Den Kwakzalver in folio; op de Kallevaartjesveensche kermis.
Onderdeel (nr. 10) van Van Zwaamens Schiedamschen almanach, Rotterdam, 1774.
Met twee personages uitgebreide bewerking van Salomon van Rusting: De quacksalver op de markt. (1685). Uitgegeven door Marti Roos.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton081190 — Facsimile bij Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[p. 1]

Den Onvermaanden, Nooitberoem-
den, Gepromoveerden
KWAKZALVER
IN
FOLIO;
Op de Kallevaartjesveensche
KERMIS.

[Houtsnede: staande man]

Gedrukt voor Gekken en Snaken,
Die zig Kwakzalver wil maken.   


[p. 2]

VOORREDEN.

    Ziet hier Heeren! Dames en Ceurieuze Liefhebbers! den Onvermaarden, Nooit beroemden, Gepromoveerden, KWAKZALVER in Folio; een vleesselyken broeder van den Grooten DON ANTONIO MAGINO; en een volle Neef van Monssieur MOMUS. Leest! leest dit Overschoone werk met een Considerable atentie; een werk, dat vol is van alle de onmogelyke daden, van deze pogchenden en blazenden Charlitan; en is ’er by ongeluk iemand onder u, die uit een zekere hoog achting voor dit werk, rezolveeren mocht om het uit den Almanach te scheuren en naar Poortegaal te disponeren, het kan zonder eenig gevaar geschieden, alzoo het Papier redelyk zagt is, en dus gemakkelyk te verzenden.
Continue
[p. 3]

Den Onvermaarden, nooitberoemden,
Gepromoveerden
KWAKZALVER
in Folio.

JAAP.
EI lieve kaik! kaik Kreelis maet,
Wat raer ien vengt daer gingter staet;
    Vlak boven op ien hout Schavot,
    Hy schreuwd en raest geliek ien Zot!
(5) Hy heeft ien rooje rok aen ’t lief;
Die is van Gouwe Kanten stief,
    Ien hoed met Plumen wel gangs bloed!
    Wat of dat Heerschop maeken moet?
KREELIS.
Wel zieje dat niet goeje vaer;
(10) ’t Is ien kwaek..... kwaek...... wel dat is raer,
    Hoe kom ik nouw regt op zin naem,
    ’t Is vatje ’t Boer ien Dokters kraem,
De Vengt die trekt ook Kiezen uit,
Begriepje nouw wat hy beduit?
[p. 4]
JAAP.
    (15) Wel jaek, nu heb ik ’t al evat,
    Ik zag ’er laest ien in de Stad,
’t is ien Kwaekzalver.
KREELIS.
                                    Jae beget
Min bestemaet daer raej ie ’t net.
JAAP.
    Kedaer! daer komt hy veur den dag;
    (20) Wat of de Snaek verhaelen mag.


De KWAKZALVER
op ’t Theater, spreekt:
ZIe zoo! zie zoo! zie zoo!
Hier is de kunst in Folio.
    Kom hier by my al die wat schort,
    Op dat je ras geholpen word.
(25) Hier is geen Doctor nog Chimist,
Al had hy al zijn goed verkwist,
[p. 5]
    Nog ook geen Meester Chirurgin;
    Nog Anatonomisch Practizin,
Wiens grooste kennis compareert,
(30) By ’t slegtste dat ik heb geteerd:
    Want myns gelijken van verstand,
    Was nimmer hier in ’t gantsche Land:
’t Zijn aldenbrui maar broddelaars,
Niet een van alle kan wat raars;
    (35) Maar ik gants bloed! ik ben een man
    Daar heb ik veel bewyzen van.
Wat Landen heb ik niet bezogt,
Ja daar geen Schryver ooit om dogt,
    Wat ver’ van daan komt dat ’s gewis
    (40) Dat het altyd ’t besten is.
Ik heb de Waareld door mijn kunst
Betoond, en won een iders gunst,
    Geen Accident dat ik niet strak
    In ’t kort genas met groot gemak;
(45) Geen plaag ter Waareld is ’t groot;
Ja ik zouw haast zeggen zelfs de dood)
    Die niet voor mijn Medicament
    Moet wyken, als ’t ’er komt omtrent.
[p. 6]
Waar praat ik van, is ’t laast nog niet
(50) In ’t Keizerrijk Japan geschied?
    Daar was ren Neger, die was maar,
    Gehouwen midden van elkaar.
Door Hoofd, Hals, Borst, ja Buik en al,
Door Harsens, Lever, Long en Gal,
    (55) Zoo dat de Karel zeer trankiel!
    Daar aan twee stukken neder viel.
Ik liep ten eersten naar het Hof,
En vroeg den Keizer om verlof;
    Wijl ik hem toonen zouw dat ik
    (60) Voor geenerley quetzuren schrick.
Hy gaf my straks consent, zoo dat
Ik niet lang by den Keizer zat;
    Maar liep zoo vaardig als ik kond’,
    Daar ik de Vent nog leggen vond;
(65) Maar in had ’er niet lang by geweest,
Of ben armen Dommel, gaf de geest.
    Ik kan niet zeggen hoe ’t my speet,
    Het doet my waarlyk nu nog leet
Dat ik niet zonder veel misbaar,
(70) Hem weer gelapt heb aan elkaar:
[p. 7]
    Zoo had de Karel nog geleeft;
    Dat is een konst bie niemand heeft
Als ik; geen Meester is zoo koen,
Dat hy my dat ooit na zal doen.
    (75) Mijn zaken die zijn altyd goed,
    Ik help ’er veel op staande voet:
Geen Vorst is ’er hoe hoog van staat,
Die zig niet op mijn konst verlaat.
    Mijn konst is overal bekend,
    (80) Behalven hier en hier omtrent.
In Capadocia kwam lest,
Als ik daar was een grote pest;
    Maar die mijn Medicament maar
    Gebruikten, die leed geen gevaer,
(85) Ik lag het op een kooltje vuur
Daar in bestond mijn heele kuur.
    Die vapos is prezervatief,
    Maar eene schelling kost de brief
Maar deze kuur heeft meer om ’t lyf,
(90) In Arabie was een Wijf,
    Die onder ’t vegten met hare Man,
    Een kuns kreeg met een tinne kan:
[p. 8]
Zoo dat haar Neus, (mijn wel verstaat,)
Vloog op het midden van de straat;
    (95) Ik raapten die knaphandig op,
    En planten ze weer aan haar Kop:
Zoo overkonstig, dat men niet
Kon zien wat dat daar was geschiet.
    Den Grooten Turk had zoo ik meen,
    (100) Nu onlangs nog het vuur in ’t been,
Zijn Doctor zwoer by Mahomet,
Het been moest worden afgezet;
    Maar ik kwam juyst daar regt te pas,
    Eer men daar nog aan bezig was:
(105) Ik zey’ terstond hier is geen nood;
Al schoon het been geheel was dood;
    En slegts een oogenblik drie, vier,
    Deê ik daar meê na myn manier:
En daar mee was het been fiat:
(110) Zoo dat hy voort sprong als een kat.
    In Lapland vond ik een Polak,
    Die had een vreeselyk ongemak,
Dewijl het Heerschop waar hy gong,
Een vaam lang darms in’t lichaam hong,
[p. 9]
    (115) En ziet, ik sneê het met mijn mes,
    Knaphandig van zijn poortefles,
En naajden by den ankermast,
’t Geen binnen bleef heel netjes vast.
    Dit is een konst die geen Doctoor,
    (120) Mijn na zal doen: ik doe ’t hem voor
In Neurenburg daar was een Meid,
Die raakten wel veel Wormen kwijt;
    Maar een lag haar zeer na om ’t hart,
    En baarden haar geen kleine smart,
(125) Ik gaf ’er maar van dezen drank,
Toen kwam ’er een van tien el’ lank:
    En nog een wel tien maal zoo groot,
    Fluks was het Meisje buyten noot.
Ja ’k zeg nog maal dat mijn gelyk;
(130) Nooit was in eenig Koningryk.
    Ik ben een Doctor wyd vermaard,
    Wiens weder-gaâ nooit was op d’aard’
In Chirurgi ben ik zoo klaar,
Als al de Meesters met ellaar.
    (135) Ook bereyden ik der Wyzen steen,
    Gelyk een boer de Turf in ’t Veen:
[p. 10]
En dat ik daar geen Goud van maak,
Dat laat ik maar om deze zaak;
    Het Goud’ word’ nu als Goud’ gespaard,
    (140) En dan was ’t ligt zoo veel niet waard
Al wat men heeft in overvloed:
Dat schopt de Waareld met de voet,
    Ja in d’ Ap’teek was geen Unguënt,
    Oft was mijn overlang bekent:
(145) Want ik ben door en door geleert,
En daarom ook Gepromoveert;
    Maar hier te Land niet, neen: ô neen!
    Hier is Promotie te gemeen.
Daar schiet mijn nog iets in den zin,
(150) In Portugal was een boerin,
    Die rolden van een Wenteltrap,
    Vlak in een pot met heete pap:
Met bey’ haar billen, zoo dat zy
Haar deerlyk branden aan dien bry,
    (155) Ik smeerden daar mijn Brandzalf aan
    Probatum est het was gedaan.
Ik reys en zwerf van Land tot Land,
En daer door krygt een man verstand,
 [p. 11]
    Geen Landschap daar men ooit van leest,
    (160) Of ’k heb daar honderdmaal geweest,
Ik heb Europa, Azia,
Africa en America
    Geheel doorreyft: ja zelfs het Land,
    Daar ’t even als een Oven brand,
(165) Den Zonatorida en ’t geen,
De Zon des somers nooit bescheen;
    Het onbekende Zuyderdeel
    Is my bekent, en zijn geheel,
Daar vind men ’s winters Ojevaars,
(170) Den Walvis is daar Stekelbaars,
    Men vind daar vry wat grooter Vis,
    Als den Domtoorn t’Utrecht is;
Die braad of bakt men in de pan,
Dat een portsi voor een man,
    (175) Die eet hy zeer knaphandig op;
    Gansbloed wat heeft dat volk een kop!
Want ieder mensch is daar een Reus,
Een roeden lang is ieders neus,
    En die is nog naar ’t lyf te Klein,
    (180) In dat Land heeft men puyk van Wyn,
[p. 12]
Die zag ik schenken in een glas,
Dat gooter dan een Oxhooft was:
    Een Rund dat nog geen Tantjes had,
    Was al zoo groot als Goliath.
(185) Daar is een Uneversiteit,
Beter dan by een Mogentheit:
    Daar groeid en broeid de wetenschap,
    Daar stijgt de konst ten hoogsten trap,
Daar wierd ik op een dolio,
(190) Gepromoveert in Folio.
    De Stad alwaar dat is geschiet,
    Hiet Numquam en die kenje niet,
Daar hangt de Weereld by m’ zool,
Met een eind aan de Zuyderpool:
    (195) Gebonden aan een touw, dat daar
    Gevlogten is van menschen haar.
Daar kom ik eens by na, en zag
Waar ’t Land van Winjewanje lag:
    Daar trok ik doe na toe, en vond
    (200) Daar zeer veel menschen ongezond;
Die ik door lapis al den bruy
Herstelden tot gezonde lui.
    Ik trok naar Boekstehoe te voet,
[p. 13]
    Daar Heyntje Pik zijn turf op doet,
(205) En klom daar op een Griffioen,
Die daar zoo mak zijn als een Hoen,
    Den breydel was mijn kouseband,
    Die bond ik aan zijn grooten tand:
En ’t Zadel daar ik toen op zat,
(210) Was een volwasschen Klaverblad,
    Jk reyzen dus naar ’t Noordsche Land,
    Daar ik tienduyzend menschen vand,
Die van de Liespyn disperaat,
Als dollen liepen langs de straat,
    (215) Ik zag haar allen in den mond,
    Die ik vol kwaade Kiezen vond:
Ik trok haar die na kort besluyt
In weynig uuren allen uyt:
    Zoo dat men nog dien zelve dag,
    (220) Geen Noorman meer met Kiespijn zag.
Waar ’er een in ’t weereld rond,
Die ooit die konst als ik verstond?
    Dat hy hier komt, ik zal gewis
    Doen zien, dat hy een blaskaak is.
(225) Ik neem geen Instrument of tang;
o Neen! Dat duurt mijn veel te lang,
[p. 14]
    Ik kan het met mijn vinger doen,
    Gelyk een Meester van fatzoen,
Laast kwam ’er in mijn Logement,
(230) Een onbeschofte dikke Vent,
    Die dol’ en razend’ van de pyn
    Wouw van een Kies ontslagen zijn,
Ik plaasten hem vlak op den vloer
En zetten mijn knie op zyn schoer:
    (235) Toen trok ik in een oogenblik,
    Een Kies bynaâ een vinger dik.
’k Was laast ook nog in ’t Morenland,
Daar was des Keizers Olyfand,
    Het was een net en proper beest,
    (240) Zoo fraai en fyn besneên van leest:
Als ’t mooiste Meisje hier in ’t Veen,
Hy had lang zwaare pyn geleen,
    Hy vroeg of ik hem helpen kon,
    Jawel Monsieur sprak ik, a lon;
(245) En trok hem met ’er haast de Kies;
Dus ziet gy wel ik val niet vies;
    Maar opereer daar ’t schorten mag,
    Zoo wel des nagts als by den dag;
Maar of ik hier al staâ en snap,
[p. 15]
(250) En wapper als een Lazarus klap:
    En of ik veel bravadens maak,
    Dat doet geheel niet tot te zaak.
Ik ben voorwaar geen Charletan;
Daarom Monsieurs ik schey ’er van,
    (255) Een Konstenaar word hier begekt:
    Maar ziet in sta op mijn respect,
En heb gy in ’t geheym een kwaal,
Die genees in ook altemaal,
    Kom maar vrymoedig aan mijn huys,
    (260) Mijn Uythangbord vertoond een luys.
Ik woon in Lapland in een straat,
Daar niet een eenig huys en staat;
    Een kort, dik vet lang mager Wijf,
    Woond naast mijn deur, daar is gerijf
(265) Van alles watje niet begeert:
Wyl Nemo daar beel geld spandeert
    In ’t Voorhuys hangt een Lerelamp,
    Die maar gevuld met den damp
Van mijn Medicamina.
(270) Wie koopt ’er nog wat eer ik ga;
    Maar eer ik nog naar binnen stap,
    Daar is een Glaze Wenteltrap,
[p. 16]
Die gaa ik op na mijn Studoor;
Mijn huys knegt is een witte Moor:
    (275) Die schoon hy doof is al verstaat
    Wat dat een doot man met hem praat;
Zie daar Monsieurs, heb gy al wat
Jk u van daag te zeggen had.


KREELIS.
Wel seldreweeke goeje Jaep:
    (280) Wat zegje Broer van deze knaep?
    Dat is ien baes van ien Scheergyn,
    Ik zag ’er nooit zoo ien voor zyn.
JAAP.
Ik zeeper ook niet Kreelis buur
Al had de vengt nog in geen uur
    (285) Edaen ehad, en blive staen,
    Je had myn niet van hier zien gaen
KREELIS.
Myn ook niet gaeje mee nae knier.
’k Verlang zoo bister hard na bier
    Wangt door dat gaepen, is myn keel
    (290) Zoe droog eworden puur als meel.
EYNDE.

Continue