Bijlagen bij Joost van den Vondel: Lucifer. 1654:
Uitgegeven door drs. P. Koning, Arnhem
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton093380 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[p. 68]

MOYSES

GEZANG.

O Hemel, hoor naer mijne reden.
        Het aertryck geef’ myn stem gehoor.
        Myn leering druipe in ieders oor,
    Gelyck de wolcken naer beneden.
    (5) Ick wensche dat de woorden vloejen,
        Uit mynen mont, als dau, en vocht;
        Gelyck de regen, uit de locht;
    Het kruit, en druppels ’t gras besproejen:
    Dewyl myn tong den naem des Heeren
        (10) Verheffen wil, gelyck ’t behoort.
        Geef Gode alleen den prys: komt voort,
    En helpt zyn majesteit vermeêren.
    Godts wonderwercken zyn volkomen,
        En al zyn paden loopen recht.
        (15) Godt is getrou: geen valscheit hecht
    Op dien rechtvaerdigen, en vromen.
    Die zich geensins als kinders droegen,
        Maer schendigh, tegens ’s hemels stem,
        Zich zelfs vergrepen, gaven hem
    (20) Niet weinigh stof van ongenoegen.
    Verkeert geslacht, bedorve rancken,
        Onwetend volck, te dwaes en snoo,
        Bejegent ghy de Godtheit zoo!
    Is dit den Allerhooghsten dancken?
    (25) Is hy dan niet uw rechte Vader,
        Uw eigen vooght, en wettigh Heer,
        Die u bootseerde tot zyn eer,
    En ’t wezen gaf, en schiep te gader?
    Gedenck aen d’overoude dagen,
        (30) En loop met uw gedachten vry
[p. 69]
        Door alle huizen, op een ry:
    Ga hene, ga uw’ vader vragen:
    Hy zal u al ’t voorleden mellen.
        En wat ’er is gebeurt voorheen.
        (35) Ga vraegh uwe ouders naer ’t voorleên:
    Zy zullen ’t u in ’t lang vertellen.
    Toen d’Opperste elck zyn lant ging toonen,
        Toen Adams afkomst wiert verspreit,
        Hy elck zyn deel heeft toegeleit,
    (40) Naer’t juist getal van Jakobs zoonen.
    Godts volck is ’t eigendom des Heeren,
        En Jakob blyft zyn errefpant.
        Hy vont hem in verwildert lant,
    Daer Schrik en Eenzaemheit verkeeren.
    (45) Hy voerde hem omher, bewogen
        Van liefde, en gaf dien zone een wet;
        Bewaerde hem voor ramp en smet,
    Gelyck den appel van zyn oogen.
    Gelyck een arent vlugge vogels
        (50) Tot vliegen port, rontom hen zweeft,
        Spreit Godt zyn pennen uit, en heeft
    Hem opgenomen op de vlogels.
    De ware Godt alleen geleide
        Hem op dien toght: geen heidensch godt,
        (55) Of uitheemsch ongodt broght zyn lot
    En erfdeel door woestyn en heide.
    Hy zette het met zyne veder
        Op hooge landen, in een lucht,
        En velt, vol spyze en ackervrucht
    (60) En weelige gewassen, neder.
    Daer zogen de verkore lippen
        Aen honighdau het hart gezont;
        Aen oli, die hun in den mont
    Quam vloejen, van de harde klippen;
[p. 70]
    (65) Aen boter van de gladde koejen,
        De schapemelck, ’t gemeste lam,
        En Basans bock en vetten ram,
    De tarwe bloem, zoo schoon in ’t bloejen.
    Godt schonck hem rustigh van de klaren
        (70) En rooden wyn: aldus gemest
        En zat, begon de zoon in ’t lest
    Weêrspannigh achter uit te varen.
    De zoon wert gladt, en vet, en grover,
        Verliet de Godtheit, die hem schiep,
        (75) Ontviel de Godtheit, die hem riep,
    En zette aen vruchtbre beemden over.
    Zy terghden Godt, door vreemde goden,
        Ontstaecken ’s hemels Majesteit
        Tot gramschap, door de gruwzaemheit
    (80) Der afgoôn, hun zoo streng verboden.
    Zy offerden den Goôn der beemden,
        En niet den Godt, die hen verbont.
        Zy dienden, los en zonder gront,
    Den onbekenden, en den vreemden;
    (85) De nieuwe en onbekende altaren,
        By uwe vaders noit ge-eert.
        Ghy lochent Godt, die u bootseert,
    En laet uw’ Heer en Schepper varen.
    Dat zagh d’Almaghtige, uit zyn troonen,
        (90) Ontsteken van verbolgenheit,
        Geterght door ’t schendigh onbescheit
    Van zyne dochteren, en zonen.
    Hy sprack: ick wil voor deze boozen
        Myn aenschyn decken met een wolck,
        (95) En zien den uitgang van dit volck,
    Verkeerde kinders, trouweloozen.
    Men durf door ongoôn my vergrammen,
        My tergen door afgodery.
[p. 71]
        Ick wil een ander volck aen my
    (100) Verbinden, buiten Iakobs stammen.
    Ick wil verwecken dwaze volcken,
        Ten trots van hunnen wrevlen moedt.
        Myn gramschap zal, gelyk een gloet,
    Ontsteken ’s afgronts diepste kolcken;
    (105) Al ’t lant met zyne vruchten blaecken,
        Der bergen gront in asch vertreên,
        De rampen stapelen op een,
    En hen met al myn pylen raecken.
    De honger zal hun vleesch verzwelgen.
        (110) ’t Gevogelt om hen pickt en zwiert.
        De felle slang en wreet gediert
    Zal hen, in stof gesleept, verdelgen.
    Het zwaert van binnen, schrik van buiten
        Zal t’ effens al wat my mishaeght
        (115) Bederven, jongeling, en maeght,
    Den ouden man en teere spruiten.
        Dan wil, dan wil ick schimpwys vragen:
        Waer zynze nu in roock en wint?
    Ick wilze, waer men menschen vint,
    (120) Uit elcks gedachtenisse vagen.
        Doch om geen’ vyant stof te geven
        Tot lastren, schortte ick deze straf,
    Eer zy hun hatren voedtsel gaf,
    Om trotser my te wederstreven.
        (125) Zy moghten licht uit hooghmoedt stoffen:
        Ons hant is sterck, daer ’t al op stuit.
    Hun Godtheit voerde dit niet uit,
    Noch heeftze door haer maght getroffen.
        O radelooze, en zinneloozen!
        (130) Och, was dit volck toch wys en vroet.
    En zaegh noch tydigh te gemoet
    D’aenstaende straf, en plaegh der boozen!
[p. 72]
        Hoe kan een enkle, duizent jagen,
        En twee, tien duizent op den toght;
    (135) Is ’t niet om dat hen Godt verkocht,
    En dreef in ’t net, om hen te plagen?
        Ons Godtheit slachte nooit de goden
        Der vyanden: dat boos geslacht
    Kan zelf getuigen van de maght,
    (140) Waer voor alle afgoôn henevloden.
        De wynstock, die ons haters pooten,
        Is als der Sodomyten ranck,
    En Gomorreeschen ackerdranck;
    Een bittre wyn, vol gal gegoten.
        (145) Hun wyn is gal van felle draken,
        Een dootlyck addrengift. En broet
    Dit niet al stil, in myn gemoedt,
    Bezegelt, als een schat van wraken?
        Ick hou de weêrwraeck voor myn eigen,
        (150) En wil ’t vergelden, op zyn tyt,
        Op datze sneuvlen in den stryt.
    De dagen naecken, die hun dreigen.
    De tyt, beschoren tot hun schade,
        Is voor de hant, de hemel zal
        (155) De boosheit brengen tot een’ val,
    Zyn dienaers troosten, uit genade.
    Zy zullen zien hoe die hen haten
        In kracht vermindren, en getal,
        En hoeze smilten, die op wal
    (160) En stercke muren zich verlaten.
    Dan roeptghe: waer zyn nu hun goden,
        Hun toevlught, en hun toeverlaet,
        Van welcker offer zy verzaet
    En vet geworden zyn, gevloden?
    (165) Van welcker offerwyn zy nutten?
        Zy geven nu zich zelfs eens bloot,
[p. 73]
        En redden u, in dezen noot.
    ’t Is tyt, dat zy u nu beschutten.
    Nu merckt, aen ’t geen ’er is bedreven,
        (170) Dat ick alleen de Godtheit ben,
        En, neffens my, geen andre ken.
    Ick ben de Heer van doot, en leven.
    Ick quetse, en zalve, aen alle zyden,
        En geen gewelt, noch geene kracht
        (175) Kan iemant rucken uit myn maght,
    Noch voor myn hant zich zelf bevryden.
    Ick hef myn rechte hant naer boven,
        En zweere by myn Majesteit:
        Ick leef alleen in eeuwigheit,
    (180) Die alle maghten kan verdooven.
    Indien ick koom’ myn zwaert te wetten,
        Tot dat het als een blixem strael’,
        En myne hant, met schittrend stael
    Gewapent, zich in ’t recht ga zetten;
    (185) Zoo wil ickme aen myn haters wreecken,
        Vergelden hunnen wrevlen moedt.
        Myn pylen zullen, root van bloet,
    En droncken, druppelen, en leken.
    Myn zwaert zal ’s vyants vleesch verslinden,
        (190) En ’t bloet der dooden, in den slagh;
        ’s Gevangens vleesch, die met geklagh
    Bloots hoofts zich boejen liet, en binden.
    Dat allerhande volck, en tongen
        Godts volleck loven: want hy boet
        (195) Zyn dienaers schade, en wreeckt hun bloet,
    Uit wraecke tot dees straf gedrongen.
    Hy zal het onrecht van zyn zoonen
        Uit yver wreken, naer zyn maght,
        Maer Jakobs erfdeel en geslacht
    (200) Genadigh vallen, en verschoonen.


[p. 74]

HET
GELOOFS-TEKEN
DER
APOSTELEN.

ICk stut de hoop van myn gemoedt
Met myn geloof in Godt den Vader,
    Almaghtigh, en volkomen goet,
Die hemel, aerde, en zee te gader
    (5) Hun wezen gaf. ick rust met een
Op JESUS, boven zyn genooten
    Gezalft, des Vaders zoon alleen,
Van eeuwigheit uit hem gesproten,
    Ons aller Priester, Vorst en Heer,
    (10) En leeraer, waerdigh prys en eer:

    Die, in der tyt oock, door de kracht
Des Geests, die heiligh is, ontfangen
    Uit Davids Koningklyck geslacht,
Na aller vaderen verlangen,
    (15) Geboren wert uit eene Maeght,
Maria: zonder schult most lyden,
    En voor Pilatus stoel gedaeght,
In ’t endt, benaut van alle zyden,
    Aen ’t kruis den bittren dootsnick gaf;
    (20) Gesloten werd in ’t nare graf;

    Ter helle daelde: wederom
Ten derde dage, van ’s doots keten
    Ontbonden, naer den hemel klom,
Daer by in glorie is gezeten,
    (25) Aen ’s Vaders rechte hant; wiens maght
Het al bestiert door zyn vermogen:
[p. 75]
    Van waer men hem ten oordeel wacht,
Als Rechter, in des hemels bogen;
    Om uit de wolcken, zynen troon,
    (30) Te scheiden levenden, en doôn.

    ’k Geloof (waer in my Godt versterck’)
Oock in den Heilgen Geest, vol vrede:
    De heilge en Katholycke Kerck;
Der Heiligen gemeenschap mede:
    (35) Vergiffenis van alle quaet:
Verrysenis van vleesch en âren:
    Het leven in volkomen Staet,
En niet bepaelt van tyt of jaren.
    Dit is ’t Apostelyck geloof.
    (40) Dat niemant ons hier van beroof’.



HET
GEBEDT
DES
HEEREN.

O Vader, die my naer uw beelt
Bootseerde, na den val herteelde,
    En heilighde, en my mededeelt,
Uit uwen rycken schoot, vol weelde,
    (5) Wat ziel en lichaem onderhoudt;
En my myn lusten leert betoomen;
    Myn hoop, op uw gena gebout
En liefde, o Vader, aller vromen,
    Ten hemel styght, om, als een zoon,
(10) Te knielen voor uw’ hoogen troon.

[p. 76]
    Uw groote naem, o groote Godt,
Van valsche godtheên afgescheiden,
    En wat verroest en haest verrot,
Gedient wort by den blinden Heiden;
    (15) Uw heiligheit, uw majesteit,
Voorzienigheit, en almaght blyven
    Zoo lang en wyder uitgebreit
Als ’t licht de schaduw zal verdrijven.
    Uw heerlyckheit en eere strael’
(20) Dat geen bepaeltheit haer bepael’.

    Uw Ryck, geen aertsch, noch weereltsch Ryck,
Verknocht aen plaets, en grens, en tyden,
    Maer uwe majesteit gelyck,
In hun, die voor uw eere stryden,
    (25) Op hoop, van eens met uwen Zoon
In eeuwigheid te triomfeeren,
    Daer duizenden, voor uwen troon,
Uw heerlyckheit en Godtheit eeren;
    Dat Ryck moet groeien, en volsta
(30) In heerlyckheit, als in gena.

    Uw wyze wil, en niet myn wil,
Gekrenckt door daeghlyx overtreden,
    En Adams heiloos erfgeschil,
Neem’ zynen voortgang hier beneden,
    (35) Als boven, in het hemelsch hof,
Alle Englen, op uw’ wenck, uw wetten
    Bestemmen, en uw’ rycken lof
Eenstemmigh zingen, en trompetten.
    Myn wil in uwen wille smilt’,
    (40) En wille al wat de hemel wilt.

[p. 77]
    Verleen ons, uit uw’ vollen schoot,
Uw woort, en ’t voedtsel van genade;
    Voor al het Manne en hemelsch broot,
Op dat dit onze ziel verzade,
    (45) En voede, en stercke, eer zy verreist.
Verleen ons door uw’ zegen, heden
    En daeghlyx, wat de nootdruft eischt,
Tot onderhoudt van lyf en leden;
    Hoewel geensins voor my alleen,
    (50) Maer alle menschen in ’t gemeen.

    Naerdienwe, door verzuim van deught,
Of boosheit, menighmael bedreven,
    Ons schuldigh vinden van der jeught,
Zoo wil de schulden ons vergeven;
    (55) Gelyckwe ’s naesten rekning net,
In ’t schultboeck van ons harte, sluiten,
    Met weêrwraeck haet noch wrock besmet,
Uit liefde, om ’s naesten leet te stuiten;
    Zoo boeten wy door kleen gedult
    (60) Uw’ grooten eisen, ons zware schult.

    Wanneer de Hel ons klampe aen boort,
De lust der weerelt hart en zinnen
    Met eenen glimp van vreught bekoort,
Het zy van buiten, of van binnen;
    (65) Zoo troost en moedigh en versterck
Den zwacken geest door uw genade,
    Om onbezweken in dit perck,
En onverwonnen, zonder schade,
    T’ontworstelen dit zielgevaer.
    (70) Och, dat geschiede: dat zy waer.


[p. 78]

NOODIGH

BERECHT

over de nieuwe Nederduitsche
misspellinge.

SEdert eenige jaaren herwaert had Nederduitschlant het geluck dat vernuftige Schryvers en Letterkunstenaers loflyck hunnen yver besteedden in onze Spraeck te verrycken, te schuimen, te zuiveren, en te regelen, door schriften, of letterkunstigh onderwys; waerover wy tegenwoordigh niet voornemen ons inzicht, onder verbeteringe van letterwyzen, te melden, dan alleen wat de misspellinge belangt, in het verdubbelen der klinckletteren, by weinigen begonnen in te voeren: gelyck (om een voorbeeld te stellen) voor Vader, Vaader; voor vrede, vreede; voor Koning, Kooning, en diergelycke walgende verdubbelingen van klinckletteren meer; quansuis om de langkheit van den klanck der syllabe of lettergrepe uit te drucken, en niet te lezen Vadér, vredé, Koning: welcke verdubbelinge ick, gelyck oock eertyts van wylen den hooghgeleerden Heere Vossius zelf, oordeele een gansch ongerymde en overtollige misspellinge te wezen, tegens den voorgang van Hebreen, Griecken, Latynen, Italianen, Spanjaerden, Fran- [p. 79] schen, Hooghduitschen, en andere tongen: en schoon men dezen voet van verdubbelen al volghde, noch blyft evenwel de twyfelachtigheit der langkheit of kortheit des klancks der syllabe of lettergrepe, in een ongelyck grooter getal van andere woorden, daer de klanck lang valt, op d’eerste of tweede of derde lettergreep, gelyck by deze voorbeelden blyckt, namelyck op d’eerste, in áfgaen; op de tweede, in beerín; op de derde, in koopvaerdy: het welck ick noodigh vondt aen te wyzen, om den inbreuck van deze wilde woestheit te stuiten, de Nederlantsche pennen voor d’aenstootelycke klippe dezer misselycke misspellinge te waerschuwen, en zulck een inckvlack uit onze boecken te wisschen.

                    HORATIUS:

        Leef lang: vaer wel. of slaet ghy beter gelt als dit,
        Zoo deel het rustigh me: zoo niet, bestem myn wit.

[p. 80: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

fol. **1v, r.10 genade der onsterfelyckheit er staat: genade der sterfelyckheit