Cornelis Boon: Leiden verlost. 1711.

Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton01171
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[p. 1]

LEIDEN

VERLOST.

TREURSPEL.

Door

MR. KORNELIS BOON,
Heer te Engelandt, enz.

[Vignet: drukkersmerk].

TE ROTTERDAM,
_________________________________

Gedrukt by PIETER de VRIES, Boek-
drukker in de korte Hoofdsteeg. 1711.

[p. 2]

VERTOONERS.

MAGDALEENE, eene edele Juffer.
KATARYNE, Zuster van Magdaleene.
BALDES, Spaansche Veltoverste.
KARENDILET, Spaansche Bevelhebber.
SANCHE, Vendrig onder Karendilet.
ALONZO, Vertrouweling van Baldes.
ARIAS, Vertrouweling van Karendilet.
PEDRO, Vendrig onder Borgia, Bevelhebber in de
        Schans van Lammen.

        Het Tooneel is in het Leger te Leiderdorp.

Continue
[p. 3]

LEIDEN

VERLOST.

TREURSPEL.
_____________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

BALDES, ALONZO.

                        ALONZO.
ZO zal men dezen dag op de uitgevaste wallen,
Naar uwe redenen, met alle macht aanvallen!
De stadt, die zo veel leets halsstarriglyk stond door,
Zal men door wapens zien te brengen tot gehoor,

                          BALDES.
(5) Alonzo, ja. thans is die derde dag geboren,
Om ’t wrevel Leiden door ons staal te ringelooren.
Vergeefs zal ’t langer zich beroemen zynes moedts,
Die ons in dit beleg stondt op niet weinig bloedts.
Dat duurbaar bloedt van zulk een reeks gevreesde helden,
(10) Vergoten in zo vele uitvallen langs de velden,
Eischt wraak. ’k zal met myn heir van deze vest niet weêr
Aftrekken vruchtloos om een Ludewyk te keer
Te gaan, die, eer ik kwam, terwyl hy vast afzakte
Tot hulp zyns broeders naar beneden, op de vlakte
(15) Der Mokerheide zag verdelgen al zyn’ macht
[p. 4]
Van zo veel duizenden, en zelf werd omgebracht.
Geensins, Alonzo. het beleg van zo veel’ weken
Zal anders eindigen, als met weêr op te breken.
Nu, zuur genoeg zal der heilooze stede, ik zweer
(20) Het haar, bekomen die langduurge tegenweer.
De dulle woede, die voorheen holde uitgelaten
Alom te Rotterdam, te Naarden door de straten,
Te Zutfen, Mechchelen, Delfshaven, Haarlem, zal
Slechs spel by deze zyn, zo dra die hooge wal
(25) Zich eindlyk op genade ons over heb’ gegeven.
’k Zal in geen’ gruwelen den krygsknecht wederstreven.
Hy boete weêr met de hoogzwangre vrouw zyn lust:
En, na hy zyne vlam tot walgens heb’ gebluscht,
Snyd’ hy haar’ buik op blindt voor ’t schreijen, doof voor ’t klagen:
(30) Hy ruk’ ’t onnoozel wicht daar uit, zo onvoldragen:
Hy kap’ die nawelyks naar eisch gevormde leên
In ’s moeders brekende gezicht te wreedt van een,
En smakke hen in ’t vuur, op dat het hen vertere
Tot asche, of voor zyn’ keel gaar brade. Hy schoffere
(35) De onrype en rype maagdt, en duw’, na hy haar schond’,
In ’t ongeschonden hart een pook ter zelver stondt.
Hy hang de zoogster aan haar’ volle borsten weder,
Terwyl de melk, met bloedt gemengt, daar langs druipt neder.
Geen godtloosheidt onzie hy zich, om zynen moedt
(40) Te koelen, waar ’t hem lust’. Hy zet’ vry onder bloedt
De stadt, die, hoe lang ’t Godt door tegenwindt belette,
In ’t einde gisteren ons onder water zette.

                        ALONZO.
Maar kittlen midlerwyl wy onze ziel met de eer
Dier overwinnige niet veel te vroeg, myn heer?
(45) Ik vrees, dat Leiden, met wat macht wy het bespringen,
[p. 5]
Zo lichtlyk zich noch niet door ons zal laten dwingen.
Bezweek het door geen’ pest, door geen gebrek van geldt,
Ja broodt; het zal nu niet bezwyken door ’t geweldt
Van wapenen. De haat, dien ’t inzoog tegen Spanje,
(50) Is al te groot: te groot de zucht weêr voor Oranje.

                          BALDES.
Die al te groote zucht, die ingezoge haat
Zal duur genoeg het staan in ’t korte, make ik staat.
Alonzo, kunt gy voor een’ kwaden uitslag vreezen?
Kunt ge in zo zeker een’ triomf bekommert wezen?
(55) Weet gy dan noch niet, dat ik heden uit de twee
En tzestig schansen, die ’k, toen ik my maakte ree
Ten tweedemaal om te bemachtigen deez’ wallen
Hebbe of te Valkenburg, en te Alfen overvallen,
En aan de Goudsche sluis, of opwierp uit den grondt,
(60) Om ’t engste wegje, dat tot toevoer open stond’,
Hen af te snyden, en een einde dus te maken
Van een beleg, het geen wy anders moeten staken
Door regen en kwaadt weêr tot eige schande uit noodt,
Myn’ meeste vendels in der yl hier op ontbood?
(65) En zou een stad, zo uitgevast; die macht der machten,
Voor my, Alonzo, ’k denk het naaw, af durven wachten?
Daarboven hooren wy, als u bewust is, stondt
Op stondt gedurig uit der overloopren mondt,
Hoe ’t weiflend graaw, te moê der algemeene elende,
(70) Niet laat de horens op te steken zonder ende,
En zoekt den burgervoogdt te dwingen het geweer,
Dat tegens ons was opgevat, te leggen neêr.
Ons machtig heir, de tydt van ’t jaar, al’ die oproeren,
’t Schynt me alles gunstig om myn’ aanslag te volvoeren.

[p. 6]
                        ALONZO.
(75) ’k Had’ moedt, indien de prins, toen hy te bedde zeeg
Te Delf, en heete koors op heete koorse kreeg,
In de verheffinge van eene waar gebleven,
Dat deze stadt gekocht geweest waar’ voor zyn leven;
Maar sins hy weêr bekwam, en Leiden telkens zondt
(80) Met bloode duiven, naar der Mutinenzen vondt,
Zyn’ brieven, die gewis vast meer en meer de harten
Verharden tegen ons ondanks hun’ droeve smarten,
Zegge ik noch eens: ik vrees, dat gy met het geweer
De stadt, hoe ver gebracht, niet dwingen zult, myn heer.

                          BALDES.
(85) Verban die noodlooze angst. ’k was zelf niet van gedachten,
Toen ’k dit beleg begon, dat tegen onze machten
Zo lang noch Leiden het zou hebben uitgehart.
Ik maakte staat, dat het, geleert door al de smart,
Die Haarlem vruchtloos uitgestaan had kort te voren,
(90) Al zyne elenden eer geleent zou hebben de ooren.
Maar zyn’ halstarrigheidt heeft uit reeds, naar ik gis
Het heeft voor yder hoofdt drie maanden lang gewis
Geen half pondt broodts meer.

                        ALONZO.
                                                  Denk niet, dat die stedelingen
Door het gebrek van spys oit zullen zyn te dwingen.
(95) Weet gy niet meer, hoe zy, zo derelyk te moê,
Op onze brieven ons ter veste af riepen toe,
Toen zich die Burgerheer zo fier had aangeboden
(Een heldendaadt, die ons verbaasde) om zich te dooden,
Op dat in dezen noodt het muitende gemeen
(100) Tot voedzel met elkaâr verdeelde zyne leên:
    Vermetel is uw breedt gezwets op onze elende,
En ydlen toeverlaat van ons ontzet in ’t ende.
Gy scheldt ons, even of noch smaadt kon hebben vat
[p. 7]
Op die om de eer versmaân den grootsten smaadt voor kat
(105) En hondeneters; maar aan ’t bulken en het loeijen,
Ten walle uit klinkend, hoort ge wel, dat ons noch koeijen
Zyn ovrig, om daar mê te leven, als men placht,
En haar op te eten, wen de noodt zo ver ons bracht.
Ontschiet daarboven ons de tydt, wy hebben echter
(110) Twee armen hoofdt voor hoofdt, een linker en een rechter.
Den linker zullen wy ten lichchaam zelfs af slaan,
En met zo derelyk een voedtzel ons verzaan:
Den rechter houden, om den snoodsten der tirannen
Te keer te gaan, en u, zyn’ heilooze eedtgespannen,
(115) Te weren van deez vest. En; zo God eindlyk waar’
Zo zeer vergramt, dat hy om onze zonden, daar
Zyn’ liefde en goedtheidt veel te groot toe is, deez’ wallen
Door langen tydt ’t juk uws geweldts te zwaar laat vallen,
Zal men zyn’ heilgen woorde of de gerechtigheên
(120) Der ouderen darom niet afgaan: neen ô neen.
Eer onze vryheidt met deez’ stadt valle in uw’ handen,
Zal men veel liever zelf tot asche haar verbranden,
En zich afvechten. ’t zal ons kleener smart zyn neêr
Te storten eindlyk staande als helden in ’t geweer,
(125) En Gode te offeren een reeks van vrye zielen,
Dan aan te moeten zien, dat woeden, dat vernielen.
Wat stond’ voor het geweldt, dat uw bloedtdorstigheidt
Doet lichchaam en gemoedt aan zonder onderscheit?
    Uit deze redenen, en uit al de andere werken
(130) Des volks kan zonneklaar de veldtheer immers merken,
Dat hy heeft waarlyk met de wanhoop self te doen.
Zie, hoe men tegen ons zich zelf poogt te behoen.
[p. 8]
Men heeft den zeedyk by Kapelle, by Delfshaven,
Die zo veel schatten kostte in ’t leggen, doorgegraven.
(135) Men zet te Rotterdam, Schiedam, ’t gansch Westland door
De sluizen op, en, langs dit ongewone spoor
De Noordtzee latende nu buiten hare palen
Eens haren adem op een verschen bodem halen,
Verdrinkt men in het hart des zomers al zyn landt,
(140) En maakt me al het gewas zelf goedes moedts te schand’.
En, hoe ge wanhoop met meer krachts denkt doodt te snoeijen,
Hoe zy met starker lot daar tegen aan zal groeijen.

                          BALDES.
Wat zegt ge, Alonzo? is de wanhoop immer hier
Zo groot geweest, als toen myn vader het bestier
(145) Van ’t Nederlandtsch gewest gegeven was inhanden?
En lag voor eewiglyk het oproer niet aan banden,
Indien die dappere had’ met zyn ouden vlyt
Voor ’t recht der kroon gewaakt noch eenen korten tydt?
Hy waar’ die hoek, hoe steil, door telkens op schavotten
(150) Al’ de hoofdtstammen van de wrevelen te knotten,
Al lang te boven. wat was Alvas naam alom
Een felle geesel voor het muitend ketterdom!
Tot wat ootmoedigheidt kon die ’t niet telkens brengen!
Maar, sins Lowys vergat ’t verwaten bloedt te plengen,
(155) En slapper hangen liet den toom der Spaansche macht,
Nam daglyks dat gedrocht meer toe, dan oit, in kracht.
Hoe heeft het sedert niet gestoken op zyne ooren,
En telkens stadt op stadt genomen op den horen!
’k Volg vader Alvas spoor van daag, ’k moet eindlyk mê
[p. 9]
(160) Eens zien, of ik niet maak’ die trotze stadt gedwee.
’k Wacht niet weêr af, dat zy, als ’k haar voor haar misdryven
Vergifnis aan laat biên, terug schryve op myn schryven
In ’t midden van een kruis met flawen inkt: de fluit
Geeft, als de vooglaar ’t wildt in ’t net trekt, ’t zoetst geluit.
(165) De vooglaar zal haar ook wel trekken in zyn’ netten,
Maar op de toonen van kanonnen en musketten.

                        ALONZO.
Maar neem eens, dat in ’t eind’ die ruime vest, myn heer,
Zich aan ons overgeve, en leg de wapens neêr;
’k Beken ’t, gy hebt iet groots gedaan. maar is hier mede
(170) Het oorlog uit? hangt aan deez’ stadt de gansche vrede?
Geensins. En, zo men daar toe niet als voet voor voet
Kan komen, en men stadt voor stadt verwinnen moet,
Wat jaren heeft men noch van nooden, om de oproeren
De Nederlanden door den stouten mondt te snoeren!
(175) Wat reeks van steden moet na deze met der tydt
Noch worden door het staal gedwongen wydt en zydt!
Zal dan de Koning niet het leven, hoe veel jaren
Den goeden hemel ’t noch gelieve hem te sparen,
Eer hebben afgelegt, dan eenen arbeidt, waar
(180) Aan immers vast is zulk een zorg, zulk een gevaar?

                          BALDES.
Flips leg’ den grondtslag in tieras, en na zyn sterven
Voltrek’ ’t gebouw in top, die zyne kroon zal erven.

                        ALONZO.
Die zal den ketteren licht, als Vrankryk, Engelandt,
En Duitschlandt bieden hulp in plaats van tegenstandt.
(185) Wat helden zullen dan vergeefs zyn afgevochten!
[p. 10]
Wat uitgehart vergeefs onnoemelyke tochten!
Wat zal niet bloedts vergeefs gestort zyn stond op stondt!
Wat meenge stadt vergeefs gesloopt tot aan den grondt!

                          BALDES.
Het ga, zo ’t ga, het bloedt der snoode vloekverwanten,
(190) Die tegen hunnen vorst zo stout zich dorsten kanten,
En in den windt slaan het ontzach der Spaansche kroon,
Moet vast vergoten zyn tot zoen van dezen hoon.
Maar, zo ’k my zelf eens mocht by u rondt uit verklaren,
Ik wilde gaarne zelf, kon ’t wezen, Leiden sparen.....
(195) Doch ik zal naderhandt ontdekken u de reên.
Karendilet zie ik gins treden herwaart heen.

TWEEDE TOONEEL.

BALDES, KARENDILET, ALONZO.


                          BALDES.
KArendilet, zyt ge al in Leiderdorp gekomen?
Gy moet by tydts uw reis al hebben waargenomen
Uit Valkenburg. ’k Bekenne uw wakkerheidt voor de eer
(200) Der Spaansche kroone is groot.

                      KARENDILET.
                                                          ’t Was nu geen tydt, myn heer,
Tot marren.

                          BALDES.
                  Neen. en het gezet getal soldaten
Zal zeker achter op myne orde zyn gelaten;
Of ondertussen eens de vyandt zyne kans
Waarname, en overviel’ den Valkenburgschen schans.

[p. 11]
                      KARENDILET.
(205) Gewisselyk, myn heer. schoon ’t niet in myn’ gedachten
Kan komen, dat hy zulks van daag zal durven trachten.
Ik meen dat hem de noodt van Leidens hoogen wal
Dien lust wel, schoon hy ’t waar’ van zin, benemen zal.

                          BALDES.
Hoe gaat het? hoe hieldt in het trekken herwaart henen
(210) Zich wel het grootste deel van de soldaten? schenen
Zy in hun handel en hun’ reden welgemoedt,
Om voor de Leidsche vest te wagen ’t laatste bloedt?

                      KARENDILET.
De zucht, die ’k in hun in dien aftocht zag voor Spanje,
De haat weêr tegen al den aanhang van Oranje,
(215) Is ongeloofelyk. Elk was zo lucht van geest,
Of hy genoodt geweest ware op het blydste feest.
Niet klonk zo haatlyk, als der kettren naam, in de ooren.
’t Gezicht blaakte yslyk in elks hoofdt uit edlen toren.
Zo vurig, als een hengst jookt naar zyn’ weêrgade in
(220) De vroege lente, op dat hy koel’ zyn’ heete min,
Haakte elk, om juichende de handen in de plassen
Van ’t heilloos ketterbloedt, eer de avond daal’ te waschen.
Te meer, dewyl men met zo ongemeen een’ vlyt,
Als mieren, die in ’t prilst des zomers wydt en zydt
(225) Het graan aanslepen, en op eenen hoop versteken
In de aarde, om het voor spys des winters aan te spreken,
Zag achter zich, waar men het oog wendde, alle paân
In ’t ronde teenemaal van heir op heir beslaan,
Dat mê naar Leiderdorp, om ook te ontfangen de orden,
(230) Die tot den aanval elk gegeven zouden worden,
[p. 12]
Trok uit de schansen, die men opgeworpen hadt
Aan alle kanten in ’t belegeren der stadt.
Wis zult gy in een uur of twee, naar myn’ gedachten,
In volle waapnen hier by een zien alle uw’ machten,
(235) En kunnen elk naar uw goedtdunken geven last,
Waar van hem deze vest zal worden aangetast.

                          BALDES.
Hoor welk een list ik, na ’k den standt der stadt had laten
Naawkeurig afzien door het puik van myn’ soldaten,
Bedacht heb by my zelf, om dezen trotzen wal
(240) Zo veel te zekrer te bemachtigen. ik zal
Voor eerst dan een gering gedeelte myner benden
In volle waapnen naar de vrouwepoort afzenden,
Op dat het zich daar voor kwansuis zou nederslaan,
En vaardig maken om te vallen daar op aan.
(245) Wis zal de stedeling niet anders uit die werken,
Als dat het stormen daar ons ernst is, kunnen merken.
Terwyl die alles in der yl gereedt maakt aan
Dien kant der stadt, om ons daar weder af te slaan,
Zal ’k in die drukte my ter Hoogwoertspoorte indringen,
(250) En hem van achteren zo onverwacht bespringen.
Wat is uw’ meening? dunkt u deze krygslist goedt,
Karendilet? hebt gy op dezen aanslag moedt?

                      KARENDILET.
’k Verzekere u, dat, zo wy inslaan deze wegen,
Noch Leiden dezen dag zal kussen onzen degen.
(255) Niet minder is uw krygsbeleit, dan ’k had verwacht.
Maar ’k heb myn volk noch in het leger niet gebracht;
’t Bleef daar zo lang op het bevel huns hopmans buiten;
Tot die wat nader had den veldtheer hooren uiten,
Waar het benevens hem van daag post vatten zou,
(260) Om blyk te geven van zyn’ moedt en zyne trouw.

[p. 13]
                          BALDES.
Karendilet, gy kunt het om deez’ tenten leggen,
Tot ik u nader heb den aftocht aan doen zeggen.
’k Heb noch geen vast besluit, wat vendels ik by my
Wil houden. wen ’t gansch heir hier aangekomen zy,
(265) Zal ik met ernste noch eens zien, op welke uit alle
De legerhoofden myn’ verkiezing daar toe valle.

                      KARENDILET.
’k Ga ’s veldtheers wil, op dat myn volk een korten wyl
Noch uitrust’ van zyn tocht, volbrengen in der yl.

DERDE TOONEEL.


BALDES, ALONZO.


                          BALDES.
NU wy weêr zyn alleen is ’t tydt om uit te spreken
(270) De reden, waar ik in op ’s hopmans komst bleef steken.
Alonzo, ja. mochte ik ten koste van myn bloedt
Deez’ vesten sparen! waar’ het noodtlot my zo goedt!
Gy staat verzet, dat gy dit hoort uit eenen monde,
Die zulk een dageraadt haar zwoer ter zelver stonde.
(275) ’k Sprak toen, als veldtheer, en daarboven dacht ik niet,
Dat ik oit melden zou myn doodelyk verdriet;
En immers zou ik niet den krygsknecht stuiten kunnen
In al de gruwlen, die ik hem scheen te vergunnen.
Zo ver zou hy gewis uitspatten door de spyt
(280) Van een’ belegering, die aanliep zulk een tydt.
Maar warom kan ik noch niet zwygen als voordezen!
Ach! mocht noch Baldes zyn, die Baldes placht te wezen!
Eer hy noch afstak, om ’t weêrspannig Nederlandt
Den duim te zetten op de keel, van ’t Spaansche strandt!
[p. 14]
(285) Hoe duur staat my niet zege op zege in zo veel tochten
Met zoo veel luister voor Filippus eer bevochten!
’k Ben zelf verwonnen, daar ik anderen verwon,
Myn ongeluk begint, waar myn geluk begon.
Toen ’k in den aanvang van ’t belegren dezer stede
(290) Vermeesterde den Hage, en dee daar myne intrede,
Ontmoete my een maagdt, die door het hemelsch licht
Van haar’ schoone oogen straks verlokte myn gezicht,
De dochter van heer Moens, by Flips in ongemeene
Waardye om zynen dienst gehouden, Magdaleene,
(295) Die al’ de schoonheên met haar goddelyk gelaat,
Gelyk de maan het kleen gestarnt, te boven gaat.
Zo dra ik de eer genoot van hare roode kaken
Te zien, voelde ik allengs een’ teedre vlam my blaken,
Een’ vlam, die uitdoofde in myn’ ziel die felle vlam
(300) Van oorlogsdapperheidt, en hare plaats innam.
Ik, wordend’ haar gewaar, dacht fier haar uit te bluschen;
Maar ach! ze groeide meer en meer aan ondertussen.
’k Kon oorlogsbliksemen, dat vuurtje niet, weêrstaan.
Men zag my sedert, als het sneew op ’t veldt, vergaan.
(305) ’k Had nergens lust in, als in steeds noch in myn harte
Te voeden, door aan haar te denken, myne smarte.
Nu walgde my de klank der waapnen, welk geluit
Voorheen my zoeter was, dan van de zoetste fluit.
’k Was nu zo bloode, als ik placht onvervaart voordezen
(310) Alom in ’t midden van het heetst gevecht te wezen.
Ik volgde een’ anderen kryg. En ’k was zo groot, als in
Den orelog voorheen, eer ’k self ’t wiste, in de min.
’k Vond Baldes nawelyks in Baldes: in het ende
’k Greep moedt. ik wierp my voor haar’ voeten. ik bekende
(315) Haar myne nederlag met zuchten en gebeên;
Maar ik vermocht niet veel in ’t eerste, naar het scheen.
Zy sloeg beleefdt my af. maar ’k liet daar by ’t niet steken
[p. 15]
’k Verveelde daaglyks haar met karmen en met smeeken:
Tot zy allengsjes meer en meer (zo groot een kracht
(320) Heeft de standtvastigheidt) ’t oor leende aan myne klacht.
Maar hemel! wat kan al haar’ wedergunst my baten!
Zy zal deez’ dag gewis my meer, dan immer, haten.

                        ALONZO.
’k Zag lang, schoon ’k zweeg, deez’ liefde in u, wyl ge alle daag
Zo vuriglyk u zelf begaaft naar ’s Gravenhaag.
(325) Maar zou het juist in haar zo groot een’ haat verwekken,
Dat ge uwe krygmacht op deez vesten aan deed trekken?

                          BALDES.
Alonzo, zou ’t niet? ’k hebbe op haar schreyen, al
Of noch de honger dwong ter overgaaf deez’ wal,
Zo lang belet, hoe zich alle onze legerhoofden
(330) Van eenen aanval op de stadt iet goedts beloofden,
Dat men haar noch niet op het lyf viel met geweldt.
Nu ons het kwade weêr zou dryven uit het veldt,
En ’t schynen zou, indien ik langer hun stond tegen,
Dat ik die kans verzuimde, en my niet meer gelegen
(335) Liet leggen aan den roem of glans van Spanjes kroon,
Moest ik my kwyten in myn’ plicht, als Alvas zoon,
En stemmen in het geen al ’t leger vondt geraden,
Ten zy ’k des Konings haat my op den hals wou laden.
’k Bevool dan, dat men na den derden dag, op dat
(340) Ze noch een inkeer kreeg’, bestormen zou de stadt.
En, nu die om is, durve ik niet, voor die bevelen
By ’t leger zullen zyn volbracht in alle deelen,
Voor haar verschynen, want haar tranen dwongen my
Weêr te herroepen myn gebodt uit medely.
(345) Wat zege zal ik niet voor deze vest behalen!
Maar met wat neêrlag in myn min zal ’k die betalen!

[p. 16]
                        ALONZO.
Wat redenen heeft toch die schoonheidt, om zo teêr
Zich te bekommeren met Leidens heil, myn heer?

                          BALDES.
Alonzo, ach! het groot getal van hare magen,
(350) Daar wonend’, doet haar daar die teedre zorg voor dragen.
Ik voel reeds in myn’ ziel een doodelyken schrik,
Als ik gedenke aan het rampzalig oogenblik
Waar op ik het kanon hoor lossen op deez’ veste.
’k Zal my geen meester zyn. de moedt zal my ten leste
(355) Begeven. Hoe zal ’k haar doen schreijen! dieper zal,
Geloof me, elk loodt gaan door myn hart, dan door den wal.
Maar ’t is te laat, om ons te houden op met klachten.
Gaan we eer in onze tent de legerhoofden wachten,
En overwegen we, of niet iet noch dien gedaan,
(360) Op dat op geene wys de zege ons moge ontgaan.

                    Einde van het eerste bedryf.

Continue
[p. 17]

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

MAGDALEENE, KATARYNE.

                      KATARYNE.
MYn waarde zuster, laas! wat hebt gy ondernomen?
Nu zyt gy, als ge ziet, in ’t hart des heirs gekomen.
Wat nu? of is u dit genoeg?

                    MAGDALEENE.
                                          Laas! zou ’t my zyn
Genoeg, dat ik hier kwam? neen, lieve Kataryn,
(365) ô Neen. wy moeten uit deez’ plaats niet weder scheiden;
Voor wy met ons geschrei verbeden hebben Leiden.
Men zoek’ den veldheer des. men valle hem te voet.
Kom, zie, wat Magdaleen vermag op zyn gemoedt.

                      KATARYNE.
Is ’t mooglyk? kunt ge u noch met deze hope streelen,
(370) En wanen, dat uw’ komst hem hier niet zal vervelen?
Vreest gy dan niet.....

                    MAGDALEENE.
                            Wat spreekt ge my van vrees. vreesde een’
Hebreewsche weduw eens Manasses niet voorheen
In ’t midden van het heir der vyanden, die dachten
Haar’ vaderlyke stadt van dorst te doen versmachten,
(375) Zich te begeven: daar, in plaats van ’s veldtheers min
Met wederminne te beloonen, dapper in
Zyn’ legertent, terwyl zy hem vindt leggen, dronken
Van den verzwolgen wyne, op zyne rustkoets ronken,
’t Hoofdt hem te houwen af: het midden door de wacht
[p. 18]
(380) ’t Benaauwt Bethulië te brengen t’huis by nacht:
En van de woede der bloedtdorstige Assirieren
’t Verslagen Israël te doen dus zegevieren:
En zou ik, spruitende uit Hollandtschen bloede, dan
Nu vreezen kunnen, nu ik in het leger van
(385) Myn’ grootsten vriendt, die my meer, dan zyn eigen leven,
(Wat onderscheidt!) bemint, my zelve heb begeven,
En doen kan alles slechs met eene lawe traan,
’t Geen zy heeft met zo groot een lyfsgevaar gedaan?
Een Lotharingsche maagdt, gewoon steeds vroeg en spade
(390) Langs berg en dal het vee te slaan vol zorgen gade,
Neem’ te gelyk aan met het kleedt het hart eens mans,
En stelle weder het verlegen Orleans
Zyn’ heere Karel, nu ontbloot van zyne landen
Door Engelandts geweldt, door haren moedt ter handen.
(395) ’k Ontzet zo wel van dage een stadt, als zy weleer,
Met staal niet; maar geween, een vrouwelyk geweer.

                      KATARYNE.
Gy hebt van Baldes min wis al te goê gedachten.
Wie weet, of hy u thans niet smadig zal verachten,
Hoe teeder hy u ook voorhenen heb’ bemint.
(400) Uw’ liefde en mannemoedt, myn zuster, maakt u blindt.
Hoe placht hy dag aan dag niet in den Haag te komen.
En hebt gy hem wel in drie dagen daar vernomen?
Verbeel ’t laatste afscheidt u maar eens. Hebt gy, indien
’k U ’t moge erinneren, hem oit zo koel gezien?

                    MAGDALEENE.
(405) Zou dan zo groot een heldt zyn’ plicht zo kunnen krenken?
Myn Kataryne, kunt ge Baldes zo verdenken?
Laas! zou hy afstandt van die teedre liefde doen?
[p. 19]
’k Bekenne het, ik kan op hem zulks niet vermoên.
Te groote blyken van een edelmoedig leven
(410) Heeft onophoudelyk myn heldt daar toe gegeven.
Zou hy, zou hy, nu ik in kuische teederheên
Hem niet wil wyken, my verlaten? neen, ô neen.
Hy hadde, indien hy zulks gehad hadde in den zinne,
Eer hy my hadt bekoort door zyn’ standvaste minne,
(415) Toen hy my dwingen moest om hem te woord te staan,
Toen ’k met myn afkeer hem het vergde, al lang ’t gedaan.
Maar, zo hy nu afzag van zyne Magdaleene,
Wat reden zou hy daar toe hebben? immers geene.

                      KATARYNE.
Wat reden had de zoon van Venus, dat hy in
(420) Kartaag ontvluchtte die verliefde koningin,
Die al den Troiren op haar’ ree bewaarde ’t leven,
Ja haren schepter hem in handen hadt gegeven?
Wat reden Paris, dat hy trouwloos in het end’,
Toen hy alom noch, als een harder, onbekent
(425) Op Ide in Frygië het blatend vee sloeg gade,
De teedre omhelzingen van zyne Enoon versmaadde?
Wat reden Jazon, dat hy Kreons dochter in
’t Tweemeirige Korint kon trouwen, en de min
Van zyn’ Medëe, hem zo lief voorheen, vergeten,
(430) Schoon hy hadde al zyn lof alleen haar dank te weten?
Wat reden Thezeus, dat hy Ariadne, waar
Hy door ontkomen was dat doodelyk gevaar
Van Kretes Labirint, in Nakzus latend’ zuchten,
Dorst naar Athene met haar’ zuster, Fedre, vluchten?
(435) Wat reden toch zyn zoon Demoföon, dat hy
Niet weêr, naar zynen eedt, in Trakië kwam by
Zyn’ Fillis, die zo teêr, toen hem de stormen dreven
Aan haren oever, hem noch had gebergt het leven?
Wat helden waren niet deze allen! echter liet
(440) Elk zyne minnares in lyden, als ge ziet.
[p. 20]
    De mannen volgen blindt hun’ lusten in het minnen.
Zo deze of gene schoone eens hun verruk’ de zinnen,
Zy vallen zuchtend’ met alle eerbiedt haar te voet,
En zweren, zonder men ’t hun vergt, in hunnen gloedt
(445) Eer te verteren, dan het vuur, door haar ontsteken,
Te laten uitgaan, of een ander aan te kweeken;
Tot ze eindelyk met al’ hunne ootmoedt, en hun’ smart
Bewogen hebben ons te mededoogend hart.
Maar, komt eene andere bevalger hun te voren,
(450) Haast slaan zy in den windt die eeden, pas gezworen,
En, denkende niet meer aan wederminne of plicht,
Betuigen zy op niew de eige eerbiedt dat gezicht.

                    MAGDALEENE.
Zie Baldes, Kataryn, toch aan met andere oogen.
Gy kent dien heldt noch niet. gy zyt in hem bedrogen.

                      KATARYNE.
(455) Wat zegt ge? kan ik wel een mensch met grooter recht
Verdacht des houden, dan uw’ heldt, rondt uit gezegt?
Zaagt ge immer mannen in de keuren hunner minne
Zo lichtelyk elk uur veranderen van zinne,
Als die gesproten zyn uit Spaanschen bloede, als hy?
(460) Zyn’ landtaart brengt dit mê. zou hy juist wezen vry?

                    MAGDALEENE.
Wat moogt ge laas! zo klaar zyne ontrouw my vertoonen,
Waar van ik by my zelf noch poog hem te verschoonen?
Ach! warom opent gy my het gezicht, nu ik
Juist blindt wil wezen? nu ik voor te zien zelf schrik?
(465) Bespeurt ge uit myn gelaat noch niet den staat myns harten?
Ontdekt u zelf myn moedt niet myne droeve smarten?
Niet myne wanhoop? en hoe’k me in die wanhoop tracht
Te dwingen tot een hoop, die ik zelf hooploos acht?
[p. 21]
Ach! doof, indien ge het kleen overschot der magen
(470) In ’t deerlyk Leiden, wilt uwe oude liefde dragen,
Dat vonkje van die hoop, hoe los, hoe valsch, niet uit.
Zet my veel eer aan, dat ik naarkom myn besluit.
Waant gy dan, dat ik zelf niet zie, dat hy myn’ klachten
En tranen lichtelyk zal heden niet meer achten,
(475) In ’t opzet van deez’ vest te tasten aan, het geen
Hy om myn’ tranen steeds heeft uitgestelt voorheen?
En uit die ongewone ontmoeting voor drie dagen,
Dat Magdaleen mischien niet meer hem kan behagen?
Maar schreewt niet vast om hulp de noodt van deze stadt?
(480) Dwingt niet my ’t jammer van myn’ bloedtverwanten, dat
Ik noch eens zie, die met myn’ tranen voor de woede
Van Spanjes krygsmacht hen zo lang een tydt behoedde,
Of ik op ’t eigen hart, waar ’k zo veel op weleer
Vermocht, nu niet vermag met de eigne tranen meer?
(485) Wie weet, wat ik noch zal met myne schreijende oogen,
En het erinren van zyn’ liefde op hem vermogen?
Wie weet, waar ik hem noch toe breng’, want hy kon in
Dien korten tydt noch zo niet dooven zulk een’ min?
Het ga, zo ’t wille. ik moest in dezen plicht my kwyten,
(490) Ten zy ik liever me in der eeuwigheidt wou wyten,
Dat ik, zo Baldes krege in zyne handt deez’ wal,
Het geen ik evenwel mischien niet stuiten zal,
Droeg dezen zwaren schuldt,* dat myne tranen zouden
Noch machtig zyn geweest om Leiden te behouden.
(495) Wat wroegingen hadde ik niet steeds gevoelt, indien
’k ’t Mishandlen van myn bloedt had buiten dat gezien.
[p. 22]
Te deerlyk, om door ’t staal te worden noch in ’t ende
Mishandelt, is dat reeds mishandelt door de elende.
Ik beef van loutren schrik, als ik gedenk daar aan.
(500) Wat vest heeft zo veel leets zo moedig doorgestaan?
Van welke jammeren laas! hoorden we alle dagen
Alle overlopers om het zeerste niet gewagen!
Van grooter jamren, dan Samaria voorheen
Heeft in ’t omsingelen van Benhadat geleên.
(505) Dan ’t Spaansch Sagunt oit voor de vriendtschap van oudt Romen,
Tot welken droeven staat het mede zy gekomen,
Toen de eenoog Hannibal het recht van het verbondt,
Met het belegeren dier hooge muren, schondt.
Dan het Etrurische Peruzia, toen ’t tergde
(510) Augustus arenden, dewyl ’t Antoon herbergde.
    Men heeft den smaak van ’t broodt vergeten. menschen van
Vermogen eten nu veel liever ’t paarden, dan
Het schapenvleesch voorheen. De juffers doen vast slachten
De hondtjes, die zo zoet steeds haar te strooken plachten,
(515) En zich die dischen op, gezoden of gebraân,
En lekkertanden noch, droef schreijende, daar aan.
Aan reeklen, katten, en gekapte beestenhuden
Verbrassen nu helas! zich de gemeene luiden.
De jongens rapen van den mesthoop weêr het been,
(520) En zuigen ’t uit, schoon van een’ hondt geknaagt voorheen.
De tong, die eertyds de opgehoopte lekkernyen
Uit dartelheidt of prees of wraakte op gasteryen,
Doet van der wyngaart of peerboomenbladen geur
Voor haar’ gerechten nu een derelyke keur.
(525) Sluik zyn door het gebrek van spys de zwangre wyven,
En hare vruchten schier verteert in hare lyven.
[p. 23]
De zuigling geeft den geest van honger en van dorst,
Terwyl hy hangt en trekt aan eene leedge borst,
Of houdt ter nawer noodt het lyf met paardedarmen.
(530) Ja men vindt moeder, met het kleene wichtje in de armen,
Bei leggen doodt op straat. Het gansche huis, het geen
Des avondts noch gezondt en wel te passe scheen,
Is uitgestorven, eer weêr op de zilte stroomen
Des andren daags de zon te voorschyn zy gekomen.
(535) De man, die met een’ kus zyn jammerlyk gezin,
Zyn’ lieve kinderen en lieve gemalin,
Noch trooste in zyne smart, eer hy zich had’ begeven
Ter wachte op zyne post, vindt het gansch om het leven,
Of naar den laatsten snik zieltoogen, als hy, moê
(540) Van ’t waken, weder keert naar zyne haartstê toe.
De levenden, niet meer in staat om al’ de lyken
Ter aard’ te brengen, ziet men aan de baar bezwyken:
Ja hunner knieën is noch veel te zwaar de last
Des eigen lichchaams, schoon zo dor, zo uitgevast.
(545) De pest en honger, bei zo tuk op het vernielen
Van ’t menschdom, bracht reeds om byna zes duizent zielen.
Wy wagen des te recht, waar ’t ons niet zou misstaan
Den laatsten druppel bloedts te wagen, slechs een traan.

                      KATARYNE.
’k Beken het, maar wat zal de laster van u zeggen,
(550) Indien ge vruchtloos keert? Dit zal u immers leggen
Te laste dat ge zelve uw’ minnaar, geil van min,
Aanzoeken kwaamt, nu hy veranderde van zin.

                    MAGDALEENE.
’k Ontveinsde gistren, wyl ’k dit mê dacht, Kataryne,
Den ganschen dag met het gelaat de droeve pyne,
(555) Die ’k innerlyk zo teêr gevoelde, na ’k verstond,
Te derelyk verschrikt, uit een’ getrouwen mondt.
[p. 24]
Dat Baldes dezen dag geboôn had Leidens wallen
Met al zyn leger op de lendenen te vallen,
Voor vader zelf, en voor ’t gansch huisgezin, op dat
(560) Men niet zou merken, ’t geen ik voorgenomen had.
En om geene andre reên, als om niet nagekeken,
En in de reis betrapt te zyn, liet ik het smeeken
Niet by u af; voor gy myn’ bê had toegestaan,
Om voor het krieken van den dageraadt te gaan
(565) Te voet met my alleen het bosch door herwaart henen,
Op dat men ’s veldtheers hart vermurwde met ons weenen.

                      KATARYNE.
Wy hebben wel zo ver van de opspraak in den Haag
Ons zelfs bevrydt; maar, zo men Baldes hart van daag
Niet om kan zetten met gebeden, tranen, klachten,
(570) Wat hoon staat ons niet van den krygsknecht hier te wachten?
Wat laster, welk een smaadt zal die zich toch, indien
Hy zie, dat Baldes ons den nek toekeert, ontzien?
En kon men al dien smaadt noch in dit leger smoren!
Maar immers zal den Haag straks komen zulks ter ooren,
(585) Waar dit wis worden zal met groote bitterheidt,
Wyl niemandt kennis van uw inzicht heeft, verspreit.

                    MAGDALEENE.
Gewislyk. doch, om te voorzien in die gevaren,
Wacht’ men zich, wie men zy, aan iemandt te openbaren.
Wie zal de dochters van den raadtsheer Moens, nu zy
(580) Geen koets, of statelyk gevolg van knechten, by
Zich hebben, kennen? En, zo Baldes voor myn’ klachten
Zyne oren stopte, ’t geen ik noch niet durf verwachten,
Zal hy uit achtinge tot onze stam, en ’t zoet
[p. 25]
Geheugen van zyn’ naawgekoelden minnegloedt,
(585) (Ik ken zyn’ edlen aart) gewis wel zorgen dragen,
Dat wy geen’ redenen bejegenen van klagen
Hier in zyn heir, maar straks naar ’s Gravenhage weêr
Geraken, en zich noit beroemen van deze eer,
Dat wy hem vielen hier te voet. zulks zou niet lyden
(590) Zyn grootsch gemoedt. stel toch die noodlooze angst ter zyden.
Wie kan der opspraak, zo we slechs ter dezer stondt
Ons zelven zyn getrouw, nu open doen den mondt?
Myn Kataryne, dat we met onz’ droeve smarte,
Met onze tranen noch eens voerde op ’s veldtheers harte
(595) Die oude kracht, wat eer, wat eer leidde ik niet in
By al de weereld met zo teeder eene min!
Hoe loflyk zou myn naam steeds door gansch Neêrlandt leven!
Hoe wierdt myn deugdt niet door ’t onmeetbaar rondt verheven!
Maar binden wy ons zelfs wat in, gins zie ik staan
(600) Drie Spanjerden; maar zacht ze komen op ons aan.

TWEEDE TOONEEL.

MAGDALEENE, KATARYNE, KAREN-
DILET, SANCHE, ARIAS.

                      KARENDILET.
JA, Sanche, ja. men spreek’ haar aan. men zie, wat vrouwen
Zo stout zyn, dat zy in deez’ tenten zich vertrouwen.
Gy, vrouwen, belgt u ’t niet, dat ik u ondervraag,
Dewyl ik nimmer u gezien hebbe, als van daag.
(605) De krygstucht brengt dit mê. wat jaagt u herwaart henen
In ’t hart des legers, waar gy ’t al ziet op de beenen
[p. 26]
En maken zich om ’t zeerst gereedt, om yder uur
Te wagen eindelyk den storm op Leidens muur?

                    MAGDALEENE.
Myn heer, ach! verg ons niet die reden u te ontdekken;
(610) Hoewel zy ons niet, als tot eere, kan verstrekken.

                      KARENDILET.
Waarom houdt gy die dan verborgen?

                    MAGDALEENE.
                                                            Houd met ’t geen
Ik u reeds heb gezegt, ik bid het u, te vreên.

                      KARENDILET.
Noch boven de oirzaak van uw komst dient men te weten,
ô vrouwen, wie u teelde, en hoe ge zyt geheten.

                    MAGDALEENE.
(615) Vertrouw niet kwaadts ons toe. vergun ons toch, dat wy
Hier doorgaan onbekent. gy ziet, geloof me vry,
Geene afgehuurden om u te verspiên; maar loten,
Uit eenen edlen stam in Nederlandt gesproten.

                      KARENDILET.
Hier uit blykt my toch niet, wat gy hier hebt te doen,
(620) En wat derhalven my op u staat te vermoên.
’t Gelieve u willig des te geven u gevangen.

                    MAGDALEENE.
Zeer gaarne, moge ik maar die kleene gunst erlangen,
Dat ge ons straks in ’t gezicht des veldtheers voeren zult.
Laat ons die straffen zo wy hebben eengen schuldt
(625) Met ons in ’t leger te doen zien, en u te ontmoeten,
Of stellen, naar hy het goedtvinde, op vrye voeten.

                      KARENDILET.
Dat is me onmogelyk. de veldtheer heeft geen tydt
Daar toe voor eerst, wyl door elk heir dat wydt en zydt
Trekt herwaart aan om tot den storm zyn’ last te ontfangen,
[p. 27]
(630) Hy wis noch is belet. maar ik zal uw verlangen
Voldoen, ’k beloof het u, zo dra gelegentheidt
Daar toe zal zyn. Duld des dat deze vast u leid’
In ginsche tent, en daar zo lang u moog bewaren.

                    MAGDALEENE.
Myn Katharyn, hou moedt in al ons wedervaren.
(635) Wel aan, myn heer, wel aan. ik ben getroost, nu ’k in
Uw’ macht ben, my geheel te schikken naar uw’ zin

                      KARENDILET.
Ga, Sanche, laat niet na deez vrouwen naar haar staten
Te toonen alle ontzach.

                          SANCHE.
                                    Daar kunt ge u op verlaten.

DERDE TOONEEL

KARENDILET, ARIAS.


                      KARENDILET.
WAt welbespraakte tong! wat onverschillendheên!
(640) Wat weêrgâloos gelaat! wat welgeschapen’ leên!
Wat roode mondt! wat schoon gezicht! wat gloênde kaken!
Wat blanke boezem! ach! ik voel my hevig blaken.
’k Ben niet als vuur.geen min baarde oit my zulke pyn.
Ach! Arias, ach! weet ge niet, wie dezen zyn?
(645) Ik leg het oorlogs zwaardt, het geen ik heb doen wetten,
Om Leiden dezen dag het op de keel te zetten,
Uit myne handen neêr, en ik bevecht alleen
Het hart dier schoonheidt met myn zuchten en gebeên.

                          ARIAS.
Ik zag ten eerste wel, dat de eene u ’t hart ontroerde;
(650) Maar ’k kon niet denken, dat zy u zo ver vervoerde.
Zou heldt Karendilet slechs om een schoon gezicht,
’t Geen hem is onbekent, vergeten zynen plicht?
[p. 28]
Wie weet, myn heer, hoe hoog zy haar geboorte ophaalde,
Uit welk een laag en ongezien geslacht zy daalde?
(655) Zy schaamde zich haar’ naam te melden. doof dien gloedt,
En boet weêr aan uw’ onbezweken oorlogsmoedt.
Bestook het ketterdom, ’t geen door de Nederlanden
Zo lang broeide, in zyn nest, en lever haar in handen
Des veldtheers, ’t geen ze zelf op u verzoekt. gun naar
(660) Zyn welgevallen dien te springen om met haar.

                      KARENDILET.
Zou ’k weêr dien schat, zo pas bekomen, overgeven?
ô Neen. ik meen daar mê naar mynen zin te leven,
De veldtheer blaakte wis van eene zelve vlam,
Wen zulk een voorwerp slechs hem onder de oogen kwam.
(665) ’k Zou afstandt moeten doen, en hem zien haar genieten,
En zonder zuchten noch opkroppen myn’ verdrieten.
’k Beken ’k beloofde ’t haar, maar welk een minnaar deedt
Zyn woorden oit gestandt, als daar zyn’ min door leedt?
Ik zal haar in ’t eerst, met smeeken, bidden, klagen,
(670) Naar der minnaren wys, myn teedre min opdragen;
En, zo dit alles noch tot mynen wensch niet geld’,
Zal ik my eindelyk bedienen van geweldt.

                          ARIAS.
Staak zulk een opzet, heer. wie weet, om welke reden
Ze, om onder Baldes oog te zyn u heb gebeden?
(675) Ze vergde zekerlyk u dit niet af, indien
Zy eengen twyfel sloege aan ’s veldheers gunst. mischien
Zal die bevallige zyn eene zyner boelen,
Die herwaart zich begeeft om zynen gloedt te koelen.
Mischien de minnares, die hy in ’s Gravenhaag
[p. 29]
(680) Placht zo getrouwlyk te bezoeken alle daag,
Van welkers schoonheidt men hoort al de weereldt spreken.
Licht komt die hier alleen, op dat niet uit zou breken,
In ’t heir den veldtheer, die mischien, door zorgen, aan
Den aanval vast, belet, een dag moest overslaan,
(685) Omhelzen, want om ’t grootst zyn beider teederheden.
Wat achterdenken geeft my hare duistre reden.
Zelf zou hy, dat gy haar dus naamt gevangen, niet
Mispryzen kunnen, wyl uw plicht het u gebiedt;
Doch hemel! met wat straf der straffen zou hy ’t wreken,
(690) (Want zyne strengheidt is ons immers steeds gebleken)
Als hy, dat gy het wit van zyne kuische vlam,
Schoon onbekent, van min slechs reppen dorst, vernam?
Gaan wy veel eer, om voor te komen die gevaren,
Al dezen handel zelfs den veldtheer openbaren.
(695) En dus beproeven we ook hem best het hart. zo hy
Nu die gevangenen zich eigene, moet gy
Die drift, hoe u die vast vermeestere de zinnen,
In haar’ geboorte met een zucht zien te overwinnen.
Zo niet, opvolgen, wat u plicht in dit geval,
(700) Om de eer uws naams niet te bevlekken raden zal.

                      KARENDILET.
Ach! Arias.

                          ARIAS.
                  Myn heer, wil my niet wederstreven.
Gy kunt niet zien, in wat gevaar ge u wilt begeven.
Volg mynen raadt, gy zult daar na dien pryzen. kom,
Laat in der yl ons naar den veldtheer zien alom.

                Einde van het tweede bedrijf.

Continue

[p. 30]

DERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

MAGDALEENE, KATARYNE.

                      KATARYNE.
(705) WAt wegen ’k insla door de tenten met myne oogen,
Om hem, wiens zorge wy zyn toevertrouwt, te mogen
Vernemen hier of daar, ’k vind hem niet hier ontrent.

                    MAGDALEENE.
Maar wyken wy niet al te ver uit onze tent?
Waar ’t niet zo goedt, dat wy daar waren ingebleven,
(710) Men zal dus reden tot een kwaadt vermoeden geven.

                      KATARYNE.
Neen, zuster, neen. want, eer hy van ons is gegaan,
Hadt hy de wegen, die ons zouden openstaan
Om hem te ontvluchten, zo wy ’t wierden van gedachten,
Lang immers ons alom doen snyden af met wachten.
(715) Hy is slechs eens gaan zien, of hy daar overal
Gerust zich zelven op verlaten mogen zal.
Om dat hy ons niet kent is hy te recht in vreezen;
Of ons verzoek niet wel een snoode list mocht’ wezen.
Dewyl al zyn geluk afhangt alleen daar van,
(720) Dunkt hem, dat hy niet te voorzichtig wezen kan;
Want immers, zo hy ons verzuimde te bewaken,
Zou hy (de kryg gaat streng) zyn ampt gewis kwyt raken.
Te wel zyn wy, schoon wy ’t gewach daar van niet zien,
Van wachten wydt en zydt omringt om hem te ontvliên.
[p. 31]
(725) Waar of hy zo lang blyve. ik brande van verlangen
Om, hoe de veldtheer zal uw’ letteren ontfangen,
Te hooren. zekerlyk hebt gy die al gereedt.

                    MAGDALEENE.
Zou ’k daar mê marren, daar ’k alleen, gelyk ge weet,
Om dat de hopman, waar wy moesten van gedoogen
(730) Deez’ hoon, te lang met ons te brengen onder de oogen,
Van Baldes marde, heb besloten met dien brief
Hem te verwittigen, dat ik, hem steeds zo lief,
Nu ’k zelve kwam hier in zyn heir om hem te spreken;
Gevangen werd, en van die eere bleef versteken?
(735) Maar, zuster, ik verneem noch hier niet, die nam aan
Dien te bestellen. laas! hoe moete ik dit verstaan?

                      KATARYNE.
Zou hy niet houden dan zyn woordt, daar men behoorde
Te kennen oorlogsliên voor al aan hunnen woorde?

                    MAGDALEENE.
Men kan te recht aan zulk een teeken ook altydt
(740) Een grootsch gemoedt, het geen den minsten vlek niet lydt.
Doch kunt ge iet edels van een hart, zo laag, noch hopen?
Dat met onwaardig goudt zo licht is om te koopen?
Gy weet, door wat gering eens prys ’k hem heb bekoort,
Om straks tot dezen dienst te geven ons zyn woordt.
(745) Ik worde nergens hem gewaar noch. sloeg hy zyne
Belofte eens in den windt, myn waarde Kataryne,
Laas! wat stonde ons te doen!

                      KATARYNE.
                                                Gy sleept my hier. ik laat
Dat u bevolen. ik voor my weet geenen raadt.

                    MAGDALEENE.
Helas! wat moogt ge my met de gevoelge smarte
[p. 32]
(750) Van dit verwyt noch meer doorpynigen het harte,
Het geen in dezen staat, hoe groot van moedt voorheen,
Door vreeze en angste wordt te deerlyk afgestreên!
Hoort gy alom het heir niet staan in rep en roeren,
En maken zich gereedt om ’t opzet te volvoeren?
(755) Hoort gy alom die klank der wapenen niet aan?
Hoort gy alom niet den oproergen trommel slaan?
Hoort gy de aanhitzende trompet alom niet steken?
Helas! het is gedaan. dit zal gewis het teeken
Des aftochts zyn. En wy, die kwamen herwaart heen
(760) Die droeve stadt te hulp, wy zien dit aan! ô neen.
Laat echter ons geensins den moet verloren geven.
Wel aan kom, vliegen we op de wacht in zonder beven.
Niet zal ons tegenstaan. schoon men van waapnen zy
Ontbloot, de wanhoop zal ons krachten zetten by.
(765) Kom, breken we in der yl door benden door lyfstoeten,
En werpen wy ons, nat beschreit, aan ’s veldtheers voeten.

                      KATARYNE.
Myn waarde zuster, wat ontrust gy uwen geest?
Zo lang wy immers hier in ’t leger zyn geweest,
Heeft ons dit schriklyk krygsgeluit gedreunt in de ooren.
(770) En heden is het noch niet zwaarder, dan te voren.
Maar uwe vrees heeft uit. stel u het hart te vreên.
Zie gins vast, dien ge wacht, allengsjes herwaart treên.


[p. 33]

TWEEDE TOONEEL.

MAGDALEENE, KATARYNE, SANCHE.

                          SANCHE.
NA ’k, om den plicht myns ampts getrouwlyk te betrachten,
Bezichtigde overal hier door het heir de wachten,
(775) Of ik daar op gerust zou henen mogen gaan,
Kome ik my zelven weêr u beiden bieden aan;
Op dat het u my niet ’t geluk van u te kunnen
Behagen door myn’ dienst gelieve te misgunnen.

                    MAGDALEENE.
Wat is uw goedtheidt voor ons groot, myn vriendt! ei ga,
(780) Verzuim toch niet deez’ brief, ik bidde ’t u, zo dra
’t Zy mogelyk, want licht beklaagde ik me al myn leven
Een oogenblik verzuims, aan Baldes zelf te geven.

                          SANCHE.
Ik vliege, om te voldoen uw’ wenschen in der yl,
En brenge u weêr bescheit na eenen korten wyl.

DERDE TOONEEL.

MAGDALEENE, KATARYNE.

                    MAGDALEENE.
(785) ZO zal men eindelyk van al die hope en vreezen,
Die ons ontrustten dus by beurte, ontslagen wezen,
En zonneklaar zien uit zyn antwoordt, in wat staat
Die edelmoedige zich heden vinden laat.
Of hy thans noch hier in dit heir, gelyk te voren,
(790) In ’s Gravenhage, zal naar myne zuchten hooren.

[p. 34]
                      KATARYNE.
Wat spyt zou ’t u niet zyn, zo gy hem nu moest zien
Afkeerig van uw’ minne. en zou uw hart, indien
De ondankbare u verliet, hem nog wel kunnen haten?

                    MAGDALEENE.

Zou ik hem haten juist, als hy my hadt verlaten?
(795) Moet dan zyn’ misdaadt me ook misdadig maken? ach!
Wat vraagt ge my? voor ’t minst ’k zal ’t trachten dag aan dag,
Myn waarde zuster, maar in weêrwil van myn poogen
Laas! twyfel ik, of ’t wel zal zyn in myn vermogen.

                      KATARYNE.
Bemint ge hem zo teêr?

                    MAGDALEENE.
                                      ô Ja. maar ’t past u my,
(800) Zo ik te laf tot deez’ rechtvaardgen toorne zy,
De glori mynes stams, die zonder wraak geen hoonen
Voorby kan laten gaan, gedurig te vertoonen.
Gedurig schamper myn’ verachte wedermin.
Gedurig ’t jammer van myn bloedtverwanten in
(805) ’t Droef Leiden; en voor al toch, dat hy is gesproten
Uit een’ die ’t Neêrlandtsch bloedt zo ruukloos heeft vergoten.
Uit Alva, een’ die zich noch dorst beroemen, dat
Hy achtienduizenden om den geloove hadt
Op ’t heiloos moordschavot doen door beuls handen slachten,
(810) By Koningsstein, oom van Oranje, in het vernachten.
Alleen zyne afkomst, ach! alleen dat haatlyk bloedt
Heeft zulk een kracht gehadt voorheen op myn gemoedt,
Dat ik, zo lang my lag dat denkbeeldt in de zinnen,
Hem, hoeveel deugden ’k in hem zag, niet kon beminnen.
(815) Niet eer voor ik my dwong dat te verbannen, hadt
[p. 35]
Zyn liefde, schoon zo teêr, op myne ziele vat.
Dorst het weleer alleen zyn’ min zien onder de oogen,
Wat zal het nu, gesterkt door dezen hoon, vermogen?

                      KATARYNE.
Wat hoor ik? hemel! kan het wezen, Magdaleen?
(820) Verdient de heldt, die voor de Roomsche leer voorheen
’t Verwaten ketterdom met zo veel wakkerheden
Zo loffelyk alom kortwiekte, deze reden?
’k Beken het Neêrlandt heeft hy op veel bloedts gestaan.
Maar heeft het zelf dit niet zich op den hals gelaân?
(825) Heeft het hem zelf niet tot die wreedtheidt aangedreven?
’t Waar’ Gode en zynen vorste altydt getrouw gebleven.
Te lang hadt opgegaan, den Roomschen stoel ter spyt,
Daar in en om het vuur van oproer. ’t was hoog tydt,
Dat eens der kettren bloedt die snoode vlam uitbluschte,
(830) Die zich zo ver verspreide, en al ’t gewest ontrustte.
Men werd ter zevende eew die al te Gent gewaar,
Toen men der heilgen beeldt daar plaatste aan het altaar.
Toen kostte zy daar al den abt Fulbert het leven.
Wat zag de Paus zich sins van bischoppen weêrstreven!
(835) Wat naderhandt niet van den vluchtenden Waldens,
Wanneer hem Innocent bestookte op zyne grens
In Vrankryk, waar hy leerde uit Waldos mondt te voren,
Met zynen kruisvaartkryg om het te ringelooren,
En, toen hy daar mê niet uitrechtte, bracht ter baan
(840) Het inkwizitiampt, en zette daar in aan
Het roer Dominikus, om hem met hangen, blaken,
En zwaarder straf te doen zyn’ ouden Godtsdienst wraken!
[p. 36]
Wat eenen ruimen wyl daar na om ’t yvrigst niet,
Schoon het sinode Hus, hun hoofdt in Konstans liet
(845) Ten schrik zyns aanhangs in den gloênden vure smyten
Met zynen leerling, van verdrevene Hussyten,
Toen Sigismund, om hem te teuglen met geweldt,
Met ’t puik des adeldoms trok tegen hen te veldt!
Wat door Erasmus pen! wat in de Augsburgsche veste
(850) Door Luther, schoon Margreet hem brandtmerkte, als een peste
Der heilge kerke, en een’ ontruster van den staat,
Alom door Neêrlandt in een openbaar plakaat!
Wat, hoe de landvoogdes op niew met hare wetten
Der ketterye dacht haar’ voortgang te beletten
(855) Van al de uitsporigheên der doopsgezinden! ’t zy
Ze Munsters burgeren met hun’ geestdryvery
Te eng maakten hunnen wal. ’t zy ze aan den Amstel liepen
Langs straat met ’t bloote zwaardt in hunne vuist, en riepen:
In ’s heeren name; of ’s nachts de kleeden trokken uit,
(860) En, vliegend, naakt door al de stadt, met naar geluit
Wee wee uitschreewden. ’t zy zee in hunne ruste stoorden
Gansch Vrieslandt, Vlaanderen, en de naburige oorden.
Wat van Genevens leer, die grootste bron van al
Het leet, dat Neêrlandt heeft geleên en lyden zal?
(865) ’t Was haren aanhang niet genoeg met styve kaken
Zyn gal fel tegen ’t Roomsch geloof steeds uit te braken
In vlakke velden al het landt door wydt en zydt
Met ’t uiterst lyfsgevaar, zyne overheidt ter spyt.
Neen. die ontzach zich niet zelf langs den weg te boeten
(870) Aan beeldt en kruis hun’ lust, en ’t onder hunne voeten
[p. 37]
Te halen te verwoedt, ja op de tempels aan
Te vallen, en daar in het al aan stuk te slaan:
Te morslen heiligen, en andre kerksieraden:
Te ryten van elkaâr de zuivre koorgewaden:
(875) ’t Altaar te plonderen: te veilen elk zo stout
Te koop de tempelpracht van zilver en van goudt,
En zo op heeter daadt noch van hun snoodt gevoelen
Straks te doen dreunen de gewyde predikstoelen.
Geheugt u al die smaadt, die onze Roomsche leer
(880) Alom door Nederlandt moest lyden, dan niet meer?
Wie dorst, als Alva, toen zich zelf daar tegen zetten?
Wie, als die heldt, heeft oit getracht dit te beletten?
Wat grooter dankbaarheidt is de geloofsgenoot,
Mun zuster, hem, dunkt my, verplicht na zyne doodt.

                    MAGDALEENE.
(885) Helas! kunt gy, die sproot uit Nederlandtschen bloede,
Zo gunstiglyk dan noch oordeelen van de woede
Diens allerschriklyksten der monsteren, diens ik
Niet kan gedenken, als yskoudt van loutren schrik?
Wat gruwlen schaamde hy zich, om op ’t wreedtst te plagen
(890) Myn landgenoten, uit te vinden alle dagen?

                      KATARYNE.
Maar Magdaleene, kon wel anders dit gewest
Gezuivert worden van de kettery, die pest?

                    MAGDALEENE.
De godtsdienst, steunende op ’t geloof, een gaaf van Gode,
Is immers vry, en wordt geensins door eenge snoode
(895) Geweldnaryen in het minste oit omgezet.
Wen die ’t oor leenen moet aan een’ hoe lichte wet,
Is die een vuile kunst, om gruwlen, waardt te doemen,
Met eenen heilgen schyn by blinden te verbloemen.
Wie die op eenge wys te dwingen zoeken, slaan,
(900) Naar myn’ gedachten, in de rechtverkeerde paân.
Noit immers heeft het ongeloof zo weelge loten
[p. 38]
In Nederlandt, als toen men ’t gong te keer, geschoten.
Men sla aandachtig ’t oog op dezen tydt alleen.
Flips, hebbende nu met de grooste teederheên
(905) Gekregen in ’t gezicht der Staten in zyn’ handen
Van zynen vader het gebiedt van deze landen
Te Brussel, liet vooreerst zo veel zich nergens aan
Gelegen leggen, als aan gâ te laten slaan
Het gansch gewest door, die afgryslyke plakaten,
(910) Waar Karel overal mê ’t ongeloof hadt laten
Vervolgen op ’t strengst, wel met het kostlyk bloedt
Van vyftigduizenden bezegelt te verwoedt.
Toen hy nu hadt dit oordt te ruimen voorgenomen,
Om zynen Spaanschen troon te zoeken langs de stroomen,
(915) Ontboodt hy op den raadt van hartog Alva in
Der yl zyn’ zuster, vrouw Margrete, hartogin
Van Parme, uit Italye, op dat ze zyne stede,
Als opperlandvoogdes, in Nederlandt bekleedde.
Des zy des vorsten bê bewilgend’, herwaart kwam,
(920) En op haar’ schouderen te Gent zyn’ staatlast nam;
Na hy haar ernstiglyk noch liet te binnen brengen,
Dat zy geen onroomsch bloedt vergeten zou te plengen.
Hy liep te Vlissingen met goeden winde in zee,
En kreeg ter nawer noodt eerlang Laredos ree,
(925) Wyl hy droef schipbreuk in de haven hadt geleden
Met alle zyne weêrgâlooze kostlykheden.
Schoon hy nu ’t Nederlandtsch bewindt hadde afgestaan,
Vergat hy niet met brief op brief zyn zuster aan
Te manen, dat zy ’t zaadt des ongeloofs zou trachten
(930) Te roijen daaglyks uit alom met alle krachten;
Na hy vergeefs gepoogt hadt te vermeeren, naar
De pauselyke bul, in Neêrlandt hier en daar
’t Getal der Bischoppen, op dat met hun hier mede
Het inkwizitiampt zou grypen zyne stede.
[p. 39]
(935) Maar, schoon de landtvoogdes des een en ’s andren bloedt
Vergoot om ’t ongeloof, ’t nam slechs meer toe, de moedt,
En de gerustheidt der verweesnen in hun’ smarten
Bracht of tot medely al der omstandren harten,
Of de eigne dwalingen, in plaats van door de straf
(940) Van vuur of koorden elk te schrikken daar van af.
Des gong nu Montigny naar Spanje om Flips te ontdekken
’s Landts staat. men zag hem wel straks weder herwaart trekken,
Doch vruchtloos. men verniewde al de plakaten weêr.
Men voer in ’t woeden voort zo hevig, als wel eer;
(945) Maar dichter kwam, in plaats van uit te gaan door ’t branden,
Het zaadt des ongeloofs op in de Nederlanden.
Weshalven me Egmondt weêr op niew naar Spanje zondt,
Om toch te smeeken Flips uit aller Edlen mondt,
Dat hy door ’t gansche landt zou de inkwiziti laten,
(950) Te niet doen, en met een verzachten de plakaten;
Maar ook vergeefs. ja straks geboodt de koning, dat
Men Trentes kerkbesluit stip op te volgen hadt,
Ondanks ’s landts voorrecht. nu was ’t spel op ’t hoogste. steden
Op steden, staat op staat, wars ’t met de voeten treden
(955) Der keuren, klaagden steeds nu de inkwiziti by
Margrete meer en meer aan van geweldnary.
Zelfs traden heimelyk vier hondert edellieden
Des landts in een verbondt om haar het hoofdt te bieden,
En baden nedrig by geschrift de hartogin,
(960) Dat zy verloste ’t landt van deze zielbeulin.
Margreet verwittigde Flips hier van menigmalen;
[p. 40]
Doch hy liet even wreedt dat ondier ’t hart ophalen
Aan menschenbloedt. maar ach! hoe meer men woede, hoe
Het ongeloof vast meer handt over handt nam toe.
(965) Hoe ’t meer tot tegenweer het zwaardt op zy dorst steken,
En in het openbaar ten platten lande preken.
Ja eindlyk, alle ontzach en tucht slaande in den windt,
Verviel alom het tot dien tempelroof te ontzindt.
De hooge noodt dwong nu wel der plakaten straffen
(970) Wat te verlichten, en den zieldwang af te schaffen;
Maar, wyl men met het grootst geweldt noch tegenstondt
De onroomsche preken, bleef noch even diep ’s landts wond’.
Des Flips besloot tot haar genezing af te zenden
Naar Neêrlandt Alva met een’ langen reeks van benden.
(975) De tyding van de komst diens snooden joog al ’t landt
Wel zulk een schrik op ’t lyf, dat het, om zyne handt
Te ontwyken, met zyn volk al de nabuurge staten
Verkroppend, ledig liep ondanks Margreets plakaten.
Maar, hier gekomen met die onbepaalde macht,
(980) Heeft hy wel eenen ter bekeeringe gebracht
Door zyne onmenschelykheidt, die alle ’s landts voorrechten
Verbeurt verklaarde, en bracht dien bloedtraadt om ’t beslechten
Der rechtsgedingen, die vast dreigden ’t grootst getal
Der burgren, voor den dag? Eerlang zag me overal
(985) De raden, overlaân, de galgen en de boomen,
Gerist van lyken, om ’t rampzaligste omgekomen.
Te meer, wyl hier in Spanje elk was gedoemt ter doodt
By de inkwisiti om kroonschennis. Denk, hoe snoodt
Het toegong. Margreet lei neêr hare ampten, moede
[p. 41]
(990) Van langer aan te zien die ongehoorde woede.
Toen ’t landt van foltren nu bezweek, dorst de tiran,
Om by den naneef te genieten de eer daar van,
Zich, wyl zyn werk hem dacht ten einde, een beeldt oprichten
In het kasteel, ’t geen hy te Antwerpen hadt doen stichten.
(995) Maar anders bleek ’t. nu kwam Oranje op de gebeên
Van het mishandeldt oordt uit Duitschlandt af, waar heen
Hy vloodt, toen hy dien brief van Alava voordezen
Hadt onderschept. dien brief, die hem gaf klaar te lezen
Het lot, het geen hy hadt te wachten, als de twist
(1000) In tydt en wylen eens wat meer zou zyn geslist.
Wat kreeg hy straks niet, na hem op den Briel gelukte
Zyn’ aanslag, wyl het juk der schattingen indrukte
Haar schouders, stadt op stadt van Hollandt op zyn’ zy!
Flips, ziende hoe voor hem door Alvas woên ’t gety
(1005) Van Neêrlandts staat verliep, ontboodt uit deze landen
Den hartog op, en gaf Rekwezens in de handen
’t Roer des bewindts, op dat men zage, of in ’t gevaar
Van stranden ’t schip van staat noch te behouden waar’
Door ’t zeil der dwinglandye, in top nu, wat te mindren,
(1010) Het geen Medina niet voor hem hadt zien te hindren,
Wyl ’t was te ver verzeilt, als men deez’ zomer niet
Als al te klaar laas! zag aan Leiden, en noch ziet.
Wat dunkt u, Kataryn, van Alvas landtvoogdye?
Won ’t ongeloof dit veldt oit voor zyn tirannye?
(1015) Had’ zelf, indien oit het gemoedt te dwingen waar’
Geweest door eenge straf, hoe schrikkelyk, hoe zwaar,
De zon der Christenheidt zo helder wel geschenen
Door al’ dien dikken mist van de vervolging henen?

                      KATARYNE.
Zo zoudt gy ’t ketterdom dan laten slechs begaan
[p. 42]
(1020) Zo goedes moedts, en u niet storen eens daar aan.

                    MAGDALEENE.
ô Ja. zo zal het best zich zelf ten einde loopen.
’t Verboden zoekt men ’t eerst. ’t vervolgen doet by hoopen
’t Aangroeijen, als ge ziet. zyn bloedt is ’t zaadt, waar uit
Alom aanhangling op aanhangling telkens spruit.
(1025) En toch zal de aarde altydt ter kele in dwaling steken
Ten einde toe. En zo ’k myn hart recht uit mag spreken,
Zyn’ leeren dunken my, myn waarde Kataryn,
In allen deele niet zo ongerymt te zyn.
Zy willen al die pracht van beelden en altaren
(1030) Niet lyden en veel eer den droeven armen sparen
Den schat, daar aan verspilt. En, waar zy ook toe dien’,
Kan ik zo wel, als zy, niet in der waarheidt zien,
Ten zy men daar mê zoek’ ’t gemeen ’t gezicht te blinden.
Men zal haar immers niet in de eerste kerke vinden.
(1035) De apostels leerden slechs met stichtelyke reên,
En wraakten eerder al die trotze kostlykhêen.
’t Was waarlyk noodig, niet dat ik dat beeldestormen
En tempelplondren prys, den godtsdienst te hervormen.
En matigt Romes stoel in de vergiffenis
(1040) Der zonden Godes macht niet aan? ô ja gewis.
En.....? maar ’k zie onzen voogt. helas! myn leden beven.
Wat of de veldtheer hem ten antwoordt heb gegeven!


[p. 43]

VIERDE TOONEEL.

MAGDALEENE, KATARYNE, SANCHE.


                    MAGDALEENE.
HOe wat is dit, myn vriendt? zyt gy myn brief niet kwyt?
Spraakt gy den veldtheer niet? mislukte u al de vlyt,
(1045) Die gy aanwendde in hem te zoeken aller wegen?

                      SANCHE.
Geensins. ik heb deez’ brief terug voor u gekregen,
Zo dra ik uwen hem ter hande had gestelt.
Aanvaard dien des.
                    MAGDALEENE.
                                Kan ’t zyn? waar mê, waar mê vergeld
Ik uwen trouwen dienst? ik blyve u al myn leven
(1050) Verplicht. het geldt, u, eer ge henen gongt, gegeven.
Strekke eene erkentnis slechs van dankbaarheidt. wacht vrij
Als gy ons kent te recht, voor deze gunst van my
Een ander loon. maar zaagt ge niet uit zyn’ gebaren
Of myne letters niet onaangenaam hem waren?
(1055) ’k Bid, zeg my, hoe hy die ontfong. met wat gelaat.
Gy, zuster, lees vast, wat hy schryft in dezen staat.

                      SANCHE.
Kort dan, na ik van u myn afscheydt hier ter stede
Genomen had, en zocht den veldtheer op uw’ bede,
Vond ik hem in zyn’ tent, vermoeit en afgemat
(1060) Van ’t orde stellen in den aanval op de stadt.
Want, wyl me elk oogenblik van hem verwacht het teeken
Des aftochts, zoekt hem noch elk hopman eens te spreken.
Ik reikte hem uw’ brief, ter loop verhalend’ dat
Deez’ dag myn hopman in het heir gegyzelt hadt
[p. 44]
(1065) De schryvenden, die wy daar zonder lastbrief zagen.
Maar nawelyks hadt hy op ’t opschrift ’t oog geslagen,
Of ’k las uit zyn gelaat een’ teedren schrik, dien hy
Ontveinsde, zo veel was in zyne macht, voor my.
Na hy met ernste dien hadt weêr en weêr doorloopen,
(1070) Ontzakte hem de moedt, en tegen dank ontslopen
Hem telkens zuchten. straks liet hy alomme zien
Naar heer Karendilet, om u te ontslaan mischien:
Want, na hy in der yl deez’ letters hadt geschreven,
Bevool hy my die weêr in uwe hand te geven,
(1075) En u alle eerbiedt te bewyzen. ’t geen gewis
Geen duister teeken van zyne uiterste achting is.

                      KATARYNE.
Voorzeker, zuster. wil zyn’ letters zelf doorlezen.
Noch is heldt Baldes, die heldt Baldes placht te wezen.
Ach! wat verlicht dat myn bekommert hart! hy schryft,
(1080) Dat gy een oogenblik in uwe tent noch blyft.
De legerzorg belet hem noch wat. zonder dralen
Zal hy zyn Magdaleen hier zelf af komen halen.

                    MAGDALEENE.
’k Beken ’t, ik sta van zyn’ bescheidenheidt verstelt.
Te groot eene eer geschiet ons van dien dappren heldt.
(1085) Kom, gaan wy in de tent met ernste beraadtslagen,
Hoe wy in dit geluk ons zelven zullen dragen.

                    Einde van het derde bedryf.


Continue
[p. 45]

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

KARENDILET, ARIAS.

                            ARIAS.
’k GEloof naaw, ’t geen ik zie. zyt gy zo zwak, myn heer?
Valt u zo zwaar thans, daar ge wydt en zydt weleer
Droegt zege op zege weg in Neêrlandts orelogen,
(1090) Te worden meester slechs de kracht van twee schoone oogen?
Is ’t u zo moeielyk te dooven dezen brandt?
Hadt die noch tydt gehadt om door uw ingewandt
Zich te verspreijen, ’t kwam my niet zo vremt te voren;
Maar immers, heer, is die noch nawelyks geboren.

                      KARENDILET.
(1095) Myn Arias, myn vriendt, wat zegt gy? in het eerst
Is immers steeds heet vuur der liefde ’t allerteêrst,
En, wyl in teederheên alleen bestaan zyn’ krachten,
Het sterkst, om wederstandt te biên in de gedachten.
Ja het verteert vaak in zich zelven met der tijdt
(1100) Door het lang blaken, en men kan met minder spyt
Ten langen laatste, dan voorheen in den beginne,
Des noodts verandren van de keure zyner minne.
En kan myn pyn, nu ik myns ondanks eenen gloedt,
Zo teeder, vast in zyn’ geboorte smoren moet,
(1105) Wel kleener zyn? stryk vry een oordeel van myn’ smarte.
Verbeeld u zelf vry eens den staat van zulk een harte.

                          ARIAS.
Het waar’ Karendilet geen werk, kon zich die schrik
[p. 46]
Der vyanden zich zelf alleen een oogenblik
Te binnen brengen, zulk een vuur, hoe teêr, te dooven.
(1110) Denk wie ge zyt, myn heer, en kom dien hoek te boven,

                      KARENDILET.
Helas!

                          ARIAS.
            ô Ja. indien ’k u zeggen moog’, ’t misstaat
Gewis een heldt, zo onverwinbaar, dat hy laat
Zelf in het midden van het heir zyn’ trotze zinnen
Van eene dulle min te slaafschlyk overwinnen.
(1115) Kwaamt gy deez’ morgen dan uit Valkenburg, om een’
Afkeerge schoonheidt aan te bidden, herwaart heen?
Wie, wie zal dezen dag de Leidsche vest bespringen?
Wiens arm die wrevle stadt met den gewere dwingen?
Wie, loffelyk vervoert door oorlogs overmoedt,
(1120) Den Ryn beverven met verwaten ketterbloedt?

                      KARENDILET.
Laat af, laat af toch met de onlydelyke smarte
Van zulk een scherp verwyt te prangen my het harte.

                          ARIAS.
Wat zal Flips, die zo veel op uwe deugdt vertrout,
Van u niet denken, zo deez’ liefde u wederhoudt
(1125) Van daag, ten zoen van den al te gevoelgen hoone,
Die zo veel jaren lang gedurig zyner kroone
Werdt aangedaan van het muitzieke Nederlandt,
’tBloedtdorstig oorlogszwaardt te nemen in de handt?
Kan dit vuur zo in u al ’t heldenvuur uitdooven,
(1130) Dat in deez’ staat geen vonk daar van kan komen boven.

                      KARENDILET.
Waar spreekt ge van? laat my slechs zuchten, en noch myn
Gemoedt vast vleijen met die doodelyke pyn.

                          ARIAS.
Maar wat zal ’t einde zyn van al dat droevig zuchten?
[p. 47]
Gy ziet haar immers zo afkeerig van u vluchten,
(1135) En trots u weigeren gehoor te geven, daar
Gy op des veldtheers last van deze gysling haar
Ontslaan komt, en zy voor het allerminst behoorde
Voor deze weldaadt u een wyl te staan te woorde.
Is eenge hoop voor u noch over in uw’ min?
(1140) Ei zie de zaak eens met gezonder oogen in.

                      KARENDILET.
Zou geene hoop my dan noch over zyn gebleven,
Myn Arias, om dat ze my dus heeft begeven?
Zou zulk een’ schoone zo onmenschelyk kunnen zyn,
Dat zy bleve even hardt van harte, wen haar myn’
(1145) Standvaste liefde ondanks haar afkeer kwam ter ooren?
Zou zo ver kunnen gaan een ongegronde toren?
Ach! brengt myn smart haar tot geen’ weêrmin, wis zal zy
Haar noch wel brengen voor het minst tot medely.

                          ARIAS.
Helas! myn heer, vleit gy u noch, dat zy nadezen
(1150) Oit uwer min, hoe teêr, meer zal gedachtig wezen,
Daar gy uit alles vast bemerkt zo zonneklaar,
Hoe zy den veldtheer mint, en weêr de veldtheer haar?
Zy immers wachtte niet, hoe gy haar meenigmalen
Verzekerde, dat hy haar zelf straks af zou halen
(1155) Uit hare gysling, op zyn komste in het ontslaan.
Als dul van ongedult, vloog zy van stonden aan
Met hare zuster door de tenten aller wegen,
Om haren veldtheer hier of daar te komen tegen.
En zaagt ge niet in hem uit al de ontroering, dat
(1160) Zo ’t orde stellen in den aanval op de stadt
Hem niet belet hadt, hy ook lang waar’ herwaart henen
Getrokken, om haar weêr haar vryheidt te verleenen,
En u darom niet hadde ontboôn? wat las me uit zyn
Gelaat een teedren schrik, een teedre minnepyn,
[p. 48]
(1165) Toen hy dien last u gaf! niet te onrecht was myn vreezen.
De Haagsche minnares zal deze zeker wezen.
Hoe ’k al’ de omstandigheên meer overweeg, hoe meer
Ik een’ dier vrouwen daar voor aanzien zou, myn heer.

                      KARENDILET.
Ach! Arias, rondt uit gezegt, al die vervoering
(1170) Van harten wee, ach! al die doodelyke ontroering,
Die gy gewaar wordt uit myn wezen, uit myn reên,
Uit myn’ gebaren, spruit uit de angst daar voor alleen.
Daar is geen twyfel aan. door alle de oologszorgen
Te lang van ’s heldts gesicht versteken, kwam deez’ morgen
(1175) Uit louter ongedult die minnares hier in
Het leger onbekent, om ’t voorwerp harer min
Te streelen. ach! gy zaagt te wel dit droef onweder
Van ver opkomen, ’t geen nu op myn hoofdt stort neder.
Helas! ik sterve, als ik daar aan gedenk. wie weet,
(1180) Waar toe my eindelyk noch brengen zal myn leet?
En noch veel grooter spyt gevoelde ik in myn harte,
Hadde ik haar noch geklaagt myn’ teedre minnesmarte.
Hadt gy met dat geweldt my niet belet zulks. ach!
Wat hebt ge my verplicht myns ondanks dezen dag!
(1185) Doch ken Karendilet ten langen laatste weder.
’k Doe van haar afstandt. ja. zy boet’ haar lust zo teeder.
Maar ziet ge nu en dan me eens schreijen, droef te moê,
Om dit verlies, sluit voor myn’ zwakheidt de oogen toe.
Doch achter ginsche tent zie ’k Baldes herwaart komen.
(1190) Hy is alleen. hoe! heeft hy haar toch niet vernomen?


[p. 49]

TWEEDE TOONEEL.

BALDES, KARENDILET, ARIAS.


                          BALDES.
’k VOnd in den weingen tydt, tans me over, in het end’
Dit oogenblik noch uit, om mynen plicht ontrent
De Vrouwen, hier van daag gegyzelt, af te leggen.
Wil des my, in wat tent gy haar bewaarde, zeggen.

                      KARENDILET.
(1195) Ik twyfel, of dit wel zal noodig zyn, dewyl
Ze op myne ontslaging die verlieten in der yl.

                          BALDES.
Zy hebben reeds dan, eer ik by haar was gekomen
Om de eer van haar te zien, de vlucht daar uit genomen!

                      KARENDILET.
Ja. haar verzekerend’ dat gy zelf eerlang, myn heer,
(1200) Hier zyn zoudt om haar af te halen, trachtte ik meer
Dan eens zo lang haar tot vertoeven te bewegen;
Maar vruchtloos stondt daar in Karendilet haar tegen.
Haar yver was te groot om u te zien, naar ’t scheen.
Zy gaven niet eens acht op alle myne reên.
(1205) Veel liever wilden ze op het spoedigst den veldtheere
Te moet gaan, en zich zelf benemen zulk eene eere.
Doch zie haar komen naar ons toe met dichte schreên.

                          BALDES.
Men gunne my, mynheer, te spreken haar alleen.


[p. 50]

DERDE TOONEEL.

BALDES, MAGDALEENE, KATARYNE.

                    MAGDALEENE.
ACh! heer, ’t was in onz’ macht niet in de tent te blyven,
(1210) En wachten de eer af van uwe komste naar uw schryven.
De wensch om u te zien dreef my te hevig aan.

                          BALDES.
Wat moet ik toch van zulk een groot geluk verstaan?

                    MAGDALEENE.
Ik zie gy zyt verzet. en ’t moet u vremdt voorkomen,
Dat Magdaleene zulk een reis heeft aangenomen.
(1215) Dat zy zich zelve heeft begeven herwaart heen.
Denk ook niet, dat zy dit bestaan heeft zonder reên.
De harde storm, die vast elk uur dreigt Leidens wallen,
Dwong haar in ’t heir haar’ heldt te voet te komen vallen.

                          BALDES.
Myn Magdaleene, laas! wat zal dit zyn? wat gaat
(1220) U aan? bedenk u. tot wat buitenspoorge daadt
Vervalt ge heden? hoe! werpt gy, werpt gy u neder
Voor Baldes? voor uw’ slaaf? rys, andre zelf, rys weder.

                    MAGDALEENE.
Denk niet, dat gy hier toe my brengen zult, voor ’k met
Myn’ tranen hebbe deez’ verlege stadt geredt.

                          BALDES.
(1225) Is ’t my niet leets genoeg, dat ik van een’ vriendinne,
Die ik veel teedrer, dan myn eigen zelf, beminne,
Geniete een onderhoudt, hoe zoet, my wreeder, dan
De smart der wreedste doodt my immer wezen kan?
Zal ’k by die bittre smart dan noch zien leggen moeten
[p. 51]
(1230) Myn halve ziel wat pyn! geknielt aan myne voeten,
In hare tranen vast verdrinkende? lydt de eer
Uws hoogen stams, dat gy knielt voor iet sterflyks neêr?
Lydt de hooge achting, die ik tot u draag, zulk eene
Vernedering? geensins, myn waarde Magdaleene.

                    MAGDALEENE.
(1235) Wat mynen stam belangt: die zal niet eens gewis
Zich belgen, dat ik thans tot de behoudenis
Der bloedtverwanten, die noch stonden door de elende
In die rampzaalge stadt, al wat ik kan aanwende.
Wat de achting, die gy tot my draagt: ’k geloof, dat gy
(1240) In dezen staat ziet met het uiterst medely,
Het uiterst hartewee myn’ tranen vlien uit de oogen.
Maar immers kunt ge die, wanneer ge wilt slechs, droogen.
    Ach! Baldes, Baldes, ach! erbarm u, is u ’t hart
Niet teenemaal in steen verkeert, der Leidsche smart.
(1245) Om het kleen overschot der uitgevaste magen.
Om Magdaleene, kon zy immer u behagen.
Om deze tranen, die deez’ zomer ’t staal steeds in
De scheede hielden. om onze onderlinge min.
Om onze aanstaande trouw. is in die droeve stede
(1250) Niet groot genoeg ’t getal der dooden, door de snede
Van ’t scherpe hongerzwaardt om hals gekomen? moet
Het zwaardt van ’t orelog noch storten ’t ovrig bloedt?
Wie, wie kan tellen al de onnoosle zuigelingen,
Die aan de leedge borst der moederen vergingen
(1255) Van loutre dorst? wie al de vrouwen, die in ’t end’
De vruchten onder ’t hart vast moesten (wat elend’!)
Den geest door het gebrek van voedtzel voelen geven,
Of te gelyk met ’t ongeboren wichtje sneven?
En nu, nu Leiden op het uiterste is gebracht,
(1260) Nu ’t licht onmachtig is te wederstaan uw’ macht,
[p. 52]
Nu in ’t verwinnen zelf geene eer steekt, zult ge uw benden
(Kan ik ’t gelooven?) op die bange vest aanschenden.
Neen. zich te ontfarmen des verslagen vyandts, heer,
Zou uwen name, zo gevreesdt, veel grooter eer,
(1265) Dan eene zege, zo onwaardt, zo laf, verstrekken;
Ja in heldt Baldes eerst zyn heldendeugdt ontdekken.

                          BALDES.
Het is in myne macht niet u te woordt te staan,
Voor ge opgerezen zyt.

                    MAGDALEENE.
                                        Ik rys dan op. wel aan.
Maar wat staat me onderwyl te denken? heeft myn schreijen
(1270) De stadt verbeden? mag ik met die hoop my vleijen?
Spreek, Baldes, Baldes, spreek.

                          BALDES.
                                                  Denk niet, of ik had lang
Gestempt den tranenvloedt, die neêrstort langs uw’ wang,
Waar ’t mogelyk geweest.

                    MAGDALEENE.
                                              Zo zullen Leidens muren
Ondanks myn tranen noch deez’ dag den storm bezuren!
(1275) Zo is (wat bittre spyt) myn deerelyk geween
Nu krachteloozer, dan het is geweest voorheen!
Zo is uw’ liefde dan nu koelder, dan te voren!

                          BALDES.
Ach! Magdaleene, wat verwyt doet gy my hooren!
Zou myne liefde nu verflawen, nu ik in
(1280) Het kort genieten zal den wensch van myne min
Door de eer van uwe trouw, waar na ik noch gedurig
Elk oogenblik met hart en ziel hake even vurig?
Ach! oordeel anders uit al de rechtvaardge reên,
Die uwen Baldes tot dit opzet komen deên.
[p. 53]
(1285) ’k Bekenne, ik spaarde steeds de stadt om uwe magen,
Wen al het heir sprak van een storm daar op te wagen,
Den ganschen zomer, met het te vermanen, dat,
Dewyl de hongersnoodt haar niet genoeg noch hadt
Verzwakt, zy zou te sterk zyn in ons hoofdt te bieden;
(1290) En hare zege ons staan op te vele oorlogslieden.
Maar, Magdaleene, nu zo ver de tydt van ’t jaar
Verloopen is, nu reeds zo droef de honger haar
Heeft uitgemergelt, waar kon Baldes langer mede
Den krygsknecht houden af van die rampzaalge stede?

                    MAGDALEENE.
(1295) Met zyn bevel.

                          BALDES.
                                  ’t Vliegt wel hier alles van myn’ handt;
Maar was dat mynen vorst, die hier in Nederlandt
Den vollen krygstoom my in handen heeft gegeven
Getrouw zijn?

                    MAGDALEENE.
                      Ben ’k dan niet u waardt?

                          BALDES.
                                                                Meer, dan myn leven.
Maar neem, ik brak u ten gevalle op uit het veldt.
(1300) ’k Zag af van eene stadt, die ’k hebbe in myn geweldt.
Een stadt, waar koning Flips ten hoogste is aangelegen,
Om tegen ’t ketterdom zyn’ macht te doen opwegen,
Wyl zy legt in het hart des landts. laas! wat stond’ my
Niet al te vreezen van zyne ongenade, als hy
(1305) Vernam, dat ik my had zo trouweloos vergeten?
En immers zou hy dit uit duizend’ monden weten,
Wyl elk, om dat ik ’t oor des vorsten hebbe, uit spyt
Ten hove me om het zeerst myn groot geluk benydt.
Zou hy my niet terstondt op ’t smadigste verstooten,
(1310) En, elk ten spot, van al myn oudt gezach ontblooten?
Dus wierdtge, als ik ’t geluk genoot van uwe trouw,
(Wat groote schande!) eens eere-eens statenloozen vrouw.

[p. 54]
                    MAGDALEENE.
Ach! wilde gy my slechs myn’ droeve bê vergunnen,
Met duizend’ redenen zoudt ge u verdeedgen kunnen.
(1315) Maar laas! gy zoekt het niet, ondankbare, neen. neen.
Ik zie te wel reeds, waar uw’ hovaardy wil heen.
Gy zoekt noch aan den reeks triomfen, aller wegen
Door uw’ gevreesden arm zo loffelyk verkregen,
Te hechten deze, en al de weereldt te doen staan
(1320) Verbaasdt van alle uw’ weêrgâlooze heldendaân.
Gy weet dat Magdaleen standtvast is in haar minnen,
Dat ze evenwel niet zal veranderen van zinnen.
Dat ze eewig u getrouw zal zyn, hoe vaak voorheen
Gy ook uw ooren hebt gestopt voor haar’ gebeên.
(1325) Hoe vaak de tranen haar op u niet konden baten.
Gy weet, dat ze eer al de aard dan u alleen, kan haten.
Ik smeeke u langer niet. voldoe dien trotzen moedt.
Vaar voort, verf uwe handt vry in der mynen bloedt.
Wel aan, trek op de vest van die rampzaalge stede
(1330) Aan met uw machtig heir. Denk echter niet, ô wreede,
Of deze zege zal tot duurder prys, dan gy
Zelf wanen zoudt, u staan. geloof, geloof dat vry.
Gy zult u telkens alle uwe overige dagen
Genoeg dier droevige verwinninge beklagen.
(1335) Ik zelve, ik zelve vlieg de stadt te hulp. deez handt
Alleen deez’ handt zal doen den zwaarsten tegenstandt.
’k Plaats zelf my voor de poorte, om uwe legermachten
Met onverschrokken moede eerlang daar af te wachten.
En, wat gy ook wendt aan, niet eer, niet eer zult gy
(1340) Die meester worden, voor myn bloedt vergoten zy.
Gy, vrye zielen van myn’ magen, in deez’ veste
Onsterflyk door hun deugdt gestorven door de peste
En honger, zielen, my zo lief, maakt, maakt toch sterk
Een zwakke maagdt tot dit doorluchtig heldenwerk.
[p. 55]
(1345) Vergunt me u allen naar den eisch alleen te wreken.
En, blyve ik stervende in de wraak ten halve steken,
Ik ben ’t getroost. Ik sterf dan geen onedler doodt,
Dan gy voorhenen in uw’ vaderstadt genoot,
En om haar lafheidt zal uw’ Magdaleene u t’ zamen
(1350) Niet vast doen blozen in ’t gezicht, en harer schamen
Met uwen moorder op de huwlyks ledekant
Te volgen, en met brandt te koelen zynen brandt;
Want ik (genâ, genâ, driewerf genâ!) beminne
Dien lieven vyandt, ik beken ’t, met ziel en zinne.
(1355) En, schoon ge, ontmenschte, my uw wrok ten offer ziet
Geslacht, beloof dan noch de zege u zelven niet.
Gy hebt Hollanders voor. een volk, het geen, voorhenen
Deez’ landtstreek vindend onbewoont, die heeft met eenen
Naar zich genomen naar die allerbilkste wet
(1360) Der billyke natuur, en zich hier neêr gezet:
En, des zo vry van aart als oirspronk, liever ’t leven
Altydt eew uit eew in ten beste wilde geven,
Dan het voor zich erkende een opperhoofdt, ’k late aan
’t Ondwingbare gemoedt den minsten dwang leedt staan.
(1365) Een volk, noit afgetreên, tot aan de doodt te vreezen.
Een volk, waar Magdaleene uit roemt te zyn gerezen.
Een volk, ’t geen Romen, schoon ’t al de aard’ wrong in den mondt
Den toom van zyn geweldt, op zynen vryen grondt,
Met welk een legermacht het af kwam, ’t hoofdt deedt stooten,
(1370) Ja, ’t zich te erkennen dwong voor zyne bondtgenoten.
En......

                          BALDES.
            Duld, dat ik ontvlie ’t geluk van uw gezicht,
[p. 56]
Tot u de rede heb’ de wreedtheidt van myn plicht
Vertoont. te teeder deert my langer aan te hooren
Al de vervoering van uw droeve spyt en toren.

VIERDE TOONEEL.

MAGDALEENE, KATARYNE.

                      MAGDALEENE.
(1375) TE gierige oogen, ’k heb my dan vergeefs gevleit
Met uwe hulp! gy hebt my trouweloos misleit.
’k Geve u den schuldt. gy gy zyt oirzaak, dat ik heden
Het deerlyk Leiden niet by Baldes heb verbeden.
Ik had my alle macht van u belooft. hadt gy
(1380) Trouw myn gebeên gestaan met noch wat tranen by,
’k Had kans gezien om noch myn veldtheer te bewegen.
Warom toch liet gy me in zo hoog een noodt verlegen?
Of hebt, of hebt gy al uw’ zilten vocht gespaart,
Om rykelyker dien, wen voor ’t bloedtdorstig zwaardt
(1385) Van Spanjes oorlogsmacht de stêling zal bezwyken,
Te kunnen storten op der bloedtverwanten lyken?
Veel loffelyker waar’ gewis voor u geweest,
Dat ge eenen heldt, zo onverwinbaar, zo gevreesdt,
Daar mê verwonnen hadt: uit de allergrootste elende
(1390) Een hopelooze stadt zo fier geredt in ’t ende:
Zo vele magen te gelyk gehouden in
Het leven, en my noch doen boogen op een’ min,
Die nu zo groot eene eer my niet zal kunnen geven;
Ja lichtelyk (wat pyn!) zal passen te weêrstreven.
(1395) Myn lieve Kataryne, ach! door is hy gegaan.
Wat of ik moete uit deez’ bejegening verstaan?
Hy uit zich niet op al myn dreigen al myn smeeken,
En hy verlaat ons, hier van heul en troost versteken,
In ’t midden van een heir, waar wy vast zien het al
[p. 57]
(1400) Zich zelven rusten toe tot onzer magen val,
En hy bemint me noch!

                      KATARYNE.
                                    ’t Was niet in zyn vermogen
De tranen langer te gebieden in zyne oogen.
Het hart werd hem te week. met ’t uiterst medely
Vertrok hy hier van daan. ’k verzekere u, dat hy
(1405) Op uw bedroefdt geschrei en derelyke klachten
Zo veel zal doen, als men kan van een heldt verwachten.

                    MAGDALEENE.
Kom, men vervolg’ hem. men val’ nochmaal hem te voet.
Men waag’ noch eens zo hardt een’ storm op dat gemoedt.
Vergeefs ontvlucht hy ons men zoeke, tot men weder
(1410) Hem vind’. geen boom stort in den eerste slag juist neder.

                    Einde van het vierde bedryf.

Continue
[p. 58]

VYFDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

BALDES, ALONZO.

                        ALONZO.
KAn Baldes komen tot dit opzet! wat doet u
Veranderen van zin? zoudt gy nu stuiten, nu
De gansche krygsmacht, die gy zelf des hebt bescheiden,
In uwe tenten, hier verschynt, den storm op Leiden?
(1415) Wat grooten krak kreeg het gezach van zulk een’ heldt,
Wierdt zo een machtig heir door hem te leur gestelt!
Helas! myn heer, wat zou niet yder van u zeggen?

                          BALDES.
’k Voorzie te wel, wat schande ik daar mede in zal leggen,
Myn waarde Alonzo; maar uw veldtheer word daar toe
(1420) Gedwongen. ’k kan het niet ontgaan, ’k doe wat ik doe.

                        ALONZO.
Zo hebt gy van den vorst dan nader last gekregen.

                          BALDES.
Ach! mocht’ zulks waar zyn! hadde ik van het lot die zegen!

                        ALONZO.
Wat dwingt u anders, daar gy ’t al dwingt naar uw’ zin?

                          BALDES.
Alonzo, waarde vriendt, ach! myne teedre min.
(1425) Die Magdaleen, die zo myn ziel heeft ingenomen,
Is uit den Hage reeds in Leiderdorp gekomen.

[p. 59]
                        ALONZO.
Kan ’t zyn!

                          BALDES.
                      Ze worp zich al voor myne voeten neêr,
Droef schreijende, en verwon ’t verwonnen Leiden weêr,
Ik maakte in ’t eerste staat, dat ik haar door de rede
(1430) Wel na wat tranen zou doen staken hare bede;
Maar ’k heb vergeefs al, ’t geen ik kon, te werk gestelt.
In ’t eind’ myn trotze moedt bezweek. myn min hieldt ’t veldt.
Ik hadt wel even fier verduurt haar deerlyk stenen,
Haar droevig smeeken, en haar onophoudlyk weenen:
(1435) Ja zelf, toen ik allengs myn zwakheidt werd gewaar
Op al haar wanhoop (denk, met wat geweldt ik haar
Weêrstond) ontvluchtte ik noch de kracht dier schreijende oogen
Op dat ik op my zelf weêr kreeg’ wat meer vermogen.
Maar ach! wat baatte my die ongevoelge vlucht!
(1440) Wat myne weêrstandt op haar jammerlyk gezucht!
In haar afwezen nam myn’ min al hare smarte
Zo veel te teederer elk oogenblik ter harte,
En martelde myn ziel met zulk een wroeging af,
Tot ik myn moedt verzaakte, en my haar overgaf.
(1445) Kom, kom, Alonzo, gaan wy weêr intrekken de orde,
Voorheen gegeven, eer myn’ min zo hevig morde,
En zoeken wy alom die droeve schoonheidt weêr,
Die wis vast hooploos door de* tenten dwaalt. niet eer
Durve ik het wederlicht dier hemelsche oogen naken,
(1450) Voor ik droog weder af die nat beschreide kaken.
                        ALONZO.
Is ’t mogelyk? kunt gy.....
                          BALDES.
                                          Alonzo, ach! ik weet,
Dat ik lafhartiglyk me in mynen plicht vergeet,
Met het slagvaardig heir te stuiten; doch ’k ben weder;
[p. 60]
Wen ik het oog sluit voor die bittre tranen, wreeder,
(1455) Onmenschelyker, dan het yslykst ondier.

                        ALONZO.
                                                                            Maar
Ziet gy dan van deez’ vest af, als ’t voorleden jaar?
                          BALDES.
Weet ik het zelf? ik zal voor eerst zien noch acht dagen,
Hoe zich ’t droef Leiden in dien hoogen noodt zal dragen.
Ach! lichtte intussen al’ de elend’ van zyn gezicht
(1460) Dien dikken schil af, en kwaam’ ’t weder tot zyn plicht,
Demoedig als voorheen, zyn wetgen heere, Spanje,
Weêr gehoorzamende, en afvallend’ van Oranje,
Dat opgeworpen hoofdt, dat eerst uit vrees van straf
Voor zyn’ trouwloosheidt zich uit dit gewest begaf
(1465) Naar Duitschlandt op de vlucht, en daar, ontbloot van staten,
Van have en erf, van elk te jammerlyk verlaten,
En aangekeken met den nek uit wanhoop dorst
Afzweren eereloos zyn’ godtsdienst en zyn’ vorst,
En toen met zynen broêr en eenge muitelingen
(1470) In Nederlandt een deel wanhopende byspringen,
Dat zyner hovaardy zich zelve teenemaal
Slaafsch onderwierp, en dus met het gestroopte staal
Zyn’ ouden godtsdienst en zyn ouden vorst bestormen.
Ach! Leiden, Leiden, ach! ’t gewaandt godtsdiensthervormen
(1475) Is slechs een dekkleedt van zyn’ vuile staatzucht, waar
Ge zo veel’ zielen aan geoffert hebt dit jaar.

                        ALONZO.
Maar, heer, wanneer nu die acht dagen zyn ten ende,
En noch die stadt verduurt hardtnekkig hare elende,
Wat dan? Karendilet komt gins. denk, wie ge zyt.
(1480) Begin niet, dat uw’ naam tot eenge schand gedyt.

[p. 61]

TWEEDE TOONEEL.

BALDES, KARENDILET, ALONZO.

                        KARENDILET.
ZYn al die vendels dan hier te vergeefs gekomen?
En staakt men nu den storm, dien men hadt voorgenomen?
Elk vlamt dan vruchtloos om het zeerste, om een begin
Daar van te maken. wat heeft dit lang wachten in?
(1485) Wat is ons in den weg? wat houdt ons van deez’ veste?
De zon spoeit immers hardt zich reeds naar ’t zoele weste.
De dag gaat door, en heeft zulk een’ gevreesde macht
Wel iet gewonnen op een vyandt zonder kracht?
De brandende oorlogsmoedt, die zich in aller oogen
(1490) Vertoont, ’t verloopen van den tydt, ’s stadts onvermogen,
Ach! alles immers, heer, dryft onze benden vast
Tot deze aanval aan, behalven ’s veldtheers last.

                          BALDES.
Stel u gerust. wil uw’ vergeefsche zorg vry staken.
Den veldtheere is de wacht bevolen: laat dien waken.
(1495) Wy hebben tydts genoeg noch, om, eer d’ avondt daal’,
Deez vest, zo ’k ’t nodig acht, te dwingen met ons staal.

                      KARENDILET.
Te groot een voordeel heeft de vyandt sins twee dagen
Op ons gekregen door het water, dat het wagen
Van eenen aanval op die bange stadt hoe kort
(1500) Een tydt een oogenblik zou worden opgeschort.
Een ander voordeel, heer, als van den stedelinge
Behaalt werd in ’t begin van deez’ belegeringe,
Toen hy, uittrekkende by nacht om gâ te slaan
[p. 62]
De dertig schuiten van der Goude, hem met graan
(1505) Tot onderstandt gestuurt, en die in stadt te slepen,
By Heimans brug verwon een paar van onze schepen:
Het een boorde in den grondt, in ’t ander stak de vlam,
De manschap bracht om hals, en met zich stêwaart nam
Alle eet, en kleedtwaar, schut en krygstuig, ’t geen hy lichtte
(1510) Daar uit, wat wederstandt wy boôn, in ons gezichte.
Toen hy zo stout uit de Rensburger poorte deedt
Dien uitval, en ons dwong in ’t einde, hoe men streed’,
Te vlieden uit de schans, waar mede hem het komen
Tot zyn’ moestuinen daar was teenemaal benomen,
(1515) Toen hy met zulk gevaar Boshuizens schans beklom,
En al het volk daar in bracht met den degen om,
Of, dat zieltoogde, en noch den geest niet hadt gegeven,
Deedt onder de aarde der gesloopte wallen sneven.
Of van de vlotelling, toen hy, zo dra hy zag,
(1520) Dat men uit Zoetermeir zo vurig met den dag
Om hem ’t doorsteken van het wegje te verbieden,
Dat Zoetermeir scheidt van Wilsveen, kon het geschieden,
Des avonds uit Wilsveen en uit den Leidschendam
Te voet te paard’ daar heen met alle macht af kwam,
(1525) Ons weder dreef te rug met ongemeene schade
Aan man en paarden, en bleef meester van de kade.
Toen hy den Groenenweg, om ’t Zoetermeirsche meir
Te krygen, overwon zelf zonder tegenweer.
Toen hy weêr over den Zegwaartschen weg kwam even
(1530) Gelukkig en ons deedt ’t Noordasche meir begeven.
Schoot gistren nacht zyn’ vloot, toen ’t onweêr met dien vloedt
Haar kwam te hulpe, en haar rum anderhalven voet
Deedt dieper gaan om te bemachtigen voor ’t dagen
Den kerkweg, waar wy voor met zo veel’ schuiten lagen,
[p. 63]
(1535) Niet tuschen Zoeterwoude en ’t huis te Zweten door?
En hoe gelukte ’t haar helas! ’t geen zy hadt voor!
Ons overromplend’ gaf ze op ons uit haar’ musketten
Zo vuur, dat wy het op een loopen moesten zetten,
Eer we allen werden door haar’ kogels omgebracht,
(1540) En laten schepen en al ’t krygstuig in haar’ macht.
Ja, niet te vreên dat zy ons teenmaal hadt verdreven,
Vervolgde zy ons tot in Zoeterwou met even
Afgryslyk vuur, en stak vast te verwoedt de vlam
In yder huis, waar in zy eenig licht vernam.
(1545) Nu, met het kleen verlies van slechts drie paar soldaten
Den kerkweg meester, groef zy straks daar in drie gaten,
En schoot daar schielyk door op hare riemen naar
De meerbrug, en schoon zy schaars water hier en daar
Gewaar worde onverwacht, en vast raak’, ’t kan niet baten
(1550) De Zeeuw, in plaatze van de schepen te verlaten,
Vliegt buiten boordt, en draagt op schouder van ’t hoog veldt
Hen in dien polder met onnoemelyk geweldt.
En gistren morgen, wen ’t allengs begon te dagen,
Bemerkte gy wel klaar, myn heer, des vyandts lagen
(1555) Om u te onsingelen met dien reeks van schuiten, naar
Die derelyke stadt niet eens omziende, maar
Op ’t papenmeer en op de vrouwebrugge tevens
Met groote wakkerheidt aanzettende de stevens.
Maar vruchtloos wees u ’t licht aan het gevaar. de vloedt
(1560) Rees door den wind in ’t kort meer, dan een ganschen voet:
Des gy in Zoeterwoude, om zelf met uw’ soldaten
Niet te verdrinken, uw geschut moest achterlaten,
En henen vlieden naar Voorschoten langs een padt,
Het geen men derwaart vast met rys gevestigt hadt.
(1565) En, wen de vyandt hadt, schoon laat, de maar bekomen,
[p. 64]
Dat gy met al uw volk de vlucht had aangenomen,
Laas! dorderde hy op van achtren te onverwacht,
Bracht, onder of verstroide alom uwe oorlogsmacht.
Deez’, houdend’ noch dien weg, werdt, eer hy kreeg Voorschoten,
(1570) Van Zeewen, vliegend’ door het water heen, doorstooten.
Deez’, loopende recht toe recht aan, ontvloodt de kling
Wel, maar verdronk weêr in een sloot of watering.
Deez’, kiezende den weg van Stompwyk, om te schuwen
Den gloênden hagel, dien hy het kanon deedt spuwen,
(1575) Trok naar den Leidschendam en Voorburg yvrig toe.
En nu, door ’t slachten van tweehondert mannen moê,
Sloeg hy de klawen in de schuiten met uw’ spyzen,
En wynen, en pakkaadje, en maakte die tot pryzen.
De windt blyft pal in het noordtweste, en is noch niet
(1580) Van streek sinds gisteren verandert, als ge ziet.
En zouden wy, kwame ons een zwaarder storm met ’t waschen
Van ’t water hier op niew in Leiderdorp verrassen,
(Want dagelyks staat ons dewyl het jaar vast meer
En meer allengs verloopt te schromen harder weêr)
(1585) Niet zyn genoodtzaakt in der yl weêr op te breken,
Ja zelf te laten deez’ belegering schandlyk steken,
Die zo veel tydts en volks ons kostte, ja de stadt
Met uit te hongren zo veel als gedwongen hadt?
Gewis zou elk, om niet te stikken in de stroomen,
(1590) Uit moeten zien slechs om het zeerst naar goedt heen komen.
    En, schoon des hemels gunst voor eenen hoogen vloedt
Door dezen windt te doen omloopen, ons behoed’,
’t Is uit met ons, myn heer, indien de vlotelingen
Bestaan ons in de schans van Lammen te bespringen.
(1595) ’t Geen wis geschieden zal; want stêwaart moeten zy
De vaart door, wyl het landt daar hoog is, daar voorby.
[p. 65]
Wie slaat hen daar weêr af? wie sluit na het verwinnen
Dier schans, dat men niet sleep’ de lyftochtschepen binnen?
Wat voedtzel, welk een moedt, wat kracht zal in dien noodt
(1600) Die al te trotze vest niet scheppen uit een vloot
Van hondert kielen, met zo aangename vrachten,
Te mogen zien zich zelf ontlaân in hare grachten!

                        BALDES.
Dit vreesde ik mê. Des schreef ik gistren, (wen ik had
Gekregen in myn’ handt de duif, die naar de stadt
(1605) Op reis was met een brief, waar wy wel haast uit zagen,
Dat, om te zamen met de vloot een’ storm te wagen
Op Lammen, Leiden moest met alle zyne macht
Doen eenen uitval daar op aan voorlede nacht)
Den oversten dier schans, dewyl des vyandts vloten
(1610) De wegen om hem volk te hulp te sturen sloten,
Dat hy geen’ manschap zou verkwisten zonder vrucht,
Maar liever zich in tytds begeven op de vlucht,
Indien hy merkte, dat die snoode vlotelingen
Staat maakten, om des nachts noch Lammen te bespringen.
(1615) Want ik verbeelde my,dat licht, dewyl de stadt
Met deze duive niet dien brief bekomen hadt,
En dies niet geven kon de vloot ’t vereischte teeken,
De vyandt nu wel zou den aanval laten steken:
Gelyk gebleken is, want onze legerwacht
(1620) Heeft geen gewach daar van gehoort den ganschen nacht.
Ook liet noch Borgia my niemandt hier toekomen
Met tydinge, anders hadde ik lang een’ bô vernomen.
Doch nu deez’ nacht, heer, zo wel afliep, nu.... maar wat
Hollander komt ins naar ons toe? licht wil de stadt
(1625) In ’t einde noch met ons in onderhandling treden.

                      KARENDILET.
Dat kon wel zyn, myn heer.
[p. 66]

                        BALDES.
                                              Men hoore zyne reden.

DERDE TOONEEL.

BALDES, KARENDILET, ALONZO, PEDRO.

                  KARENDILET.
ACh! Pedro, ach! zyt gy ’t? het is met ons gedaan.
Heer, zie den venderig van Lammen voor u staan.

                        BALDES.
Wat zegt ge?

                          PEDRO.
                        Ja mynheer ’t brenge u op ’s hopmans orde
(1630) Wydtloopig tyding, hoe de hooge noodt ons porde
Van dezen uchtend. eer het duister voor de glans
Der goude zon week te verlaten Lammens schans,
En dezen brief, slechs om kennisse te geven
Van dit groot ongeluk ter loop van hem geschreven.

                        BALDES.
(1635) ’k Doorloop voor eerst den brief. ach! Pedro, Pedro, ach!
Die meldt ons niet als al te klaar dien droeven slag.
Maar ik verlange vast de omstandigheên in ’t breede
Te mogen hooren uit uw; mondt. deel ons die mede.

                          PEDRO.
Den ganschen morgen zag men gistren, wyl de wacht
(1640) Het schor kanon gehoort hadt den geheelen nacht,
Alom ter vestinge af; als men vol schriks ’t verlaten
Van Zoeterwou vernam uit eenen reeks soldaten,
Ons omende daar uit met macht te hulp, om op
Die schans den vlootling te doen stooten zynen kop.
(1645) De vyandt, merkend’ dit, toog naar het dorp heen, zette
De kerk in brandt, en kwam, op dat hy dit belette
Na deze daadt langs het daar nevens leggen’ bosch
Op Lammen af, en brandde afgryslyk op ons los.
De droeve stêling, ziende aan allen kant de daken
[p. 67]
(1650) Der Zoeterwoudsche kerk nu lichterlaije blaken,
Vloog op den wal, op dat der vloot bleek, hoe die gloedt
Ontstoken hadt op niew zyn halfgedoofden moedt,
Met vendelen, en liet die waijen af van de enden
Der molenroën, en dacht niet eens an zyne elenden.
(1655) Intussen, slaande gâ des vyandts watermacht,
Zag me op de Papenmeir alom met alle kracht
Haar roeijen op ons aan. En, wat getal van lyken
Zy kreeg door ons geschut, men kon haar niet doen wyken.
Men kreeg uit Leiderdorp in ’t einde in onze schans
(1660) Des veldtheers brief, die ons bevool, wyl hy geen kans
Nu zag om onderstandt te sturen van soldaten,
Veel liever noch in tyds de vesting te verlaten,
Indien die machtige vloot hieldt standt in ons gezicht.
Men schoot wel fel daar op, tot de avondt viel, en ’t licht
(1665) Schuil gong, maar vruchtloos; toen ons ’t duister dwong te staken
Het schieten, scheen ze meer en meer ons vast te maken.
’t Geen ons verzerkerde, dat ze op haar luimen lag
Om ons te wekken ’s nachts met eenen droeven slag.
Des men het opgaf, en ter vlucht zich maakte reede.
(1670) En noch te meer, dewyl men aan den kant der stede
In deze drukte werdt een zwaar gewacht gewaar,
Het geen wy hielden voor een uitval; doch dat, maar
Ik hoorde en zag, toen ik daar na de stadt genaakte,
’t Instorten van een’ wal ter kwader ure maakte.
(1675) Des men ’t kanon worp in den vliet, en stil straks uit
De schans trok, latend’ spys en oorlogtuig tot buit.

                        BALDES.
Helas!

                          PEDRO.
            Ik, herwaart afgevaardigt, werd te rade
Om veiliger te zyn voor ’t vyandts ongenade,
(Want ’k moest noodtzakelyk voorby de vest der stadt,
[p. 68]
(1680) Dewyl ’k in ’t vluchten door den haast vergeten had
Te vragen, of ’t gebruik my nu niet waar’ benomen
Van ’t padt langs Kronestein, door ’t allerlaaste opkomen
Van ’t water, en het me in deez’ tydt niet raadzaam dacht
Te trekken op zo los een voet daar heen by nacht)
(1685) Te steken me in het kleedt eens Leinaars, die ’t te voren
In eenen uitval met zyn leven had verloren.
Intussen was de tydt zo ver al doorgegaan,
Dat in het oost de dag begon te breken aan.
Des ik geen oogenblik nu langer daar verzuimde,
(1690) Maar myne reis aannam en Lammens vesting ruimde.
Naaw halverweg de stadt zag ik een man, naar ’t scheen,
Van ver my naderen. Hoe beefden me al de leên!
Want welk een prys was niet met Spaansche koppen binnen
De stadt te brengen noch zo korts geweest te winnen.
(1695) Ik vreezend’ dat, schoon my verschoonde myn gewaadt,
’k Verraân moch worden door myn hair of myn gelaat,
Dook onder eenige ongekapte wilgenboomen,
Waar ik van daan ter sluik weêr voor den dag kon komen,
Zo dra de nakende voorby ware, en, wat daar
(1700) Ontrent gong om, kon zien en hooren even klaar.
Straks deedt een jongen in de havenlooste kleeden
Zich op, die naar de schans trok met dichte schreden,
Daar in gong, en, na hy die wel doorkeken hadt,
Ter vestinge af vast met zyn hoet wuifde aan de stadt,
(1705) Die, hebbende gewach gehoort in het aftrekken,
Gewisselyk daar heen hem zondt, om haar te ontdekken
Hoe ’t daar geschapen sondt; waar die geheele wal
Leefde om het zeerste van de menschen overval,
Wat oogen hy, waar hy zich wendde, stopte mede.
[p. 69]
(1710) Doch men verliet op hem alleen zich in de stede
Niet, naar het scheen; want toen de stêling merkte, dat
Een ander man, hem met een pols gevolgt, zyn padt
Voorby de schans nam, en door ’t water bracht den schuiten
De maar van ’s vestingsstaat, trok men vol moedts naar buiten
(1715) Met een deel volks terstondt, en opende der vloot
Den vliet waar langs ze afkwam, en naar de stadt toe schoot.
Denk, of het zweet my niet, terwyl ’k daar lag verstoken,
Toen ’k zag rondsom my dit gewoel, zy uitgebroken.
Ik schreef de doodt my toe. ’k greep evenwel noch moedt.
(1720) ’k Verliet myn schuilplaats, toen ik kans zag, met spoedt.
Ik mengde, niet te bloot my gevend’, me in die bende.
’k Sprak niet, my veinzend’ flaaw van honger en elende.
Men gaf op my geen acht, myn mager aangezicht,
Myn bleeke verf benam alle achterdocht ook licht.
    (1725) Wat wedergadeloos een’ vreugde laas! vernamen
De vluchtelingen niet, toen ze aan den vlietbrug kwamen,
Waar zy vol ongedult vast werden opgewacht,
Om deel te hebben van hun onwaardeerbren vracht,
Te zaam van oud en jong, van grooten en van kleenen,
(1730) Van man en wuf! een vreugd’, die, ik beken ’t, tot weenen
My, eenen vyandt, dwong uit louter medely.
Een vreugd’, die even teêr noch door ’t herdenken my
Ontroert, een vreugde, met de tong niet te verhalen
Naar waarheidt, maar met de gedachten af te malen.
(1735) Wat grimmelde yselyk aan wederkanten niet
Van duizend levende graamtens al de vliet!
Hoe overwelfden hem die uitgemergelde armen,
Dien ’t bootsvok toestak uit een innerlijk erbarmen,
Of toeworp vast, zo veel het kon, broodt, haring, kaas!
(1740) En, wien ontnomen of ontbrabbelt wordt zyn aas,
Sprong in het water, en bleef aan de schuiten hangen,
[p. 70]
Tot hy bekomen hadt zyn hartelyk verlangen.
Deze, overazend’ zich door honger, bleef met ’t broodt
In zyne vuist en kies (afgryslyk schouwspel!) doodt.
(1745) Deez’ weder, leerende uit eens andren droevig sneven,
Der greetge mage niet te veel noch toe te geven,
Bedwong zyn gragen lust, liep de koepoort in met
De handt vol spyzen, en riep Leiden is ontzet!
Gode eewig lof! ik zelf, schoon ik wel ’t smaaklykst eten
(1750) Door de angst van noch bekent te worden, kon vergeten
Schoot even graag kwansuis om broodt toe, en, na ’k dat
Verkreeg, droop ik, daar onverzaadtbaar langs het padt
In bytend’, tot ik was den vyand uit ’t gezichte,
Hier henen door, op dat ik mynen last verrichtte.

                        BALDES.
(1755) Karendilet, helas! wat schiet ons over, als
De vlucht te kiezen; eer ’t gansch heir hier rake om hals.
Ik weet, uit welk een volk bestaan de vlotelingen.
Een volk, in kryg op kryg ’t gansch lichchaam door met klingen
Doorkerft, doorhakt, doorboordt, verminkt aan arm of been.
(1760) Een volk, wiens huit is met lidtteekenen aan een
Genait. een volk, het geen heeft tot het oorlogsteken
Een zilvre halve maan op hunne hoeden steken,
Waar by staat: liever Turksch dan Pausch. een taal, die meldt,
Hoe goddeloos hun ’t hart inwendig zy gestelt.
(1765) Zulk een verwate hoop zal om niet ongewroken
’s Stadts leet te laten wis eerlang ons hier bestoken.
Zal ’t al, Karendilet, niet moeten bukken voor
Hun dulle razerny? gaan wy weel liever door.
Ontvlieden wy in tydts al die gedreigde plagen.
(1770) Gy, heeren, gaat, wilt op het spoedigst zorge dragen,
Dat al het volk terstondt tot deze vlucht zy reê.
Men denk niet om geschut, of tent, of krygstuig mê
[p. 71]
Te nemen. laat veel eer dit alles ons begeven,
Dan door hunn’ snoode hand in ’t eind rampzalig sneven.
(1775) Gaat, haast u, loopt, draagt, vliegt, verzuimt toch geenen tydt
Ik volge u zo terstondt.

                      KARENDILET.
                                                  ô Duldelooze spyt!

VIERDE TOONEEL.

BALDES, ALONZO.

                        BALDES.
ALonzo, ja. na een beleg van zo veel weken
Is men gedwongen, als ge ziet, dus op te breken.
Wat slag voor Spanjes kroon! maar, Baldes oorlogsdeugdt
(1780) Vergeef hem deze zucht, wat ongemeene vreugd’
Voor myne min! kom, laat ons Magdaleene trachten
Te vinden door het heir, laat ons niet langer wachten
Wel aan, wel aan, kom laat ons haren zwaren druk
Ter loop verminderen met ons groot ongeluk.
(1785) ’t Is reedlyk, dat ik weêr zal in die blakende oogen
De tranen, die ik daar eerst in verwekte, droogen.
Maar ach! daar is zy zelf.

VYFDE TOONEEL.

MAGDALEENE, KATARYNE,
BALDES, ALONZO.

                        BALDES.
                                        DE hemel, Magdaleen,
Heeft deerenis in ’t eind’ met uw bedroefdt geween.
Den vuurgen wensch, die u naar Leiderdorp deedt zwerven
(1790) Uit ’s Gravenhaag deez’ dag, zult gy daar op verwerven.
[p. 72]
Het gansche leger maakt zich vast gereedt ter vlucht.
Men ziet van Leiden af.

                    MAGDALEENE.
                                    Kan ’t zyn?

                          BALDES.
                                                    Ja. uw gezucht
Heeft uit. de stad is al ontzet. de lyftochtvloten
Zyn dezen morgen door de vesten reeds geschoten.
(1795) Ga stedewaart. zie de uitgevaste magen aan
De ontfange spys zich met de grootste vreugd’ verzaân.
Zie, daar ge zo lang na verlangde. wy vertrekken

                    MAGDALEENE.
Myn heer.....

                          BALDES.
                Daar zal me u wel de omstandigheên ontdekken.
Vergeef, vergeef me dat ik u ontvliê. ’k moet heen.
(1800) De vlucht wacht slechs naar my. vaar wel ô Magdaleen,
’k Schei van u voor een wyl om eeuwig niet gescheiden.
Te worden door een doodt, te laf. vaar wel, ô Leiden.
Vaart wel gy schansen, daar ontrent, die Baldes niet
Door ’s vyandts degen, maar de kracht der zee verliet.

ZESDE en laatste TOONEEL.

MAGDALEENE, KATARYNE.

                    MAGDALEENE.
(1805) KAn ’k daar aan twyfelen? helas! de tranen springen
Van vreugde me uit ’t gezicht. die droeve stedelingen
Zyn dan geredt! maar op wat wys? kom, laat ons ’t gaan
Uit die gelukkige ongelukkigen verstaan.
Laat ons omhelzen het kleen overschot der magen,
(1810) Ontmunt door ’t slyten van onnoemelyke plagen,
En in die droeve vreugd hen helpen mê den heer
Der heeren juichen toe, op ’t dankbaarste eewige eer.

                Einde van het vyfde en laatste bedryf.

Continue

Tekstkritiek:

Enkele exemplaren hebben een overgeplakt impressum:
"TE ROTTERDAM By BARTHOLOMEUS vander SPEK Boekverkooper."
vs. 493: schuldt, er staat: schuldt.
vs. 1426: door de er staat: door te