Klucht-spel van eenige besondere daeden van Uylspiegel. Ieper / Gent, ca. 1750.
Uitgegeven door drs. P. Koning
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton106770 — UB Gent — UB Leiden — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[p. 1]

KLUCHT-SPEL

Van eenige besondere
Daeden

VAN

UYLSPIEGEL


PERSOONAGIEN.

MOEDER van UYLSPIEGEL. * RABBY opperhooft der Joden
UYLSPIEGEL. * KYAPHY, synen knecht.
BACKER. * Mynheer van GOSSELAER.
KNECHT. * Eenen Medecyn.
SCHOENMAEKER. * Gasthuys-Meester,
WEERDINNE. * V. Sieken.
II. JODEN. *  

[Vignet: typografisch ornament]

TOT IPER,

Men vind-se te koopen tot GEND, by Ph. Gimblet
en Gebroeders, op de Koornmerkt

Continue
[p. 2]

EERSTE DEEL.
Moeder   UYlspiegel mynen Soon ik heb nu vele daegen
                Besorgt u kost en kleers daer van kont gy niet klaegen
                Het is nu meer dan tydt (want gy syt kloek en groot)
                Dat gy u Moeder nu ook helpt in haeren noot,
                (5) Gy moet, verstaet my wel, nu gaen een Ambacht leeren,
                En al u Sotternyen in deugden nu verkeeren,
                Gy niet het minst en doet tot raeken aen de kost,
                ’k En wensche maer van u te mogen zyn verlost.
Uylspieg. Wel Moertjen wat gy segt ’k en kan voorwaer niet werken,
                (10) Ik ben te wel gemaekt soo gy wel kont bemerken,
                ’k En ben geen Ambachts-gast, ik voel ’k en weet niet wat,
                Van binnen in ’t gemoet.
Moeder                                          ’t En is noch dit, noch dat,
                Ik seg gy werken moet om ons hier beyd’ te leven,
                Ik heb u lang genoeg de kost en kleers gegeven,
               (15) Nu vind’ ik my in noot in dagen dry en meer,
                Geen Broot heb ik genut ’k ben goot’lyks in ’t verseer:
                Het is wel redelyk gy nu ons kost gaet winnen.
Uylspieg. Wel wat gy my nu segt waer zyn doch uwe sinnen,
                Die hem eens stelt aen ’t werk hy altydt werken moet,
                (20) Gy weet dit immers wel, maer dien die ’t niet en doet,
                Hy is daer van bevrydt, ’t gemak is niet te vinden,
                In ’t werken, ver’ van daer ’k en zal my daer niet binden,
                Neen Moeder, niet soo sot.
Moeder                                              Uylspiegel gynen guyt,
                Ik seg gy werken zult en daer med’is het uyt,
                (25) Is het niet uwe plicht? waer schykt gy te bevaeren,
                Naer ik soo langen tydt het Broodt om u quam spaeren,
                Zult gy in mynen noot my ook niet helpen hier.
Uylspieg. Ey Moertjen zyt gerust en maekt hier geen getier,
                Ik zal u wel voorsien van Broodt en ander eten,
                (30) Al zonder dat ik werk.
Moeder                                               Dit zoud’ ik geirne weten
                Op wat manier, en hoe dat gy dit winnen zult,
Uylspieg. Zyt daer in maer gerust en neemt maer wat gedult,
                Ik zal in korten tydt u alles gaen besorgen,
[p. 3]
                Gy weet ’k ben slim genoeg.
Moeder                                                 Gy zult misschien te borgen
                (35) Gaen vraegen Brood of Vleesch, of stelen eenig goed?
                Wacht u daer van seg ik, indien dat gy dit doet,
                Want soo men u betrapt, gy soud’ het dier bekoopen,
                Men soud’ u op een rat of aen een galge knoopen,
                Daer soud’ gy wel staen sien; veel beter dat gy leert
                (40) Een Ambacht soo ik seg, als soo te zyn geëert.
Uylspieg. En spreekt van werken niet dit soud’ my haest vervelen,
                ’k Zal winnen onzen kost, en dat ook sonder stelen,
                Ik zal door myn pratyk, zyt Moertjen maer gerust,
                U brengen brood genoeg veel meer als dat gy lust:
Moeder   (45) IK vraeg u wederom waer sult gy dit verkrygen.
Uylspieg. Ik seg u Moertjen wilt alhier daer van nu swygen.
                Als gy het maer en hebt, dit en gaet u niet aen:
                Geeft my maer eenen sak daer med’ is het gedaen;
                Ik trekke dad’lyk voort, en zal in twee dry uren
                (50) Hier weder komen ’t huys.
Moeder                                                     Ik vrees gy zult ’t besueren
                Dat gy myn raed niet doet.
Uylspieg.                                           Geeft my maer eenen sak,
                Ik trekke daer med’ voort, en gaen op myn gemak.
Moeder aen ’t Volk.
Moeder   Wat wilt gy dat ik seg, ik ben nu vol gebreken,
                Ik zal ’t wel moeten doen.
Haelt, en geeft hem eenen sak.
                                                          Daer wilt u deure steken,
                (55) En blyft niet lange weg, want ik ben sonder brood.
Uylspieg. Ik zal in korten tyd u helpen uyt den noot.
Moeder   Siet dat gy niet en steelt of anders gy zult hangen,
                Ik gaen naer binnen toe, en zal naer u verlangen.
Uylspieg. Gaet Moeder gaet maer voort ik zal door myn pratyk,
                (60) Haest maeken dat gy zult van arme worden ryk.
Moeder binnen.


                Ik zal myn Moertjen haest tevreden nu gaen stellen,
                Op dat sy my niet meer tot werken en zoud’ quellen,
                Want dit en soek ik niet veel, Ryker als ik zyn,
                En werken ook wel niet, en leven sonder pyn,
                (65) Waerom zoud’ ik soo sot tot werken my begeven,
                Want die eens ’t werk aenveird moet werken g’heel syn leven
                Neen, neen ’t is niet geraen ik zal door myn verstand,
                Wel krygen eenig brood, ik weet op desen kant,
                Hier juyst een Bakkery, ’k zal aen den Bakker seggen
                (70) Ik ben eenen Heere knecht. en ’k zal hem ook uytleggen,
                Waer hy geherbergt is, en seggen dat dit brood,
                Is om een ryken Heer seer magtig ende groot,
                Ook seggen dat ik zal nog komen met den morgen,
[p. 4]
                Om t’haelen ander brood end’ al syn geld besorgen
                (75) Maer soo hy waer mistrouw en iemant sonde med’,
                Ik weet nog eenen vond, blyft hier maer wat met vred’;
                Ik zal in mynen sak een gat van onder snyden,
                Van vrees dat ik noch wel zoud’ raeken in het lyden;
Gesneden hebbende een gat in den sak.
                Daer, nu en vrees ik niet, ik gaen myn wegen voort,
                (80) Ik ben juyst voor het huys, ’k gaen kloppen soo ’t behoort,
Kloppende.
                Is’er niemant ’t huys?
Backer vooren komende.
                                                  Wat komt gy te believen?
Uylspiegel aen ’t volk.*
Uylspieg. Hoe dat het hier zal gaen, ’t zyn noch besloten brieven:
                wel Baes hebt gy schoon brood?
Backer                                                        Moet het van ’t witste syn?
Uylspieg. Jae ’t seker want myn heer is duyvelyke fyn.
Backer    (85) Is het om uwen heer, ik zal van ’t witste geven:
                Siet daer is schoonder brood, noyt sag gy van u leven
                Schoonder noch witter brood, segt maer wat gy belieft;
                Gy zult van alles zyn hier dadelyk gerieft.
Uylspieg. Geeft my wit semel-brood, vyf, ses, en daer beneven,
                (90) En soo veel fransch brood ook.
Besiet een brood.
                                                                          Hier mede zoud’ men leven;
                Geeft ook wat witte brood.
Backer                                                Hoe veel is ’t dat gy vraegt?
Uylspieg. Ook ses ’t is al genoeg.
Backer                                          Dat gy het niet beklaegt,
                Want sy zyn wonder schoon, naer volgens dat ik peysen:
                Gy woont wat verr’ van hier, en dikwils ander reysen,
                (95) Gy die niet vinden zult.
Uylspieg.                                              Wy blyven hier in Sté
                Noch wel ses weken lang, ik heb’ genoeg hier mé,
                Myn heer veel liever heeft dat ik weer morgen komen,
                Want voor de nieuwe spys hy nimmer komt te schromen,
Backer    ’t Is wel, soo ’t u belieft.
Uylspieg.                                       Hoe veel hebb’ ik bestelt?
Backer    (100) Juist voor een patakon, het is seer licht getelt,
                Ik zal ’t u maeken wys, daer is voor ses schellingen,
                En daer voor stuyvers twaelf hier op is niet te dingen.
                Dit word alsoo verkogt aen ieder wie ’t zy,
Uylspieg. ’t Is wel, myn heer die word voorseker geheel bly;
                (105) Van ’t hebben zulk schoon brood ’k zal ’t morgen u betaelen
                Wanneer ik wederom hier brood zal komen haelen,
Backer    Holla ’k wil zyn betaelt voor gy vertrekken zult.
Uylspieg. Gy niet verliesen zult, wilt hebben maer gedult,
[p. 5]
                Ik u betaelen zal, ’k seg langer niet dan morgen.
Backer    (110) Neen, neen, ik heb den bras, seg ik, van al dat borgen,
                En noch ’k en ken u niet; waer is myn Heere t’huys?
Uylspieg. In d’herberg u bekent, genaemt het witte Kruys.
                Hebt gy niet eenen knecht, send hem maer met my mede;
                ’t En is niet verr’ van hier, gy weet t’is hier in stede;
                (115) Myn Heer hem geven zal het geld op staenden voet;
                Want hy heeft geld genoeg, al is hy ook wat vroed.
Backer    Alsoo ben ik tevreden. Sa jongen komt straks vooren,
                Wilt volgen desen gast.
Jongen                                         Hebt gy dan iet verloren,
                Dat gy soo dapper roept?
Backer                                            Sa volgt nu desen gast,
                (120) En zyt voorsichtig ook, op uw’ affairens past;
                Want siet van al dit brood moet gy het geld ontfangen.
Uylspieg. Komt jongen haestig med’, myn Heer die soud’ verlangen;
                Adieu tot wedersien.
Backer                                      ’t Is t’uwen dienst myn vriend.
Uylspieg. Ik ben noch wel goed koop van desen man gedient.
                (125) Nu jongen let wel op, indien’er vallen brooden
                Van achter uyt myn sak, my dunkt gy zyt een snooden,
                Wilt dese raepen op, myn sak is niet te goed.
Jongen     Ik zal dit geirne doen, myn vriend, met al oodmoed.
Uylspiegel laet een wit brood vallen.
                Ey vriend, en gaet niet voort, gy laet van nu een vallen.
Uylspieg. (130) Indien ’t niet vuyl en is, dit en is niet met allen.
Jongen     Ba ja ’t myn vriend, ’t is vuyl, wat nu daer med’ gedaen?
Uylspieg. Ik ben voorsekerlyk daer mede g’heel belaen;
                Indien ’t myn Heere siet, hy zal soo lustig kyven:
                Ey haelt een ander brood, ik zal alhier verblyven
                (135) Tot dat gy wederkomt: g’hebt daer al haest gewist.
Jongen     ’t Is wel, vertoeft hier wat.
Uylspieg.                                           Siet dat gy niet en mist:
                Brengt een gelyk aen dat. ’k Gaen stille, ’k gaen vertrecken
                Terwyl ik ’t schoone sien, dat sy myn poorte lecken;
                Ik heb voor moertjen brood.                                       Binnen.
Jongen, uytkomende met een ander wittebrood.
                                                            Waer is dien vent gegaen?
                (140) Naervolgens dat ik sien, myn meester is verraên.
                Ey meester, komt doch hier, dien vent is deurgedroopen
                Met synen sak met brood.
Backer                                              Waer is hy dan geloopen?
Jongen     ’k En weet het meester niet, hy sond my soo ’k u seyd,
                Naer huys om dit wit brood, maer heeft my niet verbeyd
                (145) Gelyk hy had beloft.
Backer                                               G’en moest hem niet verlaeten,
                Gy jongen als gy zyt.
[p. 6]
Jongen                                       Het kyven kan niet baeten,
                Gy zyt uw’ brooden quyt.
Backer                                             Gaet siet naer ’t witte kruys,
                (150) Of daer is gelogeert een Heer, en komt dan t’huys.
Jongen     Ik gaen en keer terstond.
Backer                                            My dunkt ’t is eenen snooden,
                Naervolgens dat ik hoor, ’k ben quyt al myne brooden;
                Want had hy goed geweest, hy hadde wel verbeyd
                Myn knecht, gelykerwys hy had aen hem geseyd.
Jongen     (155) Ach meester, gy zyt ’t quyt, s’en weten van geen Heeren,
                Noch min van knechten ook.
Backer                                                  Dit wert om u te leeren
                Om op een ander keer voorsichtiger te zyn.
Jongen     Gy wel bedrogen zyt, en schynt te wesen fyn.
Backer    Swygt jongen, of van spyt, ik geef u vyftig slaegen,
                (160) ’t Verlies is ’t meeste niet, maer ’t meest dat ik beklaegen,
                Bedrogen soo te zyn van sulk een jongen gast,
                ’t En hadde niet geschied, had ik wel opgepast.         Binnen.


Uylspieg. Ik hebbe nu voorsien myn moertjen met wel eten,
                Niet tegenstaende dat, en kan sy niet vergeten
                (165) Dat ik een ambacht leer: ’k wil doen naer haeren wil;
                Want seker eenen soon en mag in geen geschil
                Hier leven met syn moer: sy vreest dat ik sou raeken
                Aen eene galg of rat, en daer de dood haest smaeken;
                Maer ik en vrees dat niet, nochtans ik wil het doen,
                (170) En zal my tot het werk begeven met fatsoen.
                ’k En weet niet wat ambacht dat ik voor best gaen leeren:
                Gaen weven, ’t is te slecht, of wel gaen maeken kleeren,
                Neen, dat te luysig is, ’k sou wel Crispiniaen
                Gaen nemen voor Patroon; my dunkt ’t is wel geraên.
                (175) Ik zal my geven uyt van wel te konnen snyden,
                Ik weet een meester juyst die hem wel zal verblyden
                Van t’hebben sulk een knecht; ik gaen dan naer syn wonst,
                En seggen dat ik ben een knecht wel naer de konst.
Kloppende.
                Is hier den meester t’huys?
                            Meester van binnen.
                                                          Wie komt my hier te stooren
                (180) Terwyl ik besig ben?
Uylspieg.                                           Ey, meester komt wat vooren,
                Hier is een knecht om werk.
Meester                                                Komt binnen mynen vriend,
                Gy zyt, soo ik bemerk, een knecht die my wel dient.
                Kont gy wel snyden? spreekt.
Uylspieg.                                               Seer wel, en naer de mode.
Meester   Den gonnen die u sond, was eenen fraeyen bode;
                (185) Want ik heb u van doen. Waer is uw’ doos en schort?
[p. 7]
Uylspieg. 'k En ben niet wel voorsien, ’k en heb ’t maer al te kort.
Meester   Daer leyd in ’t minste niet aen, ’k zal u van ’t myne geven,
                Maer wilt u dadelyks hier tot het werk begeven;
                Want ik moet ivers gaen, daer wilt een schort aendoen,
                (190) Daer is ook ’t leer en ’t mes, wilt snyden goet fatsoen.
Uylspieg. Wat grootte moet het zyn, ey Meester wilt het zeggen,
Meester   Snyd kleyn en groote Schoen, om beter uyt te leggen,
                G’lyk dien die verkens dryft, hy dryft van alle slag.
Uylspieg. Ter weireld waer ik ging ik sulken Meester zag,
                (195) ’t Is wel ’k zal ’t geirne doen.
Meester                                                            ik laet u met de lasten
Binnen.
Uylspieg. Wat zal ik aldereerst gaen snyden nu voor gasten
                ’k En heb het noyt gedaen, komt sinnen ’t is nu tyd,
                En raed my wat voor schoen ik aldereerst hier snyd.
Moet hier wat vertoeven.
                My dunkt hy heeft geseyd van swyne Schoen te snyden,
                (200) Ik vind hier soo ik sien om koeye Schoen van syden,
                Om ossen, kalvers, ook ’k zal snyden kleyn en groot,
                Om peirden, geyten, muyls, gelyk hy my geboot.
Naer wat vertoeft te hebben.
                Wat dunkt u van ’t fatsoen, zyn zy niet wel gesneden?
                Voor d’eerste die ik snyd, het gaet nog wel waerheden;
                (205) Myn Meester sal staen sien, wanneer hy komen zal,
                Dat ik heb al syn leer gesneên by stukken al;
                Swygt stil myn Meester komt.
Meester                                                 Wel knecht hoe staen d’Affairen.
Uylspieg. Ik heb het al gedaen naer wensch en naer begeiren,
                ’t Fatsoen staet my wel aen.
Meester                                               Wel wat is dit geseyd.
                (210) Waer toe dees broken al!
Uylspieg.                                                 Staet Meester wat verbeyd,
                Ik sal ’t u seggen gaen, de dese zyn voor geyten,
                En dees voor kalvers zyn.
Meester                                           Ja gynen slechten wyten
Uylspieg. De dees voor peirden zyn, daer zyn’er ook voor swyns,
                En siet gy ’t niet dan baes, of wel bedygt kyns.
Meester   (215) Noyt had’ ik zulk een knegt ik zoud’ te kleyn bedygen,
                Wien heeft u dat belast.
Uylspieg.                                       Ik zoud’ wel slagen krygen,
                Hebt gy my niet geseyd snyd Schoenen soo ’t behoort,
                Gelyk den dryver, dryft syn swyns door eene poort?
                Ik heb het soo gedaen.
Meester                                       ’k En quam u niet te seggen,
                (220) Dat gy zoud’ al myn leêr in zulke Schoenen leggen,
                Maer ’t was om mensche Schoen.
Uylspieg.                                                       Ik heb het soo verstaen,
[p. 8]
                Ik vraeg u dan pardon, heb ik iet quael’k gedaen.
Meester   Nu dan, om desen keer, ik zal u pardonneren;
                Maer wacht een ander reys myn leêr soo te braderen;
                (225) Ik zelve snyden zal, en gy dit naeyen zult.
Uylspiegel terwyl den meester snyd aen ’t volk.
                Ik zal dit geirne doen, neemt meester maer gedult.
                ’k En weet niet hoe dat ik met ’t naeyen zal gaen leven,
                Ach, had ik nimmermeer tot werken my begeven,
                ’k En waer soo niet gebrilt.
Meester                                               Siet knecht daer is uw werk.
                (230) En naeyt de kleyn en groot, soo ’k seg, al even sterk.
                Dit werk moet hier al zyn volbracht van desen morgen:
                Ik gaen noch eens wat uyt.
Uylspieg.                                           Dit zal ik al besorgen,
                Gaet vryelyk maer voort.                     Meester gaet binnen.
Meester                                           Ik zal haest komen thuys.
Uylspieg. Ik moet wel doen myn best, dat ik niet zyn confuys.
                (235) Sa dan aen ’t werken nu, ik gaen my nedersetten,
                Terwylen dat ik werk en wilt my niet beletten;
                ’k Zal singen tot vermaek een nieuw en aerdig lied,
                En naeyen naer de konst, dat ’t ider een wel siet.
Nedergeseten zynde, begint te naeyen en singt dit volgende.
I.
                    IK gaen naeyen met fatsoen,
                    (240) Om myn meester te behaegen,
                    Lon lon la ta de ry de ra,
                    Ik zal d’een in d’ander doen,
                    Op dat hy niet soude klaegen,
                    Lon lon la ta de ry de ra,
                    (245) My dunkt voor den eersten keer
                    Dat ik werk als eenen Heer,
                    Tan toure loure loure la, tan tan toure loure loure la.
II.
                        Hoe zal mynen meester sien,
                    Als hy zal myn werk aenschouwen,
                    (250) Lon lon la ta de ry de ra,
                    Hy zal my, soo ’k hop, misschien
                    Prysen, soo ik vast betrouwen,
                    Lon lon la ta de ry de ra,
                    Mits ik werke met verstand,
                    Ook g’heel vreugdig en gallant,
                    (255) Tan toure loure loure la, tan tan toure loure loure la.
Meester uyt op zyde.
Meester   Ik moet nu wel gaen sien naer mynen knecht der knechten,
                Wat dat hy heeft gedaan, en wat hy uyt komt rechten;
[p. 9]
                Ik vreese dat hy zal noch eens iet quaelyk doen,
                (260) Daerom keer ik met vlyt om te sien syn nieuw fatsoen,
III.
Uylspieg.     Dat myn meester vry komt aen,
                    Met myn werk ik mag nu kraeyen,
                    Lon lon la ta de ry de ra,
                    Want ik heb het al gedaen
                    (265) Volgens dat hy seyd, ’k quam naeyen
                    Lon lon la ta de ry de ra,
                    Kleyn en groot ook al te saem,
                    Ik verwacht een goede faem,
                    Tan toure loure loure la, tantan toure loure loure la.
Meester   (270) Wel knecht gy zyt verblyd, naervolgens ik bemerken.
Uylspieg. Ja seker, ik verwacht ook loon naer myne werken;
                Gy ziet in korten tyd de kleyn en groote zyn
Toont de schoenen.
                Al onder een genaeyt, ben ik niet wonder fyn?
Meester   Wie heeft oyt sulks gesien, gy miserabel verken?
                (275) Dit heb ik niet gemeynt dat gy alsoo soud werken;
                Gy zyt een rechten Uyl.
Uylspieg.                                     Bynaer was ik genaemt.
                Maer waerom segt gy dat, heb ik niet soo ’t betaemt
                Gevrocht, en wel genaeyt naervolgens gy quamt seggen?
Meester   Gy luysten als gy zyt, wilt al myn leêr daer leggen,
                (280) Gy hebt genoeg geschent, wie had dit oyt gemeent;
                Maer siet eens, groot en kleyn zyn t’samen nu vereent
                En ook wel vast genaeyt.
Uylspieg.                                         Ik ded’ ook wel myn beste
                Om dit te naeyen straf.
Meester                                        Gaet, seg ik, voor de peste:
                Betaelt my al myn leêr dat gy bedorven heeft.
Uylspieg. (285) Wel meester, zyt gy dul? Ik die hier g’heel beleeft
                Genaeyt heb, soo gy seyd, de groot en kleyne schoenen,
                En segt gy nu ter tyd van t’hebben niet van doenen
                Een fraeyen knecht als ik, ik ded’ al ’t gon gy seyd.
Meester   Betaelt, seg ik, myn leêr, en dat met vlytigheyd,
                (290) Dat gy bedorven hebt.
Uylspieg.                                             Wel meester, wilt gy kammen
                Een die geen hair en heeft? ’k Ben erger als de rammen,
                ’k En kan noch duytsch, noch walsch.
Meester                                                           Soo ’k sien, ’t is eenen guyt.
                Ik seg, vertrekt van hier, gy zyt een luystekruyt.
Uylspieg. Ey meester, voor ik gaen, geeft my een maeltyd eten.
Meester   (295) Duyst slagen op uw nek, had ik maer dat geweten,
                G’en had hier noyt gevrocht, gy zyt een rechte beest:
Grypt naer syne leesten.
[p. 10]
                Vertrekt, of ’k smyt u ras op ’t hoofd een grooten leest.
Uylspieg. Ey Meester, niet soo vreed, ’k zal my liever vertrekken.
Gordynen toe, Uylspiegel alleen.
                Gaet ’t ambacht maer alsoo, ’t en zal my noyt meer lekken;
                (300) In plaets van loon t’ontfaên, men dreygt my noch te slaen;
                Dat werkt die werken wilt, voor my het is gedaen.
                Maer wat zal ik nu doen, den honger komt my praemen?
                En ’k heb ook grooten dorst, ’t en soude niet betaemen
                Van nu naer huys te gaen, myn moeder kyven soud,
                (305) Voorwaer ik ben in nood, myn maege die verflouwt.
                Ik weet noch eenen raed, ik zal my gaen begeven
                Naer d’herberg just hier by, en my te kennen geven
                Voor eenen koopmans soon, want volgens ’t spreekwoord leert
                Die nood heeft, soeken list, alwaer men gaet of keert.
                (310) Sa dan naer d’herberg toe.
Klopt.                                                         Basinne komt wat vooren,
Weerdin.  Komt binnen Klaeys of Jan, of is het misschien Jooren?
Uylspieg. Ach neen.
Weerdin.                 ’t Is al gelyk, gy heet misschien Passchier?
Uylspieg. ’t Is daer of daer ontrent, tapt my een kanne bier.
Weerdin.  Sit neder mynen vriend, ik zal van ’t beste tappen.       Binnen.
Uylspieg. (315) Ik moet hier letten op, en wel van passe klappen,
                ’k Weet wonder hoe het zal met my hier al vergaen;
                Ik vreese sonder geld, ’t en word hier niet geraên:
                ’t Is nu wel al myn vriend, maer als sy eens zal hooren
                Dat ik geen geld en heb, ik vrees sy zal haer stooren.
Weerdin.  (320) Siet vriendschap daer is bier, siet eens hoe dat het roomt.
Uylspieg. Jae seker, ’t is goed bier, ik heb’er van gedroomt.
                Basin ik breng het u, wilt ook een glasken drinken.
Weerdin.  Ik ben daer in te vreên, naervolgens myn gedenken
                Gy hebt hier noch geweest.
Uylspieg.                                            Basinne ’t kan wel zyn.
Weerdin.  (325) Wel is myn bier niet goed?
Uylspieg.                                                     Veel beter is ’t als wyn.
Weerdin.  Myn vriend lust gy dan niet van myne lekker spysen?
Uylspieg. Indien gy waert soo goed, ik soud u eeuwig prysen,
                Van my te geven wat uyt jonst of om Gods wil;
                Want ’k hebbe weynig geld.
Weerdin.                                              Alsoo niet slechten bil,
                (330) Myn spysen kosten geld, ’k en kryge niet voor nieten
                Tot Bakkers nochte Koks, het soud hun haest verdrieten,
                Gonk ik maer sonder geld, ’k en vond den baes niet t’huys,
                Gonk ik eens sonder geld, of sonder munt of kruys.
                Men eet hier maer voor geld, dit mogt gy nu wel weten,
                (335) Zulk volksken hebben my dikwils genoeg bescheten;
                Neen, neen, ’t is niet geraên, ’k en wil niet zyn begekt,
[p. 11]
                Hebt gy geen geld genoeg, ik seg van hier vertrekt.
Uylspieg. Basinne niet soo fel, het dient my ook wel t’ eten
                Om geld gelyk gy segt, ik zoude geirne weten,
                (340) Voor hoe veel geld men eet.
Weerdin.                                                        De tafel van een Heer,
                Is twintig stuyvers vier, een ander is niet meer
                Als achtien, ’k heb nog een van twaelfve, niet te dingen.
Uylspieg. Het meeste dient my best, naervolgens myn penningen.
Weerdin.  Soo spreekt gy als een man ’t word dadelyk gereet,
                (345) Maer vooren dat gy eet, doet eerst een keer bescheet.
Uylspieg. Soo ’k sien de kan’ is uyt.
Weerdin.                                          Ik zal-se vol gaen haelen,
                Ook brengen Heere-spys, my dunkt gy kont betaelen.
Uylspieg. ’k Verlange naer de spys, om lustig eens te smullen,
                Myn buyk g’heel ydel is, ik hop hem haest te vullen
                (350) Met goede lekker spys, my dunkt ’t zal hier wel gaen,
                Braef eten en nog geld, ik heb het wel geraen,
                Veel beter ben ik hier als by den draet te trekken,
                In plaets van pek en leêr, ik zal myn vingers lekken.
Weerdin.  Siet vriendschap daer voor eerst een schoonder stuk Prinsé,
                (355) Met eene kanne bier, eet ende drinkt met vré:
                ’k Heb nog een pot Pasté, en ook iet fraeys gebraeden.
Uylspieg. Moet ik dit eten al, ik ben er med’ belaeden.
Weerdin.  Ba neen, ’t en moet niet zyn, g’en eet maer naer u lust;
                Trekt-toe, zyt niet beschaemd.
Uylspiegel set hem tot eten.
                                                                Zyt daer in wel gerust,
                (360) Ik zal wel trekken toe.
Weerdin.                                                Gy zult wel een keer drinken.
Uylspieg. Ba ja.
Weerdin.            Ik gaen myn vriend voor u een glaske schinken,
Uylspieg. Basinne doet bescheet.
Weerdin.                                      Ik breng het u myn vriend.
Uylspieg. ’k En heb myn leven noyt soo wel geweest gedient.
Weerdin.  ’k En doen het anders noyt, end al die ’t mynen komen,
                (365) Zyn al wel getracteert, daer op mag ik wel romen,
                Die eens gekomen heeft, wel twee mael komen zal.
Uylspieg. Dit zal ik ook wel doen.
Weerdin.                                        Maer segt my by geval,
                Zyt gy niet een Marchand.
Uylspieg.                                           Ik ben een Koopmans Soone.
Weerdin.  Ik heb het wel gepeyst, ’k gaen haelen hier ten toone,
                (370) Nu mynen pot Pasté.                                     Binnen.
Uylspieg.                                            Een keer gedronken dan,
                Ik ben hier getracteert gelyk een eerlyk Man.
Weerdin.  Daer is den pot Pasté gevult met vleesch van Haesen;
[p. 12]
                Hy is ook wel gemaekt.
Uylspieg.                                      Daerom zal ik niet raesen;
                Maer wat ik seggen zou sit hier een weynig by,
                (375) En proeft wat uyt den pot.
Weerdin.                                                    Neen seker niet voor my
                Ik dien eerst al myn volk voor ik my stel aen ’t eten;
                ’k Gaen haelen het gebraed eer dat ik dat vergeten.
Uylspieg. ’k Bedyge g’heel belaen, moet ik noh eten hier;
                Myn buyk die bersten zal,
Gedronken hebbende
                                                        ’t Is nobel suyver bier,
Weerdin.  (380) Daer Jongman trekt maer toe, ’t is wonder wel gebraeden.
Uylspieg. Indien gy noch iet brengt, ik word’er voor belaeden.
Weerdin.  Neen ik, dit is het lest, sa doet een keer bescheet,
                Het beter smaeken zal.
Uylspieg.                                     Ik sien wel dat gy weet
                Wel ’t handelen met ’t volk, ik zal hier noch wel komen.
Weerdin.  (385) Ik heb’ ’t u geseyd dat ik my mag beromen,
                Die eens komt in myn huys hy noch wel komen zal.
Uylspieg. Basinne ’t is gedaen, ’k ben rond gelyk een bal.
Weerdin.  De kann’ is noch niet uyt, gy moet noch een keer drinken:
                Laet gy dan eenen wind, my dunkt ik rieke stinken.
Uylspieg. (390) Ik ben soo vol en rond, het wilt van achter uyt.
Weerdin.  Myn vriend soo dat ik hoor gy zyt een rechten guyt,
Uylspieg. Ey Vrouwe zyt soo goet, ’k sou geerne nu vertrekken,
                Geeft het gonn’ gy hebt belooft.
Weerdin,                                                     Wel komt gy met my gekken,
                Wat heb’ ik u beloft?
Uylspieg.                                 Maer twintig stuyvers vier,
                (395) Voor ’t eten soo gy seyd’, ten is noch niet te dier,
                Want van al uw spys ik vrees myn buyk zal scheuren.
Weerdin.  Bedygt gy sot of dul, wilt gy par avonteuren,
                Noch hebben gelt van my?
Uylspieg.                                           En hebt gy ’t niet geseyd.
Weerdin.  ’t Is gy die schuldig zyt, naer de rechtveerdigheyd.
Uylspieg. (400) Holla gy hebt geseyd dat ik alhier mocht eten,
                Voor twintig stuyvers vier, ’k en heb ’t noch niet vergeten;
                ’k Wil hebben nu myn geld want ’k heb’ het wel verdient,
                ’k Heb meer als voor soo veel ge-eeten, maer als vriend,
                Ik scheld u daer mé quyt.
Weerdin.                                          Wat seldermentig seggen,
                (405) Verstaet gy wel Goelien, hoe hy dit uyt komt leggen,
                Hy wilt noch zyn betaelt voor t’eten myne spys,*
                Dien vent en is niet sot, ik seg dat gy precys
                My nu betaelen zult, of ’k zal u gaen beklaegen,
                Aen d’heeren van de Wet.
Uylspieg.                                         geeft ’t gonne dat ik vraegen,
[p. 13]
                (410) Want gy ’t naer recht en reên rechtveirdig schuldig zyt;
                ’k En heb geen doubel geld, wilt gy my wesen quyt,
                Betaelt my nu terstond; want had ik het geweten
                Dat gy niet had betaelt, ’k en had soo veel niet g’eten.
Weerdin.  Soo ’k hoor, hy heeft geen geld, ’t is eenen luystekruyt:
Aen het volk.
                (415) Wat wilt gy dat ik doen, ik gaen hem jaegen uyt.
                Vertrekt hier uyt myn huys, gy seldermentsche vlugge.
Uylspieg. Betaelt my voor ik gaen.
Weerdin.                                          Ik meten zal u rugge,
                Soo gy niet en vertrekt.
Uylspieg.                                     ’k En soek de slagen niet;
                Want sloegt gy op myn buyk, ’k waer seker in ’t verdriet.
Weerdin.  (420) Sa mars, marcheert hier uyt, en wilt u deure steken.
Uylspieg. Ik gaen, adieu Basin, ’k gaen sien naer ander streken.
Weerdin.  Gaet aen de galge toe, gy luysten als gy zyt.            Binnen.
Uylspieg. Ik ben noch wel goed koop van dese vrouwe quyt.
                Wat zal ik nu gaen doen? ’k Gaen stellen my tot reysen,
                (425) En doen de koopmanschap, naervolgens dat ik peysen;
                Daer mede wint men geld: ’k gaen sien naer eene stad,
                En hooren wat voor goed nu meest word aengevat.         Binnen.
Continue
TWEEDE DEEL.
Uylspieg. IK sien in dese stad veel wonderlyke saeken,
                Hoe ider, kleyn en groot, al aen den kost geraeken,
                (430) Door ’t doen der koopmanschap; men hier niet anders doet
                Als koopen, men verkoopt ook alderhande goed:
                Den Muscus komt hier aen met ander goed by hoopen,
                En ’t word wel dier verkocht, de Joden seere loopen
                Om t’hebben van dat goed, om dat ’t welriekend’ is,
                (435) Sy zyn met dit schoon goed gelyk te kerremis.
                Vygen van Portugael, en ander specerien
                Van Oost West-Indien, en van Alexandrien,
                Komt hier al aengegaen, en met een woord geseyd,
                ’t Goed word alhier verkocht, en overal verspreyd.
                (440) Daer komt van alle slag van menschen hier verkeeren,
                En elk doet koopmanschap, ik kome wel te leeren
                Hoe dit moet zyn gedaen; maer dit en helpt my niet,
                Ik vind my sonder geld, en ook in groot verdriet;
                Want had ik nu wat geld, ik soude goed hier koopen,
                (445) En daer med’ soud’ ik ras van stad tot stad gaen loopen:
                Want evenwel ’k en soek het werken niet een sier,
                Ik hebbe wat gedroomt, doen ik sat by het vier,
                Ik dacht in mynen sin de Joden te bedriegen,
[p. 14]
                Ik dachte wederom, ’k en mag nochtans niet liegen;
                (450) Maer als ik ’t wel bepeys, my dunkt ik mag het doen.
                Sa dan tot koopmanschap wil ik my dapper spoen,
                In plaets van Musce-bals, ’k gaen esels-vygen haelen,
                Uyt esels Portugael, ik zal die sonder faelen
                Bewinden in fluweel of in een zyden doek:
                (455) Ik weet nu justement hun sin en hun versoek.
                Sy soeken t’allen tyd om eenig goed te vinden
                Tot sterken hunnen geest en alles hier t’ontbinden,
                Om wesen van hun volk geacht voor een Propheet.
                Sy hebben geld genoeg, soo ider een wel weet,
                (460) Daerom sy mogen wel van my eens zyn bedrogen:
                Ik gaen’er dan naer toe, sy zullen als gevlogen
                Haest komen by myn goed, soo sy het zullen sien,
                Sy vraegen daedelyk wat dit al wilt bediên.             Binnen.


Twee Joden uyt.
1 Jode     Wel maet hebt gy verstaen hoe dat’er is gekomen
                (465) Een schip met nieuwe goed?
2 Jode                                                         Ik quam’er van te dromen:
                Ik droomde dat dit schip iet hadde mégebracht
                Seer kostelyk en goed, van wonderlyke kracht.
1 Jode     Wat sou dit mogen zyn, kont gy my dit niet seggen?
2 Jode     ’k En kan u mynen droom ten vollen niet uytleggen;
                (470) Maer volgens het my docht, ’t was, soo ik heb geseyt,
                Schoon goed, van hoogen prys en groote weirdigheyd.
1 Jode     Sa maet, laet ons dan gaen om t’hooren seker maeren
                Wat’er gekomen is, geen geld en wil’ik spaeren,
                Indien ’t ons maer en dient.
2 Jode                                                 Ik ben daer in te vreên:
                (475) Het zal daer noch al zyn, ’t en is niet lang geleên
                Dat ’t schip gekomen is.
1 Jode                                             Ba ’t is nu wel dry dagen.
                Indien ’t waer al verkocht, ik soude dat beklaegen.
                Sa laet ons henen gaen.
Uylspiegel uyt, al roepende         Nieuwe goed, nieuwe goed,
                Prophete-besiën, seer wonderlyk en soet.
1 Jode     (480) Myn vriend, wat hebt gy daer, dat gy soo komt geloopen?
Uylspieg. Vertrekt maer van myn kraem, g’en zult dit al niet koopen.
                Het stinkt te seer voor u.
2 Jode                                             Wat slechten sot is dat!
Uylspieg. g’En moet maer hebben goed dat komt uyt ’t esels gat;
                ’t Myn is te kostelyk.
1 Jode                                       Wat zyn het dan voor dingen
                (485) Die gy te koopen hebt?
Uylspiegel toont eene.                           Om Prophesien te singen
                Hier in besloten ligt.
2 Jode                                       Hoe wierd dit goed genaemt?
[p. 15]
Uylspieg. Prophete-besiën, gelyk het wel betaemt.
1 Jode     Segt ons wat syne kracht en hoe het komt te werken.
Uylspieg. Voor eerst ende voor al, het komt den geest versterken,
                (490) Het maekt den mensch bequaem tot wesen een Propheet,
                Dit is ’t besonderste dat ik hier van al weet.
2 Jode     Maer vriendschap is dit waer dat gy ons komt te seggen?
Uylspieg. ’t Is soo, gelyk ik quam hier vooren uyt te leggen;
                Dit komt uyt Indien, ’t passeert door Portugael:
                (495) Tot koopen van dit goed gy schynt my al te kael.
1 Jode spreekt tot den anderen.
1 Jode     Wat segt gy lieven maet, dit komt my te behaegen,
                Ik soude wel den prys van een of twee gaen vraegen,
2 Jode     Dit is ook mynen sin, ik hebbe wel gedroomt,
                Maer ik en wiste niet hoe dit goed was genoomt.
                (500) Hier door soo konnen wy de komste vooren leggen
                Van den Messias groot, en alle dingen seggen
                Die noch te komen zyn. Laet kost dat kosten wil,
                Wy moeten koopen een.
1 Jode                                           Al soetjens, houd u stil;
                Indien hy dit aenhoort, hy soude-se verdiesen.
2 Jode     (505) Gaet koopt dan, seg ik u, al sonder tyd verliesen.
Uylspieg. Naer myne koopmanschap den Heer verleent my ’t volk:
                Die dit eens knauwen zal, word wyser als een Tolk.
2 Jode     Gy hoort wel wat hy segt, ey laet ons eene koopen.
Uylspieg. Adieu, ik trekke voort.
1 Jode                                         Waer wilt gy henen loopen?
                (510) Voor gy van hier vertrekt, segt eerst wat eene kost.
Uylspieg. Gy die niet koopen zult, ’t is dierder als den most
                En als Champagne-wyn, als Muscus ook en Vygen;
                Ik seg u, sy zyn dier, en wonder raer om krygen.
2 Jode     Wilt loven maer uw goed, wy hebben geld in kas,
                (515) En hebben goed gekogt dat noch al dierder was.
Uylspieg. Een van die ballekens moet justement nu gellen
                Hier honderd patacons, en wilt my ook niet quellen,
                ’t Is niet een doubel min.
1 Jode                                             ’t Is veel, wat dunkt u, maet?
2 Jode     Wel gy zyt wonderlyk, dit zal ons doen meer baet
                (520) Als honderd mael soo veel; dit goed, soo vol van krachte
                Zal wesen eenen troost voor g’heel het Jodsch geslachte.
1. Jode segt aen Uylspiegel. Laet een voor tachentig.
Uylspieg.                                                                     Ik seg, ’t en is niet min,
                En laet den drek maer zyn, is het niet uwen sin;
                Ik weet die haest verkocht, wilt u maer deure steken.
2 Jode     (525) Waerom en koopt gy niet? Gy hoort hoe hy komt spreken;
                Gy zult noch oorsaek zyn dat hy verdieren zal:
                Geeft vry al ’t gon hy vraegt; want hier door zyn wy al
[p. 16]
                Geluckig op der aerd’ en worden ook verheven.
1 Jode     Gy hebt noch wel gelyk, vriend wilt my eene geven,
                (530) Is ’t soo gelyk gy segt, ontfangt daer is u gelt,
                Hier juist in dese beurs, nu al gereet getelt,
                Maer segt op wat manier, wy moeten die gebruyken?
Uylspieg. Ik zal ’t u seggen al en niet in ’t minst u duyken:
                Gy hebt soo ’k meyn, een hooft of Priester van u Wet,
                (535) Dien moetse nemen in, wel op myn woorden let:
                Met al ootmoedigheyd en met gewasschen handen,
                En knauwen wonder sterk, daer op met syne tanden,
                Tot dat hy ’t sap voelt doorloopen synen mond,
                Ik sweir u dat hy zal verkrygen desen stond,
                (540) Den geest van waersegging’, en ander fraeye saeken;
                Maer hy ’t niet weten zal, ten sy hy eerst zal smaeken
                De kracht der besie, daer omme moet sy zyn,
                Doorbeten en geknauwt, seer wonderlyke fyn.
1 Jode     ’t Is wel, ’k bedank u seer van uwe goed advysen,
                (545) Het g’heele Jods geslacht, zal u voor eeuwig prysen.
Uylspieg. Ik wensch u veel geluks met uwen goeden buyt;
Aen ’t volk.
                Adieu ik trecke voort eer dat den drek best uyt.
2 Jode     Gebroeder laet ons gaen naer ’t Hoofd van onse schaere
                Wy zullen, hoop ik daer met dese blyde maere,
                (550) Seer wel gekommen zyn
1 Jode                                                       ’k en twyffel daer aen niet
                Want door dien weerden pant wy raeken uyt ’t verdriet.
2 Jode     Wy zyn geluckig maet van hier te zyn gekomen,
                De waerheyt sien ik nu van ’t gonn’ ik quaem te droomen.
                Want dit is weerdiger als ’t kostelykste goet
                (555) Dat oyt gevonden is ’t sedert den water-vloet
1 Jode     Segt vry van ’t sedert dat de weirelt is geschaepen,
                Dat men noyt zulk een goet heeft konnen eens betraepen,
                Laet ons dan henen gaen ’k verlange wonder seer,
                Om t’hooren wat daer van zal seggen onsen Heer,
                (560) Of wel ons Opper-hooft.          Rabby hun Opperhooft uyt.
2 Jode                                                     Wat wonderlyken zegen,
                Voor ons, wat groot geluk hy komt hier juist ons tegen,
                Heer Rabby weest gegroet ik wensch u willekom,
                Wy hebben nu den schat den gonnen die rontom
                De weirelt noyt en was te vinden, nu gevonden.
Rabby     (565) Wat mag dit immers zyn ey wilt het my vermonden,
1 Jode     Al heb ik ’t dier gekocht ’t en is my noch niet leet.
                Met dit te nemen in gy kont zyn een Propheet.
Rabby     Ey vrienden segt my ras wat kracht dit heeft by desen.
2 Jode     De kracht van dese Vrucht en hebt gy noyt gelesen,
                (570) Dit heeft een wonder kracht ’t verwekt seg ik voor eerst
[p. 17]
                Wanneer het wiert geknauwt, seer wonderlyk den Geest
                Jae ’t maekt den mensch bequaem om alles te voorseggen
                Wilt gy dit nemen in, gy zult uyt konnen leggen
                Al ’t gonne dat’er oyt geschien zal op der aerd’
Rabby     (575) Ik ben seer wel te vreen is ’t waer soo gy verklaert
2 Jode     En twyffelt daer aen niet Heer Rabby gy zult wesen
                Geacht als een Propheet, van ider ook gepresen;
                Want gy zult alle saek uytleggen naer de konst
                Ik bidd’ u laet ons gaen seer vlytig naer u wonst
                (580) Gy zult dit nemen in
Rabby                                                 wilt dit my hier maer geven
                Ik niet verbeyden zal, om wesen hoog verheven
                Ik neem het op den voet
1 Jode                                           ’t en mag soo niet geschien
Rabby     Hoe moet dit zyn gedaen ey wilt het my bedien
1 Jode     Dese Prophete-bal moet zyn genut met zeden
                (585) Door u ons Opperhooft met all’ ootmoedigheden
                U handen moeten zyn gewasschen wonder net
                Op dat men niet en vynd in u, ’t minste belet
                Naer dit soo is gedaen gy moet dit met u handen
                Fraey steken in u mondt en knauwen met u tanden
                (590) Tot dat de vochtigheyt van dese weerde vrucht
                Doorloopt g’heel uwen mondt: dan zult gy met genucht
                Voorseggen al het gon’ zal konnen eens geschieden
                Gy zult den wysten zyn seg ik van al de lieden
                Die oyt gevonden zyn
Rabby                                         Wel Vrienden laet ons gaen
                (595) Met alle vlytigheyt ’t zal worden soo gedaen
                                Een gordyne open en gaet binnen.                 Klopt
                Kiaphy vlytig komt en wilt my water bringen
                Noyt hebt gy sulkx gehoort ’t zyn wonderlyke dingen
Kiaphy uyt.
Kyaphy    Myn Heer belieft gy iet ik bidd’ u zyt soo goet
                Segt maer, ’t gon’ gy begeirt ik bring het met ootmoet
Rabby     (600) Gaet haelt terstont ’t Lampet ik moet myn handen wasschen
                En blyft niet lange weg wilt u nu wat verrasschen
                Want ’t is om eene saek van wonder groot gewicht.
Kiaphy.   Heer Rabby ’k zal voldoen terstond aen myne plicht.
Binnen.
Rabby.     Gelukkig zyn wy nu boov’ alle de geslachten,
                (605) Vermits dat dese vrucht vervult is met de krachten
                Van alle wetentheyd.
1 Jode                                       Jae seker ons geluk,
                Hier door zullen wy haest geraeken uyt den druk,
2 Jode     Op dese besie mag gy wel vrylyk rommen;
[p. 18]
                Want door dit weerde pant zult gy terstont bekomen
                (610) Den geest van waerzegging, maer die moet wonder fyn
                Geknauwt zyn in den mond
Rabby                                                 weest daer voor niet in pyn
Kyaphy   Daer is ’t Lampet myn Heer belieft gy dat ik gieten
Rabby     Jae zeker giet maer aen ten zal my niet verdrieten
2 Jode     Nu zullen wy gaen sien in eenen korten stond
Terwyl hy wascht.
                (615) Wat kragt dees besie zal doen in zynen mond
1 Jode     ’k verlang ook wonder zeer om dit hier aen te schouwen
Riekt de zelve.
                s’Is zeker wonderlyk naervolgens ik betrouwen
Rabby     Myn vrienden ’k ben bereyd geeft my nu dese vrucht
1 Jode     Heer Rabby knauwt maer styf in ’t minste niet en ducht.
Het gegeven hebbende.
Rabby     (620) Ik zal dat alles doen naer wensch en naer begeiren
                Maer ’k wil voor eerst aen u getrouwigheyd hier sweiren
                Ik sweir u dat ik zal u seggen, zonder mis
                Wat kracht en weerdigheyd hier in besloten is
                Sa dan het gaet voor goet ik zal daer op gaen byten.
Steekt die in syn mond.
2 Jode     (625) En zy niet goet en is, hy zal dit ons verwyten.
1 Jode     ’k En twyffel daer niet aen ’s is zeker wonder goet.
Rabby     Nochtans zoo dat ik smaek s’ en is niet heele zoet.
2 Jode     Zyt daer voor niet belaen zy zal den Geest versterken.
1 Jode     Heer Rabby voelt gy niet of zy begint te werken.
Rabby     (630) Gy schorken als gy zyt gaet aen de Galge toe
Spouwt de zelve uyt.
                En knauwt zoo veel gy wilt, ik ben van knauwen moe.
1 Jode     Wel Heer wat aperter, wat mag’er immers wezen.
Rabby     Gaet vraeg’et gynen schork
2 Jode                                                 waerom komt gy zoo grezen
                Bedygt gy dul of zot
Rabby                                       ik zegge rykter naer
                (635) ’k En hebb’ maer al te wel geweest den drek gewaer.
1 Jode     Hoe drek wat vremde saek;
Rabby                                                 jae drek gy mag ’t wel weten
                ‘k En heb’ maer al te veel in ’t ezels drek gebeten
                Gy luistens als gy zyt moest gy u Opper-hooft
                Alsoo bedriegen hier, dit had’ ik noyt gelooft
                (640) Gy zult beloof ik u gestraft zyn om u sonden.
1 Jode     Myn Heer vergeeft ons schuld men hebben ’t niet gevonden
                Maer wel zeer dier gekogt
2 Jode                                               Jae seker dier betaelt
                Myn Heer ten kan niet zyn ik meene dat gy faelt
                Den Koopman heeft gezeyt dat ’t was den schat der schatten
                (645) En die ’t zoud nemen in dat hy zoud’ wysheyd vatten
[p. 19]
Rabby     Ik heb’ genoeg gevat end’ ook seer wel geproeft
                Vertrekt seg ik van hier en niet in ’t minst vertoeft
                Of ’k zal u dadelykx in ’t Vangen-huys doen smyten
                En leeren ’t Opper-hooft der Joden te beschyten.
1 Jode     (650) Gelooft myn Heer ons vry ik bid’ u wilt verstaen
                Men hebben ’t niet gepeyst noch ook in ’t minst gedaen
                Om u groot Opper-hooft tot gramschap hier te wekken.
Rabby     ’k Ben van u reden moe ik zeg u wilt vertrekken
                Ik voele noch het sap die werkt in myne maeg.
zyn maeg heft op.
2 Jode     (655) G’en moest daer op zoo zeer niet knauwen, maer wel traeg
                Heer Rabby zyt zoo goet wilt dit noch eens wat proeven.
Rabby     Ik zegge trekt van hier en dat zonder vertoeven
                Wat brilt my desen schork
Raept de besie smyt die naar hun Hoofd.
                                                                  Daer is dien weirden pand
                Waer door ’t g’heel Jodts geslacht gebracht is nu in schand
                (660) Vertrekt maer strakx van hier den Heer die zal u plaegen.
Gordyne toe.
1 Jode     Daer is nu onzen pand voorwaer wel te beklaegen
                Mishandelt, en onteert, van my zoo dier betaelt.
2 Jode     Hy heeft niet wel gedaen ’t is dat hy heeft gefaelt
                Had’ hy noyt van dat sap van binnen laeten loopen
                (665) ’t Moest rysen in zyn Hoofd
1 Jode                                                             Men moesten dit noyt koopen
                ’t Is gy die d’oorsaek zyt gy was gelyk als Zot
                Naer dese besie
2 Jode                               Gy zyt wel zelve bot
                Wat wilt gy nu ter tyd de schuld op my gaen leggen.
1 Jode     Ik zeg ’t was uwe schuld wat wilt gy voorder zeggen.
2 Jode     (670) Gy liegt ’t en is geen waer
1 Jode                                                         Gy liegter zelver aen.
2 Jode     Hoe zeggen dat ik lieg g’en hebt het niet geraen
Geeft hem een Slag.
                Ontfangt dit voor uw loon gy zult noch leeren praeten.
1 Jode     My geven eenen vuyst voor ’t volk alhier op straeten
                Dit en verdraeg ik niet al zyt gy mynen Vriend                   Zy vechten.
2 Jode     al vechten. (675) Aye Moort, moort, ik sterve                     Valt neder.
1 Jode                                                             Gy hebb’ het wel verdient,     Binnen.
2 Jode     Wacht dat ik u maer heb ’k zal u in stukken scheuren
Staet op
                Gy zult ’k beloof het u dees slagen haest beseuren:             aan ’t volk,
                In plaetse van in vreugt ik raek in desen nood
                Ik moet wel binnen gaen want ’k zyn bynaer half dood.
Binnen.


Moeder van Uylspiegel, en Uylspiegel uyt.
Uylspieg. (680) Ik heb u, Moeder nu voorsien wel naer behooren*
[p. 20]
                Van brood en ook van geld, g’en zult u niet meer stooren
                Dat ik geen ambacht leer, daer mede wint men niet,
                Maer wel door koopmanschap, gelyk ’t my is geschied.
Moeder.   Wat voor een koopmanschap quamt gy dan te bedryven,
                (685) Dat gy gewonnen hebt soo haest al dese schyven?
Uylspieg. Ik hebbe drek verkocht, seer wonderbaer en soet.
Moeder.   Dees koopmanschap is wel, al rykt het niet te goed.
                Daer zyn veel menschen noch, die daer med’ eerlyk leven;
                Dit is veel beter ook, als dat g’u soud begeven
                (690) Tot stelen hier en daer, dit is seer wel gepeyst.
Uylspieg. Men wint dit niet op ’t land, maer ’k hebbe verr’ gereyst
                By alle slacht van volk, in Dorpen en in Steden.
Moeder.   En dat met vuylen drek, ’k en vat niet uwe reden;
                Het is onmogelyk met desen deesem fyn
                (695) Te reysen door het land, ik seg ’t en kan niet zyn.
                Hoe hebt gy dat gedaen, ik sou het geerne weten?
Uylspieg. Ik hebbe drek verkocht, uyt ’t esels gat gescheten,
                Gewonden in fluweel.
Moeder.                                       Zulks heb ik noyt gehoort,
Uylspieg. Gehoort of niet gehoort, ik trekke weder voort
                (700) Naer myne koopmanschap, het geld komt my verwekken.
Moeder.   ’k Wil weten wat dit is, voor dat gy zult vertrekken.
Uylspieg. ’t Zyn vygen, soo ik seg, die komen tot myn buyt
                Uyt esels Portugael, en daer med’ is het uyt.
Moeder.   Ik wil dat gy terstond den inhoud komt te seggen
                (705) Hoe gy die hebt verkocht.
Uylspieg.                                                   Dit zal ik uyt gaen leggen.
                Wanneer een esel scheet, ik nam den meesten deel
                Van dese vygen schoon, en ’k wond die in fluweel,
                Dan riep ik wonder net, of niemand wilde koopen
                Prophete-besiën: daer quamen straks geloopen
                (710) Twee Joden met wel geld, sy hebben my gevraegt
                Wat hebt gy daer myn vriend? ’k heb hun eerst weggejaegt,
                En dan heb ik geseyt den schat van alle schatten
                Verkoop ik, die een koopt kan vele wysheyd vatten
                En worden een Propheet. s’En hebben niet gefaelt,
                (715) Maer hebben een gekocht en daedelyk betaelt.
Moeder.   ’k Heb u soo menigmael vermaent van niet te liegen,
                En gy zyt noch soo stout de menschen te bedriegen,
                Ik vrees gy raeken zult noch aen een galg of rat.
Uylspieg. Ik heb het hun geseyt, ’t is waer niet g’heele plat.
Moeder.   (720) Uylspiegel doet myn raed, en wilt dit al verlaeten,
                En werkt soo ik u seyd.
Uylspieg.                                       Het werken kom ik t’haeten,
                Viva de koopmanschap.
Moeder.                                         Gy zult noch zyn gestelt
                Op een schavot, seg ik; want koopliên sonder geld
[p. 21]
                Die raeken daer al licht.
Uylspieg.                                       Ik soud’ eerst moeten willen;
                (725) Maer wacht, ’k heb iet gepeyst, geeft my uw oude brillen,
                Gy hebt’er vyf of ses, ik zal die maeken klaer,
                En seggen dat ik ben een Brilmaeker voorwaer.
Moeder.   Noch eens al sottigheyd.
Uylspieg.                                         Ey moer hoort naer myn reden,
                Ik weet hoe dat men ’t doet in Dorpen en in Steden
                (730) Om winnen geld en goed, laet my myn sin maer doen,
                Want ik ben wys genoeg, gelyk gy kont bevroên:
                Hier mede zal ik u besorgen sonder faelen
                Noch eens een beurs met geld.
Moeder.                                                   Ik zal s’u straks gaen haelen
                Is ’t soo gelyk gy segt.
Uylspieg.                                     Jae doet maer ’t gon ik seg,
                (735) En komt haest wederom, ’k zal korten mynen weg.
Moeder binnen.
                Ik hop van met die brils noch haest wat geld te winnen,
                Nochtans ik ben wel sot van weder te beginnen
                Een nieuwe koopmanschap, want d’eerste was heel goed.
Moed. uyt. Daer zyn sy, tracht altyd te volgen met’er spoed
                (740) Myn leering en vermaen van soo niet meer te liegen,
                En wacht, seg ik, u wel van iemand te bedriegen,
                Op dat gy niet en raekt in d’handen van het recht.
Uylspieg. Zyt daer voor niet bevreest, hoe kont gy zyn soo slecht;
                Ik zal noch met’er tyd een man der mannen wesen,
                (745) Al weet ik niet een sier van ’t schryven nochte lesen,
                Adieu myn moertjen dan, ik trek hier mede voort,
Moeder.   Uylspiegel doet altyd gelyk het wel behoort.                 Binnen.


Uylspiegel alleen, vryvende syn Brils.
                Ik moet wel dese brils wat vryven en verklaeren,
Set een Bril op synen neuse.
                Sy zyn voor seker goed om het gesicht te spaeren,
                (750) Want ik en sien niet ’t minst met desen ouden bril,
Besiet eenen anderen.
                Met desen ik en vynd in ’t minst ook geen verschil,
                Nochtans daer moet hier mé noch iemand zyn bedrogen.
                Wie lust’er schoone brils, om klaer te sien met oogen?
                En is’er niemand dan, die eenen koopen wilt?
                (755) Myn Heeren niemand niet die van U-lieden brilt?
                Sy zyn voor seker goed, g’en zult hier niet beklaegen
                Uw geld dat gy bestelt.
Myn Heer van Gosselaer uyt.          Siet juist naer myn behaegen
                Daer komt hier eenen Heer, naervolgens dat ik sien,
                Hy heeft een bril van doen, indien hy maer kan bien,
                (760) ’k Verkoop hem op de voet, ik gaen wat naerder loopen.
[p. 22]
                Schoon klaere Brils, voor goeden prys te Koopen?
Mynheere Wat is dit voor een schork? my dunkt ’t is eenen sot
Uylspieg. Myn Heere siet gy ’t niet gy moet wel wesen bot
                ’t Zyn schoone en klaere Brils die goet zyn om ’t gesichte
                (765) Sy zyn ook wel gemaekt en sluyten wonder dichte
Mynheere Is ’t gy die dese maekt,
Uylspieg geeft eenen.                   jae ’t uwen dienst Mynheer
                Sy zyn beduyvelt goet besiet maer eenen keer
Heere     Wel wat voor Brils zyn dat ’s hebben wel vyftig Jaeren
                Geweest in eenen hoek
Uylspieg.                                     Mynheer ’t was om te spaeren
Heere       (770) Voor eenen Brilmaeker g’en zyt niet g’heel precys
                In uwe Koopmanschap, uw’ brils die rieken vys
Uylspieg. Gy hebt noch wel gelyk maer hoort naer myne reden
                ’k En hebbe geen verkocht ’t is langen tyd geleden
                Want niemant wien het sy en brilt niet veele meer
                (775) ’t En gaet niet meer alsoo gelyk op ander keer.
                ’t Is wel men brilt niet meer om boeken te door lesen
                Tot geven elk zyn recht, het Gelt die moet u wesen
                Den alderbesten Bril
Heere                                       dit en verstaen ik niet
                Door brils, maer niet door Gelt is ’t dat men klaerder siet?
Uylspieg. (780) Men door de vyngers siet Mynheer op dese tyden
                In plaetse van door brils: ’k en wil u niet benyden
                Al is ’t gy niet en koopt, maer segt my is ’t soo niet
                Gy weet soo wel als ik dat ’t dagelyks geschiet;
                En daerom moet ik nu soo lang myn brils bewaeren
                (785) Ik hebbe wel gesien dat ik quaem wel te vaeren
                Met dese Koopmanschap maer nu ’t en gaet al niet
Heere       Ba jae ’t gebeurt al wel men door de vyngers siet
                Gy hebt noch wel gelyk, wilt gy dien styl verlaeten
                Ik heur u voor myn knecht dit zal u meerder baeten
                (790) Gy zyt noch Jonk genoeg, soo dat ik kan bevroen
Uylspieg. Mynheer ik ben te vreen, wat zal ik moeten doen
Heere       Kont gy ten minsten niet wat kooken om ons t’eten
Uylspieg. Dit wist ik wonder wel maer ’k hebbe wat vergeten
Heere       Gy zult dit noch wel doen ’k en ben niet heele vys
Uylspieg. (795) End’ ik in tegendeel en ben niet g’heel precys
Heere       Daer naer en vraeg ik niet, met kleyn ben ik tevreden
                Want ik niet veel behoef
Uylspieg.                                       Mynheer gy hebt goed’reden
                Ik ben seer wel te vréen, maer eer ik dit bestaen
                ’k En dienen maer voor Geld
Heere                                                     gy zult wel zyn voldaen
                (800) Hoort maer naer ’t gon’ ik seg, gy moet Gebraet besorgen
                Met een fraey stuck Prinsée en dat al jegens morgen
[p. 23]
                ’k Verwacht een Medecyn die ’t mynen eten komt
Uylspieg. Hier in zal ik voldoen
Heere                                         op dat men op u romt
                Siet wel dat het gebraet niet ’t minste komt te branden
Uylspieg. (805) Mynheer ik zal ’t wel doen dat gy niet raekt in schanden
                Gy zult van mynen dienst ten vollen zyn te vreen
                Ik hebbe noch gekokt al is ’t wat lang geleden
                Maer zal ik ook myn Heer van dese spyse smullen
Heere       Jae seker gy zult ook daer van u buykxken vullen
Uylspieg. (810) Dit is hier noch al goet myn Heere laet ons gaen
                ’k Verlange wonder zeer om ’t eten van ’t gebraen
Heere       ’k Zoud’ geerne eer wy gaen eerst uwe naeme weten
Uylspieg. Myn Heere sekerlyk ik hebbe die vergeten
                Soo ’k meyn myn naem is Uyl, en Spiegel is’er by
Heere       (815) Hoe Uylspiegel is ’t gy, ik ben nu g’heele bly
                Van ’t hebben u voor knecht ’k heb’ dikwils hooren spreken
                Van uwe daeden al in veelderhande streken
                Sa laet ons gaen ’t is tyd om maeken alles klaer
Uylspieg. Als een getrouwen Knecht myn Heer ik volg u naer.
Binnen.
Continue
DERDE DEEL.
Myn Heer van Gosselaer en den Medecyn zittende aen Tafel.
Heere       (820) Myn Heer den Medecyn ik wensch u wel gekomen
                g’En weet, ’k heb’ eenen knecht waer op dat ik mag rommen
                Uylspiegel is zyn naem ik vynd’ hem vol verstand
                Hy heeft soo dat ik meyn gereyst door veele land
Medecyn  Het is een rechten sot wien dat gy daer komt heuren
                (825) Hy zal ’k beloof het u, dikwils noch doen treuren
                Want ’t is een waeren schalk, is vol van pitserien
                Gy zult beloof ik u zyn schalkheyt haest wel sien
Heere       Daerom en geeft ik niet ’t en zyn maer fraeye saeken
                Al ’t gonne dat hy doet hy komt my te vermaeken
                (830) Wanneer ik ben bedroeft hy is soo ’k meyn by ’t vier
                En slaet den Kock voor ons, ik zal hem roepen hier
                En seggen dat hy moet de Spyse tot ons bryngen
                Gy zult tot u vermaek wat hooren van zyn dyngen
Medecyn  ’k En ben daer van niet nieuws, myn hooft die doet te seer
Heere       (835) Bon, bon, ’t is niet met al gy maekt u al te teer
                g’ En doet u leven niet dan stenen ofte klaegen:
                Uylspiegel komt wat hier
Uylspieg. uyt al etend*                    Myn Heer wat is u vraegen
                Belieft gy iet of wat
Heere                                       bringt ons het stuk Prinsée
Uylspieg. Ik ben seer wel te vréen, maer zal ik eten mée
[p. 24]
Heere.     (840) Jae seker, gaet maer voort, en wilt niet lange letten.
Uylspiegel binnen.
Medecyn.  Gy siet nu wel myn Heer, hy stelt van nu al wetten.
Heere.     ’k En achte dit al niet, ’k en ben ik niet soo vys,
                Vermits hy maer en doet al ’t gon ik seg precys.
Uylspiegel uyt, en set het Prinsee op de tafel, dat half opgeëten was.
                Myn Heer daer is ’t Prinsée, moet ik iet anders haelen?
Heere.     (845) Uylspiegel, soo ik sien, gy komt hier lustig faelen,
                Is dat het stuk Prinsée, ’t gon ik heb lest gekocht?
Uylspieg. Had ’t anders moeten zyn, ’k en hadde ’t niet gebrocht.
Heere.     De helft is wel te kort.
Uylspieg.                                     Myn Heer hebt gy vergeten
                Dat gy my hebt geseyd, dat ik wel mé mocht eten?
Heere.     (850) ’t Is waer, maer gy en mocht niet eten, soo ik seyd,
                ’t En zy naer het repas.
Uylspieg.                                      Het is myn bottigheyd.
                Ik dacht in mynen sin, ’k zal eten fraey by desen,
                Terwyl het stuk Prinsée noch heele komt te wesen,
                Sy mochten ’t eten op, dan soud ik staen en sien.
Medecyn. (855) Het zyn bynaer al beens, wat wilt dit al bediên,
                Dat gy durft soo geschent dit vleesch ons vooren stellen?
Uylspieg. Myn Heer heeft ’t soo geseyd, wat wilt gij mij noch quellen,
                Dat hy met weynig spys seer wel te vreden was.
Heere.     Myn knecht dit is wel waer; maer op een ander pas
                (860) Gy moet altyd de spys in haer geheele laeten
Uylspieg. Myn Heer ’k zal ’t geirne doen, wat wilt dien vent hier praeten,
                ’k Zal doen al ’t gon gy segt met alle vlytigheyd.
Medecyn.  Gy siet nu wel dat hy is sot, soo ik u seyd.
Heere.     Wat wilt gy dat ik doen, hy zal noch moeten leeren.
                (865) Myn Heere trekt maer toe, gy mag ’t wel ommekeeren.
Medecyn.  Of ik het keer of niet, ’k en vynd in ’t minst geen vleesch.
Heere.     Gaet haelt ons het gebraed, ’t zal wesen naer den eesch,
                En brengt ons een glas bier.
Uylspieg.                                             Myn Heer naer u gebieden,
                Ik breng het op den voet.
Medecyn.                                         Wat zal’er nu geschieden,
                (870) Noch eens een vremden trek, gy zyt daer seker van.
Heere.     Ik zal noch van dien knecht wel maeken een fraey man,
                ’t Is dat gy zyt te licht, myn Heer, om haest te klaegen.
Uylspieg. Daer is, myn Heer, ’t gebraed waer naer gy quamt te vraegen
                Ook met een glas vol bier.
Heere.                                               Hoe hebt gy dit gedaen?
                (875) Gy siet wel immers, knecht, ’t en is niet ’t minst gebraén.
                Hebt gy dan geen verstand?
Uylspieg.                                             Myn Heer ’k zal ’t uyt gaen leggen.
                Hebt gy vergeten dan dat gy my quamt te seggen:
                Wacht is dat ’t vleesch niet brand, ik heb het soo gedaen,
[p. 25]
                ’t En is niet ’t minst gebrand, al is het niet gebraên:
                (880) Voldoen ik niet myn Heer met ’t doen naer u gebieden
Heere       Gy hebt het quaelk verstaen ’t moest andersins geschieden
                Waer is u kanne bier g’en brengt ons maer glas
Uylspieg. Gy hebt het soo gevraegt
Medecyn                                           Myn Heer ik heb den bras
                Van u en van den sot ik gaen van hier vertrekken
                (885) Gy doet dit soo ik meyn om hier met my te gekken
Heere       Vergeeft myn Heer ’k en doen
Medecyn                                                   gy syt dan g’heele bot
                Dat gy huys houden wilt hier met een zulken sot
                Want die met sots verkeert ook sotheyt komt te leeren
Heere       Ik seg in tegendeel die hier met sots verkeeren
                (890) Dat hunne wysheyt groeyt, de kennis van ’t verstandt
                Komt met te zyn met sots in Steden en op ’t Land
                Want waerender geen sots het waere te betreuren
                Men zoude niet in ’t minst de wysheyd konnen speuren
                Van eenen wysen Man hier door siet men ’t verschil
                (895) Van sots en wyse lien, segt nu al ’t gonn’ gy wil
Medecyn  Dees reden acht ik niet, dit kan u geensins baeten
                Wilt volgens mynen raed liever uw sot verlaeten
Heere       U reden dienen hier myn Heere maer tot spot
                Ik seg een wysen Man leert dikwils aen een sot
                (900) Ik hebbe myn vermaek in al zyn sotte daeden
Medecyn   Adieu ik trekke voort wilt gy niet zyn geraeden.         binnen
Uylspieg. Steekt u maer vrylyk voort myn Heer den Medecyn
                Gy zult van eenen sot noch wel bedrogen zyn
Heere       Wat segt gy van dien vent Uylspiegel nu op heden
Uylspieg. (905) Het is een rechten grol hy steekt vol vyse reden
                Myn Heer indien gy wilt ’k zoud’ geirne soo ik kan
                Een Speeltjen rechten uyt desen wysen Man
                Vermits hy niet en wilt met sotten hier verkeeren
                ’k Zal maeken dat hy moet aen sotten wysheyt leeren
                (910) Wat dunkt u segt myn Heer wat dient’er best gedaen
Heere       Ik hebbe wat gepeyst en weest niet meer belaen
                Hy klaegt seer dikwils siek in hooft, in buyk, in leden
                ’k Zal u als Medecyn gaen kleeden, hier op heden
                Ik heb’ juyst al de kleers van eenen Medecyn
                (915) Gy zult wil lichtelyk uytleggen syne pyn
                Ik heb’ het u geseyd waer dat hy komt te klaegen
Uylspieg.   Dit wil ik geirne doen ’k zal hem wel ondervraegen
                Om toonen dat ik ben een Man van groot verstand
                ’k Zal seggen dat ik ben Doctor van Engeland
                (920) Want die van verre komt is altyd hoog verheven
                Myn Heere syt soo goet wilt my de kleeren geven
                Ik gaender strakx naer toe.
Heere                                                 komt volgt my op de voet
[p. 26]
                Ik geef u al de kleers met eenen braven hoet
                En ’k hebbe Pouders ook die lustig braef doen kakken
                (925) Maer sy en werken niet ’t en sy met ongemakken
                Want die, die Pouders neemt sy syn beduyvelt siek
Uylspiegel. Dit is al goet genoeg voor desen vysen griek
Uylspiegel uyt, besiende zyn kleers.
                Nu ben ik eenen Man wien komt’er my gelyken
                ’k Seg al de Medecyns die moeten verre wyken
                (930) Voor myne weirdigheyt, als ik my wel besien
                ’k En weet niet wat geluk my heden komt geschien
                Ik voel my vol verstand myn wysheyt komt te groeyen
                Als eenen krieken-boom die lustig komt te bloeyen
                ’t Is seker door dees kleers dat ik de wysheyt kryg
Medecyn uyt
                (935) My dunkt ik iemant hoor ’t is tyd ik daer van swyg
Medecyn ’k En weet niet waer ik zal van pyne noch belenden
                Alwaer dat ik my keer of waer dat ik my wenden
                De pyn my altyd volgt jae slechte Medecyn
                Die nu niet helpen kan u siekte, en uwe pyn!
                (940) Vond’ ik een vremden heer die Medecyn komt wesen
                ’k Zoud’ vraegen ongeschamt of hy my kan genesen
                Maer siet wien sien ik daer ’k en ken dien Heere niet
                Hy zoud’ misschien noch wel my helpen uyt verdriet
                Want ’t is een Medecyn soo ’k sien uyt verre landen
                (945) Ik zal hem spreken aen ’k en vreesen voor geen schanden
                Myn Heer met u verlof syt gy een Medecyn
Uylspieg.   Dit en gaet u niet aen myn Heer het kan wel zyn
Medecyn   Myn Heere syt soo goet indien gy komt te wesen
                Een Man van desen konst ’k zoud’ geirne zyn genesen
                (950) Van u, want soo ik sien gy syt vol van verstand
Uylspieg. ’t Is waer ik ben myn Heer Doctoor van Engeland
                Daer ben ik eenen troost voor veelderhande menschen
Medecyn   Kont gy genesen my dit waer ook myne wenschen
Uylspieg. Syt daer in maer gerust ik nimmermeer en fael
                (955) Door ’t voelen uwen pulft ’k zal seggen uwe quael
Neemt de hand vast van den Medecyn.
                g’Hebt dikwils pyn in ’t hooft, in buyk en in u leden
Medecyn Myn Heer gy hebt verstand dit hoor ik uyt u reden
                Gy segt recht myne quael al of gy die wel wist
Uylspieg. ’k En vreese daer voor niet ’k en hebbe noyt gemist
Medecyn (960) Ik bidd’ u wilt myn Heer een Medecyne geven
                Tot helpen myne quael ’k en kan by naer niet leven
                Van pyn in het hooft, en leen,
Uylspiegel geeft hem een Pouderken.
                                                                Ik help u op de voet
                Daer is een Pouderken seer wonderbaer en goet
[p. 27]
                Wilt strakx dit nemen in
Medecyn                                       ’k en heb’ myn Heer geen drynken
                (965) Om dit te nemen in
Uylspieg.                                         bon, bon het zal wel synken
                g’En moet niet zyn soo vys gy zult genesen syn
Medecyn het ingenomen hebbende.
                Het is noch gepasseert met wonder groote pyn
                ’t Is seldermentig quaet ’k en kan niet achterhaelen
                Wat dat het wesen mag
Uylspieg.                                     g’en kont ook niet betaelen
                (970) De weirde van dit goet ’k heb u seer wel bestelt
                g’ En zult soo dat ik hoop niet wesen meer gequelt
Medecyn   Ontfangt voor uwen loon daer zyn twee Croonestukken
Uylspiegel aen ’t Volk
                Wat dunkt u van dit spel ’t komt my noch wel gelukken
                Myn Heer ik trekke voort wilt nemen maer gedult
                (975) Ik hoop in korten tyd aen sots gy leeren zult.         binnen
Medecyn Wat brilt my desen guyt het schynt dat hy wilt gekken
                Wel wat is dit geseyd myn maeg begint te trekken
                ’k Geloof dat ’t wormen zyn het trekt tot in den buyk
                Dit pouder soo my dunkt en is niet al te puyk
                (980) Het waer een aerdig spel indien ik waer bescheten
                Maer ’t beste noch van al dit niemant komt te weten
                Aye moord de pyne groeyt ’k en kan niet lyden meer
                Ik moet wel gaen naer huys
Heere van Gosselaer uyt                     Waer gaet gy dan myn Heer
                Wat schortter dat ik hoor soo jammerlyk u treuren
                (985) Segt my wat dat het doet, wat quam’er u gebeuren
Medecyn   Ik seker sterven moet van eene Medecyn*
                Die ’k ingenomen heb’ van eenen Doctoor fyn
Heere       Ik hoop dat gy hier door aen sots zult wysheyt leeren
                g’En wilde van te voor met geene sots verkeeren
                (990) Het heeft myn knecht geweest die u dit pouder gaf
Medecyn   Ik vrees dat ik hier door geraeken zal in ’t graf
                ’k En kan ’t niet lyden meer, ach! waer ik doch genesen
                Uylspiegel hoort hier wat                               Heere Cloppende
Uylspiegel uyt.
                                                          siet nu myn Heere gresen
                Hy sag u voor een Man van wonder groot verstand
                (995) Om dat gy syt gekleet als Doctoor van het land
                Maer als hy ’t mynen was hy quaem u te bespotten
                En seyde dat hy niet verkeerde met de sotten
Uylspieg. Myn Heer den Medecyn hoe gaet het nu ter tyd
                Syt gy soo dat ik seyd’ al uwe pyne quyd
Medecyn (1000) Gaet naer de Galge toe gy seldermentschen luysten
                Waer ik myn pyne quyt ik droogd u af met vuysten
                Ik vreese van de dood de pyne trekt om leeg.
[p. 28]
                Eer ik noch in myn broek laet vallen van dat deeg
                ’k Zal liever deure gaen, dit zal ik lang gedynken
Binnen.
Heere.     (1005) ’t Is tyd dat hy vertrekt want hy begint te stynken
                Wat dunkt u mynen knecht was myn raed niet goet
Uylspieg. Jae sekerlyk myn Heer hy sprak tot my seer soet
                En naemde my myn Heer waer dat ik was voor desen
                Van hem een sot genaemt quam dan een Heer te wesen
                (1010) Ey segt my zyn ’t de kleers die dan den Heere maekt
Heere       Ba dit gebeurt al wel dat men tot staet geraekt
                Door kleers meer als verstant de weireld wilt haer oogen
                Hebben vervult daer mée veel menschen zyn bedroogen
                Sy meynen als sy sien een Man seer wel gekleet
                (1015) Dat hy is vol verstand en alle dingen weet
Uylspieg. Ach mocht ik u myn Heer hier eene Bede vraegen
                ’k Zoud’ bidden van die kleers te mogen noch wat draegen
                Tot dat ik noch wat gelt gewonnen heb’ daer mée
                Ik weet noch schoon gewin hier binnen dese Stée
                (1020) En ’k hope dat ik zal hier door een Man geraeken
Heere       Ik ben seer wel te vreen, dit en kan my niet maeken
                Kont gy daer mede zyn maer eenen eerlyk Man
                Ik wensch u veel gelukx daer med’ ik scheender van
Uylspieg. ’k Bedank u hoogelkx myn Heer seer hoog gepresen
                (1025) Ik zal ten allen tyd daer voor u dankbaer wesen
Heere       ’t Is wel doet maer uw best daer voor en vraeg ik niet
                Uylspiegel gaet maer voort dat u geluk geschiet.         Binnen
Uylspieg. Nu ben ik op den weg om eerlyk Man te wesen
                Ik gaen door dese kleers nu alle siekt genesen
                (1030) Niemant meer twyf’len zal of ik ben een wys Man
                My dunkt ook dat ik ’t ben wat dunkt ulie daer van
                ’k Ben seker g’heele wys men siet het aen myn kleeren
                Ik hop in korten myn faeme zal vermeeren;
                Ik weet een Gast-huys hier daer noch wat sieken zyn,
                (1035) En niet geneselyk van eenen Medecyn,
                Ik zal my geven uyt van die te konnen helpen,
                En seggen dat ik zal haest hunne pyne stelpen,
                Ik weet den Meester is van ’t Gast-huys juyste t’huys,
                Daerom zal ik daer gaen, maer waer ik daer confuys,
                (1040) Gemaekt dat waer een spel, nochtans ik zal het waegen.
Kloppende.
                Myn Heere zyt gy t’huys.
Gast-huys Meester uyt.
                                                        Myn Heer wat komt gy vraegen
Uylspieg. Ik heb gehoort in stad hoe dat hier sieken zyn
                Die ongeneselyk zyn van eenen Medecyn.
Gasth. mr. Het gon gy segt is waer.
Uylspieg.                                         Mocht ik eens by hun wesen,
[p. 29]
                (1045) Ik soud in korten tyd hun quaelen al genesen;
                Want ik ben eenen man met wonder groot verstand,
                En ik ben bovendien Doctor van Engeland.
Gasthuysmeester aen het Volk.
                Men heeft noch wel gehoort dat loopers noch iet weten,
                Hy schynt wel wys te zyn; om niet te zyn bescheten,
                (1050) ’k En zal in ’t minste niet hem geven eenig geld,
                Tot dat hy eerst voor al de sieken heeft herstelt.
                Myn Heer is ’t soo gy segt, en kont gy die genesen,
                Ik ben seer wel te vreên, wat vraegt gy nu by desen?
                Maer soo gy hier in mist, g’en zult niet zyn betaelt.
Uylspieg. (1055) Zyt daer in maer gerust, ’k en hebbe noyt gefaelt.
                Gy moet ten minsten my wel twintig kroonen geven,
                ’t En zy naer ’t werk gedaen, en wil ik oyt myn leven
                Ontfangen eenig geld.
Gasth. mr.                                   Gy spreekt als eerlyk man,
                Indien gy hun geneest, ik geef u ’t geld alsdan.
Uylspieg. (1060) Myn Heer gy segt seer wel, waer zyn dan uwe sieken?
Gasth. mr. Komt volgt my maer een stap, gy zult de die haest rieken.
Gordynen open, gaen beyde by de Sieken.
                Daer zyn de sieken al, besiet hun een voor een.
1 Sieken. Myn Heere zyt soo goed, geneest doch eerst myn been.
2 Sieken. Betert doch mynen arm, ik lyde zulk een pyne.
3 Sieken. (1065) En ik heb groote pyn om lossen myn uryne.
4 Sieken. Ik lyd noch meest van al ontrent myn achterblad.
Uylspieg. Naervolgens dat ik hoor, elk heeft hier iet of wat.
5 Sieken. Ach! lieven Heere God, myn been die is gebroken,
                Ey betert het myn Heer, ik heb het lang gedoken.
Gasth. mr. (1070) Wat segt gy nu daer van, kont gy die al genesen?
Uylspieg. ’k Geloove wel dat jae, maer ’k moet alleene wesen,
                Om wel en rypelyk te sien hun siekt en quael.
                ’k Moet hier voorsichtig zyn, eer dat ik schand behael.
Gasth. mr. Indien gy hun geneest, gy zult hoog zyn verheven,
1 Sieken. (1075) Ey wilt my eerst vooral nu de gesondheyd geven,
                Het is soo langen tyd ik lyde groote pyn.
2 Sieken. Geneest my ook myn Heer, indien dat het kan zyn.
3 Sieken. Moet ik verlaeten zyn, kont gy my doch niet helpen?
4 Sieken. Myn Heer zyt doch soo goed, wilt myne pyne stelpen.
5 Sieken. (1080) Ey en verlaet my niet myn Heer den Medecyn.
Uylspieg. Gy zult, ’k beloof het u, haest wesen vry van pyn.
                Myn Heere wat vertrekt, ’k moet spreken elk alleene,
                Dan zal ik u daer naer ook spreken in ’t gemeene,
Gasth. mr. ’t Is wel, doet doch uw best, geneest de sieken maer,
                (1085) Soo haest als g’hebt gedaen uw geld zal wesen klaer.
Komt vooren, spreekt aen ’t Volk,       
terwyl Uylspiegel spreekt van een tot een in d’oore.
Gasth. mr. Wat dunkt u van dien man, hy schynt wel fyn te zyne,
[p. 30]
                Kont hy die sieken al genesen van hun pyne
                Dit waer een schoone daet want ’t is soo langen tyd
                Dat sy van ’t minste niet hun quaelen raeken quyd
                (1090) Ik hope sekerlyk dat sy zullen verkrygen
                Gesontheyt van dien Heer, ik hoord hun ’t saemen swygen
                Sy klaegen ’t minst niet meer dit houd’ ik voor gewis
                Dat elk bekomen heeft van nu wat beternis
Uylspiegel komt by den Gast-huys Meester.
Uylspieg. Myn Heer het is gedaen hun siekt is afgenomen
                (1095) Gy zult hier dadelykx hun ’t saemen uyt sien komen
                Soo haest ik spreken zal sy loopen vlytig uyt
                Sy al genesen zyn seg ik u tot besluyt
Gasth. mr. Wel Heere wat gy segt wat wonderlyke saeken
                g’Hebt hun genesen dan met hun maer aen te raeken
                (1100) ’t En is geen half quartier dat gy in’t Gast-huys syt
Uylspieg. Dit en gaet u niet aen, weer lang of korten tyd
                Als sy genesen zyn g’en hebt my niet te seggen
Gasth. mr. ’t Is waer gy hebt gelyk ’k en kan dit niet weerleggen
Uylspieg. Tot preuf van myne daet ’k zal hun doen komen hier
                (1105) En vraegt hun een, voor een ’k en vreese niet een sier
                Sa die genesen zyn dat sy hier dad’lykx komen
Al de sieken komen uyt ’t Gast-huys.
                Gy siet nu wel myn Heer dat ik mag vry’lyk rommen
Gast-huys Meester vraegt hun hoe het gaet.
                Hoe gaet het hier met u
1. Sieken                                       myn Heere ’t gaet al wel
Gasth. mr.  Syt gy ook wel te pas
2. Sieken                                     ’k behoude noch het vel
Gasth. mr. (1110) Hoe is ’t met u Passchier
2. Sieken                                                     ik ben God lof genesen
Gasth. mr. Is ’t ook met u gedaen komt gy gebetert wesen
4. Sieken   God sy geloft myn Heer
Gasth. mr.                                     hoe is ’t met u vergaen
5. Sieken  Myn Heere ’t gaet al wel ’t is ook met my gedaen
Gasth. mr. Vertrekt dan al naer huys u oorlof is gegeven
De Sieken al binnen maer sien van tyd tot tyd door de Gordynen
                (1115) Noyt heb’ ik uw ’s gelyk gesien van al myn leven
                Gy syt een wysen Heer u dient veel lof geseyd
                U naem en Faeme zal zyn door de Stad verspreyd
                Het is wel redelyk dat ik u hier betaelen
Uylspieg.  Ik heb ’t u wel geseyd dat ik niet en zoud’ faelen
Gast huys Meester geeft hem geld.
                (1120) Ontfangt daer is u gelt en noch wat bovendien
                End’ ik bedank u seer voor dat gy hulp quaem bien
                Aen dese sieken al
Uylspieg.                               ’k wil t’ uwen dienste blyven
                Myn Heer als ’t u belieft
[p. 31]
                                        Aen ’t Volk ’k gaen sien met dese schyven
                Voor dat het spel komt uyt: myn Heere weest gegroet
                (1125) Ik blyf ’t en allen tyd u dienaer met ootmoet
Uylspiegel binnen
Gasth. mr. ’k Ben bly te zyn verlost van alle myne sieken
                ’t En zal in ’t Gast-huys dan soo vys niet meer gaen rieken
                ’k En wild’ om noch soo veel of sy genesen zyn
                ’k Ben blyde dat sy syn verlost van hunne pyn
De Sieken al uyt.
1. Sieken (1130) Myn Heere met verlof men zyn noch niet genesen
Gasth. mr.  Wel wat is dit geseyd wat komt gy nu hier gresen
                Waerom hebt gy geseyd dat gy genesen syt
2. Sieken.  Men zyn in ’t minste niet van onse pyne quyt
Gasth. mr.  Waerom dat niet geseyd voor hy quaem ’t gelt ontfangen
3. Sieken. (1135) Wy quaemen al genoeg naer zyn vertrek verlangen
                Want hy had’ ons verdreigt te kappen al in sout
                End’ ons te braeden dan om ’t hebben van ons smout
                Hy seyd’ den gonnen die den lesten hier zal wesen
                Dien moet hier zyn gekapt om d’ander te genesen
Gasth. mr. (1140) Gy moeste wyser zyn ’t is uwe bottigheyd
4. Sieken. Myn Heer men wisten ’t niet hy heeft ons dit geseyd
                Aen elk secretelyk dat dien die niet zoud’ loopen
                Uyt ’t Gast-huys als hy sprak by zoud’ de dood bekoopen
                Gy weet myn Heere wel het leven die is soet
                (1145) EIk dacht in synen sin’t gaet seker nu voor goet
                Wien zoud’ niet doen zyn best om ’t leven niet te laeten
Gasth. mr. ’k Zyn daer mée nu al wel ’k zyn quyt nu myne plaeten
5. Sieken. Ey laet ons noch een keer al in het Gast-huys gaen
                Want sekerlyk myn Heer ons siekt is niet gedaen
Gasth. mr. (1150) Is ’t soo gelyk gy segt en syt gy niet genesen
                Wat wilt gy dat ik doen gy moet in ’t Gast-huys wesen
                Maer soo ik desen vend noch vynden kan in Stad
                ik slaen hem sonder mis al syne leden plat
                Wien heeft dit oyt gehoort of wien zoud’ eens bemerken
                (1155) Dat eene Medecyn op zulk manier zoud’ werken
1 Sieken. Myn Heer soo ik geloof ’t en is geen Medecyn
                Want hy en heeft gevraegt niet eens naer onse pyn
Gasth. mr. Wat dat hy is of niet hy heeft my fraey bedroogen
                ’k En weet niet waer dat hy dit quaet heeft uytgesoogen
                (1160) Vertrekt al ’t saemen voort want ik ben g’heel vergramt
                Soo ik hem vynden kan hy wesen zal gekamt. Al binnen.


Moeder van Uylspiegel met Uylspiegel in haer huys, een Gordyne open
Uylspieg. Wel Moertjen siet gy ’t wel ’k en moest geen Ambacht leeren
                Want had’ ik een geleert ’k en hadde nu geen kleeren
                Gelykerwys gy siet en bovendien fraey Geld
Klopt op de beurse.
                (1165) Ik ben God sy gelooft nu Moertjen wel gestelt
[p. 32]
                Alwaer ik kom of gaen een ider komt my groeten,
                Waer dat een ambachts-knecht passeert voor eenen loeten,
                Ik heete nu myn Heer, en dat van alle man.
Geeft de beurs met geld.
                Daer moertjen, daer is geld, wat segt gy nu daer van?
                (1170) Ik heb het wel geseyd dat ik u sou besorgen
                Van ’t gon u noodig was, en dat ook sonder borgen,
                En ik ben bovendien geworden Medecyn.
Moeder.   Uylspiegel swygt daer van, dit en kan soo niet zyn,
                In zulk een korten tyd waer soude gy dat leeren?
Uylspieg. (1175) Voorwaer niet met den boer, maer wel met groote heeren,
                Meynt gy dat ik misschien maer heb op ’t land gewoont?
                Ik heb in Steên geweest, en myn verstand getoont.
Moeder.   Maer segt my, wien heeft u die schoone kleers gegeven?
Uylspieg. Den Heer van Gosselaer, een man seer goed van leven,
                (1180) Die heeft my dees gejont, ’t was moertjen wel met recht,
                Want ’k heb daer kok geweest en hem gedient voor knecht.
Moeder.   Ik meyne gy zyt sot, quamt gy daer knecht te wesen,
                Hoe zyt gy Medecyn, g’en kan in ’t minst niet lesen.
Uylspieg. Gy en verstaet dat niet, die reysen door het land
                (1185) En zyn, gelyk ik ben, vervult met groot verstand,
                Die leeren dat al licht, gy siet het komt te blyken,
                Dat geld die ik u gaf, dat quam ik lestmael stryken,
                Gelooft my op myn woord, van eenen Gasthuys-Heer,
                Om dat ik al genas de sieken even seer.
                (1190) Jae op een oogenblyk sy waeren al genesen.
Moeder.   Ik segge noch een keer, ’t en kan alsoo niet wesen,
                Gy zyt een logenaer, gy hebt ’t al door bedrog
                Verkregen soo ik meyn.
Uylspieg.                                       Wat wilt gy knorren noch,
                Wanneer gy zyt voorsien van geld en ook van eten,
                (1195) Gy diende my nu wel daer vooren dank te weten.
Moeder.   Gy hebt noch wel gelyk, ik was in grooten nood,
                En nu ben ik voorsien van geld en ook van brood.
                Dit hoort men dagelyks, als men maer ’t goed kan krygen,
                Dat het is al gelyk van waer het komt, ’k zal swygen
                (1200) Eer dat ik klap te verr’: Uylspiegel laet ons gaen,
                Ik zal voor uwen loon een schaepen-bout gaen braen.
Uylspieg. Dit dient my moertjen wel, ’k begin van nu te smekken;
                Maer ’t is wel redelyk, voor wy van hier vertrekken,
                Al d’Heeren moeten zyn bedankt en ook gegroet.
Komen vooren.
                (1205) Myn Heeren van de Stad en Vierschaer, met oodmoet
                Zyt gy alhier bedankt, vermits gy quamt t’aenhooren
                Ons jonkheyd hier van daeg, sonder ons ’t minst te stooren;
                Wy hopen dat het heeft geweest naer uwen sin,
                Want alles is gedaen uyt liefd en pure min.        Eynde.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 98 ter tyd er staat: tet tyd
vs. 208 Ik heb er staat: ik beb
vs. 406 zyn er staat: zy
vs. 680 voorsien er staat: voosien
vs. 837b etend er staat: eten
vs. 986 de sprekersaanduiding staat een regel te laag
vs. 1024 Bedank er staat: Bebank