Jan Neuye - De gewroke Lucretia, of Romen in vryheit

Jan Neuye: De gewroke Lucretia, of Romen in vryheit. Amsterdam, 1669.
Uitgegeven door dr. B. Hekman.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton066120 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

DE GEWROKE

LUCRETIA,

OF

Romen in Vryheit.

RYXS-TREURSPEL.

In ’t jaer 243 na d’Opbouw.

VICIT. VIM. VIRTUS.

Getoont op d’Amsteldamse Schouburg.

[Vignet: Haec muta loquuntur — Ae. M. Laur. Cost.]

t’AMSTERDAM,
Gedruckt by JOHANNES van den BERGH, Boeck-verkooper,
bezijden ’t Stadt-huys, 1669.

[fol. A1v]

Op d’ Inhout van ’t spel.

Dus wert Lucretia verkracht deur Sextus hoon,
En sterft; haer lijk baert’t Rijk een graf de staf en kroon.
Een Brutus veinst, en peinst, hoe hy Tarquyn sal tomen.
Soo raekt de Vrydom in, ’t Rooms Hof en Vorst uit Romen.

[fol. A2r]

Aen de Edele en Staet-kundige HEER,
^Mr. NICOLAES
WITZEN.

GElijk deur Romulus Romen, uit d’ontschakinge der Sabyner vrouwen in ’t Schouspel overvallen, een Koninkdom wierdt; soo raekte de kroon deur Brutus wraek, en edele veinsery op ’t verkrachten van de Romeinin Lucretia, (uitgeborsten op haer edelmoedig hert priemen) een burgerlijke regeeringe, en baerde Romen dit Rijxs-treurspel, ’t geen ick uw Ed: neffens de goetgunstige aenschouwer onvolmaekt opoffere.
By na op de selfde wyse wiert in d’ Amstel-landen uitgeroeit ’t Hof der Graven (wiens sit plaets uw Ed. vaderlijke sorg en achtbaerheit hedendaegs bekleet in de vierschaer)* op de verkrachtinge van Machtelt, en de broeders wraek van Gerard van Velsen.
d’Al oude Lants-adel begost mede na dat dubbelt feit haer gedachten te laten vallen op een burgerlijke rechtbank, en vrije regeeringe, voelende de rampen des hofs hunn’ achtbaerheên drucken. soo is ’t; dat sy [fol. A2v] de hatelijkheit van dit stuk waernemende, de gemoeden en gesintheit des volxs begosten af te neigen van hunn’ Vorst; gelijk in ’t Lants treurspel van Gerard van Velsen de Drossaert P.C. Hooft breeder verhaelt in sijn inhout.
Als de Grave Floris de V. in achtbaerheit, en leven de stammen der Edelen onderdrukte, en snoeide, soo dee eertijts Lucius Tarquyn de Trotse te Romen in ’t ombrengen der aensienlijksten en schrandersten in den Raet, wien veurspelt was deur wichlery’ en vogelschrei, dat de kroon hem soude afgenomen werden, ende ’t Rijk by sijn leven noch in hem eindigen, onder desen omgebrachten was Brutus broeder.
Om de strafheit des Koninks t’ontgaen, en sigh van sijn wreetheit te wreken, veinst sigh den edele Iunius, en laet sigh Brutus, (dat is dommert, of onsinnige noemen)* veur een dwase, om ’t hof uit te roejen volgens publ. Ovidius lib. Fastorum.

Brutus erat Stulti Sapiens imitator.

dat is

Een Brutus speelt de rol van wijse dwaes.

Toen lagh ’t Rooms leger in ’t velt der Tirrheners of Etruscen, dat is Tuskanen, ’t geen zuidwaerts grenst aen de Tirrheense of Middellantse zee, dien uw Ed: van Genua na Romen over Livorne kerende deurzeilde; benoorden legt ’t Apennyns gebergt, ’t geen uw Ed: in de reis na Genua besagh, op ’t spoor gevolgt van Hannibal, d’eer- [fol. A3r] ste diese met een heir over trok; Oostwaerts den Tyber, in ’t Westen heeft het Ligurien, wiens tegenwoordige hertogh van Florencen uw Ed: en maet-schap te Pize ontmoetende, was benieut en liet vernemen na uw vermaerde geboort-plaets, en welkers Prins van Tuskanen in ’t veurgaende jaer sigh vertoonde in uw achtbare vadersstad.
Als Brutus edele yver in ’t verkrygen der vrydom, niet minder was de trouwe veursorg in ’t bewaren van dien, die, rechtevoort als Brutus den outste burgermeester, na de Zee havens uit de Staten des Lants gesonden in de Brittannise oorlogen ’t juk des machtige nabuur Koninks hielp als een Scipio en Kato ontworstelen deur raet en beleit.
Hoe stont het heil der ingeseten, toen uw Ed: uit Muscovien deur Lijf-lant langs de Baltise Zee en ’t Neder-Saxen weder kerende sagh ’t onderst boven gekeert geluk van ons verslagen Vader-lant? wat hoop gaf een verstroide vloot? Waer liet uw Ed: toen dien Staet-Atlas uw achtbare vader, of in de vergaderingh der Lantstaten, of op Tessel, of in ’t uitpressen des zee-magts gezeilt in ’t oogh des Britze vloots? noch hier, noch nergens, maer over al, en nergens in rust. Hoe klonk aen strant op den Hoef (uw hoefstee) de nederlage, en ’t opspringen van ’t Opper-amirael schip, toen gy na Vrankrijk van hier spoedende liet uw ontsaggelijke Vader en Lant met ’t nootlot der baren, en vrydom worstelen?
[fol. A3v]
Doch wat aengenamer wolk verquikte uw Ed: weder te Lions, waer gy de vruchten hoorde van uw deurluchtige staets yverende Vader in ’t herstellen van de vrydom, en veiliging des oevers hier te lant; soo dat ick met recht uw Ed: stam-huis en stad met Romen vergelijkende dees regels onder ’t wapen van uw achtbaerheit voege.

Soo praelt, als BRUTUS faem, de glans van WITZES stam,
Den outste burgerheer van ROME en AMSTEL-DAM,
En maekt de vier-schaer vry, wen BRUTUS ’t hof uit bande,
En WITZ’ op TESSEL hiel de BRIT van BATOOS strande.
TARQUYN vlood’ veur sijn heir, en KAREL veur sijn vloot;
Toen hy veur ROMEN lagh, hy AMSTELS zee-vaert sloot.

Hoe trok dees loffelijke tyding uw Ed: uit Vrankrijk deur ’t Switzers geberght over ’t hooge Duitslandt haestiger te rugh om in d’inlantse verheuging deel te nemen, en in d’aennemende grysheit deur sorge des lants afgeleeft te strecken sijn outheit een volwosschen Askaen; welkers naem en wapenglans ick my verplicht achte, en blyve uw achtbaer huis, en Ed:

Verplichte Dienaer,

J. NEUYE.

[fol. A4r]

INHOUDT.

JUnius Brutus veinst sich, om sijns broeders doot te wreken aen de Konink, die hem hadde laten aen kant brengen, om sijn uitmuntentheit in verstant, landtgoederen, en hier uitspruitend’ aensien by ’t volk, te groot in d’oogen van de Vorst; ’t geen hy ontdekt aen Valerius, sijn medestander. Onderwijle d’oudste Koninks Soon Sextus gehoont deur ’t wedspel, dat Lucretia d’eerbaerste, en sijn Gemalin opspraeklijk wiert bevonden aen ’t Rooms Hof, deur omkoopen van een van haer Maegden verkracht haer alleen op de hoef Collatien, en vlucht na ’t leger; waer op sy haer Vader uit Romen, haer gehuwde uit ’t heir ontbiet.
De Konink te velt zijnde, siet de Koningin op de nederlage veur Ardea Romen in oproer, is beangst, en weet niet veur wien, wijl Brutus met stage invallen, plompe reden sonder slot sijn veinsery bedekt; de verkrachting aen ’t Hof komende, trekt haer Vader verselt met Valerius, haer gehuwde met een tal Ridderen uit ’t heir na haer toe neffens Brutus, die deur Broeders wraekprickelingh gints en weer swerft, en naulijxs sich kan in tomen.
Lucretia in haer slaepzael, verberght een pook in haer boesem, en even edelmoedig ontdekt, wie haer heeft verkracht, slaet af alle vrienden troost, woedt om wraek, en een weinig afwijkende, dat haer Gemael ‘t niet belette, priemt sich in haer Vaders arm, en wiert hem doot veur gebracht. Brutus indringende, rukt de pook uit haer borst, sweert by ’t bloedig stael, de val van de kroon, treet met ’t lijk na ’t Raethuis, ontdekt sijn veinsery, en set dus de Raet en ’t oproerig volk om, en werpt het Hof uit.
De Koningin sijn veinsery verstaende, roept om de Konink, tiert in ongedult, speurt sich van elk verlaten, en van haer dwaes bedrogen, stelt veur ’t laest haer deurtrapte tong te werk, doch Brutus met ’t lijk uit de Raedt komende, werpt Koningin, Prinsen, en al ’t Hof uit, en (een omspoor omslaende mijdt de Koning op weg’) set ’t grootste deel van’t leger veur Ardea om, en voert het in stad; ondertusschen komt de Vorst na Romen op’t gerucht met weinigh troepen.
De Konink vindt sijn Koningin met twee jonger Prinsen veur de wal, Tullius haer vader op swerende, en sigh knagende over sijn moort in de gruwelstraet (deur ’t feit genaemt) moedight haer, en neemt deur hulp van d’Aquiliens, en Vitels, en Brutus soon een aenslagh veur, doch wert afgeslagen. Brutus vonnist sijn soon ter doot; ondertusschen sent Gabie ’t hooft van Sextus, dien sy omgebracht hadde veur een geschenk na Romen, en Lucretia wiert in albast op ’t Raethuis gevoert tot een gedachte teiken, uit wiens gewroke schennis en edelmoedige doot Romen, soo lang een Koninkdom, verandert in een regering van twee burger-meesters.

’t Tooneel speelt in, en buiten Romen.
’t Leger legt in Tuskanen.

[fol. A4v]

PERSONASIEN.

Lucius Tarquyn de Trotse, Konink. Tullia, Koningin.
Sextus, Titus, Aruns,	} }	Tarquyn, Koninks sonen.
Collatinus Tarquyn, de Konink vermaegschapt. Lucretia, Gemalin van Collatinus. Spurius Lucretius, Vader van Lucretia, Opperst’ bevelhebber.*
Iunius Brutus Publius Valerius,	}	Roomsche Edelen.
’t Ridderschap. Porcia, kamer-bewaerster van Lucretia. Hofgevolg.
Geest van	}	Lucretia Brutus, Broeder op, of achter ’t tooneel sprekende.
Brutus Soon. Hofdienaren. Lijfwagt.

[p. 1]

De Gewroke

LUCRETIA,

OF

Romen in Vryheit.

Rijxs-treurspel.

HET EERSTE BEDRYF.

I. TOONEEL.

Speelt te Collatien op haer hoef, in de nacht.

Brutus met een toorts.

SAgh Romen, uit d’Albaen gesproten, uw gebiet
Een trotser dwinger dan Tarquyn de Trotse; die ’t
Latijnse burgerrecht, en vrye willekeuren
Op ’t wetloos Raethuis dart Pompilius inset scheuren,
(5) En Numaâs parkement met Tullius moordery
Bevlekken, of oit geest onrustiger dan my?
Ontsaggelijke Griek op Romens troon geheven,
Arglistige! dat gy de Konink soo deed’ sneven,
Mijn broederlijke lijk, gevreesde dwingelant,
(10) Ontnam, onsalig’ oom, sijn leven om ’t verstant;
Dat staet uw Stamhuis dier, soo lang mijn jaren krachten
Verlenen, en soo lang mijn woedende gedachten
Deur felle hoon geraekt, (gelijk dees hete toorts)
De wraek deur d’ad’ren op doen wellen, als een koorts,
(15) En d’edelmoedigheit sich voelt in kracht ontbreken,
[p. 2]
Soo lange sweer ick my noch aen uw stam te wreken,
En wreetste Corinthier u na de kroon te staen.

II. TOONEEL.

Brutus. Valerius.

Val. VErmakelijke dwaes! wat richt gy nu weer aen?
Wat boertspel Brutus jaegt u hier vol geckernyen?
Brut. (20) Een wedspel. Maer Valeer erken mijn veinseryen.
Getrouwe Pilades u meld’ ick ’t, en alleen.
Zijn wy hier veiligh? toen mijns broeders schranderheên
Het opperste gesagh de Konink deden schromen,
Dat sijn hoogh achtbaerheit en geest noch eens te Romen
(25) Mocht oogen op sijn kroon, en maken ’t Raethuis vry
Van dwingelanden, toen rees op mijn veinsery,
Verdichte dwaesheit; om geen achterdacht te geven,
Mits ick mijn Broeder moest om sijn verstant sien sneven,
’t Romeinse vader-tal, wie dat sich tegen kant
(30) Sijn wetteloos gesagh, haer hooft gestort in ’t sant:
Uw vader, die verselt met doode Ridderscharen,
En ’t broederlijke lijk gepaert quam omme waren
De Mart en ’t Kapitool, Quirinus berg gebouw,
Viel my staeg lastigh dat ick u ontdecken sou
(35) Mijn edelmoed’ge wraek, waer op mijn geckernyen
Haer ooghen sloegen staeg om Romen te bevryen,
Dus veiligh in sijn Hof de val van ’t Rijk te broên,
En met een dubble wraek te heviger te woên.
Val. De wraek lijkt swaer by my waer machten aen ontbreken.
Brut. (40) Waer krachten machtloos zijn kan veinsery sich wreken.
Slecht staet het in ons heir. ’t Geen ons doet wacker zijn.
De nederlaeg ontstelt ’t gemeente van Tarquyn,
De lasten vallen swaer de burgeren te dragen,
[p. 3]
En maekt de raet misnoegt nu ’t leger is geslagen.
(45) De Koninklijke moed in het Tuskaense velt
Wil niet te rugg’ veur hy de stadt heeft in gewelt
Van Perseus moeder. dit kan ons niet schaedlijk wesen.
’t Romeinse hondertal bevindt sich staeg in vresen
Deur ’t muitemakend volk, en wrevel’ onderdaen
(50) Om schatting’ overende, en op de Konink ’t laen.
Licht is om hooge nu de val des rijxs geboren,
En onse dubble wraek dat heilsaem heil beschoren.
Maer wacht dit wedspel af. ’t geen ons uit ’t leger jaegt;
Wie sich de kuiste van ons’ Adel-vrouwen draegt.
(55) De Prins en ’t Ridderschap is op de hoef gekomen,
Wijl sy hunn’ Gemalins met anderen te Romen
Betrapten in de nacht, daer niemants Gesellin
Was kuis, Lucretia alleen sat aen ’t gespin.
Dit deed’ hunn’ in de bocht op Collatijns onthalen
(60) Met schalen in de vuist elk op elkander smalen,
En Collatijn alleen vervrolijkt aen de dis
Met Sextus boerten, wen hy wedspel winner is.
Sy komen uit. Ga in ’t geboomten u versteken.

III. TOONEEL.

Sextus. Collatinus. Ridderen. Brutus. Hof-dienaers met toortsen.

Sext. ICk sweerme, Collatijn, noch van uw hoon te wreken.
Brut. (65) Wie hoont de Roomse Prins?
Sext. Lucretia. Ha! spijt.
Ick ben mijn selven niet deur ’t lijdeloos verwijt.
Hoor, dwase, ’t wedspel in myn tent hebb’ ick verloren,
Nu moet ick staeg ’t geschimp van Romens Adel horen.
Brut. Wat steurt u geckerny? niet anders, Prins Tarquyn,
[p. 4]
(70) Soo slacht gy Brutus niet die wijser schijnt te zijn.
Ick steur my noit aen lach. ick voel my nimmer spreken
Te na. ick lach met hen, die my de spot na steken.
De wijse keur ick dwaes, des leef ick sonder moeit;
De hoon, en ’s werelts eer zijn staeg van my verfoeit.
(75) Het broederlijke lijk kan my niet eens bewegen.
’k Lach selver met mijn self, hoe seer ick ben verlegen.
Dan hoop ick eens, dat noch de dagh opheld’ren sal,
Die my sal maken wijs, die nu geschat wert mal.
Noit heb ick in de kring der schandre vernuften
(80) t’Athenen my vertoont op scholen, of vermuften
In boeken bygewoont, doch ’k hoop noch die te zijn,
Die Romen heerschen sal by ’t leven van Tarquyn.
Sext. d’Inbeelding maekt een gek somwijle tot een Koning.
Brut. Dan sal de Palatijn, is ’t niet een fraie woning?
(85) My strecken tot een stal, ’t Rooms raethuis tot mijn troon,
Ick heerschen Romens wal als Konink sonder kroon.
Dan sal ick noch de geest mijns broeders kunnen leeren;
Hoe dwasen zijn bequaem om veiligh te regeeren,
En dat de grootste geest vaek eer sijn sterfdagh oogt,
(90) Dan sich in staet gevoert soo hoogh een dwaes sich hoogt.
Dan, droomd’ ick, sou geen Vorst de Roomse scepter dragen;
Maer ick als Vorst ontsien ons Rooms gemeen behagen.
Ach! wanneer komt de dagh van mijn verheven naem,
Dat d’aerde wagen sal van Brutus dwase faem!
Sext. (95) Vermakelijke sot!
Brut. Dan sal ick ’t Hof vermaken,
En meester zijn by ’t volk van burgerlijke saken.
Sext. Nu loopt mijn lof ten eind nu men mijn eer ontdraegt,
En als ick ben in ’t heir mijn achtbaerheit belaegt.
Brut. Dat sal ick wesen, en dan sal mijn lof eerst stijgen,
(100) Als ’k hooger als de Vorst mijn luister dus sal krijgen,
[p. 5]
En ’t Koninklijk gesagh de trotsen adelaer
Doen speuren, wie ick ben, en wie ’k veur henen waer.
Dan sal ick....
Sext. Dwase swijgt. breekt af uw geckernyen.
Brut. ,, De tijt is noch niet rijp, verberg mijn veinseryen
(105) ,, O Hemel, gunn’ dat hy de waerheit wert gewaer.
Coll. Na ’t leger weer te rugh. de paerden staen vast klaer.

IV. TOONEEL.*

Brutus. Valerius by komende.

Val. UW veinsery gaet wel. ’t is loffelijk bestoken.
Brut. Ick sal na ’t leger treên. soo werden wy gewroken.
Gaet gy na ’t Hof en boots mijn rol veursichtigh na.
(110) Veinst veur de Koningin. de loose Tullia
Bedrieght met listigheit. de Slot-voogt poogt te winnen.
Leght wapen aen een kant, en pleegt de wraek met sinnen.

V. TOONEEL.

Brutus. Sextus. Porcia.

Sext. MAekt slechts de paerden reet. ick volg u, Brutus ga.
Brut. Wy wachten tot gy komt, en treckt na Ardea.

VI. TOONEEL.

Sextus. Porcia. Dienaer met een toorts.

Sext. (115) TOont nu de Prins een dienst, noit trof ick tijt bequamer.
Vat, Porcia, dit aen, en voert my in haer kamer,
Of geeft de sleutel, soo stelt gy u minst in ’t oogh.
Nu speur ick, of geen Prins verwinnen sal haer hoogh
[p. 6]
En edele gemoedt, reikt my de toorts in handen
(120) Myn dienaer schuilt u in de schaduw der waranden,
En ooght, of yemant op de hoef ons ook belaegt.
’t Is stil. de vogel rust. men slaept. eer ’t morgen daegt,
Koelt sich myn hoonen in myns hoonders Gemalinne.
Dier, sweer ick, sal hem staen de roem van ’t wedspel winne.
Porc. (125) Wat wil de Prins?
Sext. Myn eer deur smeken, of gewelt,
Herhalen op syn bed, terwyl hy legt te velt.
Porc. Vergeefs gewelt gepleegt, waer deugt betoont de krachten
Van d’eerbre ziel, die eer sou in haer doot vernachten,
Dan luistren na uw tong, of deur gewelt te doen
(130) Sich buigen, eerder zou sy na uw degen woên,
En blusschen ’t toortslicht uit in haer oplopentheden.
Ick ken Lucretia dry jaren is ’t geleden,
Dat sy haer eerste min betoond’ aen Collatijn,
En die licht d’eenigste sal van haer leven zyn.
Sext. (135) Noch zie ick kans deur list d’afkerige te winnen;
Indiense sneuvlen wil, eer dan een nacht myn minnen
Gewilligh toestaen, dat ’k myn hoon en liefde laef
Deur byslaep, sweer ick haer te moorden met een slaef,
Gelegen in haer arm om dus haer eer te roven.
(140) Wie sal dan op ’t Rooms hof haer eerbaerheit geloven?
Porc. Gehoonde Prins, sie toe en veur u wien gy hoont.
’t Is ’t edelste gemoed, wiens weerga sich niet toont
Op ’t Koninklijke hof, wiens vader waekt te Romen,
Als Stadvoogt van de wal, des wert het hoogh genomen,
(145) Indien ’t is mooglijk, laet dit schennis niet geschiên.
Sext. Dat ’t niet is mogelijk sult gy soo aenstonts sien.

[p. 7]

VII. TOONEEL.

Porcia.

GEnote gout ick schroom nu veur de kroon van Romen.
Wat weenen hoor ick gints my nadren deur de bomen?
Wie waert hier op de hoef? veurseker ’k ben bedeest.
(150) Is ’t Collatijn haer lief, of schynsel van syn geest?
’t Is, na ick speur, de wraek met toortslicht in haer handen;
Wiens aensicht schynt vermomt te schuilen in waranden.

VIII. TOONEEL.

Brutus met een toorts.

WAer is dit weenen, ’t geen ick hoor soo ysselijk?
Is ’t weer myns broeders geest belaên met Romens rijk?
(155) Waer blyft de Prins soo lang, ick moet deur alle hoeken,
Licht pleegt hy weer yet quaets, de soon des dwinglants soeken.
Wat wil dit weenen? daer wert ymant kracht gedaen.
Licht breekt een schelmstuk uit wanneer de dag komt aen.

IX. TOONEEL.

Porcia. Dienaer.

Porc. OCh! Dienaer. ’k schroom de dagh, die morgen dreigt te dagen.
Dien. (160) Wat doet hier Brutus sou hy ook Tarquyn belagen?
Porc. Indien de hemel swygt haer smadigh ongeval,
Ick vrees dat vogel, of sy self ’t ontdecken sal.

[p. 8]

X. TOONEEL.

Sextus. Lucretia. Porcia. Dienaer.

Sext. LEght daer wanschapen toorts. na ’t leger nu getogen.
Lucr. Waer is de schelm daer met mijn eerbaerheit gevlogen?
(165) Seght ons hoe Sextus quam by nacht in mijn vertrek,
En waerom dat gy lang stont met hem in gesprek?
Porc. Om ’t opset af te raên van sijn oploopentheden.
Lucr. Loop heen, wijl ick u schuw en laet my wat in vreden.
De Slot-voogt hael uit stadt, en sorg dat men een brief
(170) Van schielijk’ overkomst vervaerdigt aen mijn lief.

XI. TOONEEL.

Lucretia.

BEn ick niet meer die vrou die op de tong der volken
Deur ’t moedigh Romen wiert geheft tot aen de wolken,
Gelijk een star vol glans, diemen aen ’t schittren siet?
Neen. ’k ben een starr’ gelijk, die uit haer hemel schiet,
(175) Of eer een schaduw van een starr’ die schijnt te sinken
Na d’afgront, en niet meer mach aen ’t gewelfsel blinken.
Soo verr’ is ’t nu met my hier op mijn hoef, die in
Het bloeien van mijn lent verveelt deur ’t hofgesin,
Trok eensaem om de roos, en lelyen in ’t krieken
(180) Veur ’t vallen van de dau, de geur van ’t lant te rieken,
En opgaen van de bloem, en toestaen vroeg en laet,
De nachtegael te moed trat veur de dageraet,
Vernestelden in ’t nest, de lewerik dee springen,
Dat sy de nachtegael te bersten scheen te singen,
(185) En alle hoeven om Collatiens geneugt,
Mijn lieffelijk gesteur uitjilipten met vreugt.
[p. 9]
Hoe dier staet my de roos en ’t geurigh lant besoeken,
Der nachtegalen sang, die wy van dees uur vloeken,
Mits ick haer dagelijks ’t aennaken hebb’ gebracht
(190) Des lichts, dat niemant spied’ het nesje, waer de nacht
’t Onnosel diertje bergt datmen het niet sou storen.
Ondankbaer pluimgediert, dat g’u niet eens liet horen,
Toen Sextus met een toorts u stoorde midden in
De stilte van de nacht, de vlek van ’t hofgesin
(195) Viel op myn rustkoets neer; maer wat mach ick ’t u wijten
Onnoselen? dat gy niet neder quam te smijten
Gesuster van Apol, een blixem van de nacht
Op die onsael’ge Prins, die my rand’ aen met kracht.
Wat helpt het jammren, daer de roos ree afgevallen
(200) Legt eer de middag stijgt, dus ook myn glory brallen,
Eer ’t leven op zyn best myn lente had gesmaekt,
Heeft my de herfst alree een weduw-vrou gemaekt,
By ’t leven van myn lief; sou hem een boesem locken,
Daer Sextus in viel, en met d’eer is uitgetrocken?
(205) ’t Zy verr’ van die gedacht. des dient ’er raet gepleegt,
Hoe ick my draeg’ in ’t feyt. verkrachte overweegt,
Quam Collatijn u veur, en als veurheen te lieven,
Sou niet een indruk in uw tedre hersen grieven
Inbeelding, dat hy was u stille swygend moe,
(210) Schoon dat syn liefde lijkt daer ’t edelmoedigh toe?
Toont edelmoedige, eer uw helt niet aen te bieden
Een eereloose schoot, dan datge sou deur ’t vlieden
Gehoont zyn van syn min, en trouws oprechtigheit,
Dat meer my knagen sou, dan ’t Prinselijke feit.
(215) Kan ’t schelmscher zyn bedacht, verkrachten! te verkrachten,
Een vrou, en op haer Hoef alleen, een hoog geachten,
Vermaegschapt aen de kroon, die hem haer dis aen bied,
Lucretia! is ’t droom? och! neen ’t is waer geschied.
[p. 10]
Hoe sal uw vader, en hoe Collatijn ophoren?
(220) Ick legh hunn’ in de hant ’t oprechtigh hert te voren,
Dat elck mijn onschult oogt, en stort ’t beledigt bloedt,
Dan hebb’ ick in myn doot ten halven uitgewoedt.
Dan sal noch in myn geest myn wraek deur Romen waren;
En met ’t bebloede lijk deur alle straten varen,
(225) Dus toonen Sextus schult. Ach! naem, die my verdriet
Te heugen. sacht. is ’t spook? oogh ick daer Sextus niet
Noch waren met syn toorts, waer mee hy my dorst nake?

XII. TOONEEL.

Brutus. Lucretia.

Brut. ’k BEn Brutus broeders geest, en waer hier om sijn wrake,
Onsael’ge Tullia.
Lucr. Och! geest gy zyt verdwaelt.
Brut. (230) ’k Ben Brutus self Mevrou. zyt gy noch soo verstaelt,
Dat gy de nek my keert, oprecht in minnevlagen?
U sweer ick na uw doot noch trouwe min te dragen.
Wy soeken hier de Prins die men in ’t leger wacht.
Lucr. ,, Ach! is ’t al kenbaer, dat de schelm my heeft verkracht?
(235) Wie seid u Brutus dat de Prins my heeft beslapen?
Brut. Beledigt adelhuis soo stort ter neer uw wapen.
Lucretia! gy droomt dat sweer ick kan niet syn.
Lucr. Soo segt het dan niet voort, bedriegt gy my deur schyn?
Brut. Mevrou, ick moet u eens myn hart te veuren leggen.
(240) Gy liet veur heen deur my uw liefde noit geseggen.
Ick minde, die my scheen te haten om myn min.
Hoe lagh afkerigheit soo diep doch in uw sin?
Een ander kon u wel ick nimmer u vermaken:
Een ander soog de dauw van uw bemindens kaken:
(245) Een ander kust’ uw lip, gy waert my schuw, ach! eêl
[p. 11]
Gemoed, een ander dee u nimmer yet te veel:
Was dat myn plomperts schult, dat gy ging ’s avonts wandelen
Spanceren deur ’t geboomt’, en liet u heimlyk handelen?
Lucr. Swygt schelm, waert gy geen dwaes, ick klaegde ’t Collatyn.
Brut. (250) Ick ben geen dwaes Mevrou, maer wyser dan ick schyn.
’k Moet myn rampsaligheên eens veur u openbaren.
’s Nachts komt myns broeders geest deur myn gedachten waren,
Met weenen en gesucht my storen in de rust.
Begeeft u tot myn wraek, hebt gy geen wrekens lust,
(255) Onsinnige Romein? dan rinkelen syn beenen,
En schenkelen, soo naer en yslijk tegens eenen
Behangen met het kleet eens schaduws, ’t geen my stoort,
En veur komt in gedacht, als of hy niet vermoort
Noch was in leven, en trat uit de Raet van Romen.
(260) Dit jaegt my gints en weer, ’k ben nergens sonder schromen,
Des voer ick staeg een toorts, om veur en achterwaert
Te sien, en als ick lach dan ben ick ’t meest vervaert,
En als ick ’t minste schyn, dan voel ick ’t meeste knagen,
En als ick ’t meeste knaeg, dan port hy my tot lagen
(265) Te leggen op de kroon. de plagen dien ick ly,
Syn swaerder, dan Orest’ om moeder moordery.
Ter rechter uur, Mevrou, heeft ’t lot u my onthouwen.
Recht had de hemel dat sy tegen hiel ons trouwen.
De ramp is nu te groot die my dit hert deurknaegt,
(270) En toon ick dat ick ’t voel, ’k wert van Tarquyn belaegt.
’k Moet slapend’ wacker zyn, en voelend’ niet gevoelen,
Wel lieven, maer bedekt, om eens myn wraek te koelen.
Lucr. Hoe heeft de dwaes verstant?
Brut. ’t Is loutre veinsery.
Toen ick u daeglijxs quam dus in uw wooning by,
(275) Wierd’ ick pas eens onthaelt, dit sloeg my in myn hersen,
Te hooren ’t Ridderschap op Brutus liefde schersen,
[p. 12]
Al waer ick u niet waert, ô prael van Romens Rijk,
Noch acht ick my verplicht te wreken ’t ongelijk,
Dat u oit over komt. kost gy myn hert deur spieden,
(280) Soo diep, als ’t wert geknaegt deur liefdens hevig sieden,
Dan wist gy recht, wie datg’ in Brutus veur u had.
Verslijt me, soo ick daegs moet wandelen deur stad
Veur een gehoonde dwaes. de liefde heeft de krachten
Dat sy somwijle kan belagen de gedachten,
(285) En oogen ’t oogh des ziels; maer ’k ken my daer van vry.
Of ick nu gekkend’ u mijn edle veinsery*
Ga openbaren, sult gy kunnen ’t wel verbergen?
Lucr. O Hemel moet men my hier noch veur oogen tergen?
Brut. De liefde doet u kracht, die u dees drift dee aen,
(290) Mevrou, is niet meer hier, maer na ’t Rooms heir gegaen,
Ick weet waerom g’u knaegt, ick ken al uw gedachten,
Dat u Tarquijn bekoort, en baert rust’lose nachten.
Lucr. Soo weet de dwaes alree ’t geen ick verbergen wou:
Tot dat mijn lief quam hier?
Brut. Ick ken d’oprechte trou.
(295) Ick weet dat gy bemint bestendigh, dat d’onlusten,
Die u bemachtigen niet laten immer rusten.
’t Is Collatijn, die u dus diep in ’t herte legt.
Ick liet uw lief gesont in ’t hevigst van ’t gevegt
Veur Ardea, sigh als een dappre Hector dragen,
(300) Schoon wy van Turnus stad sijn moedigh afgeslagen,
De Prinse standert-vaen deur ’s vyants arm geswint
Bleef achter, hy is noch behouden, die u mint.
Lucr. Wie meentge Collatijn, of Sextus, wie van beiden?
Brut. Die u de waerste was, ontluste na ons scheiden,
(305) En maekt’ onrustigh in de liefdens dwinglandy,
Tarquijn.
Lucr. Soo sijnse bei genaemt. is ’t boertery?
[p. 13]
Brut. Ick meen die u te nacht heeft in uw arm gelegen,
En dromend’ u ontrust’, en uw onthael verkregen;
Ick meen uw echte lief, en ’t was u blaem gedaen,
(310) Indien ick anders dacht dan gy staeg leeft Diaen.
Kan ick u een’ge dienst in ’t Roomse leger plegen?
Lucr. Neen Brutus trekt van hier mijn lief is onderwegen.
Brut. Hoe onderwegen? daer hy pas is weg getreên?
Nu merk ick, wat gy na sijn afscheit hebt geleen,
(315) De Grootste quellingen. Hoe wil sy veur hem klagen.

XIII. TOONEEL.

Lucretia.

MY dunkt, dat elck ree weet mijn schendig’ eer ontdragen.
O overtuigt gemoet, ’t geen in quaetplegers woont.
Dat komt uit ’t wed-spel dat wy werden dus gehoont.
Leght af uw prael gewaet verkrachte Roomse-vrouwe,
(320) Bespat dit kleet met bloet tot teiken van berouwe;
Al hebb’ ick niet misdaen, mishandelt van Tarquijn,
Noch ben ick meer ontstelt, dan die hantdadig sijn.
Toont edelmoedige, dat gy veur Sextus degen
Niet eens schroomhartigh waert, maer stont in ’t feit verlegen,
(325) Wijl hy swoer met een slaef te slachten u ter neer.
Toont nu dat ’t leven wijkt veur ’t kracht doen van uw eer.

[p. 14]

HET TWEEDE BEDRYF.

I. TOONEEL.

Speelt in ’s Koninks Hof-portalen.

Tullia. Sp. Lucretius. Lijfwacht.

Tull. IS ’t Koninklijke heir geslagen! op uw hoeden.
Omsichtigh spoor ons op het hooft in ’t burgerwoeden,
Lucretius, de Stad en ’t Kapitool vertrout.
(330) Wat een arglistige heeft sigh soo trots verstout,
Nu ’t Roomse leger in Tuskanen legt! wy vresen,
En weten niet veur wien, sou ’t ook Valerius wesen?
Sp. Lucr. Dat heeft bedunken in, wen hy by ’t volk gemint,
Het hart der burgren trekt, en by de Raet besint,
(335) Als Brutus broeder maekt ontsaghlijk sich te Romen.
Licht is de wraek ter been op ’s vaders lijk gekomen.
Tull. Soo legt hem lagen, die licht lagen legt de kroon,
En toont u, Slot-voogt, trou veur ’t vallen van mijn troon.
Soekt wiens gedachten gaen op soo een schelmstuk peinsen,
(340) En hoe men ’t heeft in ’t sin met wapen, of met veinsen,
Of met oproerigers; maekt dat ’t ons kenbaer raekt.
Gints komt Valerius, hoort wat hy smeet. gewaekt
Romeinse Slotvoogt. ’k sie nu opentlijk hunn’ lagen,
Nu ’t leger legt te velt lijkt elk een kans te wagen
(345) Op ons gevreest ontsagh, licht werden we bemacht,
Deur loose veinsigers in mogentheit verkracht.

[p. 15]

II. TOONEEL.

Sp. Lucretius. Valerius.

Val. ONtsaggelijke stad veur Tybers nabuur steden,
Rijk Romen staeg gewoon in wapens achtbaerheden
Te groeien, van de Goôn gegrontvest Room’lus troon,
(350) Hoe doet een nederlaeg nu waggelen uw kroon!
De burger op de Mart om schatting’ is aen ’t woede.
De Raed wil dat ons heir na Romen wendt; s’ is moede
De Tuscisch’ oorlogh, waer d’aloude mogentheit
Van Vorst Quirinus rijk haer hooft stoot. duldloos feyt!
(355) De Konink weigert om met ’t leger op te breke
Veur hy sich van de hoon en Romens neerlaeg wreke;
Dit baert misnoegen by de Vaderen, de last
Des oorloghs by ’t gemeen, ’t geen ’s Koninks hof verbrast,
En brengt in ’t leger deur, ’t geen wy veur ’t leger gaven.
(360) Wy moeten met de ploeg ons’ akkeren als slaven
Omwroeten, volgt’ er ’s jaers uit mild gewas, wat loon
Ons koren is veur ’t heir, ons inkomst veur de kroon.
De Konink stormt vergeefs op Ardeâs weerbre wallen,
Des speld’ ick sal de kroon met dese neerlaeg vallen.
Sp. Lucr. (365) Siet veur u wat gy spreekt, gy zyt by ’t hof verdacht
Valerius, de Vorstin slaet acht op ’t geen gy tracht.
Val. Hebb’ ick geen reden nu myn vaders lijk te wreken,
En veur ’t vermoorde tal der Vaderen te spreken
Deur Koninks bijl onthalst, en ’t gruwel vaek gehoort
(370) Weer op te knagen van Vorst Tullius Koninksmoort,
En Brutus schrandre broêr in ’s stadsboeks edle blaren
Als Numa, in de wet van de Romein ervaren
Noch te beschreien, die met een vernuft en geest,
De vrydom dien hy socht, en schoeid’ op d’eerste leest,
[p. 16]
(375) Bestierf, ons prentend’ in; hoe men deur burgerheren
Kan Romen sonder vorst wel onder een regeeren.
Waerom hier dus t’ontsien een bose Corinthier,
Tarquijn de Trotse, en sijn wetteloos bestier?
Sp. Lucr. Om dat hy Konink is.
Val. Nu sal hy geen dry dagen
(380) De kroon van Romulus in Romens wallen dragen,
De Raet wert meer en meer misnoegt, soo ’t heir niet keert
Na Romen, ’t geen in storm is schaeloos afgeweert.
De beul van Tullius, en Brutus broeder moorder,
d’Onthalser van de Raet, te Romen ruste stoorder,
(385) Uit mergeler van ’t Rijk, die onse standertvaen
Ter slachtbank voerde, siet sijn kroon nu ondergaen,
Gelukt de kans. de dagh is reet om aen te randen
De Vorstelijke Troon en ’t hof der dwingelanden.
Sp. Lucr. Wacht soo lang, dat ick eerst mijn slotbewin legh af,
(390) En sleutel van de poort die my de Konink gaf.

III. TOONEEL.

Sp. Lucretius. Tullia. Titus. Aruns. Porcia. Lijfwacht.

Sp. Lucr. MEn staet ons na de kroon, nu ’t heir in nederlagen*
Veur Ardea, Vorstin, de Vorst is afgeslagen.
Ontslaet mijn oude dagh van ’t lastigh slot bewin,
Neemt weer de sleutel aen van Romen, Koningin.
(395) Ick geefme na de hoef om voorts in eensaemheden
Mijn levens einde met Lucretia te besteden,
Mijn kint, en glans van ’t huis veur ’t naken van de nacht,
Of vallen van uw kroon.
Porc. Lucretia is verkracht.
Sp. Lucr. Wie meld dit? Goôn! verkracht! mijn telg! wat treft mijn ooren
[p. 17]
(400) Weer veur een onheil? ik werd’ sinneloos van ’t horen.
Een tweede storm stormt op eer d’eersten is veur by.
Treur Romen, de glans heeft uit der joffer ry.
Ween starren. son verteer uw vier, en glinster-mane,
Gesuster van Apol ontferm u myn Diane,
(405) Verklee uw glans in rouw, en baer op ’t ongeval
Een gruwel, die de kroon van Romen heugen sal.
Mijn kint Lucretia, die drymael seven jaren
My hebt vermaekt, verkracht! en jong was ree ontvaren
De wulpse dwinglandy der tochten; hofse bloem
(410) Te Romen, heeft een schelm, ha lot! verkracht mijn roem?
Wie dorst sigh in de schoot der suiverheden baden?
Afsetsel van mijn leen, in eerbaerheden schaden
Lucretia? verkracht! van eer en glans ontbloot
Sy my deur ’t nijdigh lot. segh ons, wie doch besloot
(415) Dit feit?
Tull. Bezadigt u.
Sp. Lucr. Wie derft sijn vingren, handen
Soo dertel aen het vuir van ’s werelts kuisheit branden?
En d’edelmoedigste verkrachten op haer bed,
Daer sy was op de hoef in eensaemheit, wie set
Sijn poten op de plaets, waer Collatijn, haer waerde,
(420) De deugt sagh pralen, als de Son dook onder d’ aerde,
De luister van de nacht, waer deur mijn glory wies,
Geooreloofde min haer lief deur d’adren blies?
Fy! ondoordachte* hoon, licht spruit dit uit hunn’ wedden.
By dit rapier, ick sweer haer in dees ramp te redden,
(425) En niet gerust te sijn veur die haer glans ontrooft,
Sijn leven derven sal en schencken haer syn hooft.
Porc. So ’t uitkomt, mocht de kroon van ’t rijk wel aenstoot lijên.

[p. 18]

IV. TOONEEL.

Brutus lachende in haer reden. Valerius.

HOor kluchten, en in ’t heir gebeurde boerterijen.
Toen ’t leger in de storm veur Ardea ter vlugh
(430) Van Perseus moeder-stad met neerlaeg toog te rugh,
Wiert in Prins Sextus tent een wedspel veurgeslagen;
Wie d’Eerbaerste sigh droeg der Koninklijke magen.
De Prins had wakker ons, by ’t ront gaen van een kroes,
Beschonken schoontjes elk met een gewisse roes
(435) Van ’t eêl Falerne sap, de wijn maekt ons aen ’t mallen,
Wiens gemalinn’ op ’t hof de kuiste sou bevallen.
In ’t kort. den adel sagh sigh met een horen-kroon
Op een na al gekroont. dit wedspel staet hunn’ schoon.
Tull. Noit sagh ick Prinsen een vermakelijker dwase.
Brut. (440) Hoor hoe ’t sigh voorts toedroeg. wy quamense verbase.
De Prins vondt self Mevrou, sijn brave gemalin,
Met and’ren brassen, en Lucretia by ’t gespin;
Dus kreeg ’k een loutre gront om met uw hof te schersen
De Roomschen adel drong de smaetheit in hunn’ hersen,
(445) Dat Collatijn alleen moght roemen op de sijn,
En niemant kuis meer viel aen ’t hof van Vorst Tarquijn,
En daer mee ’t spel was uit. toen dachtme dat van binnen,
De vreugt mijn hart ontstak, dat ’k haer alleen sag winnen
Op ’t Ridderlijk gewed de lof der vrouwe-stoet:
(450) Ook rees de liefden weer van outs in mijn gemoet.
Mijn plompheit, loof ick, dee dat haer afkeerigheden
Met Brutus lachten, en niet achten al mijn eden.
Noch bolde staeg mijn hart Lucretiâs eer en lof,
Dat sy de kuiste was alleen van Romens hof;
[p. 19]
(455) Dit, Vader van dat beelt, vernoegde mijn gepeinsen.
Sp. Lucr. Rampsalige!
Brut. ,, Ga voort mijn edelmoedigh veinsen.
Dus gong het eind’lijk voort, sijn Prinselijk gemoet
Deur ’t wedspel hoogh gehoont, dat Collatijn de voet
Gaf van beledeging, greep na ’t rapier in toren,
(460) En swoer dat Romen sou van ’t Ridders wedden horen.
Hier op trat elk na ’t heir, en daer mee scheen ’t gedaen.
Ick quam, als dwasen doen, haer lachend’ achter aen.
Mit breekt de daegraet deur. Lucretia aen ’t woede
Speurd’ ick alleen ’t geboomt deurwaren droef en moede
(465) Om ’t Prinselijk gehoon, en aen haer lindelaen
Haer klachten storten dat hy was na ’t heir gegaen;
Wiens min haer knagen dee in ’t eensaem buiten leven
Op ’t groen Collatien.
Porc. s’Heeft Collatijn beschreven.
Sp. Lucr. Wat dubbel ongeval gebeurt mijn oude dagh!
Brut. (470) Juist op de selfde stont hoord’ ick in ’t bos gewagh.
Mijn broederlijke geest spleet met een sucht de gronden
Van ’t bloedigh aertrijk, en vertoonde my de wonden
Van sijn gekerft geraemt, en sucht om moorders wraek;
Hoe meer hy sucht, hoe meer ick schijn, dat ’k my vermaek.
(475) Ick leerd’ uit broeders doot, dat dwasen vaek, en lomen
De langste leven, en meest in regeeringh komen;
Des koos ick dwaesheit uit om na de Vorst Tarquijn,
Op Romulus gesagh de burgerheer te sijn.
Tull. Geneugelijke sot, waer gaet hy sigh mee vlyen?

[p. 20]

V. TOONEEL.

Brutus. Valerius.

Brut. (480) BLoetdorstige beulin, ’t zyn niet dan veinseryen,
Gemunt op Romens kroon. Valeer, s’is wegh gegaen.
Val. Uw veinsen toont verstant. hoe legtmen ’t verder aen?
De Slot-voogt blijft de Vorst getrou, en onbesproken.

VI. TOONEEL.

Sp. Lucretius schielijk invallende.

NU met gelijke macht ons van die schelm gewroken.
(485) Gehoonde Heeren, kom, verselme na myn graf,
De hoef. Lucretia, myn telg (ô al te straf
Besluit der helse goon!) is in haer jonge jaren
Verkracht.
Brut. ,, Is ’t waer? wat komt myn veinsery weervaren!
Sp. Lucr. Ick sweer u ’t feit is waer.
Brut. Dan heeft de Prins ’t gedaen.
Sp. Lucr. (490) Voort na de hoef Valeer. dat wy ’t uit haer verstaen.

VII. TOONEEL.

Brutus.

AL weer een arger ramp. teelt Prinsen in uw lande,
En geeft uw vrydom stad van Romulus te pande
Aen jongers, die gelijk de dwingelant Tarquyn
Syn vrouweschenders, en soo boos als vader zyn.
(495) Ons Vorstlijk Adelhuis sal ick de wiek nu snoeien,
Lucretia te geval en Romens hof uitroeien.

[p. 21]

VIII. TOONEEL.

Titus. Tullia. Aruns. Brutus. Lijfwacht.

Tit. DEes brief raept’ ick in ’t hof gestrooit. sy hout verraet.
Tull. Laet sien. ’t lijkt Brutus hant. ’k schroom dat de dwaes nu staet
De Konink na de kroon, om ’t hof uit stad te dryven.
Brut. (500) Kon ick soo met dees hant en plompe vingren schryven,
Ick prente d’eerbaerheit Lucrety’ in albast.
Pas hadmen op de hoef Collatien gebrast.
’t Was nacht, de Son dook weg, en quam met bloed’ge stralen,
Dit droomd’ ick op haer hoef, veur ’t rijk van Romen dalen,
(505) In ’t Oosten, rees weer op in ’t West, d’onrechte wegh.
Prins Sextus queet, Vorstin, sich loflijk in ’t beleg,
Noch loffelijker sal het schaet’ren op de tongen,
Dat hy Lucretia haer luister heeft ontwrongen.
Tull. Dit baert my duisent schroom. Lucretia, verkracht!
Brut. (510) ’t Was noodigh. lang heb ick op soo een dagh gewacht.
Tit. Myn broederlijke hoon en liefde heeft ’t bedreven.
Aruns. Wat indruk sal dat in de Roomsch’ oproerders geven?
Tull. Lucretia verkracht baert ’t hof licht swarigheên.
Brut. ,, Myn eer gewesen lief, en broeders doot met een
(515) ,, Sal ick soo wreken. wie heeft dese brief versonnen?
Kon ick soo schryven, Goôn! ick sagh van my gewonnen
De gulde schryf-lof, en in ’s lants history faem
De wakkre schranderheit gemelt van Brutus naem,
Als ick de volkeren van Romen sal regeeren.
Tull. (520) Men spreekt vaek gekkende de waerheit.
Brut. ’k Sal ’t u leeren
Romeinse Prinsen, hoe dat een vergeten man,
Of dwaes op ’t kussen raekt deur veinseryen. span
Uw hersen in om ’t volk van Romen te behagen,
[p. 22]
De Raet smeert na de mont, en pleegt pluim-strijkers lagen.
(525) Wie machtigh is ontsiet, soo raekt gy machtiger
Dan Romens Vorst, ick ben te plomp’ een veinsiger,
Des, schroom ick, noit bequaem een hoveling te worden:
Toen broeder driftiger tot meerder staet sigh porden
Te heffen in ’t Rooms hof, waer hy sijn straf ontfing,
(530) Wierd hoofdeloos gemaekt in ’t plaets van hoveling.

Brutus schielijk binnen.

Tull. Ick schroom, ’t is veinsery. Soo men sijn reen gaet siften,
Sy smaken hier en daer na broeders schrandre schriften.
Uit ’t heir de Vorst ontboôn, eer ’s Rijxsverraet op daegt,
En op den inhout van dees brief sijn hof belaegt.
(535) Den aenslagh schynt bestemt. trouloos’ oproerigheden!
Wat datmen nu Tarquijn te velt legt Romen smeden?

IX. TOONEEL.

Brutus.

DE val des dwingelants deur broeders-wraek belaen
Om ’t omgebrachte lijk. gints komt syn schim weer aen.
Geest. Geveinsde meer als dwaes, en over-dubble schandre,
(540) Vaert voort de dwinglandy in vrydom te verandre.
Gy speurt, hoe swaer ’t my viel ’t geen gy neemt maklijk veur
Deur dappre veinsery; en hoort my lijfloos deur
Ons hof en raethuis, als een Hector suchtend, waren.
Myn benen kleppen wraek, hoe druipen noch myn hairen
(545) Van haer geronnen bloet deur dwinglants byl gestort.
’k Ben Brutus, Brutus broer, wien ’t lot beschoren wort
Van eerste burger heer, laet niet ’s Ryxs nootlot steken
Deur sloffigheit. Vaer voort u van myn doot te wreken,
Lucretia verkracht deur Sextus geeft u kans.
(550) Pleegt wraek, en straft die ons beledigden in glans.
[p. 23]
Begeeft u na haer hoef, staekt daer uw veinseryen.
’t Sal by de Raet wel gaen. wil Romen nu bevryen.
Val nu Tarquyn te loos. myn wraek baent u de wegh,
Nu dat de dwingelant syn hooft stoot in ’t belegh.
Brut. (555) Hoe dut ick, of is ’t droom? op Romers, op de wallen.

X. TOONEEL.

Tullia. Titus. Aruns. Hovelingen. Lijfwacht. Brutus.

Hov. WAer is ’t te doen Vorstin?
Tull. ’t Lijkt dat de kroon wil vallen.
Daer speur ick weer de dwaes, die ’t hof dit onheil broeit.
Brut. ,, Veur ’t laeste noch geveinst. wat jaegt u dus vermoeit
Vorstin der volken uit uw slaepzael? zyn ’t gedachten
(560) Datmen Lucretia, sy was sulxs waert, verkrachten,
Of Romens oproer, ’t geen de Mart set overend,
Of nederlage die ons komt uit ’s Koninks tent?
Wat hout u in alarm gestadigh, schrik van Romen
Wie schriktge? my! laet af veur schaduwen te schromen.
Tull. (565) Wat meer als schaduw die staeg hier in ’t duister waert.
Hoe hebb’ ick ’t Brutus?
Brut. ,, Nu moet ’k lacchen. glans gebaert
,, Uit Tullius lenden, en in Romen als een heilig
,, Gevierde vrou, leeft gy beangst in ’t hof niet veilig?
,, O knaging van een ziel in een onrust gemoed!
(570) ’t Is Brutus, dien gy siet op ’t broederlijke bloed,
En syn beledigde eer aen ’t mymeren geslagen.
Sagh gy syn geest daer niet, die my waert alle dagen
Veur oogen? hoort gy niet hem suchten wraek deur ’t hof,
Deur ’s Koninks wil gedoot, ick hoor hem: ,, schoon hy stof
(575) ,, Gaf u te honen, ’k moet ontsaggelijk’ u eeren
,, Uw handen kussen, en my knielende verneeren
[p. 24]
,, Veur myn onsaelig’ oom, Rooms Konink, en de wraek
,, Haer eisch ontseggen, mits ’k in leven schep vermaek.
Tull. Wat meer dan dommeling ick schroom ’t sijn veinserijen.
Brut. (580) ,, ’t Wil, Goôn, hier haperen wat spreektse van ter zijen?
Daer is mijn kling, deurstoot dees boesem, dat mijn hert
U klaer veur oogen blijkt, hoe het beledigt wert.
Tull. Schoon ick uw hert besagh, noch souden de gepeinsen
My blasen in, dat al uw domgetier is veinsen.
(585) Rampsalige! waer om niet uitterlijk getoont,
Als broeder uw vernuft? de misslagh is verschoont?
Hebt gy dees brief verdicht de Konink te verraden?
Beken. bekentenis sal spueren mijn genaden.
Ontdektme, wie gy sijt of dwaes, of dwaes in schijn?
Tit. (590) Seght, wie de kroon-verraers van ’t hof te Romen sijn?
Brut. Ick, Koningin, is nu de misdaet my vergeven?
Tull. Hebt gy dit schrift gestroit?
Brut. Ia.
Tull. Soo ’s verbeurt uw leven:
Brut. ’t Is boertery.
Hov. Vorstin, ai! steur u aen geen sot.
Tull. O Romen, ’t schijnt dat elk nu met de Konink spot.
(595) De kroon belaegtmen, doch wie ’t is, is quaet te raden.
d’Oproer’ge burger schroomt noch straf, noch ongenaden,
Der Raden albedil is meester van de wet,
En ’t Kapitool, daer ’t hof de Raet en wet verset;
Ons sporeloos gemeen wil niet meer last opbrengen.
Aruns. (600) O dagh! o dagh! waer van ’t Rooms nazaet sal gehengen.
Tull. Waer schuilt Valeer, en waer de slotvoogt?
Tit. Op de hoef.
Hov. Collatien gy baert licht Romens kroon een groef.
Verkrachte schoonheit deur de Prins oplopentheden,
Licht werkt uw Treurspel ’t rijk meer twist gedrocht, dan vreden.*

[p. 25]

XI. TOONEEL.

Brutus. Titus. Aruns.

(605) HOor Prinsen, sonen van de Roomse Vorst Tarquijn.
’t Orakel, ’t geen gy vroeg, wie hier sou Konink sijn,
Te Delfos, na de doot uws vaders sal u missen.
Ick ben die dwase, die in staets geheimenissen
Mijn duffe geesten wett’ om meester van uw stad,
(610) En burgerry te sijn, en erfvoogt van uw schat,
En Vaderlijke kroon, schoon ick se noit sal torsen:
’t Out recht der volkren eischt nu ’t harnas aen te schorsen,
Mijn broederlijke lijk te wreken aen de Vorst,
Uw Vader, die sijn kroon met vaders bloet bemorst.
(615) Lang lagh de vrydom, die ’k heb veur in sijn gepeinsen.
Seght, dat mijn dwaesgetier sigh om de Vorst ging veinsen,
Dat ’k nu ben uitgeveinst, uw moeder de beulin.
Mijn dwaesheit keert in ernst, uw kroon my tot gewin.
Loopt spruiten van een boel of ’k sal u voeten maken.
Tit. (620) Geveinsde dwaes, siet toe. wie Koningen dart raken
Gekroonde hoofden, volgt uw broeder. eeuw’ge blaem!
Wat soekt de staetdrift op de vleugels van de faem
Te torsen u in ’t graf? ick sal u lagen brengen
De Koningin ter oor, en sie uw bloet haest plengen.
(625) Slacht gy uw broer, en segt, dat ’t Rijk is dwinglandy,
En datmen sonder Vorst kan Romen maken vry?
Hier met een ambachtsman ons mogend volk, en heeren
Uit slechte burgerlien Quirinus rijk regeeren?
Brut. Ia wulpse Prinsen, die uw adelrecht niet krygt
(630) Deur wapen maer geboort. myn veinsen vry niet swygt.
Lang hebb’ ick u vermaekt deur stof van boerteryen
Schrijft na de dwankvorst nu, dat onse gekkernyen
[p. 26]
Hem loeren na sijn kroon deur broeders wraek; Tarquijn,
Sal niet in Stad, of ick sal Burgermeester sijn.
(635) De Raet in nederlaeg veur Ardea verlegen,
De burger in de last des oorloghs schijnt genegen
Tot vrye heeren, die hunn’ veurrecht, willekeur,
En Numaâs hantvest slaen in achting. Delfos speur
’t Orakel haest vervult in my, wiens veinserye
(640) Op d’aerd’ gaf d’eerste kus de Moeder van ons drye.
Aruns. Noch gaet gy so niet deur met Romens rijxskroon, dwaes.

XII. TOONEEL.

Brutus.

VAer voort. ach! hemel sterkt myn wichtig veurneem, laes!
De hoon is krachtigh, die in wrake t’onderwinden
Sich langer niet gedoogt deur veinsen in te binden.
(645) Bloetdorstige gedrogt, schoon gy zyt my vermaegt,
Ick sweer, dat gy de kroon nu geen dry dagen draegt.
Tarquyn en Tullia, mits wyse fel beloeren,
Om ’t burgerlijk bestier te Romen in te voeren.

HET DERDE BEDRYF.

I. TOONEEL.

Speelt in de slaepzael veur haer Ledekant.

Lucretia.

WAer toevense? dees pook en boesem toont sich reet
(650) Te wissen uit myn hert een onversetlijk leet.
Myn onschult van ’t gepleegd’ sal soo myn bloetvergieten
Doen blijken, en myn eer deur soo een doot genieten.

[p. 27]

II. TOONEEL.

Sp. Lucretius. Lucretia. Valerius. Porcia.

Sp. Lucr. GEschonden op de hoef! wie hoond’ ons dus Diaen?
Verkrachte telg!
Lucr. Ick heb onwilligh vuil misdaen.
(655) Ha! schenner; doch de ziel is even kuis gebleven.
Die, diese was veurheen; des wil my ’t feit vergeven,
Gehoonde vader, schult, en geen schult heb ick, dat
Uw naem beledigt wert in ’t moedigh Romen. vat
Niet aen dit eerloos lijf uw achtbaer huis onteerster,
(660) Erken niet veur uw kint d’onschuldige boeleerster:
Want of de ziel sich voelt onnoosel sonder smet;
’t Geschonden lichaem draegt de schult. ’t gesicht van ’t bedd
Vermaent my ’s uchtens ’t feit. wil ’t schennis wraek verschaffen.
Ick sal het quaet in my, gaet gy de schenner straffen.

III. TOONEEL.

Collatinus. Ridderen.

Coll. (665) DE liefde toont haer kracht in myn eensame lief.
Waer om soo jachtigh ons ontboden met dees brief?
Geeft sy noch tael noch spraek? hoe is ’t hier?
Lucr. Hoe sou ’t wesen,
Met een oneerbre vrou, ruim twintigh jaer gepresen
In alle roem en deugt, te Romen opgevoet,
(670) Die sich getroffen voelt in ’t edele gemoet?
Daer heeft een booswichts voet te nacht sich derven setten
Op ’t ledekant, de schoot van uw gehuwde smetten.
Doch sweer myn schennis wraek...
[p. 28]
Coll. Wat schennis lief?
Lucr. te nacht,
Wen gy na ’t leger waert ben ’k op uw hoef verkracht.
Coll. (675) Hoor Romers, schelmse en ongehoorde gruwelstukken.
En wie dorst eerbare d’onwil’ge boesem drukken!
Lucretia, klaeg voort.
Lucr. Na ’t wedspel, Collatijn,
Wijl gy na ’t leger trok, quam hier de Prins Tarquyn
Verselschapt met een knecht, met toors versien en wapen,
(680) Om, wijl ick eensaem lag my veiligh te beslapen,
Een dubbel overspel te baren in een nacht.
De kaers was uitgedompt. de vogel, die met sacht
Dagh-eindend’ avont zang de moede son aen ’t hygen
Vermaekt’, en in haer kim verselde, was aen ’t swygen.
(685) De stilte en duisternis gaf elk de schelm een hant.
Dus drong hy met een bloot rapier veur ’t ledekant,
Myn boesem sorgeloos, quam hy in ’t slaep ontbloten.
Ontwaekt Lucretia, uw Koninks soon gesproten,
Uit ’t stamhuis van Tarquijn siet hier noch dul van hoon;
(690) Dus legt hy af ick ben de naeste tot uw kroon,
En wat ick hier kom doen sal u uw achterdenken
Best melden, weigert niet een Prins, die nu kan krenken
Uw leven, ’t geen hy soekt in sijn oplopentheên.
Coll. Hoe ging ’t toen voort mijn lief? smoort niet dees droeve reên,
(695) Dien ick vervloeke, schoon wy wenschense te hore.
Lucr. De nacht was half gedaen, de dagh die met d’yvore
Dau-vochtig’ uchtend koets de dageraet veur spelt
Had noch de rosen niet ont-loken op uw velt.
Waer op hy stouter en van son noch mensch bekeken,
(700) Vlood met myn eer na ’t heir. draegt sorge ’t feit te wreken.
Ick worstelende met de rover van mijn eer,
[p. 29]
Vloog Sextus na ’t rapier vergeefs, mijn tegenweer
Ontstelde hy deur list, van dus mijn eer te smoren,
Dat hy my met een slaef sou moorden in sijn toren,
(705) En vluchten heimlijk wegh, daer hy noch daegs te veur
Van my wiert op uw hoef onthaelt; een dis vol keur
Van lekkerny geschaft, al wat ons eer kost lyên
Op ’t Prinselijk onthael. Bedriegers veinseryen!
Wat was ick onbedacht, wijl ’k u in eensaemheyt,
(710) Sagh, kort na uw vertreck, beswangert met dit feyt
Weer keren, om die u onthaelden eerst ’t onteeren?
Gastvrye, ’k dacht geen argh. hoe liet ick my beheeren
Van een vergetelheit, daer ick soo kort te veur
’t Verlooren wedspel, Prins, sagh baren uw gesteur?
(715) Daer ’t hooge woort quam uit, gy sult u ’t spel beklagen.
De winst bekomt u dier, toen swoer hy my dees lagen.
Coll. Mishandelde.
Sp. Lucr. Sy swijmt.
Coll. Steun vader met uw arm
Lucretia, uw telg. Roomsch adeldom erbarm
U in dit Schouspel. oogh de kuisheit sigh verschonen,
(720) En ’t edele gemoet, onteert deur Sextus honen,
Beswijmen. moedt geschept, mijn lief, beledigd beelt
Lucretia, vat moedt; wijl ons uw klacht verveelt
Sp. Lucr. Mishandeld’ als een lijk, hoe doet g’uw onschult blijken!
Lucr. Wat wijsheits raet besteek in mijn verongelijken
(725) Komt ons te redden, lief, dat de gepeinsen niet
Van t’ongeredend volk in swanger gaen, dat yet
Te vry hier omme ging, toen gy de Ridders diste
Op winst van ’t wedspel, en met hooge woorden twiste
Onvreedsaem op ons mael; dit schroom ick, dat die nacht
(730) Van vrolijkheyt baert by de Raden achterdacht
In mijn beledeging, als of ick, eereloose,
[p. 30]
U had na ’t heir verhaest deur geile min aen ’t blose
Om hem te wachten in, als of ’k oneerbre vrou
Met heimelijk verdrach gestruikelt had in trou;
(735) Na rijper overleg my voel vol angst en schromen,
En eer de Prins ’t verhaelt (’t geen doch eens uit moet komen)
In veurbaet veur u klaeg; des blijft mijn dagen-tal
Ontbloot van roem en vreugt, en alle weeld’.
Coll. Geval
Van schoonheits lot!
Lucr. Sal ick niet meer in ’t oogh der braven
(740) Een ongekreukt gelaet opbeuren, van de gaven
Der eerbaerheit ontbloot? ’t is nu te verr’ met my.
Men wijst my na by straet, en elk met schersery,
Heeft ’t oogh op my gelaên, hoe kan ick dit verkrachten
Verkroppen! Goôn! wie heeft onrustiger gedachten?

IV. TOONEEL.

Brutus plots invallende.

(745) ICk. kentge Brutus niet? seid’ ick u niet alleen*
Mijn veinserijen, en de min die ick veurheen
Heb vruchteloos gepleegt? heeft u de Prins beslapen?
Hebb’ ick dat niet gedacht, eer d’uur eens was geschapen?
De woorden liepen hoogh op Collatijns gestof,
(750) Dat gy Lucretia alleen de joffer lof
Verdiende, nu sal elk u, Romeinin, beschempen.
Kost gy nu Brutus sijn, vergeten sulxs, en dempen
’t Geval van ’s werelts lot in ’t ongevoeligh hart,
Gy waert gelukkigh, nu rampsalig in uw smart.
(755) ,, Nu dunktme kom ick weer tot mijn vervoerde sinnen,
,, Beledigt, dien ick plagh om deugtsaemheit te minnen!
,, Mijn ongevoelen voelt. ick ween in boertery.
[p. 31]
,, Ick treur, die lachen moet. noch wat mijn veinsery
,, Verborgen. heeft de Prins Lucretia bekropen!
(760) Dat wedspel staet u schoon. Ga weer op winsten hopen,
En stoft op elks verlies, en hoon een Prins vol moedt,
Hy sal ’t herhalen, eer gy ’t nadenkt, op uw bloet.
Wel! edelmoedige meent gy noch te behagen
Met een onsuivre schoot de suivre minnevlagen
(765) Van Collatijn! dat’s af. ick sal verkrachte vrou,*
Dat elk verwondert, nu een proef doen van mijn trou.
,, Heeft haer de Prins verkracht en staet my dat te lijên!
,, Barst liefden uit. ’t Is tijt, en laet uw veinserijen.
Lucr. Sinloose Brutus swijgt mijn ingekropt verdriet.
Brut. (770) ,, Ach! sou ick swijgen, daer uw min mijn hart verriet.
,, Wie meentge dat ick ben? die ’s werelts ongelukken
,, Sie met een lachend’ oog, voel nu mijn hart verukken
,, Deur dubble spijt, die al de smaetheit kropten in,
,, En ’t hof verheugen kon, wert nu geknaegt van min,
(775) ,, Gejaegt deur wraek, getrotst deur dubble hoon. verwoeder
Sagh Schytien noit Orest. daer oogh ick weer mijn broeder.
Hoe komt hy op de hoef, of volgt hy waer ick ben,
Daer ben ick niet, ick peins op ’t lijk met hersenen.
,, Ach! lijk, ’t geen oirsaek sijt, dat ick my toon’ een dwase,
(780) ,, Sagh ’k ons onsalig’ Oom sigh in uw rift ver-ase
,, Te Romen, u gemoort om ’t snedige verstant;
,, Dat gy niet na de kroon sout staen de dwingelant?
,, Des hebb’ ick my getroost met Brutus naem te voeren
,, Om op de Roomse kroon tot wraek gesart te loeren,
(785) ,, Op Romulus voogdy te worstlen in sijn plaets.

[p. 32]

V. TOONEEL.

Collatinus. Lucretia. Sp. Lucretius. Valerius. Ridderen.

Val. WIe Goôn! van beiden is d’ellendigste?
Coll. Helaes!
Verset Mevrouw uw leet. laet ick uw schreiend’ oogen,
O oever van myn ziel, dees zilte bigglen droogen.
Geraekte kuisheit, waer om u dus aengetiert?
(790) Gy zyt de selfde noch en nergens in ontciert,
Myn schuldeloose, wel hebt gy de Prins ontfangen
By onty’ op de hoef, noit toegewent uw wangen,
Maer loffelijk onthaelt, die ons doet dese hoon;
Noit min aentrekkigheên wees gy de Koninks Soon.
(795) Is ’t waer? wat maekt u dan dus duldeloos aen ’t knagen?
Lucr. Dat uw deurluchtigh huis haer luister is ontdragen.
Sp. Lucr. De schant is afgekeert, toen gyse tegenstont,
En onopsprakelijk heeft uw vergramde mont
Haer eer bepleit, toen gy hem afsloeg ’t geen hy trachte,
(800) Wat schult begaet een vrou dien leet is haer verkrachte,
Lucretia? hy heeft uw glory niet besmet.
Lucr. Ben ick de selfde dan gebleven? ooght ons bedd
Toont uw heel anders, in de veren staen sijn schreden,
Op ’t weeligh dons de smet noch van sijn lelijckheden.
(805) Vergeefs is troosten, wijl ’t geheugen noch van ’t quaet
By dagh en avont rust my staeg voor oogen staet.
Val. Ha! koets van weelden, wat baert gy dees jonge jaren
Al kommer en verdriet, eer datse quam te baren,
De werelt leven gaf schijnt sy haer leven moe.
Coll. (810) Mismoedige, gedenckt u selve lief, en hoe
Gy staet befaemt by ’t volk, hoe wy noch onlangs sagen
U edelmoedige, de roem der Joffren dragen,
[p. 33]
Hoe wiert toen overal uw naem in stad gespelt,
Wiens luister klonk in ’t heir deur ’t gansch Tuskaense velt,
(815) Waer ’t wedspel, in de tent van Sextus veur gevallen,
Noch gisteren u sagh in volle luister brallen,
Myn rusteloose ziel; uw liefde draegt geen schult
Onteerd’ oprechtigheit, maer toont haer ongedult
In ons beledigd’ eer. geen klagen heelt dees smerte.
Lucr. (820) Soo neemt de hoon myn lief oprechtelijk ter herte.
Coll. Rust onbezadigde ’t oploopende gemoed.
Lucr. Belooftme dan de wraek van uw beledigt bloed,
Dat gy de schenner sult, Tarquyn, na waerde straffen,
Soo kuntge schielijk troost een troosteloose schaffen.
Sp. Lucr. (825) De rover van uw eer is na ’t Rooms leger toe.
Lucr. De Tyber over, stap dan na Tuskanen. spoe
Voort helden op de reis. gy sult in ’t wederkeren
My speuren hier te rust, op dees onsael’ge veren
De liefdens laeste kracht uitbraken, dat elk sal
(830) Beweenen ’t uitterst lot van ’t nakende geval.
Hebb’ ick my, Ridderen, van schult wat vry gesproken,
Noch hebb’ ick niet myn eer, noch syn we niet gewroken.
Coll. Wat middel dan dat kan besadigen uw smert?
Lucr. Dat gy ter hant myn stelt het Prinselijke hert,
(835) Eer hy my naem op ’t hof onteert met smaedlijkhede,
En schendt myn ed’le ziel als hy dit lichaem dede
Deur lastring van myn roem, of tot syn veurdeel melt,
Wat my te beuren quam deur syn gepleegt gewelt.
Geen schoonder offerhand sou oit myn oogh ontfangen.
Sp. Lucr. (840) Gy sult haest zyn voldaen.
Lucr. Noch leef ick in verlangen.
Coll. Stap self Mevrou na ’t Hof, dat elk uw onschult siet.
Lucr. Dat elk myn hoon beschimpt? wie kreunt sich ons verdriet?
Blijft vry van ’t Roomse Hof. gy moogt geen tonge roeren,
[p. 34]
Of uw beledeging hoort g’ u te veuren voeren.
(845) Gy moogt niet meer in ’t heir genodigt tot een roes
In Sextus tent, myn helt ’t woort voeren by een kroes,
Of daetlijk komt u veur, wat Sextus quam te plegen
Op uw beledigt bedd’ dus in mijn arm gelegen;
En ick niet meer de straet bewandlen, als ick plagh,
(850) Wijl ick de nacht herpeins valt my te bang de dagh;
Ook dunktme dat ick hoor de gansche stad ree wagen
Van onse handeling, en edele eer ontdragen.
Val. Hoe knaegt ’t gehoont gemoet sigh self in ’t vers verdriet!
Lucr. Mijn achtbaerheit is uit. myn luister hebb’ ick niet.
(855) Wat sou ’t al wesen trat ick op uw raet na Romen?
Hoe sou de stad na my gelijk een schouspel komen?
My dunkt dat ’t hof, de Raet, en ’t volk in twijffel trekt
Mijn deugt, en die my plaght te roemen nu begekt.
Ick soek een veil’ger plaets.
Coll. Waer wiltge henen vlieden?
Lucr. (860) Daer my de wraek, en ’t lot, en liefde sal gebieden.
Kom Vader, ondersteun my eer ick plots ter neer.
Coll. Mijn lief....
Lucr. Een oogenblik getoeft. Straxs kom ick weer.
Ick sal mijn onschult veur de stad en ’t hof doen blijken.

VI. TOONEEL.

Collatinus. Ridderen.

Coll. ONlijdelijk geknaegh van mijn verongelijken!
(865) Waer is de Prins in ’t heir, de werker van mijn hoon?
Nu staet ons, Ridderen, ’t gewonnen wedspel schoon;
Dat Romen, kom ick tot mijn veurneem te geraken,
En mijn gehoonde lief, sal tot een bloetbad maken.

[p. 35]

VII. TOONEEL.

Sp. Lucretius. ’t Lijk van Lucretia. Valerius. Collatinus. Ridderen.

Coll. WAt ’s dit Lucretia! bebloet! gequetst in ’t hert!
(870) O andre ramp! hoe volgt een twede smert mijn smert?
Verkrachte! wat ick oogh! wie dorst sijn hant bevlekken,
En ’t eerelijkste lijk een leven-rover dus strekken?
Sp. Lucr. Sy self.
Coll. Sy self! sy self! wat komt ons Hemel veur!
Sluit op Diaen uw Kerk, en Junoos Hemel deur.
(875) Mijn edelmoedige vertoont haer deught en trouwe.
Val. Hoe berst de ziel uyt ’t lijf deur troostelose rouwe,
En toont in ’t open hert haer sichtbr’ onnoselheit,
En in haer levens eind het vuil van Sextus feit.
Coll. Verhaelt ons hoe ’t sigh in haer doot heeft toegedragen.
(880) Hoe seer ’t gewelt haer schon, noch kanse my behagen.
Sp. Lucr. Soo legtse ’t klagend af, na s’ons tot wreken port.
Sal ick verkrachte vrou deur ’t prinslyk feit gestort
In mijn verderf, noch sien ’t beslapen van mijn veere,
En niet te Romen, als ick plagh, in veurig’ eere
(885) Opbeuren veur de Raet mijn on-op-sprakelijk
Gelaet, en sal ick nu voortaen in ’t lof siek rijk,
Ontbloot van lof en eer, dus elk maer aenstoot geven,
Soo is de tijt hoogh rijp dat ick voleind myn leven,
d’Eerlose boesem quets’, en toon in ’t open hert,
(890) Hoe deur de schijn van ’t quaet ’t gemoet getroffen wert.
Coll. Erbarmt u over ’t lijk van een verkrachte vrouwe,
En schaft de schenner straf, van mijn verbroke trouwe,
O hemelen, indien gerechtigheit noch woont
In uw verheven zael, siet hoe ick werd’ gehoont.

[p. 36]

VIII. TOONEEL.

Brutus deur haer heen dringende rukt de pook
uit de borst van Lucretia.

Brut. (895) RUimt op, en maekt my plaets dat ik haer lijk genake.
Ridd. Onsinnige! vertrekt. nu kuntg’ ons niet vermake.
Brut. Hoe niet vermaken, daer ick Hof en Vorst vermaek?
Myn veinsery is uit. vermaekt u met myn wraek.
Ick sweer my van dit lijk te dienen in myn wreken,
(900) De Vorst, Vorstin, en Prins van Romens kroon t’ontsteken.
By dees bebloede pook, die ick uit ’t lichaem hort.
Nu heeft myn wraekdrift kans op ’t eerbaer bloet gestort.
Gy hemel, die de schult en d’onschult ooght van ’t harte,
En de verborgentheên der menschen, (die vaek tarte
(905) Uw goedertierentheit) al van te veuren sagh,
Gy kentse. helptme nu ons koninklijk gesagh
Uitwerrepen, en op ons Roomse Raethuis setten
Pompilius inset en de vrye burger wetten.
Coll. Is ’t ernst, of boertery?
Brut. Myn veinsen is gedaen.
Coll. (910) Een nieuw ontsteltenis jaegt gy my Brutus aen.
Verhaelt ons d’oorsaek van uw loose veinseryen.
Brut. Sint ’t koninklijk gesagh Tarquyn, deur dwinglandyên
Myn broeder brak den hals om ’t schrandere verstant,
Hebb’ ick my sinneloos getoont veur ’t Roomse lant,
(915) Om uit ons erf de troon van Grieklants aerts tyrannen,
Tarquyn de Corinthier uit Romens rijk te bannen,
En ’t burgerlijk bestier, by velen waert geschat,
De veur’ge vrydom dus te hulden in de stad.
Op ’t broeders klamme lijk quam my de geest in blase
(920) In droom en eensaemheit. betoont u nu een dwase,
[p. 37]
En neemt gewilligh aen een hofse dommerts naem.
De naem van Brutus is tot d’aenslagh recht bequaem.
Deurluchtige Romein laet u geduldigh honen,
Soo munt ’t verstant meer uit als gy ’t te pas kunt tonen.
(925) Maekt Romen sonder kroon, pleegt ed’le veinsery,
Soo gy my liefde draegt, leent wraek, en leert van my,
Hoe wijsheit dikmael schaet waer dwingelants bravéren,
En dat wie wijslijk veinst bequamer kan regéren.
Neemt ’t listige bedrogh, veur uw rapier ter hant.
Ridd. (930) O wonderlijk geveins! toont Brutus nu verstant!
Brut. Soo quam hy my te veur. roeit uit ons hof te Romen.
Waekt als de dwanghvorst slaept, ick sal u staeg in dromen
In prenten, hoe de saek dient aengelegt te zyn.
De koninklijke dis beloert van Vorst Tarquyn,
(935) Streelt ons’ arglistig’ Oom met geestig’ aerdigheden;
Wiens hersenpan ’t verderf ging van ons Stamhuis smeden.
Ooght Prinsen na het oogh soo lang de vader leeft,
Of ’t mogenste gesagh van stad en leger heeft,
Geeft u met hunn’ op reis na Delfos, om te halen
(940) ’t Orakel lot, toont u verdraegsaem in hunn’ smalen.
Wie lijdt verwint de kroon des werelts, en ’t gewelt
Sal swichten veur uw deugt. sluipt somwijl eens uit ’t velt
Na Romen, ondertast de burgers en de Raden.
Soo melden d’eeuwen lang van Brutus ed’le daden.
(945) Somwijle nam syn wraek een overhant, dat schier
Hunn’ loosheit had gemerkt myn veinsend’ dwaes getier;
Maer als de hemel straft gevreesde dwingelanden,
Dan blintse haer verstant, en boeit haer wrede handen
Nu dit geschonden lijk de Raet, en burgerry
(950) Getoont; soo maekt haer deugt ons van Tyrannen vry.

[p. 38]

IX. TOONEEL.

Collatinus. Sp. Lucretius.

Sp. Lucr. O Dappre veinsery, hielt gy sijn wraek verscholen!
Coll. Ontrooft hy my haer lijk, soo swerf ick in de holen
Van helse bangigheên, nu dat myn son is weg’,
Sp. Lucr. Gesorgt dat niet ’t gerucht gebracht wert in ’t beleg
(955) Veur ’t klaer is.
Coll. Schaduwen! waer waertge deur ’t geboomte
Mijn levenwekster? ach! uw uchtend wek baert schroomte
In mijn ontstelde ziel, waer ’k rust soek’ op myn hoef,
Uw jammerlijk geknaeg baert my gestaeg een groef.
Hoe is mijn lief na stad, wat waert dan veur mijn oogen!
(960) Rampsalige! de min hout my noch op getogen.
Sy maent ons aen tot wraek. ai! hoor haer wenen. hoor.

X. TOONEEL.

Geest van Lucretia.

HIer waer ick bange geest, wiens lichaem soo verloor
Myn eer deur Sextus hier, hier ben ick uw verkrachte
Lucretia. neemt gy myn wraek al in gedachte?
(965) Nu is Tarquijn in ’t heir, en Sextus in sijn tent,
En Romens burgerry om schatting overend.
De Vorst sal t’avont met ons heir na Romen wende,
Dan heeft uw opset kans te wreken die my schende,
Hy dart niet veur de Raet verschynen in de stad.
(970) Volgt Brutus met myn lijk ’t geweer ter hand gevat.
Coll. Oogt gy niet gints haer geest tot wraek myn sinnen persen?
Sp. Lucr. Ha! sinnelose, ’t is de schaduw van uw hersen.
Coll. Hoort gy Lucretia niet suchten met haer mont?
[p. 39]
Sp. Lucr. Hoe kanse? ’t lijk is wegh en ’t lichaem doot gewont.
Coll. (975) Siet gy geen schemeren van ginder aengekomen?
Sp. Lucr. Ia schemeringen wel maer van cypresse bomen.
Coll. Siet gy dan Sextus niet hoe hy uw telg verkracht?
Sp. Lucr. ’t Is rusteloos geknaeg van woedende gedacht.
Coll. Hoe siet gy dan van al dit schouspel niet met allen,
(980) En isser dan niet in myn brein yets veur gevallen?
O liefdens ydelheit, wat doet uw knaging seer!
Daer komt, waer veur ick schroom, myn liefdens onheil weer.

XI. TOONEEL.

Collatinus. Sp. Lucretius. Porcia.

Porc. ’t BErouwen knaegt my. ick ben oirsaek van uw rampen.
Ick gaf de sleutel aen de Prins om aen te klampen
(985) d’Eerbare boesem. ick hebb’ my hier toe verstout.
Gehoonde helden, hier is ’t prinselijke gout.
Myn knaging kon het niet meer velen mee te dragen;
Ick moet u myn bedrijf en quade ranken klagen.
Sp. Lucr. O ondeugt, heeft de deugt als sigh ’t vergote bloet
(990) Laet sien, soo grote kracht op ’t knagende gemoet!
Coll. Doet ons erkentenis van ’t geen gy hebt bedreven.
Dat myn gerechte wraek uw boosheit rooft van ’t leven.
Porc. De Prins trat na de hoef, wijl ’t wedspel was geschiet,
En gy na ’t leger waert, noch knaegde hem ’t verdriet
(995) Van uw bejegening, waer op hy uitgesprongen,
Quam gastvry aen haer dis, daer hy sich hiel bedwongen,
En veinsde soo lang tot sy na haer slaepzael trat.
’t Was stil, en eensaem, en de slotvoogt was na stad,
Toen gaf hy my dit gout om geen gerucht te maken,
(1000) Maer veur all’ overval in uw geboomt te waken,
[p. 40]
Tot ’t schennis was gepleegt, ’t geen my te laet berout.
Sp. Lucr. Ontrouwe! meld al voort uw eereloose fout.
Porc. Hy kreunde sich geen wet deur redeloose driften,
En moetwils hevigheit de mensch of goden schriften
(1005) Te breken, mits hy dacht, soo blies hy my in ’t oor;
Dat Prinsen niet misdoen, al slaen sy buiten ’t spoor.
Eerst liet hy velt, geboomt’, en laen, en blaên verspieden,
Of ymant ook syn drift quam steuren in haer sieden,
En niemant siende drong hy deur de deur na ’t bedd...
Coll. (1010) Geheugen van myn hoon, Lucretiâs lastersmet,
Swijgt stil. ick weet genoeg van uw boosaerdigheden.
Voert dit genoten gout staeg tot uw knaging meden.
Ick laet u leven in uw rusteloos geknaeg,
Dat felder als een doot strekt ons een stage plaeg.
(1015) Soo sultge smaken, wat ick deur uw feit moet lijen.
Vertrekt uit myn gesicht en liefdens rasernijen.
Gaet, boose leeft op dat gy duisent dooden sterft,
En in uw ziel als ick een eeuwig’ onrust werft.
’t Onrustige gemoed dat heeft u vry gesproken.
(1020) Lijd’ soo veel ramp als ick, soo werd ick recht gewroken.

XII. TOONEEL

Sp. Lucretius. Collatinus.

Sp. Lucr. NU ’t lijk na stad gevolgt, en met een sachte tret,
De Roomse Ridderen en Brutus na geset.
Coll. Sou ick Collatien myn hoefstee soo verlaten,
Waer wy noch onlangs met een tal der Ridd’ren saten
(1025) In ’t lustige geboomt’, ick met myn Gemalin,
d’Uitstekenste van al ’t Romeinse hofgesin
Sat preuts en prats ter dis, en anderen belachte,
Dat sy de kuiste was van ’t Koninklijk geslachte,
[p. 41]
En niemant boven haer, van elk soo hoogh ge-eert,
(1030) My meer vermaken kon dan ’t doel van myn begeert?
Heeft dat een nacht gerooft, en my die salig’ ontdragen,
Waer van ick had belooft my soo veel weelde dagen?
Fy! had ick niet gewedt, maer in vermetelheit
Myn luk haer tongh gesnoert en Sextus niet misseit,
(1035) Mijn lief was niet verkracht, noch levenloos geworden.
Ha Prins! ha valse Prins! dat gy dees eerb’re porden
Tot een onwilligh feit sal dier de Konink staen,
Als Brutus komt met ’t lijk op Romens Raethuis aen.
Sp. Lucr. Hoe wil het na ons hof van vrouwe troepen krielen
(1040) Met kinders aen haer hant, de moederlijke zielen
Erbarremen mijn kint, dat mensch, noch mensch gelijk,
Gewentelt in haer bloet, is met de val van ’t Rijk
Beswangert, en bevalt de vrucht, (waer veur wy vresen)
Het sal geen dwinglants soon, maer Romens vrydom wesen.
Coll. (1045) De Koninklijke troon en ’t Romulisch gesagh,
Sagh toen haer laetste dagh, toen onder een gelagh
De Ridders in de tent van Sextus samen twisten,
(Wijl Brutus broeders wraek sigh had bekleed met listen)
Wie dat de kuiste was, van d’edle Joffer stoet.
(1050) Waer op wy reên na stad, en sagen onverhoet
Op ’t hof geen kuise vrou, maer op dees hoef gekomen
Alleen Lucretia de kuiste van gansch Romen.
My dacht, geen Konink oit soo praeld’ in sijn gebouw
Vernoegt, dan ick op ’t Lant met een wel sael’ge vrou,
(1055) De kuis en schoonheit self; die Prinslijk hert ontstalen,
En waren in de weeg, toen ick hem quam t’onthalen,
Ja swoer van my gehoont te schennen ’t loflijkst beelt.
Ach! had ick op mijn hoef een hydre toen gestreelt,
Toen hy met ’t adel huis des Koninks hier geseten,
(1060) Benyde my de winst van ’t wedspel, vaek gespeten.
[p. 42]
Ick had Lucretia, dat schepsel soo vermaert,
Mevrou geen glory smet, noch kroons verderf gebaert.
Ellendige, deur wien al ’t onheil is geboren,
Blijf ick noch over, waer deur soo veel gaen verlooren,
(1065) Mijn lief, de Koninks Stam, de Kroon, of ist Tarquyn,
Dat gy de stapel moet van al d’ellenden sijn?
Sp. Lucr. Wat knaegt, nu ’t is te laet, noch ’t wedspel uw gedachten?
Coll. Dat dee Lucretia, Lucretia verkrachten.
Verkrachten! dulle drift! wat wijsheits raet besteek
(1070) Spoelt oit mijn eervlek af in de vergetel beek
Der tyen? tomeloos gepleeg! nu sultge Romen
Noit weer betreden Prins, maer veur mijn schaduw schromen.

HET VIERDE BEDRYF.

I. TOONEEL.

Speelt in ’s Koninks Hof, veur sijn troon.

Tullia. Valerius. Titus. Aruns. Lijfwacht.

Tull. VEinst Brutus dwaesheit sigh? vernamt gy dat mijn soon?
Val. Ja.
Tull. Hoe. Valeer gy mee! soo schroom ik veur de kroon.
Val. (1075) De wraek hiel sigh bedekt in veinsende gedachten,
Tot Sextus op de hoef Lucretia verkrachten,
Toen drong hy in op ’t lijk ’t geen lagh met bloet bemorst,
En swoer sigh by de pook, dien hy trok uit haer borst
Te wreken aen de Kroon. Straxs sal hy herwaerts komen.
(1080) Met ’t deerlijk vrouwe lijk. Hy ’s na de mart van Romen.
Tull. Voort na de Vorst gestiert, dat hy met ’t Leger komt
Den Tyber over. Seght de dwaes hem heeft vermomt,
[p. 43]
En dat sijn loosheit ging sijns broeders wraek bedekken.
Val. De Vorst! heeft hier nu uit: ’t is tijt uit ’t Hof te trekken.
Tull. (1085) Ellendige! is ’t waer, of boert Valeer met my?
Val. Ooght deur de venster, hoe de Roomse burgery
Stuift na uw Hof.
Tull. Waer is de Slotvoogt van myn wallen?
Val. Met Romens Edelen op Brutus zy gevallen.
Tull. En Collatyn?
Val. Die is de twede van hunn’ stoet.
Tull. (1090) O! Hemel, hoe treft gy het edelste gemoet!
O ontrouw! veinsery! die dickmael deur de hoven
Met een vermomde schijn, kan Koningen beroven
Van kronen, nimmer hebb’ ick veur een kling geschroomt,
Nu werd ick deur een dwaes sigh veinsende getoomt.
(1095) Valeer, leert nu van my geen menschen te vertrouwen.
Val. Waerom vertrout gy my? dat mocht u ook wel rouwen.
Tull. Dat ick noit veinsery heb in uw plicht gesien.
Val. ’t Geen niet geschiet is, soo ghy meent, kan noch geschiên.
Tull. O wankele geluk! hoe waggelen de kronen
(1100) Des werelts, en hoe speelt ’t geval met Koninks sonen.
Op gistren sagh ick noch, geen scheuring in myn rijk,
Sie ick te venster uit, nu sie ick ’t al gelijk.
Op heden quam ick noch gerust in vrolijkheden
Uit myn vergulde zael het Kapitool op treden,
(1105) Gelijk ick ben gewoon en veur en na de noen;
Niet dacht ick dat het was op Romens mart te doen,
En dat een veinsende was ’t Raethuys opgetogen,
Of dat een Brutus had de schranderste bedrogen?
Val. Indien syn aenslagh lukt, de stad raekt sonder kroon.
Tull. (1110) Gaet gy na ’t Leger...
Val. Ai! Wat sou dat wesen? toon
Een dwaes eerbiedigheit, en hem uw schrandre hersen.
[p. 44]
Tull. Hoe boertge noch met my? gy schijnt met ons te schersen.
Val. De schijn bedriegt seer licht, en ’t geenge van my siet,
Dat sweer ick is maer schijn, de rechte waerheit niet.
Tull. (1115) O loutre veinsery, wie kan de borst deur peilen
Van een Romein, die niet in meeningh sigh voelt feilen?
Hoe! Brutus, Brutus maekt gy Romen sonder kroon!
En doet Lucretias wraek ’t vermaegschap dese hoon!
Ick Tyberlantse glans belust op ydel pratten,
(1120) En hoog in ’t omlants oogh ontbloot van kroon en schatten,
Bejegent dus op ’t schotst! onwaerdiglijk versmaet!
Wert dus een dwaes ten spot, een schrik eer veur de Raet,
Die landen schonk veur gunst om stip op ons te passen,
En wetten die ’t my lust, sie over ’t hooft my wassen
(1125) De minst des volxs, dat elxs eerbiedigheit, besteet
Aen dees ontsagb’re naem, u Tullia vergeet.
De list en baetzucht, die ons op de troon dee voeren
Deur Duivels konsten my deur veinsigers beloeren.
Des eet de spijt mijn hert, dat ’t vrouwe lijk in’t licht
(1130) Nu brengt, hoe ’t dwaes getier van Brutus was verdicht,
En Prinsen, sonen, die met u ’t fraei wist te klaren
Met boerten, toenge waert Orakel siek gevaren
Na Delfos, viel op d’aerd’ en geklijk veur uw oogh
U dryen moeder gaf een kus; dat hy bedroogh
(1135) De Konink in sijn tent, de moeder van u dryen
Baerd’ achterdacht, beston de Prins in ’t heir te vleien,
’t Ontsien dien hy belaegd’, en slimmer dan gy dry
’t Oogh munted’ op de kroon deur loutre veinsery.
Tit. Nu barst sijn wraek-drift uit.
Aruns. Wat doen wy nu?
Val. te suffen
(1140) Voegt geen staet dulle vrou.
Tull. Des laet ick my verbluffen.
[p. 45]
De slotvoogt trekt syn lijn. ’t vermaegschap, Collatijn,
Schijnt deur geen minder wraek als Brutus bits te syn.
U ben ick dank verschult; maer, ach! wat kan ’t my baten,
Valeer? geveinstheit is ons meester, dat ’k verlaten
(1145) Van elk uw trou beoogh, de helper van Tarquyn;
Gestaeg bedroogh ick my deur een lieftal’ge schijn,
En noch in ’t uitterste merkt’ ick niet die my haegde,
En vrienden, schenen dat die my op ’t felst belaegde.
Geslepen veinsery! hoe sal dat klinken deur
(1150) Tuskanen, als het komt de Vorst in ’t Leger veur!
Hoe sal hy lachen, als hy vleit sigh met d’onwaerheit,
(Wijl dwasen richten vaek yets aen, en in de naerheit
Des nachts sigh beelden in vaek Koningen te sijn)
Wat meer als dwaesheit! denkt bedrogene Tarquyn,
(1155) Hoe gy bracht om ’t verstant de dwaes sijn broer om ’t leven,
En dat die wyse Heer ons oogh scheen te bedreven,
Waer om hy moest aen kant om niet na ’t rijk te staen.
De gront van veinsery bepeinst, hoe swanger gaen
Van wraek soekt listen uit als machten hem ontbreken,
(1160) Om soo bedektelijk van hoonders sigh te wreken.
Dan sultg’ onsalig, oom, in Brutus gekkerny
Noch oogen veur uw val sijn ed’le veinsery.
Val. De Konink wil, Mevrou, niet eens uit ’t Leger komen.
Tull. Hy lacht met dit gerucht dat Brutus sou te Romen,
(1165) ’t Oogh munten op de kroon. Hy heeft hem lang gekent
Veur dom, een leger dwaes als hy brast in sijn tent.
Ook schroomt hy dat de Raet, nu ’t heir is afgeslagen,
Misnoegt, sijn weder keer na Ardea sou vertragen,
Des schroomt hy hier te sijn en hout sigh in’t beleg:
Val. (1170) Een kans, die Brutus dient, die met sijn kroon gaet weg!

[p. 46]

II. TOONEEL.

Tullia. Valerius. Titus. Aruns. Sp. Lucretius.

Tull. DAer dunktme komt de Vorst. weer van de schijn bedrogen.
Ha schelm! komt my, fy! spijt, de slotvoogt noch veur oogen!
Stokoude veinst gy mee om Koninks te verraen;
En na de Roomse kroon met Brutus wraek te staen?
(1175) Eerlose, school ’er drift tot eer, gy sout ’t niet tonen
In d’eereloose wraek, en Koningen dus honen.
Lucretius, heeft de Vorst, toen hy na ’t Leger trat,
U van de poort vertrout, de sleutel, en van stad,
Dat ghy de sleutel strekt, om Vorsten uit te roeien?
Sp. Lucr. (1180) De sleutel, die noch lang de werelt sal verfoeien,
Hielp Sextus vuil bedrijf, waer uit verkrachting quam,
En myn gehoonde telg haer self deur ’t leven nam.
Haer doot baend’ ons de wegh, hebb ick my wel gequeten
Veurheen, dat ick myn trouw nu eenmael moet vergeten
(1185) Deur haer beledigd’ eer, de wraek prangt my te woên;
Schoon gy sulxs eerloos doemt, om d’eer haer te vergoên.
Tull. Pleegt nu uw trou Valeer, daer neemt Prins Aruns degen,
En breekt de schelm den hals. Hy staet alleen verlegen.
Val. Ick sal de schelm, Mevrou, doch meen de Vorst Tarquyn,
(1190) Hier breken mee den hals? wy trekken saem een lijn.
Tull. Verwarde veinsery! vind ick my weer bedrogen!
Heult gy met Brutus mee, of schemeren mijn oogen?
Waerom dus opentlijk u staeg mijn hert vertrout,
Daer ick u achte vrient en gy my lagen brout?
(1195) O edelste vernuft, waer dat ick noit op dachte,
Wert gy dus mee een schelm op ’t vrouwelijk verkrachte?
[p. 47]
Het gaet met ons ten eind. ’t Is euveler dan ’t dient;
Nu ymant sigh werpt op, blijft niemant onse vrient.
Gaf ick u wapenen dus in uw eigen poten
(1200) Roofvogel, dat gy sout uw wettigh Vorst verstoten?
Nu moet ick smeken, ’t geen ick nimmer hebb’ gedaen.
Daer komt Tarquyn, ach! ’t is Tarquyns belager aen.

III. TOONEEL.

Tullia. Titus. Aruns. Sp. Lucretius. Valerius. Collatinus, met eenigh gevolg.

Tull. VErmaegschapt aen de kroon, wilt gy myn kroon belagen,
En spruyt van onse stam de Koninks stam uitvagen,
(1205) Helt Collatyn, die ree soo hoogh by ’t Ridderschap
In luyster staet, dat gy trapt op de hoogste trap?
Daer leven Goden, die dit spel op aerd’ aenschouwe,
En klachten horen aen van een gehoonde vrouwe,
Het loffelijkst geslacht dat Romens boesem voedt,
(1210) Beledigt in haer eer. De liefd’ is, die verwoet
U in de hersen slaet, gy sult u ’t feit beklagen,
Deur ’t veinsende gedrocht uw stam-naem uit te vagen.
Sy dienen sigh van ’t lijk, ’t geen gy met recht betreurt,
En staet gy ’t schelm-stuk toe, ’t wert mee hier na uw beurt.
(1215) Wat sal het werden? soo gy Brutus helpt verhogen,
Sie ick, en spel u veur uit Romen u getogen,
Valeer by ’t volk bemint, sal u te loos noch sijn.
Val. Soo roeitmen uit ’t Rooms rijk al ’t stam-huis van Tarquyn.
Tull. Bedriegt u deur geen schijn van lieffelijke reden.
(1220) Gy sult uit Romen noch deur Brutus moeten treden;
En op uw Lant-goet gaen, daer dunkme sie ick al
U ook van staet ontbloot betreuren onse val,
[p. 48]
En levend’ levend’ doot van all’ ontsagh aen ’t quynen
Noch knagen, dat gy roeit de stam uit der Tarquynen.
(1225) Keert tot u selven, Helt, soo gy staet af van woên,
Geen Brutus heeft de macht dat hy ’t alleen kan doen:
Ook sal ’t Rooms Leger met de Vorst, en Sextus vanen
Van d’ander zy des strooms haest keren uit Tuscanen;
Of anders speld’ ick u te veur een fel verdriet,
(1230) ’t Geknaeg dat gy, Tarquyn, Tarquyn uw Vorst verstiet.
Coll. Tongquelende Sireen, vleit niet mijn rasernyen.
Tull. Raest niet, als Brutus doet deur schelmse veinseryen.
Coll. Veinst niet uw listigh aert, waer schuilt een adder in.
Tull. Treet op geen adder. ach! verderf werd uw gewin.
Coll. (1235) Wint Raden met uw tong. Staet af van radelose
Tull. Geen lose Brutus helpt, gehoonde helt, noch bose.
Coll. Noch bose Tullia rust gy noch niet uw list?
Tull. Uw list wierd’ opgemaekt deur liefde en deur de twist.
Coll. Deur ’t Prinselijk bedrijf in mijn verkrachte leven.
Tull. (1240) De Prins heeft niet...
Coll. Wie dan?
Tull. De liefde ’t feit bedreven.
Coll. Baermoeder van een schelm hoe tergtge myn gedult?
Ha! spreektge hem noch veur waer in schuilt al de schult!
Heeft myn geschondene hem oit met lonkend’ oogen,
Als Joffers Prinsen doen tot prikkeling bewogen
(1245) Van ong’oorloofde min, (in schijn als een Diaen,
Maer onkuis in der daet) de Prins gelokt dus aen,
En losse vryigheit d’ondankb’re gast gegeven?
Neen. boosheit heeft hem in myn slaepzael in gedreven,
Haer gulheit gaf hem wel een dis vol lekkerny;
(1250) Maer hadse ’t minst gedacht, dat ’t op verradery
Lagh van haer kuisheit, hy had noit daer in gekomen.
Sp. Lucr. Licht had sy veur syn komst haer ’t leven al ontnomen,
[p. 49]
’t Geen sy haer nu ontnam, en toond’ haer trou soo braef,
Had hy haer niet gedreigt te moorden met een slaef.
(1255) Daer komt dat lichaem van de kuiste vrouw op aerde
Met Brutus uit de Raet, noch even hoogh in waerde.

IV. TOONEEL.*

Tullia. Titus. Aruns. Sp. Lucretius. Valerius. Collatinus met eenigh gevolg. Brutus. ’t Lijk van Lucretia. Ridderen. Hovelingen. Dienaers.

Tull. TRoulose sonder wet.
Brut. Wetlose sonder kroon.
Tull. Ontrouwe schelm.
Brut. En noch ontrouwer gast uw soon.
Tull. Krachtpleger aen een vrou.
Brut. Dat was dien schelms bedryven.
(1260) Siet hier haer lichaem aen, wiens roem sal eeuwigh blyven.
Tull. Geschonden dus in glans! bemacht! myn kroon gedaen!
Tit. Verdichte en lose dwaes waer om trekt gy ’t u aen?
Brut. Om broeders lijk; wiens wraek staeg knaegt in myn gepeinsen.
Tull. ,, Noch eens myn list gestelt in ’t werk. ik sal my veinsen.
(1265) Ons Koninklijk gesagh had in uw broeders doot
De grootste dut, die oit een breinloos hooft besloot.
De Vorst ging wat te straf met ’t vonnis voort te setten.
Brut. Waer driften hebben plaets daer doetmen dwang de wetten.
Tull. Syn schrandre wetenschap, en dat hy krachtigh by
(1270) ’t Gemeen in aensien stont, dat baerd’ ons jalouzy.
Brut. Ook socht de Konink aen sijn landery te komen.
Tull. Ach! leefde hy die stierf, hy sneefde noit te Romen.
Brut. Te laet is ’t nu beweent dat schranderste verstant.
[p. 50]
Tull.* Men leert de geesten dan recht kennen, als een lant
(1275) Die missen moet. wil ons uws broeders doot vergeven,
Men sal hem in albast op ’t Raethuis doen herleven.
Brut. ’t Rooms raet-slot legt ’er al van uw beschoren val,
Dat gy dit hof verlaet, en hy blijft veur de wal.
Val. Onzalige Vorstin, hoe verr’ doet wreet regeeren
(1280) U, Koningin, en telg van Tullius verneren
Deur Vaders Koninks-moort! uw hoogh geboren aert
In volk te heerschen, waer toe gy geroepen waert
Verheven op uw troon, als sonnen in de wolken,
Wert van haer glans ontbloot deur uw gehoonde volken.
(1285) Al ’t Vorstelijk geluk, het geen gy gaf een Griek,
Toen elk sijn bedgenoot aen kant bracht, breekt haer wiek.
Uw hulsel, dat dees dagh noch Romens kroon ging schragen
Op Tullias parelkruin sal nu dees Ed’le dragen.
O talleloos’ ellend! nu moogtge Ramp-bodin,
(1290) Wanneer Tarquyn gehoont treet ’s vaders poorten in,
Hem tegen treden, en de Vorst de tyding selve
Aendienen, datmen u stoot uit sijn hof-gewelve.
Tull. Geveinsde schelmen, die myn mogentheden sart,
De minste van u is een Brutus in sijn hart.
(1295) Neemt dan dees Prinsen aen.
Brut. Genoeg van die tyrannen.
Men sal al ’t boos gebroet der hovelings verbannen.
Tull. Seght dat den afgront plet de koppen van den Raet.
En dat de hel myn troon in stad te mortel slaet,
Dat sigh de hemel heeft met guiten in gegeven;
(1300) Ick sal noch komen deur ’t onrustigh Romen sweven,
En spoken op myn troon, dat ’t al sal sidderen,
En trillen Kapitool, en Hof, en Raethuis. ren
Gehoonde Prinsen na om laeg’ om listigheden,
En brengt my spoken, en uw grootvaer Tullius meden,
[p. 51]
(1305) Of brengt nu ’t lot sijn straf? wat heb ick ach! gedaen?
Mijn vader overreên! spreekt my de geest staeg aen,
Als ’k deur de gruwel-straet kom rennen met myn paerden.
Hoe sta ick nu vervaert die self de hel vervaerden,
De lampen van Eumeen gaf oly? Tullius
(1310) Komt my te hulp, dringt uit de poort van Cerberus?
Brut. Rampsalige Vorstin, lijd’ nu die pyningingen
Die ’k om myn broeder lee, en leert uw wraek bedwingen,
En oogt uw hof dwaes aen, die veur oogen uw staet.
Coll. ’t Onbreekt haer aen geen moedt, maer kroon, en macht, en raet.
Tull. (1315) Ick ga Tarquyn u veur, gy sult my, hoop ick, volgen
Uit Romen. swaerder kelk van hoon heeft noit verswolgen
Een edelmoed’ge moedt, dan gy verswelgen sult,
Wanneer Valeer in ’t plaets van u wert ingehult.
Ick ga, doch uw geknaeg sal ’k staeg veur oogen sweven.
Coll. (1320) Gehoonde Koningin wil my dit feit vergeven.
Tull. Ick acht u vryer dan die ’t lijk op ’t Raet-huis bracht.
Kom Prinsen lang genoeg hier van een dwaes belacht.
Kom hovelingen, want men wil ons all’ onteeren.
Wy gaen uit ’t Romen om met ’t leger straxs te keren.

V. TOONEEL.

Brutus. Collatinus. Sp. Lucretius. ’t Lijk van Lucretia. Valerius. Ridderen.

Brut. (1325) NU ick na ’t leger, wijl de Vorst na stad toe treet
Met een’ge troepen, en gebracht hunn’ tot den eet.
Gy Ridderen stapt mee. draegt sorgh de poort te sluiten
Tot onse wederkomst, en stuit de Vorst daer buiten.
Wy voeren ’t heir in stad van de Tirrheense strant.
(1330) Keert gy de Vorst uit stad de trotse dwingelant.

[p. 52]

VI. TOONEEL.

Collatinus. Sp. Lucretius. ’t Lijk van Lucretia.

Coll. Nu werd een nieuwe ramp my deur haer val beschoren,
En deur Tarquyns verderf ook myn verderf geboren.
Soo knaeg ick staeg, ach my! helaes! voert wegh dit lijk,
Dat deur haer gruwlijkheit, de val baert van ’t Rooms rijk.
(1335) Geschonde boesem, gy moogt my niet meer vermaken
Lucretia, een roet daut op uw rode kaken,
Wiens swarte lelijkheit de gruw’len van de nacht
Afschilderen, nu gy zyt van de Prins verkracht.
Kon ick u honen, ’k sou uw lijk met voeten trappen,
(1340) Mits gy de Koningin verdrijft in ballingschappen,
En my myn eer ontnam; maer kuise van gemoet,
De liefde dringht deur al de hoon dien gy my doet;
Al moest ick hof en kroon, en mogentheên verlaten,
Noch krone van myn huis, was ’t u gehoont te haten.
(1345) Ach! woonplaats van de deugt sie ick u ziele-loos.
Sp. Lucr. Rampsalige! van ’t lijk.
Coll. Wat sijn de groten boos!
Wat sijn de Prinsen schelms! hoe werdender noch menschen
In ’t Lant gevonden, die na sulke booswichts wenschen?
Licht hebben sy myn smaet, ach! Hemel, niet gesmaekt.
(1350) Och! schoonheit, wat hebt gy dat my in ’t hert noch raekt,
Daer niets aenminnigh woont in all’ uw ledematen?
En voert myn luister wegh, noch kan ick u niet haten,
En maekt my rusteloos in woeden, en geknaeg,
Noch oever van de doot schei ick van u ongraeg.
(1355) Leght d’ooren aen dees borst, dien gy deur ’t oog deur griefde,
En hoort hoe ’t herte kookt een drift van rechte liefde,
Die sterker woeden doet dit quynende gemoet,
[p. 53]
Dan mymerende koorts in ’t hert ’t hart-kookend bloet:
Hert-stookster van myn pijn, die in gesonde dagen
(1360) Gelijk een koorts bij siekt’ in rasernyens vlagen,
Myn ziel haer rust belet, ick voer u na een graf,
En dan myn selve mee. O lot wat valt gy straf!
Sp. Lucr. Onsinnige! het lijkt hem nu in ’t hooft geslagen,
Gelijk wy Brutus in sijn veinseryen sagen.
Coll. (1365) Dat ick nu Brutus waer, gelijk ick ben Tarquyn,
Ick tierde my gehoont, op hope dat de schijn
Mijn lief bedriegen sou, en in verwonderingen
Eens open doen de lip die sy nu gaet bedwingen.
Maer ach! wat sie ick daer haer lichaem, als een bloem
(1370) De wint ontset, ontset sigh veur haer schelms genoem.
Sy schud noch na haer doot als sy Tarquyn hoort, even
Als sy sijn lichaem schroomd’ in ’t schenden van haer leven.
Ach! dat ick Brutus waer, ick sprak van d’oude min,
En blies vergeefs haer s’ in d’afkerig ooren in.
(1375) Heldinne, heb ick u niet mins genoeg doen voelen,
Gelijk men levend siet de liefde vaek verkoelen,
Soo smaektse na myn doot, en met dees kus mijn smert.
Soo toon ’k als Brutus dat uw trou woont in myn hert.
Sp. Lucr. Nu moet ick wenen om sijn sin’loos aperyen.
Coll. (1380) Wegh liefden uit gestelt verwoede rasernyen.
Den avont valt op stad. O dagh van mijn verdriet!
Ick sagh de Son van daeg, doch sagh myn daegraet niet,
Dan achterwaerts de kim in deisend’ in ’t ontmoeten,
Die my ’t noit weigerde nu weigren te begroeten:
(1385) Geen glans gevalt my meer hoe schoonse haer vertoont;
Mits ick eer ’t dagraet was, ben van de nacht gehoont.
Kom Vader, helpme ’t lijk na ’s Konings Hof-sael dragen.
Ach! ach! wat komt my daer weer schielijk ’t hert deur knagen!

[p. 54]

VII. TOONEEL.

Sp. Lucretius. Collatinus. Dienaer verbaest.

Dien. DE Konink komt na stad met een getal van volk.
Coll. (1390) Ach! Konink sonder kroon, wat druktge met een wolk
Van swarigheden myn verliefde hersen-vaten.
Al syt gy selfs myn bloet, ’k moet om dit bloet u haten.
Ellendige! by na in rampen my gelyk.
Hoe komt gy nu weer Vorst in Vorst Quirinus ryk?
(1395) Alsoo onmooglijk is ’t als dese neer geploffen
Weer aem te geven; gy syt ook in ’t hert getroffen,
De Raet, en Edelen, en burger raekt haer hoon.
Wat komt gy soeken hier in Romen sonder kroon?
’t Gewroken lichaem, sal ick soo in ’t graf der braven,
(1400) En met Lucretia uw luister gaen begraven.
Dien. Hy heeft aen d’ander zy van Romen sigh gelegt,
Waer ’t Apennijns gebergt haer nare holen vlegt
Met schaduwen, om in de troebel van ’s lants saken
Hem weer van Tullius troon de dwingelant te maken.
Coll. (1405) Wat sal ick doen nu, of hem keren, of in stad
Hem innelaten, dien ick hoogh beledigt had?
Sp. Lucr. Hoe dwase! gy sult hier geen rechte Brutus wesen.
Gy weet wat veur gewelt in stad is opgeresen,
Eer wy hem raekten quijt, wilt gy hem laten in,
(1410) Soo neemt met een ’t verderf ter poort in.
Coll. Neen de min,
En trou dien ick haer swoer gaet boven Koninks trouwe;
Men sal tot Brutus komt de Vorst uit Romen houwe,
En wreken ’t vroulijk lijk, ja in de standertvaen
’t Afsetsel prenten van een woedende Diaen.
(1415) Sy tiert om Sextus wraek, doch waerom aengespannen
[p. 55]
Met Brutus om de Vorst, wat past dat hier, te bannen?
De Koninkstam heeft niet misdaen, maer wel sijn soon.
Romeinse slotvoogt, die de Vorstelijke kroon,
En sleutel van de stad, en ’t Kapitool-bewaren
(1420) Betrout wierd, toen men ’t heir sagh na Etrurien varen,
Lucretius, hoe! soekt gy ’t stamhuis te verraên,
Waer ick Tarquyn uit sproot? hoe sal ’t in stad dan gaen,
Maekt gy de naem gehoont, die ’t lot ons alle dagen
Van kints geboort’ af aen heeft opgelegt te dragen?
(1425) Op ’t Koningins vertrek, en bannen van de Vorst
Verdwynt mijn glans als rook; licht sal hy aen geschorst
Met ’t harnas wraek verhet op sijn ontroofde wallen
En ’s vyants moedigh heir op Romen komen vallen
Met saemgepaerde macht, terwijl wy twistend sijn.
Sp. Lucr. (1430) ’t Is nu te laet bedacht mis-moedige Tarquyn.
Coll. Licht sitten in de kring in ’t midden van de Vaderen
Noch Raden, die hem raên, en helpen sijn verraderen
Ontwapenen. Ick laet de Konink weer in stad,
’t Gehoonde stamhuis, met wiens blaem myn naem beklad
(1435) Sal noit in achtbaerheit en veur’ge glans weer leven,
Soo deur Tarquyn, Tarquin, myn Konink, werd verdreven.
Viel Brutus hem te loos, en, vleier van ’t gemeen.
Valeer! hoe sullen wy regeeren hier met een?
Ick hael myn Sinon in, en laet myn Hector buiten,
(1440) De glory van myn stam, ick gae de Vorst uit sluiten,
Waer uit myn aensien rijst, dees ontrou baert myn trou
Op haer beledigd’ eer.
Sp. Lucr. Verkrachten van een vrou,
Myn kint, wat teelt uw doot een ramp in ’t twistig Romen!
Coll. Ick span in raserny en dulle liefdens dromen
(1445) Met Konink hoonders, en de kroon-verraders aen,
En voel staeg in myn self, dat ’k ga myn self verraên;
[p. 56]
Noch wil ick ’t geen ick laek, en ’t geen my best sou komen
Dat schuw ick, hoe ick ’t maek myn eer blijft my ontnomen.

HET VYFDE BEDRYF.

I. TOONEEL.

speelt veur de wal van Romen.

Tullia. Titus. Aruns.

Tullia Binnen. OP Vader Tullius. op seste Vorst van ’t rijk.
(1450) Onsael’ge telg. Wat is ’t?
Tull. Ick dee uw ongelijk,
Ick ston u eertijts met Tarquyn na kroon en leven.
Ick in de gruwel-staet heb ’t gruwel-feit bedreven.

Vicus sceleratus inde dictus.

Te pletten ’t saligh hooft, en met myn tygers aert
Op ’t half besturven lijk ’t hoef-yser van myn paert
(1455) Gewet, myn stacy-koets gebloet-verft in de plasse,
Die met een lenigheit bestreek de wagen asse,
Wiens wielen kneusden ’t rift waer ’t spartlend hert in lagh,
En ’t bekkeneel getrapt, datmen de hersen sagh,
De spieren blau geknutst, en d’overreden schinkelen
(1460) Gespleten, dat ’t gekneusd’ om ’t hooft my quam te rinkelen,
Het merg spatt’ in myn keel, de mergelose schonk
Lagh onder ’t rad, soo sat in myn koets te pronk.
Soo loffelijk heb ick my in uw doot gequeten.
Nu werd ick dus tot loon uit hof en stad gesmeten.
(1465) De Raet schijnt my nu moe. de hatelijke schelm
Van sijn beledigd’ Oom pronkt op sijn valse helm
Met Romens kroon, die ’k van uw dry mael sael’ge hairen,
Onsalige! gerooft heb van uw adelaren.
[p. 57]
Wie dacht dat Brutus vals sijn dwaesheit had verdicht,
(1470) En dat een schranderheit sou geven sig aen ’t licht
In ’t dommelend’ gepeins? ick smede die gedachten
In schromend’ achterdacht, doch yder my belachten;
Des ickse varen liet. had ick myn rol vol speelt
Ten halven uit, hy had my niet dit spel vol teelt.
(1475) Sie, Sonen, nu uw slot, waer ambachts-liên regeeren.
Sie, Prinsen, burgeren ons Koninks-Hof braveeren.
Sie, veinsers krygen vat op Vorst Quirinus kroon.
Sie, dommen werden wijs, uw hof-dwaes op myn troon.

II. TOONEEL.

Tullia. Titus. Aruns. Hovelingen.

Hov. ’t ROoms leger met de Vorst komt herwaerts aen verschynen.
(1480) Ree toont een troep sig aen de voet der Apennynen.
Om af te toeven, hoe ’t in stad geschapen staet.
Tull. Te slecht.
Hov. De Vorst besoekt hunn’ veur den dageraet,
En sal eer d’avont valt met ’t leger staen veur Romen.
Tull. Is Brutus niet op wegh de Vorst te moedt gekomen?
Hov. (1485) Men sagh hem niet.
Tull. Ha! schelm, ’t is loutre guitery.
Ick sagh hem scheep gaen op de Tybers vlot gety,
En met een adeltroep van woedend’ onderdanen
Hem oversteken na de lantstreek der Tuskanen.
Hov. Licht is hy dan in ’t heir by ’t af zyn van Tarquyn,
(1490) En prangt hunn’ tot den eet, die muitens vaerdigh sijn,
Nu sy veur Ardea hunn’ voelen afgeslagen.
Tit. Arglistig’! elck te loos, de kloot sal van hem wagen!
Hov. Daer komt de Vorst, na ’k sie met weinigh adel aen
Op ’t vliegende gerucht, de woedend’ onderdaen
(1495) Verrassen. moedt geschept. nu sie ick Romen bloeden
Een eindeloose plas. sie. sie de Konink spoeden.
Tull. Te laet. hoe seer hy spoedt, de kroon blijft hem ontrukt.

[p. 58]

III. TOONEEL.

Tarquyn, eenigh gevolg. Tullia. Titus. Aruns. Hovelingen.

Tarq. IS ’t waer, Mevrou ’t gerucht? is ’t schelmstuk hunn’ gelukt?
Men segt van Brutus ons, doch ’t kan in my niet komen.
Tull. (1500) ’t Is Brutus.
Tarq. Hoe! gy boert. heeft ons een dwaes ontnomen
De kroon? soo veinst hy sigh.
Tull. Dit werkt sijns broeders wraek.
Tarq. O bittre nasmaek van sijn lang gepleegt vermaek.
Tull. Men quam ons op uw hof verras gewijs bespringen,
Met ’t helse raet besluit, en ’t vrouwe lijk, en klingen,
(1505) Om af te spiên, of men sigh ook verstoken had;
Mit barst’ in lichter laei de wraek deur ’t open dak
In uitgespatte vlam, waer op de hoov’lings komen
Ons by, en horen, dat ons hof moest voort uit Romen.
Tit. Den afgerechte schelm hier op na ’t leger trat.
Tarq. (1510) Ha! loosheits loos bestaen, die kans ter hant gevat.
Men soekt met list of kracht veur hem in stad te komen.
Een troep van ’t leger legt gereet aen gints zy Romen.
Waer ’t Apennyns gebergt verholen holen maekt,
Gelijk een havicq die op jonge kiekens waekt
(1515) In ’t schaduwend geboomt by onty op haer luimen.
Hov. Men doet de dwaes de stad nu hy na ’t heir is ruimen.
Tarq. Schep moedt, vertoef Vorstin. wy treden weer ten troon.
Tull. Vergeefs uw aenslag, Vorst, de kans staet hem te schoon.
De slotvoogt met Tarquyn, ’t vermaegschap rot te samen,
(1520) De Koninklijke val dart Romens Raet beramen.
De Ridders swoeren ’t uit te werken op haer lijk.
De burger op de last van uw gebrantschat rijk.
Tarq. Hoe sal dat klinken deur ons leger in Tuskanen,
[p. 59]
En hoe in Ardea by myn ontroofde vanen?
Tull. (1525) Valeer, waer op ick had myn zetel staeg gebout,
De vleier van ’t gemeen heb ick te veel vertrout.
Hy die myn hert deursagh, en by was alle tyên,
Is Brutus overlegh geweest in veinseryen.
Noch at de wraek sijn hert om vaders doot. Tarquyn,
(1530) Hy streeld’ ons met de tong.
Tarq. Ha! veinsende Latyn.
Wie sigh verlegen voelt ontstelt sigh meer deur klagen.
Schep moed, nu ick schep moed. ick sal eenen aenslagh wagen.
’t Huis der Vitellen, d’Aquiliens hofgesin,
Die hebben ree myn brief, wat onheil datter in.
(1535) ’t Uitwerpen van de kroon staet veur hunn’ huis te vresen,
En dat haer achtbaerheit in aensien bloot sal wesen.
Soo schreef ick op ’t gerucht, en waer ick op de wal
Met ’t vallen van de nacht myn aenslagh munten sal.
Die huisen syn my ’t troust; ook schijnt de soon de Vader
(1540) Niet wel gesint, men ruit hem op om den verrader,
Schoon ’t is sijn Vader, deur de soon te straffen. vat
’t Geweer ter hant. men tracht te worst’len weer in stad
Met d’overige macht. ick sal u inneroepen
Veur ’t dagh is, toef Vorstin. wy stormen met de troepen.
(1545) Verselme Titus. Kom. blijf Aruns Moeder by.
Tull. De Hemel hoed’ u, en herstelt ons op ’t voogdy.

IV. TOONEEL.

Tullia. Aruns.

WAer wy nu Aruns heen? na Grieklant sich te schikken,
En ’t vaders lant Corinth, was wel, soo d’oogen blikken
My staeg niet hielden veur, hoe ick te Romen in
(1550) De Rijxstroon sat. sie hier een fraie Koningin
[p. 60]
Met Vorst en Prinsen niet meer in hunn’ achtbaerheden,
Van inkomst, staet ontbloot, geset in naekte kleden
Veur Romens wal, en als sy ’t oogh na ’t hof toewent,
Oogt daer een schelm ten troon, die sy had dwaes gekent.
(1555) Indien ’er nootlot is soo voel ick ’t my nu raken,
Nu barr’voets mogen wy ons hof in d’akker maken,
De tafel in de hut, de rustplaes in het riet,
En slordigh in het velt, daer ons de hemel siet
Slechts aen een kreng, of stronk ons hongeren versaden.
(1560) En kleeden onse schaemt met herderen gewaden.
Wat was het, waert gy van geboort’ af dit gewent,
Verstoten prins, die pas uw vaders luister kent,
Of siet nu ’t ooghwit van een Brutus u belagen,
En al uw inkomst van uw vrienden u ontdragen.
(1565) Wat sultge wert gy groot al hebben t’overslaen,
Wie dat uw vrienden zyn, en wie dat u verraên?
Geen Koninks aenslagh helpt by ’t volk, dat opgeresen
In schrandre hersen smeet, hoe soet ’t is vry te wesen.
Wy sien hoe ’t lukken sal of gy weêr raekt tot staet.
(1570) ’k Schroom neen, soo lang ’er schuilt een Brutus in de Raet.
Gints komt ons leger, of heeft hy ’t ons afgenomen?

V. TOONEEL.

Brutus. Ridderen.

Brut. VOer ’t leger na de stad dat ’t veiligh komt in Romen.
De Konink hoor ick legt aen ’t Apennijns gebergt.
Dat gy de dwingelant niet in syn schuilplaats tergt.
(1575) Breng ’t makk’lijk in de muir. ick sal u Ridders volgen.
Gints sie ’k ’t gedrocht Tarquyn noch even wreet verbolgen.

VI. TOONEEL.

Brutus. Collatinus uit ’t stad woedende.

Coll. DE Vorst. de Vorst. de Vorst. waer schuilt hy daer? de Vorst
Legt lagen op de stad. ha! schelm hebt gy geschorst
Het harnas aen, om ons deur list en veinseryen,
(1580) Dus in te wikken met ons eigen Vorst te stryen,
En myn vermaegschap uit de stad gelijk ontsint
Te bannen deur uw list, toen ick scheen liefde blint.
Onsalige! nu sultge ’t schelmstuk u beklagen.
Siet hier de Vorst sijn geest, dien gy sagh alle dagen,
[p. 61]
(1585) Nu in sijn schaduw staen, ick segh u, siet Tarquyn.
Ick ben, ick ben hem self, voel; of bedriegt de schijn
Myn hersenen. ick sagh Lucretia weer waren
In haer bebloede geest. des laet my wat bedaren.
Brut. Rampsalige Romein, ick hebb’ sulxs ook geproeft.
Coll. (1590) Nu oogh ick haer niet meer. sy was geheel bedroeft,
En edelmoedigh. help. help. help! daer komtse weder.
Brut. Rust u, wy nemen wraek. wat is de liefde teder.
Coll. Hoe schoon was sy besneên, hoe lelyblank, ’t albast
Geleek pas wit by haer, eer dat sy wiert verrast.
(1595) Hoe gloeide ’t purper root van schaemten op haer kaken?
Hoe dee ’t aentrekkigh oogh van liefden yder blaken,
Gelijk een punt van stael dat quetst en self niet voelt?
Hoe was Lucretia een beelt, waer elk op doelt?
Haer boesem kost helaes! een schelmse Prins bemachten,
(1600) Wiens deugt niet wiert verkracht, schoon ’t lijf gewelt verkrachten.
Wat sprakmen, toen sy won alleen ’t Rooms heir gewed?
Wat seid’men van haer roem, en sneeuwit sonder smet?
Twee gaven geest en schoont’, ’t geen my baerd’ ongewoonte,
Dat ’k in een lichaem geest besat en deugt en schoonte,
(1605) Men vindt een schepsel wel, waer in sich schoonheit toont,
Maer dan wert ’t lichaem van geen schrandre geest bewoont,
’t Zijn menschen plomp van aert, met lege hersen vaten,
Gehouwen uit een sneeu; maer wat kan schoonheit baten.
Veur een verhoogt vernuft, dat schoonheit lelijk duit
(1610) Als ’t eelst daer van de mensch, de ziel niet in munt uit.
Wat baet weer of verstant men oogt in ’t lichaems wesen,
Dat deur wanschapentheit de liefden sou genesen.
Sy was volmaekt in all’s, niet schort daer aen, als dat
Een Prins Lucretia te vroegh geschonden had.
Brut. (1615) Dat sy haer selve moordt, sal Romen eeuwigh roemen.
Coll. Dat sy de Vorst verstoot! Tarquyn, als ’k u hoor noemen,
Dan heugt my noch de blaem, die wy de Konink deên.

VII. TOONEEL.

Sp. Lucretius. Valerius schielijk bykomende.

Sp. Lucr. NU is Tarquyn de stad van Romen gansch ontstreên.
Coll. Wat richt gy schelmen aen. wie sal dan Konink wesen?
Val. (1620) Gy niet; terwijl wy noch veur sulke namen vresen.
Sp. Lucr. d’Aquiliens hadden veur, en de Vitels te nacht
[p. 62]
Hem in te laten, en...
Brut. Vaer voort,
Sp. Lucr. En...
Brut. Waer om wacht
Uw uitspraek?
Val. Brutus Soon, die wou ons saem verraden.
Daer komt hy.
Brut. Slacht hem voort. veur schelmen geen genaden.

VIII. TOONEEL.

Brutus. Sp. Lucretius. Collatinus. Valerius Brutus Soon geboeit. Ridderen.

Brut. (1625) IS hy al wel geboeit? dat hy u niet ontwringt.
Sorg Ridderen, dat hy syn hals straf niet ontspringt.
Ha! Roomse burgeren, wat nieuwe en felle plagen
Syn desen? quam Tarquyn vol list ons noch belagen!
d’Aquiliens en Vitels, Quirinus Edelst bloet,
(1630) Dat stof tot Koningen in haer geslachten voedt,
Is dat, rampsalige! soo verr’ met uw beloeren
Gestijft, troulose soon, dat gy socht in te voeren
’t Staetwoedende gedrocht, de Koning in de stad
Die ’t Vaderlijk geslacht, soo fel beledigt had.
(1635) Gy Brutus bastert-soon, vergeten u de tyên,
Hoe lang ick swanger ging om Romen te bevryen
Deur Edle veinsery, en nu t’is half geklaert,
Belaegt gy myn ontsagh eer ick ’t heb uitgebaert?
B. Soon. Genaed’. ach!
Brut. ’t Is te vuil.
Rid. Dit gout heeft hy genoten.
Brut. (1640) Om dwingelants t’ontsien! om Vaders te verstoten!
Onlydelijke hoon! uit myn gesicht met hem.
Men bindt hem aen een pael. ick eisch, en geef myn stem.
Sp. Lucr. Het Vaderlijke hert laet nu haer deugt doen blinken
Op een die ’t niet verdient, en dacht sijn bloet te drinken
(1645) Te geven den tyran. een kerker zy sijn graf.
Peins over, ’t is uw Soon, wat vonnis gy hem gaf.

IX. TOONEEL.

Ridder met ’t hooft van Sextus.

Brut. WAer swijm ick veur myn bloet, en ’t lid der ledematen;
Wiens levens-oly is gestort uit dese vaten?
[p. 63]
Wat heb ick ach! gedaen, ô eeuwigh na berouw.
(1650) Mijn eygen bloet geplengt om een verwoede vrouw.
Sp. Lucr. Waer, brenger, is den romp?
Ridd. Te Gabie gebleven.
Brut. Soo is ’t Prins Sextus hooft?
Coll. Wil Brutus my dat geven.
Soo werd ick wat verlicht in liefdens raserny.
Verkrachter van mijn ziel, deur glorij-schendery,
(1655) Gehoonde Prins, wat heeft uw hevigheit versonnen?
Ons wedspel in uw tent hebt gy nu frai gewonnen;
Vertel ’t ons nu eens na: toen gy haer had verkracht,
En van de hoef af vlood’, waer liep gy heen by nacht
Deur nare schemering, echtbreker, vrouweplager,
(1660) Kroon-rover, die de Vorst verbant, Rooms Rijk uitvager,
O oorsaek van al ’t quaet! nu is de wraek vol endt,
In Romen sonder kroon, Lucretia gekent
Onschuldigh. oogh na stad, uw stamhuis is verbannen.
Ga mijn onnosele weer met gewelt aenrannen.
(1665) Geen’ lieffelijker gaef quam immer my ter hant
Dan ’t hooft van die de kroon bracht van mijn hooft te schant.
Onsalige! wat heeft uw trotsheit nu bedreven?
Brut. Seght verder, hoe hy quam te Gabie en daer om ’t leven?
Ridd. ’t Gewelt had nau de deugt mishandelt op haer rust,
(1670) De kuiste van ’s Rooms hof verkracht, sijn hoon geblust
Op Collatinus hoef, uw edele geschonden
Met een ontbloot rapier, en toorts, en loose vonden
d’Eerwoedende gedacht van uw Diaen verset,
En op uw ledekant, (waer men noch ooght sijn tret)
(1675) De vuile voet gestelt, of is na ’t heir gevloden.
Soo haest de tijding quam deur dagelijkse boden
In ’t leger aen Tarquyn, dat d’edelmoed’ge klacht
Van uw gehoonde had haer schant in ’t licht gebracht,
Hoe ’t maegschap van de Vorst bewees haer medelijên
(1680) Op ’t bloedigh vrouwe lijk, en Brutus veinserijen
Sich hadden lang verdicht deur loose slimmigheên
Om, nu de Vorst was uit, sich in de troon te smeên,
En hoorde ’t vadertal vergramt om nederlagen
Veur Ardea, wijl daer ons leger wierd geslagen;
(1685) Toen schroomde hy in ’t heir dat hy niet veiligh was;
[p. 64]
Des jaegt de wanhoop hem deur een bebloede plas,
En berg van lijken, die sijn onbedreven wapen
Beweenden. Sextus schrik, dus vliedend’ op ’t beslapen,
Koos uit de stad, dien hy had met verraet bemacht,
(1690) En onder ’t Rijxsgesagh van de Romein gebracht;
Doch liep in sijn verderf te Gabie, waer se dachten
Op ’t listige verraet; kort volgt hier op ’t verkrachten
Van d’eerbre Romeinin, des sy deur dubble hoon,
En wraek gedreven gaen hem in haer wal dus doôn.
Coll. (1695) O al te sachte doot veur een die duisent doode
Was waerdigh. voert syn hooft gewenschte tijding bode
Deur ’t midden van de stad en toont het aen de Raet,
En ’t volk dat om haer lijk gaet woeden langs de straet.
Brut. Soo salmen ’t adelhuis der trotse dwinglants leeren,
(1700) Wy ’t burgerlijk gesagh by beurte ’s jaers regeeren.
Ridd. Lang leeft, die Romen leegt van dwingers, Brutus naem.
Val. Hy groeie dagh veur dagh in sijn wijtluchte faem.
Ridd. De hemel zegen syn uittrekkende banieren
Als Romulus, en kroon syn wapen met laurieren.
Coll. (1705) Men sett’ Lucretia op ’t Raethuis in albast,
’t Gewroken eerbaer beelt beledigt deur haer gast,
’t Verkrachte lichaem dat sich selve dede sneven,
Dat sy noch eeuwen mach in ’t oogh der Romers leven,
En met haer voet getrapt de kroon van Vorst Tarquyn,
(1710) Sich priemend met een pook, waer staeg de Raden zyn
Vergadert in de zael der Romulisse grijsen.
Soo sal haer glory als een sterre weer herrijsen,
Dien Sextus heeft verkracht en schittren in haer faem,
De werelt deur, gelijkse veurmaels deur haer naem,
(1715) Toen sy de kuiste was van Romens Adelvrouwen;
Soo sullen wy haer deugt staeg in gedachten houwen,
Als Efesen Diaen, gewroken van haer hoon;
Waer deur wy sien de tijd van Romen sonder kroon.

EYNDE.

Tekstkritiek:

fol. A2r vierschaer er staat: vierschael
fol. A2v onsinnige) noemen er staat: onsinnige noemen)
fol. A4v Opperst’ bevelhebber er staat: Opperst’bevelhebber
(Opperst’ komt niet voor als eerste lid van een samenstelling)
vóór vs. 107: Het vierde toneel is genummerd als het derde;
ook het vijfde, zesde, tiende en elfde toneel zijn verkeerd
genummerd als 4, 5, 9 en 10
vs. 286 gekkend’ u mijn edle veinsery er staat: gekken d’u
mijn edle veinsery:
vs. 391 MEn er staat: MEN
vs. 423 ondoordachte er staat: onderdachte
vs. 503 bloed’ge stralen, er staat: bloed’ gestralen,
vs. 604 Treurspel er staat: Treuspel
ibid. gedrocht er staat: gedtocht
vs. 745 ICk er staat: ICK.
vs. 765 dat’s af er staat: dat s’af
vóór vs. 1257 IV. TOONEEL. er staat: VIII. TOONEEL.
vóór vs. 1274 De persoonsaanduiding Tullia ontbreekt

DE GEWROKELUCRETIA,OFRomen in Vryheit.RYXS-TREURSPEL.In ’t jaer 243 na d’Opbouw.VICIT. VIM. VIRTUS.Getoont op d’Amsteldamse Schouburg.

t’AMSTERDAM,Gedruckt by JOHANNES van den BERGH, Boeck-verkooper,bezijden ’t Stadt-huys, 1669.

Aen de Edele en Staet-kundige HEER, Mr. NICOLAESWITZEN.

INHOUDT.

PERSONASIEN.

De GewrokeLUCRETIA,OFRomen in Vryheit.Rijxs-treurspel.HET EERSTE BEDRYF.I. TOONEEL. Speelt te Collatien op haer hoef, in de nacht.Brutus met een toorts.

II. TOONEEL.Brutus. Valerius.

III. TOONEEL.Sextus. Collatinus. Ridderen. Brutus. Hof-dienaers met toortsen.

IV. TOONEEL.*Brutus. Valerius by komende.

V. TOONEEL.Brutus. Sextus. Porcia.

VI. TOONEEL.Sextus. Porcia. Dienaer met een toorts.

VII. TOONEEL.Porcia.

VIII. TOONEEL.Brutus met een toorts.

IX. TOONEEL.Porcia. Dienaer.

X. TOONEEL.Sextus. Lucretia. Porcia. Dienaer.

XI. TOONEEL.Lucretia.

XII. TOONEEL.Brutus. Lucretia.

XIII. TOONEEL.Lucretia.

HET TWEEDE BEDRYF.I. TOONEEL.Speelt in ’s Koninks Hof-portalen.Tullia. Sp. Lucretius. Lijfwacht.

II. TOONEEL.Sp. Lucretius. Valerius.

III. TOONEEL.Sp. Lucretius. Tullia. Titus. Aruns. Porcia. Lijfwacht.

IV. TOONEEL.Brutus lachende in haer reden. Valerius.

V. TOONEEL.Brutus. Valerius.

VI. TOONEEL.Sp. Lucretius schielijk invallende.

VII. TOONEEL.Brutus.

VIII. TOONEEL.Titus. Tullia. Aruns. Brutus. Lijfwacht.

IX. TOONEEL.Brutus.

X. TOONEEL.Tullia. Titus. Aruns. Hovelingen. Lijfwacht. Brutus.

XI. TOONEEL.Brutus. Titus. Aruns.

XII. TOONEEL.Brutus.

HET DERDE BEDRYF.I. TOONEEL.Speelt in de slaepzael veur haer Ledekant.Lucretia.

II. TOONEEL.Sp. Lucretius. Lucretia. Valerius. Porcia.

III. TOONEEL.Collatinus. Ridderen.

IV. TOONEEL.Brutus plots invallende.

V. TOONEEL.Collatinus. Lucretia. Sp. Lucretius. Valerius. Ridderen.

VI. TOONEEL.Collatinus. Ridderen.

VII. TOONEEL.Sp. Lucretius. ’t Lijk van Lucretia. Valerius. Collatinus. Ridderen.

VIII. TOONEEL.Brutus deur haer heen dringende rukt de pookuit de borst van Lucretia.

IX. TOONEEL.Collatinus. Sp. Lucretius.

X. TOONEEL.Geest van Lucretia.

XI. TOONEEL.Collatinus. Sp. Lucretius. Porcia.

XII. TOONEELSp. Lucretius. Collatinus.

HET VIERDE BEDRYF.I. TOONEEL.Speelt in ’s Koninks Hof, veur sijn troon.Tullia. Valerius. Titus. Aruns. Lijfwacht.

II. TOONEEL.Tullia. Valerius. Titus. Aruns. Sp. Lucretius.

III. TOONEEL.Tullia. Titus. Aruns. Sp. Lucretius. Valerius. Collatinus, met eenigh gevolg.

IV. TOONEEL.*Tullia. Titus. Aruns. Sp. Lucretius. Valerius. Collatinus met eenigh gevolg. Brutus. ’t Lijk van Lucretia. Ridderen. Hovelingen. Dienaers.

V. TOONEEL.Brutus. Collatinus. Sp. Lucretius. ’t Lijk van Lucretia. Valerius. Ridderen.

VI. TOONEEL.Collatinus. Sp. Lucretius. ’t Lijk van Lucretia.

VII. TOONEEL.Sp. Lucretius. Collatinus. Dienaer verbaest.

HET VYFDE BEDRYF.I. TOONEEL.speelt veur de wal van Romen.Tullia. Titus. Aruns.

II. TOONEEL.Tullia. Titus. Aruns. Hovelingen.

III. TOONEEL.Tarquyn, eenigh gevolg. Tullia. Titus. Aruns. Hovelingen.

IV. TOONEEL.Tullia. Aruns.

V. TOONEEL.Brutus. Ridderen.

VI. TOONEEL.Brutus. Collatinus uit ’t stad woedende.

VII. TOONEEL.Sp. Lucretius. Valerius schielijk bykomende.

VIII. TOONEEL.Brutus. Sp. Lucretius. Collatinus. Valerius Brutus Soon geboeit. Ridderen.

IX. TOONEEL.Ridder met ’t hooft van Sextus.