AMSTERDAM, Gedruckt by Nicolaes van Ravesteyn,
______________________________________________

Voor Dirck Cornelisz. Hout-Haeck, Boeckverkooper op de Nieuwe-zijds Kolck, Anno 1643.

[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

INHOUDT

Van ’t

TWEEDE DEEL.

ANdolosia, nae het over-winnen der Schotten, met den Koninck van Groot Brittanien ten Hove gekomen sijnde; verliefd’ op de Princesse Agrippina, aen wien hy, door Trouws-beloften, sijn verborgen schat openbaert; door de Wijn, slaep-droncken, van die berooft, wert van het Hof gedragen, en op de straet geleyt. Nuchteren, en van slaep ontbonden, vindt sich bedrogen. Van Beurs berooft, reyst tot syn Broeder, van waer hy met den Hoed, door Venetien, daer hy veel Iuweelen krijght, geraeckt in Londen; voeght sich ontrent de Kerck, als een Iuwelier. De Koninginne met Agrippina dees kostelheden beoogende, koopen eenige der selvige. Andolosia het geld van Agrippina ontfangende, set op sijn hooft den Hoed, en wenst sigh met haer in de Wildernisse, waer sy (uyt schrick vermoeyt, en dorstigh sijnde) van hem versoeckt een appel te plucken om haer te laven; klimt op den boom, werpt in haer schoot al sijn juweelen, set op haer hooft den wens-Hoed. De Princesse benauwt, niet wetende de verborgen krachten van desen, denckt om haer Vader, wenst haer by hem, en wert aldaer gebracht van waer sy was gekomen. Andolosia van alles berooft, vertwyfelt, en mistroostigh, verdrooght van kermen, pluckt een appel tot verversingh, etende, door de kracht der selvige, bekoomt op sijn voor-hooft gewas van hoorenen; rasende als uytsinnigh, loopt tegen een boom om die te breecken, doch vergeefs.* Den Heremijt geen mensch aldaer gewent te sien, doet aenwijsingh, door ’t gebruyck van andere diergelijcke, om de hoorenen af te doen vallen. Andolosia aenmerckende de kracht der selvige, neemter eenige met hem, en geraeckt door hulpe van den goede Kluysenaer uyt de wildernis’. Als nu, weder in Londen gekomen, verkoopt in onbekende kleederen, eenige van dese aen de Princesse, de welcke dees, nevens andere van haren Adel, etende, gevoelen haer voor-hooft met hoorenen beswaert; hy vluchtigh, sy verschrickt, den Koningh verbaest, sendt om den Arts. Mesomatto afgevaerdight, raeckt by geval ter plaetse waer men gewent is de Quack-salvers te vinden, daer Andolosia, sigh als soo eene voorstelden, dies hy gevordert sijnde, van Matto ten Hove wert gebracht. Den Koninck onder beloften van dappere geschencken versoeckt den hullipsamen hand van den genees-meester, de welcke belooft, het tegen natuyrigh gewas, wegh te nemen; gebruyckende de kracht sijnder appelen, doet die van den omstaenden Adel afvallen; Den Koninck hier in verblijdt schenckt hem sijn ringh, en stelt hem voor oogen sijn Dochter Agrippina, op dat hy die, als de anderen, hare hoorenen af doe vallen. Andolosia achtende swaerder, dees, wegh te nemen, en niet hebbende waer meê, eyst eenigh gelt van Agrippina om soodanige nootsaeckelijckheden te koopen: waer door hy sijn werck kost volbrengen. De Princesse dies verheught, geeft hem geld, in ’t tellen ontvalt haer den Hoedt die Andolosia op neemt, stelt op sijn hooft, vat de Princesse in sijn narrem; wenst sigh met haer weder in de Wildernisse: en dreygende met de dood, bekomt sijn Beurs; sy smeeckende bid om genaed’ en ’t leven, het gun hy haer vergunt: maer de hoorenen half wegh-genomen,*laet op haer voor-hooft staen, brenght haer voor ’t Paleys haers Vaders, en wenst sich uyt Londen. Het Hof verblijt, om de wederkomste haerder Princesse, doet de Burgers vyeren, en vreughd bedrijven: Ampedo, veel meerder om de komste sijns broeders. Dees nae uytmuntende gast-geboden, begeven sigh met al den Adel ter Iacht: alwaer in achtervolgen van ’t wild, Ampedo van sijn broeder verdoolt, by Lupino en Nicandro komende, aengetast: om de Beurs die hy niet hadde vermoort soude geweest hebben, ten ware den wens-Hoed hem verlost hadde. Dees aenslagh misluckt, nochtans voorsekert die selvige by hun was [fol. A2v] rustende, hebben by loops gelegentheydt, ter selver tijd Andolosiam overvallen, den Beurs afgedrongen, en om ’t leven gebracht.* De moorders geen penningen daer in vindende, door wan-trouw, in woorden vervallen: sijn hand-gemeen geworden, en malkanderen doot gesteecken. Ampedo in sorge, of het sellefde, dat hem bejegent was, sijn broeder mochte over gekomen sijn, door het langh wegh blijven, wenscht sich ter plaetse waer hy Andolosiam met de Beurs neven Nicandro en Lapino dood vind leggen. Ampedo sigh in Famagusta wenschende om de lijcken ter aerde te bestellen; versoeckt onderwijl de bystandt van sijn kloecken Arts, doch vruchteloos, wert neven sijn broeder (nae dat hy den wens-Hoed den stucken gesneden, en door ’t vyer, kranck te bedde leggende verbrant hadde) met dappere eer en groote droefheyt, by Fortunatus en Cassandra tot Famagusta in Cyprus, ter graf-stede gedragen.

____________________________________________________

Spreeckende Personagien.

Kon.	: Koninck, van Engelandt.
Kôgi.	: Koninginne, van Engelandt..
Agr.	: Agrippina, Princesse van Engelandt.
Ant.	: Antonio, Gesant van den Koninck aen de Koninginne.

Amp.
And.

: Ampedo,
: Andolosia

} Soonen van Fortunatus.

Nic.
Lup.
Gal.

: Nicandro,
: Lupino,
: Galdrano,

} Edellieden van Ampedo en Andolosia.

Pat.	: Pater Benedictus, een Heremijt.
Doct.	: Docter Valerianus.
Meso.	: Meso-matto, Dienaer van Andolosia.
Pro.	: Providentia, de Voorsichtigheyt.

[fol. A3r]

FORTUNATUS SONEN,

Op en Onder-gangh.

EERSTE BEDRYF.

Koninginne, Agrippina, Antonio.

NA dat ’t al-lichtend’ licht, omringht met gulde stralen
Gedoken was in ’t West, en om de kust gingh dwalen
In diamanten Coets, geruckt van Henxten voort
Met vlammen op-gepronckt, aen ’t ysig’ kille Noord’,
(5) Tot in het koele Oost: waer dat het op quam steyg’ren
Uyt Tethys bracke schoot, en aen my rust deê weyg’ren,
Heeft my geterght de lust, in ’t lieffelijcke wêêr
Te soecken mijn vermaeck, op dat te beter neer
Geset mocht sijn mijn quel, die stadigh ’t hert doet vreese
(10) Met innerlijck gespoock, hoe ’t met mijn Man mach wese,
En uw’ Heer Vader, lief, Princesse Agrippijn:
Want meermael in mijn droom te vooren quam een schijn
Van ’t machtigh Schotten Heyr, en wit-beschuymde stangen
Der Henxten vol gedruys; hier was den een gevangen:
(15) Daer d’ander diep gewont: gints docht my dat ick sach
Den Koningh neer-gevelt, die dood ter aerden lagh
Versmoort in ’t lauwe bloed: voort sach ick hem begraven,
En ons, daer nae te saem geboeyt, als arme slaven
Gevangen, en gejuckt, volgen der Schotten Croon,
(20) Voor ’t machtigh Engeland een laster, schimp, en hoon.
Den onder-gangh van ’t Rijck dunckt my dat ick staegh ooge,
Wanneer ick in mijn slaep, door droom, ben op-getoge;
Ach! diergelijcke quaed’ benaut mijn eel gemoet
Soo drae ick sluym’rend’ ben, en door mijn herssens wroet:
(25) Doch ’t is maer ydelheyt, dat weet ick wis en seecker.
’t Is quellingh, schim, bedrogh, siel-tergingh. Dees hert-breecker,
Nacht-looper, rustens-dief, ontroerder van ’t gemoed,
Indien men hem door-grond, is niet als hef van ’t bloed,
[fol. A3v]
En slibb’righ modder-sap, laes! in de milt begraven,
(30) Dat door het suyv’re bloet tot in het hert komt draven
Omringht de eed’le ziel, waer in dat sy verstickt;
En waesemt door het breyn, dat d’held’re geest verschrickt,
En neemt voor waerheyt aen ’t geen noyt werd’ waer gevonden,
Of heeft nae waerheyt schijn. Ick heb vaeck onderwonden
(35) Aen al mijn Medicijns den oorsprongh van dees last,
Jae menighmael door-socht, en rijp’lijck ondertast
Mijn quellingh, die ick heb gedragen nae die tijen,
Dat uw’ Heer Vader gingh tegen de Schotten strijen:
Maer noyt van al mijn quael, bequam ick meer bescheyt
(40) Als van mijn wijsen Arts, uytdruck’lijck wiert geseyt.
’k Vertrouw hem alles toe; ja, selfs kan ick vermoede
d’ Oorsprongh ontstaende is, uyt droeve gest van bloede.
Agr. Hier van vrouw Moeder lief, is d’oorsaeck soo ick gis,
Dat mijn Heer Vader niet weerom gekomen is
(45) Uyt ’t Leger, juyst op die gemelde tijd, en stonden
Die hy u heeft gestelt, laetst’, door den Brief gesonden
Met d’alder-jonghste post. Kôgi. Soo is ’t mijn waerde kint;
Maer, ach! ’t valt my te swaer. Agr. Vrou Moeder lief, hy vint
Ontwijffelijck belet, en dat niet sonder reden.
(50) Des Oorlogh-saecken men soo haest niet kan ontleden
Als Burgerlijcke twist, die maer alleen bestaet
In een persoon of twee, het welck den wijsen Raed
Wel haest neer-leggen kan, en scheyden haer verschillen.
Kôgi. Dat d’ oorlogh waer geslist, och! of ’t waer Godes wille:
(55) Want schrick, ancxtvalligheyt, en sorgh mijn siel steets parst.
Ick kan niet sijn alleen, ’t schijnt ick van droefheyt barst,
Jae, doe een tranen-vloed uyt dees mijn oogen vlieten.
Agr. ’t Waer best vrouw Moeder, dat u Hoogheyt wod’ genieten
De soete ommegangh, gelijck ick heb gemeld,
(60) Van al u Hof-gesin, wiens Ridders sijn in ’t veld
By sijnder Majesteyt, op dat ghy wegh mooght jagen
De quellingh, die gestaegh u hert en siel komt plagen.
Kôgi. Ghy raet mijn wonder wel, ’k neem uw’ vermaen in ’t goet.
Agr. En soo ghy dees volght nae, uw’ Hoogheyt beter doet.
[fol. A4r]
Kôgi. (65) Princes ick neemt in acht. Agr. Kom, gaen wy ons vermengen
By ons Princessen. Maer! wat of dees Post mach brengen?
Hy komt uyt Koninghs last nae ’t teken my beduyt,
Dat hy draeght aen sijn narm. Kôgi. Onheyl ’k hier uyt besluyt.
Agr. Of heyl, haer Majesteyt wel haest uyt hem kan winne.
Ant. (70) Doorluchtighste Princes, groot-machtighst’ Koninginne,
Alder-genadighste, en onsichgelijckste Vrouw,
Dees vast gesegelde, die ick behanden souw
Self aen haer Majesteyt, heeft my in hand’ gegeven
Ons Koningh, uw’ Gemael, beval my daer beneven
(75) Te seggen haer Genaed, hoe hy voor Sonne-schijn
Sich voegen souw te Paert, om t’avont hier te sijn,
Want alles is gebracht in rust, door sijn vermogen.
Kôgi. O onverwachte Post, alhier tot my gevlogen!
O onverwachte Bood’, uw aenkomst my verheught!
(80) Welkom besmet papier met innerlijcke vreught.
Agr. Weest welkom eed’le Heer, weest welkom in ons Hove.
Ant. Die eer die my geschiet, ken ick genoch niet loven,
Van Konincklijcke hand: de blijdschap die ghy draeght
Mijn Koningin, Princes, my grootelijcks behaeght,
(85) Over die kleyne dienst die hier is in bewesen,
Door uw dienaer en slaef. Kôgi. In my is vreught geresen,
Daer droefheyt eer in sat. Agr. Vrouw Moeder, ’k ben verblijt.
Kôgi. En ick, mijn waerde kind. Ant. Den Coningh heeft den strijt,
Tegen het machtigh heyr der Schotten, nu gewonnen;
(90) Dies moet op heden vreught in Londen sijn begonnen;
En al de Borgery sal in de Wapens gaen
De Coningh in ’t gemoed’, en voor de poorten staen,
Eer dat hy komt in ’t Hof. Vreught-teeckens salmen plegen;
En ’t vier-werck maecken reê, en branden op de wegen:
(95) ’t Canon oock buld’ren sal van d’hooge muren af,
Dat yder kuntbaer sy, hoe ’t Britten-land een straf
Der Schotten is geweest. Bancketten salmen stichten,
En al de heele nacht sullen de toortsen lichten,
Op datmen danst, en springht, nae ’t snaer en ’t klock-gespel;
(100) ’t Sal, en moet sijn volbrocht, nae ’t Conincklijck bevel.
[fol. A4v]
Kôgi. Doet ’t geen u is belast, vervordert all’ uw’ saecken,
Wy sullen op het Hof voor d’ aenkomst reedschap maecken.
Princesse, laet ons gaen. Agr. Als ’t u gelieft. Kôgi. Vaer wel
Anthonio. Ant. Ick ben uw slaef, de rest ick voort bestel.

Nicandro. Lupino.

Nic. (105) WIe kost vermoede dat den Oorloghs-god souw weeren
Soo drae ons ondergangh? wie dacht de kans sou keeren
Van ons aenstaende dood? het dreyghde wat daer was;
En ’t is eenmael verkeert soo luckelijck, en ras
Alsmen oyt had’ verwacht: ’t gemoed was ons verslagen,
(110) Mids wy al ’t voet-volck t’saem, en Ruyters benden sagen
Als Tygers, hongerigh, op onse troepen sien,
En met een swaer gedruys onder ons heyr-kracht vlien:
Maer als ’t gingh aen de man begost de Beer te hollen,
En ’t donderend Metael spoogh vlam en vyer’ge bollen,
(115) Als hagel uyt de lucht: het strengh-geveterd’ loot
Hun scheurden van malkaêr, en ’t maeckt ons straten groot,
En ruym aen elcken kant; soo dat ons Ruyteryen
Verspreyden onder ’t heyr, te mid-weegh, en ter syen.
Ons lichtste Paerd’-volck viel sterck op haer Piecken aen,
(120) En brack haer vleugelen; ons Voet-knechts bleven staen,
En keerden met gewelt de voorste Regimenten:
Wie dat het swaert ontliep, die most den kogel prenten;
Of wie dees beyd’ ontquam, most ons gevangen sijn.
Lup. Die sneuvelt in het sandt, is buyten alle pijn.
(125) ’t Is loffelijck in ’t velt voor een Soldaet te sterven.
Veel liever liet ick my in het blanck harnas kerven,
Al eer ick sterven wouw’ in ’t sacht-gepluymde bed!
Nic. Gelijck als ghy, Lupijn, ick oock mijn woorden set;
En segh dat ’t meerder eer, en glory, is te sterven
(130) In d’onbesloote kamp, als schatten te verwerven.
Lup. Als ick uyt Cyprus trock, docht ick niet dat ons Heer
De Graef van Andoloos, sich voegen souw ter neer
Onder der Britten Kroon, en Engelsche Armade.
Nic. Noch mijn vermoeden was, Lupijn, dat sijn Genade
[fol. B1r]
(135) Ten strijd’ had willen gaen, om wagen lijf en bloet.
Lup. De glori, diemen erft, gelijck onsterflijck goet,
(Waer nae sijn Hoogheyt tracht) heeft hem hier toe gedrongen.
Nic. Als ick waer in sijn plaets, ick wouw’ niet sijn bedwongen;
Hy heeft al dat hy wenscht, waer toe hem in ’t gevaer,
(140) Of in doodts noot gestelt? dat wy het doen, ’t is waer,
Ons Adel sulcks vereyst, en dwinght ons daer beneven,
In ’t Ooreloghs-gevaer, op hoop te sijn verheven,
Of doodt ter aerd’ gevelt; valt ons het laetst ten deel,
Wy sterven Ridderlijck, of anders rijck, en eel.
Lup. (145) Dit sijn de tijtels, waer dat wy ons lijf voor wagen.
Nic. Hy heeft dees alle drie. Lup. Waer nae wil hy dan jagen?
Heeft hy niet eers genoegh? Nic. Nae meerder staet hy tracht.
Lup. Had ick ’t soo veer als hy; Nicandro, eens gebracht:
Het Oorlooghs snood’ bancket, sou my niet meerder lusten.
Nic. (150) Ick segh alsoo met u; dat ’t beter is te rusten,
Als met ’t lichaems gevaer, alleen om weynigh eer,
Voor die, wie heeft genoegh, te vechten, en ’t geweer
Dat meermael onheyl baert, uyt dartelheyt, te hand’len.
Lup. De noot dwinght ons daer toe, wy moeten daerom wand’len
(155) Waer ’t kallifs-vel ons leyt: maer had ick geld als hy,
Noch trommel, noch trompet, bracht my daer weerom by.
Veel liever waer ick daer men schiet met volle glasen,
Als daer ’t buld’rende kruyt het stom metael doet rasen.
Nic. Of daer ’t bancket confijt, en geen dor aerd-werck is.
Lup. (160) Dat hebt ghy recht geraên. Nic. En daer, waer dat den dis
Is rijck’lijck op-gevult, met alderhande spijsen.
Lup. Die tafel souw ick meer als d’oorlooghs taeff’len prijsen.
Nic. En die met volck omringht, ’k segh ons Princes gelijck.
Lup. Veel min ick voor sulck volck, als voor een koegel wijck.
(165) Soo ’t my stont vry te doen, of mocht’t mijn beurs vergelden,
Ick heden op dees dagh noch sulcken toe-rust stelden.
Nic. ’t Is best ghy ’t niet en doet, uw staet vermach sulcks niet.
Ons Heer sal ’t doen voor u, want hy aen my gebiet,
Nae dat Sijn Majesteyt ’t Tornooy-spel heeft gehouden,
(170) En ’t groot bancket gesticht, dat ghy en ick dan souden,
[fol. B1v]
Voor hem te marrickt gaen, en koopen voor sijn deel,
De spijs in overvloedt, en het bancket soo eel,
Dat al de Werrelt daer sal weten af te spreecken.
Den Koningh nooden hy, die geensins in gebreecken,
(175) Met sijne Koningin, sal blijven. De Princes
Met al de Hoofsche sleep, de Land-vooghd’, en Vooghdes;
De Princen van het Rijck, veel Graven en Gravinnen,
Aerts-Hartogen, Barons, Vry-Heeren, hoe sy sinnen;
Voorts al het Parlement, de groote Canslary,
(180) En Overste van ’t Velt, haer Vrouwen mee daer by;
Staet-Jonckers, Jufferen met Pagien en Lackeyen.
Lup. Soo doende sal hy, wis, de struyf in d’as om dreyen;
Wil hy gelijck als sy, soo breeckt de saus hem op:
Al was hy noch soo rijck hy raeckten op een schop,
(185) En most de poorten uyt. Nic. Daer is niet aengelegen,
Hy doe ’t so hy’t verstaet. Lup. Maeckt ghy ’t dan wel te degen,
U, noch my gelt het niet, wy blijven die wy sijn.
Nic. Voldoen wy sijn gebod’, ick gae. Lup. U volght Lupijn.

Antonio, Andolosia, Coninck.

Ant. LAngh leeft Sijn Majesteyt, lang leeft Brittanjens Coning.
(190) Lang leeft sijn groote naem den Hemel wort sijn woning.
Kon. Ghy Princen, die sterck bralt met opgeheven keelen,
En door het swaer gedruys uw’s gallems, meê gaet deelen,
Aen al mijn Borgery, de zegen van mijn strijd,
Dies sy u danck en eer, ick ben met u verblijd,
(195) En grootelijcks verheught, vermidts ick ken bemercken,
Uw’ ziels doorluchtigheyt, aen uw’ manhafte wercken.
Wat kender by den mensch, ghy Ridders, meerder sijn
Als Ampten te bekleen, door vroomheyt, niet door schijn?
Wat grootsheyt ken den mensch, seg ick, noch meer geschieden,
(200) Als dat hy over ’t volck stelt wetten, en ’t gebieden
Geeft aen sijn Onderdaen die over Zee en Land’,
De hoofden vol oproers, gelijck sijn rechterhand’,
Mach straffen nae verdienst? wat ken hy meerder erven,
Als een onsterflijckheyt, door ’t Ridderlijcke sterven?
[fol. B2r]
(205) Wat ken hy beter doen dan dat hy vrede stelt,
Ter plaets, waer d’Oorloghs-macht haer Ingelanden quelt?
Wat ken hy beter doen als d’Heyr-krachts machten vleug’len,
En al ’t verwoeste volck met stale bitten teug’len?
Wat ken hy meerder doen? meerder segh’ ick, maer niet,
(210) Waer meê hy inden doel van d’hooghste glory schiet;
Want meer als Goddelijck dees Hoogheyt schijnt te wesen.
Wat mach ick seggen schijnt! sy is Godlijck soo desen
Suyver, en onbesmet, in Princen sy gevest,
Met een getrouwe dienst voor ’t al gemeene best.
(215) Het algemeen waer voor een Keyser hoort te leven,
Een Koningh, Prins, Vorst, Graef, Hertogh, en daer beneven
Sijn bloet vergieten voor de welvaert van sijn staet,
En deftige gemeent, nae regel en nae maet
Van ’t opper-hoogh gebiet; niet voor sijn self alleenlijck
(220) Te leven, maer met sijn Ondersaten gemeenlijck
Te sterven, is het vroomst dat in haer wert geteelt.
Hoe swaer ’t is voor een Prins, de reden ons meê deelt
Door ’t redelijck verstants vernuft; met goede sorge,
Te strijden voor ’t gemeen, bevest ick met de borge
(225) Van vroomheyts teeckenen by ons oud’ren geschiet,
Indien ghy Vorsten, dan dees saeck met my insiet
Sult ghy bevinden, dat het juck is swaer om dragen
Eens Koninghs, om al sijn gemeente te behagen,
En soo veel hoofden, vol van oproer, en onlust,
(230) Onder een hooft tot stilt, te buygen; en tot rust,
Voor ’t Waerde Vaderlandt, gelijck ick heb bewesen.
d’Onsaggelijck Monarch die al de wer’lt moet vreesen,
Hier in alleen verheught, dat buyten hem in ’t Rijck,
Geen tweede wert gedooght; noch datter sijns gelijck
(235) Onder de groote kroon, van sijn Rijck wert gevouden,
Die nevens hem vermach. Wat sijner al gesonden
Nae d’afgront, by wien dat, de plaets wiert boos bekleet.
Hoe menigh heeft in ’t Rijck sijn tijdt onnut besteet,
En niet geooght op ’t best van d’arreme gemeente,
(240) Die naemaels draeght de last; wiens ysigh koud’ gebeente
[fol. B2v]
Noch heden wert beschreyt, ’t welck door onachtsaemheyt,
Van haerder Vorst en Heer, onnoosel leyt verspreyt,
Van ’t aertrijck gantsch ontbloot, en over ’t velt gesmeten
’t Vleesch van het ongediert verscheurt, en op-gegeten;
(245) Maer die behielden ’t lijf, seght, waer sijn die belant?
Gevlucht uyt Coninckrijck, haer goet tot as verbrand,
Alleen door ’t quaed bestier van hare Ovrigheden.
Bedenckt ghy Heeren dan hoe dat een Vorst moet treden
Sijn ondersaten voor, in deughdens overvloed’,
(250) Met een verbonden plicht van sijn oprecht gemoed’:
Waer nae sijn machtigh rijck soo dapper sal beklijven,
Als ’t schip dat in goe reê komt door het stuur aendrijven;
Of dat den storm uyt staet aen ’t heyligh ancker, vast,
Geworpen inde grond’. Ick heb dees sware last
(255) Waer dat mijn goe gemeent soo seer was meê beladen,
Gelijck ’t een Coningh past, op bey mijn schouders bladen
Gedragen, op dat ick en sy te saem gelijck,
Genieten souden vree door al mijn Coninckrijck.
’t Verbond’ is al te sterck dat eens vast is gesloote
(260) Met schakels vande liefd’, by de gemeente, en groote
Heeren, gelijck als wy Keysers, en Koon’gen sijn;
Want swackt mijn Borgery, soo swackt de ziel van mijn;
Leeft, en vermeerdert sy, soo siet ghy t’saem vermeeren,
Het welvaert der gemeent, der Keys’ren, Koon’gen, Heeren.
(265) De band is tusschen haer gebonden alsoo seer:
Dat, wat lijt de gemeent, dat lijt oock selfs den Heer.
Den heerscher voor sijn volk; ’t volck moet sijn voor haer Heeren,
Indien sy in haer rijck eendracht met macht begeeren;
Want even als de geest niet ken gevonden sijn,
(270) In ’t lichaem van de mensch, in goede en quade schijn,
Ten sy haer wercken t’saem sijn vreughdigh, of gaen treuren;
Het selfd’ men in een Prins, en ’t volck haest ken bespeuren;
Soo hy nae deughden helt, sijn volck helt nae de deughd;
Maer helt hy nae het boos, sy volgen boosheyts vreughd;
(275) Leeft hy gerust en wel, men siet sijn Coninckrijcken
Hoogh bloeyen, doet hy quaet, ter grond’ sietmen die strijcken:
[fol. B3r]
Want soo den Coningh doet, soo doet sijn volck terstont,
Indien hy duyckt nae ’t quaet sy gaen met hem te grond:
Gelijck de held’re Son, het aertrijck ken verleene,
(280) Een onverdraegh’lijck licht, de selve, oock met eene
Verduyst’ren stralens glans, en decken Zee en Aerd’,
Mer droeve nevel-sucht, alsulcken luyster baert
Een Prins, of duysterheyt, onder sijn onderdanen;
Den Keyser die, voor heen, dees wegen ons gingh banen
(285) Van ’t machtigh Roomsche rijck, riep met een kloecke stem:
Waer ’t opper-hooft gaet voor; volgen de leden hem.
Ick heb u voorgegaen, en alle trouw bewesen
Tegens der Schotten macht. Door my is op-geresen
Ons vyands ondergangh, alles in rust gestelt;
(290) Mijn volck, te platte landt, nu leven ongequelt;
Den Oorlogh is geslist met al haer wreede plagen;
De zegen ick geniet, en vreede, in mijn dagen.
Ant. Danck blijft Sijn Majesteyt voor al ’t geen hy ons doet.
Kon. Princen! ’t is niet genoegh datmen vergiet het bloet
(295) Van d’arreme gemeent, maer best datmen by tyen
Barmhertigheyt bewijst, en sich tot vreê gae vlyen.
And. Geen grooter roem, noch eer, bequam Sijn Majesteyt,
Dan doen hy Schotlant had’ de vreede toe-geseyt.
Kon. Eer ick ten Oorlogh gingh, heb ick u voor-gedragen,
(300) Het geen van nooden was; ick sal u meê behagen
In ’t geen ick nae ’t gevecht, u hier ontdecken sal;
Hoe dat het noodigh sy, soo ’t doenlijck is, den val
Te stutten, op datmen niet heel geraeckt te gronde;
Waer toe voorsichtigheyt, en sachtheyt sy gevonde
(305) Met stilt te saem gevoeght; voorsichtigh, dat den aert
Des winnaers, in voorspoet, geen onachtsaemheyt baert
Door al te vast betrouw, op ’t sterckste, van sich selven;
Ick weet dat dit in ’t Rijck, en my, een wond’ ken delven;
Een saeck hoe kleyn sy is, en niet wert op-geacht,
(310) Heeft de verkregen eer, meermael te niet gebracht:
Dus by voorsichtigheyt dient sachtheyt wel te wesen;
Want nae natuur en wet, salmen den Coningh vreesen,
[fol. B3v]
Niet om sijn tyranny; te breyd’len hem niet past
Met ’t bit van grootsicheyt: noch gramschaps over-last
(315) Over sijn Borgery: noch met verwoeste knechten:
Noch met ’t geluckigh swaert, daer hy ’t al ken meê slechten:
Noch om die dapp’re eer die hy verkregen heeft,
Hy tegens sijn Gemeent trots op-geblasen leeft;
Want soo hy hier in volght sijn quae begeertens lusten,
(320) Ontsinnigh hy den glansch van al sijn roem uyt-blusten,
En het baldadigh volck op-hitsten tegens hem.
Ant. Ontsiggelijcke Vorst, die, als een donder-stem,
Slaet Goddelijck geluyt, uw woord wy eeuwigh prijsen.
Kon. Dat stilte hier by voeght sal ick uw’ onder-wijsen;
(325) Want stille sedigheyt, voorsichtelijck gemenght,
t’Saem, met sachtmoedigheyt, de Vorsten daer heen brenght:
Waer dat de suyv’re deught voor haer heeft gaen bereyen
Een wel-gebaende wegh, om door dees twee te scheyen:
Besonder door de macht van stille sedigheyt,
(330) Hun van de hovaerdy, die neffens haer bereyt
Een groote gierigheyt, ’k segh uyt ’t geluck gesproote:
Want, in voorspoedigheyt, seer dickwijl, haer de groote
Prinçen, en moedige Krijgh-overste van ’t land’
Daer in te buyten gaen, ja! missen haer verstant;
(335) ’t Is groote sotterny, niet kennen wel verteeren,
Of koocken het geluck, dat d’ Oorlogh komt vereeren.
Wie dat in d’ Oorloghs-slagh grootmoedigh sich verheft,
Niet denckend’ hy staet los: wert lichtelijck getreft.
Die ’t wanckelbaer geluck des Oorloghs groot wil achten,
(340) Noch schroomt sijn vyand niet, die sal ’t geluck verkrachten:
Want ’t alder-grootst geluck, niet stercker als een glas
Ter aerde nêêr gestort, ’t welck bryselt wonder ras:
Even soo gaet ’t met ons, den winnaer werdt verslonnen,
Wanneer hy waent dat hy sijn vyand heeft verwonnen.
Ant. (345) Den winnaer die ’t al wint hoeft niet te sijn bedeest.
Kon. Hy wint het noch niet al, die nae sijn winst niet vreest.
Ant. Wat! sal de winnaer? laet den overwonnen vreese.
Kon. De vrees gesmeeten wegh, kost d’anders voordeel wese;
[fol. B4r]
Sijn eygen ondergangh, in plaets van vreught, met pijn.
Ant. (350) Indien hy niet en vreest, kent tot sijn naedeel sijn?
Kon. ’k Segh ja, indien dat hy niet treed’ met d’ aer in vreede.
Ant. Waerom staet hem te doen ’t versoeck, in vreê te treede?
Kon. Om dat van al sijn doent, den winner is gewis,
En d’overwonnen, al, tot vreê, gedwongen is.
And. (355) Het voeght den winnaer, d’overwonnen is ’t van nooden,
Kon. Heer Ridder, sulcks is waer, ick volligh dees geboden,
En goude regelen, van wijser in-gestelt.
Kom, luyster nae de rêên, die uwen Koningh meld’,
Volgend’ het schoon gesegh van Tullius, dien groote
(360) Wel-spreeckend Orateur: Geen peys ken sijn gesloten
Onder het mensch geslacht, of eenigh vast verbont:
Ten waer dat onder haer den Oorlogh eerst ontstont;
Soo dat den Oorlogh niet eerst quam het bloed-vergieten,
Men soude nimmermeer, een vree of peys, genieten.
(365) Had Schotland tegens my in wapens niet gestaen,
Brittanjen had als noch geen vreede in-gegaen.
Voor eenmael is genoch ’t onnoosel bloed’ vergooten.
’t Verbont is tusschen my, en Schotlants-Kroon geslooten;
Mars vast gekluystert sit, geboeyt sijn stale macht;
(370) Minerva heeft de vreught, weer, in mijn Rijck gebracht.
Nu blaest mijn zegen uyt uw’ silvere Trompetten;
Slaet Trom’len vol gedruys, tot dat ick u gae setten
Ter plaets, alwaer voor ons het bly-mael is bereyt.
Al t’ samen. Langh leef ons Vorst en Heer, langh leef sijn Majesteyt.

Nicandro, Lupino, Andolosia, Meso-matto.

Nic. (375) TErwijl het gansche Hof met vreughden is ontsteken,
Den Adel machtigh bralt, en blijft in geen gebreken
Van alle kostelheyt te toonen, om de staet
En pracht, sijns Majesteyts, te çieren met çieraed’,
Soo heeft ons Ridder oock gewilt men souw bereyen
(380) Een kostel-rijck Bancket, waer dat hy aen wil leyen
Sijn hooge Majesteyt, neven sijn Koningin,
Met al het Parlement, en ’t gansche Hof-gesin.
[fol. B4v]
Niet overdenckende hoe dat hem sal ontmoeten,
’t Geen hem alreê ontmoet. Lup. De Grooten soo begroeten
(385) Die haer onthalen wil; sy achten die als niet.
Nic. Waerom of hy by dees den Adel meê ontbiet,
Met al het Hoofs gespuys, en watter mach aenkleven?
Lup. De groote meester hy, voorwaer! speelt in sijn leven.
Nic. Hy meerder in sijn doent als al den Adel is.
Lup. (390) Meer als den Coningh self. Nic. Ick sweer u, dat den dis
Des Coninghs, niet soo rijck, noch kostel is gelade
Als ’s Ridders wesen sal. Lup. Hoe maeckt hy ’t met gebrade,
Terwijl den Coningh heeft verstaen, dat dit Bancket
Het sijn te boven gaet, derhalven oock belet
(395) Gedaen, en door de Stadt op lijf-straf doen verbieden,
Aen alle de Gemeent, by-sonder aen Koop-lieden,
Die doen haer koopmanschap met koolen, turf, en hout?
Nic. Het spijt den Coningh seer, dat hy soo trots, en stout
Derf onderwinden, sulck’ een Maeltijd aen te rechten.
Lup. (400) En ’t is, of hy om eer quam met de Coningh vechten.
Nic. Of dat hy seggen wouw, ick meer vermach als hy,
Met al de Princen t’saem, ’s Coninghs heeft hier niet by.
Lup. ’t Mocht hem wel, soo ick gis, hier nae, wat suur op-breken.
Nic. De Groote lijen niet, dat haer de loef afsteken
(405) Haer Onderdanen, of, die minder sijn van staet.
Lup. Men siet oock in ’t gemeen, dat ’t sulcke qualijck gaet;
Hoe machtigh sy oock sijn, die tegens Princen teeren.
Nic. Een ander meenen sy, maer sy haer self meest deeren,
Niet aen haer goet alleen: maer oock aen siel en lijf.
Lup. (410) Nicandro, ’t gaet soo ’t wil, het is een sot bedrijf.
Soo mal niet dat ick docht den Coningh te braveeren.
Nu, vande voorder rest? Nic. Dat mach de tijd ons leeren,
Ick weet geen middel om de spijs te maecken gaer,
En heb van stonden aen gesonden Meso, naer
(415) De groote Bradery; door hem de Kock bevolen
Dat hy souw onderstaen te krijgen hout of kolen,
Antwoort ick hier verwacht. Lup. Dat is seer wel gedaen.
Heeft onsen Ridder nu dees tydingh al verstaen?
[fol. C1r]
Nic. Ick souw gelooven neen. Lup. Soo sal hy vreemt op hooren.
Nic. (420) Noch vreemder sal hy sien, wanneer hem komt te vooren
Het gansche Hof-gesin, en dat niet is gereed’
Sijn kostelijcke spijs. Lup. Nicandro, dat ghy ’t weet,
Den Coningh doet dit self; waerom, dat kunt ghy dencken!
Nic. Om schand’ hem aen te doen, en voort sijn eer te krencken.
Lup. (425) Dat om sijn groote pracht. Nic. Mont toe, daer komt hy aen.
And. Hoe gae ’t mijn dienaers, seght? hebt ghy t’saem al voldaen
Mijn op-gedragen last? Nic. ’t Geen ghy ons hebt bevoolen,
Is al volbracht, maer een saeck ons ontbreeckt.
And. Wat? Nic. Koolen,
Om vuur te maecken, en de spijs te braden gaer.
And. (430) Wat woorden spreeckt ghy, seght? sijn hier geen koolen?
Nic. Waer?
And. Te Londen inde Stadt. Nic. Daer sijnder geen te krijgen
Mijn Heer, noch turf, of hout. And. Nicandro, wilt het swijgen.
Hoe! souw in sulcken Stadt geen hout sijn? dat waer schoon!
Lup. Mijn Heer, het is hier wel, maer yder is ’t verbôôn
(435) Door Konincklijck bevel, dat men ’t niet mach verkoopen.
And. Wel, dat is vreemt! Nic. Daerom ick Meso heb doen loopen
Rad, nae de Bradery, om vragen, of sy daer
By haer vyer, onse spijs, eens wilde maecken gaer,
Het antwoort ick verwacht. And. Dit sijn des Coninghs streken,
(440) Om my beschaemt, voor ’t Hof, te brengen in gebreken;
Maer neen! ’t moet sijn volbrocht, ick sal het voeren uyt.
Nic. Daer komt Meso, mijn Heer, die brengt, voor ’t laetst, besluyt.
And. Wat of hy seggen sal? Lup. Mijn Heer, ’t sal my verwond’ren,
Of ’t hem geweygert is. Meso. Ey broertjens, by gansch dond’ren,
(445) Hoort iensjens bey te gaer: de Kock die was hiel gram.
Nic. Waerom? Meso. Om dat ick van Heer Andolosia quam
Mijn bootschap doen; hy sey, jy sou ’t wel soo eens maecken,
Dat wy t’saem van de kar door ien hennippe venstertje souwe raken,
En daerom kammeraets soo dorst hy dat niet doen.
And. (450) Wel Meso-matto! wel! laet ghy u gecker broen?
En ghy Nicandro, sijt ghy hier soo in verslagen?
Nic. Vermids het Heer uw’ eer en glory wegh sal dragen.
[fol. C1v]
And. En ghy Lupino, sijt ghy meê hier in begaen?
Lup. Iae, grootelijcks mijn Heer, midts dien dat het sal staen,
(455) Als of uw’ Edelheyt dat niet en kost uytvoeren,
Het welck ghy hebt begost. And. Haer mont sal ick doen snoeren,
En toonen dat ick meer als ’t gantsche Hof vermagh.
Lup. Maer Heer, het moet geschien noch heden desen dagh.
Nic. Hoe of’t in ’t werck sal gaen? ick wod wel dat ick ’t wiste.
And. (460) Seght, sijn hier inde Stadt van Londen geen Drogiste?
Nic. Drogisten! ’k meen wel jae, want in dees groote Stadt
De Koopmanschap munt uyt. Meso. Drogisten! vraegh jy dat?
Ick ken’er wel soo droogh, soo droogh als Maerse-bocken;
Die mit ien enck’le toogh ien hiele vaen inslocken,
(465) En daer het nat in drooght als in ien heete steen.
And. Sulcke Drogisten, Mees, en sijn ’t niet die ick meen;
Maer alsoodanige die venten Speceryen.
Meso. Iae! die venten kennen de Kan, soo nae de drooghte vlyen,
Dat jy verwond’ren selt. Wil ickse halen Heer?
And. (470) ’t Wort u noch niet belast. Nic. Verhaest u niet te seer.
And. Wacht nar, tot dat ick van de drogen heb gesproken.
Meso. Gedroogde Sprotten! ô! daer kennen sy haer tanden so lijdigh meê stoken,
Dat sy veel droger worden als ien helsche vonck.
Sy raecken daer soo wel, en fix meê op de dronck:
(475) Als of sy uyt heur tas aen ien Pekel-harings hooft hadden gesogen;
En daer na snapter ien pul van ien stoop in of hy ’er in was gevlogen
Gelijck ien mugh in ien brou-ketel, of ien vloo in ien hoppe-sack.
Lup. Meso, as jy liegen wilt, soo lieght togh met gemack.
Meso. Ia! sy sinnen so uytmuntende droogh, dat sy al onse vochtigheyt wel souden verslinden;
(480) Soo dat jy gien beter Drogisten behoeft te soecken, als ick jou weet te vinden;
Drooger, geloof ick, sijnder niet in ’t hiele Engelant,
As deuse fijne luy. And. Hoe rijd my dese quant!
Lup. De geck die hout niet op, wanneer hy raeckt aen ’t klappen.
Nic. Maer Heer, wat raet ik bid? And. Hoor, ghy sult daet’lijk stappen
(485) In alder yl van hier, en koopen al het geen,
Datmen verbranden ken, met namen kostelheen
[fol. C2r]
Van Indiaensche Waer die alhier is te vinden;
Als Groffel-nagelen, noch sult ghy onderwinden
De Bloemen van Muschaet met hare Nooten eel
(490) Te koopen, en daer by ’t welruyckende Kaneel.
Rood’, wit, geel, Santel-hout; de schorsen van Granaten,
Orangie en Limoen, die sult ghy niet nae-laten
Te voegen by de rest, het Rodiaensche hout,
Sal in ons vyer-werck, nu, meê werden opgebouwt,
(495) Met Xylobalsamum, Asphalt, Cupres, en Roosen,
Sassafras, Aloes, ced’ren sal ick doen bloosen
Als ’t held’re Sonne licht; Myr, Wieroock sal voor mijn,
Tot stichtingh van de brandt, soo veel als Sulpher sijn;
En diergelijcke meer, als kruyen, bloemen, droogen,
(500) Sullen ons staen ten dienst, om voor het Hof te boogen,
Datmen de spijs maeckt gaer, ’t gebod niet t’overtreen.
Nic. Volgend’ u ed’le woort soo gaen wy t’samen heen,
En stoken soete brant, dat yder sal verwond’ren,
Hoe datmen aen den dis komt met de spijs op dond’ren.
And. (505) Doet als ick heb geseyt, den Koningh wert verrast,
Van die hem heeft genoot, op ’t onversienst, te gast.

Coninck, Coninginne.

Kon. DOorluchtighste Princes, lieftael’ge Koninginne,
’t Gingh boven mijn verstant; geensins kost ick versinne
Hoe dat het moogh’lijck was dat sulcken prael en pracht,
(510) Soo kort op ’t onversienst van hem wiert voort-gebracht.
Uw’ Hoogheyt my van als uytdruck’lijck heeft ontbonden,
Met redens van gewicht, hoe uw’ eelheyt gevonden
Had in sijn ommegangh, d’uytmuntend’ kostelheyt,
’t Welck hem niet scheen genoegh, maer most in het afscheyt,
(515) Van uw’ groote persoon, sijn overvloede toonen,
Met een geschenck van waerd, te çieren Keysers Croonen:
Mijn Dochter Agrippijn vereerden hy een bagh’,
Dat ick noyt in mijn Rijck een diergelijck en sagh:
En boven dit deed’ hy haer Jufferen vereeren,
(520) Soo groote gaven die men nauw’lijcks kost waerdeeren
[fol. C2v]
De maeltijdt op het nets en çierlijckst bestelt
Was Conincklijck, als uw’ genaed’ my heeft vertelt:
En ’t is waer inder daet! ’k heb self de proef genomen
Tot tweemael nae vervolgh. Ten ken in my niet komen,
(515) Hoe dat een Edelman, en hooger niet van staet,
By nae een Koningh, Graef of Prins te boven gaet.
Waerom segh ick by nae, jae heel mach ick wel seggen,
En sal u al sijn doent wel naeckt en klaer uytleggen:
Ick gae het eerst voorby, vermidts het aêr bancket
(520) Wiert dobbel ingestelt en hooger op-geset,
Die achten ick in het minst, maer tot een meerder wonder,
Vondt ick de spijs gekoockt; het sloegh my als een donder
Tot beyd’ mijn ooren in, wanneer ick uyt sijn mont,
Dat alles was gedist, en wellekoomst, verstont:
(525) Terwijl ick wettelijck op lijfstraf had bevolen,
Dat niemant aen hem sou verkoopen hout of koolen:
Op dat hy uyt mijn doent’ volkomen sou verstaen,
Den Dienaer niet behoor boven sijn Heer te gaen:
Efter heeft hy ’t volbracht, ’t gebodt niet overtreden.
(530) Maer hoe? in plaets van hout gingh hy sijn gelt besteden
Aen Indiaensche Waer, en sulcke kostelheyt,
Diemen nau dencken sou, of hebben van geseyt.
’t Is wonder hoe dat hy soo haestigh sulcks versinden!
Noch meerder, dat hy kost soo schoone drooge vinden;
(535) Gelijck Cypressen-hout, Santel, rood, wit, en geel,
Met Groffels-nagelen, Nooten-muschaten, K’neel,
Aloes, Sassafres, Zedoar, Myr, Granaten,
Cytroen, Orangie en Roos, die heeft hy branden laten
In plaets van kool of hout; de lieffelijcke geur,
(540) Van dees, quam in mijn neus, eer ick waer voor de deur.
Het overtreft de staet van Koon’gen, Princen, Heeren.
Eynd’lijck nae mijn vertreck, soo quam hy oock vereeren
Aen al den Adeldom, en oock mijn Ruytery
Ses-hondert in ’t getal, yder vereerden hy
(545) Gelijck sy sijn gemunt thien dubb’le Rosenobels;
Het scheen voor hem niet meer dan of het waren bobels:
[fol. C3r]
Ick stont gelijck versuft, en reê nae mijn Paleys.
Mijn waerde Coningin, ’k bid, antwoort op mijn eys,
Of u niet kuntbaer sy een middel om te weten,
(550) Waer hem soo grooten schat verborgen sy geseten?
De Vrouwen weten raet om sulcks te onderstaen.
Kôgi. Indien uw’ Hoogheyt wil dat ’t van my sy gedaen,
Ken ick Sijn Majesteyt, dunckt my, niet beter seggen,
Dan, dat wy Agrippijn dees saeck voor oogen leggen,
(555) En vragen haer of sy niet vinden ken een vond,
Waer door sy dit verneemt, ’k vertrouw dat hy den grond,
Van sijn verhoolen schat, aen haer sal openbaren.
Kon. Geen uytstel op dit werck, wilt haer dees saeck verklaren,
En opent haer mijn hert ’t welck ick u trouwlijck uyt.
(560) Waerom dat ick het doe ghy licht uyt my besluyt;
Dies laet u sijn genoegh dees woorden maer gesproocken.
Kôgi. Vertrouwt u Coningin die ’t vuur soo heet sal stoocken,
Dat, eer ’t in as verdwijnt ghy tot uw’ voorneem raeckt.
Den aenslagh die sal sijn door Agrippijn gemaeckt;
(565) Die met haer soet gevley, sijn Rijckdoms-Mijn sal vinden.
Kon. Lief treet dan met my in, en wil ’t haest onderwinden.

TWEEDE BEDRYF.

Andolosia, Agrippina.

And. ZIel-queeckster, morgen-ster, uytmuntende Godin,
Genadighste Princes, Hemelsche Coningin,
Hoe blaeckert ghy mijn ziel door ’t vlammen van uw’ oogen.
Agr. (570) Heer Andolosia, uw’ geest is op-getogen,
Geen antwoort geeft ghy my, op ’t geen ick heb gevraeght.
And. Geen wel-geschapen beelt my meer als ’t uw’ behaeght
Ach! leven van mijn ziel. Agr. Noch komt ’t niet op mijn reden,
Die ’k u heb voor-gestelt, uw’ sinnen doet ghy treden,
(575) Buyten het spoor van reen. And. Genadighste Princes
Aensiet uw’ trouwe slaef. Agr. Dit is het oude les;
Dwaelt niet van ’t eersten af, geeft antwoort? And. Ik sal spreken.
Agr. Of ghy niet vreesend sijt dat u sal geld ontbreken,
[fol. C3v]
Terwijl dat ghy van ’t Hof den Adeldom braveert?
And. (580) ’t Geen ick daeghs heb verteert, by my des nachts vermeert.
Agr. De nacht die slaet geen geld, dees sin ken ick niet vatten.
And. Nochtans, Lief Agrippijn, vermeerdert sy mijn schatten,
Dies ick haer dancken moet. Agr. Uw’ Vader weet het danck.
And. Mijn Vaders munt en mijn, is even hel van klanck,
(585) Want hy noyt rijcker was, of meer heeft nae-gelaten,
Als ick dees uur besit. Agr. Wat mooght ghy toch al praten!
And. Ick segh, Princes, als ’t is. Agr. Hoe ken dat moog’lijck sijn?
And. ’t Is waerheyt inder daet, geen waerheyt in de schijn:
En sweer u, ’t is alsoo. Agr. ’t Doet my nae-dencken teelen!
(590) d’Een hellift hebt ghy met uw’ Broeder moeten deelen,
Van al u Vaders goet, soo ken u errif-deel,
Volgend’ de hooft-som dan, maer wesen half soo veel,
En is ’t niet als ick segh, dat ghy mist in uw’ reden?
And. Ick mis niet in ’t gevoel. Agr. Ick wil noch dieper treden,
(595) Want hy gewonnen heeft en suynigh ’s sijn gespaert.
And. Princes, ghy doolt hier in. Agr. Het is nochtans den aert
Van al de oude liêns om houden t’huys in eeren,
En daerom dunckt my dat dees redenen my leeren
’t Verschil van middelen, tusschen Vader en kint.
And. (600) Ons hadden geen verschil, alleen hier in, versint,
Dat hy was van natuur genegen te versoecken
De Werreld, door en door, tot aen haer laetste hoecken,
En wêêr in ’t tegendeel, soo streckt mijn hart en sin
Met liefd’, tot weder-liefd’, te trecken een Godin.
Agr. (605) Soo u den God der min, doet inde liefde branden,
Waerom komt ghy dan hier, by ons, in vreemde Landen,
Verlaet uw’ Vaders Stadt, daer meê Juffrouwen sijn?
And. De schoonheyt en de roem, dees twee vervoerde mijn
Haest uyt mijn Vaders Stadt, tot op de Teemse stroomen
(610) In Engeland, alwaer ick Eng’len heb vernomen,
Maer schoonder nimmermeer als uw’ geschapen beeld,
Waer in het suyv’re licht eens Engels glinst’rend speelt.
d’Onsterffelijcke Gôôn en derfden u niet weyg’ren
Haer Goddelijcke form, waer dat ghy uyt komt steyg’ren
[fol. C4r]
(615) Als ’t beeldt Pigmalions op ’t konstighst af-gemaelt,
Wiens heerelijcke glans mijn hert en siel door-straelt.
Ick offer mijn gesucht aen u mijn herts-beminde.
Princes, vergeeft het my, dat ick derf onderwinde,
Soo machtigh Koninghs kind, te vergen om haer min,
(620) Het woortjen vloogh hier uyt, ick kost ’t niet houden in;
Mids Liefdens flicker-vlam my aen het hert quam tergen:
’k Beken mijn schult. Agr. Wel hoe! derft ghy my sullicx vergen?
And. Het woord is my ontglipt, ick kent herroepen niet.
Agr. Heer Ridder, mint ghy my? And. Ick min Princes, gebiet.
Agr. (625) Gebien, neen geensins niet, ick sal my des wel wachten;
’k Segh, Andolosia, rijst. Uw’ herts-grondige klachten
Bewegen ’t Koninghs kind. Stae op, want ick ’t begeer.
And. Noyt Andolosia ontfingh soo grooten eer.
Agr. Noyt Agrippina quam soo vromen Helt ontmoeten.
And. (630) Noyt Andolosia soo schoone Maeght begroeten.
Agr. Noyt heb ick eenigh Prins met meerder Liefd’ gesien.
And. Noyt van den Hemel kost my meerder gunst geschien.
Agr. Soo ghy dit gunsten acht, laet my weer-gunst verwerven?
And. Princes wat u gelieft, wilt ghy dat ick sal sterven?
(635) ’k Bereye my terstont. Agr. Dat heb ick noyt gedacht.
And. Wat wil haer Hoogheyt dan? Agr. Antwoort alleen ick wacht
Op mijn geringe beê, doet ghy ’t, ’k sweer ghy sult voelen,
Wat een Princes ken doen. And. Eyst, ’k sal u lusten koelen,
En volgen uw’ begeert. Agr. Seght my, alleen, van waer
(640) Ghy soo veel hoopen geld versamelt by malkaer?
And. Sult ghy my sijn getrouw? soo sal ick u ontdecken
Mijn schat die ick besit. Agr. Ick sweer, ghy sult verwecken
Mijn goe genegentheyt, en hertens gunst tot u.
And. Indien dat ick ’t u sey, Princes, soud ghy van nu
(645) Niet houden ’t krachtigh woord, dat ghy my toe ginght seggen?
Agr. By d’Hemel ick u sweer. And. Sult ghy niet weder-leggen
Uw’ vast geswooren eed? Agr. Heer Andolosia neen.
And. Indien dat ick ’t haer segh soo heb ick overtreen
’t Gebod mijns Vaders, en Fortuna de Goddinne;
(650) ’t Is best ick swijg. Agr. Swijgt niet, so ghy ’t doet sult ghy winne
[fol. C4v]
Mijn lichaem, hart en siel, mijn eed’le Heer, en Heldt,
In beyd’ mijn narmen ghy dees nacht sult sijn gevelt,
Op ’t sacht-gepluymde bed. And. Princes, opent uw’ schoote,
Dees Goud-mijn delve ick op, waer in dat leyt gesloote,
(655) Soo veel als ’t my gelieft, hoe langh dat ick dees heb.
Jae ’t geld vloeyt hier meer uyt, als oyt wegh stroomt de eb.
Dees Nobels schenck ick u; hier kunt ghy selfs aenmercken
De kracht van mijn Juweel, daer by haer groote wercken.
Nu houd’ uw’ woort, mijn Lief, gelijck ick heb gedaen.
Agr. (660) Ick sie dees Buydel, Heer, met groot verwond’ren aen!
Nu dunckt het my niet vreemt, want ick het self moet seggen,
Dat in dees kleyne Buyl meer Rosenobels leggen,
Als in ons Coninckrijck. And. Uw’ woort laet houden stal.
Agr. Dat sweert u Agrippijn. Dees nacht den Coningh sal
(665) By mijn Vrouw Moeder lief, de Coninginne slapen,
Komt ghy ter halver nacht, wy sullen vreughde rapen,
En plegen heussche min; ick sal mijn Camenier
Verwittigen uw’ komst; ghy kunt ras nae ’t quartier
Van ellif uren, voor mijn kamer-deur verschijnen;
(670) Vult mijn Staet-juffrouws hand’, ghy sult haer dienstigh vijnen.
Vaer wel Lief Andoloos, ick durf niet langer staen.
And. Verwacht ghy my Princes? Agr. So doen ick siel, ’k moet gaen.
And. Laet ick de Nectar, van uw’ lieve lipjens rapen,
Maer eens, voor mijn vertrek. Agr. Wacht, tot dat wy gaen slapen.
(675) Ick vrees mijn Engel, ’k vrees. And. Waer voor?
Agr. Voor ongenae.
And. Mijn siel, noch eens een kus, dees nacht de rest, niet?
Agr. Jae.
And. Soo sal ick waerde Vrouw, ten elven mijn vertoonen,
En uw’ Princessens schoot beswangeren met Croonen.

Koningh, Koninginne, Agrippina.

Kon. MAchtige Coningin, onsichgelijcke Vrouw,
(680) De perrel van mijn Croon, hertsterckster in mijn rouw,
Hoe hebt ghy my verheught, doen ghy die middel raemde
Die ghy hebt voor-gewend’. Kôgi. Doen Agrippijn versaemde
[fol. D1r]
Met my, in ons vertreck, heb ick haer voet gestelt,
Om door arghlistigheyt te weten, waer hem ’t gelt,
(685) Dat hy in overvloet besit, van daen mach komen.
Geensins ick twijffel slae, ’t sal door haer sijn vernomen,
Grootmogend Majesteyt: Kon. Die vond die ghy droeght voor,
Mijn waerde Coningin, behaeghden my in ’t oor.
Kôgi. De uytkomst sal veel meer Sijn Majesteyt behagen.
(690) Met loos verçierde reen sal sy hem onder-vragen.
Kon. Den Coningh seer verlanght, wat sy heeft uyt-gerecht.
Kôgi. Lief, daer komt Agrippijn. Kon. Mijn waerde dochter, seght,
Den rijcken Edelman, hoe heeft hy u bejegent?
Agr. Heer Vader, Moeder lief, ick ben van hem gesegent,
(695) Met Roose-nobels, als ghy sien kunt, in mijn schoot.
Sijn herts-grondige liefd heeft hy aen my ontbloot,
En weder-liefd versocht, van mijn Princessens g’nade.
Ick stond’ hem weer-liefd toe, doch met sulcken berade,
Dat hy my seggen most van waer hem quam al ’t gelt?
(700) Ick kost verwerven niet, ten waer ick had’ gestelt
Een valsche schijn van liefd’; waer by ick most beramen
Een plaets en uur, ick seyd’ of wy te samen quamen,
Quartier voor ellifven, dees nacht, in mijn salet,
Soud’ ghy ’t my seggen dan? dat heeft hem soo ontset
(705) Dat hy niet wachten kost, maer heeft sijn beurs ontsloten,
En daet’lijck in mijn schoot dees Nobelen gegoten
Uyt sijn verborgen schat, dien hy my stracks aenwees,
En sey, Princesse eel, besiet, besiet doch dees,
Dees geldeloose Buyl; die my geeft overvloedigh,
(710) Soo veel als ’t my gelieft. Ick nam in acht wel spoedigh
Waer hy dat Beursjen stack; dus hoop ick dese nacht,
Sijn Buydel met al ’t gelt, te brengen in mijn macht.
Kôgi. Daer dient niet opgesloft. Kon. Uw’ aenslagh moet ick prijsen
Mijn waerde Agrippijn; hoe sult ghy hem bewijsen,
(715) Dees nacht, een valsche liefd’? Agr. Heer Vader, ’k heb een vond
Waer door ick hem bedriegh; een dranck hy door de mondt
In nemen moet, die hem daer nae sal slaep verwecken,
En dan sal ick den Beurs rad uyt sijn wambas trecken,
[fol. D1v]
En voegen daer een soo gelijcken in de plaes;
(720) Voorts dragen hem van ’t Hof, op dat hy geen geraes
Maeckt in uw’ groot Paleys, nae dat hy die sal missen.
Kon. Dees vond is dobbel goet, hier aen sal hy niet gissen.
Kôgi. Maeckt alles wel gereet. Agr. Soo doen ick Moeder lief,
Dees nacht ick speelen sal, behendighlijck, den dief.

Andolosia.

(725) MYn vrolijck uur genaeckt, en veyligh is de straet;
Het voorslagh lieflijck speelt; de klock daer ellif slaet,
Ick spoey my nae ’t Paleys, want mijn Princes sal wachten
En volgende haer eed, sal sy mijn pijn versachten.

Agrippina. Andolosia.

Agr. SYt wel gekomen Heer. And. Ick danck mijn waerde siel.
Agr. (730) Dat u Princes haer woord’ en eed stantvastigh hiel
Ghy nu bespeuren kunt. And. Princesse, Lief, mijn Vrouwe,
Uw’ trou ghy blijcken doet. Agr. Mijn woord’ en trou ick houwe
En laet het blijcken aen u eel en vroom gemoed.
Kom, voeght u aen mijn zy, en koel u hevigh bloed
(735) Lief Andolosia, dat u in min doet blaecken.
And. Mijn boesem die ontfonckt, ’t hert vlamt, liefd’ komt my raken
Met on-uytbluslijck vyer. Agr. Mijn Heer, hoe spreeckt ghy dus?
And. Gelijck ick ben te moê, Princes, geeft my een kus,
Op dat ick blusschen mach de vonck die my doet branden.
Agr. (740) Gebruyckt een kopje Seck, mijn siel, ick hebt ’t om handen;
Siet daer mijn eygen hart, verkoel uw’ scherpe vlam.
And. De Seck verkoelt in brand ofmen daer ’t vyer toe nam.
Agr. Is ’t dat sy niet verkoelt sy sal te meer ontfoncken.
And. ’k Vertrouw u woorden vast, Princes, dit uyt-gedroncken;
(745) Uw’ dienaer, eed’le Maeght, doet uw’ Genaed’ bescheyt.
Agr. Siet sieltjen, siet mijn hert. And. Ick danck haer Majesteyt.
Doorluchtighste Princes, dit sal mijn slaep-dranck wesen.
Agr. Ick nimmer slapen gae, of dees moet my genesen
Van grove dampen, die uyt ’t avond-mael ontstaen.
And. (750) Haer smaeck is Nectar soet, de geur souw my verraên,
[fol. D2r]
Lief Agrippina. Agr. Dies behoef ghy niet te sorgen,
Heer Andolosia. And. Soud ghy Princes als borge
U wille stellen, dat haer kracht my niet en vat?
Agr. Slaet daer geen twijffel aen. And. Princes, soo drinck ick dat
(755) Op u gesontheyt; Lief, ’k souw noch een kroes uyt meugen.
Agr. So veel ’t mijn hert gelieft. And. Siel, dat sijn leck’re teugen!
De hooghte kreegh hy licht, die hier wat veel af dronck.
Agr. Mijn Engel, waerde schat, opent aen mijn de vonck
Die u hert sticken doet, op dat ick die vermoorde?
(760) Mijn eygen siel, hoe dus! wilt ghy my niet antwoorde?
Sijt ghy op my vergramt? wat ’s d’oorsaeck, segh het mijn?
And. Ick slaep. Agr. Hoe Lief, dus was het niet geseyt.
And. ’t Moet sijn.
’k Heb al te grooten vaeck.
Agr. De vaeck sult ghy genieten,
Maer nae u slaep, gewis, sal u dees vaeck verdrieten.
(765) Slaept snorckert, snuyft en ronckt soo louter als een man,
Ghy raeckt uw’ Buydel quijt, en dees naey ick u an;
Ick sal u inder yl doen brengen op de straten,
Op dat van dit bedrijf, in ’t Hof, niet valt te praten.

Andolosia.

LIef Agrippijn, Princes, hoe is ’t mijn waerde Vrouw?
(770) Geeft ghy geen antwoord’ Lief, slaept ghy noch, wel hoe nou!
Waer ben ick? buyten ’t Hof! wat spoock of my hier voerde?
Ben ick betovert? neen, de dranck mijn herssens roerde,
En heeft dat quaet verweckt. Wel Agrippina! Lief,
Verstoot ghy my nu dus? waer blijft u soet gerief
(775) Dat ghy my hebt belooft, en meer-mael presenteerde?
Ha Bacchus! ’t is uw’ schult, uw’ Wijn my overheerde;
Maer neen, ’t was duyvels-dranck, met helsch vergift gebrout,
Wiens snoode damp mijn breyn jae seen’wen had verkout,
En liefdens vlam geblust, die ’k vast had toe-geswooren
(780) De luyster van mijn siel, Agrippijn, uytverkooren;
Mijn aenslagh is misluckt; noch eens in ’t werck gestelt,
En beter toe gesien: ick hoop de kracht van ’t geld’
[fol. D2v]
(Heeft die haer eens beweeght) sy sal haer noch behagen;
Dit Beursje veel vermach. Hemel, wat sware plagen!
(785) Wat droevigh ongeval smijt ghy my op den hals?
Mijn Beurs verandert! ach! ach Agrippijn! soo vals?
Soo boos, soo trots, soo snood’, dit heb ick noyt geweten;
Ick heb met vaste liefd mijn tijd’ by u versleeten,
Niet denckende dat ghy soud vlammen op mijn buyt;
(790) Laes! ’t is nu al te laet, hier vind ick ’t recht besluyt
Mijns Vaders, en hoe dat Fortuna tot hem seyde,
Soo langh wy leefden t’saem haer macht niet te verbreyde;
Ick heb, laes! overtrêên haer Goddelijck gebod,
De straf mijn waerdigh volght als een rechtvaerdigh lot;
(795) Ick sweer dat sy niet sal ’t genot van haer be-erven,
Al souw ick, in der yl, thien duysent dooden sterven.
Noch heb ick gelds genoegh, om met een snelle Post
Te rijden nae mijn Land’, op hoop sy werd verlost.
Den wensch-Hoedt is mijn troost, ick moet sien te bewegen
(800) Mijn Broeder, dat hy my in noot niet laet verlegen:
Op hoop ick door haer kracht hier wederom verschijn,
Als vry-heer van de Beurs, mijn siel, en Medecijn.

Meso-matto.

DE duycker! hiet dat te post loopen? ick wil hier liever blijven,
En sachjens gaen te voet, soo sel ick niet verstijven;
(805) De kramp van al dat rijen, kreegh ick licht in mijn blaes.
Pots slappermenten! pots! wat maeckten ’t al geraes!
’t Gonck aers noch aers, langhs de straet, of jy Vulcanus selven hoorde smeden.
’t Was ticke tacke, ticke tacke, ticke tacke, met al de vier-voettige leden,
De huyse vlogen, en de Hemel bleef stil staen:
(810) Had daer ien achter-oogh-gemist geweest, die had het voorseker geraên
Dat de aertsche werreldt om-loopt, en al de Planeten rusten;
Die vraegh had nou langh gegrapsolveert geweest, daer sy noch huyden-daeghs om twusten;
[fol. D3r]
’t Is goet sien dat sy noyt op ien levendigh biest te post geloopen hebben, gelijck ick flusjens dee;
Sy souwent oock wel wijs geworden hebben: want ick nauw uyt Londen ree,
(815) Of ’k had het speck al wegh, ’k laet staen ier ’k quam in France;
Elekaerde! had ick daer gekomen, hoe wod’ het dan gegaen hebben op ien danse,
Voor-seker had’ ick mit de neus geraeckt in ’t bed;
Mijn Heer runter slechs deur, ’t sou aers wesen, smeer vet, smeer vet
Indien hy daer wat bleef, get, hy is sulcken haentjen,
(820) Hy pickse in de kam of rolde van ien baentje.
Ver best dat ick hier blijf, want reed ick noch te post,
Al ’t ingewand’ voorwaer was uyt mijn lijf gehost,
En ’k had de snof al wegh van al die France kruyen,
Sy hebben krachts genoch, men kender wel of ruyen;
(825) Gelijck de Hoenderen, maer is ’t nu Frans fatsoen
Datmen ien valsche pruyck en baert draeght: ick hebse niet van doen;
Monseur, jou pastse best, mijn Joncker mien ick die nae Cyprus is getrocken,
En weer door Vranckrijck komt, maer hoe het dan sal locken
Leert ons de wisse tijd, soo schrijft den Almenack,
(830) En komt hy niet ras weer, soo geef ick hem de sack;
’k Mien hy ’t verkurven heeft, soo ick te recht ken mercken:
Hoe dat ’t alries loopt of, dat blijckt wel aen sijn wercken.

Coningh, Coninginne, Agrippina.

Kon. HOogh-gebooren Princes, meer wonder ick oyt sagh!
Kôgi. Gedenckt nu wat de min, en liefd’, niet al vermach.
Kon. (835) Mijn Vrouw, sy wonder werckt! wy moeten oock gelooven,
Dat al Brittanjens glans hy kennen souw verdooven
Alleen door wond’re kracht, van dese kleyne Buyl.
Agr. Heer Vader, hier in sijn veel Koninckrijcken schuyl.
Kôgi. ’k Bid’, Agrippina Lief, wilt die uw’ Moeder schencken.
Kon. (840) Haer Vader, Koningin, sal sy daer meê gedencken,
Wel wetende dat hem soodanigh is van nood’
Tot welstant van het Rijck, en tot den Oorlogh groot:
[fol. D3v]
Die hy niet machtigh is, met weynigh gelt te voeren.
Agr. Indien u gelt ontbreeckt, soo sal ick dees ontsnoeren,
(845) En bieden u de handt; u sal ontbreecken niet
De menighte van gelt, steets u de Princes biet,
Tot welvaert van de kroon, het ingewant te deelen:
Maer, selve sal sy met den gelt-sack moeten speelen.
Kon. En of den Koningh, u Heer Vader, sulcks geboot,
(850) Dat ghy s’ hem geven soudt? Agr. ’t Gebod dat waer te groot.
Kôgi. Soo doet het, Agrippijn, den Koningh te behagen.
Agr. Daer ick mijn frisse jeught en leven om gingh wagen,
Daer schey ick soo niet af. Kon. Wat seght ghy Agrippijn?
Agr. Heer Vader dat het werck verweckte schrick in mijn,
(855) Al eer ick haer bequam. Kon. Wat schrick hebt ghy genooten?
Agr. Indien hy waer ontwaeckt, mijn bloet had hy vergooten.
Kôgi. Hy was te vast in ’t slaep. Kon. Mijn gramschap niet verweckt.
Agr. Heer Vader, sonder reên. Kôgi. ’k Segh Agrippijn vertreckt.
Alder-g’nadighste Heer, wilt uw gemoed wat maten,
(860) Vertrouwt uw’ Koningin, die sal haer wel bepraten.
Kon. Doet sullicx mijn Princes, beweeght haer soo ghy kunt,
Dat sy aen my vereert den oorsprongh van de munt.
Kôgi. Stelt u gerust mijn ziel, laet my alleen gewerden,
Met smeecken sal ick vast, tot aen ’t genot volherden.
Kon. (865) Doet soo mijn ed’le Vrouw’, doet soo mijn Gemalin,
Soo doet ghy nae mijn wensch, en nae uw’ Koninghs sin.
Kôgi. Sijn Majesteyt vertrouwt alleen sijn Koninginne.
Kon. So doen ick, volght u woort, licht ghy haer hert sult winne.

DERDE BEDRYF.

Ampedo, Andolosia.

Amp. NU Broeder my verhaelt den oorsprong van uw’ quael?
(870) Niet een woort dat ghy spraeckt over het blijde mael
’t Geen ik voor u aenkomst had kostel doen bereyden,
Dus suffigh waert ghy niet wanneer ghy van mijn scheyde;
Nu, nu, wilt vrolijck sijn, en laet het treuren staen.
And. Ach! Broeder my vergeeft ’k heb grootelijck misdaen,
[fol. D4r]
(875) En overtreen ’t gebod’ van ons gestorven Vader.
Amp. Waer in, ondeck het my? And. Helaes! ick derf u nader
De faut ontblooten niet. Amp. Waerom?
And. Het kruyst mijn hert.
Amp. Sijt ghy den Baydel quijt? And. Dit is alleen de smert
Die my gestadigh pijnt. Amp. Hoe! hebt ghy haer verlooren,
(880) Of is sy uw’ ontrooft? And. Ach! waer ick noyt gebooren
Soo waert ’t gebod noch niet (mijns Vaders) overtreen,
s’ Is niet verlooren, neen, maer sy is my van een
Uytmuntende Princes, soo suyveren Goddinne,
Als oyt den Hemel schiep, wie dat my tot haer minne
(885) Getogen had, met list, gestolen van mijn hals,
Waer sy verborgen was; dees heeft met woorden vals
My in haer net gebracht, al streelende sy vraeghde,
Waer in mijn rijckdom stont, laes! ick ’t aen haer gewaeghde,
En klaerlijck uyt-geseyt, indien sy my toe-stont
(890) Haer weder-min dat ick sou openen de gront
Van mijn verborgen schat, sy heeft my trouw geswooren,
En op haer bed’ gebracht, doch alles was verlooren,
Vermidts sy, door een dranck, my had in slaep gebracht,
Waer in ick waer als doodt, en t’eenemael verkracht,
(895) De Buydel afgesneen, my op de straet gesmeten.
Amp. Wat Helsche Duyvelin wast die ’t u deed’? And. Wilt weten,
Het was de jongh Princes van ’t machtigh Britten-land.
Amp. Den Nicker voer de Hoer in Ach’rons heete brand.
Nu siet ghy wat een straf, u geven vreemde Rijcken,
(900) Daer in ghy reysen woud om die eens door te kijcken:
Maer in ’t gemeen nae ’t werck, men haest sijn loon geniet.
And. Lief waerde Broeder, ach! het leven my verdriet.
Amp. Heer Broeder ’t waer my leet u ’t leven sou verdrieten,
Ick heb noch gelt genoch, ghy sult met my genieten,
(905) Al ’t geen dat ick besit. And. Seght Broeder, is ’t noch veel?
Amp. Ses kisten vol met goud, daer by het halve deel
Ons Vaders errif, daer den Soudaen om geschreven
Had, ’k meen, ’t wensch-Hoedeken.
And. Dat dient niet wegh gegeven.
[fol. D4v]
Ick bid mijn Broeder, ’k bid dat ghy hem my vergunt,
(910) Want seker ghy de Beurs, hier door, bekomen kunt.
Amp. Neen Broeder, neen, sulcks piet, hebt ghy het een verlooren,
Het tweede soud ghy by het eerste licht versmooren,
Waer door wy raecken, licht, noch tot een Princen staet;
Doch dit stae ick u toe, dat ick ’t gebruycken laet
(915) Van u, wanneer dat ghy u selven wilt vermaecke.
And. Heer Boeder des sy danck (alleen ick hier nae haecke)
Ick my gewilligh voegh tot onderdanigheyt.
Amp. Daer, neemt ghy dan de Hoed, ick maeck de jacht bereyt,
En sal nae ’t woeste bosch met al mijn Dienaers ryen,
(920) Maeckt dat ghy by ons komt, uw droefheyt sal verblyen:
Ick gae mijn Broeder voor, dat hy volght daetlijck naer.
And. Soo ’t u gelieft rijdt voor, ick wensch my haestlijck daer.
Juyst sal het anders sijn, ick denck wat meer te jagen.
In Enghlandt ick my wensch nu inder yl gedragen.

Ampedo, Galdrano.

Amp. (925) GAldrano vluchtigh vlied, en achterhael het Wilt,
Mijn bracken al te saem, en winden geeft geen stilt
Noch tijt om rusten, doet den Hooren vreeslijck gieren,
Dat self den Jager schrickt, en dat de woeste dieren
Verlaten schaduw’ en dal, en uyt haer donck’re hol
(930) Anghst-valligh rennen wegh; de langh, en dichte rol
Van ’t vast gemaliet net laet haestigh sijn ontbonden,
Op dat met swaer gedruys, de grootst, en sterckste honden
Wecken den Hinden op, en dringen haer in ’t net;
tSa, spoeyt u derwaerts heen op dat het wert geset.
Gal. (935) Aen wien wil sijn Genaed’ dat ick het sal vermanen?
Amp. Aen mijn Jaegh-meester self, seght dat hy al de banen,
En straten wel beset. Gal. Gebiet mijn Heer yets meer?
Amp. Niet anders als weest gau. Gal. Ick spoey my, derwaerts, Heer.
Amp. Het is den eelste tijdt, en ’t Wilt laet sich beoogen.
(940) Nu wild’ ick dat by my mijn Broeder quam gevlogen,
En schepten sijn vermaeck in dees begonnen Jacht.
Waer of hy soo langh toeft? ’k vrees hy sich heeft bedacht,
[fol. E1r]
Souw hy my op dees Jacht met loosheyt wel bedriegen?
Ick loof gewislijck ja, en ’k wed hy is gaen vliegen
(945) Weerom nae Engeland, en my geleyt nae ’t Woud,
Laes! met mijn groot verlies. Fy dat ick heb vertrout
Aen hem, soo waerde pand. Hoe swaer sal ’t my op-breecken!
Ach! al mijn lust vergaet, ick laet het Jagen steecken.

VIERDE BEDRYF.

Andolosia, Koninginne, Agrippina.

And. GEluckigh was dien dagh, doen ick mijn Broeder vont
(950) Fris, en ter goeder luym, heel vrolijck en gesont.
Noch luckiger die uur doen ick hem heb genomen
De wensch-Hoed, daer ick door de Beurs hoop te bekomen.
Wat was mijn noot-loot goed, doen ’t Broeder op de Jacht,
En my in ’t Britten-land voorspoedigh heeft gebracht:
(955) En boven al dit luck soo kreegh ick in Florencen,
Venetien, Genua, dees kostelheyt, met wenschen,
Die ’k herwaerts heb gebracht, met geen, of luttel gelt;
Mijn Kraem dient nu alhier voor dese Kerck gestelt,
Vermids de tijd genaeckt dat de Princes sal treden
(960) Hier langhs ter Kercken-waerts, om nae haer wijs, gebeden
Te storten voor haer God. De Koninginne komt
Met de Princes, dees grijns my maecken sal vermomt.
Kôgi. Wat Kramer of ick sie gins voor dees Kercks-doore?
Agr. Vrouw Moeder, dagelijcks soo zijn daer Kramers voore,
(965) Om venten haerliên Waer, dies dunckt het my niet vreemt.
Want hier is veel gegangh. And. Princesse, ’k bid u, neemt,
Ey siet eens dit Juweel, en wilt het eens besichte.
Agr.’t Is schoon Vrou Moeder Lief, en ’t geeft een Hemels lichte;
Schoonder Juweel ick g’loof, niet is in mijn Tresoor.
Kôgi. (970) Mijn Dochter Agrippijn ick houw het oock daer voor.
And. Daer is een schoonder steen, behaeght die haer Genade?
Agr. Dees is veel suyverder. And. Dat hebt ghy wel gerade.
Besiet dees Peerel eens van hondert twintigh greyn.
Agr. Vrouw’ Moeder dees is groot, en uyttermaten reyn.
[fol. E1v]
Kôgi. (975) Kramer geeft noch wat frays, laet ons u Mars door-kijcken.
And. Dees edele Carkant, mijn Vrouw, sal u gelijcken.
Aenschout dees groen Smaragd die selfs den Tamberlaen
Geruylt heeft aen ’t Topaes met d’ overgroot Soudaen,
Mijn Vader heeft daer nae die selfd’ met hem gemangelt.
Kôgi. (980) Ick hoor ghy Kramers dan te mets u goed verpangelt.
Agr. Vrouw Moeder lief ghy mist, het is een Juwelier.
And. ’t Gelieft mijn Vrouw alsoo, sie daer is een Sapphier
Die onwaerdeerlijck schijnt, of daer sijn Peerel-snoeren,
Wiens weer-gae ick noyt sagh. Agr. Dees souden net twee toeren
(985) Loopen, rond’om den hals. And. Dat de Princes versint
Sy sijn daer toe gemaeckt. ’k Heb noch een Hyacint,
Den welcken overtreft in schoonheyt veel Juweelen.
Noch een Cylindrum, die ’k haer Hoogheyt meê sal deelen
Om een geringe prijs; siet daer den Amethist.
(990) Neemt die Chrysophrasus, dat ick u sin maer wist
Genadighste Princes, ick souw ’t u stracx vertoonen.
Kôgi. Wat looft ghy dit juweel? And. Maer eens vijfduysent kroonen.
Kôgi. Vijf duysent! en niet meer? Agr. Den Coopman sich vergist.
And. Neen edele Princes, ’k wouw dat haer Hoogheyt wist
(995) Hoe waerd het is geschat, by al de Juwelieren.
Kôgi. Die sullen om profijt den naem wel hoogh doen swieren,
Want d’ een is als den aêr, niemand verkleent sijn goed.
And. Wie sullicks van ons doet, doet tegen sijn gemoed’,
En tegen willekeur, ick heb noch een Sardonix,
(1000) Is die u gadingh niet? Of wilt ghy aen dees Onix,
Root-sprick’ligh van coleur? Agr. Die is van geen waerdy.
And. Hy werd’ nu veel gesocht; en soo Princesse ghy
My eens gelooven wilt, derf ick my des vermeten,
In ’t land geen schoonder sy. Kôgi. Dat kund’ ghy qualijck weten.
And. (1005) Daer vind’ ick noch wat vreemts. Kôgi. Wat is dit voor een steen?
And. Doorluchtige Princes, dees is heel ongemeen,
Hy hiet Chrysolitus. Agr. Wat sijnder vreemde steenen!
And. De Goddelijcke macht, Mevrouw’, speelt niet alleene
Tot ’s mensch verwonderingh in Water, Vyer, Locht, Aerd,
(1010) Maer oock in vuyle dreck die ’t alder-eelste baert;
[fol. E2r]
Wel waerd een Koninghs Kroon op ’t hooghste te verçieren.
Agr. Dees Koopman spreeckt beleeft, vrou Moeder. Kôgi. In manieren
Als al de Koopliêns doen. Agr. Naturelijck daer by,
Met kennis vande saeck. Kôgi. Lecht dees wêêr aen d’een sy.
(1015) Toont ons yets ongemeen. And. Siet daer is een Berille.
Agr. Die dient ons niet mijn vrient. And. Wat soud’ ghy geven wille,
Voor die ghy eerst’lijck saeght? ick bid’, Princes, bied’ geld,
Is mijn eys geen bod waert? Kôgi. Te hoogh hebt ghy ’t gestelt.
Agr. Vijf duysent is te veel, of ick u drie wod’ geven.
And. (1020) Genadige Princes, ’k bid laet den Kramer leven,
Bied ruytelijck, ick sal al doen wat ick vermach.
Denckt hoe gevarelijck wy reysen nacht en dagh,
Met sorrigh, anghst en schrick, uyt vreese voor ’t vermoorden
Van Roovers, soo sy yets van dees Juweelen hoorden:
(1025) Dus bid’ ick u, Princes, bedinght den Kramer niet;
Verbetert eens uw bod, wat rijckelijcker bied’.
Ick heb meer-mael gehoort van haer Princessens waerde,
Dat hare Majesteyt de rijckste is op aerde:
En daerom heb ick hier dees kostelheyt gebrocht,
(1030) Die ick de wereld door en weer door heb gesocht:
Op hoop dat ick van u, Princes, wat mocht genieten.
De koopmanschap die souw ons Kramers wel verdrieten,
Dat yder soo nauw dongh als hare Majesteyt;
Komt, leght daer noch wat op, winst soet den arrebeyt.
Kôgi. (1035) Nu Agrippina, laet den Juwelier wat winne.
And. Dat is een krachtigh woord doorluchtighst Koninginne,
Het welck den Kramer haeght. Wat sou dees jongh Princes
Bedwingen haer begeert, om drie, vier, vijf, of ses
Hondert pont Sterelingh! ’k heb van haer hooren melden,
(1040) Dat sy de alder-rijckst is, in gereden gelde,
Die nu in onse eeuw den aerd-bodem betreet.
Agr. Hoe of den Juwelier, Vrouw Moeder, sullicks weet?
And. Die hooren alle nieuws mijn hooghgeboore Vrouwe.
Agr. Hoe veel sal ick hem biên? And. Mijn Beurs hoop ik te klouwe!
Kôgi. (1045) Hoe veel? my dunckt dat hy niet veer dwaelt buyten ’t spoor.
Ick meen dat hy, gewis, ons geven sal gehoor,
[fol. E2v]
Soo ghy wilt onbeschroomt vier duysent kroonen bieden.
Agr. Hoor koopman, laet dees koop om vier duysent geschieden,
Soo tel ick u stracks gelt. And. Als ’t meerder niet mach sijn,
(1050) ’k Heb dan gedult mijn Vrou. Kôgi. Kramer komt geeft die mijn;
Telt ghy terwijl hen gelt, maer, wilt u niet vergisse.
And. ’k Wensch mijn, met dees Princes, stracks, inde Wildernisse.
Kôgi. Voorwaer ’t is niet te veel de koop staet my wel aen,
Sy heeft recht nae mijn sin haer koopmanschap gedaen.
(1055) En had sy niet gekoft ick sou dees wille koopen,
Is Agrippijna wegh? waer is sy heen geloopen?
Dat ick haer niet en sie noch oock den Juwelier?
Ach! ach! hy is meê wegh, flux Pagien maeckt getier,
Verweckt het gantsche Hof tot oproer, en laet soecken,
(1060) Een yder de Princes op straten, en in hoecken
Buyten, en inde stad; dees Kramer heeft in schijn,
Van eenen Juwelier, vervoert mijn Agrippijn.

Andolosia, Agrippina, Pater Benedictus.

And. NU rust, Princesse, rust, soo ghy sijt mat van ’t reysen.
Agr. O Gôôn! ick ben vermoeyt, en al mijn krachten deysen,
(1065) Krijgh ick geen lavenis, mijn hert in ’t lijf verbrant.
And. Daer sien ick Appelen. Agr. Krijght my een met uw’ hant,
Op dat haer vochtigh sap mijn herde tongh mach sachten.
And. Berght mijn Juweelen eens, en wilt een weynigh wachten
Tot ick ben op de boom, daer, set mijn hoet op ’t hooft,
(1070) Soo valt die my niet af. Dit is een kostel ooft
Princes. Agr. Waer sijn wy hier? And. Maer, by de wilde dieren.
Agr. Ach! Hemel, wilt my togh weerom in Eng’lant stieren.
And. Wenscht niet, hout op, ick kom; mijn Hoet, ick ben die quijt;
En sy is in het Hof in sulcken korten tijdt
(1075) Gevlogen met mijn Hoet, helaes! wat mijn bejegent.
Vermaledijde Beurs hebt ghy my soo gesegent,
Vervloeckte Duyvels Hoet hebt ghy my hier gebrocht?
Ha! helsche Duyvelin dat ghy op Eng’lant docht;
Megera snoode pry, dat ghy dees boom aenschoude;
(1080) Ontsinnige Andoloos dat g’haer u Hoet vertrouwde;
[fol. E3r]
O breynloos schepsel, wat hebt ghy u selfs gedaen?
U en Ampedo uw’ Broer; die hebt ghy beyd’ verraen,
En al de groote staet waer van u Vader roemde,
Ghy in dit oogenblick soo Goddeloos verdoemde.
(1085) Barst Aerde, Hemelen scheurt, komt onder-aertsch gespuys,
Scheyt dese ziel van ’t lijf, en voert haer in uw’ kluys
Voor Radamantus recht, op dat sy magh verwerven,
Nae haer verdienste, loon. Laet, bid ick met my sterven
Ampedo, die den Hoed gedragen heeft voor mijn,
(1090) Dien tijdt doen ick haer kreegh, moet van den Duyvel sijn.
Den dagh wensch ick verdoemt doen my mijn Vader teelde,
En Hoet en Beurs den droes en die haer bruyckt in weelde.
’k Vervloeck, ’k vermaledy al wat de Son beschijnt.
Ha! aengename doot, ’k bid dat ghy u verpijnt,
(1095) En herwaerts komt, waerom sijt ghy niet eer gekomen,
En hebt dees bange ziel uyt hare kas genomen,
En over Stixse vloed gesleept met Charons boot?
Ha! loose Koningin, ’k wod’ dat ghy in de schoot
Met Agrippina u kindt, van Clotho waert geseten,
(1100) Dan sou de Beurs van goud noch Hoet van wenschen weten
En u geen voordeel doen. Fy dat ick mijn beloft;
Dus om de geyle lust des vleesch soo heb verkoft.
Ach! wat gevoel ick smart, met recht mach ick wel suchten,
Van ongehoorsaemheyt sijn dit d’oprechte vruchten.
(1105) Hoe droogh is laes mijn mont, mijn keel schroockt, en wil toe.
Een Appel voor de dorst gegeten. Nu! wel hoe!
Noch speelt het in mijn sin, en ’t ken daer niet uytkomen.
Fy Nickeresse, fy. Wat wil ick Minas schromen!
Ick vrees niet voor de Hel. Ach! my! wat of ick tast?
(1110) ’t Sijn hoornen die ick voel. Treckts’ uyt, sy staen te vast!
Ick wil haer op dees boom, aen duysent splinters loopen,
Al wist ick dat ick ’t souw stracks met de doodt bekoopen.
Ay me, ay me, mijn hoofd. Sy wijcken niet met al.
Nu mach ick loopen by de beesten in het dal,
(1115) Want by de menschen ick my niet derf laten vinden.
Waer ick Acteon nu, en dat my ras verslinden
[fol. E3v]
Mijn eygen honden, dan had ick rampsaligh mensch
Een korte doodt, en ’t souw geluckigh gaen nae wensch.
O ramp, daer sien ick volck waer sal ick my verbergen?
Pat. (1120) Vlucht niet, blijft staen, hoor hier. And. Wat Duyvel komt my tergen?
Pat. God segen ons voor quaet, uw’ tongh, en lippen snoert.
Seght my doch arrem mensch wie heeft u hier gevoert?
Of wat is ’t, dat ghy soeckt, in dese Wildernisse?
And. Hoe lief ’t my is, dat ick hier ben, kund’ ghy wel gisse.
(1125) De swarte konst mijn Heer brocht my in dit gevaer.
Pat. In dertigh jaren wierd’ ick hier noyt mensch gewaer,
Ick wilde dat ghy oock my niet en waert verscheene.
And. Helaes! nu ick hier ben bid’ ick wilt my verleene
Uyt gonst een weynigh broot, en een kleyn drupken wijn?
Pat. (1130) Wijn, broot, of diergelijck, smaeckten de tongh van mijn
In dertigh jaren noyt, ick heb my hier geleden
Met vruchten van der aerd’; maer wilt ghy met my treden,
Ick sal u wijsen plaets, daer g’ u verversen kunt.
And. Den Albeheerser, daer sijn Hemel u voor gunt,
Pat. (1135) Godt loont mijn lieve Soon, komt pluckt van dese tacken
De app’len soet van smaeck, uw’ hoornen vast gebacken,
Mijn vrient, hier op u hoofd, die vallen daer door af.
And. Neemt dan dees appel wegh, het geen den and’re gaf?
Pat. Och jae mijn waerde Kint; die Hemel heeft geschapen,
(1140) Uyt niet, schiep meê dees vrucht. And. Machmen van die wel rapen,
Soo veel het ons gelieft? Pat. Veyligh mijn lieve Soon,
Sy komen my niet toe. And. Vader, dees sijn seer schoon!
Ick neem noch al wat meer. Pat. Neemt nae u welbehagen.
Ick sie dat dese knecht, is in ’t verstant geslagen,
(1145) En ’t hert beseten met verganck’lijck werelts goet.
Hoor Soon, keer u tot Godt, berouw en boete doet
Voor u begangen sond, de wer’lt set uyt u sinnen,
Ghy sult voor tijdelijck, het onverganck’lijck winnen.
And. Mijn Vader ’k wilde wel dat ghy my weest den wegh?
Pat. (1150) Wel, wilt ghy dan so voort? And. Ja. Pat. Ick Deo Gratias segh.
Gaet die wegh in. And. Ick ga tot dat ick weer in stee kom,
Vader ’k segh weer God loont. Pat. Mi fili Dominus Tecum.
[fol. E4r]
Hoe komt de wer’lt, en ’t vleys, de geest en ziel bestryen!
Ne nos inducas in: ’t is best ’k lees mijn getyen.

Coningh, Coningin, Agrippina, Anthonio, Meso-matto, Andolosia.

Kon. (1155) MYn waerde Agrippijn, hoe seer sijn wy verblijd,
Dat ghy alhier in ’t Hof by ons gekomen sijt,
Kend’ ghy die gene niet die u soo rad vervoerde?
Agr. Heer Vader, ’k ken hem niet, soo haest hy my aenroerde,
Soo vloogh ick snelder dan een vogel door de lucht,
(1160) Tot in de Wildernis. Kôgi. Een Toovenaer, ick ducht,
Dat dees moet sijn geweest. Kon. Dat ken ick wel gelooven.
Agr. Daer rusten ick mijn leen, maer doen ick sagh nae boven,
Eo wod mijn oogen tot den hoogen Hemel slaen,
Soo sat ick by een boom daer vruchten waren aen
(1165) Soo schoon uytmuntende, dat daer mijn ziel nae haeckte.
Ick bad’ den Juwelier soo langh tot hy die raeckte,
En pluckte die daer af; sijn hoed hy op mijn hooft
Heeft neer-gestelt, ick dacht hoe dat ick waer berooft
Van u; dus denckende, ben ick te mets geresen,
(1170) En hier ter plaets gebracht alwaer ick socht te wesen.
Kôgi. Danck sy de goede God die u dus heeft bewaert.
Kon. Den al bescherm-heer looft, die u dus heeft gespaert.
And. Se koop, se koop goe koop de App’le van Damasco,
Se maeck de fray troni com of se was gewasco.
Kon. (1175) Wat of die Huysman roept? ick ken hem niet verstaen.
Kôgi. Het schijnt een vreemdelingh met Appelen gelaen.
And. Fil se Genae wat koop: se kijcke fry te dege.
Agr. Wat sijn ’t voor Appelen? And. Se ken de Sprot of fege;
Se is Madam soo soet, soo fars, soo delicaet,
(1180) Soo lecker of se was Oostindiens Noot-muscaet;
Se ruyck al everliens kom of se was perfume;
Sy jaegh de stinck ewegh, emaeck de lochte rume.
Kôgi. Wat praet ghy lieve Man? ’k verstae niet wat ghy seght.
And. Verstaens mijn niet Princes? s’ wil beter onderrecht.
(1185) De lochte sy klaer op, en geef de bonne geure,
Sy smijt weck de vuyl stinck die kom de boesjes deure.
[fol. E4v]
Kôgi. Dat is voor my Hebreeuws, want in de heele sin
Die hy gesproocken heeft, en is niet een woord’ in
Dat ick te recht verstaê, wat hy daer meê wil seggen.
Agr. (1190) Vrouw Moeder, nae mijn dunckt sal ’k u de sin uyt-leggen.
And. Ja, Juffrouw doetse dat, dat hy s’ wel ken verstaen.
Kôgi. Laet hooren Agrippijn, of ghy daer nae kunt raen.
Agr. Ick meen hy seggen wil, de kracht van sijnder vruchte,
Verdrijft de stanck des monts, of asems vuyle luchte,
(1195) Of tandens snoode damp. And. Princes, voes heb eraen.
Je voes prie, wilse koop? Kôgi. Eerst moetmen onder-staen
Wat wonder dat sy meer door haer kracht konnen wercken.
And. Soo sijn Genae beproef, voes selse bon vermercken.
Sy maeck schoon de blancket, e stop de kleyne gaet.
Agr. (1200) Hoe veel een halve ton? And. s’Verkoop niet veck de maet,
Je verkoop un of deux, pour troy, cat’ France Croone.
Il est un rarite pour maeck de bachuys schoone.
Si vous ple koop de fray. Kon. Wat! helpt de kneght aen geld.
Agr. Staet-juffrouw dat ghy hem terstont twee Kroonen telt.
And. (1205) An verite Madam’ je kan niet broot op eten,
Se moet geef lutje meer; de Kramers die moet weten,
Comman je vandre kan. Kôgi. Nu geeft den bloed sijn eys.
And. Madam sel, per ma foy! waratti s’is wat frays.
Je doe my seer bedanck, en soo se die besmaecke
(1210) Se kon wel weer toe my. Agr. Haer glans my graegh sou maken.
Haer bloos-verwigh coleur lacht my seer lieflijck aen.
Uytnemend’ is haer smaeck! waer hy niet wegh gegaen,
Ick kofter noch veel meer. Gelief u eens te proeven?
Kon. Ick nummer App’len eet? Agr. Ghy niet? Kôgi. Ick dees niet hoeve,
(1215) Mijn aengesicht is oud; haer rimpels gaen niet uyt.
Agr. Proeft ghy dan elck een stick van ’t ongemeene fruyt.
Meso. Ick voel veranderingh, mijn hooft begint te jeucken.
Ant. Mijn dunkt dat my’t vel reckt. Ik voel hier geen meer kreucken.
Kôgi. Ick sie veranderingh, u voorhooft wort hiel rond’.
Meso. (1220) Wel hey! kijkt hier; wel hey! ick miende dat ick stond
By ien braef Cavalgier, juyst is ’t ien hooren-drager.
Agr. Meso, geeft hem de hand. Meso. Wat heb ick ien fraye swager!
[fol. F1r]
Maer kijckt, ha, ha, kijckt, kijckt, s’heyt hoorens als ien geyt!
Kon. Seght, wie? Meso. Maer, de Princes.
Kon. Wel! wat is dat geseyt?
Kôgi. (1225) Ach! Agrippina Lief wat of dit mach beduyen?
Meso. De Princes Koningin, en wy eerst moeten ruyen
Eer wy bekomen t’saem ien fris geblancket vel.
Agr. Jou booswicht, swijgt, flux swijgt. Meso. Genadigst’ vrou ik sel.
Kôgi. Helaes mijn waerde Kind’ hoe sijt ghy dus verandert!
Kon. (1230) Haer aensicht staet gereckt, haer vel dat schroockt en schrandert,
Haer wel geschapen beelt, gelijckt meer beest als mensch.
Agr. Het leven my verdriet, och! nae de doodt ick wensch.
Ach! Vader geeft my raedt, ay Moeder wilt eens dencken,
Dat tot mijn voordeel streckt, dit sal mijn leven krencken.
(1235) Staet-Juffrouws, Pagiens, treckt, breeckt my dees van het hooft,
Rockt, slaet, stoot, ’t mach geen quaet, of ghy my ’t leven rooft,
Als ick ben doodt, ghy met de stucken kunt betalen.
Meso. Genadighste Princes men ken die niet of halen.
Agr. Elendigh schepsel, ach! wat of het my nu baet,
(1240) Dat al de wer’lt mijn acht, als ’t opperste çieraet
En ’t alderschoonste beelt onder de aertsche Vrouwen!
Nu, laes! een hooren-beest, een monster om t’aenschouwen.
Meso. Koeck-koeck, ien Moysesjen, ien Satyr, ien Cornuyt.
Agr. Jou fiel, swijght stil. Kôgi. Wat seght ghy guyt?
Meso. Ick singh en fluyt.
(1245) Alder-g’nadighste Vrouw seecker ick doe niet anders,
Hoe mooy is sy versien mit sulcke kromme standers.
Agr. Weet niemant my geen raet? dees raet heb ick versint,
Dat ick my selven doo’. Kôgi. Ach waerde Koninghs Kint
Misdoet u selven niet, den Hemel u behoede.
Kon. (1250) Yder soeckt Medecijns, daermen niet op vermoede.
Datmen van Cantelbergh haelt al de Professoors.
Meso. Gelooft mijn, Koningh Heer, dat sijn maer ien diel doors.
Neen seecker doet dat niet, hier is onlanghs gekomen,
Sulcken Sottoor, sulcken geleerde en uytgenomen
(1255) Exkiesse fraye Man, as jy jou leven noyt en vond.
Ick heb hum ien reysjen hoore snacken, doen hy op de Marrickt stond,
[fol. F1v]
Sijn backhuys gong aers noch aers, as ien Engelse tel sijn aers gat.
Heer docht ick, hoe wel wod sijn mond dat ’t nacht was, en de tongh wat rust had:
Want niet eens stontse stil, soo langh hy was aen ’t spreecken.
(1260) Hy kost genesen, alle geborste, gescheurde, schurrifde gebreken;
Insonderheyt die ’t hooft angongen, daer had hy fixe remedi voor.
Hy geneest de kranksinnige, hiet inde wandeling, dolle Doctoor,
Soo intituleert hy sich selven, en sulcken klanck van sijn wijsheyt doet hy mit Briefjens in al de huysen stroyen.
Daynckt, is hy sulcken Meester! wat moet hy al raet weten voor Fransche Mieren, en Spaensche vloyen,
(1265) En het hy de konst vast, soo weet ick dat hy sel
Oock wel genesen ’t geen groeyt tusken vleys en vel,
En al dat niet in doncker wil verholen blijven,
Gelijck petiet pleysier, krawasie soet om wryven,
Koeck-koeckx, en Hooren-dragers mit al dat çierlijck gespuys.
Kon. (1270) Waer woont hy Meso-mat? Meso. Heer Koningh in sijn huys.
Kôgi. Seght ons hoe is sijn naem? Meso. Maer, so jy die wilt weten,
Excellentissimis Dominis Doctoribus Suillae Boutius wort hy geheten.
’t Is ien schrael netigh man, mit een git-swarte baert.
Kon. Rad, spoeyt u nae hem toe, en hael hem met een vaert.
Kôgi. (1275) Van waer is hy? Meso. Uyt Jotto, of van de Westphaelsche quartieren.
Kôgi. Ach Hemel! wilt u gunst over sijn konsten stieren.
Mijn uytverkooren kind, mijn waerde Agrippijn,
Die ’t al vermach te doen sal uwen hulper sijn.
Agr. ’t Verlanght my nae sijn komst, ick wil hy waer verscheene.
Kon. (1280) Een weynigh tijdt gedult, den Hemel u verleene
Gesontheyt, waerde kind, den Medicijn ’t gesicht
Met wetenschap tot heyl, waer door hy u verlicht:
Meso. Hier is den Doctor self, Heer, met sijn fraeye gevel:
And. Her Koningh, wan hie ien hat s’horen suchtigh evel
(1285) Aus uewer eddel stam, das mir verkleeren thut,
Ich wol curiren ihm als balt, auf stheenden fut.
Meso. Wy sijn-hier mit ons dry, daer staender noch wel mier, soo jy ons wilt genesen,
Jy selt de braefste man, van al de wereld wesen.
Kon. Seght kloecke Medicijn, hebt ghy ervarentheyt
(1290) Door u verborgen konst, dat werde neer geleyt
[fol. F2r]
Het hart-hoornigh gewas uyt ’s menschen hooft gesprooten?
And. Genedig Konigh ja. Kon. Soo wilt aen my ontblooten
Den oorsprongh van haer komst. And. Dies ist wol dryer hand.
Es sijn swoo naturel, der dritten den verstand’
(1295) Wijt uber treffen thut. Ich must lang discuriren,
Ehe ich zu recht den end wol kont Philosophiren.
Der eine mensch ich sag met horner wirt gebert,
Der ander balt bekomt die horner auf der erd’
Von d’yn, o d’ander freund, und mos sie heimlich tragen
(1300) Abir mit grosser last, un ’t sien schtliche plagen.
Dem dritten lestlich starck der Spiritus ein treidt,
Nicht aus den faulen koth des Lichaems eingereit,
Wie man beschriben findt by alt’n Naturalisten:
Aber von Himmelen door om die G’lerthen swisten.
(1305) Ersel mir einmael auf won si herkommen sein,
Im deynen alterdom, oder im gebuhrts-dach dijn?
Wan ihrs recht sagen werdt, soo solt ihr von mir wissen,
Worum du si bekomt. Meso. Soo ick my niet vergisse,
Is ’t niet heel langh geleen, dat dees quamen ten toon.
And. (1310) Ich haebs, ich habs gevast, ’k wils dein-eersellen schoon
Wo her die horner grooss’ uych sein von dan gekommen.
Erstlich wan ein persoon nicht handelt wie die frommen
Untreu und falscheyt thut, und sich daer in erfreut,
Swoo horner er bekomt wie das ich hab bedeut;
(1315) Und-wan sie sich nicht balt het aus dem kopf thun biegen,
Soo sol den Mensch geswind’ bis im dem Himmel sliegen.
Ich habe gecuriert durgh meine Artsenei,
Mehr dan sex dausent, und noch driemahl driezich drei.
Want seyner G’nad gefelt ich wol dies met curiren.
Kon. (1320) Kom, stel u konst in ’t werck, en wilt haer wel bestieren
Tot voordeel van dees quael, ick sal begiften u
Met soo veel geld, en goed, dat ghy segh ick van nu,
Niet meer behoeven sult. And. Soo wil ich balt beginnen.
Da, fris von dem confect. Kon. My dunckt dat sy al winnen.
Kôgi. (1325) Sy minderen mijn lief. And. Nun sein dei hornen wech.
Kon. Hy is meer als een mensch, gelooft het geen ick segh.
[fol. F2v]
Komt hoogh-geleerde man, Phoenix en pronck der aerde.
Den tweeden Aesculaep, Hippocrates in waerde.
Dees edele gesteent, den Koningh u mee deelt,
(1330) Op hoop dat ghy met dees, als met de and’ren speelt.
Meso. Singjoor Anthonio jy bint niet mier mijn swager.
And. Du bist ein feiner kerl, und gans kein hornerdrager.
Meso. Dat segh ick oock Doctoor. Kôgi. Ick bid mijn Heer begint.
And. Das wirt als balt geschein. Meso. By gat was ick mit kind,
(1335) Hy bleef hier niet ien uur, aensiet die mag’re schellem,
Wat het hy ien fraye neus, gelijck ien Kalkoensche hellem.
And. Genedighste Princes, ihr hornen sijn balt in.
Kon. ’t Gaet boven de natuur van ons verstant en sin.
And. Uewer genad ich bidt wol dies confect gebrauchen,
(1340) Bis das sy sein hin weck. Da sijnt sy, aber ihr strauchen
Und lange wurtselen sijn sterck im kopf gegrunt.
Werlich es furcht mich seer oder ich s’recht vinden kund,
Und Medicamen hab: om diesen aus zu reyssen.
Kon. Uw’ konst vind ick oprecht: dies moet ick u af-eysschen,
(1345) Of ghy geen raet meer weet daer ghy met helpen kunt?
And. Las schen! gaar wol bedacht. Eerstlich soo must ich munt,
Oder was geld von der Princessen hand entfengen;
Die kostel Medicin is ’t sonst nicht zu erlengen;
s’Ist uber massen guth, und kostet ein gros gelt.
Kon. (1350) Koopt, en ontsiet geen gelt, soo veel men u eyst, telt;
Ick wil niet datmen geld sal tot d’onkosten sparen.
And. Aber der gar nicht hat der mus es wol bewaren.
Ich hab kein geld, darum ist sparen voor mier goeth.
Agr. Ick sal u geven geld’. And. Daer vind’ ick weer mijn Hoed!
(1355) Den Buydel hoop ick van uw’ Hoeren hals te snijden,
En bindense met recht, op d’Eygenaer sijn zijde,
O Hemel! wat geluck! Princes, s’wiert nun wol sein.
Agr. Heer Doctor. And. G’nedigst Frau, was glib’t euch? Agr. Hellipt mijn;
Dit geld en thienmael meer dat sal ick u vereeren.
And. (1360) Werlich, bei meiner seel das wil ich euch zu schweren.
Agr. Komt sitten aen mijn zy, dat ick uw’ buydel vol.
And. Es ist kein beutel mir wor in ich s’lassen sol.
[fol. F3r]
Agr. Pagie haelt hem een sack. Heer Doctor sulcke stucken
Daer ken men wat meê doen.
And. Es wirt gar wol gelucken.
(1365) Genedighste Princes, das geld han ich im sack.
Ich wil curiren ier genaden mit gemack.
Aber ihr must mit mir, und solt mihr nicht bedriegen.
Ich wens mich im dem walt, it sonts, mit euch zu vliegen.
Kon. Holla! blijft staen, blijft staen. Waer vlucht ghy Medicijn
(1370) Dus haestigh, segh ick, met mijn Dochter Agrippijn.
tSa, vollight hem terstont, en wilt den booswicht vangen;
’t Is een verrader, krijght ghy hem: ’k sweer hy sal hangen.
Flucx spoeyt u, voort. Kôgi. Dit is weer den vervalsten dief
Heer Koningh, die vervloogh met Agrippijn ons lief.
Kon. (1375) Datmen hem ras nae treed’, dien schellemsche Land-looper,
Dien overgeven fielt, en schalcke buydel strooper.

Agrippina. Andolosia.

Agr. ACh! Hemel, Heem’len helpt, Goden toont u vermogen.
And. Neen Toveresse, neen diefegge, ’k ben gevlogen
Uyt uw’ Heer Vaders Hof, en Konincklijck Paleys
(1380) In ’t dicht geboomde Woud: kom segh ick, siet een reys
Wie ghy bedrogen hebt, vervloeckte moorderesse:
’t Is wonder dat ick niet mijn bloed-dorst uyt en lesse
Met uw’ hert ad’rich sap, ghy ongetrouwe Vrouw,
Ghy boos-aerdige Spin: nu sal ick uw’ ontrouw
(1385) Vergelden nae den eys. Agr. Ick bid mijn lijfs genade.
And. Ha Sphinx! dat bad ghy niet, wanneer ghy my verrade,
En schonck my slaep-dranck in de plaets van Wijn.
Agr. Ach Heer!
Vergeeft, vergeeft mijn schuld’. And. Beulinne, ô! ick sweer,
Ick sweer u, dat uw schult niet eer sal sijn vergeven,
(1390) Voor en al eer dees hand’, u heeft gebracht om ’t leven.
Ha overgeven feecx, bedriegelijcke meer,
Nacht-merry, duyvels-spoock, ghy speelt my dit niet meer.
Flucx, doet u boesem op, waer dat ick uyt wil rucken
Mijn Buydel, en uw’ hert, en pletterent aen stucken.
[fol. F3v]
(1395) Wat! dreygh ick! vaer maer voort, en grijp’ haer by den top,
En snijt haer adders kop op, tot de gorgel krop.
Agr. Ach! Andolosia ach! wilt my dus niet verkrachten.
And. Swijght Duyvelinne swijght, of ghy sult meer verwachten.
Ghy vuyl stinckende pry, ghy vinnigh slangen vel,
(1400) Pad, Viper, Basilis, Aspix, Tyg’rin, ick sel,
Ick sel uw’ Godloos vleys tot mortelen vernielen.
Agr. Medogentheyt betoont aen die voor u komt knielen,
En stort haer heet getraen uyt maeghdelijck gesicht.
And. Jae maeghdelijck! ghy meent uyt Cockedrille licht
(1405) Dat in u voorhooft brandt, en blaeckt met loose voncken.
Seght hebt ghy nu geen Seck, om my te maecken droncken,
Op dat ghy dese Beurs noch eenmael my ontdreyt?
Spreeckt ghy niet helsche prooy? hebt ghy geen naeld’ die neyt
Een ander in de plaets? waer sijn u diefsche handen?
(1410) Waer sijn u klauwen nu met nagels scharpe randen,
O snood’ en arge Sogh? ghy loos doortrapte kol,
Is u geen slaepdranck hier die ghy send in mijn bol,
Op dat ghy wederom mooght voor diefegge speelen,
En werpen my op straet? weet ghy geen raet om steelen
(1415) Ghy snoode en ritsche teef, ghy slimme water-rogh?
Waer blijft, segh boose hex, nu al uw’ quaet bedrogh?
Kom, kom, tsa, tsa, aen kant, ’k moet u den hals afdreyen.
Agr. Ach! Heer ick bid gena. And. Neen, hier gelt nu geen schreyen,
Ghy moet en sult daer aen, in ’t lyen draeght gedult.
Agr. (1420) Ick bid dat ghy verschoont mijn leven, en mijn schult?
And. Wel schoon Princes! kund ghy nu niet wat nieuws versinnen,
(Door Duyvels toovery) om ’t leven weer te winnen?
Seght, weet ghy hier geen raet om een kleyn kopje Seck?
Kom troetelt nu uw’ lief, opent van ’t bed’ het deck,
(1425) Toont nu uw’ borsten blanck, en wilt uw’ schoot ontblooten.
O! Agrippina, ’k dacht niet dat ghy had geslooten
Soo grooten ontrouw’, in uw’ hooghgebooren bloed!
Daer ick met u mijn hert, lijf, leven, ziel, en goed,
Wod hebben t’saem gedeylt, eer ick u had verlaten:
(1430) Maer doen uw’ klauwen, laes! mijn Buydel vast besaten,
[fol. F4r]
Liet ghy den eygenaer in droefheyt en ellend;
Niet achtend’ dat hy voort door wantrouw, droevigh end
Des levens, in ’t verlies van sijne Beurs, souw kiesen,
Dien volgens lijf en ziel, gelijckelijck verliesen.
(1435) En daer beneven ghy my helder noch oock speld’,
Gelaten hebt uyt sucht daer ick was sonder gelt.
Bedenckt, en oordeel’t self eens in uw’ eygen herte;
Of niet behoor’lijck sy, dat ick over uw’ smerte
Erbarme, lijck ghy u aen my erbarremt hebt?
Agr. (1440) Ach! Andolosia ach! een beeck van tranen schept
U Agrippina uyt haer stroom-vlietende oogen.
Mijn Ed’le Ridder, ’k heb u grootelijcks bedrogen.
Ick ken, ick ken mijn schult, dat ick u heb misdaen,
’k Bid laet uw’ gramschap niet, boven uw’ goetheyt gaen,
(1445) Maer wilt helaes aensien de swackheyt van ons vrouwen.
And. Op tranen van een Vrouw maghmen geen vastheyt bouwen.
Waerom vertoef ick noch, ô! slangh, vol gift en gals,
En wringh niet daet’lijck toe, uw’ lange reygers hals?
Of vliegh u in ’t gesicht, en rijsche met mijn tanden,
(1450) Uw’ krake-been van vlees, uw’ been van vlies en banden.
Agr. Ach! Ed’le Ridder, ach! ach! Andolosia,
Bedenckt, bedenckt, eer ghy uw’ handen schent, hoe dra,
Hoe dra ghy uytgerecht hebt, ’t geen u langh ken rouwe.
Denckt als ghy moorden sult ghy moort een teed’re vrouw,
(1455) Een overwonnen mensch, een onweerbare maeght;
Het swackste Creatuur dat dees aerdbodem draeght,
Voorwaer wanneermen sulcks van uwe eelheyt hoorde,
’t Souw van uw’ Ridderschap de schoone glans vermoorde.
And. Ha schalcke Agedis, ghy hebt al weer een vond’
(1460) Gevonden nu tot hulp van uwe aenstaende wond’.
’k Sweer ghy en grijpt my niet met uw’ gyre klauwen.
Agr. U gramschap sincken laet, laes! laet uw tooren flauwen,
Barmhertigheyt bewijst, en loont het quaed met goed,
Gelijck ’t een Ridder past, van eel en vroom-gemoedt.
And. (1465) Die uytermaten schand’, en scha wroed’ in mijn ziele,
Soo diep, dat dees mijn vuyst, voor ’t loon u sal verniele.
[fol. F4v]
Agr. Houwt op, helaes! houwt op. And. Mijn voorneem is te vast,
Ghy moet daer weerom aen. Hoe dient sy aengetast,
Op dat sy straf geniet van al haer duyvels wercken?
(1470) Doorsteecken neen. Gewurght? ô neen. Wil ick haer vlercken,
En binden aen een boom? wat stae ick hier en drijgh.
Agr. Heer wat g’naeckt mijn hert wat uytkomst of ick krijgh.
And. tSa, kort en scharp is best. Wel, waerom niet in ’t leven!
Soo ick haer leven laet sal ’t my meer eere geven.
(1475) Het Ridderlijcke bloet, en past het moorden niet.
Wat dan? dat ick haer tongh af snee en loopen liet
Soo melden sy my niet, noch sou sy ’t konnen schrijven;
Haer handen best meê af, en in ’t Bosch laten blijven
Dat sy versmacht, of wert van ’t Wild gediert verscheurt,
(1480) Die vond’ is goed’ tsa, tsa; nu wort het stracks uw’ beurt.
Vervloeckte Koningin, brand-stoockster van der Helle,
Het Nickerlijck gespoock, sal u hier haest verselle.
Agr. Ken ick verwerven niet dat ick dees straf ontgae,
Soo bid’ ick om de doodt, doodt my ras dat ick drae
(1485) Mach sijn van pijn verlost, ’k bid wilt my dit vergunne?
And. Wel Andolosia! wel! hoe soud’ ghy moorden kunne
Het Maeghdelijcke hert. Ten is geen Eelmans daet,
Noch Ridders doent! dus u bedaert, en wel beraet,
Eer ghy begint. My dunckt dat ’t best sal sijn gelaten.
(1490) Princes staet op, staet op, mijn gramschap boven maten
Op u, ick onderdruck, dies stelt u wat gerust,
En uw’ gemoed’ bedaert. Agr. Den Hemel geeft u lust,
En een langh leven Heer. And. Ick sweer u als de vrome,
Uw’ leven noch u eer niet werden sal genomen.
Agr. (1495) Ick danck u waerde Heer mijn ed’le vrome held’,
Ach! waren van mijn hoofd’ dees hoorens neer geveld’,
Soo waer ick weer een mensch, en mocht by menschen komen.
And. Neen, dese sullen niet van u sijn wegh-genomen,
Voor dat de aert u deckt, en die rot van uw’ hoofd’.
Agr. (1500) Helaes! soo blijf ick noch van ’s mensch gedaent beroofd’.
And. Ghy sult dees voor uw’ straf en mijn ter eeren dragen.
Agr. Ach! mocht ick sijn in ’t Hof verlost van al mijn plagen.
[fol. G1r]
And. Daer wenscht sy wederom, mijn Hoet, ay me mijn Hoed!
Ick heb hem. Agr. Brenght my t’huys, ach! bid ick met ootmoed.
And. (1505) Wel aen Princes wel aen. U bidden en uw’ smeecken,
Verhoor ick; en ick sal niet blijven in gebreecken,
Te voeren u van hier, voor ’t kostelijck Paleys
Uw’s Vaders. Agr. Ridder; ach! ick meer van u niet eys.
And. Uw’ eys sal haest geschien, maer ick sal u verlaten,
(1510) Ick wensch my voor het Hof op Koninghlijcke straten.

Vertooningh.

De Teemse vloeden sijn gedeckt met Schip en kiel,
Vol klaet’rend’ stof gevult, ’t welck nu haer heete ziel
Uytspuyght met vyer, en vlam. De kercken, en de deuren,
Verçiert met Krans, en Kruyt, van aengename geuren.
(1515) De Huysen sijn vervult met vloeyend’ soet gequeel,
Van Cimbaels en Bandoors, van Fluyt, Cornet, en Veel.
Het schatert, en het juyght, al wat hier leeft in Londen,
Terwijl dat Agrippijn, nu weder is gevonden.
De Koningh haer omhelst, de Koningin haer groet,
(1520) Den Adel is verheught; en valt haer t’saem te voet.

VYFDE BEDRYF.

Andolosia, Ampedo.

And. ROemt Broeder van geluck, Ampedo met my juyght,
Vermidts al wat hier leeft. voor ons ter neder buyght,
De reden sijn dat ick den Hoet heb weer-gekregen,
En door den Hoet de Beurs, ay, weest nu niet verlegen,
(1525) Bant droefheyt uyt uw’ hert, en u met my verblijd,
Terwijl dat ick mijn tijdt by u in rust verslijt,
Jae ’k hoop my aen uw’ zy soo Broederlijck te voegen:
Dat ghy in als van my sult hebben uw’ genoegen.
Amp. Heer Broeder ’t is my lief. Dees gonst die ghy my biet
(1530) Uyt Broederlijcke hert, aenvaer ick, en ghy siet
Hoe minnelijck dat u Ampedo heeft ontfangen.
And. Dank sy mijn waerde Broer, Amp. Mijn harts-grondig verlangen
[fol. G1v]
Is te gebruycken eens de kracht van onsen Hoed.
De grage lust leeft my in u afsijn gevoed,
(1535) Om my eens met den Vild in ’t jagen te vermaecken.
And. Alsoo het u gevalt. Amp. Wy kunnen gund’ geraecken,
Eer daer ons Dienaers sijn, dus geven wy bevel.
And. Ik maek mijn broeder voogt. Amp. Gaen wy dan voort. And. Seer wel.
Amp. Wy, sullen haer gebien dat sy gauw op ons passen,
(1540) Niet seggend’ van ons komst op dat wy haer verrassen.
And. Dat hebt ghy wel bedacht. Ick yver nae het Wild,
En nae ons Jagers, wat sy voeren in haer schild.

Lupino, Nicandro, Ampedo, Andolosia.

Lup. NIcandro Ed’le Heer, die Hind’ was ons te gauw’.
Nic. Ons honden sijn vermoeyt, sy wierden mat en flauw
(1545) Op d’ aengenamen loop, van ’t vluchtige Ree-kallif,
De brack gaf sich in ’t nat, en ons Windhonden hallif
Verstickt, en afgement, kosten geen weer meer bien.
Lup. Daer blaest den hooren Heer. Nic. Wilt moeter sijn gesien.
Lup. tSa op’t geluyt weer aen. Nic. Noch heeft ’t niet willen lucken.
Lup. (1550) Ay! mijn Saturnus brack sijn achterlooper stucken,
Doen hy sprongh over ’t heck juyst op een quastigh block.
Nic. En mijn Diana heeft haer schoone vel en rock
Soo seer beschadight van het kruypen door de hagen,
Datmen schier vreesen souw, met honden hier te jagen.
Lup. (1555) ’t Is onvermaecklijck, Heer, ’t Bosch is te dicht beplant.
Amp. Nicandro, en Lupijn. Nic. Wel Heer! het ingewant
Verschrickten in mijn lijf, dus soud’ ghy ons verrassen.
Lup. Wy dachten niet dat ghy meê op de jacht wod passen,
Heer Andolosia, hoe komt ghy soo rad hier?
Nic. (1560) En ghy mijn Heer Ampeed’? Amp. Maer door het snel geswier
Van onse Ackenijs. Nic. Segh, hoe kost ghy ons vinden?
And. De Jagers moeten ons, en seyde ghy de Linden
Waert door geloopen, en de ycken in-gegaen.
Amp. Hebt ghy geen loop gehad? Lup. Ick hoor den hooren slaen.
Nic. (1565) Dit is ons derde loop. Amp. Komt laet ons die beoogen.
Lup. Nicandro ’t is weer mis, het Hart is ons ontvlogen:
[fol. G2r]
Waer of Ampedo nu met Andoloos mach sijn?
Nic. Sy achtervolgen ’t Hart. Lup. Nicandro dat docht mijn
Niet raetsaem, want ick meen een ander Hart te fuycken.
Nic. (1570) Wat Hart? Lup. Indien dat ghy u willigh laet gebruycken
Op mijn aenslagh, soo sweer, en dan ondeck ick s’ u.
Nic. Lupijno op mijn eed. Lup. Soo hoort Nicandro nu
Hoe Andolosia heeft een Beursjen vol gelucken,
Daer hy uyt halen ken, soo veel gelt-goude stucken:
(1575) Als het hem selfs gelieft. Nic. Daer heb ick van gehoort;
Maer gaet het vast? Lup. ’t Gaet vast, hy dient te sijn vermoort.
Nic. Vermoort, dat waer te grof, de Beurs laet sijn genomen,
En dan gevlucht uyt ’t lant. Lup. Hy sou daer by ons komen.
Nic. Dat waer onmogelijck! Lup. ’t Is mogelijck, want hy
(1580) Noch heeft een wond’re konst, en ’t lijckt wel toovery:
Waer meê dat hy hem wenscht, ter plaets daer hy wil wesen;
’t Is best datmen hem moordt, soo hoeftmen niet te vreesen:
De Beurs met al het gelt dient ons soo wel als hem.
Nic. Lupino dat is recht, tot ’t werck geef ick mijn stem.
Lup. (1585) Indien wy op dees jaght hem eens alleen bekomen,
Sijn Beurs en leven, ’k sweer, bey sullen sijn genomen.
Nic. Op ’t stuck dient gauw gelet. Lup. Den hooren slaet geluyt.
Nic. Wilt moet daer sijn op ’t spoor, nae ick hier uyt besluyt.
Amp. Het hoogh gekroonde Hart, quam u dat niet ontmoeten?
Lup. (1590) Wy hebben ’t hier gevat; nu sult ghy wacker boeten:
Schiet uyt u Beurs met gelt, en dan om sterven denckt.
Amp. Siet Heeren wat ghy doet, u selven niet en krenckt:
Want ick heb buers noch gelt. Nic. Mijn Heer, ay wil het swijgen,
Geen woorden, flux de Beurs. Amp. Hoe moogt ghy my dus drijgen,
(1595) Wat heb ick u misdaen? Lup. Ick segh ghy sterven sult.
Amp. Indien ick sterven moet laet my voor sonden schult
Berouw en boete doen, dit bid ick wilt my gunnen.
Lup. Wel maeckt ’t dan kort, en goet. Nic. Als hy is doot so kunnen
Wy raecken aen de Beurs. Lup. Hebt ghy noch niet gedaen?
Amp. (1600) Ick ben gereet, steeckt toe; nu wensch ick wegh te gaen.
Nic. Lupino is het mis? Lup. Hebt ghy hem niet doorsteecken?
Nic. Hy schrickten al te seer, en is ter zijd’ geweecken.
[fol. G2v]
Lup. Nochtans docht my dat hy van u gequetst most sijn.
Nic. Mont toe, ick hoor gedruys. Swijght stil en veynst met mijn.
Lup. (1605) ’t Is Andolosia. Nic. Ick sweer hem hy sal sterven.
Lup. Of ick. Nic. Dees dans ontspringht hy niet.
And. Waer of ick swerve?
Den wegh die ben ick quijt; en derf het Hasen-spoor.
Den Jager geeft geluyt, my dunckt ick menschen hoor.
’t Is wel gehoort: daer komt Lupino en Nicander.
Nic. (1610) Hoe quamt mijn Heer dat d’een soo doolde van den ander?
And. Voorwaer ick weet het niet. Lup. Wy hebben u gesocht.
Nic. Te recht gevonden hier: Lup. Hebt ghy ons meê gebrocht
Uw’ vol-gestopte Beurs, ick wil het daet’lijck weten?
Of ghy sult door mijn hand u laeuwe bloed uyt-sweeten.
And. (1615) Wel Heeren is het spel, of is ’t u errenst, segh?
Nic. Segh op in ’t kort eer ick aen ’t stael mijn handen legh.
Lup. tSa geeft die ons, of ’k sweer het sal u naemaels rouwen.
And. Mijn eed’le Heeren, wel! wie souw’ u sulcks vertrouwen!
Nic. Vertrouwt ons wat ghy wilt, ghy sijt vast in ons macht.
Lup. (1620) Wy willen dat aen ons het Beursjen sy gebracht,
Of ghy sult op dees plaets, ’k segh, sterven van ons handen.
And. Ha overgeven guyts, komt ghy uw’ Heer aenranden?
Ick sweer u weder-wraeck; daer, neemt haer dan ghy fielt.
Lup. Ghy spreekt te bits en trots. Nic. ’k Sweer ghy sult sijn ontsielt.
Lup. (1625) Leght daer ghy Nickers aes, ghy sult niet eens meer kicken.
Nic. Dus most het sijn Lupijn, hy sal ons niet verklicken.
Laet my de Beurs eens sien, wat is ’t voor een fatsoen?
Lup. Siet daer mijn Heer, sier daer, wie sou hier op vermoen,
Terwijl dat sy is leegh, Nic. Kunt ghy daer geld uyt krijgen?
Lup. (1630) Versoeckt ghy ’t eens. Nic. Dit is sy niet.
Lup. Dat moet ghy swijgen.
Nic. Is dit de rechte Beurs? beproef het selfs dan.
Lup. Sy is ’t en anders geen. Nic. Ick segh ghy lieght daer an.
Lup. Ten past geen Edelman dat hy een aêr hiet liegen,
Nic. Daer kom of wat daer wil: ghy sult my niet bedriegen.
Lup. (1635) Wat seyt Nicandro dan? Nic. Lapino, dat ghy ’t lieght.
Lup. Men seght dat in ’t gemeen de vloeck haer hoeck in vlieght;
[fol. G3r]
En dat de Beurs niet is sult ghy aen my betuygen;
Of ’k sweer u, dat ghy sult hier onder ’t lemmer buygen.
Nic. Noyt was Nicandro voor uw’ snorcken eens vervaert,
(1640) Dus segh ick noch als voor, dat ghy my openbaert
Den rechten Beurs, die ghy hem hier hebt af-genomen:
Of door de kracht mijns narms sal ick haer haest bekomen.
Lup. tSa, doet al wat ghy kunt, en stelt u kracht in ’t werck.
Nic. Ha op-geblasen mensch, groot-spreecker, nae ick merck
(1645) Leeft ghy de laetste uur, van al u diefsche dagen.
Lup. Hoe! souw’ een Edelman als ick, t’onrecht verdragen,
Dees hooghmoet, trots en spijt, door woorden aengedaen,
’t Staet my te lijden niet: dus uwe hand slaet aen
’t Gevest van u geweer. Kom, kom, en wilt nu proeven,
(1650) Hoe smaeckt de punt van ’t stael. Nic. Dus hoeft ghy niet te schroeven,
Uw woorden sijn vergeefs, Nicandro die niet acht.
tSa, tsa, verset dees steeck. Lup. Dees wêêr van my verwacht,
Waer door ’t hert-ad’righ bloed sal uyt u boesem springen.
Nic. Vertrouwt u niet te veel, ick meen dees klingh te dringen
(1655) In uw’ herts middel-punt. Lup. Recht anders sal het sijn.
Nic. Dat heeft u vast getreft. Lup. Weer aen, ’t gemoet van mijn
Sal ick daerom niet eens ter aerde laten sincken.
Nic. Wilt ghy noch meer hier aen? Lup. Ghy hebt niet hooren klincken
De eelheyt van mijn stael. Komt, siet dees fijne grond,
(1660) Waer door u hert, in ’t lijf, wert totter dood gewond.
Daer leght ghy snoode guyt. Nic. En ghy Lupino mede.
Lup. Ay me! ick voel de dood. Nic. Mijn hert komt sy betreden,
Lupino mijn vergeeft ’t geen ick u heb misdaen;
Sijn siel is al verhuyst, en mijn sal daet’lijck gaen.
(1665) Oy my! hoe bangh werdt my, ’t gerunne bloed komt schieten
In overvloedigheyt, en doet mijn dood-sweet swieten.

Ampedo.

DAt Andolosia tot hier toe van de Jacht
Niet weer gekeert en is, terwijl ick heb gewacht
Langh op sijn weder-komst, ken ick geensins versinne
(1670) Wat dat de oorsprongh sy, noch oock niet overwinne
[fol. G3v]
Gedachtens overvloed, die my het breyn ontstelt;
Mijn geesten sijn beklemt, ’t hert leyt in ’t lijf geknelt.
’t Gemoet tuyght my wat vreemts. Wel! way of ’t sal beduyden?
Daer weer wat nieuws! ’t schijnt waer; souden die Edelluyden
(1675) Nicandro en Lupijn hem hebben aengetast,
En om de Beurs als my verradelijck verrast,
En voort gedoot om ’t geld als onvertsaeghde menschen?
Dat ick hem socht waer best: dus ick my by hem wensche,
Helaes! hier leyt hy dood, en in sijn bloed versmoort.
(1680) Nicandro, noch Lupijn die heeft hem niet vermoort,
Terwijl sy met haer tween oock sijn gebraght om ’t leven.
Sy hebben aen hun self de doot-steeck niet gegeven.
Ach! mijn vermoeden is, dat hier meer Moorders zijn.
Sijn Beurs die is hy quijt. Nu sweer ick, dat ick mijn
(1685) Wensch-Hoed, als ick ben t’huys, in ’t vyer sal doen verbranden,
Op hoop dat nae ons dood’ hem niemand’ krijght in handen:
Maer voor het alder-eerst sal van my sijn bestelt,
Datmen met alle vlijt dees lijcken draeght van ’t velt,
Op dat ick nae haer staet haer brengen doe ter aerde.
(1690) Ach! hoe werd’ ick dus flauw’. ’t Is best dat ick aenvaerde
Den reys, en soeck de hulp van mijnen Medicijn,
Op mijn verheven Slot waer ick my wensch te zijn.

Galdrano, Doctor Valerianus, Ampedo.

Gal. DAt ick haesten sou wiert my op ’t hooghst gebode,
Dus bid’ ick gaen wy voort, want ’t is ons Heer van noode.
Doct. (1695) Galdrano, is ’t alsoo? Gal.’t Is als ick segh, mijn Heer.
De sieckt geen uyt-stel lijdt, de noot vereyst het seer:
En nae ons oordeel streckt soo kan hy niet langh leven.
Doct. Indien hy leyt en sterft, sal ick hem ’t leven geven?
Ghy weet dat ick niet draegh sijn leven in mijn hand.
Gal. (1700) Mijn Heer sijn sieckt is groot. Doct. Waer schuylt sy? Gal. In ’t verstand,
En wroet de herssens om, en doet sijn sinnen misse.
Doct. Krijgt hy by wijl geen slaut? Gal. Dat kan mijn Heer wel gisse,
De slaeuwt’ hem overvalt, en geeft hem nimmer rust.
Doct. Kom, brenght my voor sijn bed. Ons God die geeft u lust
[fol. G4r]
(1705) En heyl mijn Eed’le Heer. Amp. Het wert in danck genomen.
Doct. Tot d’oorsprongh van dees sieckt; hoe is die aengekomen?
Amp. Mijn Heer, ick ben verschrickt, wanneer ick op de jaght,
Van twee mijn Edelliens, by nae wier omgebraght.
Doct. Soo was ’t de schrick, mijn Heer, die u te bed deê leggen?
Amp. (1710) Indien ’t mijn Heer gelieft, ick sal hem meerder seggen:
Mijn Broeder met Lupijn, en daer Nicandro by
Vond’ ick in ’t Bosch vermoort; sy lagen zy aen zy,
Soo dat dees droefheyt meer, als schrick mijn siel ontroerde.
Doct. Hoe raekte ghy uyt ’t bos? Amp. ’k Weet niet wie my hier voerde,
(1715) Geheugenis is wegh. Doct. In sulckx men lijdt gevaer.
Indien ’t mijn Heer gelieft soo reyckt my uw’ hart-aêr,
Op dat de slagh my meld de eygenschap van krachten.
Wel hoe! die sprongh was vals, daer hippelt sy, ’k sal wachten
Of sulcke slagen meer noch aen mijn ving’ren slaen.
(1720) Daer kruypt sy als een wurm. Ick vrees ’t is hier gedaen,
De krachten sijn gansch wegh: maer om noch meer te weten,
Waer is uw’ grootste pijn en parsingh meest geseten?
Amp. Mijn Heer ick voel geen pijn, alleen mijn flauwte quelt.
Doct. Maer, voelt mijn Heer niet dat om ’t harte-vlies yets welt,
(1725) Waer nae een drayingh komt, en ’t hart begint te kloppen?
Amp. ’t Is of het bloed met kracht mijn aderen komt stoppen,
En ’t lichaem smijt ter neer als van haer siel ontbloot.
Doct. Dees teeckenen, gewis, sijn teyckens van de dood.
Amp. Ick voel het selfd’ in mijn, dies ick my gae bereyen
(1730) Tot sterven, want ick sal haest van der aerde scheyen,
Mijn warmt en vocht verdwijnt, die ’t vleesch haer leven gaf,
En rockt de siel uyt ’t lijf, en ’t wort een droevigh graf;
Doch eer de bitt’re dood mijn longen komt aenranden
Soo wil ick desen Hoet tot assche doen verbranden,
(1735) Op dat geen mensch hem krijght. Galdrano ga van hier,
En brenght haest voor mijn bed een pan met gloeyend vyer,
Die mijn ten dienst mach staen. Gal. Uw’ dienaer wilt gebieden,
En ’t geen mijn Heer belast sal datelijck geschieden;
Ick gae, en doe uw’ wil. Amp. U haestigh herwaerts spoeyt.
(1740) Ach! ach! hoe bangh wert my. Doct. Het spreken u vermoeyt,
[fol. G4v]
Dus terght de longen niet, maer gun haer tijdt om rusten;
De spraeck, sal u mijn Heer, hier nae veel beter lusten.
Amp. Ick voegh my nae uw’ woort, en legh my weder neer.
Doct. Indien ghy sullicx doet, soo doet ghy wel mijn Heer.
(1755) ’t Bewegen van de borst ghy qualick kunt gedogen,
Midtsdien uw’ krachten meest, en geesten sijn vervlogen.
Gal. Met ’t op-gestoockte vyer, mijn Heer ick tot u quam.
Amp. Galdrano, neemt dees Vilt, en leght hem in de vlam,
Op dat den brant verslint en smoort den Hoet sijn krachten.
(1750) Daer grijpt het vyer hem aen, de vlam sal haer versmachten.
Doct. Ick bid, mijn Heer noch eens, vermoeyt u niet te veel.
Amp. Nu sterrif ick gerust, terwijl mijn errifdeel
In roock, in stof, in as, tot niet hier is verdweenen.
Doct. Ampedo ed’le Heer; ick bid wil ’t my verleenen
(1755) U hand, op dat ick noch uw’ hert-aêr eenmaal voel?
De slagh-aêr hout geen maet, den asem is heel koel:
’t Gesicht stort tranen uyt, de tongh van drooght gekurven:
Uytwendigh sijn de Leên, blauw, kout en stijf besturven:
De Gorgel weygert lucht, ’t nat op sijn boesem stuyt:
(1760) Mijn Heeren ’t is gedaen, de geest die is hier uyt.
Den loop heeft hy volbraght van d’afgesneede dagen,
Sijn ziel by Gode woont, ’t lijck wil ’t ter aerde dragen.

Providentia.

SIet hoe Fortuyns rad, holt, en rolt,
En sy de Menschen solt en bolt.
(1765) Het werelts goet sy blind’linghs deelt,
Daer me s’in schijn van vrintschap speelt;
Den Armen geeft sy schatten groot,
In armoed’ weer den Rijcken stoot.
Den veel besitter acht sy niet,
(1770) Gelijckmen in dit Treur-spel siet:
Waer Fortunatus Beurs en Hoet,
Met lust hem hebben op-gevoet:
Maer door ’t venijn int eynd’ versmacht,
En Andolosia om-gebracht:
(1775) De Moorders met een wreede hant,
Malkand’ren doodt gevelt in sant.
Ampedo op sijn bed’ gerust,
De kracht des Hoedts, met vyer geblust;
Dus wel bedenckt hoe dat den mensch,
(1780) Tot onluck streckt sijn g’luckens wensch.
Wel luckigh dan, die door ’t verstant,
En rijp beraet ontbind de bant
Van ’t aerdtsch, en sich met kleynheydt moeyt,
Op dat hy nae, In Liefde bloeyt.

UYT.

Tekstkritiek:

fol. A1v genomen er staat: genonen
fol. A2r loopt er staat: loop
ibid. misluckt, nochtans er staat: misluckt (nochtans

Dr. B. FONTEYNS,FORTUNATUSSOONEN, Op en Onder-gangh.TWEEDE DEEL.

t’ AMSTERDAM, Gedruckt by Nicolaes van Ravesteyn,______________________________________________Voor Dirck Cornelisz. Hout-Haeck, Boeckverkooper op de Nieuwe-zijds Kolck, Anno 1643.

INHOUDTVan ’tTWEEDE DEEL.

Spreeckende Personagien.

FORTUNATUS SONEN,Op en Onder-gangh.EERSTE BEDRYF.Koninginne, Agrippina, Antonio.

Nicandro. Lupino.

Antonio, Andolosia, Coninck.

Nicandro, Lupino, Andolosia, Meso-matto.

Coninck, Coninginne.

TWEEDE BEDRYF.Andolosia, Agrippina.

Koningh, Koninginne, Agrippina.

Andolosia.

Agrippina. Andolosia.

Andolosia.

Meso-matto.

Coningh, Coninginne, Agrippina.

DERDE BEDRYF.Ampedo, Andolosia.

Ampedo, Galdrano.

VIERDE BEDRYF.Andolosia, Koninginne, Agrippina.

Andolosia, Agrippina, Pater Benedictus.

Coningh, Coningin, Agrippina, Anthonio, Meso-matto, Andolosia.

Agrippina. Andolosia.

Vertooningh.

VYFDE BEDRYF.Andolosia, Ampedo.

Lupino, Nicandro, Ampedo, Andolosia.

Ampedo.

Galdrano, Doctor Valerianus, Ampedo.

Providentia.

Tekstkritiek:

D^r. B. FONTEYNS,

FORTUNATUS

SOONEN,

Op en Onder-gangh.

TWEEDE DEEL.

t’ AMSTERDAM, Gedruckt by Nicolaes van Ravesteyn,
______________________________________________

Voor Dirck Cornelisz. Hout-Haeck, Boeckverkooper op de Nieuwe-zijds Kolck, Anno 1643.

INHOUDT

Van ’t

TWEEDE DEEL.

FORTUNATUS SONEN,

Op en Onder-gangh.

EERSTE BEDRYF.

Koninginne, Agrippina, Antonio.

TWEEDE BEDRYF.

Andolosia, Agrippina.

DERDE BEDRYF.

Ampedo, Andolosia.

VIERDE BEDRYF.

Andolosia, Koninginne, Agrippina.

VYFDE BEDRYF.

Andolosia, Ampedo.