De siecke gravinne. (proza, anoniem, zonder plaats en drukker) ca. 1673.
Naar La comtesse malade van Raymond Poisson (BNF RES-YF-4092).
Uitgegeven door Marti Roos.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton — Facsimile bij Ursicula — google.books
Zie ook De ziecke gravin (poëzie, 1673).
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
[fol. A1r]
De
SIECKE
GRAVINNE,
COMEDIE.
Gespeelt op het Theatrum van
L’Hostel de Bourgogne.[Vignet]Tot BRUSSEL,
Na de Copye tot Parijs,
By Pieter Promé, op de Quay van de groote
Augustinen, in de Christelijcke Liefde.
Met Privilegie van den Koninck. |
[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]
EXTRACT
Uyt het Konincklijck Privilegie |
| DOor genade en Privilegie van den Koninck, ghegheven in Parijs den 12 December 1672. en onderteyckent door den Koninck in den Raedt van Alence, soo werdt toegestaen en vergunt aen P. Promé, Boeckverkooper in Parijs te mogen Drucken, Verkoopen en uytgeven een Klucht-Spel, ge-intituleert de Siecke Gravinne; en dat voor den tijt van vijf jaren te reeckenen van dien dagh aen, als den eersten Druck sal uytghekomen sijn: en werdt verboden aen alle en een yegelijcke, van wat standt en wesen die oock moghen sijn, te drucken of laten drucken het voorsz. Boeckje, sonder consentement van den Uytgever, of de gene die deswegen recht van hem sullen hebben, by boete van drie duysent guldens, buyten alle onkosten, schade en intresten, soo als breeder verhaelt werdt in ’t voorsz. Privilegie, geregistreert op het boeck van de Gemeente, den 16 December 1672. |
Was Onderteyckent,
D. THIERRY
Sijnde uytgegeven voor de eerste reyse den
17. December 1672.
D’Uytkomste is tot Amsterdam.
[A2v]
PERSOONΕΝ.
HOLLANDT,
BELINE, haer Staet-Juffrouw.
MARILLE, haer Meydt.
FRELINGUE, Hollandtsche Meydt.
GOULEMER, Boots-Gesel.
BADZIN, Hollanders.
DE VLAEMSE VROUW.
DE WAERT.
1. BORGEMESTER.
2. BORGEMESTER.
FRANSEN Docter.
ENGELSEN Docter.
SPAENSEN Docter.
DUYTSEN Docter.
PACOLE, Meydt.
5
De
SIECKE
GRAVINNE.
KLUCHT SPEL.
____________________________
EERSTE UYTKOMST.
Goulemer, Frelingue, Badzin,
DAer schijnt een bier-kroegh te wesen, in dewelcke Goelemer en Frelingue aen een Tafel sitten, en Marille en Badzin by d’ander, drinckende en roockende.
Laet ons die kan uytdrincken. A Vous.
Frelingue.
Dat is het geene dat ick soeck.
Hoe gaet het met de ghesondtheydt van Juffrouw Hollandt?
Frelingue.
Elck een die vindtse in een seer quaden toestaet.
A3
6
Hoe dat?
Frelingue.
Dewijl het met haer al dagelijcks slimmer werd.
Sy is zee-sieck, en heeft daer by oock de koorts.
Frelingue.
Sy heeft de sieckte van de zee, en oock de sieckte van het landt.
Sy heeft, … wat weet ick ’t, al haer sieckte is mijn niet bekent.
Hondertdely medicamenten en helpen haer niet een beet, werdt sy nu noch geredt, soo is het een schoone kuer, siet daer komt van haer volck, meen ick drie of wel vier.
Yder een heeft quaedt ghevoelen van haer groote sieckte.
Badzin.
Ja ick kom’er soo van daen.
Sy sal van desen avont noch geklisteert werden; sy sullense vrees ick noch om hals brengen.
Badzin.
Ick beelt my in, dat men’er op uyt is. Waer toe doch dat klystier? En men seyt sy is wat flauw, datse alles van achter laet.
7
Sy meent alle ommesien tegens haer eyge sin te braken, ’t is noch klystier van sulk een sterck en krachtigh poejer bereyt, dat het alles haer weer uyt het lichaem dryft.
Badzin.
Ja het is wel onghemeen sterck, maer komt’er niet in salpeter en loot?
Ick weet het niet. Men sou oock wel seggen van eenigh bus-kruyt.
Badzin.
Soo is het. En de sieckte heeft haer met macht aengegreepen.
’t Is een vergiftighe quaede lucht, die komt, so als’er wert geseyt, tot ons uyt het Franse Rijck.
Den heelen dagh was’er maer roock, vuer en vlam, en wy waren anders niet als in een brandende oven. Ter zee moet men wel staen, daer is geen kans te vluchten. Als hondert koghels uw de masten doen wegh nemen, en veel mannen daer by te gront en pletteren schieten, en ongehoorlijck en vervaerlijck boe boe speelt, dat de stuck-koghels de masten voor den duyvel weg voerden, of dat een Brander u te na aen boort raeckte, daer moet men dan verderven. Aenstondts wordt ghy ververt, den Brander doet sijn
A4
8
werck, het vuer komt in het kruyt, en begint te branden, ach het is de Blixem; de Brander aen stucken, mannen*, en schepen, by Goôn, springhen niet anders als de Podden of Kickvorschen.
Men seyde wel, als men de Comeet sagh opsteygen, dat de Francen noch eens ons dapper souden drillen.
Die Venten sijn bey Duycker de rechte, slae maer op.
Badzin.
Elck een heeft die gemist, en een groot getal van Mannen?
Op ons boort bleven der omtrent wel veertigh doodt.
Wat een groote armoede! waert ghy’er ook?
Neen, maer mijn kleynen broer die in ons boort kreeg twee drie hondert kogels en wierdt gantsch niet geraeckt. Ach! het was doen recht ernst; en noyt heeft Scheep ’t verderf soo wel ontgaen als doen. Ick meenden haest, of men wilde Caneel daer uyt maken. Sy luy meenen, elck een is gelijck als sy. A Vous.
Frelingue.
’t Isgenoegh gedroncken.
9
Kan men wel op een Schip sien so veel doode menschen? Ick wordt’er om vervaert alleen van ’t hoore seggen. Maer ondertusschen waer begraeft men dese dooden.
Gouremer.
Begraven in de zee?
Badzin.
Dat Kerckhof is seer groot,
Juffrouw Hollandt was heel vet, en in een seer goeden stant.
Sy is’er voor betaelt, haer vettigheyt is uyt het landt.
Badzin.
Maer is het mogelijck soo af te nemen in soo een korten tijdt?
Men souder sich in verwonderen; sy is gesmolten soals booter voor de Son; sy stondt altijdt recht op.
Fralingue.*
Recht op? maer sal ment wel toestaen…
Sy vindt nauwelijcks een plaets, daer sy bequaem magh rusten; haer sieckte die volght haer geduerigh over al na.
Badzin.
Hoe haest kan men veranderen! Sy is niet meer gesint de menschen te beschimpen.
A5
10
Ja sy was het gewent, maer heeft het duer betaelt.
Badzin.
Men moet met niemants niet soo veel de geck oyt scheren. De liede seggen niet al zijnse ghepikeert; maer echter siet men dat de spotters zijn bespottet.
Wel was’er Nostra-Damus, die sou ook konnen seggen, dat in haer beste Staet, haer dit sou over komen?
Badzin.
De waerheyt te bekennen, sy kon niet beter zijn.
TWEEDE UYT-KOMST.
Pacole, Badzin, Marille, De Waert,
Goelemer, Frelingue.
MArille, haest u wat, daer werdt na u gevraeght?
Wie heeft het daer soo druck?
Het is Juffrouw Hollandt.
Hoe wertse misschien oock slimmer?
Neen anders niet;
Maer ick verseker u, dat sy haer quaet niet siet.
11
Nu hoort en reysje hier, seght my doch u gevoelen.
Ick hou’er dat van, datse in haer sieckte maelt.
Hebt ghyse wel sien doen veel ongerijmde dingen?
Voorseker, maer het heeft een omsien tijdts geduert: Ach hoe was sy doen ter tijdt in ’t hooft gequelt! sy lachten over luyt, en sprongh doen ongemeen, en volgens quamse weêr een beetje tot haer selven, Beline kreegh’er van de vreese, en wierdt verschrickt.
Sy was noch niet te vooren met dese koors gequelt; maer Beline verlaetse niet een omsien tijts?
Pecole*.
Ja; maer komt ghy met mijn voort.
Marille vervoert Frelingue.
Ick volgh u soo aenstonts
Badzin.
Nu dan.
De Waert tot Badzin die weder inkomt.
Betaelt daer binnen. Ach! het is seker groot jammer.
A6
12
Wat zijn wy hier te quaets?
Tien stuyvers voor de Kaes, en veertien voor het Bier, twee stuyvers voor het Broot: ick had schier vergeten seven stuyvers voor elck een, verteert aen Brandewijn; komt voor verteerde kost, veertigh stuyvers in als.
Ja? ey telt noch eens, mijn dunckt het is te veel.
Ghy hebt voor elck een seve stuyvers Brande-wijn; en wy tellen, meen ick, maer twee stuyvers aen Broodt, veertien stuyvers aen Bier, en tien stuyvers aen Kaes; met de moeyte van het weer rekenen vier gulden.
Nu lustigh, wel gemoedt.
Het zijn vier guldens, juyst en correct opgereeckent.
Hoe dat? of wordt ghy mal?
hoe durft ghy vier guldens voor het weder rekenen stellen.
O soo veel.
13
Ja, ick salse betalen?
Wie dan? wel dat is geestigh! weet ghy noch niet hoe men in Hollandt is gewent?
Neen, ick en weet het noch niet.
Soo leert het dan van my:
wy voegen’er noch vier gulden by voor het geraes.
Vier gulden voor het geraes?
Ick had vergeten voor de Boter twintigh stuyvers. Dat zijn negen gulden, die moet ick datelijck hebben.
Vier gulden voor’t geraes?
Zijt ghy oock een Hollander?
Jae: maer ghy siet mijn misschien voor een Fransman aen.
Wilt ghy dan niet betalen?
Ick wil’er niet om vechten:
Maer vier gulden is te veel.
14
Ick kan het niet minder doen.
Met u boe boe, wat is dat te seggen? Een Fransman hadt voor dat geraes wel twintigh guldens gegeven, en ghy beklaeght u noch? Ghy weet dat men in Holland sonder tegen-spreken moet gheven wat men eyscht, en dat wy noyt hebben by ons dat quaet gebruyck, een stuyver meer, gelijck in Vranckrijck, t’over-eyschen.
Ick wil ’t wel gelooven; maer ick twijfel daerom, of in Vranckrijck oock wel een Fransman, neghen gulden voor sulck eten verteert sou hebben.
Wel nu, de Francen die meugen guns doen op haer manier; maer de onse die zijn lustigh voor negen gulden.
Daer hebt ghy se.
Nu wel aen. Soo dit langh duert, moet ick de winckel sluyten.
Waerom?
’t Is nu al twee Maenden gheleden heb ick schier geen neeringh ghehadt; want door de groote sieckte van Juffrouw werden de Gasten bedroeft.
15
En uwe Koopmanschap versuert in weynigh tijts, en wil metter haest getrocken zijn.
Sy gaen daer weder in, ende het Theatrum wert verandert in de Kamer van JuffrouwHollandt.
DERDE UYTKOMST.
Hollandt, Beline, Marille.
Hollandt werdende aen beyde de armen geleydt, en in een stoel geset.
ACh! Beline, ick voel mijn sieckte tot in het mergh.
Als ghy maer kost een weynigh rusten.
Rusten! maer kan ick dat wel doen, terwijlen mijn Ghebueren soo rasen als baerlijcke Duyvels?
Uwe krachten zijn noch groot.
Ick weet het wel;
Maer dese krachten die dienen mijn gants niet meer.
In sulck gheval nochtans soo zijn de krachten dienstigh.
16
Sy doen seer weynigh wercks, de leden zijn verswackt; en ick kan wel, eylaes! segghen met groot verdriet, dat ick heb machts genoegh, maer dat het mijn aen de moedt scheelt.
Ghy kost onlanghs wel springen.
Ach! houdt mijn doch, en helpt my; Ick sal wel beter springen, eer de winter komt. Is’er doch niet dat my dient tot eene hart-stercking.
Ja, Juffrou, ghy moet yets vochtighs in ’t lijf nemen.
Een weynigh Spaense Wijn die sou my seer wel dienen.
Dat is den dranck alleen,
die u het hert kan stercken.
Ja, is hy maer niet suer geworden en bedorven, soo sal ick’er van drincken. Hy sal mijn, so ick hoop, versterken, gebruyck ick hem. Ach, ach! dien Spaensen Wijn, die, wil men my laten sterven?
Men sal dien u, Juffrouw, aenstonts gaen halen.
17
Als mijn sieckte begon, gebruyckten ick hem dagelijcks: sonder nochtans dat ick in’t minste ben genesen.
Béline.
Maer hier heeft men altijdt het donderen ghehoort; oorsaeck van sijn verderf.
Dan sou ick hem onmogelijck niet konnen gebruycken.
Wel aen, is hy bedorven, soo neemt hem van beneden.
Hoe sal ick dat verstaen, dat ghy seght van beneden?
Jae.
Ick en begrijp het niet. Is het oock Spaense Wijn?
Jae, neemt hem in forme en gebruyck hem als een Clysteer.
Wel aen, so laet het hem dan brengen by mijn Apotheker, dat hy ’t weer toemaekt met der haest; maer, Marille, ghy moet mijn een Roer leenen, want het mijnen is wech, ende ick heb het verlooren.
18
Hoe soet was het doch, Marille, en ick vreese sterck voor een ander.
Noyt heeft eenigh gheschut weyniger schade gedaen als het uwe.
Marille gaet weer binnen.
IV. UYTKOMST.
Pacole, Hollandt,
IUffrouw Vladeren*, wiens Moffe Tale men niet de helfte kan verstaen, die is beneden, en woud’ u garen spreken.
Holland.
De vervolginge is groot. Nu wel aen, laet se binnen komen.
Ach hoe seer doet my mijn buyck, mijn buyck, ach mijn buyck, mijn buyck!
V. UYTKOMST.
De Vlaemsche Vrouw, Hollandt,
en Beline.
De Vlaemse Vrouw.
ICk niet hier kom besoeck u, voor u te doen vloeck, mijn Vrouw, ick hier kom verseker u …
19
Ick en vloeck niet, maer ’t is mijn even eens, als of de duycker my met tangen het ingewandt uyt het lyf trok.
De Vlaemse Vrouw.
Watte ghy daer segge, mijn vrouw, is niet goet siecke. Ick geloove niette, ghy sal werde wel gesonde.
Ach! ick twyfel daer schier aen.
De Vlaemse Vrouw.
Men maegh wel beklaegh uw, en ick gheloove wel, dat ghy moete ghevreest hebbe voor dat siecke, is niete als soo boose siecke: Maer ick niete hebbe soo seer kranck ewest, als ghy.
Wanneer wierdt ghy’er sieck af?
De Vlaemse Vrouw.
Ick hade eerst met lache; in ’tjaer seven sestigh ick heb gekregen.
Ick lagten’er ook maer mee, en kost het niet gelooven; Ick souse hebben uyt ge-eyst, maer sy braghten mijn heel onder.
En soo diep, dat elck een twyfelt weer van haer opkomst.
’t Is een fenynige lucht, daer van mijn volck al vervalt.
20
De Vlaemse Vrouw.
’t Is niete goete dat quaet, icke wete min ziel wel, ’t heve mijn wech nomen vier kinder op een maele.
Ick verwachte eenige Doctoors van groote experientie, die mijn sullen verlichten.
Diese licht sullen dooden, gelijk als ick bemerck; het zijn maer Vreemdelingen. De Spaensen, en de Duytsen, en den Engelsman, in kort geseyt, ja den Fransman mede, en eenige van dese alle sullen onghetwijfelt oorsaeck van haer doodt wesen.
De Vlaemse Vrouw.
Icke kan niet vindt goedt al die saecke; Ghy seyte vele sieke, ick heb wel sien, dat ghy had merke, dat al is niet goet vrinde, My Vrouw, dencke wel wat maecke, de Doctors die kome van ander Lande, on die is by de Notaris, de koppe die torne, on die torne de verstandt, dat niet kan maken Testament.
Juffrouw, als ’t u gelieft, eyndight doch uw malle praet.
De Vlaemse Vrouw.
Van die siecke mijn aensichte werde gantz geele: en dewijl de sieke maek sieke
21
een ander, ik niet mijn ooge wil sien u ooge: Alle dese Doctors is de beul, mê Vrou, die u sal doen sterf, Godt bewaer u ziel.
Dat verbruyde mom-gesicht! Wat heb ick al geleden; jae tot den wanhoop toe, sy was mede in ’t gelagh: Sou men oock wel seggen, dat sy met haer Moffe praetje de saecke aenroert? Ach, ach, verbruyde sieckte! Ick vind mijn al seer swack, by al dese Doctoors?
VI. UYTKOMST.
Marille, Pacole, Hollandt, Beline.
SY kommen aer benenden.
De twee Burgermeesters daer…
Holland.
Datse al voor den Duyvel gaen, ick wil haer niet meer sien.
VII. UYTKOMST.
Twee Burgermeesteren, Hollandt, Beline.
I Burgermeester.
HE, Juffrouw, soetjes doch, hoe soo?
Al uwe quade raets-plegingen hebben die niet al dit onweder in dese Plaetsen
22
ervoert? Hadden uwe groove verstanden dese dinghen voorsien, soo was al dit werck misschien niet als soet ende goet geweest. Ick sou nu sijn gerust, en d’ongesonde lucht sou niet hebben ghekomen tot hier en toe, om mijn te versmooren, en het inghewwant uyt den buyck doen trecken.
2. Borgemeester.
Konnen wy wel, Mevrouw, verhinderen, dat de lucht daer niet in komt? En dat soo een subtyle lucht. Wy weten geen remedie tegens alle dese verwaerde dingen. Ghy geeft ons noch seer quaet bescheydt; ghy soudt ons met meerder beleeftheydt en ontsagh mogen tracteeren en onthalen.
Ach laet dan dese Doctors met der haest hier komen!
1. Borgemeester.
Ons ongheval, Mevrouw, is grooter als men meent, en ’t is maer al te waer dat ons lot ons dwinght te gaen hulp soecken by al onse Vyanden. Maer sullen wy ’t toestaen, Mevrouw, dat men uw soo vermoorde? Sult ghy wel konnen troost ontfangen, ontbiedende dan de Beuls van veelderhande Natien? So sy tot u naderen, sal daer oock wel een sijn, die uw niet sou vergeven? Sy sijn alle jaloers daerom,
23
dat ghyse selden gebruyckt. Dat u gesontheydt oock soo vast bestandigh is, dat al de quade lucht u niet veraltereert? Indien sy selven wel hondert mael heeft bekent, dat’er geen gesontheyt was, als maer voor u, Mevrouw.
2 Borgemeester.
Hoe meer ghy wordt ghequelt, hoe meer sy sijn verheught; maer wy soecken een ander middel tot u leven, en laet ons maer dit waernemen, so wy by ons hier vinden, dese mordenaers wy sullense weerom naer huys doen vertrecken, de sieckten sal dan wel genesen.
Ach ghy quelt mijn maer met onnodige woorden, laet my maer in rust met u onnosele praetjes.
24
VIII. UYTKOMST.
Pacole Francen Doctoor, Engelsen
Doctoor, de Borgemeesters,
Hollandt, Beline.
DEn Francen en Engelsen Doctoor is hier.
Daer is alreets den Engelsen.
Badzin.
En den Francen.
Daer is hy al.
Ha! ha!
Wat schort u dan?
Den Engelsman.
Uw vreughde is ongemeen.
Ey wie kan ’t beter weten, mijn Heeren, als ghy selven?
1. Borgemeester.
Konnen wy desen Natien wel by ons verdragen?
2. Borgemeester.
Kosten sy ons doen bersten…
25
Houdt den mondt toe.
Houdt den mondt toe.
1. Borgemeester.
Ons aldus toe te spreecken! leert eens wat hier een Borgemeester is, weet dat hy de Meester is, en heeft de Opper-macht, en dewijle wy’t beyde sijn, soo kunt ghy ons niet al te veel ontsien; sy souden u wel met hun asem wegh doen vlieghen. Siet, Mevrouw, en dan…
Houdt u mondt toe, bengel.
1. Borgemeester.
Sulck eene stoutigheydt die verweckt mijn den toorn. Ghy derft mijn benghel hieten, seght ghy plompert?
Fransman geeft hem een oorvyge.
Swijght?
2. Borgemeester.
Slaghen, en in presentie van Mevrouw Hollandt! Mevrouw, kan men wel sien grooter vermetelheydt? Den stoutsten moet anders wel hier beven voor ons He… de…
Swijght, ghy grooten Esel.
2. Borgemeester.
Ghy plompert!
B
26
Engelsman geeft hem een slag op sijn backens.
Swijght.
De twee Borgemeesters gaen buyten, groetende Mevrouw Hollandt, en sijnde bedroeft met de handt op baer backens.
Ghy gaet’er so te werck, mijn Heeren, ick moet u dan ceteeren.
Volghens de sieckte moet men nemen medecijn.
Maer ghy appliceert het wel sonder den Apoteker en sonder Chirurgyn.
Daer sijn sekere sieckten, daer toe men stercke remedie moet hebben.
Die ghy mijn sult ingeven, mijne Heeren, sijnse oock van die soorte?
Hé, wy komen hier expres om uwent willen, Mevrouw, en brenghen met ons veel soeter remedien; alles wat u tegenwoordigh kan vermaken, ’tgeen wy u sullen doen, of doen laten.
Ach haest u wat.
Voor al eer men haer yets beschrijft,
27
soo dunckt mijn, dat mense om een plaeysiertje moet leyden.
Mê Vrouw, staet op: want ick ben van dat eygentste gevoelen.
Ick kan niet eenen voet voor den anderen setten; ach! haest u wat mijn een stoel te brengen. Hoe seer doet my het hert.
Hier is den Spaenschen Doctoor, uw Dienaer.
Seggende dit laetste woort, soo treckt hy den Stoel, onder Me-vrouw Hollandt, wech, datse valt.
B2
28
IX. UYTKOMST.
Hollandt, den Spaenschen Doctoor, den
Franschen Doctoor, en den Engelschen Doctoor.
Den Spaensen raeptse weder op, maer sy valt weder van veren.
MYn Heer, my dunckt dat Me-vrouw Hollandt is gevallen.
De Doctors helpen haer weer op, en settense weer op den stoel.
Mijn Heer, ey helptse doch weer op. Ick geloof sy is beswijmt.
Ey, ick sal haer wat ingeven van mijn Catholicum, het is seer wonder krachtigh.
Sy begint weder tot haer selven te komen.
Zijt ghy nu wat beter, Me-vrouw?
Den Engelsman.
Wel siet nu isse al weer te recht.
29
Neemt dese ordonnantie in van mijn Catholicum.
Eylaes! sy sterft, mijn Heer, het is fenijn.
Sy bevindt haer seer qualijck, mijn Heer.
Hoe dat? mijn Catholicum dat doet leven.
Eylaes! hier geschiet het heel contrary.
Maer hoe Duyvel kan dat geschieden? het is nu twee Jaer, dat ick het ten Hove gebruyckte, ende de derde reyse dat het my die potse gespeelt heeft; maer doch haer polts is goet.
Hy grijpt den pols van Beline, meenende die van de siecke te grijpen.
Het is mijn arm, sy is doodt.
Ick meenden dat het de hare was, of de Duyvel haelt mijn. Ick was’er oock in verwondert.
B3
30
Ghy druckten mijn oock den arm onghemeen sterck.
Sy komt weer tot haer selven.
Mijne Heeren!
De nobelste partijen zijn krachteloos, ende het eyndt met hun Simpartye: Sy hebben oock niet meer de selfste gelijckformigheydt, noch de t’samen-stemmingh, in haer wercken; de Eendracht is verandert in verwerringh. De geesten sijn vervlogen, en den koude brand heeft sigh in de Ledematen geslagen: Dus moet men de Sieckte met gewelt uytroeyen, en met messe steecken; en hier mede dit schoone lichaem, t’eenemael vervallen, sijnde dit onheyl niet door purgeerende remedien waer voorghekomen geworden.
Daer is een ander Doctor, die sich van groote wetenschap inbeeldt; en om sijn kunst te toonen, wacht hy na mijn uyterste benautheydt, ’t Is een Duytsman.
31
Den Engelsen.
Ja, wacht ghy’er na? Ghy sult’er om kout wesen, al eer dat hy komt, hy heeft de Gicht.
Hy?
Ick beelde het mijn altijt in, siende hem soo langh suckelen, en ’t is een slechte remedie, die teghens een soo stercke sieckte so laet aenkomt. Wel daer is hy.
X. UYTKOMST.
Hollandt, Duytsen Doctoor, Francen
Doctoor Engelsen Doctoor,
Spaensen Doctoor,
Den Duytsen, zijnde wel met pelts versien, komt sachtjens aentreden.
ICk heb de Gicht in de voeten, ghy moet het mijn niet qualijck afnemen.
Sy sal sterven eer dat hy by haer komt; Soo laet ons dan eyndelijck, de een nae den anderen sien, wat haer schort, en of wyse niet konnen van daer trecken.
B4
32
Laet ons noch een reysjen haer tongh besien.
Ick sal ’t niet konnen ontgaen.
Fy, wat leelijcker tong, sy is heel vuyl, daer en is anders geen bequamer remedie toe, als het vuur, om die vuyligheydt daer uyt te branden.
Den Duytser.
Sy heeft een sware pols, dat is een quaet teecken, sy sal’t, ick verseecker u, niet langh maken.
Maer kan sy’t noch wat harden?
Den Duytser.
Niet seer lang; De natuer is seer swack, en de sieckte is krachtigh, jae soo seer dat ick aen haer weder-opkomste twijfel; ende dewijl ick haer niet kan helpen, soo vertreck ick.
Hy gaet weer binnen.
Den Spaensen:
Maer ick siese noch niet veranderen, haer sieckte is niet ongeneesbaer.
Ick hoop op u, ey verlaet my niet.
33
Ick sal, Me-vrouw, u volghens mijn beloften, tot in den doodt behulpsaem zijn.
Dit is, in mijn ongeval, mijn eenigen troost.
U sieckte, Me-vrouw, is nochtans onheelbaer sonder een stercke hulp; en hoe groot die oock is, soo isse doch niet al te seker. Maer ick sal u te vergeefs dienen, en begeer niet anders tot vergeldingh, als danck-heb.
Wat soude ick konnen geven? Ick heb het niet in mijn macht. Voor desen was ick rijck, gelijck elck een wel is bekent; en geen mensch konde haer licht by mijn vergelijcken.
Ghy hebt gantsch geen maet ghehouden, Me-vrouw, en u sieckte brenght ons al ten eynde; u Nageltjens, u Peper, en Specerijen, vervoeghen niet goets by dese ongeregeltheden; u Kasen die zijn oock noch gantsch ondienstigh tot uw sieckte, en ghy kost alle dese dingen niet voorby gaen.
B5
34
Ick geloove, dat die wateren my souden gesont zijn.
De Mineralische? o neen sy zijn u contrary.
Ick spreek van de wateren deses Lants.
Ja wel: De wateren van dit Landt souden wel goet wesen in groote quantiteyt; maer anders doense maer schade. En indien de Son hier alles opdrooght, hoe sal men’t waer nemen? Niet is hier onmogelijck, en dese Ster, die u soo seer tegen is, straelt met een al te rechte liny op u Herssens.
Laet ons eens hier beneden den buyck besoecken. Leght u op den rugghe? Soo leght ghy wel. O hoe veel quaets steeckt daer noch in! Het is de sieckte en desselfs oorsake te bedencken heeft: maer wat raet is’er toe, mijne Heeren? Ghy siet wel dat alles niet en deught; Dat desen benedensten buyck vol van vergifte dingen zijn, die den brandt in de ingewanden stoken. Tot sulcke sieckten is het ware middel een vemetif.
35
’t Is fiament*, mijn Heer! Ick kan niets meer in nemen.
’t Is het eenigste middel, of gy moet’er af barsten, of overgheven, overgeven, Mevrouw, en ick weet noch niet, of al het gene, dat men u sal geven, u noch sal konnen redden. De quade lucht die van ’t landt waeyt, brenght u gesontheydt in sulck een doodelijcken strijdt; en die van de Zee voor u uytsteeckendt was, is huydens daeghs voor u doodelijck en vergift. Aldus ben ick verseeckert, dat by geval ghy noch werdt geredt, de Zee voor u altijdt sal verbooden blijven, en den Visch-kost voornamentlijck, want sy is voor u fenijnig. Den Haring-vangst oock, men magh segghen wat men wil, s’is een groote oorsaeck van u sieckte. Men moet haer een stercke purgatie ingeven.
En haer oock bloedt laten, maer by groote quantiteyt.
Hoe, mijn nog meer bloedt trecken?
B6
36
wat voor een ordonnancie? Ick was niet weynigh van soo een Francen Doctoor ontstelt. Ick bevindt mijn heel swack, en kan niet een voet voort gaen; men heeft mijn soo getrocken, dat ick schier daer neer geraekt ben. O vervaerlijcken Doctoor.
Gy rechte Otter-tong! in haer uyterste benauwtheydt kanse noch niet swijghen, en se kan de schent-woorden niet laten.
Sy wil eyndigen soo alsse heeft begonnen.
Eylaes! ick weet door groot verdriet niet wat ick doen sal.
U sieckte is onghemeen, en begeert oock ongemeene middelen.
Daer is schier geen middel meer voor my.
Dat sou seer slecht wesen; wy hebben’er een, Mevrouw, voor u, die is suyver en reyn; ghy seght dat ghy bedroeft bent?
Eylaes! meer als gemeen,
37
Den Heer Engelsman en ick, wy sullen u doen dansen.
Dansen?
’t Is het middel tot u sieckte: de vreugde is het tegen-gift der melancoly.
Wel laet dan mijne Violons in de Sael komen.
Ey wy sullen u wel sonder Violons doen dansen.
Ey ick gheloof ghy scheert’er de geck mee.
Niet, niet. Syt ghy de eerste die den Heer Fransman soo tracteert?
Een Viooltje, mijne Heeren, ick hebber wel die goet sijn.
Dat’s waer, ghy hebt by u seer aerdige Violen.
Ick sou niet wel konnen dansen,ick ben al te swack.
Ghy sult niet te min dansen, Me- [p. 38] vrouw Hollandt; ’t is het eenigste middel om u te genesen.
Nu wel aen, terwijlen ghy ’t doch soo hebben wilt, laet ons dit middel probeeren; mijn hert doet het met tegenwil, en ick moet dan tegen mijn sin dansen.
Aa, nou bent ghy nu wel, hy sal dan op u passen.
En als ghy dan sult struyckelen, hy sal u wel opheffen.
Speelt dan op.
Stercke ondersteuningh voor het arme Hollandt!
Speelt dan op, mijn Heere, dewijl men’t u beveelt.
Hollandt dan gedanst te hebben, met de Doctoors.
Ach mijn leden sijn besturven!
Voelt ghyse niet meer?
Ick voelse niet anders, als of se aen u vast waren, mijn Heeren, ick kan’t niet langer harden, houdt my; och mijn [p. 39] hooft! Ick heb nooyt op sulck een Bruyloft gheweest: ick waggelden al eer ick dansten; ondertusschen ick heb op u begeerte moeten dansen. Mijn tonge wert swaer.
Daer is de uytkomst.
Geen Medecijn kan haer genesen.
De sieckte sal toe nemen.
Voor mijn, ick en weet niet wat men met haer sal beginnen.
By mijn siel ick oock niet.
Haer ongeluck is te beklagen.
Laet ons se by den Genees-meester brengen, mijn Heer, en ick vertreck.
Eylaes! hoe groot is dit hertseer.
Den Fransman tot den Spaniaerdt.
[p. 40]
Den Engelsman tot den Spanjaert.
Den Spanjaaert tot den Engelsman, en den laetsten Dienaer tot het Volck.
Serviteur, serviteur.
|
