Continue

Jacob Westerbaen: Brieven van doorluchtige vrouwen.


GEDICHTEN

van

JACOB WESTERBAEN,
Ridder, Heer van Brandwijck en
Gybland &c.

VERDEYLT
in
VYF BOECKEN.

I.
II.
III.
IV.
V.
Minne-dichten.
Helden-dichten.
Mengel-dichten.
Ockenburgh.
Farrago Latina.

In ’s GRAVEN-HAGE,
_______________________________

By ANTHONY, JOHANNES ende PIETER
TONGERLOO,
Boeckverkoopers, 1657.




Gebruikte exemplaren: KBH 3176 G 29; UB Gent Acc 9843.

Penelope aan Odysseus Phyllis aan Demophoön Briseïs aan Achilles
Phaedra aan Hippolytus Oenone aan Paris Hypsipyle aan Jason
Dido aan Aeneas Hermione aan Orestes Deïanira aan Hercules
Ariadne aan Theseus Leander aan Hero Hero aan Leander

In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.


HET

EERSTE BOECK

der

GEDICHTEN

Van

I. WESTERBAEN

Waer in

MINNE-DICHTEN.


Continue
[p. 139]

Eenige Brieven

van

DOORLUCHTIGE

VROUWEN

uyt

OVIDIUS NASO,

by hem genaemt

HEROIDUM EPISTOLAE.

Continue
[p. 140: blanco]
[p. 141]

INHOUD

des

EERSTEN BRIEFS.

ALs de Griecken om de onschaeckinghe van Helene sich toerusten om nae Trojen te trecken, heeft Ulysses de soone van Laertes (opggehouden door de minne van zijne vrouwe Penelope, die jonck en schoon was) sich gelaeten buyten zijne sinnen te wesen om met de andere niet mede derwaerts te gaen. : maer dit bedrogh door Palamedes ontdeckt zijnde is hy mede genootsaackt geweest desen tocht te helpen doen, daer hy oock getoont heeft wat hy door listigheyd en oock door feyten van waepenen vermocht. Nae veele stryden, aldaer uytgevoert, ende nae dat de Griecken nae een thien-jaerige belegheringh de Stad vermeestert hadden, zijn sy alle door spijt ende gramschap van Pallas door veele stormen en tempeesten door de zee gints en herwaerts geslingert, onder de welcke Ulysses thien jaeren langh ghedwaelt heeft. Als dan zijn vrouw Penelope, dochter van Icarius, haer altijd kuysch ende reyn gehouden hebbende, de oorsaeck van so langhen wegh-blyven niet en wiste, so heeft zy desen brief aen hem gheschreven, in de welcke zy hem door veele redenen soeckt te beweghen om wederom in zijn vaederland te koomen.

PENELOPE aen ULYSSES.

ICk send u desen brief, door ongeduld ghedreven:
Maer antwoord wacht ick niet op ’t geen ick heb geschreven,
[p. 142]
    O traeg’ Ulysses: Uw Penelope begeert
    Niet dat ghy weder schrijft, maer dat ghy weder keert.
(5) Nu leyt die hooge Stad: die haet der Grieckse vrouwen:
In puyn en asschen syn gewentelt haer gebouwen:
    Maer selver Priamus, met synen grysen baert,
    En ’t heele Troje was voor ons so veel niet waerd.
Och, waere Paris, doe hy herwaerts quam gevaeren,
(10) Eer hy ons land aen dee versopen in de baeren!
    Och, of de dulle see den overspeelder had
    Eer hy te Sparte quam doen bersten aen haer nat!
So klaegd’ ick niet hoe langh dat my de dagen schynen
Om dat ick als een weeuw in eensaemheyd gae quynen:
    (15) So had ick onverwarmt, als een verlaten vrouw,
    Gheen ongemack geleen in ’t bedde van de kouw.
Men had met wol of vlas myn rocken niet bewonden
Op dat ick korten mocht des winters avond-stonden;
    Ick had met spil en spoel de nachten niet besnoeyt,
    (20) Noch onder myn gesin myn teere hand vermoeyt.
Wanneer en heb ick niet de swaere kryschgevaeren
My erger ingebeelt als s’ in der daed wel waeren?
    De reden was de minn’: Het minnen is een dingh
    Dat vol van vreesen is en van bekommeringh.
(25) Ick stelde my te voor, hoe dapper’ oorloghs-knechten,
Hoe meenigh braef Trojaen was tegen u aen ’t vechten:
    Men noemde Hector niet of ick wierd doods en bleeck,
    So dat het bloosend rood van myne wangen weeck.
Het sy der yemand quam alhier de tydingh draegen
(30) Hoe dat Antilochus van Hector was verslagen:
    So was Antilochus een oorsaeck van myn pyn:
    Ick dacht, Antilochus mocht wel Ulysses zyn.
Het zy dat yemand zey, Patroclus is gebleven
Die zich in ’t harnas van Achilles had begeven,
    (35) So schreyden ick, om dat bedriegery en list
    Niet altytds wel geluckt, maer oock somwylen mist.
Wanneer Tlepolemus was met de lans doorregen
Of ’t punt had laeuw gemaeckt des Liciaensen degen
[p. 143]
    So viel myn teere sorgh vernieuwt door syne dood
    (40) Die ’svyands vinnigh stael had met syn bloed geroodt:
En, om niet langh te syn met meerder te vertellen,
Wat Grieck men in het veld ter neder quam te vellen
    So wiert myn hert als ys: een doodelijcke kouw
    Quam tot den boesem in van uw verliefde vrouw.
(45) Maer neen: den goeden Goon en kon sulcx niet behaegen:
Sy hebben beter zorgh voor reyne min gedraegen:
    De Stad is afgebrandt en Troje raeckt in as,
    En ghy bleeft overigh, daer ick so bangh voor was.
Men heeft in Griekeland de Vorsten weer zien landen:
(50) Het auter werd gestoockt: het offer is aen ’t branden:
    De plundering, den buyt, in ’s vyands land gemaeckt,
    Die werd ter neer geleyt daer men de Goon genaeckt:
Men brenght gheschencken aen door maegdekens en vrouwen
Voor mannen, nae de krygh ontkoomen en behouwen:
    (55) Die nu aen wyf en kind en haer gesin verslaen
    Hoe dat het noch in ’t eynd met Trojen is vergaen.
De stemmigh’ ouderdom, de mannen hoogh van daegen,
De weereloose jeughd staen al gelijck verslaegen:
    De vrouwe luystert toe en hanght aen haeren man
    (60) Met een verwondert oor eer zy ’t bevroeden kan.
En yemand aen den disch, als sy is opgenoomen,
Vertoont waer datmen aen malkander plagh te koomen:
    Waer slagh ghelevert wierd: en treckt met weynigh wyn
    Hoe dat heel Troje plagh in ommetreck te zyn.
(65) Hier lanx liep Simoïs, en sleypte met syn stroomen
So meenigh helden-lijck, en schilden, zael’ en toomen:
    Daer is ’t Sigeesche land: hier quam de scheeps-vloot aen:
    Daer heeft het hooghe Slot van Priamus gestaen.
Hier heeft Aeacides syn tenten neergespannen:
(70) Daer lagh Ulysses met syn Ithakoische mannen:
[p. 144]
    Hier ree Achilles met syn paerden om de Stad,
    En sleypten Hector nae die hy verslaegen had.
Want dit, en noch al meer had uwen Soon onthouwen
Van ’t geen hy had gehoort van Pylius, den ouwen;
    (75) Uw Soon, die ick om u te soecken henen sond,
    Had het van Nestor, en ick weer uyt synen mond.
Oock heeft hy my verhaelt hoe Rhesus wierd verslaeghen
Daer hy en al syn volck des nachts te rusten laegen:
    Hoe Dolon wierd gematst die ’t leger quam bespien,
    (80) Ontdeckt, en selfs verrast die quam om wat te sien.
Ghy daght niet veel om ons doen g’ u dorst onderwinden
Der Thracen koningh by den duyster te gaen vinden
    Daer hy gelegert was, en daer ghy hebt bestaen
    (Geholpen maer van een) so veele dood te slaen.
(85) Noch meynt gy dat gy waert voorsichtigh, en te vooren
Had ghy om my gedacht. Wanneer ick quam te hooren
    Hoe ghy sijn paerden door het Grieckse leger bracht
    So sloegh my ’t hert in ’t lijf als icker maer om dacht.
Maer segh, wat helpt het my dat Troje leyt in assen?
(90) Dat, daer die Hooft-stad was, nu niet als distels wassen,
    So ick de selve blijf die ick te voorens was
    Eer dat die Hooft-stad viel en Troje ley in as?
Wat voordeel heb ick by ’t verwinnen en verderven
So ’t noyt gheen eynd en neemt dat ick myn man moet derven?
    (95) Voor andren is de Stad vernielt en omgewendt,
    Maer, laes! Voor my alleen staet Trojen over end.
Des overwinners os, tot buyt gemaeckt te vooren,
Die gaet daer in de ploegh: daer Troje was, is kooren:
    Den acker, vet-gemist met het Trojaense bloed,
    (100) Geeft aen den bouw-man greyn, ghegroeyt in overvloed.
’T ghebeent der mannen, die maer half begraeven waeren,
Werd van de ploegh doorsneen met kouteren en schaeren
[p. 145]
    Des nieuwen ackermans: de puynhoop is bedeckt
    Dewyl sich boven haer het weeligh onkruyd reckt:
(105) Gy zyt, en blyft van huys, die ’t mee hebt helpen winnen,
En wat de reden zy dat kan ick niet versinnen;
    Ick weet niet, en het schynt my ’t weeten werd benyt,
    Waer dat ghy steeckt of in wat wereld dat ghy zyt.
Wat vreemde schipper hier de kusten komt genaecken
(110) Die sal niet onverpraeyt weerom van hier geraecken
    Oock geeft m’ hem brieven mee, geschreven van myn hand,
    Of het gebeuren mocht dat hy u ergens vand.
Ick heb nae Pylus en nae Sparten heen gesonden,
Maer yet, dat seker was, en heeft m’ er niet gevonden.
    (115) Waer zyt ghy heen gheseylt? hoe heet het daer ghy woont?
    Waer toeft ghy, traege man, dat ghy u niet vertoont?
Stond Troje noch, so ’t plagh, ’k souw my gheluckigh noemen:
Het geen ick heb gewenscht heb ick nu reen te doemen.
    So wist ick waer ghy vocht, en ’t was de krygh alleen
    (120) Die ick te vresen had, en ’t klaegen waer gemeen:
Maer nu en weet ick niet wat my al staet te vresen,
En nochtans vrees’ ick al, wat kan, of niet kan wesen:
    Myn sorgh en heeft gheen perck, en myn bekommeringh
    En myne woeste vrees besluyt sich in geen ringh.
(125) Al watter is ter zee of op het landt te vresen
Dunckt my den oorsaeck van dit langh vertoef te wesen:
    En wyl ick sulx vermoe (gelijck ghy mannen zyt)
    So kan het oock wel zyn dat ghy een ander vryt:
So syt ghy mogelijck met vreemde min ontsteken
(130) En mooght misschien van my dus met uw boeltje spreken:
    Mijn wijf is slecht en recht, die sich geen hoofsch verstaet,
    Wiens lust en sinlijckheyd niet buyten ’t spinrock gaet.
[p. 146]
Maer laet my, so ick hoop, syn in dit stuck bedroogen
En dese misdaed sy in ydlen damp vervlooghen,
    (135) En wilt, wanneer ghy zyt van alles los en vry
    En als ghy koomen kunt, niet langher zyn van my.
Myn vader kyft, en haet dit eyndeloos verbeyden,
En raedt en dwinght my van dit weduw-bed te scheyden:
    Maer dat hy kyv’ en raes’ en houde sich verstoort,
    (140) Laet my uw lief maer zijn, gelijck als dat behoort.
So sal ick niemands wijf, als d’ uwe, zijn geheeten:
Noyt sal Penelope Ulyssis bed vergeeten.
    Hy evenwel, als hy myn deughd en kuysheyd siet,
    Laet sich bemaetigen en toont zijn krachten niet.
(145) Een geyl en weeldrigh volck, veel dertle jonge lieden
Die vallen my op ’t lijf, en heerschen en gebieden
    Hier in uw eygen hof, en sonder tegenstand
    Verteeren sy uw goed, ons bloed en ingewand.
Pisander, Polybus, Antinöus, den braeven,
(150) Medon, Eurymachus, die hier te hove draeven,
    En andre, die ’k verswygh, die werden al gevoedt
    Met middlen die ghy hebt gewonnen met uw bloed.
Den vuylen bedelaer, die Irus is geheeten,
En, die het vee bestelt en geeft de beesten eeten,
    (155) De snoo Melanthius, die voegen sich al mee
    En om u schae te doen is yder even ree.
Wy zijn hier met ons drien: uw wijf, uw ouden vaerder,
Uw soon Telemachus, al wereloos te gaeder:
    Dees had ick onlanx schier verlooren door verraedt
    (160) Terwyl hy tegen danck van ons nae Pylos gaet.
Den Hemel vinde het goed het geen ick heb gebeden,
Dat, so het nood-lot loopt nae billicheyd en reden
    En so de dingen gaen gelijck ’t behoort te zyn,
    Hy beyde luycken magh, uw oogen en de mijn.
(165) Dit doet den Hoeder en de voedster hoogh van jaeren:
Dit doet de derde, die de stallen op moet klaeren:
    Oock is Laërtes oud, die in het midden van
    So veel geweldenaers het rijck niet houden kan.
[p. 147]
Telemachus, uw zoon (den Hemel will’ hem spaeren)
(170) Sal krygen pit en kracht door ’t groeyen zijner jaeren:
    Maer in so teere jeughd vereyscht de saeck en tijd
    Dat gy hem redden komt, die zijnen vaeder zyt.
Oock heb ick geen macht (’t is oock geen werck van wyven)
So stercken vyanden ten huysen uyt te dryven:
    (175) Komt ghy maer spoedich weer, so sijn wy al behoedt:
    Ghy syt de man alleen die ons beschermen moet.
Ghy hebt alhier een soon, en langhe moet’ hy ’t wesen,
Die in zijn jonckheyd dient te werden onderwesen,
    Dat hy niet van uw rijck alleen zy erfgenaem
    (180) Maer door uw onderwijs oock tot de kroon bequaem.
Siet nae uw vaeder om, die met zijn voet in ’t graf gaet,
Dat ghy zyn ooghen sluyt als hy van ’t leven af staet.
    Ick, die so jongh noch was doe men nae Troje voer,
    Sal schynen, als ghy komt, te zijn een bestemoer.



INHOUDT

des

TWEDEN BRIEFS.

DEmophoon, een soon van Theseus en Phedra, komende uyt den Trojaensch oorlogh nae zyn vaderland, is door onweder in Thracien aengekomen, alwaer hy van Phyllis, een dochter van Lycurgus en Crustumenae, die doenmael inThracien regeerde, ter herberge ende in haer bedde vrindelijk ontfangen is: maer hy verstaen hebbende de dood van Mnestheus, die nae dat zijn vader Theseus uyt de Stad Athenen gestooten was, het Rijck had ingenoomen, door lust van regeren aenghelockt zijnde ende Phyllis belooft hebbende dat hy binnen [p. 148] een maend soude wederkeeren, gelatende sich te gaen om zijne saecken wat te schicken, zijn schepen toegerust hebbende is nae Athenen ghevaeren ende heeft op zijne wederkomste niet gepast. Als er nu vier maenden verstreken waeren ende hy niet weder quam, so heeft hem Phyllis desen brief gheschreven, waer in zy hem raedt dat hy, gedachtigh der ontfangene weldaeden, zijne beloften houden en in zijne trouwe volherden wille, ende, indien hy het selve in de wind slaet dreyght zy hem dat zy haere geschonden eerbaerheyd met een wreede dood sal boeten.

PHYLLIS aen DEMOPHOON.

DEmophoon, mijn gast, Ick Phyllis, uw waerdinne,
Die u gheherberght heb uyt goeder deugd en minne,
    Beklaegh my over u, om dat ghy langer baeydt
    Met uwe wederkomst als my was toegeseyt.
(5) Maer eenmael sou de Maen haer leege hoornen vullen:
Maer eens sou sy haer weer van allen blinck onthullen
    En ick sou wederom sien uwen ancker-tand
    Gevallen en gehecht ter reede voor mijn land.
De Maen, na uw vertreck, is viermael vol gewassen
(10) En viermael weer vergaen: maer hier in Sithons plassen
    En op mijn zee en ree, of kusten van mijn Rijck,
Verneemtmen niet een vlagh die nae de uw gelijck.
So ghy de tyd naetelt, die noyt van dierder minden
Werd qualijck voorgetelt, ghy sult het waer bevinden,
    (15) Noch dat mijn reekeningh is qualijck opgesomt,
    En sien dat myne klacht niet voor haer tyd en komt.
Oock was myn hoope traegh: Het geen daer wy voor schroomen
Dat, als het werd gelooft, ons qualijck sal bekoomen,
    Gelooven wy niet ras: dat ick, die u bemin,
    (20) Oock tegen wil en danck tot myne schae bevin.
[p. 149]
Ick hebbe menighmael voor u aen my geloogen,
Ick hebbe menighmael al willens my bedroogen
    En weetens wys gemaeckt dat ick de groote vlagh
    Met uw gewenschte vloot na herwaerts koomen sagh.
(25) Oock heb ick Theseus wel vervloeckt voor alle goden
Om dat hy aen syn soon het keeren had verboden:
    En moglijck heeft hy noyt uw wederkomst belet,
    En ’t is syn schuld wel niet dat ghy ’t niet herwaerts set.
Somwyl heb ick gevreest dat in het weder koomen
(30) Uw schip was vast geraeckt op Hebri drooge stroomen
    En op het blinde zand van een gestooten was,
    En ghy en al uw volck versoopen in de plas.
Ick hebbe meenighmael, op dat ghy wel mocht vaeren,
O schelm, ten hemelwaert myn handen kunnen paeren,
    (35) Ick heb de goon gebeen en my voor hen verneert,
    En haer om uwentwil met wieroocks reuck vereert:
Ick hebbe menighmael, wanneer de zee en baeren,
Wanneer het weer en wind u mee en gunstigh waeren,
    Dus tegen my geseyt, Nu Phylli, syt bedaert,
    (40) Hy sal eer langh hier syn so hy niet qualijck vaert.
In ’t kort, al wat uw komst kon marren of beletten,
Wat den voortvarensten haer voorspoed kon versetten
    Dat heeft de trouwe min my te gemoet gebracht,
    Die kloeck was in het geen dat sy voor u bedacht.
(45) Ghy evenwel blijft wegh en weet niet van te keeren:
Ghy past niet op de goon, by wien ghy dorste sweeren;
    Noch die, noch myne min, noch eeden, hier gedaen,
    Bewegen uw gemoed om herwaerts t’ zeyl te gaen.
Gy hebt, wanneer gy tradt te scheep en binnens boorden,
(50) Gegeven aen de wind uw zeylen en uw woorden:
    Nu klaegh ick over u, om dat ick thans bevind
    Uw woorden sonder trouw, uw zeylen sonder wind.
Segh my, Demophöon, wat dat ick heb misdreven
Als dat ick u mijn hert onwijslijck heb gegeven?
    (55) Mijn schuld is, dat ick niet voorsightigh heb gemint:
    Maer van die schulden een, die andere verbint.
[p. 150]
Mijn schelmstuck, so men ’t so magh noemen in de vrouwen,
Is maer dat ick een schelm gehuyst heb en behouwen:
    Een schelm-stuck, dat een deughd is in ghewicht en schyn:
    (60) Een misdaed, die veel eer een weldaed konde zyn.
Waer is nu recht en trouw, en hand aen hand gegeven?
Waer sijn, daer ghy by swoert, so veele goen gebleven?
    Waer Hymen, die ghy my tot borghtocht hebt geset
    Dat nimmer scheuren souw ons vreedsaem bruylofsbed?
(65) Ghy swoert my by de Zee en by de woeste baeren
Die gy had door geseylt en daer gy door soudt vaeren:
    Ghy swoert my by den God daer ’t zee-nat onde swicht,
    Die uwen grootvaer is, so ’t mee niet is verdicht:
By Venus, en by die op mijn syn booghje spande
(70) En met syn minne-toorts myn teeren boesem brande:
    By Iuno, die ’t gesagh heeft over ’t echt-gordyn,
    By die de fackel draegt die ’t bruylofs-bed beschijn’.
So yder van so veel gequetste godlijckheden
Van uw lichtvaerdigheyt quam vorderen de reden
    (75) En elck sich over u om sich te wreecken gaf,
    Ghy waert alleenigh niet genoegh tot so veel straf.
Noch deed ick (of ick was van mijn verstand verlaeten)
Uw vloot, die schaeloos was, vertimren en kalfaeten,
    Op dat het schip, waer mee ghy my verlaeten soudt,
    (80) Mocht styf en stevigh sijn en wel op trouw gebouwt.
Oock heb ick u versien van riemen en van spaenen
Om u te beter wegh voor uwe vlucht te baenen:
    Nu vind ick my gewondt (en voel de smert daer af)
    Door waepens, die ick selfs in uwe handen gaf.
(85) Ick hebbe my vertrouwt op so veel schoone woorden
Daer ghy so ruym af waert, en die mijn hert bekoorden:
    Ick hebbe my vertrouwt op uw doorluchten stam,
    En op dat hoogh geslacht dat van de goden quam.
[p. 151]
Ick hebbe my vertrouwt op u betraende wangen:
(90) Of leertmen ’t schreyen oock om yemand mee te vangen?
    Oock sijnder kunstjes in de traenen, die men ghiet
    En ree staen om te gaen waer dat men haer gebiedt.
Oock heb ick my vertrouwt op goden, die het hoorden
En tuygen kunnen sijn van al uw valsche woorden.
    (95) Wat is ’t nu dat ghy ’t al tot borghtoght hebt geset?
    Elck was genoegh om my te kijgen in het net.
’Ten spijt my echter niet, dat ick u op mijn stroomen,
    Dat ick u liet aen ’t land en in mijn haevens koomen,
    En u en al uw volck van als heb bygestaen:
    (100) Niet verder had mijn* gunst behooren doe te gaen:
Maer ’t rouwt my dat het daer niet by en* is gebleven:
Maer dat ick, boven dat ick herbergh had gegeven
    Aen die ’t niet waerdigh was, u noch de vriendschap dee
    Dat ick u op mijn bed en aen mijn zijde lee.
(105) Och waere doch de nacht, die desen gingh te vooren,
Mijn laetste nacht geweest! was doe den tyd gebooren
    Die my ellendige het leven had gëendt,
    So waere Phyllis noch gestorven ongeschend!
Ick had een beeter hoop, om dat ick seker miende
(110) Dat ick door so veel deughds u dubbel-wel verdiende.
    De billickheyd dwong my te maecken dit besluyt:
    ,,De hoop is wel gegrondt die uyt verdiensten spruyt.
Het is geen meester-stuck, daer kunst en eer in steecken,
Een maegd’, die licht gelooft, te hebben deur gestreecken.
    (115) Mijn slecht’ eenvoudigheyd, die ick u heb getoont,
    Had meer uw gunst verdient als so te zijn geloont.
Ick die een vrouwe was, en oock met minn’ ontsteken,
Ben van een man verschalckt door leugenen en treken,
    Van die geen woord en houd, besworen voor de Goon,
    (120) Dit zy de beste tack aen uwen eere-kroon.
Men stell’ u in uw stad een beeld by Egeus-neven:
Dyn vaeder sy voor al een hooghe plaets gegeven:
[p. 152]
    Men schrijf en leese daer van zijne dapperheyd,
    Van moorders omgebraght, van roovers neergeleyt:
(125) Hoe Scyrus, hoe Procust, hoe Scinis syn verslaegen,
Hoe monsters, die de leest van Stier en menschen draeghen,
    Hoe dat hy Thebe temt, hoe hy Centauren slacht,
    Hoe hy de Hel opschickt, daer ’t niet en is als nacht.
En alsmen van uw vaêr de daeden heeft gelesen
(130) So laet dit opschrift op uw beeld geschreven wesen:
    ,,Dees is ’t, die zijn waerdin door leugenen ontgingh.
,,Een maeghd, die hem in huys en in haer bed ontfingh.
Van wat uw vaeder dee hebt ghy alleen onthouwen
Dat hy uw Moey verliet in plaets van haer te trouwen;
    (135) Ghy prijst in hem alleen dat u alleen verschoont,
    Die u een erfgenaem van ’s vaders ontrouw toont.
Nu heeft sy beter man (dat ick haer niet benyde)
Als die so trouweloos stond ’s nachts van haer zyde:
    Een man, by wien sy nu ter hooger koetse zit,
    (140) Die onder zijne sweep voert tygers in ’t gebit.
Maer die van Thracien, die sich gebellight houwen
Als die ick heb versmaedt, zijn schouw van my te trouwen:
    Niet een kyckt nae my uyt, om datter werd vertelt
    Dat ick een vreemde voor mijn landsluy heb gestelt.
(145) Men seyt al schempende, Gaet heen de lessen hooren
In het gellerd’ Atheen by hooghe school-doctooren:
    Het sal een ander syn, die buyten heeft geleert
    Hoe ’t strydbaer Thracien best dient te syn beheert.
Den uytkomst doet een saeck of goed of quaelijck vinden:
(150) Hy hebbe noyt geluck in al zijn onderwinden
    Die nae den uytval spreect, en oordeelt van een dingh
    Te wesen goed of quaed nae dat het ons vergingh.
Indien men hier weerom uw schepen quam t’ ontdecken,
En saghmen nae myn kust uw volck haer armen recken,
[p. 153]
    (155) En dee uw riem de zee weer schuymen aen mijn strand:
    Men sey, ’k had wel ghesorght voor my en voor mijn land.
Maer nu en heb ick niet gesorght voor land en luyden:
Oock raeckt mijn hof u niet, als of ghy tot op huyden
    Daer noyt verkeert en had; noch sult oyt moe em mat
    (160) Uw lichaem wassen weer in het Bistonisch nat.
My komt gestaedigh voor (ick moet het u ontdecken)
Uw wesen, so het was als ghy van hier soud trecken;
    Doe uwe vloot, van als voorsien en by gestaen,
    Lagh ree op mijne rêe om onder seyl te gaen.
(165) Doe hebt ghy my omhelst, en, als met min bevangen,
Dorst ghy om mijnen hals en op mijn boesem hangen:
    Mijn boesem, die om u van binnen was in brand.
    Ghy gaeft my kus op kus, gedruckt van langer hand.
Ghy dorst uw traenen met mijn traenen saemen mengen
(170) En klaeghen dat uw vlagh woey voor-winds van de stenghen,
    En seggen voor het lest: Nu Phylli, syt gerust,
    Ick schey: maer wacht my weer eer langh op uwe kust.
Souw ick u dan weerom op mijne kust verwachten,
Daer ghy van daen vertrockt met opset en gedachten
    (175) Van noyt weer om te sien? Die noyt in sin en had
    Uw stevens herwaerts weer te stieren nae mijn Stad?
Noch wacht ick evenwel: keer weer nae uw beminde:
Dat ick u liever laet, als nimmermeer, hier vinde:
    Op dat ick anders niet in uw beloften miss’
    (180) Als dat ghy laeter komt als ’t wel besproken is.
Maer ick rampsaelige wat magh ick leggen kermen?
Ghy hebt misschien nu al een ander in uw ermen,
    Verslingert op een wijf, dien ’t beter is geluckt
    Als my, die in het hert de minne-dooren druckt.
(185) En mogelijck of ghy, sints ghy my hebt vergeeten,
Wel yemand hebt gekent die Phyllis was geheeten.
    Wee my, indien gy vraeght, daer men van Phyllis praet,
    Wie was zy? waer van daen, die haer so noemen laet?
[p. 154]
Die Phyllis is’t, die u, nae uw ellendigh sweven,
(190) Nae dat ghy heen en weer door stormen waert gedreven,
    In ’t rijck van Thracien mijn haevens hebt gegont,
    En in mijn hof gebraght, daer ghy gôe herbergh vond:
Wiens macht ick heb gestijft: om wien ick in mijn schatten,
Doe ghy behoeftigh waert, wel diep heb derven vatten:
    (195) Die rijck van geld en goed uw giften heb vereert,
    En meer gegeven had waert ghy weerom gekeert.
Dien ick heb voogd gemaeckt van al mijn groote landen,
Die u mijn Steden gaf, en ’t koninckrijck in handen
    Dat my Lycurgus liet (zijn dochter sonder man)
    (200) So groot, dat het een vrouw niet wel beheerschen kan.
Dat sich so verre reckt, bewoont van dappre volcken,
Als Hemus heenen brenght zijn rugge door de wolcken,
    So ver als Rhodopé bevroose kruynen draeght
    En Hebris nae beneen zijn gulde zanden jaeght.
(205) Die Phyllis, die haer seyt van u te zijn bedroogen,
Voor wien ter slincker hand de voorspoocks-vogels vloogen:
    Die, dien ghy hebt onteert, en met een valsche hand
    Trouwlooslijck maeckte los den kuijsschen maegdenband.
Hier was Tisiphone om ’t bruylofs-bed aen ’t huylen:
(210) Hier hoordemen ’tgesucht van schuyvicken en uylen:
    Hier was Alecto met de slangen om haer kop:
    Hier was de Graefgodin en stack de kaersen op.
Noch, hoe bedroeft ick ben, geef ick my op de duynen,
Ick klim de klippen op, ick klauter op haer kruynen
    (215) En sie te seewaert in, so verr’ ick oogen magh,
    Of ick geen seylen sie, of mast, of stengh of vlagh.
’T Zy dat sich d’ aerd ontsluyt door warme sonne-straelen,
’T zy dat met helder licht de koude sterren praelen,
    Ick sie wat voor een wind de golven draeven doet,
    (220) En, om alhier te zijn, hoe dat hy waeyen moet.
[p. 155]
En wat ick voor een zeyl van ver maer heb vernoomen
Strax seyt de hoop tot my, daer sal uw liefste koomen.
    Ick loop u te gemoet: de barningen voor aen
    Sijn qualijck sterck genoegh om my te houden staen.
(225) Hoe meer sy naederen en na den oever storten
Hoe min bequaem ick werdt om mijnen loop te korten.
Ick werde swack en flaeuw, en seegh ter neer, en viel
    So my mijn vrouw-gevolgh niet over eynd en hiel.
Daer is een inbocht, die aen ’t eynd van zijn hoorens
(230) Twee hooghe steylten maeckt gelijck verheve tooren:
    Hier van had ick in sin te springen in de zee,
    En, so uw ontrouw duyrt, so duyrt mijn opzet mee.
Och, of my dan de vloed wou dryven aen uw stranden!
Mocht mijn rampsaeligh lijck aen uwen ouver landen!
    (235) Och, of ghy by geval, o trouweloose boef,
    My eerst noch quaempt te sien eer datmen my begroef!
So soud ghy moghelijck noch mompelen van binnen
(Schoon ghy in hardigheyd het yser overwinnen
    Iae oock u selven kost) o Phylli, ’t doet my pijn:
    (240) Ick had van u so niet gevollight moeten zijn.
Ick hebbe meenigmael door stervens-dorst gedreven
Een eynd aen mijn verdriet en leven willen geven
    Door een vergiften dronck: oock lust my meenighmael
    Met dees verliefde borst te vallen in het stael.
(245) Oock lust my desen hals somwylen toe te binden,
Die sich so menigh werf liet in uw armen winden.
    ’T staet vast by my, mijn eer te suyvren door de dood:
    ’T komt op de keur maer aen, en die en is niet groot.
Men sal op mijne zarck, als ick sal zijn begraeven,
(250) Uw naem met beytelen in duyrsaem marmer graeven,
    Die daer te pronck sal staen als oorsaeck van mijn dood:
    Daer sult ghy sijn bekent door dit, of sulcken woord:
,,Stae, Vremdelingh, en leest het geen hier staet gheschreven:
[p. 156*]
,,Het was Demophöon die Phyllis bracht om ’tleven:
    (255) ,,In hem was d’ ontrouw groot: in haer de minnebrand;
    ,,Hy gaf tot haere dood de reden, sy de hand.



INHOUDT

des

DERDEN BRIEFS.

ALs de Griecken in Prijgien waren gelandt, hebben sy de steden die ontrent Troyen gelegen waren, ende de omleggende Landen afgeloopen, ende alles te buyt gemaeckt. Onder andere heeft Achilles twee uytnemende schoone Jonck-vrouwen met sigh gevoert: te weten, Aestymone, de dochter des Prysters Chryses, ende Hippodamia, de dochter van Brises, dewelcke nae de naemen van haere vaeders zijn ghenoemt Brisëis ende Chrisëis. Gemelte Achilles heeft Chrisëis laeten volgen aen Agamemnon, den Oversten-Velt-Heer der Griecken: maer als Agamemnon door last der Goden genoodsaeckt wierd Chrisëis wederom aen haeren vader over te geven, heeft hy Brisëis Achilles doen onthaelen, waer over hy seer gebelght, verspeeten, ende vertoorent zijnde sigh langhen tijd uyt den oorlogh ende den strijd gehouden heeft ende door niemants aenraden noch bidden kunnen bewooghen werden om de waepenen tegen de Trojaenen wederom aen te nemen; oock heeft hy Brisëis naemaels niet willen ontfangen, schoon Agamemnon hem de selve met veel geschencken van selfs toe schickte, waerom Brisëis desen Brief aen Achilles heeft gesonden, in dewelcke sy klaeght over syne al te groote gramschap, hem [p. 157] biddende dat hy de waepenen tegen de Trojaenen wederom wilde aennemen ende haer, die nu van Agamemnon hem willigh wierd aengeboden, ondertusschen ontfangen.

BRISEIS aen ACHILLES.

’TIs van Brisëis daer dees letteren van koomen;
Van die ghy naemt, en die uw weder is ontnoomen:
    ’t Zijn letters, die misschien vry qualijck zijn gespelt
    En van een vreemde hand niet wel in ’t griecks gestelt:
(5) De kladden die ghy siet, zijn traenen al te maelen,
Maer traenen, die ’t gewicht, van woorden kunnen haelen:
    Waer uyt ghy mercken kunt wat droefheyd datse dreef
    Lanx myne wangen af, wanneer ick aen u schreef.
So ’t my geoorloft is en so ick ’t derve waegen
(10) Een weynigh over u, mijn heer en man, te klaegen:
    So sal ick over u, mijn heer en mijnen man,
    Een weynigh klachten doen so nederigh als ick kan.
Ick sal, al is ’t u schuld, op u de schuld niet leggen
Dat ghy my volgen liet so haest men u quam seggen
    (15) De Koningh eyscht voor sich Brisëis van nu aen:
    Ghy en vertoefde niet, maer liet my henen gaen.
D’een sagh den and’ren aen (daer toe aen u gesonden)
Die dese vaerdigheyd in u vry seldsaem vonden,
    En ’t scheen dat swijgende den een den and’ren vroegh
    (20) Waer dat de liefde was die my Achilles droegh.
So ghy dees overgift wat uyt had willen stellen,
’T verlengen van de pijn waer voor geluck te tellen:
    Maer nu was myn vertreck so overhoops en ras
    Dat daer geen tyd voor my om u te spreeken was.
(25) Ick heb u scheyende niet eene kus gegeven,
Maer traenen sonder eynd, die uyt myn oogen dreven.
    Mistroostigh trock ick my de hayren uyt mijn hooft:
    My docht dat ick van nieuws my weder sagh gerooft.
[p. 158]
Ick hebbe menighmael gedreyght en voorgenoomen
(30) Mijn wacht t’ontsluypen en weerom by u te koomen,
    Maer dorst het niet bestaen: en ick bevreesde vrouw
    Dacht dat my lichtelijck mijn vyand grijpen souw.
Indien ick my begaf ver buyten onse tenten
Kon ick my vastelijck in mijne sinnen prenten
    (35) Dat ick des nachts gevat en al gevangen waer
    En gingh na Priams hof voor d’een of d’ander Snaer.
Maer, seght ghy mogelijck, Ick most u overgeven,
En daerom gaf ick u. Nu ben ick hier gebleven
    En blijf so langh van u, ghy eyscht my niet weerom:
    (40) Uw gramschap duyrt te langh, dat ick niet wederkom.
Patroclus selver quam my luyst’ren in mijn ooren,
Als ghy my volgen liet: wilt u hier aen niet stooren,
    Wat schreyt ghy, Brises-kind? ’t is voor een korten tydt.
    Ick wed dat ghy eer langh weer by Achilles zyt.
(45) Dat ghy my niet en eyscht dat kon ick noch verdragen;
Nu biedt men my weerom: ghy hebt het afgeslaegen,
    Schoon Agamemnon my te senden is gesint.
    Gae nu, en heb de naem dat ghy my vierigh mint.
Men heeft Amyntors soon, uw metgesel, gesonden,
(50) En Ajax hier geschickt door bloed aen u verbonden,
    Ulysses dee mer by, een man van groot beleydt,
    Door wien ick weer tot u souw werden heen geleyt.
Men sond geschencken heen en veele kostelijckheden,
En heeft haer prijs vergroot door smeecken en gebeden:
    (55) Thien ketels, en noch tien, van blinckend koperwerck
    Gedreven na de kunst: Thien treeften even sterck;
Oock heeft men groot gewicht van marcken en van ponden.
Van ’t alderfijnste goud daer nevens noch gesonden,
    En noch een twaelif-tal van paerden, rap en schoon,
    (60) Die in den stryd altyds te winnen zijn gewoon.
[p. 159]
Oock heeftmer by gevoeght, of s’u misschien behaegden.
(Dat niet van nooden is) veel fraeye frisse maegden,
    Te Lesbos, in het land van Phrygien, geschaeckt
    En in ’t Trojaensch gebied tot goeden buyt gemaeckt.
(65) Noch werd u tot een wijf (dat oock niet is van nooden)
Uyt Agamemnons huys de kleur van drien geboden.
    Had ghy, so ick van hem te lossen waer geweest,
    Niet self voor my geboon dat ghy te nemen vreest?
Waer door heb ick ’t verdient? wat schuld hebt ghy vernomen.
(70) Dat ick my sie by u so laegh van prijs gekoomen,
    Dat ghy my niet en wilt met watter werd gebôon?
    Waer is de lichte min so haestigh heen gevlôon?
Is ’t den ellendigen door ’t noodlood so beschooren
Dat haer het ongeluck gestaedigh druckt met spooren?
    (75) Sal ’t in mijn tegenspoed my altijds slimmer gaen
    En noyt gewenschte wind in mijne seylen slaen?
Lyrnessus leyt daer heen met vestingen en wallen
Door uwe waepenen heb ick mijn stad sien vallen:
    Ick, dien een waerdigh deel was van mijn vaderland,
    (80) Heb dat verwoest gesien door d’overwinners hand.
Drie mijner broederen, van eene moer gebooren,
Heb ick aldaer gesien door eene dood verlooren:
    Ick sagh mijn eygen man sich recken over d’aerd
    Gewentelt in sijn bloet, gestort door ’tzeege-swaerd.
(85) Voor so een groot getal, in het gevecht gevallen,
Had ick u maer alleen verkregen voor haer allen:
    Ghy hebt alleen vergoedt de schade die ik lee:
    Ghy waert mijn heer mijn man, ghy waert mijn broeder mee.
Ghy seyde ’t was my goed van u te sijn genoomen,
(90) Om, denck ick, schoon men my met houlijcx goed doet koomen,
    Van u versmaet te sijn, en om veracht te sien
    Den rijckdom, die met my so veel Gesanten bien.
[p. 160]
Oock loopt de tydingh hier dat morghen, als ’t sal daeghen
En als de dagh-bodin met haer saffraene waegen
    (95) De Son voor henen loopt, die vast komt draeven aen,
    Ghy ’t ancker lichten sult om hier van daen te gaen.
Als my rampsaelige dit woey verby mijn ooren
En ick al bevende dit schelm-stuck quam te hooren
    Bestorf ick als een doo: als ys so wierd mijn bloed
    (100) En in mijn koude borst en was noch hert noch moed.
Ghy sult dan heenen gaen, ô wrede boven maeten:
Maer seg my doch aen wien sult ghy Briseïs laeten?
    Aen wien beveelt ghy my, die my bedroefde vrouw,
    Van u verlaeten, met wat troost-reen onder-houw?
(105) Och wilde my de Aerd in haeren afgrond swelgen!
Och, dat de donder my nu liever quam verdelgen
    Als dat ghy sonder my hier onder seyl soud gaen
    En ick verlaete vrouw aen ’t land most blijven staen!
Indien het u gevalt van Trojen af te trecken:
(110) So nae uw vaederland uw sinnen mogen strecken:
    Waerom magh ick niet mee? die last en was niet groot:
    Ick sal geen plaets beslaen in so een ruyme vloot.
Ick sal maer met u gaen als een van uw slaevinnen,
Als die u eygen is door ’t recht van overwinnen
    (115) Ick sal niet als uw vrouw u volgen als mijn man:
    Ick heb een goede hand die aerdigh spinnen kan.
Ick lyd en sie het aen dat een der schoonste vrouwen
Van ’t machtig Griecken-land haest met u koom te trouwen:
    Een vrouw, die waerdigh zy so een beroemden held,
    (120) Die van so veele Gôon zijn naesten af-komst telt.
Ick als een arme meyt sal maer mijn rocken spinnen,
Laet my alleen voor u so veel genaede winnen
    Dat ghy haer seght, dat sy my niet te hard en val:
    Want vreese datse my niet wel vermogen sal.
[p. 161]
(125) Dat ghy niet toe en staet of immer zy geleden
Dat in haer by-zijn my het hayr werd afgesneden;
    Dat ghy haer sachtjes seght, en in ’voorby-gaen maer,
    Daer ’s oock een tijd geweest dat dees de mijne waer.
Of lijdt het, so ghy wilt en ’t bidden niet kan baeten:
(130) Als ick maer niet geheel van u en blijf verlaeten.
    Wee my, rampsaelige! Wat droefheyd komt my aen?
    Ick voel een kouwe schrick door mijne leden gaen.
Maer waerom wacht gy doch? de Koningh heeft berouwen,
Heel Griecken leyt voor u met hand en knien gevouwen:
    (135) Verwint uw gram gemoet, die ’t al te winnen plaght.
    Wat laet ghy Hector toe dat hy de Griecken slacht?
Neemt weer de waepens aen, maer neemt my van te vooren:
Achilles doe sich weer in ’t leger sien en hooren;
    Komt weder in den strijdt; en Mars geeft u ’t geluck
    (140) Dat sich al vluchtende de vyand binnen ruck.
Uw gramschap is voor heen om mynent wil onsteken,
Laet weer om mynent wil u gram gemoed verspreken:
    Laet my de reden zijn waerom gy sijt in pijn:
    Maer laet my oock de maet van uwe droefheyd zijn.
(145) En acht het voor gheen schand dat ghy u laet verwinnen.
Dat ghy op mijn gebed buyght uwe stracke sinnen:
    So is Oenides weer tot waepenen gekeert
    Om dat het zijne vrouw met bidden had begeert.
De saeck is u bekent, ick heb ’t oock hooren seggen:
(150) Sijn moeder, die hem sagh zijn oomen neder leggen
    En van twee broederen haer selven vond berooft,
    Gaf over aen de vlam zijn hoop en oock zijn hooft.
Hy was een dapper man, ten oorlogh wel bedreven,
Maer ley de waepens neer, en wou geen bystand geven
    (155) Maer weygerde zijn hulp halsterrigh aen zijn land,
    Tot dat hem zijne vrou bewoogh tot onderstand,
[p. 162]
Geluckiger als ick, wiens bidden sonder kracht is,
Door wiens gesmeeck uw hert tot noch toe niet versacht is:
    Ick belgh ’t my echter niet, noch ben u op verstoort
    (160) Schoon dat ghy niemendal nae mijn gebeden hoort.
Oock heb ick noyt my selfs als uwe vrouw gedraegen,
Maer heb u opgepast gelijck gevangens plaegen,
    En, als men om my riep, quam ick op uw begeer
    Gelijck als een slaevin in ’t bed van haeren heer.
(165) Oock is het my gebeurt, en ’t is my niet vergeeten,
Als een gevange my haer Vrouwe quam te heeten
    Dat ick haer heb geseyt, de last van slaeverny
    Is swaer genoegh alleen: doeter die naem niet by.
Ghy weygert my misschien om dat u staet te vresen
(170) Dat ick van Atreus-soon beslaepen mochte wesen:
    Maer neen. Ick sweer u by de beenders van mijn man
    Die ’k sonder schrick en eer voor niemand noemen kan:
De beenders, niet te wel en overstoops begraeven:
Ick sweer’t u by mijn broers, drie dappre, drie braeve,
    (175) Wie’r elck voor ’t vaederland vocht als een moedigh held,
    Die met het vaederland sijn alle drie gevelt:
By ’t hooft van u en my, van ons gevoeght te saemen,
En by uw swaerd, wiens snee de mijne wel vernaemen,
    Dat Agamemnon noyt mijn eer heeft aengeraeckt:
    (180) Noyt, noyt heeft hy zijn Bed met my ghemeyn ghemaeckt.
Dat sweer ick, en indien het immer werd bevonden
Dat mijne reynigheyd in desen is geschonden:
    So yet van hem te kort is aen mijn eer geschiedt:
    So lyd’ ick dat ghy noyt nae my weer om en siet.
(185) Maer so ick hier weerom quam van gelijcken vraegen
Hoe ghy nae mijn vertreck u selven hebt gedraegen:
    Of sonder my de nacht u vreugdloos is vergaen:
    Ick wed ghy swoert het niet gelijck ick heb gedaen.
[p. 163]
Men meynt hier dat ghy sit te treuren en te kraecken
(190) Daer ghy u met gesangh en snaeren doet vermaecken;
    Daer u de cyter streelt, daer de fioolen gaen,
    En u een soete meyt heeft in haer schoot gelaen;
En so der yemand vraeght, wat u belet te vechten,
Die sal of dus of so sich laeten onderrechten:
    (195) ’t Gevecht is schadelijck en kost veel mensche-bloed,
    Maer ’t snaer’ en minne-spel dat doet de menschen goed.
’t Is so gevaerlijck niet de luyt te hooren spreecken
En met een jonge vrouw te leggen onder ’t deecken
    Als dat men spies en schild en ysre helmen draeght
    (200) En in den fellen strijdt zijn lijf en leven waeght.
Die daeden plegen u te voorens te behaegen
Niet, diemen veylighst doet, maer die den tijtel draegen
    Van d’alderdapperste: doe u die eere docht
    De grootst van al te sijn, die uwe hand bevocht.
(205) Of kond ghy maer alleen den fellen oorlogh loven
Doe ick, och arme, was te vangen en te roven?
    En is uw eerlucht nu versaedight of vermant,
    En leyt die nu ter neer met mijn verdorven land?
Dat ly den hemel niet, en van de goede Goden
(210) Sy sulcke laffigheyd is soo een held verboden:
    So moete Pelias, uw hoogh-beroemde spies,
    Tot heyl der Griecken gaen door Hectors borst of lies
Send my, my, nae hem toe, ghy Hoofden van van de Greecken,
Laet my Gesante zijn: ick sal hem gaen verspreecken,
    (215) En onder mijnen last, die ghy my geeft te doen,
    Hem geven kus op kus en drucken soen op soen.
By hem vermagh ick meer als die ghy hebt gesonden,
Schoon mannen van gesagh en wel bespraeckte monden:
    Meer als Laertis soon, en meer als Teucers broer,
    (220) Als Phenix, die met u nae Trojen heenen voer:
’T omhelsen heeft sijn kracht: ’t omarmen en het vlechten:
Van die men is gewent weet wonder uyt te rechten:
[p. 164]
    So doet oock het vermaen van boesem en van schoot
    Daer’t tegenwoordigh oogh oyt wellust af genoot.
(225) Al sijt ghy hard en wreed, en woester, als de baeren
Van uw vrouw moeder zijn, noch sult ghy u bedaeren
    (Al sprack ick niet een woord) als ghy mijn traenen siet:
    De traenen, die voor u Briseïs nedergiet.
Nu oock (so moet sijn tijd u vaeder Peleus enden,
(230) So moetmen met geluck uw zoon voor Trojen senden)
    Sie nae Briseïs om, die van bedroeftheyd slijt
    En die ellendigh blijft om dat ghy lancksaem zijt.
Maer walght ghy nu van my die ghy wel eer beminde,
En so uw oogh of hert een weersin in my vinde,
    (235) So dwingh my (die my dwinght te leven sonder dy)
    Te sterven eene dood dieder nu honderd ly.
Mijn vleesch en verw is wegh, mijn kracht is deur gesloopen,
En dat ick even leef komt van op u te hoopen:
    En so die hoop my mist, die my noch houd te been,
    (240) So gae ick nae mijn man en nae mijn broeders heen.
Maer ’t was geen eer voor u en ’t had niet te bedieden
Dat ghy een arme vrou het sterven soud gebieden:
    En waerom doch van u het sterven my belast?
    ’T is beter dat ghy self is desen boesem tast.
(245) Wilt uw getrocken stael door desen ribben rijgen;
Al schijn ick uytgeteert, daer is noch bloed te krijgen.
    Douw my ’t rapier in ’t hert, dat, waer het niet belet,
    In Agamemnons borst sijn lemmer had gevet.
Maer wilt my liever noch behouden in het leven:
(250) ’t Was eertijs in uw macht: doe hebt ghy’t my gegeven
    Dat ghy voor desen schonckt aen uwe vyandin
    Bid ick dat ghy doch niet en neemt van uw vrindin.
’t Is beter datmen gae en doe sijn vyand sterven:
Voor Trojen valt genoegh te hacken en te kerven;
    (255) Alleen, het zy ghy blijft, of dat ghy t’ seyl wilt gaen,
    Gebied my, als mijn heer, dat ick hier koom van daen.



[p. 165]

INHOUDT

des

VIERDEN BRIEFS.

Theseus, de soon van Aegeus Koningh van Athenen, nae dat hy het monster Minotaurus hadde gedoot, heeft Ariadne, die hem daer in behulpig was geweest, belooft tot syne vrouwe te nemen, ende haer met hare suster Phaedra in syn schip gebraght ende uyt het Koninckrijck van Kreten (datmen nu Candien noemt) met sich wegh ghevoert: maer hy van Bacchus ghewaerschout synde heeft haer in een eyland ghelaeten ende haere suster Phaedra ghetrout. Dese is daer nae, als Theseus van huys was, verlieft gheworden op syn voorsoon die hy by de Amazone Hippolyte had ghewonnen, ende dewyle dese jonghman een vry ende ongetrout leven leyde ende al syn vermaeck had in het jaeghen, konde sy hem niet wel op haer ghemack koomen te spreken, waerom sy met desen brief haer liefde aen hem ontdeckt heeft, waer in sy hem met listige aenraedingen tot haere minne heeft gesocht te bewegen.

PHAEDRA aen HIPPOLYTUS.

DEs Konings dochter van het stedenrijcke Kreten
Doet u, Hippolyte, door dese letters weeten
    Dat sy u send het geen sy selver niet en heeft,
    En nimmer krijgen sal so ghy ’thaer niet en geeft.
(5) ’Tis welvaert, dat ik meen. Wilt doch den brief doorlesen:
Dat ghy hem heel doorleest sal u geen schaede wesen.
    Ghy sulter mogelijck yets vinden onder al
    Dat u de geest verquick’ en u behaegen sal.
[p. 166]
Door brieven laet het al sich draegen en sich vaeren
(10) (Oock ’t alder grootst geheym) te land en over baeren;
    Een vyand neemt een brief van zijnen vyand aen,
    En die te openen en sal hy niet versmaen.
Drie maelen heeft mijn tong met u getracht te spreecken,
En driemael sonder spraeck of sonder los te breecken*
    (15) Bleef ick al swijgende, gelijck de stomme, staen,
    En geen geluyt noch woord kon uyt mijn lippen gaen.
De schaemte kan somtijds het spreeken niet gehengen:
Men moet, so veel sy wil, die onder ’t minnen mengen:
    Maer ’t geen de schaemte my dee swijgen om de schand
    (20) Gebiedt de Liefde my te schryven met mijn hand.
Het is gevaerelijck en niemanden te raeden
Het geen de Min gebiedt te weygren of versmaeden:
    Hy speelt den baes in als, so dat de Heeren Goon
    (Selfs tot de grootste toe) staen onder zijn geboon.
(25) Hy is de eerst geweest, doe ick noch quam te drijven
In angst en twyfelingh of ick sou derven schryven,
    Die ’t my heeft aengeraen: schrijf, sey hy, Phaedra schrijf,
    Hy sal gebooghen zijn al was hy noch so stijf.
Hy sy hier by de hand: en, even als zijn toortsen
(30) Mijn sinnen maelen doen door heete binne-koortsen
    En een verteerend vyer, dat nimmermeer en rust,
    So treff’ hij u in ’t hert nae ’t my te wenschen lust.
Ick sal het echt-verbond door ondeugd niet verbreeken:
Mijn naem is ongeschendt, daer valt niet op te spreeken:
    (35) Het is de Min alleen, de Min, die my verruckt,
    Die, hoese laeter komt, hoe datse swaerder druckt.
De vrouwen, die wat laet geraecken aen het minnen,
Die branden aldermeest. Het viertjen is van binnen:
    Wy branden om het hert, daer ons de vlam verslindt:
    (40) ’T zijn wonden die men licht van buyten niet en vindt.
Het juck dat quetst den os die ’t noyt en heeft gedraegen:
’T paerd lijd den toom niet wel dat noyt liep voor de waegen:
[p. 167]
    So buyght sich ’t rouwe hert niet onder d’ eerste min,
    En dit ondraeghbaer pack druckt my de schouders in.
(45) Het quaed-doen werd een kunst voor die het vroegh beginnen:
Die buytens-tijd bemint valt erger in het minnen:
    De proefbeet van mijn eer ist die ghy nemen sult,
    Wy sullen bey gelijck vervallen in de schuld.
’T is fraey het boom-rijp ooft te plucken van de tacken
(50) Die wel gelaeden zijn en tot der aerde sacken:
    Het heeft zijn soetigheyd de roos te nijpen af
    Die ons de somertijd voor d’aldereerste gaf.
Maer dese reynigheyd en onbevleckte daegen
Dat ick my buyten schuld en opspraeck heb gedraegen
    (55) Die waeren beter voorts gebleven onbesmet:
    Waerom so vuylen vleck op suyver wit geset?
Maer ’t is noch wel geluckt, dat ick ’er een beminde
Die ’t minnen waerdigh was, daer ick mijn onschuld vinde.
    Een vrou, die sich verloopt met maer een slecht ghesel,
    (60) Heeft erger dingh begaen als selfs het overspel.
Maer ghy, Hippolyte, sijt mijne misdaet waerdich:
So dat, indien ick vond de schoone Iuno vaerdigh
    Om haeren broer en man voor Phaedra af te staen:
    My dunckt dat ick om u haer dat vlack af souw slaen.
(65) Ick ben nu besigh (dat ghy naeu geloof sult geven)
Met kunsten die ick noyt en leerde van mijn leven:
    Den yver port my aen, de liefde maeckt my stout
    Te gaen daer ’t wreede wild sich in de bosschen houd.
Nu is Diaen by my de grootste der Godinnen:
(70) Den Hemel heefter geen so hoogh in mijne sinnen:
    Geen andre godlijckheyd komt by de haer te pas:
    Mijn oordeel is nu so gelijck het uwe was.
My lust nae ’t bosch te gaen om ’t hert of schouwe hinden
Te vinden op de lucht, en met geswinde winden
[p. 168]
    (75) Te vellen in het veld, of, daer het is geset,
    Haer over bergh en dal te dryven nae het net.
De schicht is mijn vermaeck, my lust den boogh te recken,
Of in het groene gras mijn leden uyt te strecken:
    Ick ry en renn’ en wenn de waegen door het sand
    (80) Daer ick der paerden beck doe luystren naer mijn hand.
Nu loop ick raesende, gelijck de pryster-wijven,
Die onder Idaes bergh haer Bacchus-vreughd bedryven
    Met bom en trom en toorts, en huylen heel den nacht,
    Of die aen ’t hollen van de bosch-goon zijn gebracht.
(85) Want als de raeserny haer weder heeft begeven
Verhaelen sy my al wat by haer is bedreven;
    Ick swijgh: maer swijgende beklapt my mijn Gewis,
    Dat weet wat minnebrand in mijnen boesem is.
Wij sullen mogelijck ons onschuld kunnen vinden
(90) In schuld van het geslacht of ’t noodlot onser vrinden,
    Dat Venus haeren tol van allen vordert af,
    En, dat wy geven, so een ander voor ons gaf.
Europe wierd gemint (daer ben ick van gesprooten)
Van die den blixem voert en schiet zijn donder-schooten,
    (95) Die in een stiers gedaent zijn godheyt had vermomt:
    En dit was ’t overspel waer uyt mijn vaeder komt.
Mijn môer Pasiphäe wierd van een stier getoogen
Door een gemaeckte koe van Dedalus bedroogen,
    En heeft het schandigh stuck, het gheen sy had begaen,
    (100) En oock de vrught gelooft waer mee sy was gelaen.
Uw vaeder Theseus is oock trouweloos bevonden,
Die mijne suster liet waer aen hy was verbonden:
    Mijn suster, die aen hem den draed gegeven had
    Die hem ten doolhof uyt braght lanx ’t gekoome pad.
(105) Ick volgh, en doe al mee als andre deen voor desen,
Om niet te lochenen van Minos huys te wesen:
[p. 169]
    Ick, die de laeste ben van een so vreemden tuck,
    Neem haere wetten aen, daer ick mee onder buck.
Oock schijnt dit van ’t beschick der Goden mee te wesen:
(110) Een huys behaegde twee. Mijn suster heeft bewesen
    Dat sy door’t minnevier uws vaders was in vlam:
    En uwe schoonheyd is’t die my gevangen nam.
De vader en de soon die hebben met haer beyden
Twee susters weghgevoert, die sy gevangen leyden:
    (115) Gevangen alle bey, maer in het minne-net.
    ’T is waerd, dat gy van ons twee zeege-teeckens set.
Van d’uyre dat ick my t’Eleusis had begeven
So wenscht’ ick dat ick doch te Gnosus was gebleven:
    Doe was het dat mijn oogh bysonder op u viel
    (120) Hoe wel ick vry al veel van u te voorens hiel.
Doe trof de Liefde my tot binnen in ’t gebeente.
Ghy waert in ’t wit ghekleedt: gheen paerlen noch ghesteente
    Vercierden u het hooft, maer weynigh bloem-gewas
    Was al het vremd cieraed dat om uw locken was.
(125) Een blos van eerbaerheyd stond op gesonde wangen:
Men sagh het geluw hayr om uwe schouders hangen:
    Sy sien uw weesen aen voor al te stuyr en straf:
    Maer datmen ’t Phedra vraegh: die spreeckter anders af.
Ick heet het dapperheyd dat andre wreedheyd noemen.
(130) Wegh met die jongh-mans, wegh (ick kanse niet als doemen)
    Die koomen op geschickt met volle vrouwen-toy.
    Een man is haest verciert: die is met weynigh moy.
My staet uw strafheyd aen; dat hayr, dat staetigh wesen
Bestoven, of besweet, werd hoogh van my gepresen:
    (135) ’T zy dat uw hand het paerd met toom en stenghen dwingh
    ’K verwonder my hoe kort gy ’t tommelt in den ringh.
[p. 170]
’T sy datter van uw arm komt schicht of spies gevloogen,
Ick sie die achter aen en volgse met mijn oogen:
    ’T sy dat ghy in de vuyst de swijn-spriet hebt gelaen,
    (140) Of wat gy neemt ter hand ick sie ’t met vreugden aen.
Wilt maer uw hardigheyd afleggen in de bergen;
Ick hebse niet verdient, wilt my de dood niet vergen.
    Wat helpt het, sich altijds te oefnen op de jaght?
    Geeft oock de min haer tijd: die sy niet staegh veracht.
(145) Dat niet om beurten rust dat kan heel langh niet duuren:
De rust verquickt de leen die van vermoeytheyd truuren.
    Spant mee den boogh en volght het weyspel van Diaen:
    Maer boogen werden slap die staegh gespannen staen.
De jaeger Cephalus nam in de jaght vermaecken,
(150) Hy trof en vingh het wilt het geen hy quam te raecken:
    Aurora niet te min vond hem niet altyds straf
    Wanneer sy smergens vroegh sloop van haer grysaert af.
Adonis minde ’t veld: maer onder eene Linden
Liet hy sich wel in ’t groen somtijds met Venus vinden;
    (155) Oenides minde ’t bosch: oock mind’ hy Atalant,
    Aen wien hy ’t hooft van ’t swijn gaf tot een minnepand.
Wilt ons oock onder die van nu af vry gaen tellen
En onder het getal van so veel andre stellen:
    Want so gy Venus mee niet in uw bosschen lijdt
    (160) So zijn sy bot en boersch, en al haer waerde quyt.
Ick sal, waer dat ghy gaet, u trouw geselschap houwen:
Ick laet het blaeckeren, en regenen, en douwen,
    Ick laet het heet en koud, en steyl of effen zijn:
    Ick vrees de werpels niet van ’t vreeselijcke swijn.
(165) Twee Zeen bevechten ’t landt van achteren en vooren
En in een smalle stroock zijn s’alle bey te hooren,
    Daer ick in Pitheus-rijck met u sal woonen gaen.
    Mijn eygen vaederland staet my so wel niet aen.
Sie, Theseus is van huys, en sal ’t noch langhe wesen,
(170) Hy is Pirithöus, zijn vrind, zijn spits voor desen,
[p. 171]
    Besoecken ver van hier: daer vind hy tyd-verdrijf
    Meer als by u, sijn soon: meer als by my, sijn wijf.
Maer dit en acht ick niet, en ’t sijn maer beuselingen
By ander ongelijck dat wy van hem ontfingen:
    (175) Hy stroyde het gebeent mijns broeders over ’t veld
    Nae dat hy met een knods hem neder had gevelt.
Mijn Suster (die hem had gewesen door het gaeren
Hoe hy ten dool-hof uyt, daer so veel wegen waeren,
    Te rugge koomen kost) liet hy op Chios staen
    (180) Den dieren tot een proy, en is te scheep gegaen.
Het was een Koningin, van wien ghy zijt gebooren,
Van d’Amazonen tot haer krijghs-voogdes gekooren:
    Sy, die hem sulcken zoon geluckigh had gebaerd,
    Wat was sy minder als sijn gunst en vriendschap waerd?
(185) Maer vraeght ghy waer sy is? wat loon sy heeft gekregen?
Hy heeft haer door de borst het moordisch stael geregen.
    En so een moeder was voor Theseus niet behoedt
    Daer sulcken onderpand was van haer beyder bloed.
Uw moeder had hy oock beslaepen sonder trouwen:
(190) Waerom, als dat hy u mocht voor een bastert houwen
    Om nemmer erfgenaem te werden van zijn kroon,
    So echte kinderen te werden zijn gewoon?
Oock heb ick uyt mijn lijf hem kinderen gegeven
Die al door zijne schuld gebracht zijn om het leven.
    (195) Och! waer mijn ingewand geborsten in mijn nood,
    So waert ghy buyten nood gebleven door mijn dood.
Gae nu, ghy eerbaer kind, en wilter wel op letten
Dat ghy doch niet en komt uws vaeders bed te smetten,
    ’T bed dat hy selver schouwt, gelijck hy metter daed
    (200) Aen u en my betoont dat hy het selfs verlaet.
Laet oock den ydlen naem u schricken noch vervaeren
Als of de stijfmoer met de voorsoon souw vergaeren:
    Die oude deugdsaemheyd komt nu niet meer te pas,
    S’is van den tijd noch dat Saturnus koningh was.
(205) Maer sedert Iupiter is aen het rijck gekoomen
Wierd al wat dat ons lust voor deuglijck aengenoomen,
[p. 172]
    En sedert Iuno met haer broeder is gepaert
    Is’t al geooreloft wat dat maer vreugde baert.
Geslacht en bloed sijn maer van wijse luy gevonden:
(210) Dat liefde saemen voeght is aldervast gebonden:
    De ketenen sijn sterckst die Venus sluyten doet:
    Daer sy de koppels draeyt daer is het minnen soet.
Oock en behoeven wy te waecken noch te sorgen
Dat ons gemeenschap voor de nyders blijf verborgen:
    (215) Wat vrindschaps past ons wel, en, schoon daer schuld in zy,
    ’T gaet op het maegschap deur: dat maeckt ons beyde vry.
Siet yemand ons gekus: wy werden bey gepresen;
Ick sal u, tot mijn lof, een goede stiefmoer wesen.
    Hier valt geen stercke deur te openen by nacht
    (220) Van een jalourschen man beset met dichte wacht.
Wy sullen in een huys weer woonen by malkandren
Gelijck wy sijn gewoon: daer valt niet te verandren.
    Ghy kuste my wel eer dat het een yder sagh:
    Ghy sult nu weder doen so men voor desen plagh.
(225) En, schoon ghy in mijn bed van yemand wierd gevonden
Men sal ’t niet reeckenen als of het waer geschonden,
    Maer seggen, onsen Prins is daer heel wat bewaert:
    Het geen een misdaed is sal schijnen prijsens waerd.
Haest u maer om met my op ’t spoedigst te vergaeren;
(230) So moete, die my quetst, de soete Min u spaeren.
    Sie hoe ’k my niet ontsie te vallen u te voet:
    Waer komt mijn grootsheyd toe, en eertyds hooge moed?
Ick hebbe met my selfs een langhen tijd gestreden:
Langh laegen overhoop mijn tochten en de reden,
    (235) En vast te blijven staen had ick wel vast geset,
    Indien yets vast kan sijn daer Venus stelt de wet.
Nu ben ick over-streen van die, die my vermanden;
Ick streck aen uwe knien mijn konincklijcke handen:
    So verre gaet de min, dat men niet langer siet
    (240) Wanneer men is verlieft wat dat ons voegt of niet.
[p. 173]
Ick ben so ver geraeckt dat ick my niets en schaeme:
Ick sie niet of dit stuck my wel of niet betaeme:
    Vergeeft de misdaed my, die mijne schuld bely,
    En temt uw felle hert op dat het tammer zy.
(245) Schoon Minos is mijn vâer, die rondom in de baeren
Te Creten wetten stelt aen die de zee bevaeren:
    Schoon dat hy, die daer voert den blixem in sijn hand,
    Mijn groote-vaeder is van mijnes vaeders kant:
Schoon dat den andre draeght een kroon van gulde straelen
(250) Die met hem rijsen op en weder met hem daelen:
    Schoon dat ick met de Goon so nae verwantschapt ben
    En sulcke groote-vâers van beyde zyden ken:
So stae ick evenwel op afkomst noch geslachten;
De min verwint het al, en doet ons die verachten.
    (255) Erberm u over my, of, ben ick het niet waerd
    Dat ghy my spaert, dat gy ten minst de mijne spaert.
Mijn erfland is een Rijck met honderd vaste steden:
Ick maeck u man en vooghd van al mijn heerlijckheden,
    Daer ghy met volle macht sult heeten en gebien
    (260) Dat yder onderdaen u als sijn Koningh dien.
Temt maer uw wild gemoed en buyght uw stracke sinnen:
Mijn moeder kon een stier bekooren en doen minnen:
    En sult ghy steeger sijn als so een stuyre stier?
    En sult ghy wreeder sijn als so een grousaem dier?
(265) Spaer my om Venus wil, en om de minne-toogen
En om haer soet vergif dat ick heb ingesoogen.
    So beur het nimmermeer dat uwe lust of tocht
    Oyt strecke tot een vrouw die u versmaeden mocht:
So zy de Iaght-godin u gunstigh in het jaegen:
(270) So moete ghy het wild uyt bosch en bergen draegen:
    So moete box-voet Pan u altijds vriendlijck zijn:
    So sterve van uw spriet het vreeselijcke swijn:
So miss’ u noyt de gunst der soete-stroom-godinnen
(Hoe wel ghy werd geseght geen meysjes te beminnen)
[p. 174]
    (275) Op dat, als ghy verhit het wild volght achter nae,
    Geen waeter u gebreeck dat u den dorst verslae.
Mijn traenen voegh ick noch by alle dees gebeden.
Ghy siet mijn woorden hier en so veel goede reden
    Van die u smeeckt, maer oock de traenen, die ick giet,
    (280) Moet ghy u beelden in dat ghy se rollen siet.



INHOUDT

des

VYFDEN BRIEFS.

ALs Hecuba, de Vrouwe van Priamus, des Koninghs van Trojen, swangher gingh, droomde sy dat sy een brandende fackel baerde door den welcken heel Trojen verbrande, waer over Priamus verschrickt wesende, heeft het Oraekel om raed ghevraeght, ende alsoo hy daer van verstond dat by een soon soude krygen door wien syn vaederland vernielt soude werden, belaste hy het kind te dooden, soo rasch als het gebooren soude syn: maer Hecuba soo haest als sy het kind gebaert hadde, dat naderhandt Paris is genoemt, bewoghen sijnde door moederlijcke bermhertigheyd, heeft het heymelijck belast by des koninghs herders te doen opvoeden. Dese nu een jongelingh geworden sijnde, heeft de Nimphe Oenone bemint, ende, so sommige meynen, haer tot een vrouwe genoomen: Maer als Juno, Pallas ende Venus onder malkanderen twistig waeren wie van haer de schoonste was, om den gouden appel, daer op geschreven stond, MEN GEVE HEM AEN DE SCHOONSTE, te winnen, soo zijnse van Jupiter aen Paris gewesen om zijn vonnis daerover [p. 175] te hooren: ende alsoo hem Juno rijckdom, Pallas wijsheyd, Venus wellust ende de schoonste vrouw beloofden, heeft hy tot voordeel van Venus de uytspraeck gedaen. Naemaels van zijn vaeder bekent ende in genade aangenomen sijnde, is nae Sparten gevaeren alwaer hy Helena, de vrouw van Menelaus, geschaeckt, ende met sich nae Trojen ghevoert heeft: het welcke Oenone vernoomen hebbende heeft aen hem desen brief, over sijne trouwloosheyd klaegende, geschreven, ende hem geraeden dat hy Helena aen de Grieken wederom geven ende haer wederom aennemen soude.

OENONE aen PARIS.

SUlt ghy, of sult ghy niet, dees brief ten eynde lesen?
En magh sulcx door uw wijf, uw nieuwe wijf, niet wesen?
    Leest hem vry tot het eynd, ’t sy dat sy ’t will’ of niet.
    ’t Is geen Myceense hand daer ghy dit schrift af ziet.
(5) ’t Is van Oenone, die niet langer konde swijgen;
Een Nymphe, wel bekent in bosschen van de Phrijgen:
    Die ’t sich beklaeght dat gy haer hebt te kort gedaen,
    Ghy die de haere zijt, so ghy het wilt verstaen.
Wat heyloos voor-beschick van averechte Goden
(10) Verhief sich tegens my dat uwe min kon dooden?
    Wat isser in de weeg’, wat quaed heb ick begaen,
    Dat ghy my niet en mint gelijck ghy hebt gedaen?
,,Daer schuld is, moet de straf geduldigh sijn gedragen:
,,Die ’tlijden heeft verdient die heeft niet veel te klagen:
    (15) ,,Maer die onschuldigh lijdt dien valt het lijden herd;
    ,,Hoe onverdiender straf hoe meerder datse smert.
Ghy waert noch niet bekent voor so een heer te vooren,
Doe ick, uyt godlijck saed gewonnen en gebooren,
    Een Dochter van een God van vry een groote plas,
    (20) Van een geduchte stroom, met u te vreden was.
[p. 176]
Die nu voor Priaems zoon gekent werd en gehouwen
Waert maer een slechte knecht doe ick u quam te trouwen:
    Ick was een waeter-nimph doe ghy een herder waert,
    En heb my niet ontsien met u te zijn gepaert.
(25) Wy hebben menighmael in ’t midden van de schaepen
Ons onder eyck of yp ter neer geleyt te slaepen,
    En daer een bed gemaeckt, dat niet van veeren was
    Maer van wat blaederen gemengelt onder ’t gras.
Wy hebben menichmael op hooy en luchte stopplen
(30) Ons onder ’t strooyen-dack bewaert voor dauw en dropplen:
    En in een arme schuyr, en in een laege hut
    Ons saemen voor de kouw van rijm en rijp beschut.
Wie heeft aen u ontdeckt de beste wildernissen
Daer haes, of rhee, of hert niet licht en was te missen:
    (35) Waer dat de schouwe hind met hare kalven gingh:
    Waer ’t swijn te vinden was en oock het vorstelingh?
Ick heb u menichmael de netten helpen stellen
En lijnen toegemaeckt met veeren en met bellen:
    Ick heb in ’thoogh geberght met u geweest ter jaght
    (40) En honden uyt mijn leijts aen menigh wild gebraght.
De boomen kennen ons, en in de bolle linden
En in den boecken-boom daer zijn wy bey te vinden:
    Daer leeftmen mynen naem die ghy in schors en bast
    Wel eertijds hebt gesneen, die met de boomen wast:
(45) En so veel als de stam sich hoogh en dick sal strecken
So siet men oock mijn naem in hooght’ en dicte recken.
    Wast boomen, wast, en streeft ten hemel met uw top
    En reckt met mynen naem uw stammen hooger op.
Daer is een Popelier (och, dat hy langh magh leven)
(50) Die noch getuygenis van onse min kan geven,
    Een Popelier, die aen een stroompjen is geplant,
    Waer in ghy eertijs sneedt dees woorden met u hand:
So Paris immermeer Oenone sal begeven:
So Paris sonder haer kan blijven in het leven:

[p. 177]
    (55) So salmen Xanthus sien na synen oorspronck gaen,
    En loopen weer te rugh van daer hy komt van daen.

Loop Xanthe, loop te rugh van daer ghy zyt gekoomen,
Spoey u ten oorspronck weer met aerselende stroomen:
    Oenoon vind sigh alleen en nochtans Paris leeft
    (60) Die tegens eer en eed haer nu verlaeten heeft.
Sints dat ghy rechter wierd om onder de Godinnen
Te wijsen wie van drien den appel had te winnen,
    Doe Iuno, doe Minerf, doe Venus voor u stond,
    Al naeckt, om wel te sien wie ghy de schoonste vond:
(65) Heb ick aen uwe min tot mijn verdriet verlooren.
Mijn boesem klopte my, myn bloed was als bevrooren
    Door ingebeelde vrees, die my het hert bevingh,
    So haest ghy my versloeght wat daer al ommegingh.
Ick gingh aen oude wijfs en toveressen vraegen,
(70) Ick heb te râe geweest met mannen op haer daegen
    (Dewijl ick in dit stuck niet weynigh was belaen)
    Daer bleeck wat ongelijck dat my wierd aengedaen.
Men velt de bosschen neer, men hackter en men houwter,
Men saegter balck en planck, men timmerter en bouwter:
    (75) De Vloot wort toegerust: de schepen wel-geroet
    Geraecken van de werf en loopen in de vloed.
Ghy schreyde, dat ick ’t sagh, wanneer gy van my scheyde:
En immers sult ghy ’t niet ontkennen dat ghy schreyde.
    De liefde, die ghy doe by d’ouden hebt gevoeght,
    (80) Streckt u tot meerder schaemt’ als die ghy voormaels droeght.
Ghy schreyde dan, en oock saegt ghy my bitter schreyen:
Wy mengden onder een de traenen onser beyen:
    Geen wyngert windt so vast sich om een olm of elst,
    Als ghy my doemael met uw armen hebt omhelst.
(85) Hoe lachte menighmael u scheeps-volck om u klaegen
Dat het was in de wind, ’t geen sy wel anders saegen!
    Gescheyden keert ghy weer en kust my op een nieuw:
    Och, hoe beswaerelijck sey uwe tongh, Adieu!
[p. 178]
Nu quam een sachte kouw de fock en seylen spannen:
(90) De zee wierd wit van’t schuym door ’troejen uwer mannen:
    Ick voIghde met mijn oogh so ver het krachten had,
    En maeckt’ het drooge sand met mijne traenen nat.
Ick bid, so veel ick magh, de groene Zee-goddinnen
Voor uwe wederkomst: maer, ach! waer sijn mijn sinnen?
    (95) Ick bid dat uwe komst doch spoedigh sy en drae:
    Maer ’t geen daer ick om bid streckt tot mijn eyghen schae.
Ghy sijt dan, so ick bad, weerom te huys gekoomen:
Maer voor een andere. So heb ick dan de stroomen
    En Nereus-dochters om uw weder-spoed gestreelt
    (100) Voor een vervloeckte hoer, die met u overspeelt.
Daer leyt een hoogen berg, waer van men ver kan kijken:
Een bergh, die baeren breeckt en doet de golven wijcken,
    En met een stijven rugh sich lanx de kusten streckt:
    Hier was het daer ick eerst uw zeylcn heb ontdeckt.
(105) Ick voelde my geperst, en kon my naeu bedaeren,
Om nae u toe te gaen door ’t midden van de baeren,
    En wijl ick wat vertoef sagh ick de purper-vonck
    En ’t gloeyend kermosijn dat in mijn oogen blonck.
Een schrick gingh door mijn lijf: so vreemden slagh van veeren
(110) Nam ick voor d’ uwe niet, noch sulken kleur van kleeren.
    De schepen naederen door ’t wackren van de kouw:
    Ick zie aI bevende, wat sie ick? ’k sie een vrouw:
Dit was noch niet genoegh: ick zie (ach onberaeden!)
Dat ghy de vuyle pry had in uw schoot gelaeden:
    (115) Doe heb ick tegen my mijn naegelen gewendt
    En mijn bekreete wangh met krabbelen geschendt.
lck sloegh my voor de borst, ick scheurde mijn gewaeden,
En, dul van ongeduld, op ongebaende paeden
    Liep ick door mijn geberght en vulde ’t al met klacht,
    (120) Daer ick al huylende dees traenen henen bragt.
So moet’ in eensaemheyd Helene selver treuren:
Dat sy my heeft gedaen dat moet’ haer mee gebeuren:
[p. 179]
    So moete sy sich mee van u verlaeten sien:
    So sy een ander dee so moet’ haer oock geschien.
(125) Nu komt een wijf met u die door de wreede baeren
Haer niet ontsien en heeft nae Trojen toe te vaeren:
    Die door de wilde zee met u te schepe gaet
    En haer getroude man om uwe min verlaet:
Maer doe ghy arrem waert, een herder aen der heyde,
(130) En hier uw runderen en uwe schaepen weyde,
    Doe kende ghy mijn trouw: doe wasser anders geen
    Des armen herders vrouw als uw’ Oenoon alleen.
Uw rijckdom treckt my niet: die klinckt niet in myn ooren:
Uw Koninghlijck Palleys en komt my niet bekooren:
    (135) Het is my niet te doen om hoogh te zijn geacht,
    Noch om getrouwt te syn aen Priami geflacht:
Niet dat het Priamus sich selven had te schaemen
Dat hy der Nymphen een, die van de Goden quaemen,
    Een Nymph, segh ick, tot een behoude-dochter had,
    (140) Die onder het getal van syne Snaeren sat.
Ick ben ’t, en ken ’t my waerd, my selfs te hooren noemen
Een vrouw der machtigen die op haer kroonen roemen:
    Ick dien een wijf te zijn van een verheven man:
    Ick heb oock handen dien de scepter voegen kan.
(145) En wilt my daerom oock niet wraecken of versmaeden
Om dat ick met u lagh op slechte boecke-blaeden:
    Ick ben bequamer noch om, als eens Prinsen wijf >
    Te leggen op een koets van goud en silver stijf.
Op ’t bed van duyst en dons, op vlockjes van matrassen
(150) In ’t prachtigh ledekant sou ick vry beter passen
    Als met een slecht gesel te rusten op een zoo:
    Als met een herdertje te slaepen in het stroo.
Oock isser geen gevaer uyt mijne min te schroomen:
Daer sou heel Griekeland niet op de been om koomen:
    (155) Om my wierd man noch paerd, noch vloote toegerust
    Die wraeck en waepens bracht nae de Trojaense kust.
[p. 180]

Helene werd geeyscht met hooge dreygementen:
Men sal voor uwe stad de Myceneesche tenten
    Eer langh geslaegen sien en menigh bloed geplenght:
    (160) Dit is haer groote goed dat sy ten houlijck brenght.
Die so men wederom wil geven aen de Greken
Gae Hector, uwen Broer, gae Polijdamas spreken,
    Vraegh wat Antenor raedt, wat Priamus begeert,
    Dien hooge ouderdom veel dingen heeft geleert.
(165) Het is een schandigh stuck, daer wel staet op te letten,
Een wegh-gevoerde vrou voor ’t vaederland te setten;
    Uw saeck en is niet goed, ghy zijt vol schuld en schand:
    Haer man neemt met goed recht de waepens in de hand.
Oock kunt ghy op dit wijf u selven niet betrouwen
(170) Dat sy haer eerelijck by u altijds sal houwen
    En trou sijn, die haer trouw en echte-bed verriedt:
    Een wijf, dat sich so ree van u omhelsen liet.
Gelijck haer man nu roept syn bed te zijn geschonden
En door een vreemde min de smert voelt zijner wonden,
    (175) So sult ghy roepen mee: want so s’aen ’t minnen raeckt
    Dient op haer eerbaerheyd geen rekeningh gemaeckt.
Maer s’is op u verlieft: daer mooght ghy vast op bouwen.
So was s’oock op haer man: nu siet hy met berouwen
    Wien dat hy heeft vertrouw, en krauwt misichien zijn hooft
    (180) Dat hy een lichte koy lichtvaerdigh heeft gelooft.
Wat is Andromache geluckiger te houwen
Die Hector heeft getrouwt: daer mags’er op vertrouwen.
    Oock had het u betaemt, my, nae dat voorschrift, mee
    Te houden voor een vrouw, als hy Andromache.
(185) Ghy haelt de swaerte niet van uytgedrooghde blaeden,
Die d’ alderminste wind, van alle sap ontlaeden,
    Doet vallen van den boom. So is een brand-aer licht:
    Maer noch en haelt ghy ’t niet by die in het gewicht.
Dus songh uw suster my (ick ken het noch van buyten)
(190) Dit heeft sy my voorseyt met ongebonde tuyten;
[p. 181]
    Wat maeckt gy arm Oenoon? wat zaeyt gy in het zand?
    ’r Is arbeyd te vergeefs te ploegen op het strand.
Daer komt een Grieckse vaers: die ’t alles om sal keeren
Met wissen ondergangh: te been, en wilt se weeren:
    (195) De Griekse vaers die komt; loopt, boort het schip in zee.
    Wat bloed en ongeluck brenght dese kiel niet mee?
Dus sprack sy raesende: strax wierd sy wegh genoomen:
Haer maeghden pasten op om haer te hulp te komen
    Dewijl Cassandra van Apollo wierd gereen.
    (200) Mijn hayr rees over end: een schrick gingh door mijn leen.
Het geen sy dus voorsey heb ick nu wel vernoomen.
Nu is de Grieckse vaers in mijne wey gekoomen.
    Al is sy schoon van lijf, wat is sy als een hoer
    Die, op haer gaft verlieft, uyt haere landen voer?
(205) Sy was noch eens te voor van Theseus wegh genoomen:
Ick heb het ondersocht, en ’t kan in mijn niet koomen
    (Wie sal ’t oock nemen aen) dat van een Iongelingh,
    Die vol van hitte was, sy maeghd nae huys toe gingh.
Ghy moocht het om haer eer, of misdaed te verbloemen,
(210) Geweld en vrouwe-kracht, en roof, en erger noemen:
    Maer als dat dickmaels beurt so werdter wel gelooft
    Dat, die genoomen is, selfs wilde zijn gerooft.
Oenone niet te min, hoe schandelijck bedroogen,
Blijft haeren man getrouw: hoewel sy sou vermoogen
    (215) Uw voorschrift volgen, en sich oock te buyten gaen:
    Wat sou sy anders doen als ghy hebt voorgedaen?
Van Satyrs, rap te koot, en geyl om my te foolen,
Ben ick in’t bosch gesocht (ick had my daer verschoolen)
    En Faunus, die op ’t hooft twee scherpe hoorens draegt,
    (220) Heeft my in het geberght van Ida nae gejaegt.
Een God heeft my bemindt, die met den God der baeren
Heel Trojen heeft bemuyrt, doorluchtig door zijn snaeren:
    Die heeft mijn maeghdom wegh: maer doch, ick vochter voor
    En weerde my al langh eer dat ick die verloor.
[p. 182]
(225) Ick trock, eer dat hy tot syn wil heeft kunnen raecken,
Mijn hayren uyt mijn hooft,ick schende wang en kaecken;
    Geen paerlen voor myn eer, geen goud heb ick begeert,
    Het voeght den vryen niet om loon te zyn onteert.
Hy gaf my uyt sich selfs ’t geen hy my waerd geacht heeft:
(230) Hy leerde my verstaen wat yder kruyd voor kracht heeft:
    Wat dat de wonden heelt, wat bloed of adren stelpt:
    Wat wortel, bloem en blad, en sap de krancken helpt.
Hy leerde my de kunst van sieckten te genesen:
Maer, laes die andere behulpsaem plagh te wesen,
    (235) Weet hier geen helpen aen; de sieckte, die my schort,
    Is liefde, die niet licht door kruyd geholpen word.
Selfs heeft hy ’t vee gehoedt, en quynd’ aen myne wonden
Die aller kruyden kracht en heel-konst heeft gevonden:
    Nu is het so gestelt dat ghy my helpen kunt,
    (240) Dat aen de kruyden noch de Goden is vergunt.
Ghy kunt, en ick verdien ’t: heb met my medelyden;
Ick kom niet met de Grieck om Trojen te bestryden;
    Ick ben, en was de uw van onsen kindschen dagh:
    Nu bid ick dat ick voort de uwe blyven magh.



INHOUDT

des

SESTEN BRIEFS.

PELIAS de soon van Neptunus van Neptunus had uyt bet Orakel verstaen dat hy niet ver van zijn dood soude zijn als yemand bloots-voets soude koomen daer hy besich was zijnen vaeder te offeren. ’T ghebeurde, terwyle hy de jaerlijxse offerhande dede, dat Jason zijns broeders Aesons soon, hebbende zyn schoen aende rivier Anaurus in het slijck laeten steken ende sich haestende om in den dienst sich mede te laeten [p. 183] vinden met eene voet bloot aldaer verscheen. Pelias ghedenkende aen het Orakel heeft zyne neeve Iason gheraden dat hy nae Colchos soude gaen om het gulde Vlies te haelen, hopende dat by aldaer mochte om hals raecken, als zijnde hetselve een wenk boven menschen-magt: maer Iason heeft dese tocht, als zijnde een grootmoedigh Iongelingh, gaeren aengenomen, ende, hebbende by een versaemelt veele griekse Edellieden, is uyt Thessalien met het schip Argo ’t seyl gegaen, ende door onweder aen het eyland Lemnos geraeckt, alwaer de vrouwen met gemeen goed-vinden alle de mans op eenen nacht hadden omgebraght. In dit Eyland regeerde Hypsipyle, die haeren Vaeder Thoas door behendigheyd, en veynsende hem dood te sijn in het leven hadde behouden, ende heeft den vreemdeling Iason vriendelijck ter berberge ende oock in haer bed ontfangen. Moer hy, nae verloop van twee jaeren, door syne met-ghesellen vermaent synde, ende den tijdt sulckx vereyschende, zijne reys ende aenslag te willen volbrenghen, heeft Hypsipyle, op het uyterste groot gaende aldaer gelaeten ende is nae Colchos geseylt, daer hy door hulp ende kunst, Medea den waeckenden draeck in slaep ghebraght ende de stieren van Mars overwonnen hebbende, het gulde vlies bekoomen heeft, en het selve beneffens haer ten lande uytgevoert: waerom Hypsipyle ten hooghsten ghebelgt synde dat by een ander boven haer liefhad, heeft sy Iason door desen brief gesocht van Medea af te trecken, hem van wegen syne behoude reyse geluck wenschende, ende, om haer by bem in kleynachtinge te brengen, haere wreedheydt ende toveryen verfoeyt, ende wenscht haer beyde op het eynde veel quaeds ende vervloekinge toe.

[p. 184]

HYPSIPYLE aen IASON.

GHy hebt dan, so men seyt, het gulde Vlies genoomen
En zyt van uwe reys weerom te huys gekoomen;
    Ick heet u wellekom dat ghy behouden zyt:
    Oock wensch ick u geluck so veel ghy wilt of lydt.
(5) Maer ’t had uw plicht geweest (al hebt ghy die vergeeten)
Door brieven van uw hand my dat te laeten weeten:
    Want, schoon ghy had gewilt, ’t was niet in uwe hand
    In spijt van weer en wind te komen hier aen land.
Maer, of het weer en wind u van mijn kusten dreven,
(10) Ick was ’t wel waerd geweest dat ghy eens had geschreven:
    Hoe komt het dat men ’t hier uyt het gerucht vernam
    Eer dat aen my een brief van uwe handen quam?
Hoe dat ghy had getemt des krijsch-gods wilde stieren
En onder ’t juck doen gaen so vreeselijcke dieren:
    (15) Hoe dat gy hebt gezaeyt, daer vreemd gewas af quam,
    Van volck, dat wapens had, maer haest een eynde nam;
Daer ’t niet van noden was dat haer uw swaerd quam kerven:
Een volck, dat vechtende malkandren haest dee sterven:
    Hoe dat een fellen draeck ontrent de gulde vacht
    (20) (Een draeck die noyt en sliep) had dag en nacht de wacht:
Hoe dat ghy evenwel, in spijt van die ’t bewaeckte,
Door uwe dapperheyd het vlies ten roove maeckte.
    Och, had ick dit verstaen door uwen brief voor heen
    Eer het gerucht hier quam, hoe hoogh had ick getreen!
(25) Had ick aen al de geen, die ’t niet geloven konden,
Selfs kunnen seggen, leest, dit is aen my gesonden!
    Maer, of ick my beklaegh van uw versuymde plicht,
    So ick maer d’uwe blijf acht ick de mis-slagh licht.
Men seyt een vreemde Hex met u te zijn gekoomen,
(30) En dat sy op uw bed mijn plaets heeft ingenoomen:
    De liefd is vol van vrees en sy gelooft wat ras:
    Maer, of den Hemel wou, dat dit gelogen was!
Och, of ick mijnen man lichtvaerdigh hier betichte,
En buyten syne schuld hem leugenen op dichte
[p. 185]
    (35) Door ’t lopende gerucht, dat los daer henen vliegt,
    En dien ’t niet veel verschilt of ’t waerheyd seyt of liegt.
Lest was hier uyt uw land in ’t eyland een gekoomen,
En ick had naeuwelijx den Thessaler vernoomen
    Of vraegh hem, hoe gy vaert, wat mijnen Iason maeck:
    (40) Hy stond als of hy van den donder was geraeckt;
Hy stond beschaemt, en sloegh syn oogen neer ter aerde:
Ick berste voor den dagh, ick liep tot hem, en baerde
    En scheurde mijn gewaed, en riep, ô my! ô wee!
    Leeft hy of is hy dood? het noodlod treft my mee.
(45) Hy leeft, sprack hy verbaest: en ick heb hem gedwongen
Te sweeren, of ’t so was, en tot een’ eed gedrongen:
    Hy swoert: en, schoon hy ’t my ten diersten had verklaert,
    Nocht heb ik ’t niet gelooft dat gy in ’t leven waert.
Nae dat ick was bedaert en tot my selfs gekoomen
(50) Hb ick wat naeder noch nae al uw doen vernoomen:
    Hy sey my, hoe ghy hebt gedreven voor de ploegh
    Een koppel stieren, dat metaele klaweuwen droegh:
Hoe slange-tanden zijn gesaeyt gelijck het kooren,
Waer uyt gewaepend volck wier metter haest gebooren
    (55) En metter haest gevelt door onderlingen strijd,
    Een volck, dat met den dagh sich ’tleven maecte quyt.
Noch ben ick niet gerust en ty van nieuws aen ’tvragen.
De stieren zijn getemt, den Draeck is dood geslaegen.
    Maer Iason leeft die noch? dus spreeck ick tusschen bey:     (60) De vrees ontneemt my weer ’t geen my de hoope zey.
Terwijl hy besigh is in ’t langh en breed te spreeken
En in de praet verwert, begint hy los te breecken
    En liet sich onbedacht ontvallen dit, en dat,
    Waer uyt de wonde bleeck die ick ontfangen had.
(65) Helaes! wat is de trouw die ghy my hebt geswooren?
Waer is het houwlijx-recht by ons gemaeckt te vooren?
    Waer is de bruylots-toorts, die ’t beter had gestaen
    Te steken onder ’t hout dat lijcken heeft gelaen?
Oock zijn wy niet by een in ’t heymelijk geloopen:
(70) Ick ben niet steels gewijs noch om een hoeck bekroopen:
[p. 186]
    Maer Iuno was te feest, die sat daer boven aen,
    En Hymen is met ons nae ’t bruylofs- bed gegaen.
Wat Iuno, wat Godin, wat Hymen magh ick praeten?
Der Raezernyen een, ter hellen uytgelaeten,
    (75) Droegh daer de bruylofs-toorts, die vanden bloede droop:
    Van slangen was het hayr dat om haer schouders kroop.
Maer wat was my aen u of aen uw volck gelegen?
Aen die van Minya, die met u henen tegen?
    Wat raeckte my uw schip? wat maeckte Tiphys hier?
    (80) Wat dee by hier aen ’t land die ’t schip had in ’t bestier?
Hier was geen gulde vlies te haelen of te soecken:
Des ouden Aethes hof lagh niet in dese hoecken:
    Hier quam den Ram niet aen die met syn goude vacht
    Den soon van Athamas de golven overbraght.
(85) Eerst had ick in myn sin (maer ben te rugh gehouwen
Door’t voorbeschick der Goon) met Lemniaense vrouwen
    U hier van daen te slaen: want wyven van dit land
    Verstaen sich om de mans te helpen aen een kant.
Met so een dapper volck most ick my selfs beschermen.
(90) ’k Ontfingh een man in stad, in huys en in myn ermen:
    De Son, sints dat ghy hier by my in Lemnos bleeft,
    Was tweemael by den Bock en tweemael by de Kreeft:
Den derden oegst quam aen als ghy om seyl te maecken
Quansuys geperst (ick denck om van my af te raecken)
    (95) My dese woorden hielt gemengt met meen’gen traen:
    Hypsipyle, ick werd genoodsaeckt heen te gaen;
Ick werd van u geruckt: maer so door dwang der Goden
Myn wederomme-komst my niet en werd verboden,
    So keer ick weer tot u: ick gae van hier, uw man,
    (100) En sal het altijds syn so ’t immers wesen kan.
Dit bid ick nu op u: dat ghy doch wel wilt sorgen
Voor ’t geen ghy van ons tween draeght in uw buyck verborgen:
    De vrucht beveel ick u die ick u heb verweckt,
    Dat gy die voor een moêr en voor een vaêr verstreckt.
[p. 187]
(105) Dit seyd ghy, en ghy bleeft in verdre woorden steecken:
Het staet my wel te voor dat ghy niet uyt kon spreecken:
    Een vloed van traenen snee uw valsche reden af,
    Die uw geveynsde mond my tot mijn afscheyt gaf.
Ghy klimt de leste ’t scheep van uwe met-gesellen:
(110) Men ruckt de zeylen op: de winden doen se swellen,
    De riemen gaen haer gangh, elck roey-spaen is een vin:
    Ghy ziet te rugh nae ’t land, en ick te zeewaert in.
Daer leyt een hoogen toorn (daer gae ick heenen strijcken)
Van waer men wijd en zijd kan over ’t waeter kijcken;
    (115) Mijn boesem werd my nat van traenen die ick giet:
    Maer ’t schreyen evenwel belet my ’t kijcken niet.
’K sie door de traenen heen, en mijn bekreeten oogen
Begunstigen mijn minn’ en doen uyt mededoogen
    My vry al verder sien als ick te voorens plagh,
    (120) En recken het gesicht daer het niet reycken magh.
Ick heb, voor u beducht, om uw behouwe leven
De Goden aengebeen: ick heb belooft te geven:
    En ’t schijnt haest rêen te zijn dat ick my daer van quyt
    Om dat ghy noch gesondt en in het leven zijt.
(125) Sal ick dan, ’t geen ick heb belooft, den Goden geven,
En sal Medé de vreugd en vruchten van u leven
    Genieten, waerom ick beloften heb gedaen?
    Sot is hy, die dat van een minnend hert neemt aen.-
Sal ick ter kercke gaen en daer geschencken geven
(130) Om dat ick Jason heb verlooren by sijn leven?
    Sal ick gaen offeren en bock’ en rammen slaen
    Om dat ick heb verlies van mijnen man gedaen?
Staegh was ick ongerust, en ’t dee my dickmaels beven,
Dat uwen vaeder u een Griekse vrouw mocht geven;
    (135) De Griekse vreesden ick: nu is ’t een vreemde vacht.
    Ick ben gewondt van waer ick ’t niet en had verwacht.
Haer schoonheyd noch haer deugd en hebben u bewoogen:
Ghy zijt door swarte konst tot haere min getoogen.
    Zy snijt het grousaem kruyd door een beswoore mes;
    (140) Sy ruckt de Maen om laegh door kracht van toverles;
[p. 188]
Sy doet de Sonne-koets sich bergen in de wolcken;
Sy doet de stroomen staen en stremmen in haer kolcken;
    Sy steuyt de vloet en toomt de breydeloose zee;
    Sy brengt de bosschen wegh, en klipppen van haer stee;
(145) Men siet s’ als raesende, lanx ’t kerckhof en de graeven
Met ongebonden hayr by naere nachten draeven:
    Sy wroet met vingeren daer daeghs het lijck vyer was,
    En leest de beenders uyt der dooden warme as:
Van den afwesigen boetseert sy wasse lyven
(150) En maeckt sich beeldekens van mannen en van wyven,
    Die sy gevoelen doet al wat het beeldsel lijdt,
    So sy het prickt en priemt en brand en kerft of snydt.
Geen dingh en werd te recht door kruyd of kunst verkreghen
Dat beter onbekent en nutter waer geswegen:
    (155) De rechte liefde wil gewonnen zijn alleen
    Door schoonheyt, door de deugd en door bevalligheen.
Omhelst ghy dese kol, en kunt ghy sonder vreesen
Met so een eunjer-hoer op ’t selve bedde wesen?
    En rusten daer gerust so dicht aen haere zy,
    (160) En slaepen onvervaert voor al haer tovery?,
Ick denck, sy dwongh u mee het juck op u te laeden
So sy de stieren dee door kracht der toverblaeden:
    Ghy raeckte mee in slaep, en wierd gezuyesust
    Al met de selve hand die draecken braght in rust.
(165) De daeden die ghy doet, de vroomheyd uwer helden
Doet sy op haeren naem vast loopen en vermelden:
    So is het wijf haer man in desen in de weegh,
    En eygent haer den lof die haeren man verkreegh.
So werd wel licht uw eer aen haere kunst gegeven,
(170) En, ’t gheen gy hebt verdient, haer kruyden toegeschreven:
    So werd uw roem gerooft en uwen glans verdooft,
    En altijd vindmen volck dat achterklap gelooft.
Uw moeder vind het quaed (gae vry met haer te raede)
So doet uw vaeder mee, en isser in belaede:
[p. 189]
    (175) Die ghy een Snaer bestelt van onder ’t noorder As.
    Sy soecke daer een man daer sy voor henen was.
Lichtvaerdigh’ Aesons-soon, die haestiger kunt draeyen
Als selfs de winden doen die in de mey-tijd waeyen,
    Waerom doch hebben u beloften geen gewicht
    (180) Die ghy my hebt gedaen so dierbaer en so dicht?
Ghy ginght myn man van hier, en soudt het altijd wesen:
Waerom komt ghy dan niet en zijt het als voor desen?
    Laet my de vrouw nu zijn van een die weder quam
    So wel als ickse was van die zijn afscheyd nam.
(185) Geldt edeldom by u, en stammen en geslachten:
Kunt ghy Hypsipyle nae haeren afkomst achten:
    So een doorluchtich huys by u zijn waerde vind:
    So weet dat Minos-soon my hadde tot zijn kind.
Mijn groote-vaeder is de vinder van de wijnen:
(190) Men ziet mijn groote-moer met seven sterren schijnen:
    Sy draeght een goude kroon op haer vergodlijkt hooft,
    Wiens glans het minder licht van haer gebuyren dooft,
Daermen van sulken spreekt kan men van my niet swijgen.
Heel Lemnos komt my toe, en ’t is met my te krijgen;
    (195) Oock heb ick nu gebaert: wenscht u en my geluck;
    Om datse quam van u dee my de vracht geen druck.
De vaeder maeckte dat het lichter viel te draegen.
Oock kan ick van ’t getal my selven niet beklaegen,
    Maer meene dat ick my met rêen geluckigh acht
    (200) Dat ick van tweelingen geluckigh ben ontvracht.
Indien ghy vraeght aen wien de kinderen gelijcken:
Uw wesen, uw gesicht is in het haer te kijcken,
    In als gelijcken sy de vaeder op een hayr:
    Alleen verschillen sy in ’t liegen vande vaer.
(205) Het heeft niet veel gescheelt of had u dese quanten
Doen brenghen, om voor my te dienen als Gesanten:
    Maer d’oorsaeck, dat de reijs niet voort en is gegaen,
    Was doenmael, dat ick voor een stiefmoer was belaen.
[p. 190]
Een stiefmoer was noch yet: Medea dee my vreesen;
(210) Gheen stiefmoer kan so quaed als een Medea wesen;
    Sy is al vry wat meer als ’t geen men stiefmoer heet:
    Tot alle grouwelen heeft sy de hand gereedt.
Medea, die haer broer in honderd stucken kapte,
En diese langhs de wegh en over velden smackte,
    (215) Hier ’t hooft, en daer een hand, een voet, een been, een arm,
    Hier ’t hert en daer de longh, de lever of een darm,
Sou die mijn kindertjes uyt medelyden spaeren?
Dees hebt ghy evenwel uyt Colchis wegh gevaeren,
    Betoovert door haer kunst, en hebt die Kol geset
    (220) Voor uw Hypsipyle, en ginghter mee te bed.
Sy gingh noch uyt voor maegd, en konde sich vergaepen
Aen een getrouden man, en heeft by hem geslaepen
    In schandigh overspel: wy gingen ’t saem te bed
    Van weder zyden vry, en het was onbesmet.
(225) Sy heeft haer vâer verraen: ick heb de mijn behouwen,
Hy wiert door my bewaert voor ’tmoorden van de vrouwen;
    Sy hoort in Colchos t’huys, en is gevlucht met schand:
    In Lemnos vind men my; ick loop niet uyt mijn land.
Noch moet een deugdsaem wijf voor so een vercken wijken:
(230) Sy heeft den man verdient en laetter my op kijcken;
    Haer quaed-doen streckt haer voor een grooter houlijx-goed
    Als my het koninckrijck van ’t machtig Lemnos doet.
Ik doem het quaed-bestaen der Lemniaensche vrouwen:
Verr’ is het daer van daen dat ick ’t voor goed sou houwen:
    (235) Maer spijt en ongelijck doet oock den vrouwen zeer,
    En die vertoorent is vind allerley geweer.
Segh my, indien ghy hier door tegen-wind en stroomen
(Gelijck het had behoort) had moeten haev’nen koomen,
    En so ick u, en haer, die u my doet versmaen,
    (240) Met mijne tweelingen was te gemoet gegaen:
Had gy niet wel gewenscht, dat, eer gy my genaeckt had,
Sich uyt medoogentheyd het aerdrijck opgemaeckt had
[p. 191]
    Om u op die maenier van my te zien verschoont?
    O booswicht, wat gelaet had ghy my doe getoont?
(245) Als ghy uw kindertjes had koomen aen te schouwen?
Als ghy my had gezien, hoe had ghy u gehouwen?
    O trouweloose schelm, wat dood,wat straf, wat pijn
    Had ghy niet selfs geseyt by u verdient te zijn?
Noch had ghy geen gevaer gelopen van uw leven:
(250) Noch had ick u verschoont: de schuld waer u vergeven:
    Niet, Jason, om dat gy dees goedheyd waerdigh waert,
    Maer om dat ick my ken te zyn van goeden aert.
Ick had my op die hoer gewroocken met mijn handen;
Gevloogen in haer licht, verscheurt met mijne tanden:
    (255) Ick had mijn lust voor my en andere geboet,
    En wie sy oyt misdee versaedight met haer bloed.
Medëe had aen my oock een Medé’ gevonden,
En, so der plaetsen zijn daer ’t recht is ongeschonden,
    En, so der Goden zijn die voor de vroome staen,
    (260) So wensch ick (en het moet’ oock na mijn wenschen gaen)
Dat sy, die in mijn stee is aen uw zy gelegen,
(Dat overspeeligh vel) gae treuren langs de wegen
    Gelijck Hypsipylé, en proeve selfs de wet
    Die sy eerlooselijck een ander heeft geset;
(265) Dat sy, gelijck ick sucht als een verlaete vrouwe,
Een, die twee kinderen, en sonder vaeder, houwe,
    Oock haeren man verlies noch by zijn levend lijf,
    En met twee kinderen alleenigh sitten blijf;
Dat sy niet langh besitt’ ’t geen qualijck is verkregen:
(270) Dat slimmer henen gae ’t geen quam door slimme wegen:
    Sy doole lanx het land, haer vluchten heb geen end,
    Sy vinde nergens rust waer sy haer henen wend.
Gelijck sy is geweest een suster voor haer broeder,
Een dochter voor haer vaer, so sy sy oock een moeder
    (275) Voor haere kinderen, de vruchten van haer lijf:
    So sy sy voor haer man een duyvel van een wijf.
Als sy de Zee, en aerd, en al heeft doorgeloopen,
So gae sy nae de locht; die staet noch voor haer open;
[p. 192]
    Sy dwaele sonder geld en sonder troost of hoop,
    (280) Tot dat s’ haer eygen mes in haeren bloede doop.
Dit bid’ ick, die my sie van u te zijn verstooten
En om een andere veracht en opgeschooten:
    Het bedde sy vervloeckt daer ghy te saemen rust,
    En oock het lieve paer dat daer malkander kust



[p. 192]

INHOUDT


des


SEVENDEN BRIEFS.

NAe dat Trojen vanden Griecken inghenoomen ende verdelgt was, is Aeneas, de soon van Anchises ende Venus, de Huys-goden uyt den brand behouden ende met sich genoomen hebbende, met twintigh schepen in zee gheloopen, de welke een groot ghedeelte der selver door geswerft hebbende, door onweder in Lybien aengekoomen is, daer doenmael Eliza, toegenaemt Dido, de nieuwe Stad van Karthago boude. Dese was een dochter van Belus Koningh van Phenicien, ende weduwe van Sichaus een Priester van Hercules, en de rijckste van heel Phenicien, die van haer broeder Pygmalion om sijne groote schatten te kryghen verraedelijck aen het autaer is omghebraght, waerom sy van Tyrus vertrocken ende haere broeders wreedheyd ende gierigheyd ontvlucht is hebbende veel rijckdom en schatten te scheepe ghebraght ende de selve hem ontvoert. Aeneas dan aldaer gelandt sijnde is van haer seer minnelijck ontfangen ende Dido is so verre op hem verlieft geworden dat sy by hem geslaepen heeft. Maer als Aeneas van Mercurius uyt den naem [p. 193] der Goden wierde aengemaent ende gedwongen te zeylen nae Italien dat hem door het Orakel belooft was, is hy van Dido, die door syn minne-vier heftigh brande, ende dit vernoomen had, versocht, syn voornemen van te vertrecken te verlaeten of ten minsten noch wat tijds te vertoeven ende sijne reyse uyt te stellen, ende nae dat sy hem lang te vergeefs met bidden en smeeken had ghesocht te vermorwen heeft sy, nu bereydt sijnde te sterven, desen brief aen hem geschreven, die sy de oorsaeck haers doods hiel te wesen.

DIDO aen AENEAS.

SO singht de witte Swaen gedoken in de briesen
Als hem het uyt genaeckt van ’t leven te verliesen:
    Oock spreeck ick u niet aen gelijck als of ick docht
    Dat ick door mijn gebeen uw hert vermorwen mocht
(5) Doe ick dat socht te doen liep my den hemel tegen:
Maer of ick woorden-spill’, wat isser aengelegen
    Voor een, die so veel deugds heeft aengelegt voor niet
    Voor die haer goeden naem en eer verlooren siet?
Ghy zijt dan noch van sin, en hebt het vast beslooten,
(10) Van hier in zee te gaen met uw gereede vlooten,
    En my rampsaelige te laeten hier alleen,
    En met de selve wind gaen eedt en schepen heen:
Ghy zijt dan noch van sin uw touwen los te binden
En uwe trouw met een: uw anckers op te winden
    (15) En u t’ontwinden van beloften, die ghy deed’,
    En zeijlen nae het land wien plaets ghy niet en weet.
Ghy wilt Italien gaen soecken met de winden,
En ’tis u onbekent waer dat het sy te vinden,
    Karthago raeckt u niet dat ghy vast groeyen siet,
    (20) Noch (’t geen ick aen u gaf) het Konincklijck gebiedt.
Ghy socht een ander land en hebter een bekoomen:
Gy tracht nae ’tgeen der vliegt, en ’tgeen gy hebt genome
[p. 194]
    Dat acht noch wilt ghy niet; te krijgen was uw wie,
    Nu vlucht ghy van het geen ghy kreeght, en al besit.
(25) Maer schoon ghy vindt het al nae suckelen en swerven:
Wie sal ’t u leveren? Wie sal u daer doen erven?
    Wie sal daer rijsen op en uyt sijn plaetse gaen
    Voor die hy niet en weet waer dat hy komt van daen?
Een tweede Dido moet ghy vleijen en verleyen,
(30) En noch eens trouwen, om noch eens weer uyt te scheijen:
    Maer waer nout gy een stad die aen Kartaagh gelijck,
    Daer men uyt het kasteel zijn volckren overkijck?
Maer of ghy ’t al verkreeght nae uwen wensch en sinnen,
Waer krijght gy so een vrouw die u, als ick, sal minnen?
    (35) Ick brand gelijck het hars in wasse toortsen doet,
    En dagh, noch nacht, noch uyt zijt ghy uyt mijn gemoed.
Ghy, die mijn gunst beloont met veel ondanckbaerheden:
Op mijne reden stom, en doof op mijn gebeden:
    Die (was ick wijs, en kost ick, so ick ’t most, bevroen)
    (40) Ick kunnen derven most en uyt mijn sinnen doen.
Noch kan ick evenwel, schoon ghy my wilt verlaeten,
Mijn min niet lochenen: noch kan ick u niet haeten;
    Ick klaegh maer over u dat ick u ontrouw vin:
    En hoe ick langer klaegh hoe ick u meer bemin.
(45) Spaer, Venus, uwe Snaer: koom uwen broeder streelen,
Gewieckte Minne-God: hy pass’op uw beveelen,
    En geef zich in uw dienst. Buyght zijn te stracken zin
    Dat hy my oorsaeck geeft dat ick hem steeds bemin.
Ick miss’, en door zijn beeld werd ick al mee bedroogen:
(50) Hy is niet inder daed het geen hy schijnt voor d’oogen:
    Hy is niet sacht van aert, gelijck zijn moeder doet:
    ’T schijnt suycker dat hy biedt en dickmaels is het roet:
En ghy, Aenea, zijt gebooren uyt de klippen,
Daer hebt ghy beeren-melck gesoogen met uw lippen:
    (55) Of zijt in ’twoud geteelt van dieren wreed en wildt:
    Daer hebben met de mam de tygers u gestilt.
[p. 195]
Of ghy zijt voortgebracht uyt de verwoede baeren:
De baeren, die ghy ziet noch onbequaem te vaeren,
    En die ghy evenwel te vaeren zijt gesint
    (60) Schoon het u werd verboon van weder en van wind.
"T is winter: waer nae toe? Laet die eerst henen schieten,
En ’t geen dat sy my gunt laet my dat doch genieten:
    Het geen sy u verbiet dat koome my te baet:
    Siet wat een holle zee hier alle daghen gaet.
(65) Lijd, dat ick ’t hebbe danck te weeten aen de Winden
Het geen ick heb gewenscht by u te mogen vinden:
    De winter en de wind, die op het water woed,
    Sijn veel rechtvaerdiger als uw verhard gemoed.
Ick ben so veel niet waerd, dat ghy om my t’ontvaeren
(70) Uw leven wagen wilt in spijt der woeste baeren:
Dat ghy gheen Zee ontsiet als ghy maer raeckt van hier:
    Och, so ghy daer vergaet staet u het vluchten dier.
’T Valt kostelijcken haet, en wilt hem dier bekopen
So ghy om my t’ontgaen wilt in uw dood gaen loopen:
    (75) So men het sterven acht voor een geringe saeck
    Mits dat men maer van hier uyt mijne handen raeck.
De winden sullen haest haer selven gaen bedaeren:
De zee sal als een vloer haest wesen te bevaeren:
    Men sal de Waetergoon weer haest ter speelkoets zien
    (80) En Aeols onderdaens nae haere hoolen vliên.
Och, wasser mee by u veranderingh te vinden
Gelijck men die bespeurt in ’t keeren van de winden!
    Oock salmen die in u bevinden mettertijd
    So ghy niet harder als het harde scheeps-hout zijt
(85) ’T was yet, indien ghy noyt de golven had bevaeren:
Was u den aert ontkent der dulle winter-baeren:
    Maer ghy, die so veel tijds op ’twaeter hebt gesweeft,
    Hoe komt dat ghy ter zee u so ontijdigh heeft?
Schoon dat hy handsaem waer, en scheen te willen seggen
(90) Maeckt uwe schepen los, wat blijft ghy langer leggen:
[p. 196]
    So denckt en over denckt hoe dat de woeste zee
    Brenght altijd haer gevaer en ongemacken mee.
Oock die sijn trouw en woord meyneedigh heeft gheschonden
Werdt daer wel van de Wraeck ghevolght en oock ghevonden:
    (95) Hy raeckt niet altijds vry die ’t meynde so t’ ontvlien:
    Men heeft daer oock wel straf om ontrouw sien gheschien.
Men heeft de Rechtgodin oock wel op zee vernoomen:
Bysonder als die schuld uyt minnen was gekoomen:
    Om dat Vrou Cytheré (gelijck men seyt voor wis)
    (100) De moeder van de min, uyt zee gebooren is.
Ick die bedorven ben, ben bangh voor uw bederven;
Ick schroom voor uwe schae die my den dood doet sterven:
    En, schoon ghy met my als een vyand hebt gedaen,
    Noch vrees ick dat uw schip mocht op de zee vergaen.
(105) Leeft liever, leeft; ick bid dat ghy niet koomt te sterven:
Ick sal u beter so als door uw dood bederven.
    ’K heb liever dat men segh dat ghy my sterven deed
    Als dat ghy selver stirft door schipbreuck die gy leed.
Neemt dat het so geviel, dat u de felle winden
(110) Van buy op buy gevolght op ’t waeter quaemen vinden
    (Geen voorspoock sy der in den voorslagh die ick doe)
    En dreygden met de dood: hoe wierd ghy wel te moe?
Strax quam u in den sin hoe ghy my hebt bedroogen:
Wat eeden dat ghy deed, maer al te mael geloogen:
    (115) Daer soud ghy Dido zien als voor uw oogen staen
    Geperst te sterven door ’tbedrogh van een Trojaen.
Daer sou mijn droeve schim u, met bekreete wangen,
Met een bebloede borst en ’t hayr om ’t hooft gehangen
    Verschijnen in den nood: de schim van uwe vrouw,
    (120) Die u verwijten quam uw ongehouwe trouw.
Dat, en al watter meer sich voor u mocht vertoonen
Daer van en souf ghy u niet suyvren noch verschoonen,
[p. 197]
    Als al te wel verdient; gedenckt in sulcken punt
    Wat blixem datter valt op u te zijn gemunt.
(125) Geef maer een weynigh tyds aen ’t woeden van de baeren
Een aen uw wreedheyd mee, en laetse bey bedaeren;
    Sie, so ghy wat vertroeft, wat voordeel dat ghy doet:
    Het weer sal handseam zijn en alle golven goet.
En, schoon ick niet en had voor u besorght te wesen,
(130) Denck om uw lieven soon: daer hoort ghy voor te vrese.
    Verschoon zijn teere jeughd: spaer dat onnosel bloed:
    Het zy genoegh voor u dat ghy my sterven doet.
Wat heeft uw kind verdient? Wat deden uwe Goden
Met wien ghy uyt den brand van Trogen zijt gebloden?
    (135) Wat baet haer dat ghy die tot hier tot voerde mee?
    Die ghy het vyer ontnaemt verdrenckt ghy in de zee.
Gy voert geen gôon met u: noch heyligdom, noch vaeder
Sat op uw schouderen: ghy lieght het altegader
    Hoe ghy u des beroemt; oock ben ick d’eerste niet
    (140) Die sich door leugenen van u bedrogen siet.
En soder yemand vraeght, waer is uw vrouw gebleven?
De soder yemand vraeght, waer is uw vrouw gebleven?
    Ghy liet haer in der nacht alleen by duyster staen,
    En zijt, gelijck als my, haer trouweloos ontgaen.
(145) Dit hebt ghy my verhaelt: maer ’t geen ghy my vertelde
Heeft mijne ziel geraeckt, die sich hier in ontstelde
    Wijl sy haer schuldich vind. Mijn misdaed is te swaer
    Als dat de schuld met so een straf te boeten waer.
Oock staet het vast by my, en ’t kan niet anders wesen,
(150) Dat van uw goden selfs uw vonnis is gewesen:
    Daer komt het u van daen dat ghy nu seven jaer
    Gekaetst zijt op de zee door allerley gevaer.
’K heb u en uwe vloot ontvangen op mijn Reeden
Wanneer sy schaeloos was en schip-breuck had geleden,
    (155) En ick had naeuwelijx verstaen wie dat ghy waert
    Of heb u aen mijn Rijck en oock aen my gepaert.
Och of ick het daer by alleen had laeten rusten
Dat ick u landen liet, of leggen op mijn kusten!
[p. 198]
    En dat maer het gerucht niet door de wereld liep:
    (160) Of dat het waer gesmoort dat ick oock by u sliep!
O dagh mijns ongelucks, die ick my moet beklaegen,
Wanneer den regen viel met onbesuysde vlaege,
    Die ons dreef uyt het veld, en joegh ons van de jaght,
    En die ons allee bey in een speloncke braght!
(165) Doe heb ick yet gehoort: my dacht de boschgoddinnen
Die huylden door het woud, en de verwoed’ Erinnen
    (Gelaeten uyt de hel) die staecken de trompet
    En kraeyden ’t ongeluck van sulcken bruylofs-bed.
Verlooren eerbaerheyd, om dat ghy zijt geschonden
(170) Die ick voor eeuwich aen Sichaeus had verbonden,
    Kom, vordert my tot straf: waer kruypick arme vrouw?
    Waer berg ick my vá schaemt om mijn vergeten trouw?
Ick heb een beeld van hem in een kappel doen stellen
Met meyen fraey verciert en witte lamre-vellen:
    (175) Vier maelen hier van daen heb ick zijn stem gehoort
    Die my te seggen scheen: Kom Dido, maeck u voort.
Ick kom, Sichee, ick kom, ick kom, uw eygen vrouwe,
Ick die u toebehoort: noch wacht’ ick, ick ontrouwe:
    De schaemt houd my te rugh om mijn begangen schand,
    (180) Om mijn geschonden eer, alleen aen u verpandt.
Vergeef de misdaed my; ’k beken te zijn bedroogen:
Maer die het heeft gedaen die was van groot vermogen.
    Leg wat van mijne schuld op so bequaemen man:
    Sijn opsicht heeft wat in, dat ons verleyden kan.
(185) Sijn moeër, en de man waer van hy is gesprooten,
De ballast van zijn soon, de Goon, zijn reys-genooten,
    Die gaeven my de hoop (en ’t was niet ongegrondt)
    Dat hy wel blijven souw daer hy ’t niet quaelijck vond.
Indien ick doolen most, mijn doolingh dient geleden:
(190) Sy is ’t onschuldigen op eerelijcke reden;
    Hy die my doolen dee, so hy zijn woord maer hiel,
    Dat is so een man op wien heel niet te seggen viel.
My volght het ongeluck gelijck het dee voor desen,
En tot mijn stervens uyt sal het standvastigh wesen.
[p. 199]
    (195) Mijn broeder heeft mijn man aen het autaer geslacht
    En hy besit zijn goed die ’t schelmstuck heeft volbragt.
Ick gaf my op de vlucht, en most het al verlaeten,
’T gebeente van mijn man, en vaederland, en staeten:
    Mijn vyand volgde my en sat my op de hiel:
    (200) Ick haeste my, dat ick niet in zijn handen viel.
Ick raeck mijn vlucht, en zee, ter naeuwer nood ten ende,
En lande mettertijd by die ick niet en kende:
    Ick maecker kennis mee, en koop van haer het strand
    Dat ick voor niemandal gestelt heb in uw hand.
(205) Hier bouden ick een stad, en veste die met muyren,
So dat sy wierd verdacht by mijne nae-gebuyren:
    Men rust sich tot de krijgh, ’t raeckt alles op de been:
    Ick ben hier vreemd in ’t land, en maer een vrouw alleen.
Oock heb ick niet alleen mijn poorten op te wercken,
(210) Maer oock met waepenen my selven te verstercken:
    En ’t is hier niet genoegh dat ick Karthago bouw,
    Maer hier dient oock gesorgt dat ick mijn stad behouw.
Veel hebben my gevreen, aen wien ick kon behaegen,
Die nu verspeeten zijn, en haer van my beklaegen
    (215) Dat ick op Koningen noch Princen heb gepast,
    En my vergaepten aen een onbekende gast.
Wat twijfelt ghy om my te vleuglen en te binden,
Op dat Hiärbas magh op my zijn wraecke vinden,
    En my te leveren? Ick sie dat schermlstuck aen.
    (220) Daer zijn mijn armen, daer: doe my gevleugelt gaen.
Mijn broeder wachter nae: wat wacht ghy my te senden?
Doe hem zijn handen oock op zijne suster wenden.
    Hy heeft mijn má vermoort: dat hy zijn lust oock boett’
    En zijne moord-priem verw’ in mijn onschuldig bloed.
(225) Legh vry de Goden neer, en wacht u met uw handen
Te schenden ’t heylighdom dat ghy behielt voor ’t branden:
    De Goden willen niet van een gehandelt zijn
    Die godloos is in ’t hert en deugdelijck in schijn.
[p. 200]
So gy de man soud zijn, die voor de goede Goden
(230) (Die door uw sorgh quansuys de vlammen zijn ontvloden)
    Den offerdienst sou doen, berouwt het selfs de Goon
    Dat sy door uwe hulp de vlammen zijn ontvloon.
En mogelijck, o schelm, so kon het wel geschieden
Dat Dido swanger gingh die gy nu soeckt ’t ontvlieden:
    (235) O trouwelooz’, gy wilt uw arme vrouw ontgaen
    En heeft misschien een stuck van u in ’t lijf gelaen.
So sal ’t rampsaeligh kind van moeders onheyl erven:
So sult hy doen de vrucht voor zijn geboorte sterven:
    So sal Ascaentjes broer gaen met de moeder heen,
    (240) En onverdiende straf aen beyde zijn gemeen.
Maer dat gy henen gaet is door den last der Goden:
Och, of oock ’t herwaerts gaen te vooren was verboden!
    Och, had het haer gelieft dat aen het Punisch strandt
    Noyt de Trojaensche vloot door onweer was gelandt!
(245) Dees zijn de lootz luy om Italien te vinden
Dat gy te waeter soeckt, geslingert van de winden:
    Dit zijnse, denck ick, die de zee te recht verstaen:
    Gy hebt so langh gedoolt, nu sult gy seker gaen.
Misscihen of Troje selfs, so als het was voor desen,
(250) So als ’t by Hectors tijd op ’t schoonste plagh te wesen,
    De moeyte waerdigh was om daer te vaeren heen
    Met so veel swaerigheyd, gelijck gy hebt geleen.
Oock is ’t geen Simöis, geen vaederlandsche stroomen,
Maer ’t is den Tyber daer ghy arbeyt om te koomen:
    (255) Maer schoon het nu of dan nae uw begeerte gingh,
    Wat soud g’er anders zijn als maer een vreemdelingh?
En, even als ghy ’t land en lang gesochte stroomen,
Daer gy te bouwen denckt, noch niet en hebt vernoomen,
    So kon ’t oock wel geschien dat gy waert swack en oudt
    (260) Eer dat gy quaemt daer sich den Tyber-god onthoudt.
Men krijght niet altijd ’t geen men soeckt door verre weghen:
Gy naemt veel nutter aen het geen ghy siet verkregen:
[p. 201]
    Dit volck, en al het goed dat ick van over zee
    Pygmalion ontvoer, is voor mijn bruyd-schat ree.
(265) Brengh over met gemack uw Trojen in Karthaege:
Weest daer een Koningh die de kroon van beyde draege.
    En sijt gy graegh nae krijgh, en soeckt de kleyn Ascaen
    Door zijne waepenen ter zeege-koets te gaen:
Soeckt hy een vyand om een veld-slagh mee te waegen:
(270) Ick sal der in voorsien dat hy niet heb te klaegen;
    ’T sy dat men rust bemint, ’t zy dat men soeckt te flaen,
    Dees plaetse neemt van beydes, en vree en oorlogh aen.
Spaer’, om dijns vaeders wil, en om dijns broeders pylen
Die in mijn boesem schoot haer doodelijcke stylen,
    (275) Spaer’ om het heyligdom, dat met u vaert en sweeft,
    My en mijn huys, dat sich heel aen u overgeeft.
So hebb’ uw volck altijd de boven-hand in ’t stryden:
So zy uw schae versoet die bitter was om lyden:
    So leef Iülus langh in voorspoed en in macht:
    (280) So ruste het gebeente van uwen vaeder zacht.
Spaer my, Aenea, dan: behouw my in het leven:
Het is in uwe hand te nemen of te geven.
    Wat misdaed isser oock die ghy in my bevint?
    Wat anders, als dat ick te heftigh heb gemint?
(285) Ick ben van Phthia niet, noch van Myceen gesprooten:
Mijn maegen quaemen noyt voor Trojen met haer vlooten:
    Myn vaeder, noch mijn man trock tegen u te veld,
    En hebben op uw borst noyt punt of pieck gevelt.
So ghy ’t u schaemen mocht my uwe vrouw te noemen,
(290) Ick vraeg niet nae die naem, en wil daer niet op roemen:
    Seght dat ick uw waerdin, dat ick uw slaep-vrou ben,
    Als maer uw eygen hert my voor de zyne kenn’.
Ick weet in africa de kust, en zee, en straeten,
Wanneer m’er vaeren magh, wanneer men ’tdient te laeten:
    (295) Als ’t water open is dan sult ghy mogen gaen;
    Nu stopt de wier den wegh en kunt hier niet van daen:
[p. 202]
Belast my op tijd en op ’t gety te waecken
So sult ghy veyliger weerom van hier geraecken,
    En schoon ghy blijven wout als ’t tijd is om te gaen,
    (300) So sa lick seggen, Neen, ick vind het niet geraen.
Oock dient uw matte volck, uw schippers en maetroosen,
Nae so veel ongemacks noch vry een wijl te poosen:
    Oock eyscht uw swacke vloot die so veel hulps behoeft
    (maer half gecalesaet) dat ghy noch wat vertroeft.
(305) ’K versoeck een weynigh tijds eer dat ghy komt te scheyden
Voor ’t geen ick heb verdient, voor ’t geen sich tusschen beyden
    Mocht toonen, daer ick u noch dienst in konde doen
    En om my noch met hoop van houwelijck te voen.
Twerijl het weer bedaert en dat de zee gaet leggen,
(310) En men sich door de min laet raeden en geseggen
    Hoe dat sy dient gebruyckt: terwijl de hitte smoort
    Of sich laet maetigen door reden die men hoort:
So sal ick onderwijl en leeren en gewennen
Te draegen al wat voor het swaersten is te kennen:
    (315) So sal het geen ick nu houw voor de grootste pijn
    My schijnen lydelijck en kleyne smert te zijn.
Of, so ’t niet wesen magh, so heb ick vast beslooten
Door mijn verliefde borst een lemmer heen te stooten.
    Weest wreed so veel ghy wilt: maer, als het my gevil,
    (320) Duyrt uwe wreedigheyd niet langer als ick wil.
Ick schrijf: maer of ghy saeght hoe het hier is gelegen!
Ick schrijf: maer in mijn schoot leyt een Trojaenschen degen,
    Mijn traenen biggelen lanx mijne wangen af
    Op het getrocke swaerd dat my Aeneas gaf.
(325) Dat leyt hier in mijn schoot van traenen nat bedroopen,
Dat ick eer langen tijd sal in mijn bloed gaen doopen:
    Ick sal het blanck geweer ververwen gaest in rood,
    En vangen bloed, in plaets van traenen, in mijn schoot.
Hoe wel komt over een mijn dood met uwe gaeven!
(330) Ghy sult my goede koop doen sterven en begraeven.
[p. 203]
    Oock krijght nu mijne borst haer eerste wonden niet:
    ’T is langh dat my de Min tot in het herte schiet.
O sufter, ghy, die weet al wat ick heb bedreven,
Sult nu op mijnen asch de laetste giften geven:
    (335) Maer, daer men die begraeft, wil ick niet dat men schrijf
    ,,,Het geen hier werd bewaert is van Sichaeus wijf.
Noch wil ick evenwel, ô Anna, mijn getrouwe,
Dat men dit op mijn graf in ’t harde marmer houwe:
    ,,Hier rust Eliza, die haer selven ley ter neer:
    (340) ,, Aeneas gaf daer toe de reden en ’t geweer.


INHOUDT

des

ACHSTEN BRIEFS.

HErmione, dochter van Menelaus en Helena, is van Tyndarus, die haer groot-vaeder van ’smoeders wegen was, ende aen wien Menelaus doen hy na Trojen vertrock, sijn huys bevolen had, ten huwelijck belooft aen Orestes, de soone van Agamemnon haren Oom, ende van Clytemnestra. Menelaus hier van niet wetende, heeft de selve sijne dochter voor Trojen belooft aen Pyrrhus, de zoon van Achilles, dewelcke namaels wederom gekomen zijnde, de gemelte Hermione geschaekt heeft. Maer alsoo sij met grooten haet ingenomen was tegen het houwelijck van Pyrrhus, ende Orestes ten hoogsten beminde, heeft hem heymelijck door een bode doen aendienen, hoe dat sij best van Pyrrhus los raecken soude, het welcke alsoo uytgevoert is. Want nae dat hy Aegisthus ende sijne moeder om sijns vaeders dood te wreecken, had omgebraght, heeft hy inde kercke van Apollo, Pyrrhum vermoort: waer van hy namaels aen het autaer van Diana gesuyvert zijnde, heeft Hermione weder aengenomen.

[p. 204]

HERMIONE aen ORESTES.

U groet Hermioné: U, die haer placht te wesen
Een Broeder en een man: nu is ’t niet als voor desen.
    Nu spreeck ick u, gelijck als mynen broeder an,
    Een ander eygent sigh de naem van mynen man.
(5) ’t Is Pyrrhus, moedigh op sijns vaders dapperheden,
Die my besloten houdt, en heeft noch recht noch reden:
    Ick heb hem wel getoont dat wat my is geschiet
    Was tegen mynen danck, en meer vermocht ick niet.
Wat dat ick lyden most was tegen myn begeeren:
(10) Ick, die een vrouw maer was, kon ’t met gheweldt niet weeren.
    Wat maekt gy? sey ik hem; ick heb een heer en man,
    Die over ’t geen ghy doet sigh selven wreecken kan.
Ick riep, Orestes, help: maer Pyrrhus wouw niet hooren,
En scheen soo doof te zijn als was hy sonder ooren:
    (15) Hy trock my in sijn huys met openbaer geweld,
    En ick was niet gekleedt, noch kap of tuyt gestelt.
Hoe kon aen een slavin yets ergers overkomen,
Schoon Lacedemon was van vreemden ingenomen?
    Schoon dat de vyand my gemaeckt had tot zyn buyt,
    (20) En ick gevallen was aen een verwoede guyt?
Men heeft Andromachè so bitter niet gevallen
Doe Griecken meester was van de Trojaensche wallen,
    En joegh den rooden haen door alle daecken heen:
    Sy heeft in sulcken tijd niet so veel spyts geleen.
(25) Maer ghy, Orestes, so u dit aen ’t hert kan raecken
(Gelijck het wel behoort) so pass’ u op te maecken:
    Hier dient niet lang gewagt, kom toon’ uw koen en fris
    En tast vrymoedigh aen het geen uw eygen is.
Sult ghy, so yemand quam uw stallen op te breecken
(30) En dreef uw beesten heen, gereedt zyn om te wreecken,
    Den deegen in de vuyst, en sien ’t geduldigh aen
    Wanneer der yemand met uw wijf quam deur te gaen?
[p. 205]
Sie wat uw schoon-vaer dee, dat yder heeft gepresen:
Laet dat een voor geschrift van uwe plichten wesen;
    (35) Hem wierd zyn vrouw ontvoert; maer daer wierd oock verstaen
    Met al der Griecken macht dit stuck te wreecken gaen.
Had hy in ’t leege hof op ’t bedde blyven roncken,
En tegen zyn verdriet een slaepdranck ingedroncken,
    En had hy niet gemaeckt het heele land te been,
    (40) Myn moeder vondmen noch in Trojen, als voor heen.
Ghy hoeft geen duysenden van schepen te vergaeren,
Ghy hebt om mynent wil niet over zee te vaeren,
    Geen krijsch-luy, sonder end, te samelen by een:
    Past dat ghy selver komt: ghy schort hier maer alleen.
(45) Nochtans had ick oock so behoort geeyscht te wesen:
Oock ist niet schandlijck, maer waerd te zyn gepresen
    Dat een rechtschapen man om zyn geschonden bedt
    (So hy zyn vrouw bemint) sich flux in wapens set.
Is Atreus niet geweest ons beyder groote vaeder?
(50) Schoon gy mijn man niet waert (dat u verbind wat nader)
    Ghy zyt mijn broeder doch, gelijckmen ’t hier verstaet
    Daer oock des broeders naem op broeders kindren slaet.
Wilt my dan als een man zyn vrouw te hulpe komen:
Kom als een broeder, dien zyn suster is ontnomen:
    (55) Twee naemen porren u om uwen plicht te doen:
    Wilt herwaerts u als man en oock als broeder spoen.
’t Geliefde Tyndarus, van aensien en van jaeren,
Ons met malkanderen in onse jeugd te paeren:
    Het quam de grootvaer toe om over zyne nicht
    (60) Te doen so ’t hem gevil, en ’t hebbe zyn gewicht.
Mijn vaeder onbewust wat dat hier was bedreven,
Heeft my voor Trojen aen Achilles soon gegeven.
    Maer wijl de groote-vaer moet voor de vaeder gaen
    So grijp’ het oock zyn stad dat van hem was gedaen.
(65) Doe my mijn groot-vaer aen u heeft uytgegeven
Wierd niet een mensch verkort van alle dieder leven:
[p. 206]
    Maer so men u verstoot en my met Pyrrhus paert
    So doetmen u te kort, die mynen Bruygom waert.
Myn vaeder sal ons oock ons minnen licht vergeven:
(70) Hy is al mee geweest door minne tocht gedreven,
    Hy heeft al mee gevoelt de scherpe minne-schicht
    En boogh sich voor ’t geweld van het ghevleughe wicht.
Hy liet sich mee in ’t hert van Venus-soontje raecken,
En ’t geen hy selver lee kan hy in u niet laecken.
    (75) Myn moeder is al mee geliefkoost en gemint:
    Dat voorbeeld dient te zyn tot voordeel van haer kind.
’t Gaet my, ghelijck als het myn moeder gingh voordesen,
En Pyrrhus speelt de rol die Paris plagh te lesen:
    Maer of hy sonder eynd op ’s Vaders daden bralt:
    (80) Uw vaeder dee al mee daer op te roemen valt.
Gheen die in ’t leeger was was zyn bevel ontwassen:
Achilles selfs, hoe koen, most op zyn order passen;
    Achilles had te doen het werck van een soldaet:
    Uw vaeder was een hooft daer ’t alles onder staet.
(85) Daer men voorouders en zyn afkomst heeft te tellen
Daer hebt gy Pelops en zyn vaeder oock te stellen,
    En so ghy uw geslacht te degen oversiet
    Ghy sult de vyfde zyn van die met blixem schiet.
In uwe daden valt op vroomheyd niet te seggen.
(90) Sy zijn wat hatelijck, maer dat ’s te wederleggen:
    Uw vaeder was vermoort: die maekt uw wapens goed
    Ghy wreeckte ’t overspel en zyn vergoten bloed.
Ick hadde wel gewenscht dat gy uw dapperheden
Aen yets, dat beter was, had mogen gaen besteden:
    (95) Men gaf u oorsaeck tot het geen ghy hebt gedaen,
    Ghy koostse selver niet, en dat kan u ontslaen.
Ghy hebt het uytgevoert het geen u stond te wreecken
Aegisthus hebt ghy met uw eygen hand doorsteecken,
    En in het selve huys den schender neer geslacht
    (100) Daer hy uw vaeder had verradisch omgebraght.
[p. 207]
Staegh schrolt hier Pyrrhus op, en ’t werd van hem mispresen
Het geen tot uwen lof behoort geduydt te wesen:
    Ick belght my, en nochtans is hy so onbeschaemt
    Dat hy het laecken derft het geen u heeft betaemt.
(105) Ick swel en berst van spyt, en in myn ingewanden
Krop ick myn gramschap op, die hert en al doet branden,
    Waer uyt, tot in myn schoot, het soute water vliet
    Dat ick uyt onverduld lanx myne wangen giet.
Dit heb ick maer alleen om my te mogen wreecken:
(110) Mijn oogen loopen staegh als nimmer-drooge beecken:
    Mijn kaeken sonder blos, so die te wesen plagh,
    Syn nat en ongedaen door ’t schreyen nacht en dagh
Het schijnt ons van de goon alsoo te zijn beschooren,
Dat door het nootlot tot onschaekingh is gebooren
    (115) Al wie van Tantalus haer afkomst tellen moet:
    Als was ’t in het geslacht en zyn rampsaeligh bloed.
Ick spreeck niet van de Swaen hoe Leda wierd bedrogen:
Ick swijgh hoe Iupiter had pluymen aengetogen:
    Men weet, daer Isthmus scheydt den een’en andre zee
    (120) Hoe Pelops op zijn koets Hippodamia ree.
Hoe Thefeus voerde weg, door minne-tocht gedreven.
De schoone Tyndaris, die hy weer heeft gegeven
    Aen hare broederen. Hy, die haer had geschaekt,
    Heeft haer aen Castor en aen Pollux weer geslaeckt.
(125) De selve Tyndaris, ten tweedemael genomen
Van Paris, die by haer was als een gast gekomen,
    Heeft heel het Grieckenland geholpen op de been
    Dat met veel duysenden voer na den roover heen.
[p. 208]
Het heught my naeuwelijcx (noch heb ick het onthouwen)
(130) Dat om dat schoone wijf, die paerel van de vrouwen,
    Het alles was in rouw en in bekommeringh
    Doe men met alle man te scheep na Trojen gingh.
Het schreyd’ al watter was: haer groote-vaeder schreyde
Haer suster schreyde mee: haer broeders alle beyde:
    (135) En Leda socht de Goon te winnen met gebeen
    En smeekte Jupiter, van wien sy was gevreen.
Ick, noch een wicht, riep mee: och moeder sult ghy heen gaen,
Sult ghy gaen vaeren wegh en laeten my alleen staen?
    Mijn vaeder was van huys: My, om te toonen dat
    (140) Ick oock van Pelops quam, heeft Pyrrhus opgevat.
Och of Achilles waer gebleven in het leven!
Hy had zyn eygen zoon hier ongelijck gegeven.
    Hy vond het eertijds quaed (oock had hy’t nu gedaen)
    Met eenes anders wijf moedwilligh deur te gaen.
(145) Wat quaed heb ick begaen? wat dee ick oyt myn leven
Waerom de Goden my haer plaegen wilden geven?
    Wat reeden weetmen die ick oyt den Hemel gaf
    Waer door ick heb verdient haer ongenae of straf?
Mijn moeder wierd ick quijt in myne kindsche jaeren:
(150) Mijn vaeder was om wraeck nae Trojen heen gevaeren.
    Mijn ouders leefden bey, en evenwel ist waer
    Dat ick een weesje was, als had ik moer noch vaer.
Ick heb myn moeder niet in ’t eerste myner daegen
Met kinder-tael gevleyt, gelijck de kleyne plaegen:
    (155) Ick heb haer om den hals met handtjes niet gevat
    Terwijl ick op haer schoot of op haer armen sat.
Sy heeft geen sorgh gehad hoe dat men my sou kleeden,
Hoe men my cieren sou met soete kostlijckheden;
    Men heeft my uytgetrouwt: ick ben de bruyd geweest
    (160) Maer myne moeder was niet op myn bruylofs-feest.
Ick gingh haer te gemoet doe sy was weer gekoomen
En kost de vrouw niet, die ick daer voor heb genoomen;
[p. 209]
    Haer schoonheyd was de rêen die’ my geloven dee:
    Oock heeftse my gevraeght, Zyt ghy Hermioné?
(165) Dit scheen alleen ’t geluck te wesen van myn leven
Dat ick Orestes was ten houwelijck gegeven:
    Oock sa lick my van hem ontbloot voor eeuwigh zien:
    Indien hy met geweld sulx niet en komt verbien.
’t Is Pyrrhus, die my heeft gevangen wegh genoomen
(170) Schoon dat myn vaeder is verwinner t’huys gekoomen:
    Wat voordeel geeft het my dat Troje leyt in as?
    Ick ben der erger aen als doe ’t in wesen was.
Noch schijnt myn quaed by daeg wat lichter om te draegen.
Maer ’s nachts so vangh ick aen te huylen en te klaegen;
    (175) Wanneer ick ben te bed so gaet het schreyen aen:
    Daer loos ick sucht, op sucht, daer stort ick traen op traen.
Ick kruyp, so ver ick kan, van daer ick ben gelegen,
Als of ick in het bed mijn vyand had gekregen,
    En ben gelijck als een die geen gevoelen heeft,
    (180) Als die noch hoort noch siet schoon hy van binnen leeft.
So is het wel gebeurt dat buyten wil en weeten
Als een, die plaets en tijd en alles heeft vergeeten,
    Ick hem heb aengeraeckt die aen myn zyde lagh,
    En ding of lidt gevoelt dat ick niet noemen magh.
(185) Maer als ik wierd gewaer de mislagh die ick dede
Trock ick mijn hand te rugh, die ick niet wel bestede,
    En meynde dat ick die nu onreyn had gemaeckt
    Aen ’t geen ick aen zyn lijf onwetens had geraeckt.
Oock is het wel gebeurt als ick hem aen moet spreken
(190) Dat ick Orestes segh: en houw het voor een teecken
    Dat my wat goeds beduyt: de doolingh in den naem
    Neem ick voor voordeel aen, en is my aengenaem.
Ick bid u, om ’t geslacht vol onge lucks gegooten,
Ick bid u om de min, van wie het is gesprooten,
    (195) Van die den donder voert, van die met bl[i]xem schiet,
    Van die de zee en aerd en hemelen gebiedt:
[p. 210]
Ick bid u, om de min der asschen en der beenen
Van die uw vaeder was en mynen oom met eenen,
    Die ’t danck te weten heeft aen uwe dapperheyd
    (200) Dat hy nu in zyn graf niet ongewroken leyt:
Dat ghy ’t niet qualijck neemt dat ick voor heen gae sterven,
Dat ick myne jeugd het leven koom te derven,
    Dat ick een eynde maeck des droefheyds die ick ly:
    Of maeck dat ick uw wijf hoe eer liever zy.



INHOUDT

des

NEGENDEN BRIEFS.

HErcules, gebooren uyt Alcumena, die Iupiter onder de gedaente van haeren man Amphitruo hadde beslapen, hebbende drie nachten aen malkanderen ghevoeght, is van Eurystheus Koning van Mycenen door de listigheyd van Juno opgemaeckt ende aengeport gheweest tot stoute aenslaeghen en daeden om hem also om hals te helpen: maer dewijle hy seer groote sterckte ende verstand had is hy altijds overwinner gebleven. Onder andere heeft hy Achelous, een stroomgod in Aetolien, die sich in veelderley ghedaente veranderde om het houwelijck met Dejanira, ten laesten onder de gedaente van een stier overwonnen. Maer gelijck hy sich van vele monsters heeft meester gemaeckt, soo heeft hy sich van de liefde der vrouwen laeten overwinnen. Want als Eurytus Koningh van Ochalien hem zijne dochter, die hy hem hadde belooft, weygerde, heeft hy de Stadt [p. 211] ingenomen, Eurytus doodgeslaegen, ende Ióle bekomen: door wiens liefde hy so verblindt is gheweest dat hy op haer bevel zijne leeuwen huyd ende zijne knodse heeft afgheleyt, ende, dat noch schandelijcker is, onder de staetdochters ende meysens van Ióle sich niet geschaemt als een vrouw ghekleedt te sitten spinnen, ende heeft alles onder haer verdragen ’tgeen hy te vooren onder Omphale Coninginne van Lydia, by de welcke hy Lamus had verweckt, gheleden hadde. Als dan Dejanira, dochter van Oenus Koningh van Caledonien, sijn gemael, verstaen had hem door dese onbehoorelijke liefde bevangen te wesen, dit stuck verfoeyende heeft aen hem gheschreven, hem voor ooghen stellende zijne voorgaende voome feyten, op dat sy door vergelijckinge zijne schande te klaerder soude voor oogen stellen: Maer als sy onder ’t schryven tydinge hadde gekreghen van het ongheluck dat hem was overgekomen door een kleed van haer gesonden, dat door het bloed van den Centaurus Nessus vergiftigt was, in het welke sy geloofde sulcken kracht te wesen om haeren man van die vreemde liefde af te trecken, so Nessus haer hadde wijs gemaeckt als hy van Hercules door een vergifte pijl in het overgaen van de rivier geschoten was, so heeft sy, door groote droeheyd overvallen, by haer selven overleyt haer selven om te brenghen, haer voorens ontschuldigende, dat sy sulcx niet en hadde gedaen met voordacht, maer om haeren man te behouden in haer liefde.
[p. 212]

DEIANIRA aen HERCULES.

GHy hebt Oechalien geleyt in puin en assen,
Dies vind ick my verheught ons eer te sien gewassen:
    Noch klaegh ick evenwel, om dat de winner geeft
    Sich over aen een maegd die hy verwonnen heeft.
(5) De tyding liep terstond door alle Grieckse steden
Die uwen naem bevleckt, noch voeght uw dapperheden:
    Dat, die noch Iuno, noch geen arbeyd heeft ontsien,
    Sich laet, gelijck een slaef, van Iöle gebien.
Eurystheus lachter om, uw stiefmoer stoockt haer tanden
(10) Dat hy uw eer besmet met sulcke laffe schanden:
    So schijnt ghy niet te zijn een man, daer eene nacht
    Niet tijds genoegh toe was om heel te zijn volwracht.
Nu schaedt u Venus meer als immer Iuno dede:
Nu lijdt ghy dat een vrouw u op den halse trede;
    (15) Ghy reest te hooger hoe ghy meer wierd onderdruckt,
    Die selfs nu onder ’t juck van uw gevangen buckt.
Herdenck hoe ghy het recht van veelen hebt verdedight:
Hoe ghy met wapenen de wereld hebt bevredight,
    So verr’, als sich de Zee streckt lanx het barre strand,
    (20) Als ghy in Nereus-rijck uw zeylen hebt geplant.
Het Aerdrijck en de Zee heeft het u danck te weeten
Dat, die se beyde bouwt, in vreeden is geseten:
    Ghy hebt het al vervult met menigh dappre daed
    So ver de Son om ’t noord en om het zuyden gaet.
(25) Ghy droeght den Hemel eerst die u hier nae sal draegen:
Doe Atlas rugh besweeck quaemt gy hem onder-schraegen.
    Wat is ’t, als zijne schand voor alle man ontdeckt,
    So ghy met voerspel u voorig ’eer bevleckt?
Vertelt men dan van u dat ghy twee groote slangen
(30) Met teere handekens kost tot der dood toe prangen?
    Die selfs al inde weigh u toonde waerd te zijn
    Dat uwen vader was den donder-god Iupijn?
[p. 213]
Uw eynd is niet so geod als uw beginsels waeren:
Het geen ghy hebt gedaen in uwe kindsche jaeren
    (35) Beschaemt het geen ghy doet in uwen manne-tijd:
    Ghy waert een beter kind als ’t geen ghy heden zijt.
Ghy, die u niet en liet van monsters overwinnen,
Die, wat Eurystheus en wat Iuno kon versinnen,
    Hebt moedigh uytgestaen en loffelijck verricht,
    (40) Laet u vermeesteren van maer een minne-wicht.
Men seyde my te syn geluckigh en verheven
Om dat ick Hercules ten wijve ben gegeven:
    Om dat mijn schoonvaer is die blixem-straelen schiet,
    En die als Opper-god all’ andere gebiedt:
(45) Maer, even als het niet en past om wel te ploegen
Een ongelijck gespan in een getouw te voegen:
    So swaer is ’t voor een vrou, die minder is van staet,
    Te trouwen aen een man die haer te boven gaet.
Het is geen eer, maer last, die elck behoort te vresen:
(50) Sy trouw met haers gelijck die wel getrouwt wil wesen:
    Mijn man is staegh van my, die meer zijn tijd-verdrijf
    Aen wilde dieren soeckt als by zijn eygen wijf.
Ick vinde my alleen, en in mijn eensaemheden
Ben ick altoos in angst: ick smeecke met gebeden,
    (55) Ick offere de Goon, dat doch mijn lieve man
    Geen vyand tegen krijgh die hem verwinnen kan.
Ick tob den ganschen nacht: my dunckt, dat wrede swijnen
Dat slangen om my zijn: dat leeuwen my verschijnen:
    Ick sie den helschen hond drie muylen open doen,
    (60) En tot op mijn gebeent met felle tanden woen.
Ick sweet van banghigheyd, om dat in mijne droomen
Het woud en ’t wreed gediert als voor mijn oogen koomen:
    En al, wat dat ghy mocht gaen soecken by der nacht,
    Ontstelt mijn droeve ziel als ’t komt in mijn gedacht.
(65) Ick luyster als een vinck (om yets van u te hooren)
Nae al wat het gerucht komt brengen aen mijn ooren:
[p. 214]
    ’t Geen my de vrees beneemt dat geeft de hoop my weer,
    En wat de hoop my gaf valt door de vrees ter neer.
Uw moeder siet u niet, en sy doet niet als klaegen
(70) Dat sy so grooten God kon immermeer behaegen,
    Noch oock Amphytruo noch Hyllus onsen soon:
    U hier by ons te sien blijft ons te langh verboon.
De taeye gramschap van de koningin der Goden
Gevoel ick sonder eynd, en hem, die haer geboden
    (75) Stelt vlijtigh in het werck, en brenght u in gevaer
    Om eens tot haere vreugd te sterven hier of daer.
Het is noch niet genoegh dat ick dit heb te lijden:
Een vreemde draegt gy minn’ en stelt de mijn ter zyden;
    Ick miss’ om andere de vrindschap van mijn man
    (80) By wien dat yder een wel moeder werden kan.
Ick swijgh hoe Auges in de Parthenynsche daelen
Van u geschonden is: ick sal hier niet verhaelen
    Hoe Ormenis, de Nymf, u kindren heeft gebaert:
    Met sucke dingen werd ghy van my niet beswaert.
(85) Ick sal hier tegens u niet weder op gaen rapen
Hoe ghy de dochteren van Teuthras hebt beslaepen:
    Hoe datter niemand was van vijftigh in getal
    Die ghy niet hebt onteert: alleenelijck ick sal
Een schuld, die verscher is, een overspeelster noemen
(90) Door wien ick op den naem van stijfmoer heb te roemen
    Des Prins van Lydien, die uyt de koningin
    U daer gebooren is door onbevoegde min.
Meander, die door ’t land gaet heen en weder dwaelen
En brenght zijn stroomen op van waer sy neder daelen,
    (95) Sagh dat een paerle-snoer om uwe schouders hing
    Voor wien den hemel was wel eer te lichten dingh.
Ghy hebt u niet geschaemt uw armen noch uw handen
Te geven in den dwangh van ringen en van banden,
    Gemaeckt van murruw goud, en u te cieren met
    (100) Iuwelen, nae de kunst in gulden kas geset.
Ghy hebt u niet geschaemt uw schoften en gewrichten
Daer ’t al op heeft gesteunt doe Atlas was aen ’tswichten
[P. 215]
    Met steenen uyt het Oost op ’t fraeyst te schicken op:
    En so een dapper Held wierd een gecierde pop:
(105) En hebben dat geweest die armen, dese handen,
Aen wien de felle leeuw, die schender van de landen,
    In het Nemeesche bosch zijn leven laeten most,
    Wiens afgestroopte huyd uw slincker schouder dost?
Ghy dorst uw rouwe hayr met strick en linten cieren,
(110) Daer beter past een krans van uwe popelieren,
    En hebt u niet geschaemt te gorden om uw lijf
    Een Lydiaenschen riem gelijck een dertel wijf.
Der Thracen* Koningh komt die noyt voor uw gedachten?
Noch Diomedes, die de menschen dede slachten
    (115) En met so dieren vleesch zijn paerden heeft gevoedt?
    En in de selve kreb zijn schelmstuck heeft geboet?
So u Busiris had gesien in die gewaeden,
Met so een wijven-toy van velerley cieraeden,
    Hy had sich wel verfoeyt en ook Amphidamant
    (120) Te wesen alle bey gesneuvelt van uw hand.
Antaeus trock van schaemt de snoeren en carkanten
Van paerlen en robijns en van de diamanten
    Van uwen rouwen hals, op datmen niet en sey
    Dat so een poppen-man een Reus ter neder ley.
(125) Noch seytmen, dat ghy hebt ter kaemer van de vrouwen
Als een geringe meyt de spille-korf gehouwen
    En voor een dreygement van uw meesters gebeeft.
    En met die kloecke hand, die ’t al verslaegen heeft,
En met die vingeren, gemaeckt tot overwinnen,
(130) Hebt ghy u niet ontsien een groven draet te spinnen,
    En levren aen uw vrouw ’t gewicht van wol of vlas
    Gelijck als dat te voor u toegewogen was.
Hoe dickmaels is ’t gebeurt dat door uw harde knocken
Den draed in stucken brack die ghy trockt uyt het rocken!
    (135) Ghy vielt uw vrouw te voet wanneer ghy had misdaen
    En sy met haere sweep u dreygden om te slaen.
Ghy roemde van de lof die ghy u had verkregen:
Maer beter waer ’t geweest had ghy der van geswegen:
[p. 216]
    Hoe dat ghy in uw wiegh twee slangen had vermant
    (140) En ’t swijn gevangen in ’t geberght van Erymanth.
Hoe ghy in Thracien den wreeden koning strafte
Die niet als mensche-vleesch voor zijne paerden schafte:
    Hoe ghy Geryon, die drie lijven had, versloeght
    En voort nae Grieckeland zijn spaense koeyen joeght.
(145) Ghy spreeckt van Cerberus, zijn byten en zijn bassen,
Hoe hem uyt eenen romp drie hoofden zijn gewassen;
    Van Hydra, die, wanneer sy eene kop verloor,
    Wierd rijcker door haer schaê en kreeg’er twee weer voor.
Hoe ghy den worstelaer had in uw arm gegrepen
(150) En tegens uwe zy de keel hebt goegenepen:
    Hoe ghy het paerde-volck, van lichaem twederhand,
    Hebt in Thessalien gedreven uyt het land.
Kunt ghy, te voor gelaen met rouwe leeuwe-vellen,
Nu in een pupren rock dees dingen wel vertellen?
    (155) En werd uw tongh niet stram, niet haeperend, niet stom,
    Als ghy van sulcken stof spreeckt onder ’t Jofferdom?
So heeft oock Omphalé uw waepens omgehangen
Als zeege-teeckens van een dien zy had gevangen.
    Spreeck van u daeden vry waer op ghy u verhooght:
    (160) Ghy waert niet die ghy most: sy was de man en voogd.
Waerom ghy so veel min by haer nu zijt te achten
Als het te vooren was een saeck van meerder krachten
    Dat men u overwon, als die ghy t’onderbracht.
    Te winenn, die der won, dat is van grooter macht.
(165) Sy treckt haer voordeel uyt de grootheyd uwer daeden:
Ghy, die haer overwont, hebt nu haer juck gelaeden.
    Doe afstand van uw goed, ghy zijt niet meer bequaem:
    U komt geen lof meer toe: sy is des erfgenaem.
O schand! de rouwe huyt van een der wreedste dieren,
(170) Die uwen schouder plagh so heerlijck te vercieren,
    Die heeft de sachte zy gedeckt van u Basin.
    Ghy ziet de misslagh niet, verbystert door de min.
So dunckt u dat den dos, die ghy de Leeuw voor desen
In ’t bosch hebt uytgeschudt, uw eygen roof moet wesen:
[P. 217]
    (175) Ghy doolt: ’t is haeren buyt; gy overwont hem wel,
    Maer zy verwon u weer en nam u ’t leeuwen vel.
Een vrouw, die naeuwlijx het spinrock op kan lichten
Als ’t was met wol gelaen, droegh uw vergifte schichten
    Die ghy gedoopt had in het swarte draecken-bloed
    (180) Die uyt het Lernisch meyr in Argos heeft gewoedt.
Sy heeft in haere hand uw swaere knods gedraegen
Die wreed en wild gediert getemt had en verslaegen:
    En sy, dus opgeschickt, gingh voor de spiegel staen
    En sagh hoe ’twaepen stond dat sy had aengedaen.
(185) Maer al wat ick verhael was maer van hooren praeten:
Geruchten, die ick aen kon nemen, en oock laeten:
    De pijn is niet so swaer die ’t oor alleenigh maeckt,
    Maer nu verneem ick wat dat my wat harder raeckt.
De hoer is in het land: men brenghtse voor mijn oogen:
(190) T’ ontveysen ’t geen ick ly is niet in myn vermogen.
    Ghy laet my dat niet toe: ick moetse sien door dwanck,
    Sy komt in mijn gesight selfs tegen mynen danck.
Door ’t midden van de stad komt sy hier aengegangen,
Niet, volgens het gebruyck van andere gevangen,
    (195) Die met het hooft gedeckt en ’t hayr, niet opgemaeckt,
    Bekennen ’t ongeluck waer toe sy sijn geraeckt.
Sy treedt aensienelijck en is met goud gelaeden,
So ghy oock hebt gepronckt met Phrygische gewaeden:
    Haer wesen is vol moeds, als of haer vaeders Stad
    (200) Stond over eyd, en hy u self verwonnen had.
Misschien so salmen my ten huys uyt koomen jaegen
En dat de hoer de naem van uwe vrouw sal draeghen:
    Een vuylen Echt-god maeckt een houwlijck van u twee:
    Den dullen Hercules trouw hy aen Iöle,
(205) En Hymen coppelt uw oneereijke lijven.
Ick swijm als ick ’t gedenck, en al mijn leen verstijven,
    Een kouw gaet door mijn bloed: ick ben niet min als dood:
    Mijn hand beswijckt en leyt onmachtig in mijn schoot.
[p. 218]
Ghy minde my doe my veel andre mee beminden,
(210) Maer schuld noch misdaed was in mijne min te vinden:
    ’T was sinder opspraeck, en het zy u nimmer leed
    Dat ghy tot tweemael toe om mynent wille streed.
De Stroom-god Acheloos beweend’ in zijne stroomen
Den hooren, die gy hem in ’t vechten had benoomen,
    (215) En duyckelde door vrees van teyl tot aen den top
    En bergd’ in zijne kolck zijn half ontkroonde kop.
En Nessus, man-en-paerd, heb ick ter neer sien schieten.
Uw pijl belette hem zijn min-lust te genieten:
    Hy liet het leven aan Euenus snelle vloed,
    (220) Die hy heeft rood geverwt met zijn onedel bloed.
Maer wat magh ick, eylaes, dees dingen al vertellen?
Terwijl ick besigh ben met desen brief te stellen
    Komt hier de tydingh, dat ghy met de dood besuyrt
    Het aendoen van het kleed dat ick u heb gestuyrt.
(225) Ay my rampsaelige! wat heb ick u gegeven?
Tot wat een dulligheyd heeft my de min gedreven?
    Ach, goddeloose vrouw, wat quaed hebt ghy begaen?
    Sterf, Dejanire, sterf: wat mooght ghy u beraen?
Sal dan het boos fenijn van die gesonde kleeren
(230) Het vleysch en ingewand van uwen man verteeren,
    En ghy in ’t leven zijn, ghy, die daer van oorsaeck zijt
    Van sulcke grouwelen en pijnen die hy lijdt?
En wat heb ick tot noch ter wereld doch bedreven,
Wat teecken, wat bewijs is by my oyt gegeven
    (235) Te zijn van Hercules een echte-bed-genoot?
    Sterf, Dejanira, sterf: het blijcke door uw dood.
So blijcke dat ick ben uw suster, Meleager,
Die onder veelen waert den aldervroomsten jaeger,
    Die ’t vreeselijcke zwijn van ’t leven hebt berooft
    (240) En schonkt aen Atalant het afgehouwen hooft.
Vervloeckte Oenus-huys, wat is u overkoomen!
Een koender sit ten ghroon en heeft het ingenoomen.
    Mijn vaeder is verschopt, nu oud en afgement:
    Mijn broeder Tydeus swerft als ballingh onbekent.
[p. 219]
(245) Myn andren heeft, door ’t lot hem van de Goon beschooren,
Syn leven in het vier ellendighlijck verlooren:
    Myn moeder dee het stael door haeren boesem gaen:
    Sterf, Dejanira, sterf: wat mooght ghy u beraen?
Dit bid ick u alleen, dat ghy doch niet wilt dencken
(250) Dat ick uw nieuwe bed door list heb willen krencken:
    Wanneer ghy Nessus schoot gaf hy my van zijn bloed
    En sey, dit heeft een kracht die seker minnen doet.
Nu heb ick, om uw min tot mywaerts weer t’ontsteken,
Aen u een kleed gestuyrt met dese gift bestreken:
    (255) Ach, goddeloose vrouw, wat quaed hebt gy begaen?
    Sterf, Dejanire, sterf: wat moght ghy u beraen?
Ick scheyde dan van hier: waert wel myn liefste vrinden,
Vaer, suster, land, en broer, al benj’er niet te vinden:
    Vaert wel, o laeste licht, en Hylus mynen zoon,
    (260) En ghy myn man, maer, och! Het is u nu verboon.



INHOUDT

des

THIENDEN BRIEFS.

MInos de Soone van Iupiter ende Europa, Koning van Kreten, hadde die van Athenen nae sware Oorloghen, om datse zijn Soon Androgeos verraedelijck hadden omgebragt, gedwongen tot straffe ende boete van sodanigen stuck, hem jaerlijcx te senden seven jongelingen ende soo veele maegdekens om verslonden ende gegeten te werden van den Minotaurus, die Pasiphäe door de kunst ende toe doen van Dedalus by een Stier had gekregen, terwijle haer man Minos Oorlogh voerde met die van Athenen. Als nu het lot op Theseus onder anderen was gevallen, is hy van [p. 220] Ariadne onderrecht, hoe hy den Minotaurus verslaegen hebbende uyt den Doolhof soude kunnen raeken, door hulpe van een klouwen gaerens, volghende den draed te rugge met de welcke hy den doolhof was ingegaen. Theseus nu uyt Krete met Ariadne ende hare suster Phaedre gescheyden synde is gheraeckt in het eyland Naxus, ende aldaer van Bacchus gewaerschouwt dat hy Ariadne verlaten soude, gelijck hy door vreese verslagen sijnde gedaen heeft, als hy merckte dat sy in eenen diepe slaep lag. So rasch dan als sy ontwaeckt is geweest, heeft sy desen brief geschreven, inde welcke sy over sijne wreedheyd ende ondanckbaerheyd klaeght, hem door veele klachten ende kermen smeeckende dat hy sijn schip weer derwaerts wenden wilde.

ARIADNE aen THESEUS.

ICk heb geen wild gediert so wreed als u gevonden;
Ick ben van geen van al beschaedight of geschonden;
    Geen beest, hoe fel ’t oock is, is in het woeste woud,
    Aen wien ick erger als aen u wierd toevertrouwt
(5) De letters, Theseu, die ghy van my siet geschreven,
Die koomen van het strand daer ghy my hebt begeven:
    De brieven, die ghy leest, die komen daer van daen
    Van waer ghy sonder my syt onder zeyl gegaen.
Sy koomen van de kust daer ghy my zyt ontsloopen
(10) Terwijl een diepe slaep myn leden had bekroopen:
    Daer my de slaep en ghy so schandelijck verriedt,
    En my (o schellemstuck) alleen op ’t eyland liet,
Het was ontrent den tijd dat het begint te daegen,
Als sich de witte rijp spreyt over veld en haegen,
    (15) Wanneer de vogeltjes haer liedtjes vangen aen
    Die ’t kouwen van de nacht ontscholen in de blaen
Ick weet niet of ick sliep, dan of ick was aen ’t waecken,
Ick stack myn handen uyt om u te mogen raecken,
[p. 221]
    Maer vond u nergens niet: ick trockse weer nae my
    (20) En stackse weder uyt of ghy laeght aen mijn zy
Ik streck mijn armen uyt en ick begin te woelen:
Maer waer ick soeck en tast ick weet u niet te voelen.
    Myn vaeck vergaet door schrik: ick vlieght ten bedden af,
    Daer ick een harde val door de verbaestheyd gaf.
(25) Ick sloegh my op mijn borst, ick riep en wrongh mijn handen,
Mijn wangen maeckten ick met krabbelen ter schanden:
    Ick trock mijn hayr uyt ’t hooft van rouw en ongedult
    Gelijck het door de slaep was los en ongehult
’T was klaer en helder weer: de Maen en sterren scheenen:
(30) Ick sie vast om en om waer dat ghy waert verdweenen:
    Ick sie, of anders yets te sien was als het strand
    Maer waer ick henen sie ’t was strand aen alle kant
Ick loop nu gints, nu weer, of my yets mocht ontmoeten:
Het diep en gulle zand belet mijn teere voeten:
    (35) Ick roepe, Theseu houw, houw Theseu, arme vrouw:
    De klippen roepen weer houw Theseu, Theseu houw,
So dick als ick u riep heeft u de plaats geropen:
De weergalm dee haer mond tot mijne bystand open.
    Daer was wel eer een klip met een verheven top,
    (40) Daer staet noch wat gewas van enkle struycken op.
Nu hangt hy uyt gehoolt door ’t kabblen van de stroomen:
Ick ty ae n ’t klauteren en ben der opgekoomen:
    De wanhoop gaf my kracht: ick sie ter zeewaert in
    So verr’ ick ooghen magh of ick u niet en vin.
(45) Ick sie uw zeylen rond, voor-winds uw vlagge vliegen,
(Want oock de winden zijn u hulpsaem in ’t bedrieghen)
    Ick sagh het, of om dat ick meynde dat ick ’t sagh,
    Wierd ick so koud als ys, dat ick in onmacht lagh.
Maer het en lee niet langh of ben weer opgeresen:
(50) De spijt en droefheyd deen mijn flaeuwte korter wesen:
    Die rechten my weer op die neer gesegen lagh.
    En ick riep, Theseu, houw, so veel ick roepen magh
[p. 222]
Ick riep, houw Theseu, houw; waer loopt of vlucht gy heenen?
Keer trouweloose schelm, en neemt my mee met eenen:
    (55) Houw Theseu, wend uw schip en set het herwaerts naen:
    Hier is een van uw volck die mee behoort te gaen.
Dat aen mijn stem ontbrack hilp ick met mis-gebaeren:
Mijn woorden, die my dacht dat niet genoeg waeren,
    Heb ick met slaen gemengt, op dat uw oogh misschien
    (60) ’T geen gy niet hooren kost ten minsten quam te sien.
Ick sloegh vast gints en weer mijn handen en mijn armen
Of ick door teyckens u mocht brengen tot ontfarmen:
    Ick stack een doeck omhoog, op dat men merken kost
    Dat ick vergeten was die met u vaeren most.
(65) Ghy waert nu verr’ in zee en uyt mijn oogh verdweenen:
Doe gingh ’t ten lesten aen met huylen en met weenen,
    Dat van te vooren my de droefheyd had belet:
    In traenen vond ick doe mijn uyterste verset.
Wat kon ick anders doen als ’t aen mijn oogen klaegen
(70) Doe sy niet meer in Zee uw schip noch zeylen saegen?
    Nu liep ick (’t hayr om ’t hooft) gelijk een raesend wijf:
    Dan sat ick op een klip van kouw verkleumt en stijf,
En sagh vast zeewaerts in, en ’tis niet wel te weten,
Of ick, dan of de klip, waer op ick was geseten,
    (75) Was meer of min van steen: oock liep ick altemet
    Daer ick met u voor heen gelegen had te bed;
Maer ’t bedde, dat ons bey ontfangen had voor heenen,
Kon ons niet leveren: ghy waert, en bleeft verdweenen:
    Ick voel, in plaets van u, uw plaets noch hallif warm.
    (80) Daer ick so onlangs had gelegen in uw arm.
Ick legh my daer ter neer, en op het bed gelegen
Daer ick myn traenen goot gelijck een dichten regen
    Riep ick, wy leyen ons hier neder met ons tween,
    Geef dese twee weerom: ick legh hier maer alleen:
(85) Wy hebben hier te nacht gelegen met ons beyden:
Waerom zyn wy van hier niet alle bey gescheyden?
[p. 223]
    Ach trouweloose bed, bed, die my hebt verraen,
    Waer is het beste deel van die ghy had gelaen?
Ay my ellendige, wat sal ick doch gaen maecken?
(90) Ick die my vind alleen waer sal ick heenen raecken?
    Men siet hier voet nog spoor van menschen nog van vee,
    Noch vooren, die de plaegh hier in den acker snee
Dit land werd van de Zee omringht van alle oorden,
Van ’t oost en van het west, van zuyden en van noorden:
    (95) Geen schipper vindmen hier, noch bootsman, noch piloot
    Die my hier brengh van daen, noch schip, noch schuyt, noch boot.
En schoon dat hier een schip en schipper was te vinden,
En schoon ick wierd gedient van het gety en winden,
    Waer sett’ ick het nae toe? waer soud ick heenen gaen?
    (100) Nae’t vaederland? och neen: dat was my niet geraen.
En schoon het water lee’t dat ick vanthier mocht raecken:
Schoon een beleefde wind ontswol zijn ronde kaecken
    Van achter in myn zeyl, noch bleef ick in de pijn:
    Want waer ick landen mocht souw ick een balling zijn.
(105) Ick voer nae Krete niet, beroemt door honderd steden,
Myns vaeders koninckrijck: daer wierd ick niet geleden,
    Die hem en die het land, daer hy zijn onderdaen
    Nae goede wetten stiert, arglistigh heb verraen,
Doe ick u heymelijck het gaeren toebereyde
(110) Dat u weerom te rugh den doolhof uytgeleyde,
    Op dat ghy, als ghy ’t dier al overwonnen had,
    Daer selfs niet sterven most door ’t missen van het pad.
Doe hebt ghy my geseyt, en dus was uwe reden:
Ick sweer u by ’t gevaer en by de swaerigheden
    (115) Die my te wachten staen, Ghy zyt de liefste mijn
    En sult de myne zyn so langh w’in ’t leven zijn.
Nu ben ick d’uwe niet (wijl ghy my hebt begeven)
En wy, o Theseu, syn noch alle bey in ’t leven,
    Indien men seggen kan dat so een vrouw noch leeft
    (120) Dien een meyneedigh man hier als begraven heeft.
[p. 224]
Ghy hebt met uwe knods myn broeder dood geslaegen:
Had ghy ’t my oock gedaen so soud ick nu niet klaegen:
    So waert ghy door myn dood ontslaegen van uw eed
    Die ghy, ô trouweloos’, aen Ariadne deed.
(125) Nu komt my niet alleen voor oogen en gedachten
Het geen ick lyden sal, maer al wat staet te wachten:
    Al wat een arme vrouw, verlaeten van haer man,
    Alhier te vresen heeft dat haer gebeuren kan.
Ick sie in het gemoet, en ’t doet my dapper schroomen,
(130) Hoe veelerhande dood my hier kan overkoomen:
    En ’t sterven selver waer my lydelijcker pijn
    Als noch een langen tijd in stervens vrees te zijn
Nu dunckt my dat ick sie een wolf met felle tanden
My koomen op het lijf, die met myn ingewanden,
    (135) Die met myn vleesch en bloet zyn dullen honger boet:
    Wie weet of oock dit land geen leeuw’ en tygers voed?
Oock heb ick wel gehoort dat wreede zee-gedrochten
Sich geven wel te land, die my verslinden mochten:
    En wie versekert my of wil daer borgh voor staen
    (140) Dat niet een scherp rapier sal door myn zyde gaen?
Alleenigh dat men my doch niet en neem gevangen
En dat myn teere lêen noch boey noch kettingh prangen!
    Men maecke my tot geen’ ellendige slavin:
    Och, dat geen vreemde Vrouw my dwinge dat ick spin!
(145) Wiens vaeder Minos is: die van een ben gebooren
Die Phebi dochter was: die onlanx ben verkooren
    Van u tot echtgenoot. Wat dreyght my ongenae
    ’T zy ick myn oogh op ’t land of zee of stranden slae!
Den hemel schijnt alleen my overigh te wesen:
(150) Maer daer is oock geen troost; de goden doen my vresen.
    Ick vind my in gevaer waer ick noy heenen wen
    Dat ick een roof en aes voor wilde dieren ben.
En so der mannen zyn, die op dit eyland woonen,
Ick en betrouse niet, en dorst my niet vertoonen,
    (155) Die so wel heb geleert, door ’t quaed dat ghy my doet,
    Dat ick op vreemde mans my niet verlaeten moet.
[p. 225]
Och, of Androgeos, myn broeder, waer in ’t leven,
En dat Athenen oyt geen oorsaeck had gegeven
    Haer goddeloose daed te zuyveren met bloet!
    (160) Och, waere noyt haer schuld met mensche-vleesch geboet!
Och, of ghy met uw knods het monster niet gheslacht had,
Half mens en hallif stier, en dat ick noyt gedacht had
    Den draed u aen te bien om u te wyzen ’t pad
    Dat u te rugge braght als ghy ’t verslaegen had!
(165) Dat ghy verwinner wierd kan ick nu licht bezeffen:
Met hoorens viel op u niet al te veel te treffen;
    Van yser is uw borst, uw hert is van metael,
    Uw vleesch en ingewand is al van louter stael.
Ghy had geen schild van doen, geen yzere pansieren:
(170) Uw boesem veylight u oock voor de wreedste dieren.
    Daer voert ghy keyen in, een hert van diamant,
    Een Theseus, die het al in hardheyd overmant.
O wreede slaep, waerom liet ghy my niet ontwaecken?
Maer beter was ’t geweest noyt wacker te geraecken.
    (175) O wreede winds die tot myn ondienst waer gereedt!
    O Handen, die my doodt so ghy myn broeder deedt!
O trouw (een ydle haem) die ghy op myn begeeren
Aen my gegeven hebt en die ghy dorst besweeren!
    Nu sweeren tegen my de slaep, de wind, de trouw,
    (180) Die met haer drie verraen een jongh’ onnosle vrouw.
So sa lick sterven dan en van de wereld scheyen
En ick sal voor myn bed mijn moeder niet sien schreyen:
    En niemand sal hier zyn in ’t onbewoonde land
    Die my myn oogen luyck met een beleefde hand.
(185) Myn arme geest, die ick door droefheyd op moet geven,
Sal door een vreemde lucht gaen suckelen en sweven,
    En niemand sal der zyn die myn gebloockte lijck
    (So my wel toebehoort) met edlen balsem strijck.
’t Gevogelte van de zee zal op myn lichaem vallen
(190) Dat onbegraeven blijft, en aesen’t met haer allen:
[p. 226]
    De meeuwen sullen my verstrecken tot een graf
    Dat Theseus aen zijn vrouw voor haere diensten gaf.
Ghy daerentegen vaert nae Cecrops haevens heenen:
Maer als ghy zyt gelandt, en als ghy in Atheenen
    (195) Als een verwinnend Prins werdt heerlijck in gehaelt
    En midden onder ’t volck in hooghe luyster praelt,
En als ghy daer vertelt hoe dat ghy hebt verslaegen
Een die van mensch en stier het wesen heeft gedraegen,
    Hoe daer een Doolhoof was met vele paen gemaeckt
    (200) Daer niemand uyt en kost die daer was in geraeckt:
So en vergeet doch niet te mengen onder ’t praeten
Hoe ghy my hier alleen op ’t eyland hebt gelaeten
    Het schelm-stuck, dat ghy hier hebt tegen my begaen,
    Behoort oock onder uw’ eertytelen te staen.
(205) Ghy zyt van Aegeus van Aethra niet gekoomen,
Maer klippen baerden u in ’t barnen van de stroomen.
    So ghy my van uw schip kost sien in desen staet
    Gy wierd misschien beweeght door myn bedroeft gelaet;
Nu is ’t niet in uw macht om my te sien met oogen:
(210) Sie met gedachten nu (dat is in uw vermoogen)
    My hangen aen een klip die aen den oever staet,
    Op wien de dulle zee met gramme baeren slaet.
Sie hoe myn hayr, als van een vrouw in rouw geseeten,
Hanght by myn schouders neer: sie hoe ick ben bekreeten:
    (215) Van traenen, die ick stort, zyn mijne rocken swaer
    Als of een harde vlaegh daer op gevallen waer.
Myn lichaem rilt, en trilt so dat ick schud en daever
Gelijck, als ’t harde wayt, de halmen van den haever:
    De letters, die ick maeck, die hebben stal noch stand
    (220) En vallen ginder heen door ’t beven van myn hand.
Ick bid u niet om’t geen waer door ick’t wel verdient heb
Dewijl ’t niet is geluckt gelijck ick wel gemient heb:
    Het zy geen danckens waerd ’t geen ick u dee of gaf:
    Maer oock myn raed en hulp verdienden geene straf.
[p. 227]
(225) So ick geen oorsaeck ben dat ghy bleeft in het leven
Altoos heb ick geen reen: u tot myn dood gegeven:
    Nu streck ick over zee dees handen, moe en maf
    Door slaegen, die ick my op mynen boesem gaf:
Ick strecke tot u uyt, en ick bedroefde vrouwe
(230) Toon u dees hayren, die ’k noch over heb gehouwe:
    Ick bid u Theseu, door de traenen die ick giet,
    Die ghy my storten doet en die ghy niet en ziet:
Wend, Theseu, wend u schip: kom weder herwaerts vaeren,
Keer met de wind om my in ’t leven te bewaeren:
    (235) Of sterf ick, eer ghy komt tot hier toe over zee,
    Sult ghy ten minsten noch myn beenders voeren mee.



INHOUDT
des Briefs van
LEANDER aen HERO.
Wesende den seventhienden in Ovidius.

DE Zee, diemen den Hellespontus noemt, scheydt Asien ende Europam van malkanderen, hebbende aen dese zyde Sestos ende aende anderen zyde Abydos tegen malkanderen over legghen, waer van de eene de gheboorte-Stad van Hero ende de andere van Leander was. Als nu Leander van Abydos seer verlieft was op Hero van Sestos, so was hy ghewoon des nachts over den Hellespontus na haer toe te swemmen: Maer als hem dat seven daghen lanck door onweder was belet heeft hy door een stouten Schipper, die het overvaeren waeghde, aen zyne Lief Hero desen brief ghe- [p. 228] sonden: in de welcke hy eerstelijck betoont dat hy in zyne liefde standvastigh is, ende ten anderen klaeght dat hem de macht van swemmen door de groote stormen en de ongestuymigheyd der Zee benomen is, ende ten laetsten belooft dat hy eer langh sal de reyse aen-nemen, ende schoon de Zee niet stil ende handsaem is, sich selven liever sal waegen als langher de vreughde van haer ghesicht ende aenspraecke te derven.

LEANDER aen HERO.

ICk send u dese groet die ’k liever selfs wouw brengen
Indien ’t onstuymigh wêer het swemmen wouw gehengen.
    So my den hemel is goed gunstigh in de min
    Sal ’t lesen van mijn brief syn tegen uwen sin.
(5) Maer van der Goden gunst heb ick my te beklaegen.
Ick wensch by u te zyn: het werdt my afgeslagen.
    Sy laeten my niet toe, (ô overharde Goon!)
    Te koomen over zee gelijck ick ben gewoon.
De lucht is swert als peck (ghy siet het voor uw oogen)
(10) Den hemel is alsints met wolcken overtoogen:
    Ghy ziet, hoe hol de zee, hoe hoogh de baeren gaen:
    Daer is noch schuyt noch schip dat onder zeyl derf gaen.
Een waeg-hals maer alleen heeft het noch derven waegen
Die ick dees brief mee gaf om die aen u te draegen;
    (15) Ick had het mee gewaegt: maer, als hy af souw gaen,
    So sagh ick op het Hooft geheel Abydos staen.
Ick kon’t niet heelen voor mijn* ouders, als voor desen:
Ons liefde waer ondekt, die doch gesmoort moet wesen.
    Dit schreef ick metter haest: gae, sey ik, gae mijn Brief,
    (20) Gae, ghy geluckige, gae heenen nae mijn Lief.
Misschien sal sy nae u haer schoone hand uytsteken:
U raecken met haer mond, als zy u op sal breken
[p. 229]
    En met haer tanden, die veel witter zijn als snee,
    De zyde byten los daer ick u toe mee dee.
(25) Dit zey ick binnens monds, en ’t geen mijn vingers stelden
Op dit papyre-blad sal u de rest vermelden.
    Wat was ’t my liever dingh, dat mijne rechter hand,
        Die dese letters maeckt, mocht swemmen hier van lant!
Sy is wel handiger en afgerecht om slaegen
(30) Te geven aen de Zee wanneer hy ’t wil verdraegen,
    Noch kan sy evenwel my dienen altemet
    Met schrijven, als he weer mijn overkomst belet:
Dan kan sy door een brief mijn meyningh openbaeren.
’Tzyn zeven nachten nu, en ’t dunckt my so veel jaren,
    (35) En dat het is geleen noch vry en langer tijd
    Dat de verbolgen Zee het swemmen niet en lijd.
Indien ick onderwijl in so veel quaede nachten
My oyt begaf ter slaep, die soren kan verzachten,
    So wensch ick dat dit wêer noch langer duyren moet,
    (40) Dit weer, dat my so langh alhier vertoeven doet.
Op d’een of d’andre klip heel treurig neer gezeegen
Heb ick het oogh na ’t land, dat over is gelegen:
    Daer ick niet koomen kan, daer gaen mijn zuchten heen.
    So is mijn hert by u al zit ick op een steen.
(45) Oock zie ick, of ick meyn dat ick het licht zie branden
Ter tooren van u Slot aen Sestos hooge stranden.
    Drie maelen heb ick hier mijn kleeren uytgedaen:
    Driemael heb ick versocht om van de wal te gaen:
Maer schoon ick driemael naeckt dees swaere reys wouw waegen,
(50) De bulderende Zee en wouw het niet verdraegen:
    Sy gingh my over ’t hooft, so dat ick keeren most
    En staecken mijnen reys die ’k moedigh had begost.
Maer ghy: o Boreas, ghy felste wind van allen,
Wat mooght ghy my so hard in myne liefde vallen?
    (55) Het is het waeter, daer ghy dus tegen woedt:
    Ick ben het, Ick, aen wien ghy dees oorelogh aendoet.
[p. 230]
Wat soudt ghy doen indien ghy niet en wist van minnen?
Hoe koud en hoe unguyr dat ghy mocht zyn van sinnen
    So kunt ghy evenwel niet loochnen dat uw bloed
    (60) Om een’ Orythia onstack met minne-gloed.
Hoe waert ghy wel te môe, of hoe soud ghy ’t verkroppen,
So yemand in de lucht den deur-tocht quam te stoppen
    Als ghy de dochter van den koningh van Atheen
    Had met geweld geschaeckt en voerde met u heen?
(65) Ey! weest my toch gunstiger en laet de zee bedaeren:
Blaest doch so harde niet en wilt uw kaecken spaeren:
    So moete Aeolus niet droevighs u gebien:
    So moet’ ick ’t waeter slecht en sonder golven sien.
Ick eysche te vergeefs: hy kan myn bêe niet hooren.
(70) Syn rouschen dooft myn stem. De zee is als te vooren:
    Hy beuckter staegh op aen. Och of het mocht geschien
    Dat Dedalus my wouw syn stoute vleugels bîen,
Schoon dat niet ver van hier syn de vermaerde stroomen
Door syn verdroncken soon! Al watter of mocht koomen
    (75) Was ik getroost, mocht ick maer raecken op de vlucht
    En heffen hier van daen mijn lichaem in de lucht,
Dat op ’t ontrouwe diep so dickmaels heeft gehangen.
Maer wyl my Zee en wind ontseggen myn verlangen
    So overdenck ick vast hoe ick eerst by u quam
    (80) En steels gewys aldaer mijn minne-lusten nam.
’t Was avond, en de nacht en duyster aen het daelen
(Het doet my goed dit te gedencken en verhaelen)
    Als ick verlieft my uyt mijns vader huys begaf:
    Ick ley, eer langh, de vrees met mijne kledren af.
(85) Ick gaf my van het land, en dee met traege slaegen
Myn armen over zee mijn lichaem heenen draegen:
    De Maen met drillend licht scheen over ’tsoute nat
    Van wien ick onder weegh dienst en geselschap had.
Och, seyd’ ick, blancke Maen, wilt my goed-gunstigh wesen!
(90) Gedenckt aen het geberght van Latmos, daer voor desen
[p. 231]
    Ghy bergd’ Endymion, die u niet toe en laet
    Dat ghy de snoepery van twee gelieven haet.
Slaet een genaedigh oogh op ons gestolen minne.
Ghy quaemt ten hemel af, en die waert een Godinne
    (95) Bemind’ een sterflijck mensch. Sy oock, die ick bemin,
    Indien ick ’t seggen magh, is selver een Godin.
Ick spreeck niet van haer geest en uytgenoome zeden
Die waerd te woonen syn in goddelijcke leden:
    De schoonheyd, segh ick, die sy voert in haer gelaet,
    (100) Heeft niemand, als die syn Godinnen in der daed.
Nae Venus en nae u gaet zy het al te boven:
En maeckt ghy swaerigheyd mijn seggen te geloven
    So gaet het selver zien wat van de waerheyd zy.
    Ghy gaet al het gesternt in schoonigheyd voorby:
(105) En also weynigh als ’t all’ andre by u haelen
Wanneer ghy staet en blinckt met suyvre-silvre straelen,
    So ver, segh ick, dat sy ’t van d’alderschoonste wint,
    En slaej’er twijffel aen, so zijn uw’ oogen blind.
Dees woorden sprack ick, of die dese wel geleecken,
(110) En swom de stroomen deur die voor my heenen weeken:
    Het waeter glinsterde door weerschijn van de Maen
    En ’t was so licht als dagh om mijne wegh te gaen.
’t Was stil en geen gerucht liet sich van ergens hooren
Als ’t geen het waeter gaf, door ’tswemmen, aen mijn ooren:
    (115) Alleen Alcynöé, die t’ hans om Caeyx dacht,
    Scheen my van ver te doen een soete minne-klaght.
En als myn armen bey vermoeyt van’t swemmen waeren
Recht’ ick my over eynd’ en gaf my uyt de baeren,
    En als ick nu van verr’ het aengesteken licht
    (120) Op uwen tooren sagh, sey ick, waer toe geswicht?
Daer is myn licht, myn vier, dat aen de Sestos stranden
Om mynenwille brand en dat my hier doet branden.
    Strax quamper nieuwe kracht in myn vermoeyde lêen
    En ’t waeter scheen my nu veel slechter als voor heen.
[p. 232]
(125) Het vier, dat van de Min gestoockt werd in myn’ aêren,
Maeckt dat ick niet en voel het killen van de baeren:
    En hoe ick naeder kom en meer myn wegh verkort
    Hoe grooter dat in my de lust tot swemmen word.
Maer als ick nu so ver by gissingh ben gekoomen
(130) Dat ick het gissen kan dat ghy my hebt vernoomen
    En dat ghy my kunt ien, geeft uw gesight my moed,
    Die, ’t geen ick stout begost, my voorts voltrecken doet.
Dan tracht ick oock om u met swemmen te behaegen,
En onder uw gesight doe ick te stercker slaegen:
    (135) Dan kan uw Voedster-vrouw u naeuwelijcks verbien
    Dat ghy in zee niet loopt: selfs heb ick het geien,
En ghy bedrooght my niet;schoon dat dat sy ’t wou beletten
En sorghde dat ghy u in geen gevaer soud sedden,
    So is het al gebeurt (watsy daer tegen dee)
    (140) Dat ghy hebt nat gemaeckt uw voeten in de zee.
Daer hebt ghy my omhelst en vriendelijck ontfangen:
Ghy bleeft om mynen hals met uwe armen hangen:
    Ghy gaeft my kus op kus, waer van elck waerdigh was
    Van Goon te zyn gehaelt noch over wyder plas.
(145) Ghy werpt my om myn lijf een deel van uwe kleden
En drooght, so veel ghy kunt, myn hayt en natte leden:
    Den toorn, de nacht en wy, syn van de rest bewust,
    En ’t licht dat my de wegh ontdeckt nae uwe kust.
Eer teldemen het wyer in Helles holle stroomen
(150) Als men de vreugd sou doen die by ons wierd genomen.
    Den tyd en was niet langh die ons ter weelde riep,
    Dies sorgden wy te meer dat hy niet ledigh liep.
Hoe dat hy korter was hoe w hem bet besteden.
Den Uchtend onderwijl quam om de duysterheden
    (155) E jaegen uyt de locht, en (die haer loopt voor heen)
    De Morgen-ster was op, en stond nu klaer en scheen:
Wy geven overhoops malkandren duysend kusjes
En klaegen da de Nacht tot blussen onser lusjes
    Niet was vertoeven wil: en wijl ick hangen blijf
    (160) Eyt my uw Voedster, Gaet: en ’t snee my door myn lijf.
Ick gae ter tooren af nae ’t strand, op haer vermaenen
WyWy scheyen schreyende met menighte van traenen:
    Ick geef my nae de zee en zie te rugwaerts om
    (So lang ’t my beuren magh) eer ick aen ’t water kom.
(165) My dunckt wanneer ick kom,so ’k waerheyd magh gelovan,
Dat ick een ygelijck in ’t semmen gae te boven:
    En als ick weer van u moet keeren herwaers heen
    Dt ick ben al een man die schip-breuck heeft geleen.
Oock als ick gae van hier schynt my de wegh te hellen
(170) En als ick keeren moet dunckt my de zee te swellen:
    Sy die my schijnt te zijn in ’t koomen als een dal
    Dunckt my een Bergh te zijn wanneer ick keeren sal.
’t Is tegen mynen danck als ick weer nae myn land gae:
Oock is ’t niet met myn danck dat ick hier aen ons strand stae.
    (175) Helaes ! wy zijn te saem gevoeght met het gemoed :
    Waerom doch werden wy gescheyden door de vloed?
Ons sinnen zijn het eens: waerom doet onse lyven
Een land, een stad, een plaets, niet by malkander blyven?
    Uw Sestos neme my, of myn Abydos u :
    (180) ’k Ben van uw Landt niet meer, als ghy van ’t myne, schuw.
Waerom werd ick ontstelt so dickmaels als de baeren:
Waerom kan my de wind (so lichten dingh) beswaeren?
    Den Dolphijn, kromm van rugh, weet van ons vryery,
    En so ick niet en mis, de visschen kennen my.
(185) De wagen maeckt een spoor door gints en weer te varen:
So heb ick my een wegh geopent door de baren.
    Gelijck het vste land gebaent werd door het radt
    Heb ick een padt geleyt door Hellis ziltigh nat.
Ick klaeghde van te voor dat om by te koomen
(190) Ick genen raed en wist als ’t swemmen door de stroomen:
    Nu klaeg ick dat my oock werd door de wind verboon
    Dat ick niet koomen kan gelijck ickben gewoon.
Nu doet de woeste wind de holle golven draeven
En maecktse grys van schuym, so dat het in de haeven,
    (195) So dat het voor geen schip hier op de beste ree
    Niet als te veyligh is door ’t scholpen van de zee.
Ick denck dat sy wel eer aldus ontstelt most wesen
Gelijck sy heden doet; dus, dus was sy voor desen
    Doe sy haer naem ontfingh van de verdroncke Maegt.
    (200) En diese doe ontfingh noch tegenwoordih draegt.
Dees plaets is al genoeg gebrandmerckt en geschonden,
Door Helles, die alhier van ’t waeter is verslonden.
    En schoon sy my verschoont en i het leven laet
    Haer naem brengt selver mee de schult van sulken daet.
(205) ’k Beken dat ick ’t geluck van Phryxus derf benyden
Het geen hy heeft gehad in voorgelede tyden:
    Dat hem de gulde Ram behouwen overbraht
    Die op sijn goude Vlies eerst dubbelt was bevraght :
Nochtans vesoeck ick niet door dienst te zijn geholpen
(210) Van eenigh beest of schip, als maer ’t gestaedigh stolpen
    Der golven over gae, en dat het waeter ly’
    Dat ick het met mijn lijf wat van malkander sny’.
Ick heb geen vond of kunst van andere van noden
Als ’t swemmen maer alleen my niet en zy verboden.
    (215) Ick selver sal het schip en schipper zijn en vracht.
    De Noord-ster hoef ick niet tot leydsman in de nacht.
Een ander mach sijn cours nae sulcke sterren richten:
Mijn liefde die en past op geen gemeene lichten.
    Het zijn de terren niet daer ick my op verlaet:
    (220) Ick heb een ander licht waer op het vaster gaet.
Als dat mijn leyd-ster is so sa lick niet verszeylen:
Hoe duyster at het valt,mijn minn’n sal niet feylen.
    So langh ick daer op sie so soud’ ick derven gaen
    Noch wyder ovr ze als Jason heeft gedaen.
(225) So langh ick daer op sie s osoud ick derven seggen
Dat selfs Palaemon sou met swemmen achter leggen,
    Die door een seldsaem kruyd wiert schielijck op de zee
    Verandert in een God, so oock sijn moeder dee.
Mijn armen menighmael door het gestaegh bewegen
(230) Op so een lange tocht verflauwen onderwegen:
    Als ick dan tot haer segh, sa, weert u, wacker, slaet,
    Het is geen kleyne prijs die u te winnen staet:
Nu, nu, sa lick u doen omhelsen mijn beminde:
Maeckt dat ick my by haer op ’t alderspoedigst vinde:
    (235) Ghy sult voor uwen loon, eer langen tijd, omvâen
    Een hals, die blancker is als van een witte swaen:
Voel ick van stonden af dat haere krachten groeyen
En sigh ten pryse-waert met nieuwen yver spoeyen,
    Gelijck het edel paerd op ’t alderminst vermaen
    (240) Rentals een snelle schim nae ’t eynde van de baen.
Ick voede dan de min die my doet binnen blaecken,
Ick hygh by u te zijn, ick tracht u te genaecken,
    Och, over soete Lief: U, die daer waerdigh zijt
    Te zijn in ’t hemelsch Rijck en van de Goon bevrijt.
(245) Ghyzijt den hemel waerd en by de Goon te leven:
Maer wilt ons evenwel, ô schoone, niet begeven.
    Toeft noch wat op der aerd, of wijst de wegh my aen
    Waer langs ick hier van daen kan nae den hemel gaen.
Noch zyt ghy hier, maer laes! Het magh my niet ghebeuren
(250) Veelmael by u te zijn. Ick moet hier blyven treuren:
    Och ongeluckige, so veel oyt minnaer dee!
    Mijn sinnen zijn ontstelt gelijck de dulle zee.
Wat voordeel is het my dat tussehen ons luy beyden
De zee niet wijd en is waer door wy zyn gescheyden?
    (255) Al is sy hier niet wyd, al is ’t een enge plas,
    Sy doet ons so vee lquaeds ls of ’t een ruyme was.
Ick twyffel of het niet voor my en war te wenschen
Dat ick ver hier van daen, ver buyten Son en menschen
    Ver buyten het gesicht van myn meestersse sat
    (260) En dat ick myne hoop maer van so ver en had.
Hoe ghy nu nader zyt by my, och! Myn beminde,
Hoe naeder dat ick oock my by het vyer bevinde,
    En hoe ick meer gevaers van sijne vlammen loop:
    ’t Genot heb ick niet staegh, maer staegh heb ick de hoop.
(265) Het geen dat ick bemin ( so nae zyn onse landen)
Kan ick van hier bykans bereycken met myn handen:
    Maer dat bykans, helaes! dat maeckt dat ick u derf,
    En perst my suchten af en traenen menighwerf.
Wat is dat anders als te willen appels plucken
(270) Van tacken die terstond sigh uwe hand ontrucken?
    Wat is het als een stroom, voor die te drincken hoopt?
    Te krygen aen sijn mond die dan te rugge loopt?
Sal ick dan noyt de vrucht(wien sou dat niet verdrieten?)
Dan als ’t de zee gelieft, van myne min te genieten ?
    (275) Sal dan geen winter-tijd my oyt geluckigh sien,
    En weer en wind gestaegh my myne vreught verbien?
En wijlder niet so los ter wereld is te vinden
En dat so ras verkeert als zee, en weer en winden,
    Sal dan myn hoop altijdt op sulcke dingen staen ?
    (280) En ’t is de Somer nu die my verbiedt te gaen .
Wat sal ’t te Winter zyn? Of ick en moet niet weten
Hoe roeckeloos ick ben, hoe stout en onvermeten,
    Of ick vertrouw dat dan myn onbedachte min
    My sal nae u doen gaen ter holler stroomen in.
(285) Maer dat ghy niet en denckt, dat ick heb licht te spreecken,
Van ’t geen dat wesen sal eerst in de winter-weecken,
    So sa lick eer niet langh met duydeijck bescheydt
    U proeven laten sien van ’t geen ick heb geseyt.
Want so dit boose weer duert noch maer weynig daegen,
(290) So sal ick, oock in spijt van ’t weer het swemmen waegen.
    ’t Sal strecken tot mijn vreugdt, indien ’t my wel gheluckt:
    So niet: ’t sal eyndigen de liefde die my druckt.
Noch sal myn wenschen zyn, dat doch aen uwe stranden
Of in uw’ haevenen myn lichaem moge landen:
    (295) Dan ghy sult noch myn dood beschreyen so ick waen,
    En u verwaerdigen mijn lijck te raecken aen.
En seggen mogelijck: Leander is om ’t leven:
Hy is om mynen ’t wil op ’t waeter dood gebleven.
[p. 237]
    Maer houw: dit voor-gespook staet u misschien niet aen
    (300) En wenscht dat in mijn brief dit niet en had gestaen:
Maer laet in desen af u selven te beklaegen,
En wenscht met my een eynd van dese rouwe daegen:
    Wy hebben niet van doen als maer een korte rust,
    Tot dat ick overswem van hier aen uwe kust.
(305) So haest als ick daer ben behouwen aengekoomen
Verheffe sich vry weer het onweer op de stroomen.
    ’t Is daer een goede ree; daer vrees ickvloed noch klip:
    Nergens is ’t havenen bequaemer voor mijn schip.
Laet vry de Noorder-wind het keeren my beletten:
(310) ’t By-leggen is daer soet: daer voor is ’t goed te setten.
    Dan sa lick bloode zijn en tot het swemmen traegh,
    En toesien dat ick my lichtvaerdigh niet en waegh.
Daer sal men my noch zee noh onweer schelden hooren,
Noch ’t waeter sasteren, dat hier is sonder ooren,
    (315) Noch klaegen dat de wind het swemmen my verbiedt:
    Het storme dan, so ’t wil, ick en bekreun ’t my niet.
Ick ben getroost, dat so een dobbel’ oorsaeck sy
Waerom ick daer van daen niet op de reys en ty
    Nu sal ick, also haest als ’t weer ’t sal willen lijden,
    (320) Met riemen van mijn lijf de stroomen door gaen snijden:
Doet ghy alleen so veel, dat een onsteken licht
Daer altijd branden magh tot dienst van mijn gesicht.
    En ondertusschen laet dees brief by u vernachten
    In plaets van my, en wilt my selver haest verwachten:
(325) Dit is mijn hooghste bêe, daer ick het mee besluyt,
Dat ick rasch volgen mag den brief die’ksend voor uyt.


HERO aen LEANDER.

DE groetenis, aen my door eenen brief gesonde,
Die wenscht’ ick dat ghy selfs quampt brengen met den monde:
[p. 238]
    Komt selfs, Leander, komt, op dat ick inder daed
    Magh hebben so veel goeds als hier geschreven staet.
(5) Al ’t geen dat ons belet dat wy geen vreughd genieten
Bekeen ick dat my doet den tusschen-tijd verdrieten:
    Want ick bely het graegh (vergeeft my dese schuld)
    Dat ick u liefde draegh met grooten onverduld.
Den brand is even heet die in ons is ontsteecken;
(10) Maer ick, mijn Lief, by u in krachten vergeleeken
    Ben swacker: want de mans (nae ick het kan vermoen)
    Sijn van een stercker aert als wel de vrouwen doen.
Van lichaem zijn wy teer, so doen wy oock van sinnen:
Dies laeten wy ons eer van onspoed overwinnen.
    (15) Dit voel ick in my selfs: want eer een langhen tijd
    Beswyck ick en ick raeck mijn kracht en leven quyt.
Ghy hebt veel tijd-verdrijfs om onlust te versetten:
Nu zijt ghy op de jaght met honden of met netten:
    Nu zijt ghy op het land: daer vindt ghy ’t druck en noest,
    (20) Den eenen met de ploegh, den andren met zijn oest.
Nu zijt ghy op het hof, daer pleyten valt en wysen:
Nu zit ghy daer men schermt en worstelt om de prijsen:
    Ny zijn ghy in de schuyr daermen het paerd pikeert.
    Nu siet ghy op het ruym wat dat het heeft geleert:
(25) Nu vischt, nu vogelt ghy, en weetse bey te vangen:
Dees doet ghy in een strick, die aen den hengel hangen:
    En als het avond werd gheraeckt ghy by de wijn,
    Daer spoelt ghy van uw hert wat droefheyd maeckt of pijn.
Ick die dit alles mis tot onderhoud van sinnen,
(30) (Schoon dat ick oock al was min vierigh in het minnen)
    Heb anders niet te doen als minnen al den dagh.
    Dit is ’t alleen daer ick den tijd mee slijten magh.
Ick slijt hem oock daer mee, en ’t geen van alle saecken
Alleen my overschiet dat is al mijn vermaecken.
    (35) De min is al myn vreughd, en die is grooter, dan
    Als ick u seggen of als men geloven kan.
[p. 239]
Ick sit, of met de vrouw, die my heeft opgetogen,
Te fesicken van u, so stil als wy vermogen,
    En ick verwonder my wat datter schorten magh
    (40) Dat ghy hier niet en komt daer ick u gaeren sagh:
Of, ziende t’zeewaert in en nae de woeste baeren,
Die dónbeleefde wind noch niet en laet bedaeren,
    Bekijf ick hier de zee uyt een verstoort gemoed
    Met sulcke woorden schier, gelijck ghy ginder doet:
(45) Of als het weer my dunckt een weynighje te stillen
Klaegh ick, dat gy wel kunt, maer dat gy niet moet willen
    U geven op de reys, en wijl ick klaegh en steen
    So loopt een traenen-vloed lanx mijne wangen heen
Mijn Voedster-vrouw, bewust van d’oorsaeck van mijn klaegen,
(50) Bestaet al bevende mijn traenen af te vaegen.
    Oock sie ick of van u geen spoor staet op het strand
    En offer niets van dien is overigh in het zand:
En offer niemand is die ick nae u kan vragen,
En offer niemand is die u een brief kan draegen,
    (55) En offer niemand van Abydos komt van daen
    En ofer niemand is die daer nae toe sal gaen.
Ick swijg’ hoe meen’gen kus ick geef aen dese kleeren
Die ghy hier blijven laet als ghy nae huys moet keeren.
    Wanneer de nacht begint nae’t scheyden van den dagh
    (60) Steeck ick ter tooren uyt het licht, so haest ick magh.
Terwijl wy met geduld uw overkomst verwachten
So spinnen wy on draed tot kortingh van de nachten.
    Vraeght ghy dan wat dat ick al onderstussen praet
    Leanders naem alleen is ’t die der ommegaet.
(65) Wat dunckt u, lieve Mem dus spreeck ick tot mijn Min-
Is hy al buytens-huys, of is hy nog binne? (ne)
    Sijn sy noch op, of zijnse altemael te bed?
    Of vreest hy voor zijn volck dat op zijn uytgaen let?
Is hy so ver nu al dat hy is aent ’t ontkleden?
(70) Is hy al besigh met he smeeren sijner leden?
    Sy knickt: niet dat mijn min het wijf so verre reack
    Maer och! Haer oogen zijn verwonnen van de vaeck.
En nae een oogenblick vang ick weer aen met spreecken
Nu wed ick, segh ick, dat hy is van land gesteecken,
    (75) Nu is hy onder zeyl, nu spout hy ’t nat van een
    En met zijn armen roeyt hy door de golven heen.
En ick heb naeuwlijcx weer mijn derden draed begonnen
Of, eer ick mijne spil ter aerd toe heb gespnnen,
    Ick vraegh, wat dunckt u nu? Wat meynt ghy by de gis?
    (80) Gelooft ghy niet dat hy nu al ten halven is?
Nu sien wy eensjes uyt: nu bidden wy vol vreesen
Dat u de vloed en wind goedgunstich willen wesen:
    Somwijlen luystren wy, en ’t minste dat mijn oor
    Verneemt van wat geruchts, meyn ick dat ick u hoor.
(85) So beurt het, als de nacht is meerendeels verloopen,
Dat van degroote vaeck mijn oogen zijn bekroopen
    En ick in slaep geraeck, ten lesten afgewaeckt:
    Daer ghy dan oock by my wel mee te slaep geraeckt
Ghy reackt met my te slaep, ’t sy met uw wil of tegen:
(90) Schoon ghy niet koomen wilt heb ick u hier gekregen.
    Want nu dunckt my dat ghy tot aen den oever swemt:
    Nu, dat ghy om mijn hals uw vochtig’armen klemt:
Nu dunckt my dat dat ick werp wat van mijn eygen kleden
Gelijck ick ben gewoon om uwe natte leden:
    (95) Nu dunckt my dat uw borst geboeght is aen de mijn
    En dat wy schoot aen schoot by een gelegn zijn.
En voorts, behalven dat, noch al veel Andre saecken,
Maer daer een eerb’re tong geen praetjes af mag maecken:
    Waer van het doen vermaeckt, maer, alsse zijn gedaen;
    (100) Diemen sich selven schaemt aen yemand te verslaen.
Ay my! Dees vreugd en is niet recht, en haeft verdweenen.
Want als de slaep vertreckt so gaet ghy met hem heenen.
    Och mocht het noch in ’t lest gelucken onser tween
    Dat wy wat seekerder versaemelden by een!
(105) Och, mocht het onser twee, die even vyerigh blaecken,
Gebeuren in der daed het minne-zoet te smaecken,
    Op dat, het gheen ick nu alleen heb in een droom,
    Met meerder vastigheyt tot mijn gevoelen koom!
Hoe valt ghy nu so traegh in’t herwaerts aen te kommen?
(110) Hoe hebt ghy in so langh niet over zee geswommen?
    Waerom zijt ghy van my so meeningh nachtje wegh
    Dat ick hier onverwarmt, gelijck een weduw, leg
’t Is waer, en ick bekent, het weer wilt’t nu niet lijden
Dat ghy de baeren met uw armen door soudt snijden:
    (115) Maer gistren-nacht en was de wind so heftigh niet:
    Hoe komt het dat ghy die doe verby gaen liet?
Waerom en dacht gy niet om’tgeé dat weer kan koomen?
Waerom en hebt ghy doe uw tijd niet waer genoomen?
    Want schoon hy diend’ uw weer, so hy dee op dat pas,
    (120) Noch wont den anderen, om dat hy eerder was.
Maer, segt gy, ’t weer was wel een weynig aen ’t bedaeren,
Doch eer een lange wijl was het weer om aen ’t baren:
    Maer het gebeurt oock wel, waneer gy haestigh zijt,
    Dat ghy het overswemt in noch een korter tijd.
(125) Ick denkc, indien ghy hier betrapt wierd van de winden
Ghy soud geen redenen om des te klagen vinden:
    Geen storm en souw u schaen, geen Helles holle nat,
    Als ghy my dicht omhelst in uwe armen had.
Voor my, ik souw de wind met vreugd dan hooren blaesen
(130) En bidden dat de zee noyt moe en wierd van raesen.
    Wat is u evenwel of nu of dan ontmoet
    Dat u meer, als voor heen, het water vreesen doet?
Want het gedenckt my wel dat ghy hier zijt gekoomen
Door so, of weynigh min als nu, ontstelde stroomen;
    (135) Wanneer ick tot ur iep, weest niet so roeckeloos
    Op dat ick van uw kunst daer nae geen traenen loos.
Van waer is dese vrees u onlan aengekoomen?
Waer heeft uw vroomigheyd de vlucht nae toe genoo-
    Waer is de dappere, die groote swemmer nu? men?
    (140) Die op geen zee en past’ hoe komt die ’thans so schuw?
Weest liever evenwel ’t geen ick u segh te wesen
Als’tgeen ghy plaght te zijn; en wilt voorsichtigh vresen
    Te gaen op sulcken reys voor de zee het lijdt
    En dat ghy van het weer te deegh verzekert zijt.
(145) Als ghy my maer bemint so vyerigh als voor desen:
Als het maer waer en is ’t geen ghy my hier doet lesen,
    En dat uw liefde, die vol gloed en vlammen was,
    Niet doof en kouder werd’ als uytgegooten as.
Oock vrees ick niet so seer het stormen van de winden
(150) Die my so langen tijd onthouwen mijn Bemeinden
    En ’t gheen waer nae mijn hert verlanght, en niet en vindt,
    Als wel, dat uwe min mocht keeren als de windt:
Als dat ick niet en mocht by u in de achtingh koomen
So hoog, als ’t geen u staet om mijnent wil te schroomen:
    (155) Als dat de Waerom zy veel minder als ’t gevaer,
    En dat de moeyte zy meer waerdigh als de waer.
Oock vrees’ick altemet dat gy mijn land mocht houwen
Te slecht, als dat ghy u in Sestos uyt souw trowuen
    Die van Abydos zijt, ende dat g’ u daer aen stoot
    (160) Dat hier een maegd van daen sou zijn uw bed-genoot.
Noch kan ick alle dingh met lijdsaemheyd verdraegen
Als dat ghy laeght en popt’ al dees voorleden daegen
    Met (ick en weet niet wie) een Andre die ghy mint
    Met eene, die ghy meer als Hero had bezint:
(165) Als dat een ander vyer uw boesem souw verwaremen:
Als dat een ander’ u omhelsde met haer armen:
    Als dat een ander’ u mocht hebben in haer schoot,
    En dat een nieuwe min de mijne gaf de dood.
Ach! liever stirf ick als dat ghy my s osoud wonden!
(170) Eer moet’ ick dood zijn als ghy in die schuld bevonden!
    Ick spreeck niet of ghy oyt my daer toe reden gaeft:
    Of sulck gerucht voor-by myn ooren had gedraeft:
Noyt heb ick dat gehoort; maer alles doet my vreesen:
Hoe kan een minnend hert oock sonder vreese wesen?
    (175) Oock dwinght de plaets een mensch die sich ver-af bevindt
    Dat hy meer dingen vrees’van ’t geen dat hy bemint.
Geluckigh zijnse, dien het tegen-woordigh-wesen
De misdaed weeten doet en ’t valsch berbiedt te vreesen.
    Die af-is, werd so wel ontset door ’t geen men lieght,
    (180) Als het begangen quaed door onkund hem bedrieght.
De doolingh wederzijds heeft even scherpe tanden
Och, of ghy overquaemt en ick u hier sagh landen,
    En dat noch wind, noch vâer, noch eenigh ander wijf
    De waere reden waer van so een alngh verblijf!
(185) Indien ick yemand wist om wien ick u most derven
Ick sou (gelooft my vry) van spijt en droefheyd sterven.
    Ghy hebt u al een wijl verloopen en ontgaen
    O ghy op sulcke wijs soud nae myn leven staen:
Maer ghy en sult u niet ontgaen noch so verloopen
(190) Dat ick mijn trowue min sou met de dood bekoopen.
    Ick vreese sonder nood: het herde weer alleen
    Is oorsaeck dat ghy niet enk omt gelijck voor heen
Ay my hoe beuckt de zee de stranden met haer golven!
Hoe dicht houdt sich de Son in duysternis bedolven!
    (195) De wolcken en het licht zijn onder een geraeckt,
    Dat ons den dagh so Bruyn, als was het avond, maeckt.
De moeder mogelijck van Helles is gekoomen
Dat haer verdroncken kind beschreyt werd van de stroomen:
    Of wel haer Stiefmoeder quelt de Zee uyt ouder haet
    (200) Om dat die sich alhier nae ’t voor-kind noemen laet.
Haer Stief-moer; t’hans verkeert in eene Zee-godinne.
Dees plaets, so sy nu is, draeght geene Meysjes minne:
    Want hier verdroncker een, daer sy de naem af draeght,
    En tegenwoordighlijck werd ick van haer geplaeght.
(205) Maer ghy, Neptuyn, so ’t u niet heel en is vergeeeten
Hoe ghy wel eer al mee met minne waert beseeten,
    So most ghy in u Rijck verkondigen een wet,
    Dat niemand in syn min wierd door de wind belet
So Tyro, so Celeen, van schoonheyd hoogh gepresen,
(210) En andere, van wien ick somtijds heb gelesen
    En die ick (was het nood) zou noemen op een ry,
    Geen fabeltjes te sijn van uwe snoepery.
De dichters schrijven ons van maegdekens met hoopen
Daer ghy verieft op waert en die ghy hebt bekroopen.
    (215) Ghy dan, die al van ouds de minne-krachen kent,
    Waerom is ’t dat ghy ons so bits en nijdigh bent?
Wat sluyt gy ons den wegh door kracht van dulle winden?
Spaer dyne hardigheyt en laet u minsaem vinden.
    Gaet nae het ruyme zop, en voert den oorlogh daer:
    (220) Dees engte scheyd hier maer twee landen van malkâer.
Ghy zijt so sterck en groot: des soud ’t u beter passen
Oock schepen, sterck en groot, in zee te gaen verrassen,
    En vlooten aen te doen; daer dient uw macht getoont:
    Een arme jongelingh behoort te zyn verschoont.
(225) Ten voeght geenGod der Zee in Helles enghe baeren
Een minnaer, die syn Lief gaet soecken, te vervaeren.
    Die eer waer a te kleyn oock voor een staende plas.
    Hy is wel van geslaght soo êel als yemand was:
Maer hy en is van geen Ulysses afgesprooten,
(230) Die by u zy verdaght met Ithakoische vlooten:
    Hy komt van Troye niet gevaeren over zee
    Behoudt ons alle bey; dit stuck dat raeckter twee.
Hy swemt: maer als hy is in ’t keeren of in ’t koomen
Drijft met Leanders lijf myn hoop mee op de stroomen.
    (235) Het licht daer ick by schrijf, geeft onderwijl geluyt:
    Wy seggen tegens een dat het wat goeds beduyt.
En siet myn Voedster-Vrouw, in ’t koude hert ontsteken
Met voor-hoop, en, gelijck gemoedight door dit teken,
    Giet op ’t geluckigh vyer wat druppelen van wijn:
    (240) Op morgen, seyt se, sal ons tal vermeerdert zijn,
En drinckt. Komt ghy, en maeckt ons tal so ’twas te voren:
Swemt door de golven heen, mijn Lief, mijn uyt-verkoren.
    Komt weder op uw post, die ghy alhier verliet.
    Waerom en leggen wy hier met ons beyden niet?
(245) Daer is gheen oorsaeck meer warom ghy hebt te vresen:
Vrou Venus, so ghy ’t waeght, sal u goedgunstigh wesen.
    Sy self heeft uyt de zee haer oirsprong en begin:
    Sy salse maecken slecht en effen, als een tin.
Somwijlen voel ick my door ongeduld gedreven
(250) Om selfs door ’t midden van het waeter heen te streven:
    Maer dese Straet en is voor vrouwen niet zo goed
    Of wel so veyligh niet als sy voor mannen doet.
Want doe, als Phryxus ven syn suster over quamen,
Waerom liet zy haer van een vrouw alleen benaemen?
    (255) De Ram had op sijn ggh haer alle bey gelaen:
    En Phryxus quam aen land, maer Helles is vergaen,
Indien ghy mogelijck mocht twijffelen of vreesen
Dat ghy niet sterck genoech tot alle bey soud weesen:
    Tot komen, en weerom van hier nae huys te gaen:
    (260) En dat ghy dese reys daerom niet derft bestaen:
So laet ons alle bey van weder zijde koomen
Malkandren te gemoet ten helven van de stroomen,
    En daer Malkanderen omhelsen, en bey moe
    Ghy nae Abydos gaen en ick nae Sestos toe.
(265) Dat sou wel weynigh syn, maer meer als niet met allen!
Och, of ’t de bloode minn’ of schaemte kon gevallen
    (Die tot verholen min ons noodsaeckt alle bey)
    Niet veel de passen op het geen met van ons sey!
Nu syn sy quaeliken gekoppelt met malkandren.
(270) De liefd’ en eerbaerheyd die stryden met den andren
    Ick hangh in twyfelingh wat beter waer gedaen:
    Het geen de schaemt verbiedt raedt my de liefde aen.
So haest als Iason eens te Colchis was gekoomen
Heeft hy nae syne vloot Medea heen genoomen:
    (275) So haest als Paris eens te Lacedemon quam
    So seytmen dat hy strax syn proye met hem nam:
Ghy komt hier meenighmael, en oock so meenigmaelen
Verlaet ghy ’t geen ghy mint als gy het hier komt haelen:
    Gy swemt so meeninghmael nae herwaerts en van daen
    (280) Als ’t voor de schepen is vervaerlijck om te gaen:
Nochtans, ô Iongeling, ghy die de felle baeren
Met swemmen overwint, ey, laetse wat bedaeren:
    Acht oock de Zee so kleyn en onvermogen niet:
    Verachtse, maer siet toe dat ghy haer oock ontsiet.
[p. 246]
(285) De schepen, nae de kunst, wel hecht en sterck gebouwen
Die kunnen sich in zee oock wel niet veyligh houwen:
    Met sietse wel vergaen. ’t En gaet oock niet so wis
    Dat in uw armen meer als in de riemen is.
Voor ’t swemmen, ’tgeen ghy soeckt, is ’t dat de schippers schricken:
(290) Het is haer laetsten troost als ’t schip geraeckt in sticken.
    Ach my ellendighe! daer ick u toe vermaen
    Soeck ick u inder daed in ’t minst niet aen te raen.
Selfs bid ick dat ghy mooght verwinnen myne reden,
En dat ghy noyt van die mooght werden overstreden
    (295) Als ghy maer over raeckt, en om my hals komt slaen
    Uw armen moe en nat, gelijck ghy hebt gedaen.
Maer, ’kweet niet wat my ’t bloed doet rillen in myn aeren
SO dickmaels als ick my keer nae de groene baren.
    De nacht voor gisteren heeft my niet min ontset.
    (300) Schoon dat ick die terstond door offer heb genet.
Want in den uchtend, als de lamp wasaen ’t verloomen,
Ontrent wanneer men siet de waerheyd-naeste droomen,
    So vielen my door vaeck de spillen uyt de hand:
    Ick ley mijn hooft te rust wat tegen ’t ledekant.
(305) Hier dacht ick dat ick sagh, gelijck, als voor mijn oogen,
Een dolfijn koomen aen (de zee was hard bewoogen)
    Die door de vloed vry ver gespoelt wierd aen het strand,
    Daer zy en ’t leven hem verlieten op het zand.
Wat dit eduyt of niet, het doet my dapper schroomen:
(310) En ghy ick bid het u, lacht niet met myne droomen:
    Ick bid u andermael, begeeft u niet op zee
    Voor dat het waeter zy volkomen in zijn vree.
Spaert ghy u selve niet: wilt uw beminde spaeren,
Die so ghy quaelijck voert noyt wel sou kunnen vaeren
    (315) Nochtans wanneer der kans en hoop van kalmten is
    So spoeyt u herwaerts aen gelijck een snelle vis.
Spout met uwe heele borst van een de stille stroomen.
Maer nu de wegh ter zee den swemmer is benoomen
    So moete het verdriet, dat ons het wachten doet,
    (320) Door onse brieven zijn so nu so dan versoet.

Continue