Nil Volentibus Arduum: De wanhébbelyke liefde. Kluchtspél. Amsterdam 1678.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton064360 — Ursicula — books.google
Deze tekst is met inleiding en annotaties in boekvorm verschenen (Uitgaven Stichting Neerlandsitiek VU nr. 70, Amsterdam 2012) hiervan een pdf.
Hieronder is een gravure van het achttiende-eeuwse blijspeldecor van de Amsterdamse Schouwburg afgebeeld, in 1774 ontworpen door Reinier Vinkeles; zie de afbeelding van de originele tekening in het Gemeente-Archief Amsterdam.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r, p. 1]

DE

WANHÉBBELYKE

LIEFDE.

KLUCHTSPÉL.

[Vignet: Nil Volentibus Arduum]

Te AMSTERDAM,

By ALBERT MAGNUS, op de Nieuwen Dyk,
in den Atlas, by Dirk van Hasselts Steeg. 1678.

Mét Privilegie.

Continue


[fol. A1v, p. 2: blanco]
[fol. A2r, p. 3]

COPYE

Van de

PRIVILEGIE.

DE Staten van Holland ende West-Vrieslandt doen te weten. Alsoo Ons vertoont is by eenige Liefhebbers van de Nederduytsche Tael en Poëzy, hoe dat sy al voor eenige Jaren, na het voorbeeld van de Italiaensche en Fransche Academien, t’Amsterdam opgerecht hadden, een Konstgenootschap onder de Prent en Sinspreuke van NIL VOLENTIBUS ARDUUM, waar in dagelijks gearbeyt was, en noch wiert, tot voortsettinge van onse Taal en Dichtkunst, gelijk ook al eenige werkjens, nu en dan daar van in ’t licht gekomen, en door den druk gemeen gemaakt waren; en dewyl van tyt tot tyt uitgegeven souden worden grootere werken, die by dat Konstgenootschap, sommige reets gemaakt, sommige noch onderhanden waren, waar toe het selve boven haar tyt en arbeyd, noch groote kosten tot den druk, en wat daar meer toebehoort, soude moeten doen, en vermits ook niet sonder groote reden gevreest wierd, dat al het gene van eenigh belangh zynde, by het selve Konstgenootschap uytgegeven soude worden, aanstonts door andere soude mogen werden naargedrukt, en sonder eenige opmerkingh, veel min naauwkeurigheydt der Spelling oft nettigheydt der Tale, aan al de wereldt gemeen gemaakt, waar door het goede Insigt tot opbouwingh der Nederduytsche Tale, ende voortsettinge van de welsprekentheydt in de selve verhindert, en de lust om daar in voort te gaan aan het voorseyde Konstgenootschap soude benomen worden; soo hadde sich het selve Konstgenootschap genootsaakt gevonden, om sich te keeren tot Ons, ootmoedelyk versoekende, dat het Ons gelieven mogte haar te begunstigen alle de werken, die uyt het selve Konstgenootschap in ’t licht gebraght souden worden, met Ons Octroy voor 20 jaren langh, en onder soodanige straffe tegen de gene, die de selve souden nadrukken, verkoopen, oft elders naargedrukt, in dese Onse Provintie voeren om te verkoopen, als het Ons soude gelieven goet te vinden. SOO IS ’t, dat Wy, de Sake en ’t Versoek voorsz. overgemerkt hebbende ende genegen wesende ter bede van de Supplianten, uyt Onse rechte wetenschap, Souveraine macht ende authoriteyt de selve Supplianten geconsenteert, geaccordeert, en geoctroyeert hebben, consenteren, accorderen, ende Octroyeren mits desen, dat sy gedurende den tyt van vyftien eerstkomende Jaren, de Werken by het voornoemde Konstgenootschap onder den Tytul van NIL VOLENTIBUS ARDUUM gemaakt werdende oft alrede zynde, binnen den voornoemden Onsen Lande alleen sullen mogen drukken, uytgeven ende verkoopen, verbiedende daarom allen ende eenen iegelyken, de selve werken na te drukken, ofte elders naargedrukt binnen onsen Lande te brengen, uyt te geven ofte te verkoopen, op verbeurte van alle de naargedrukte, ingebraghte, ofte verkofte Exemplaren, ende een boete van drie hondert guldens daarenboven te verbeuren, te appliceren een derde part voor den Offi- [fol. A2v, p. 4] cier die de calange doen sal, een derde part voor den Armen der plaatsen daar het casus voorvallen sal, ende het resterende derde part voor de Supplianten. Alles in dien verstande, dat Wy de Supplianten, met dezen Onsen Octroye alleen willende gratificeren tot verhoedinge van hare schade door het nadrukken van de voorsz. Werken, daar door in geenigen deele verstaan, den Inhoude van dien te authoriseren ofte te advouëren, ende veel min het selve onder Onse protectie ende bescherminge eenig meerder credit, aansien ofte reputatie te geven; Nemaar den Supplianten in cas daar in iets onbehoorlyks soude mogen influeren, alle het selve tot haren lasten sullen gehouden wesen te verantwoorden, tot dien eynde wel expresselyk begerende, dat by aldien sy desen Onsen Octroye voor de selve Werken sullen willen stellen, daar van geene geabbrevieerde ofte gecontraheerde mentie sullen mogen maken; Nemaar gehouden sullen wesen, het selve Octroy in ’t geheel, en sonder eenige Omissie daar voor te drukken, op pene van het effect van dien te verliesen. Ende ten eynde de Supplianten desen Onsen consente en Octroye mogen genieten naar behooren, lasten wy allen ende eenen iegelyken, dat sy de Supplianten van den inhoudt van desen doen laten ende gedoogen, rustelyk, vredelyk, ende volkomentlyk genieten ende gebruyken, cesserende alle belegh ende wederleggen ter contrarie. Gedaan in den Hage onder Onsen grooten Zegele hier aan doen hangen, den XV Maart, in ’t Jaar onses Heeren en Saligmakers duysent ses hondert seven en seventigh.

                                        A. Br. d’Asperen, 1677.

                                    Ter Ordonnantie van de Staten,

                                HERBERT van BEAUMONT, 1677.

    Het KONSTGENOOTSCHAP heeft het Récht van de bovenstaande PRIVILEGIE, aangaande De WANHEBBELYKE LIEFDE, vergunt aan ALBERT MAGNUS, Boekverkooper tót Amsterdam.

                        In Amsterdam, den I December, 1678.
______________________________________________________________

VERTOONERS.

JOOST, Weduwnaar.
GEERTRUIJ, Weduw.
HENDRIK, zoon van Joost.
LUCIA, dóchter van Geertruij.
ADRIAAN, neef van Joost.
AGNIET, nicht van Geertruij.

        Het Tooneel is voor het huis van Geertruij.

Continue
[fol. A3r, p. 5]

DE

WANHÉBBELYKE

LIEFDE.

KLUCHTSPÉL.
__________________________

EERSTE BEDRYF,

EERSTE TOONEEL.

JOOST, HENDRIK.

JOOST.
IK zég nóch ééns, ’t zyn grillen al dat verliefd weezen.
HENDRIK.
’t Is waar Vader; maar jy waart ook verliefd voor dézen;
Want zonder dat hadje jou eigen’ meid niet getrouwd,
Daarje my by gewonnen hébt.
JOOST.
                                                ’t Heeft me genoeg berouwd.
(5) Daarom spiegelje aan my, en stél jou hart te vréden.
HENDRIK.
Zo myn liefde niet gegronder was, dan hadje réden;
Maar de dóchter is myns gelyk, zy heeft veel goed;
Z’is schoon, zy mag me wel lijen; én ik héb moed,
Zoje de moeder ééns over ’t huuwelyk aan wilt spreeken,
(10) Al de kwéstie wordt in een ommezien vergeleeken.
JOOST.
Wat kwéstie is ’er, Héndrik?
[fol. A3v, p. 6]
HENDRIK.
                                                Geen andere, vader, als ’t géld,
Daar scheidtze niet graâg van, zo ’t schynt, en dat stélt
De zaak alleenig uit. Want ziet, waar zouden we van leeven?
Ik héb geen styl van doen.
JOOST.
                                            Maar hébj’er al te verstaan gegeeven,
(15) Dat ik jou vyf én twintig duizend gulden mêe geven zou?
HENDRIK.
Ja, dat weet ze wél, vader; maar ik weet niet, wat de vrouw
Schorten mag; z’onthaaltme wél, én ze wil niet toelaaten,
Dat ik haar dóchter héb; doch dat ik by heur kom praaten,
Daar bidtze my altyd om, én dat mét sulken genegenheid,
(20) Dat ik niet bedénken kan, hoe ’t wérk geleegen leit.
JOOST.
’t Vaders goet kanz’ er dóchter ommers niet onthouwen.
HENDRIK.
Zo is ’t Vader; maar zo we anders niet hébben zouwen,
Zou ’t sober omkomen; want haar man was eerst haar knécht
Die ze daar na trouwde.
JOOST.
                                        Is ’t de waarheid, datje me zégt?
HENDRIK.
(25) Ja Vader, en in ’t huuwelyks kontrakt wierd beslooten
Geen goederen noch winst gemeen, én dat hy voor zyn koten
Maar vyf honderd pondt in gebrógt had, niet meêr
Is nu haar Vaders goed.
JOOST.
                                        Wél Héndrik, hébje geen eer
In je lyf? jy na de dóchter van een knécht te kyken,
(30) Een kaale schóft, én licht een knoet, een poep, óf zyns gelyken?
Dénkje niet omje vrinden, én jou kóstelyk geslacht?
En hébje geen schaamt, dat jy dat zo weinig acht?
Een kaalvinks dóchter! een kaalvinks dóchter! ’k stóp myn ooren.
[fol. A4r, p. 7]
Neen, dat ’s óf, dat ’s óf, zwyg, zwyg; ik wil ’er niet na horen.
HENDRIK.
(35) Laat me tóch nóch een woord spreeken.
JOOST.
                                                                        Wél nou, wél nou,
Wat wouje zeggen?
HENDRIK.
                                Wat was tóch jou zalige vrouw?
JOOST.
Dat was jou moeder.
HENDRIK.
                                Mét réden; maar van waar gekomen?
JOOST.
Wat weet ik het, ’k héb ’er myn leeven niet na vernómen.
HENDRIK.
Van Wéstfalen, Vader, zo heeft ze me dikwils zélf vertéld.
JOOST.
(40) Wat wouje daar méê zeggen?
HENDRIK.
                                                        Hadze niet meê veel geld?
JOOST.
Al haar goed was haar eigen.
HENDRIK.
                                                Maar hoe kwam jy bijer,
Om mét haar te trouwen?
JOOST.
                                        Zy was vryster, en ik was vrijer.
HENDRIK.
Dat is de vraag niet, maar was zy te vooren niet jou meid?
JOOST.
Wél wat óf déze béngel, dénk ik, daar aan geleegen leit?
HENDRIK.
(45) ’k Wil zéggen, wy hébben malkander niet te verwyten,
Nóch ons geslacht hoog op te haalen, óf heel wég te smyten;
[fol. A4v, p. 8]
Nóch haar dóchter, nóch jou zoon, nóch myn vaar, nóch haar moêr.
’t Is loot om oud yzer, huij is karremélks broêr.
Men maakt hier zulken staat niet meêr van oude geslachten.
(50) ’t Is waar, die der van óf komen, willen zich doen achten,
Maar wanneer men het te deeg mét een bril beziet,
Myn lieve Vader, ’t is ’em dat eijereeten niet,
Om zich wéderom met diergelyke stammen te paaren,
O neen, maar ’t is om met die kwinkslag schatten te vergâren:
(55) Want komt ’er een boerenrékel, én heeft hy goed,
Of een dóchter van schoorsteen- óf stillevegers bloed,
Zo de vaâr maar goude kluiten nalaat, én dat mét hoopen,
Zo kunnen zy zich gemakkelik in een tréffelyk huis verkoopen.
Vader, vader, ’t géld is de leus hier te Amsterdam,
(60) Die dat heeft, verziertmen haast wapens, én een oude stam.
Als by éksempel, haar Vaders naam was Hans Vlégel;
Een goude vlégel op een azure véld, mét déze régel,
’k Scheij ’t koren van ’t kaf, óf een diergelyke zin,
Is straks een goed wapen; én zo raakt ’er de Edelman in.
JOOST.
(65) Maar jy zégt, dat haar de moeder niets van ’t hare wil schénken?
HENDRIK.
Als jy haar aanspreekt, Vader, zal zy zich wél bedénken;
Zy staat licht op haar reputatie, én begeert misschien
Een behoorlyk verzoek, dat jy myn aan komt biên.
JOOST.
Maar zo dat miste, én wierd ik ook eens afgeslagen.
HENDRIK.
(70) Dan was ’t maar, als ’t nu is.
JOOST.
                                                      Ik myn reputasie waagen
Aan een kaale knechts dóchter, én bot vangen, heel niet;
’k Moest eerst verzékerd weezen, dat ’et gaan zou. daarom ziet,
[fol. A5r, p. 9]
Dat j’et zo vérr’ brengt, dan zal ik me laaten beweegen;
Anders zal ’er niet van vallen. En spreek me daar in niet teegen.
HENDRIK.
(75) Ik héb ’t zo verr’ gebragt, als ik het immer bréngen kan.
JOOST.
Wél zo laat het ’er by steeken, én spreekt ’er geen meer van.
HENDRIK.
Aij, vader, gaat ’er tóch; kozyn Adriaan zal ’er ook weezen,
Met zyn vryster heurluij nicht, om haar daar toe te beleezen,
Zy hébben ’t my beloofd. Aij vader, doet ’er tóch ’t uwe toe,
(80) En héb médelyden met myn liefde.
JOOST.
                                                            Hendrik, maak me ’t hoofd niet moê,
’k Zég, dat ik myn rippetasie zo niet in gevaar wil stéllen.
HENDRIK.
En jou zoons leeven wél? want het zal me zo kwéllen,
Dat ik niet langer begeer te leeven, zo ik af moet staan;
Maar ik zal daadlik in den oorlog tégen den Fransman gaan,
(85) En een eerelyke dood zoeken, in plaats van een kwynend’ leeven,
Want myn liefde, weet ik wél, zal my tóch nooit begeven.
JOOST.
Ia wél, die liefde leit jou béngels altyd wél in ’t hoofd,
Nóchtans is ’t een krankzinnigheid, die jou de zinnen berooft.
Dat jy je niet inbeeldde, dat je verliefd moest weezen,
(90) Ie zoudt van geen liefde weeten, nóch veur geen liefde vreezen,
Maar wees verliefd, én blyf verliefd, zo ’t zo wezen moet;
Dóch zie na een andere dóchter, én na meêr goed.
HENDRIK.
Och, z’is te schoon, haar oogen zouden ’t wreedste hart verleijen;
En daar is goed genoeg, wou ’er de moeder maar van scheijen.
(95) Haar schoonheid...
[fol. A5v, p. 10]
JOOST.
                                    Nou schoonheid, straks liefde; ja wél, ja wél!
Jy jonge béngels bént zót, ik spring schier uit myn vél.
Nou ’k moet dat schoontje eens zien, én ik ga de moêr spreeken.
Maar Héndrik jy zélt me daar na ’t hooft niet meêr breeken,
Zo ik van de lavuit kryg; dat gaat ’er zo na toe;
(100) Hoor je wél, Héndrik, maak me daar na ’t hoofd niet moe
Mét al dat liefde én schoonheid, en al zulke zótte grillen,
Want jy zult daar na willen moeten, dat ik zal willen.
Versta je dat?
HENDRIK.
                        Ia vader, ik zal ’t doen; en ik beloof ’t,
Maar doe haar het verzoek tóch mét geen onbezadig hoofd,
(105) En geef de moeder geen réden van u af te zétten.
JOOST.
Ia, dat beloof ik je, ’k zal myn bést doen, én op myn woorden létten.
Dat ’s gang. kom jy hier over een half uurtje weêrom,
En wacht me hier dan zo lang, tót dat ik weêr uit den huize kom.
HENDRIK.
Aij vader, houd myn liefde tóch geduurig in de zinnen.
JOOST.
(110) Ia, ’k zal. dat liefde... liefde... dat schoonheid... dat beminnen...
Die béngels! die lékkers! schoonheid... liefde... wat een dolligheid!
Nou ’k mag gaan klóppen, dewyl ’t tóch zo geschapen leit.


II. TONEEL.

JOOST, LUCIA.

JOOST.
GOeden dag, dóchter, kan ik Juffrou Geertruij niet spreeken?
[fol. A6r, p. 11]
LUCIA.
Neen, moeder is niet in.
JOOST.
                                        ,,Héndrik heeft wél uitgekeeken.
(115) ,,Wat brust me die jongen! Wat zeg je, is moeder niet in.
LUCIA.
Neen, maar zy zal straks weêr t’huis zyn.
JOOST.
                                                                    Ia wél, na myn zin
Is ’er geen mooijer Engeltjen op de waereld geboren.
LUCIA.
Wat praat je by jou zélf, bén je moeijelik, dat je een verlooren
Gang gedaan hebt? wacht maar een oogenblik, myn heer.
(120) Zy kan niet uitblyven; binnen een kwartier is ze hier weêr.
JOOST.
Dat ’s een middeltje! dat ’s een montje! dat zyn oogen!
LUCIA.
Wat schort ’er, myn heer?
JOOST.
                                        Och, die dat meisjen eens zou moogen?
Ia wél, was ’t myn zoons liefste niet.
LUCIA.
                                                            Wat praat je by jou zélven al?
JOOST.
Ik zég, dat ik wat by jou praaten, én jou moeder wachten zal.
(125) Héb jy geen kénnis aan my?
LUCIA.
                                                        Neen, na myn béste weeten.
JOOST.
Maar myn zoon die kén je wél?
LUCIA.
                                                  Hoe is die tóch geheeten?
JOOST.
’t Is Héndrik, die jou vryt, spélt hy me geen leugens op de mouw.
[fol. A6v, p. 12]
LUCIA.
’k Hadt niet gedacht, dat ik van daag ’t geluk ontmoeten zou
Van zyn vaders byzyn, én blyf hem veel dank daar voor schuldig,
(130) Dat hy my die eer doet aandoen.
JOOST.
                                                              Hy is zeer onverduldig
Om u te bezitten, én heeft my gebéden uit al zyn ziel,
Dat ik jou moeder ééns aanspreeken zou, óf ’t haar geviel
Een eind van dit vrijen te maaken, én dat kwam ik ’er vraagen.
LUCIA.
Dan is uw boodschap al gedaan, én uw zoon afgeslagen.
JOOST.
(135) Hoe dat zo?
LUCIA.
                                Ik zég, indien ’t aan myn moeder mogt staan,
Want zy heeft deze morgen zeer tégen my aangegaan,
Hoog gezeid, én gezwooren, zy zou me niet een speld meê geeven
Zo ik met Héndrik trouwen wou, ja zy zou ’t haar leeven
Niet toelaaten, zo lang als zy het maar belétten kon,
(140) En ze gaf geen réden ter waereld, als haar wil; ’k begon
Moeijelik te worden, én sei, dat uw zoon my zeer vereerde
Met zyn aanzoek, én vraagde, waarom zy ’t niet begeerde?
Maar zy gebood me kórt te zwygen, én zwoer met één,
Dat zy eêr stérven zou, als my met hém in ’t huuwelik te zien treên.
JOOST.
(145) Maar behaagt hy jou wél?
LUCIA.
                                                  Zou hy me niet behaagen?
Geen braaver jongman, als hém, zag ik van al myn daagen.
Wou jy hém maar tien duizend pond meê geeven, myn heer,
Dat we met gemak leeven konden, geen geluk begeerde ik meêr,
[fol. A7r, p. 13]
Als dat ik zyn vrouw tégen óf mét moeders wil mogt raaken.
(150) ’k Bén d’eenigste dóchter, én moeder kan my geen basterd maaken:
Maar zy kan nóch lang leeven, al is ze schier séventig jaaren oud,
Want zy is ’t leeven gewend. daarom, myn heer, zo gy woud,
Gy hébt jou zoon maar tien duizend pond meê ten huuwelik te geeven
Voor hém, én voor my, dan konnen we saamen leeven:
(155) En ’t goed van myn kant moet éndlik kómen, dat ’s gewis.
Zo dat het kontant geld maar de eenige schórting is.
Met tien duizend pond heeft hy myn in behouden haven.
JOOST.
Maar dat heet zich zélf by zyn leevendig lyf begraaven.
Meest al zyn goed wég te geeven, zo lang men leeft.
(160) Hy doet al veel, die vyf én twintig duizend gulden geeft,
En maar gemeene middelen heeft; want je moet weeten,
Ik heb geen goudmyn, al heet ik ryk, en wél gezeeten.
Alle kwae schulden afgerékend; én ’t land, als ’t nu geldt,
Zou ’t styf hondert duizend haalen, en hy is al wél gestéld,
(165) Die dat zuiver heeft.
LUCIA.
                                ’t Kan dan geen tien duizend pond weezen?
JOOST.
Dat weet je wél béter.
LUCIA.
                                            Ik ben dan ook niet te beleezen,
En ik verzoek u, zo wél, myn heer, als uw zoon, noit meer
Na my om te kyken, want het is schaadelik aan iemands eer,
Zo wél jongman, als juffrou, malkanderen op te houwen
(170) Heele jaren lang, sonder hoop van malkander te trouwen;
En myn geneegenheid tot hém is alreê al te groot.
Verschoon my dan, dat ik hem afsla, ’t geschied uit nood.
JOOST.
Maar wist ik jou een vrijer mét een tonnetje op te speuren,
Zou je ’em wél hébben willen?
[fol. A7v, p. 14]
LUCIA.
                                                    Dat kon lichtelik gebeuren,
(175) Want nu moeder my aan uw zoon Héndrik niet geeven wil,
Zal zy my haar leeven niet besteeden; en dat wékt een gril
In myn zinnen, dat ik veelen kan, nóch verdraagen.
JOOST.
Maar hy heeft wat jaaren, dat zou jou misschien mishaagen;
En dewyl ik hoor, dat jy vreest niet haast getrouwd te zyn,
(180) Zou jou een jonge hékspringer béter behaagen, als een ouwe gryn.
LUCIA.
O neen, ik zoek alleen van moeders dwang verlóst te weezen,
En hoe oud dat myn man ook was, hy hoefde niet te vreezen
Voor ontrouw, óf onéénigheid; want ik zie alleen
Op iemand, daar ik eerlyk meê leeven kan, en op anders geen.
JOOST.
(185) Daar héb ik je liever om; maar mag ik je al vertrouwen?
LUCIA.
Ik bén gewénd te spreeken, als ik ’t meen, én myn woord te houwen.
JOOST.
Och! dorst ik... maar is ’t fatzoen, de liefste van myn zoon?
LUCIA.
Wat praat je weêr by je zélf.
JOOST.
                                                Ia wél, wat is ze schoon!
LUCIA.
Wat révelje?
JOOST.
                        Ik zég, ’t zyn ongeloovfelyke zaaken,
(190) Dat zulk’ een jong ménsch zich met een oud man zou vermaaken.
LUCIA.
Och, ik zou heel wél, indien hy geen parten over hem had.
JOOST.
Geef me daar de hand op, zo je ’t meent, én beloof me dat.
[fol. A8r, p. 15]
LUCIA.
’k Moest hém ten minsten eerst zien.
JOOST.
                                                            Wél, zie my eens in myn oogen.
LUCIA.
Wél wat is ’t nu?
JOOST.
                                Hy lykt my op, end op.
LUCIA.
                                                                      Zonder logen?
JOOST.
(195) In der daad, én hy is van de zélve jaaren, als ik.
LUCIA.
’t Is vry oud, maar dat hy me sléchts één oogenblik
In zulke zinnen aantrof, als nu, ’k zou hém ’t jawoord geeven.
JOOST.
Heb jy een ring by jou?
LUCIA.
                                        Ia tóch, myn Heer, ’k bén myn leeven
Niet zonder ring, en ’k wénste wél, dat ’et myn trouwring was.
JOOST.
(200) Zie daar, uit de naam van die vrijer, komt het jou te pas,
Bied ik je déze ring op trouw aan, en wil de jouwe ontfangen.
LUCIA.
Neen, ’k moest de man eerst zien, ’k zal me zo niet verhangen.
JOOST.
Zie my aan; ik bén de man zélf.
LUCIA.
                                                Gy, myn Heer, en meent gy ’t al?*
JOOST.
Ja, hou jy me je woord, ’k zweer, dat ik ’t myne ook houwen zal.
[fol. A8v, p. 16]
LUCIA.
(205) Maar uw zoon?
JOOST.
                                    Die heeft ommers geen hoop van jou te krygen.
Ik wil al myn goed niet wég geeven: én om hém te doen zwygen
Weet ik raad, want hy heeft my beloofd óf te staan,
Als ik van de lavuit kreeg; en ik héb myn bést gedaan,
Als jy weet. Ook is hy geschikt, én wil hy ’t niet weezen,
(210) Ik zal ’t hém maaken; want zeit hy wat, hy mag vreezen,
Ik zal hem dreigen te ontérven.
LUCIA.
                                                    Maar ’t voegt niet; in der daad.
JOOST.
Wat voegen, neem de ring maar; nou neem an, wat een praat;
Is hy vryer, ik bén weêuwenaar; én het trouwen
Staat my zo vry, als hém: neem an maar, ’t zalje niet rouwen;
(215) Want de som, die ik hém meê ten huuwelik had beloofd,
Zal ik jou tót een duwary maaken.
LUCIA.
                                                          Maar...
JOOST.
                                                                      Rust jou hoofd,
Zég ik nóch ééns. Ik zal jou ook zo fraije juweelen koopen,
Dat jy van myn zoon, nóch niemand zoo veel zoudt durven hoopen.
Boven dat héb je me je woord gegeeven; andersins
(220) Had ik me zo niet geopenbaard. Neem an, bénje kindsch?
LUCIA.
Geef dan, én neem de myne; maar ik doe ’t, als gedwongen.
JOOST.
Dat dan bezégeld mét een kusje. Liefste, je zult sprongen
Van me zien, die je niet vermoed had! ’k ga zo na de barbier.
[fol. B1r, p. 17]
Jy zult zien, wat een man dat ik nóch bén, al lyk ik schier
(225) Een bestevaâr. ’k Heb weinig meer als séstig jaaren,
En ik vind me zo vreemd gestéld. ’k Zalje dat wérkje wél klaaren.
LUCIA.
Maar stéllen wy een wys op onse zaaken, om Héndrik
Te bevrédigen, én myn moeder te doen toestaan, dat ik
Jou vrouw met haar wil weezen mag.
JOOST.
                                                            ’k Zal dat wél maaken,
(230) Want zy zal bly zyn jou zonder duimkruid kwyt te raaken.
Evenwél, om ’t behoorlyk réspékt zal ik myn neef
Adriaan bidden, dat hy ’t wérkje te kénnen geef,
En ’t huuwelik verzoek.
LUCIA.
                                        Neen, liefste, ’t zal béter weezen,
Dat Adriaan, door Agniet zyn vryster, moeder doe beleezen;
(235) ’t Is onze Nicht, én die veel op ’t hart van moeder vermag.
JOOST.
Wysselyk geraden, ’k zal ’t hém verzoeken van deezen dag;
En met één, dat hy Héndrik zoek te vréden te stéllen,
Om dat het een gedaane zaak is, én jy hém tóch vergeefs zou kwéllen.
Nou een adieu kus, dat gaat ’er na toe, maar daar komt hy aan,
(240) Stél jou gerust, én laat op my alle dingen maar staan.


III. TOONEEL.

ADRIAAN, JOOST.

ADRIAAN.
WEl Kozyn, dat ’s me zeker lief, dat Héndriks dingen
Zo wél staan, ’k wéd wél, de knécht zal van vreugd uit zyn vél springen.
Om dat jy zyn vryster zo bemindt, dat jy ze kust.
Is zyn huuwelik klaar?
[fol. B1v, p. 18]
JOOST.
                                        Ha, ha, ha!
ADRIAAN.
                                                            Zo vrolyk?
JOOST.
                                                                            Ziet me de lust
(245) Niet ten oogen uit?
ADRIAAN.
                                            Ja dóch, héb je ’t mét Geertruij konnen stéllen?
Zal ze goed meê geeven?
JOOST.
                                          Neen, ’k moetje heel wat anders vertéllen.
Praat een uurtje mét mé, ’k hébje noodig, kozyn Adriaan.
ADRIAAN.
’k Bén tót uw dienst. Maar ’k moet zo tót Geertruiden gaan,
By haar nicht Agniet, myn vryster, die hier moet weezen,
(250) Om jou zoons zaaken voort te zétten, én ik zou vreezen
Die geleegenheid te verzuimen, want ’k moet mét haar
Geertruij zien te perswaderen, zo wordt het huuwlyk klaar.
JOOST.
Geertruij is niet t’huis.
ADRIAAN.
                                        Ja, zy kon daadlik komen.
JOOST.
Gaan we maar een burgwalletjen om; onder de boomen
(255) Zal ik ’t je zéggen. Houwen wy haar terwyl in ’t oog,
Of ze kwamen. Want dat je ’t weet, daar is myn hoog
Aangeleegen, myn zoon...
ADRIAAN.
                                            Daar komt Agniet uit het straatje
Met Geertruij. Adieu Kozyn, ’k zie se houwen een praatje,
En ’k zal ’t zo allerbést mét een slingerslag
(260) Te pas bréngen.
JOOST.
                                    Je mogt doen, dat ik niet zéggen mag;
Ik moet jou eerst wat zéggen, anders zou je ’t heel verknóllen.
[fol. B2r, p. 19]
’k Heb zulke vrémde tydingen, ô ’t zal je zo bóllen!
Je zoudt een verkeerde boodschap gedaan hébben, in der daad.
Ook mogt j’er steuren, want zy zyn vry drók in haar praat,*
(265) En, na ’t lykt, zullen zy zo haast niet uitscheijen.
ADRIAAN.
Wel al wat u belieft Kozyn, ik laat me van u leijen.
JOOST.
Zy zyn ons schier op ’t lyf. Kom Kozyn, déze weg in,
Myn zoon Héndriks vryster, én ik hébben in ’t zin...


IV. TOONEEL.

AGNIET, GEERTRUIJ.

AGNIET.
WAarom wilt gy Héndrik dan belétten mét uw kindt te leeven,
(270) Als gy geen goede rédenen daar van weet te geeven?
GEERTRUIJ.
Bén ik het gehouwen?
AGNIET.
                                        Neen, maar ’t zou wel voegen, nicht.
GEERTRUIJ.
Zie, zy zel hém niet hébben, én ’t bénnen zaaken van gewicht,
Die ’t me belétten, én die ik kan, nóch mag, nóch wil zéggen.
AGNIET.
Licht dat ’er oude kwéstiejen tusschen Joost, én u léggen?
GEERTRUIJ.
(275) Neen, Joost roert me niet.
AGNIET.
                                                    Schort ’et dan an Hénderik?
GEERTRUIJ.
Ja daer schort ’et me, én die maalt me in ’t hooft élken oogenblik.
AGNIET.
Heeft hy u belédigd?
GEERTRUIJ.
                                    O neen, ’t bénnen hiel andere zaaken.
[fol. B2v, p. 20]
AGNIET.
Hébbenz’ ’em licht een kind t’huis gebrogt?
GEERTRUIJ.
                                                                        Wat zou myn dat raaken?
AGNIET.
Is hy ook érgens verloofd?
GEERTRUIJ.
                                            Niet dat ik weet.
AGNIET.
(280) Is ’t een dronkerd?
GEERTRUIJ.
                                        Neen, gansch niet.
AGNIET.
                                                                    Stinkt hy somers ook na zweet?
Heeft hy ook een stinkenden aasem, óf and’re verhoolen kwaalen?
GEERTRUIJ.
Hy stinken! wat meugje tóch al uit jou harssens haalen?
Wat ziekte, wat stinken, wat zweet? zyn vél is ekleurd,
Zo koel, zo zacht, én van geur als een parzik; ’t is wel ebeurd,
(285) Dat hy me ezoend hét; maar ’t is niet uit te spreeken,
Zulken lucht als hy over hem hét.
AGNIET.
                                                        Wat mag hem dan gebreeken?
GEERTRUIJ.
Niet een zier gebreekt ’ém, hy is récht als een kaers, hy is lang,
Marellen ziet men in zyn oogen, karsen op zyn wang,
En parlen op zyn tanden, zyn haer mag men gelyken
(290) By gekruld gouddraed. Men zou géld an de knécht verkyken.
AGNIET.
’k Mérk waar ’t schort; jy misgunt hém jou dóchter tot bruid,
En bemint hém zelf.
GEERTRUIJ.
                                Wat héb ik ezeid? maar ’t is ’er uit.
’k Héb me daar lélik verklapt, ik beken ’t; maar zonder logen,
[fol. B3r, p. 21]
Ik was daar al heel buiten myn zélven op etoogen.
(295) ’t Is waar, ik bémin hém, én kén ’t niet gebéteren ook;
Hiele nachten waart hy veur myn oogen, als een spook.
Dan dénk ik, dat hy myn hier vatten wil, én daar spreeken;
En word ik wakker, dan zie ’k, héb ik lélik mis ekeeken.
AGNIET.
Maar nicht, dénkje wél op ’t geen je zégt, én ’t geenje doet?
(300) Dénkje wél om jou ouderdom?
GEERTRUIJ.
                                                            O ja, ’k héb nóch zo jongen bloed
In myn lyf, als jy, of iemand.
AGNIET.
                                                Wél nicht, jy maakt me verwonderd.
Jy verliefd, én hébt zo veul jaaren?
GEERTRUIJ.
                                                            Wél, noch geen honderd.
AGNIET.
Hoe veel minder?
GEERTRUIJ.
                                Vierendartig.
AGNIET.
                                                    Ja, zo veel min?
Dat ’s zésénséstig. Maar hoe komt u die dolheid in ’t zin?
GEERTRUIJ.
(305) Dat weet ik niet, Agnietje. Maar hy lykt van lyf, én léden
Zo nae men man zaliger, die ook zo mooij, én besneeden
Van tronie was, dat Héndrik myn altyd an hém dénken doet.
Want al was die maar een droogscheerders knécht, én een knoet,
Hy had lichchaams, én verstands genoeg om een vrouw te behaagen.
AGNIET.
(310) Maar geloof jy, dat jou die malle liefde wél zal slaagen?
GEERTRUIJ.
Wél ja, toen ik myn man kreeg, was ik vyfénveertig jaar,
En hy pas twintig, sint ben ik weinig veranderd.
[fol. B3v, p. 22]
AGNIET.
                                                                                  Maar
Dat is nu twintig jaar geleeden, én daarenboven
Was die maar je knécht; jy moet van een rykmans zoon gelooven
(315) Dat die andere gedachten heeft, én wat jong begeert.
GEERTRUIJ.
Maar myn goed is sédert wél de hiele hélft vermeerdt.
Laat zien, myn Kapitaal, oferékend de kwae schulden,
Is nou wél ruim hondert én séstig duizend gulden.
Daar uit ken veur hém vallen, wanneer hy me trouwt,
(320) En ik te stérven kom, ten naesten by een Tonnegoud.
Want ’k zou hém ’t huuweliks kontrakt nae zyn zin laeten maaken,
En in zulken geleegenheid valt ’er wél wat te raaken.
AGNIET.
Ik hoor je aan mét een open’ mond. Jy oude liê gelooft,
Dat de jonge luij zyn, als jyluij; én dat haar ’t hoofd
(325) Niet hangt, als over schatten te zamelen, én te vergaaren;
Maar gy mist; laat hém liever métje dóchter paaren,
En geeft haar behoorlik goed meê, indienje hem wél bemint;
Want jy maakt kwade gissing, dat hy zo ontzind
Weezen zou, én een vrouw van zesénséstig jaaren trouwen.
(330) Behalven dat moet jy jou reputasie in achting houwen.
Wat zouden de luiden niet zéggen, én al jou geslacht?
Hébt wat schaamt, én maak niet, dat élk een mét je lacht.
GEERTRUIJ.
Ze moogen lachchen, die willen, ik zal altyd wél belétten,
Dat hy myn dóchter niet krygt.
AGNIET.
                                                    Zo zyt gy dan niet om te zétten?
GEERTRUIJ.
(335) Neen nicht, al heel niet, ’t zy jy ’t goed vindt, óf kwaed.
AGNIET.
’k Zou je évenwél raaden...
[fol. B4r, p. 23]
GEERTRUIJ.
                                            Hoor nicht, loop heen mét jou raed,
Daer ze die van doen hébben, én daer ze die begeeren.
Bén ik niet oud genoeg, dénk ik? óf zou ik van jou moeten leeren,
Wat ik doen, óf laeten zel? hoor nicht, ik hébje gezeid,
(340) Hoe ik het gaeren had, waer ’t me zit, én waer ’t me leit.
Wil je me hélpen, hiel wél; wil je niet, pasjénsie;
Maer wil je me tégenstaen, zo houdje vry uit myn prezénsi;
Anders bén je me wéllekom; zie, dat ’s daer meê uit.
Daer komt jou vrijer an, jy waert ook gaeren de bruid,
(345) En ’t staet myn zo vry, als jou. Nou ’k mag van je scheijen,
Je weet, wat ik je gezeid héb, lég ’et over mét je beijen.


V. TOONEEL.

ADRIAAN, AGNIET.

ADRIAAN.
GOeden dag, myn Engel, wat schort uw nicht, is ze kwaad?
Me dunkt schier, datze u mét een boos hoofd verlaat.
AGNIET.
O; ’k moetje zo wat zéggen!
ADRIAAN.
                                            Maar laat my eerst eens spreeken,
(350) Je zult zo ophooren. Daar zal sulken bommel uitbreeken.
AGNIET.
Met myn niet minder, maar daar komt Héndrik gaan,
Hy komt wél te pas; ’t gaat hém voor alle and’ren aan.


VI. TOONEEL.

HENDRIK, ADRIAAN, AGNIET.

HENDRIK.
’k BEn uw dienaar, Juffrouw Agniet. d’Uwe van gelyken
Kozyn Adriaan. Hoe sta je me beij zo aan te kyken?
[fol. B4v, p. 24]
(355) Is ’t aan, óf af?
ADRIAAN.
                            Slimmer, als af.
HENDRIK.
                                                      Waarom? hoe dat?
ADRIAAN.
Je hébt jou leeven geen wonderlyker tyding gehad?
AGNIET.
De myne is ongeloovfelik.
ADRIAAN.
                                          De myne buiten gedachten.
HENDRIK.
Jy geeft me duizend doodsteeken. Aij, doet me tóch niet wachten.
AGNIET.
Wél jou liefstes moeder is op jou verliefd.
HENDRIK.
                                                                      Die Totebél
(360) Op myn verlieft! wat komt my over? óch, ’k dócht het wél,
Dat ’er iets schuilen moest, dat ik niet kon begrypen.
O hémel, wat raad?
ADRIAAN.
                                Myn tyding zal je nóch wel anders nypen.
HENDRIK.
Kan my grooter ramp overkomen, kozyn Adriaan?
Ik weet, dat ze me nu haar dóchter nooit toe zal staan.
ADRIAAN.
(365) Al stond ze jou haar dóchter toe, ’t zou je niet baaten.
HENDRIK.
Ik verzoék niet meêr; wou ze me dat maar toelaaten,
Ze mogt me beminnen, zo lang ze wilde.
ADRIAAN.
                                                                    Met één woordt,
Haar dóchter heeft zich verloofd.
HENDRIK.
                                                        Zwyg Kozyn, óch, jy vermoordt,
[fol. B5r, p. 25]
Jy vermoordt me. Verloofd! maar aan wie doch? doet het me weeten.
(370) Kén ik hém?
ADRIAAN.
                            Ja, zo wél, als u zélf.
HENDRIK.
                                                            Hoe is hy geheeten?
ADRIAAN.
Jy noemt hém Vader.
HENDRIK.
                                    Myn Vader aan Lucia verloofd?
Hémel, én hél, staat by.
ADRIAAN.
                                      Sus, sus, Héndrik, stélje hoofd
Wat geruster, jy zoudt dol worden; en ’t zyn zaaken
Die gedaan zyn, én die men dus niet anders kan maaken.
AGNIET.
(375) ’k Weet nóch eenige raad.
HENDRIK.
                                                Wat raad? z’ is verloofd, zo je zégt,
En dat aan myn vader. Och, ik ongelukkige knecht!
Was ’t myn vader niet, ’k zou hém hals, én beenen breeken.
AGNIET.
’k Zég, dat ik eenige raad weet, maar laat me met vreên spreeken.
HENDRIK.
Och, hébje raad, zo geef ze me. ’k Val om vér, uit ontstéltenis.
AGNIET.
(380) Jy moet weeten dat Geertruij zo op jou verslingerd is,
Als geen jong ménsch weezen kan, ga jy haar vrijen.
HENDRIK.
Is dat die goede raad? héb ik niet genoeg aan dat ééne lijen
Van myn liefste te missen? zou ik nóch met die heete teef,
Dat oude stinkende vél trouwen?
[fol. B5v, p. 26]
ADRIAAN.
                                                          Neen, Héndrik neef,
(385) Ik zie wél, wat myn Engel zéggen wil.
HENDRIK.
                                                                        Wat wilze zéggen?
ADRIAAN.
Zy hoopt daar door jou Vaders huuwelik t’ontléggen.
AGNIET.
Zo is ’t. Want men zal niet toelaaten, dat een vader ’t kind
Van zyn zoons vrouw trouwt; men is niet ontzind,
Of dol in dit land, om dat te dulden: én veel minder
(390) Dat een moeder haar schoonzoons zoon trouwt. Wat hinder
Is ’er te vreezen?
HENDRIK.
                            Je hébt gelyk, ’k bedankje voor die raad.
Ik kan dat wél vatten. Maar juffrouw Agniet, mag ik staat
Maaken op jou woorden, is ’t met Geertruij zo geleegen
Als jy me zégt, én zou ik haar haast daar toe konnen beweegen?
AGNIET.
(395) In een oogenblik Héndrik, gaat ’er maar zo daadlyk by.
HENDRIK.
Hoe, zo daadlyk op een sprong?
AGNIET.
                                                      Ja, zég ik, én boodschap vry
Uit myn naam, hoe dat zy der my zélf heeft om gebéden
Jou daar van aan te spreeken, én was ’t mooglik t’overreeden.
Wy zullen jou hier wachten. Loop, maakt ’et maar klaar, wél hoe?
(400) Hoe staje nu, ’t is mét een snap beschikt.
HENDRIK.
                                                                            Dat gaat ’er dan na toe.


[fol. B6r, p. 27]

VII. TOONEEL.

HENDRIK, GEERTRUIJ.

HENDRIK.
GOeden dag, Juffrouw Geertruij.
GEERTRUIJ.
                                                        Goeden dag, Héndrik. Myn aâren
Gaen open, als ik je zie. Komje niet in?
HENDRIK.
                                                                ’k Zouje garen
Een woordje spreeken.
GEERTRUIJ.
                                        Wilje niet after by jou vryster gaan? zég.
HENDRIK.
Wat vryster?
GEERTRUIJ.
                      Lucytje, myn dóchter.
HENDRIK.
                                                            Neen, die liefde is al wég;
(405) ’k Hébje wat anders te zéggen. Lucytje is myn vryster
Niet meer. Zy heeft zich aan een ander verloofd.
GEERTRUIJ.
                                                                              ’t Is te byster,
Zy haar verloofd! én buiten myn weeten! én niet aan jou!
HENDRIK.
Neen, maar aan myn Vader.
GEERTRUIJ.
                                            Wat doet zy wysselyk! ik zou
Dat nooit op ’er vermoed hébben, zo wél te kiezen.
HENDRIK.
(410) Ik dacht, dat u die tyding uw geduld zou doen verliezen.
GEERTRUIJ.
Wél wat praat is dat? zy hét ’er zélf béter besteed
Als ik doen ken, zy zel daar warm zitten, lykje weet.
[fol. B6v, p. 28]
Jou vader is ryk, én oud, én wys. Zulke voetstappen
Diende jy ook te volgen. Men mag praaten, én klappen,
(415) Zo men wil, twee jongeluij dienen malkander niet,*
Zo wat getémperd is béter. Myn lieve Héndrik, ziet,
Daarom had ik jou te lief, om aan myn dóchter te geeven.
Maar heeft jou jou Vader daar jou lés niet fray veur eschreeven?
Dat jy ook nae een fraije bejaarde huismoeder zócht,
(420) Zou jy alzo kwaelyk doen?
HENDRIK.
                                                        Neen, ’t was, daar ik om dócht,
En daarom kom ik éxprés uit om u te vrijen;
Want een jong lóshoofd lang op te passen, is een lijen,
Dat my al sedert anderhalf, of twee jaaren verdriet.
Behalven dat heeft my zo daadelyk jou nicht Agniet
(425) Vertrokken, dat ik in uw grasie stond, én zo ik ’t waagde,
Dat ik ’t jawoord krygen zou, door dien ik je behaagde.
GEERTRUIJ.
Och ja, zo doeje; én nou te meêr, om dat je wysselyk
Na een vrou ziet, die bezadigd is, staatig, én ryk;
Daar je meê behouwen kent blyven, én een man met eeren.
(430) En behalven dat alles, óch wist je ’t karésseren,
Dat een bedaagde vrouw an een jong man doet, óch heer!
’k Ben verzékerd, jy wenschten op der aerde niet meêr.
Ook zulje alles hébben, watje maar wilt bedingen
In ’t huwelyks kontrakt; want jy zult ’er meê omspringen
(435) Na jou lust, én zinnelykheid, daarom zie, wat je begeert.
HENDRIK.
Niet, als dat je déze ring neemt, én my d’uwe vereert,
Wél verstaande op trouw; én om ’t kontrakt te doen beschryven.
Zal ik dan voort gaan, en pas een ommezien uitblyven.
GEERTRUIJ.
Daar is myn ring, geef me de jouwe nou, én een zoentje toe.
HENDRIK.
(440) Neen, daar, neemze maar zonder die sirkomstantien.
[fol. B7r, p. 29]
GEERTRUIJ.
                                                                                              Wél hoe,
Als men malkanderen trouw geeft, zoumen dan niet iens kussen?
HENDRIK.
’t Zal daar nae béter val hébben.
GEERTRUIJ.
                                                  Jy wilt zéggen tusschen
De witte lakens. Jy hébt gelyk ook.
HENDRIK.
                                                        Nu Juffrouw, ’k ga
’t Kontrakt laaten maaken.
GEERTRUIJ.
                                        Zég ten minsten liefste.
HENDRIK.
                                                                              Ia, ja.
(445) Liefste wil ik zéggen.
GEERTRUIJ.
                                    Nou liefste, laet me tóch niet wachten,
Of ik zou van opréchte ongeveinsde liefde versmachten.
Wat hangt me al vreugd boven ’t hooft. Myn longen, én ingewand
Luiken op, als een roos, én staan in lichte klare brand.
Wél Héndrik, ik gae dan in huis, én zel me zo wat opkwikken;
(450) [Ik bin al mooijer als ik lijk.]*
HENDRIK.
                                                        Ik ga myn boodtschap beschikken.


VIII. TOONEEL.

HENDRIK, ADRIAAN.

HENDRIK.
TOe is de deur. Kozyn, Kozyn, waar is Juffrouw Agniet?
ADRIAAN.
Door dienze uw vader ginder zag, was ’t, dat ze me zo verliet,
[fol. B7v, p. 30]
Om my by hem alleen te laaten, óf ik hem kost beleezen;
Doch zy heeft gezeid, dat zy hier daadlyk weêr zal wezen.
(455) Maar Kozyn, hoe staje mét Geertruij?
HENDRIK.
                                                                    Zie Kozyn, déze ring
Héb ik op trouw van haar.
ADRIAAN.
                                          Dat behaagt me zonderling.
Maar je vader is dichte by. Kom, je moet me verlaaten;
’k Zal zien, over wat boeg ik ’t wénd’, om hém te bepraaten.
HENDRIK.
Vaar wél dan, Kozyn, veur een oogenblik, want ik kom
(460) Zo daadlyk weêr, of ’t nood deê, én ga maar een straatjen om.


IX. TOONEEL.

JOOST, ADRIAAN.

JOOST.
GOeden dag, Kozyn Adriaan.
ADRIAAN.
                                                    Wél, dus uitgestreeken,
Kozyn, jy bént heel verjongd.
JOOST.
                                                      Zo doe ik, Kozyn. Eleweeken
Ik beloof myn allerliefste zulken dageraad.
Maar zég me tóch, hoe dat ’et al met Héndrik staat?
(465) Ik zie, hy verlaatje. Gaat hy hem licht voor zyn vader verschuilen,
Om zyn kwaad hooft niet te toonen, gaat hy daarom zo heen pruilen?
’t Is een groote wysheid van hem.
ADRIAAN.
                                                                Och, Kozyn, zou Héndrik
Kwaat zyn, neen, gantsch niet, hy is wonderlyk wél in zyn schik.
JOOST.
Is ’t wél moogelyk! dat is me zéker lief te hooren.
[fol. B8r, p. 31]
(470) O, ’t is een vroom kind! nooit heeft hy me gezócht te verstooren.
Ia geen vader op de waereld heeft sulk een geschikte zoon.
ADRIAAN.
Ik bekén het. Maar hy wénschte wél, dat jy tot loon
Van zyn geschiktheid hém toe woud laaten te trouwen
Die hy wilde; want hy is ’er door zyn woord aangehouwen.
(475) Hy heeft zich zo straks verloofd, én bad me, dat ik ’t je bidden zou.
En daarom ging hy wég.
JOOST.
                                        Verloofd! maar is ’t ook een ryke vrouw?
ADRIAAN.
Zy heeft wél anderhalve tonnegouds.
JOOST.
                                                                    Wélk een wysheid
In een jonge bloem! ja wél, hy beschaamt myn oude grysheid.
ADRIAAN.
Maar ’t is een wéduw mét een kind.
JOOST.
                                                            Wat schaadt dat?
(480) ’t Géld maakt ’et goed.
ADRIAAN.
                                    Ook is ze al vry bejaard.
JOOST.
                                                                                Wat, wat,
Te meêr weet ze van huishouwen. Ik mérk de kneepen.
Ik wist niet, waarom hy* me by zyn liefstes moeder wou sleepen,
Hy wou licht aan, óf af wezen, omdat hy op dit verlooven stond,
Na ik nu zie. Wél, wat doet hy alles op een goede grond!
(485) ’k Verblyme zulk een kind te hébben; want ik had geen vreezen,
Als dat hy d’eenige sporling in myn huwelyk zou wezen:
Maar zo ik het wénsch, én begeer, valt alle dingen uit.
Zéker, ’t is een vroom jongman. Maar wie is doch zyn bruid?
[fol. B8v, p. 32]
ADRIAAN.
Uw bruids moeder.
JOOST.
                                Die fielt, wat heeft hy daar begonnen?
ADRIAAN.
(490) ’t Was straks zulk een vroom jongman.
JOOST.
                                                                        ’k Hébme niet wél bezonnen,
Want wie zou denken, dat hy zulke dingen aanvangen zou?
ADRIAAN.
Hy neemt een éksémpel aan uw toekomende vrouw.
JOOST.
Wat éksémpel? neem ik myn vaders toekomende moeder?
Wat gelykenis is dat? én bén ik zyn vader niet? jy bént vroeder
(495) Als jy praat Kozyn.
ADRIAAN.
                                    O ja, ’k weet wél, dat ’et gansch niet past.
JOOST.
Wél, dat dénk ik wél.
ADRIAAN.
                                    Maar Kozyn, zie, ’t gaat meê vast,
Dat het u niet past na uw zoons liefste te kyken.
Daarom zo ’t hém niet past, past het u ook niet van gelyken.
Dés zoud’ ik u raden van uw vryster af te staan,
(500) Dan was hy met goede rédenen van de zyne ook af te raân.
JOOST.
Goê rédenen, óf kwâ rédenen, ’k zég, ik zal niet lijen,
Dat hy me dat affront doen, én myn liefstes moeder zou vrijen.
ADRIAAN.
Wat vrijen, Kozyn? hy heeft ’er al trouwbelóften van.
JOOST.
Heel wél, maar ’k moet zien, óf ik dat niet belétten kan.
ADRIAAN.
(505) Zo jy ’t belétten kunt, zal hy u ook licht konnen belétten
Uw vryster te trouwen.
[fol. C1r, p. 33]
JOOST.
                                        Zo hy hém daar tégen wil zétten,
Zal hy zyn légitime pórsie maar hébben, Kozyn,
Of pér denasie intervives (want het myn is het myn)
Zal ik ’t aan een kant maaken; én évenwél zal hy me niet weeren
(510) Lusij te trouwen.
ADRIAAN.
                                    Dan zal hy ook licht, tégen jou begeeren,
Lusys moeder trouwen; én zy heeft wél zoo veel goed,
Dat, indien zy dan de zélve wég ingaat, als jy doet,
Zo zal hy meêr op u, als gy op hém, konnen winnen.
Maar geloof me, bedaarje, én dénk mét bezadigde zinnen,
(515) Of ’t niet béter waar, dat gy u alle beide raaden liet,
En mét malkander ruilde.
JOOST.
                                        Kozyn, zie daar, dat doe ik niet,
Al zou stad, en land, hól over ból, en ’t onderst boven raaken.
ADRIAAN.
Zyt gy dan niet te raaden?
JOOST.
                                            Al te maal vergeefsche zaaken.
ADRIAAN.
Wél Kozyn, hoor dan toe mét wat minder ongeduld.
(520) Als men ’t al zéggen zal, uw zoon heeft wél de minste schuld;
Dat oude vél heeft hém de poppen in ’t hoofd gesteeken,
Want zy heeft hém lang bemind, én dése kans afgekeeken,
Door dien dat haar dóchter zich aan u had ondertrouwd.
Die oude donderhéks heeft u al deze verwarring gebrouwd.
JOOST.
(525) Kozyn, ik geloof wél, dat het waar is.
ADRIAAN.
                                                                          Wél te weeten;
Want uw zoon is immers niet krankzinnig, óf bezeeten;
Zy heeft hém liefdekruid ingegeeven, dat is gewis;
Dat die jongman zo op dat verzoorde vél verslingerd is.
[fol. C1v, p. 34]
Daarom zou ik ’er zo voort gaan overhaalen, én doorstryken,
(530) Dat zy vreezen zou, én schrikken na jou zoon om te kyken.
JOOST.
Dat had ik ook in ’t zin; zy zal wél afstaan, als ’t naauwt,
En ik haar zo aan boord lég.
ADRIAAN.
                                                    Wakker dan, eer uw yver verflaauwt.


X. TOONEEL.

JOOST, GEERTRUIJ.

GEERTRUIJ.
GOeden dag, myn Heer, wat is jou vraagen?
JOOST.
                                                                            Myn vraagen,
Oude Tovenaarster, dat is, wat voor drommelsche laagen
(535) Jy op myn zoon geleid hébt, dat hy krankzinnig, én mal
Geworden is?
GEERTRUIJ.
                        Wat zoon?
JOOST.
                                            Héndrik, die jou trouwen zal,
Zo ik ’t niet belét; want hy moet dol, én krankzinnig weezen,
Dat hy hém van zo een stinkende karonje laat beleezen.
Kyk, hoez’ ’er opgehémeld heeft! dat ’s een staaltje! dat ’s een beeld!
(540) Foeij, schaamje, dat je zo de vroome luij haar kinderen ontsteelt.
GEERTRUIJ.
Zo bén jy dan Joost, de vader van Héndrik, myn vrijer?
Wél, jy hébtje meê niet leelyk toeëtakeld, als een snijer,
Of kwakzalver. Jy bént een fatzoentje, récht uit ezeid;
Al bénje geschraapt, jy lykt ’er wél ien, om een fluksche meid,
(545) Als myn dóchter, op te passen. Wie my niet durft schélden!
Kom jy noch veur myn oogen, én durf jy jou anmelden?
[fol. C2r, p. 35]
Jy oude Suzannesboef hébt myn ienige dóchter verleid,
En verwyt myn, dat jou zoon myn vryt, wél dat ’s een schoon bescheid!


XI. TOONEEL.

LUCIA, JOOST, GEERTRUIJ.

LUCIA.
HY heeft me niet verleid, ik héb hém begeerd, moet gy weeten;
(550) Daarom schéld myn bruigom niet, óf ik zou licht vergeeten,
Dat ik u dóchter bén; want dat hem raakt, gaat my meê aan,
En ik bén min een moeder, als een man, gehouden voor te staan.


XII. TOONEEL.

HENDRIK, JOOST, GEERTRUIJ, LUCIA.

HENDRIK.
WEl, zo bén ik ook gehouden myn vrouw voor te spreeken,
JOOST.
Hou den bék, béngel. Kyk, waar hem déze jongen in wil steeken!
(555) Dénk, dat jy myn zoon bént.
JOOST.
                                                        Dénk, dat jy de myne haast weezen zult.
LUCIA.
Maar dan zal ik uw moeder weezen.
GEERTRUIJ.
                                                            Wacht je myn geduld
Te térgen, kladdegat, of ik zweer, ik zalje doen voelen
Met déze vuisten, dat ik jou moêr bin, én myn moet zo koelen
Datje weeten zélt gekastyt te weezen, daarom houdje mond.
JOOST.
(560) Begin dat ééns, heete teef.
[fol. C2v, p. 36]
GEERTRUIJ.
                                                    Wél lamlénden, schieven hond.


XIII. TOONEEL.

ADRIAAN, AGNIET, JOOST, GEERTRUIJ,
LUCIA, HENDRIK.

ADRIAAN.
FOeij, schaamt u wat, malkander zo op de staat uit te luchten.
AGNIET.
’t Geeft me wonder, dat ’er nóch geen volk vergaârt.
GEERTRUIJ.
                                                                                          Zulke kluchten
Récht me die onverstandige oude rammelaar uit.
Hy komt me veur myn deur uitfunsen. Is dat niet een schavuit?
JOOST.
(565) Verdien je ’t niet, mét my myn eenige zoon te onthouwen?
HENDRIK.
Jy hébt ongelyk, ik zal haar uit myn eigen vrije wil trouwen.
JOOST.
Déze béngel valt myn altyd in myn woorden.
HENDRIK.
                                                                                Wel hoe,
Wat beelt gy u in, dénk ik, komt my de eer zo wél niet toe
Als u, van eerst te spreeken? zal ik uw vader niet haast heeten?
JOOST.
(570) Dat zal ik wél belétten; én buiten dat moet je weeten,
Al had jy myn vrouws moeder; én ik de dóchter van jouw vrouw,
Dat ik jou ouder bén, én ’t eerst spreeken my passen zou.
GEERTRUIJ.
Wel dan zou ’t myn veur jou allegaâr te zaamen passen.
JOOST.
Maar ik ben een man.
[fol. C3r, p. 37]
GEERTRUIJ.
                                    Dit varken zullen wy jou ook wél wassen.
(575) Waer zie jy myn liefste veur an? ’k wed hy zyn vaâr beschaamt
Van manheids halven: én dewyl het betaamt,
Dat de mannen ’t woord voeren, zo laat ik hém voor myn spreeken.
LUCIA.
Wel zo aan de jaaren van myn liefste iets mogt ontbreeken,
De twintig jaaren, die ik oud bén, voeg ik ’er dan by.
JOOST.
(580) Wel bedócht, die by myn séstig maakt tachtig.
LUCIA.
                                                                                      En jy
Hébt maar zésensestig, dus schiet ’er éffen veertien* over.
JOOST.
Daar heeft myn liefste gelyk in.
HENDRIK.
                                                            Zy kan haar niet gróver
Verzinnen, want zo zy haar jaaren by de uwe zét,
Zét ik myn vierentwintig by myn liefstens, dat ’s négen bét
(585) Als jy mét je beijen.
GEERTRUIJ.
                                          Daar valt niet tégen te kediezen,
Dat ’s uit, wy moeten eerst spreeken. Bekénje ’t te verliezen?
JOOST.
Wel ja, ik bekén ’t. Spreek eerst dan, wat is je wil?
ADRIAAN.
Met verlóf, vrinden, zwyg allebeij eerst een weinig stil,
En zét jou verschil aan ons, wy hoopen het by te léggen.
HENDRIK.
(590) Ik bén ’er meê te vréden.
JOOST.
                                                Ik hou my ook aan jou zéggen,
Kozyn Adriaan.
[fol. C3v, p. 38]
GEERTRUIJ.
                            Ik ook Agnietje nicht.
LUCIA.
                                                                En ik mêe.
ADRIAAN.
Hoort eens vrinden, ik zie in der eeuwigheid geen vrêe
Tusschen u lieden, indien één van déze huuwelyken
Voortgang nam, want het schynt van de réden te wyken,
(595) Dat men u alle vier aan malkander trouwen zou,
En dat een zoon zyn vaders schoonvader, óf een dóchter de vrouw
Van haar moeders schoonvader zou zyn. ’t Is tégen de wétten:
En om u de een tégen des anders huuwelyk te zétten,
Hebt gy allebeide éven groote réden. Dés zult gy zien,
(600) Dat men u alle vier uw malle huuwelyken zal verbiên.
Te meêr, om dat uw kinderen gelyk, als gedwongen
Door uwe Wanhébbelyke liefde, die krullen, én sprongen
In ’t hoofd kreegen. En dus word gy aan al de waereld tót een spót.
Behalven dat is ’t by u-lieden vrinden gewéldig verbród;
(605) Ik komze mét Agnietje daar zo daadelyk te spreeken.
Wy vertélden haar uw toekomend huuwelyk. Hoe ze opkeeken,
Is niet uit te drukken; zy scholden zeer, én zwoeren met één,
Dat zy ’t niet lyden zouden, én dreigden met uw tween,
Dat zy ’er zich in steeken zouden, én de zaak zo betwisten,
(610) Dat jy alle vier steêkind raakte, daar ze gemakkelyk raad toe wisten,
Zo zy zeiden; maar ook, wie van u vieren af zou staan,
Die zouden ze hélpen, om tégen d’onwillige aan te gaan.
Daarom verklaar gy, Héndrik, door dien gy eerst moet spreeken,
Na Joostneefs bekéntenis, wilt gy ’t huuwelyk laaten steeken?
HENDRIK.
(615) Ja, liever, als van myn vrinden steêkind gemaakt te zyn.
[fol. C4r, p. 39]
GEERTRUIJ.
Dénk wat je zégt, liefste; kanje myn dat hérteleed, die pyn
Aandoen?
HENDRIK.
                ’k Doe ’t gedwongen.
ADRIAAN.
                                                    En jy, Lucytje?
LUCIA.
                                                                            Ik van gelyken.
ADRIAAN.
En jy Joost neef, wat zegt gy?
JOOST.
                                              Ik sta vreemd toe te kyken.
Maar zoudenze myn steêkind maaken kunnen?
ADRIAAN.
                                                                          Dat ’s gewis.
JOOST.
(620) Wél Kozyn, dan sta ik ook óf, zo dat zo jou meening is.
ADRIAAN.
En jy, Juffrouw Geertruij.
GEERTRUIJ.
                                        Moet ik niet wél, al woud ik niet willen?
Maar wat raed is ’er nou om die brand te koelen, én te stillen,
Die die échte opréchte liefde ontsteeken heeft in myn bloed?
JOOST.
En hoe maak ik het tóch, ik bén ook al vry heet gebroed.
ADRIAAN.
(625) Hoor Juffrou, wyl jy nóch moed hébt zo een jong kwant te behaagen,
En Kozyn, gy ’t ook mét een meisje van twintig jaaren durft waagen,
Zo zoudt gy malkanderen wél passen, én gy kondt uw vuur van stroo
Eens hélder doen op branden. Daarom, vrinden, verstaat gy ’t zo,
Trouwt gy luiden malkander, én laat Héndrik mét Lucytje paaren.
[fol. C4v, p. 40]
JOOST.
(630) Wél zie daar, ik bén te vréden, zo ’t Geertruij doen wil.
GEERTRUIJ.
                                                                                        Garen;
Want ik zie wél, dat ’er veur myn anders niet van vallen zel?
ADRIAAN.
En gy Lucytje?
LUCIA.
                        ’k Ben te vréden.
ADRIAAN.
                                                    Hoe gy Héndrik?
HENDRIK.
                                                                                Wonder wél.
AGNIET.
Wél Adriaan, jy kunt mét huuwelyk maaken omspringen.
ADRIAAN.
Dat wy ’t dérde paar maakten, én meê voor de Roôdeur gingen?
(635) Wy zouden malkanders getuigen weezen, én ’t zou met een
Kósten, én moeiten deurgaan.
AGNIET.
                                              Daar is myn hand, ik bén ’er meê te vreên.

EINDE.

Continue

Tekstkritiek:

vs. 203b meent er staat: mengt
vs. 264 mogt er staat: mog
vs. 415 men er staat: mel
vs. 450a Ontbreekt in de editie-1678; aangevuld naar de editie-1704.
vs. 482 hy er staat: jy
vs. 581 veertien er staat: veertig