Nil Volentibus Arduum: De Amsterdamsche dragonnade. Amsterdam 1714.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Met bijdragen van Felix de Jongh, Timen Kraak en Bernard Schelhaas.
Redactie dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton063570 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[fol. *1r: frontispice]
[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

DE

AMSTERDAMSCHE
DRAGONNADE.

BLYSPÉL.

[Vignet: Nil Voléntibus Arduum]

TE AMSTERDAM,
___________________

Gedrukt voor het KUNSTGENOOTSCHAP, én
te bekomen by de Erven van J. LESCAILJE, énz.
Met Privilegie. 1714.

Continue

[fol. *2v: blanco]
[fol. *3r]
[Wapen: SUMMO DE LUMINE LUMEN]

DEN

Edelen Achtbaaren Heere

GERARD van PAPENBROEK,

Oud Schépen der Stad

AMSTERDAM.


EDELE ACHTBAARE HEER,
WY neemen de vryheid van Uw Ed. Achtb. dit Tooneelwérkje met alle schuldige eerbiedigheid op te draagen; daar toe aangedreeven door [fol. *3v] de bekénde zucht, én achting, die zy heeft voor alle prysselyke Kunsten én Weetenschappen; eenen trek haar aangeërft door haare loffelyke Voorvaderen, die schoon in aanzien én rang gesteegen boven de gemeente, échter hunnen yver by alle voorvallende gelégenhéden lieten blyken én uitschynen in het koesteren deezer zinlykhéden; waar onder de laagste plaats niet hadden de Hémelsche gaaven der Poëzy, van hen met allen lust én onvermoeiden vlyt gehandhaaft én beschérmt; zo dat’er onder hen gevonden wierden, die den dégen én de pén met éven grooten lóf voerden. Van wélke zaak, als t’over bekénd, wy geen wydtloopig gewag zullen maaken, om dat édeler pennen deezen lóf én wélverdienden roem met meêr bevalligheid, én sierlykheid van wél zeggen hebben uitgedrukt. Hier by komt dat de Heer PHILIP VAN PAPENBROEK, Vader uwer Ed. Achtb., niet alleen in de zélve liefde zich loffelyk oeffende; maar ook ons Kunstgenootschap NIL VOLENTIBUS ARDUUM, de eere deed van een Lid daar van te zyn. [fol. *4r] Waarom wy ons te krachtiger, ook door eenig récht, bewoogen vinden Uw Ed. Achtbaarheid te verzoeken, dat zy zich gewaerdige dit kleene stuk, door Léden van ’t zélve Kunstgenootschap uitgewérkt, én in ’t licht gebragt, onder haar gunst én beschérming te neemen; by wélk verzoek wy met eenen onze gereede dienstvaerdigheid aenbieden, én blyven

            Edele Achtbaare Heer,

                    Uw Ed. Achtbaarheids

                            Ootmoedige Dienaars,

                                    Onder den naam van

                NIL VOLÉNTIBUS ARDUUM.

Amsterdam, den 31en.
    van December, 1713.


[fol. *4v]

VERTOONERS.

 KNYPAART, Weeuwenaar, Vader van Karel.
GRIET, Dienstmeid
JÓRDEN, Knécht		 } van Knypaart.
 FLIP, Knécht van Karel.
 GOEDAART, Vader van Izabelle.
 KAREL, Zoon van Knypaart, verloofd aan Izabelle.
 IZABELLE, Dóchter van Goedaart, verloofd aan Karel.
 KATRYN, Kamenier van Izabelle.
HOENDERSCHRIK,
SANSQUARTIER,
BREEKAL,
DONDERVÉLD,
BLIKSEMSTEIN,		 }
}
} 		Dragonders.
Zwygende.
 ELF ANDERE DRAGONDERS.
 HAUTBOIS, TROMMELSLAGER, énz.

    Het Tooneel verbeeld, in het Eerste Bedryf, de buurt én het
huis van Knypaart. In het Twéde, de kamer van Izabelle in
Goedaarts huis. En in het Dérde, eene ruime zaal van
onder tot boven beschildert, in het huis van Knypaart.

    De Geschiedenis van het Blyspél begind voor den
middag, én eindigd ’s avonds.
Continue
[p. 1]

DE

AMSTERDAMSCHE

DRAGONNADE.

BLYSPÉL.

__________________________

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

KNYPAART, GRIET, JÓRDEN.

KNYPAART.
JE moet wél op ’t huis passen, Griet, én de deur vast toegeslooten houwen.
GRIET.
En de vénsters ook, men Heer, je meugt je ’er gerust op vertrouwen.
KNYPAART.
En jy, pas op de stal; de boer komt daatelyk met hooi,
Maak dat ’er niet een bryzeltje van wég raakt.
JÓRDEN.
                                                                      Sinjeur dat was gien rooi.
(5) Maar zellen jouw paerden gien haver hebben?
KNYPAART.
                                                                              Wie het zen leeven!
Schélm! ik heb ’er veur acht dagen nog twé handen vol gegeeven;
Dóch ’k heb nou een milde bui, geef’er flus elk nóch een handje vol.
Maar maak dat je ze zélf niet opvreet!
[p. 2]
JÓRDEN.
                                                            Wel Sinjeur, wordje dol?
Mienje dat alle ménschen zo gulzig as jy, en jouws gelyken bennen?
KNYPAART.
(10) Wat zég je schóft?
JÓRDEN.
                                    Ik zég, dat je me béter behoorde te kennen.
Maar gantsch bloed! ik dócht om jouw hoenders én kalkoenen niet.
Belief je veur zeemel én karremélk wat géld te laeten an onze Griet,
Ze hebben sunts veertien dagen niet ien korrel mier te eeten.
KNYPAART.
Jaagze op ’t bleekvéld, én laat ze heur bast vol wurmpjes én gras vreeten.
JÓRDEN.
(15) Gendag, Sinjeur.


TWÉDE TOONEEL.

GRIET, KNYPAART.

GRIET.
                            MAar jémeni, Sinjeur, wat binje ook puntig opgeschikt!
Ik loof waarachtig, dat’et aanstaande hylik van jouw zeun je zo verkwikt,
Dat je jou zélf inbeeldt dat je ook zélt gaen trouwen:
Want zulken optooisel ruikt duivekaters nae de vrouwen.
KNYPAART.
Na de vrouwen? Jou varken, waarom doeje zulken inpertinenten vraag?
GRIET.
(20) Wel Sinjeur, vergeef my die, ik pardonneer jou het varken ook graag.
[p. 3]
Maar spreek ik wat vry, Sinjeur, wil my veréxcuzeeren:
Want al wierd je nóch iens kwaed, je bent al te oud om te procureeren.
KNYPAART.
Wél, wie heeft ooit stouter én onbeschaamder pluggin gekénd!
Myn Overgrootvaâr, gelyk myn vader, was zo een vigoureuse vént,
(25) Dat hy in zyn vyf en zéventigste jaar trouwde met myn zalige moeder,
Een maagd van acht en tachtig, toen ze in de kraam kwam van myn broeder.
GRIET.
Wel jémeni, men Heer! Al loof ik ’t niet, ’t zyn mirak’len die je me zégt!
KNYPAART.
Brus in huis snapster; pas op de handen van de boer, én van de knécht.


DÉRDE TOONEEL.

KNYPAART.
O Kupido, Kupido, hoe komje my dus schandig uit te stryken!
(30) De Wanhebbelyke liefde van Joost, is by de myne niet te vergelyken!
O Izabelle, Izabelle! lief bruidtje van myn eenigste zoon,
Hoe belét je me ’s nachts het slaapen schoon bakkesje idoon!
Och waarom deed ik jou veur myn zélf niet ten huuwelyk vraagen?
Ligt had jouw vader Goedaart my de koop wél toegeslagen.
(35) Maar hoe stél ik het nou om jou te krygen in myn gewout?
[p. 4]
Je houdt ligt van wat jongs, én ik wordt thans al vry wat oud;
Ik ben evenwél jeugdig genoeg om nóch eens te paaren.
Alles zou wel gaan, wist ik het zo met myn zoon te klaaren,
Dat ik hem eene and’re vryster opspoorde; daar zyn’er wél meer.
(40) En wil hy niet, zénd ik hem na Groenland om een blaauwe Beer.


VIERDE TOONEEL.

FLIP, KNYPAART.

FLIP.
,, MYn Meester moest ik hier voor ’t huis van Goedaart verwachten.
,, Maar wat doet die gryze schuddeból daar? Hy ’s in diepe gedachten,
,, En praat by zen zélf. Ik verbérg me, én hoor wat hy zeidt.
KNYPAART.
Kort beraad, goed beraad; ’k voel dat Kupido veur my pleit.
(45) Myn zoon neem het wél óf kwaalyk, ik zal my verkloeken
Zyn huuwelyk te breeken, én zyn Bruid veur my verzoeken.
En waarom zou ik niet? het hémd is nader als de rók:
Ik ben fiks op myn kooten, én ik gaa nóch récht, zonder stók.
Myn Aapeteeker Kusiffle, toen ik my lést deed klisteeren,
(50) Zei dat men my niet ouwer dan op veertig jaar zou takseeren.
[p. 5]
FLIP.
,, Dat ’s geen wonder: want hy zag je sléchts deur een leere zak.
KNYPAART.
Myn ooren tuiten my, als óf men érgens van my sprak.
Ligt is het in ’t huis van myne allerschoonste fyne paerel.
Dat ’s gang.
FLIP.
                        ,, Wat droes! Het is waarachtig de Vader van Karel!
KNYPAART.
(55) Wat duiker doet die kaerel hier te spionneeren veur Goedaarts huis?
FLIP.
,, Hy ziet me; maar my niet kennende, zal ik hem knippen als een luis.
Dag vriendschap.
KNYPAART.
                            Wel dat zyn al raare, én familjaare komplimenten!
FLIP.
Spreek, bénje uit deeze stad van daan? spreek, vént der vénten!
Antwoord je me niet?
KNYPAART.
                        Wel neen ik, Monsieur, ik bén in deeze stad.
FLIP.
(60) Wél gezégd!
KNYPAART.
                        ,, Hy ’s uit het dolhuis gebrooken!
FLIP.
                                                        ’k Heb jouw meining gevat.
In deeze stad? Maar zou je dat wél durven met valsche eeden
Bevéstigen?
[p. 6]
KNYPAART.
                    Wél neen ik, Monsieur, dat waar buiten réden:
Ik zweer men leeven niet, ik ben heel fyn menist.
FLIP.
Maar zég me eens, lebbige bestevaar, ’t geen ik gaerne wist.
(65) Zou je my kunnen hélpen aan iet dat ik hier kom zoeken?
KNYPAART.
Wél wat zoek je tóch?
FLIP.
                                  Ja gaauwert, je zoekt my te verkloeken.
Je bént wél drommels nieuwsgierig; maar ik ben niet zo gék
Om het jou te zeggen. Dag vriendschap.
KNYPAART.
                                                                De droes breekje de nék.


VYFDE TOONEEL

KNYPAART, GOEDAART; FLIP, ter zyden.

KNYPAART, hoestende.
HEm, hem. Heer Goedaart, ik wénschje veel geruste dagen.
GOEDAART.
(70) Beliefje niet in te treên?
KNYPAART.
                                            Neen, ik kan je de zaak hier wel veurdraagen.
Je hebt my gisteren jouw Dóchter veur myn zoon ten huuwelyk beloofd;
Maar deeze nacht zyn my zo veel reflectien gewaaid deur het hoofd,
Dewelke in myn verstand zodaanige influentien verwekken,
[p. 7]
Dat ik u permissie verzoek, om ’t gegeevene woord weêr in te trekken.
GOEDAART.
(75) Wél hoe, myn Heer Knypaart, my zulk een affront aan te doen?
Heb ik zulks aan een vrind verdiend?
KNYPAART.
                                                      Gantsch niet: dat waar geen fatsoen.
Dieshalven, om kort te gaan, én u niet te versteuren,
Vraag ik haar voor my zélf tot vrouw, mag me dat luk gébeuren.*
FLIP.
,, O verraader van jouw zoon!
GOEDAART.
                                            Dat vind ik wel wanschikkelyk én vreemd:
(80) Izabelle is aan Karel verloofd; én ik verstaa ook dat hy ze neemt.
KNYPAART.
Maar ik heb suffisante rédenen, die jy niet zult versmyten.
FLIP.
,, Jaa rédenen zat. Die geen tanden meer heeft om te byten,
,, Zoekt altyd na jong én mals vleis.

GOEDAART.
                                                        Dat schynt allegaâr wél;
Maar wie blyft hier bórg, dat je ligt op een sprong, op een stél,
(85) t’ Avond óf mórgen niet weêr verändert, én dat zou ik niet veelen.
KNYPAART.
Wie bórg? wél myn woord. En wat kan het jou verscheelen,
Of ik haar trouw, óf myn zoon? Is dat niet éven goed veur jou?
[p. 8]
FLIP.
Ja; maar ik weet dat het veur de Bruid drommels veel verscheelen zouw.
KNYPAART.
Wel hoor, is het géld béter bórg als myn woord, laat eens kyken.
GOEDAART.
(90) En óf jouw Zoon al afstond, én het kon myn Dóchter niet gelyken?
KNYPAART.
O! ’t is een gehoorzaam kind, én ik heb zulken vleijende tong ...
Dat ... maar proposeer sléchts iet tot jouw securiteit.
GOEDAART.
                                                                            Hoe! zo op een sprong?
KNYPAART.
Zo zag ik het liefst.
GOEDAART.
                                Je moet een Notariale Acte passeeren,
Dat, zo je aan jouw woordt en trouwbelóften kwamt te mankeeren,
(95) Dat je my, tot rouwkoop, vyf duizend guldens kontant betaalen zult...
KNYPAART.
’t Is een rykmans kapitaal!
GOEDAART.
                                        Onder condemnatie als wettelyke schuld.
KNYPAART.
Mids, dat, zo jy ’er ook uitscheidt, jy in die zélve boete zult vervallen.
GOEDAART.
Daar ’s jou meer aan gelégen als my.
KNYPAART.
                                                            Dat is niet met allen.
Wat zégje? we zullen ons reciproquelyk verbinden Notariaal.
[p. 9]
(100) Daar is myn hand.
FLIP.
                              ,, De koop is geslooten; hier ’s geen ander verhaal
Dan myn meester te vinden.


ZÉSDE TOONEEL.

GOEDAART, KNYPAART.

GOEDAART.
                                            MIds dat, kom jy eerst te stérven
Zonder kinders by haar, zy de hélft van al jouw goed zal érven.
KNYPAART.
De hélft! wél waar van zou ik daar naa dan van leeven?
GOEDAART.
                                                                                        Wel hoe?
Wat heb je van doen als je dood bent?
KNYPAART.
                                                            Dat ’s ook waar. Kom, dit staa ik je toe.
(105) Maar aan myn géld niet te raaken dan zés maanden naa myn verscheijen.
’t Is meer gebeurd, dat iemand opstondt, die men na ’t graf wilde leijen.
GOEDAART.
Ik beloof ’t je; maar omdat myn Zoon, Dragonder Kapitein,
Alle dagen verwacht wordt, zal ’et jou, zo ik vermein,
Niet onaangenaam weezen de bruilóft zo lang te verschuiven.
KNYPAART.
(110) Neen tóch niet; maar we kunnen évenwél t’avond een boutje kluiven,
En ’t huuwelyk tot mynent sluiten.
GOEDAART.
                                                      Dat voegt ommers béter hier.
[p. 10]
KNYPAART.

’t Is ’t gebruik wél; maar ik verzoek ’t zo: élk zoent zen wyf op zyn manier.
Ik zal myn Bruid dan t’avond met een sleetje komen afhaalen.
GOEDAART.
Verstaa je ’t zo, fiat: ik zal dan, zonder te draalen
(115) Binnen een quartier uurs tot Notaris Lekkerbékje by je zyn,
Terwyl jy ons Kontract doet minuteeren.
KNYPAART.
                                                                Verlaatje op myn.


ZÉVENDE TOONEEL.

KNYPAART, KAREL.

KNYPAART.
NOu ben ik eerst lukkig, én buiten al myn verdrieten!
Wat vreugd, wat vermaak zal ik by zo een Engeltje genieten!
KAREL.
Kanaalje, achterklappers, lasteraars van zulk een eerlyk man,
(120) Als myn Vader is, te beschuldigen?
KNYPAART.
                                Wat is’er Karel? waar spreekje van?
KAREL.
Neen, hy is te wys, om aan zulk een zotterny te dénken,
Veel minder te doen. Zal jy zyn eer dus krénken?...
KNYPAART.
Wat is’er Karel? hoor je me niet?
KAREL.
                                                    O Vader! ik hadje niet gezien!
KNYPAART.
Wordt’er kwaalyk van ons gesprooken?
[p. 11]
KAREL.
                                                              Een deel impertinente liên,
(125) Die uitstrooijen dat jy, een man van zés en zéstig jaaren,
Die aan’t graveel én ’t podagra vast is, nóch weêr zoudt willen paaren.
KNYPAART.
Oh! oh! is ’t anders niet?
KAREL.
                                      Hoe Vader! is dat by jou dan niet met al?
Ik, die het tégendeel weet, dat ik dit affront verdraagen zal?
Neen Vader, ’k heb u te lief, om, zonder wraak, daar over heen te stappen.
KNYPAART.
(130) Wel wie heeft jou geordonneerd, dat jy dus van my zult snappen?
KAREL.
Wie anders, dan uw eigen belang, onze eer, én uw respéct?
KNYPAART.
Hoe heb ik ’t? Ik loof waarachtig dat de jongen met my gékt!
Hoor, ik verbiedje op ongenade... zie daar, óf’t zal hier honden!
KAREL.
Maar, dat het belachchelykste van alles wordt bevonden,
(135) Is, dat ze zeggen dat je zo vér van verstand zyt beroofd,
Dat je Izabelle voor u zélf verzoekt, die je aan my hebt verloofd.
KNYPAART.
Ze zeggen de waarheid; voor my zélf, én voor geen ander.
KAREL.
’t Is dollemans klap, zeid ik; myn Vader is te schrander,
En te goedaardig voor zyn Zoon; óf kwam hem een zótheid aan,
[p. 12]
(140) Dat hy geen meisje van achttien jaaren op zou slaan.
KNYPAART.
Ik verlies het geduld, én kan my niet bedwingen.
Geloof het óf niet; maar je zult myn Bruilóftsdicht hooren zingen
Zo haast de Kapitein der Dragonders, de Broêr van myn’ Bruid,
Die van daag komen moet, hier is, én met ons het huuwelyk sluit.
(145) Voor de rést zulje jou wachten Izabelle te zien óf te genaaken,
Of ik zelje op myn... hem, hem, ontérven én Steêkind maaken.


ACHTSTE TOONEEL.

FLIP, KAREL.

FLIP.
MYn Heer, ik heb je lang gewacht, én ’k ben bly dat ik je hier vind.
KAREL.
Och Flip! ...
FLIP.
                Ja, als je my van doen hebt ben ik jouw béste vrind.
Maar ik zie wél, je hebt de tyding al wég, die ik je meende te bréngen.
(150) Och Flip, ik liet me liever verwurgen als dat huuwelyk te gehéngen.
De liefde is wel zwak, die voor zulk een gehoorzaamheid zwicht.
Maar zou ’t wél moogelyk zyn, dat Goedaart zyn eer én plicht
Dus zou vergeeten, én zyn gegeeven woord weêr in den hals haalen?
[p. 13]

FLIP.
Ik heb het zélver gehoord.
KAREL.
                                        Ik kan myn gramschap niet bepaalen!
(155) En komt Izabelle dit te hooren, ze doorsteekt haar zélv’ ligt wél!
FLIP.
Zy dient het éven gaauw te weeten: want ze heeft de hoofdról in ’t Spél.
KAREL.
Neen, geloof my, laat die kwaade tyding van ons niet komen.
Wy moeten hier zélf redding maaken.
FLIP.
                                                            Fiat. Heb je iets veurgenomen,
Ontdék het my sléchts; ik ben zo goed als een Procureur
(160) Van kwaade zaaken, én réd my over al loffelyk deur:
Hoe disperaater wérk voor my, hoe liever; je hebt maar te spreeken.
Wil ik jouw Vaârs huis, óf dat van jouw Bruidsvaâr, in de brand steeken?
KAREL.
Wel schélm! wat doller gedachten?
FLIP.
                                                        Ik word duivels getémteerd
Van een duivelsche glorie, die my nacht én dag troebleert
(165) Om een eeuwige roem te behaalen voor myn stérven.
KAREL.
Hoe komt het, dat ’er zulke zotte fantazyen door jouw harssens zwérven?
FLIP.
Dat weet ik zélf niet; maar ik voel zo iets, ik weet niet wat,
Om in de waereld een naam te verkrygen, al was ’t door galg óf rad,
[p. 14]
Sints dat ik met leezen myn kóp heb gebrooken
(170) Van dien Héld, die Dianaas Témpel in de brand heeft gestooken.
En hier vind ik schoone stóf tot glorie, door wraak.
Of wilje dat ik, als Paris, jouw schoone Hélena ontschaak.
Laat my sléchts omspringen met deeze schrokkige Paaijen,
Die zich verbonden hebben, om je Izabelle te ontdraaijen.
KAREL.
(175) Spreek met meer respéct van hén, óf ik breekje den hals.
FLIP.
Pardonneer ’t aan myn glorie: want die maakt my als de duivel zo vals.
Ik loof waarachtig dat ik uit édel Spaansbloed bén gesprooten.
KAREL.
Zwyg: gints komt Goedaart; laat ik hooren óf ’t zo vast is beslooten;
Maar kom ten eersten weêr hier, én bedénk een goede raad,
(180) Om my te hélpen, zo hy me in myn wanhoop verlaat.


NÉGENDE TOONEEL.

KAREL, GOEDAART.

KAREL.
ACh, myn Heer! kan ik die droevige tyding gelooven,
Dat gy my van uw kind, van myn leeven, wilt berooven?
GOEDAART.
Wat zal ik je zeggen, Karel? ’t Is me van harten leed.
Ik had myn woord aan je Vader, niet aan jou, gegeeven, gelyk je weet:
(185) Hy heeft het zyne weêr ingetrokken, hem moet je ’t wyten.
[p. 15]
KAREL.
Ach, Heer Goedaart! wil de daad van uw naam niet versmyten.
Heb médedoogen met uw Dóchter, met my, uw aangenomen zoon.
GOEDAART.
Uw Vader heeft haar ten huuwelyk verzócht, ik heb ze hem niet aangeboôn.
Wat kan ik hier in doen?
KAREL.
                        Ik bid u om ons beider liefde, én leeven,
(190) Is het in uwe magt niet, om my uw Dóchter te geeven,
Dat gy niet toelaat dat zy met myn vader trouwt,
Daar zyn and’re braave minnaars; hy is oud én koud,
En Izabelle jong genoeg, om een schoon, ryk jongman af te wachten.
GOEDAART.
Ja maar, die vyf duizend guldens speelen niet in jouw gedachten,
(195) Die ik betaalen moet, achtervólgens ons gemaakt accoord,
Dat wy zo straks ondertékend hebben, indien ik myn woord
Niet gestand doe.
KAREL.
                        Myn Heer, ik zal u die som betaalen
Uit myne erffenis, zo haast de dood myn Vader komt te haalen.
GOEDAART.
Je begeert zyn stérven niet, neen; maar je wout dat ik ’t géld reeds had.
KAREL.
(200) Ik wénsch myn Vader geen kwaad; gy hebt myn zeggen al te stréng opgevat.
Maar vergeef het aan myn’ liefde, myn Heer, gy kunt ligt dénken...
[p. 16]
GOEDAART.
Ja tóch, dat jouw Vader je dat geld niet zal schénken
By zen leevendig lyf: want hy is met my verbonden door dat geschrift.
KAREL.
Myn liefste Heer Goedaart, dat gy wist met wélk een teedre drift
(205) Dat ik u bemind heb, sédert myne onnoz’le en jonge jaaren,
Toen Izabelle én ik nóch kleen, én buurkinderen waaren;
Van die tyd af, heb ik, door al uw vriendlyk onthaal,
U aangezien als myn eigen Vader, én wénschte duizend maal
Liever by u, dan by myn Vader, die my altyd lief had, te woonen.
GOEDAART.
(210) ,, Ik bekén dat die jongman my groote genégenheid komt betoonen!
KAREL.
Laat niet toe, myn Heer, dat uw Dóchter, nóch ik, in wanhoop geraak’.
GOEDAART.
Ik kan ze jou niet geeven, Karel, én dit ’s een afgedaane zaak.
KAREL.
Ik zal my échter de eer geeven haar flus af te komen haalen,
Om haar ter Schouwburg te geleiden.
GOEDAART.
                                                            Daar hoef je niet na te taalen.
(215) Zy heeft nu hoogwigtig belét: ook is zy van deeze nacht
Onpasselyk geworden, zo dat ze je niet verwacht.
KAREL.
Wordt my, door uw strafheid, dan ook ’t geluk van haar te zien, benoomen?
[p. 17]
GOEDAART.
Ik verwacht myn zoon de Dragonder, die alle uuren t’huis moet komen.
KAREL.
Ten minsten beloofme dan dat Izabelle niet met myn Vader trouwen zal.
GOEDAART.
(220) Ik verwacht myn Dragonder, zég ik, én ik beloof je... niet met al.


TIENDE TOONEEL.

FLIP, KAREL.

FLIP.
SChoone troost voor een Bruigom! én je schynt blyër als veur deezen,
Myn Heer, én ik zie de vrolykheid uit jouw weezen.
Je bént deur die saamenspraak wel grouwelyk gesticht?
KAREL.
Myn zaaken zyn niet verärgerd.
FLIP.
                                                  Ja, je hebt drommels veel verricht.
KAREL.
(225) Ik zou hem zékerlyk hebben kunnen ompraaten,
Zonder dat rouwkoopscontract van duizend Dukaaten.
FLIP.
Wel ja tóch! weet ik ’t niet? Ei lieve, Goedaart is mal.
Ik verwacht myn Dragonder, én ik beloof je... niemendal.
KAREL.
Wat middel? wat raad? Och had ik dit wérk met een ander te besléchten?
(230) Ik zou hem...
FLIP.
                              Wat afróssen, óf om de Bruid in duwél véchten.
Hoor, daar zyn midd’len wélker uitvoering niet naar de mutsaart ruikt.
[p. 18]
KAREL.
Myn zoete Flip, zo je jouw verstand, hier tót myn hulp, gebruikt,
Ik zal je zo lief hebben, dat, zie ik je eens weêr beschonken...
FLIP.
Pardonneerme, myn Heer, ik word myn leeven niet dronken:
(235) Maar onthouw evenwél jouw beloften: wie weet wat ’er kan geschiên?
KAREL.
En daarenboven beloof ik je, kan je myn Vader een kans af zien,
En zyn huuwelyk omstooten, honderd Dukatonnen in speetsie.
FLIP.
O, myn Heer! ik bén niet geintresseerd; maar je spreekt met discreetsie.
Wat zou men in deezen bedroefden tyd, om zo veel splint, niet doen?
(240) Jouw Vader zélf zal my hier in moeten hélpen, én met fatsoen,
Al zoud ik hem ook: want hy is gierig, de hélft van ’t géld verëeren.
Maar, zégme eens, eer hy jou flus kwam te quiteeren,
Hadje hem al de inpertinéntie van zyn inpertinént besluit
Wel veur oogen gestéld?
KAREL.
                                      Voorzéker. Maar hy scholdt my wat uit,
(245) Toen ik zei, dat ik hem dit zót huuwelyk wél zou belétten.
FLIP.
En heeft dit niets geholpen?
KAREL.
                                            Neen.
FLIP.
                                                    Ik zal het hem betaald zétten,
[p. 19]
Dien róttigen róchchelaar, die, zonder jouw verlóf,
Wil trouwen, én nóch met jouw Bruid! Dit’s al te gróf.
Ként hy den geprétendeerden Schoonbroêr?
KAREL.
                                                                      Niet, by myn weeten.
FLIP.
(250) My ként hy althans niet. Is de hond altyd op zyn tas gezéten?
KAREL.
Hy’s gieriger als ooit.
FLIP.
                                  ’k Moet zien óf ik Goedaart spreeken kan,
En myn Neef den Dragonder.
KAREL.
                                              Zég je my’er niet meer van?
FLIP.
Neen; maar wy zullen ons Spél in drie bedryven verdeelen;
En mislukt het ons, in het twéde Deel tót Goedaarts meê te speelen,
(255) Zal ik niet leedig zyn; maar bereiden alles voor het laatste Bedryf,
Waar in ik geen ról neem van een loogenagtig oud wyf.
Mids dat ik eerst van jouw Dukatonnen zie, voel, én hoor klinken.
De leepelklók klépt in myn kroeg; gaa jy t’huis by jouw Vaartje binken,
En kom, daar naa, byme.
KAREL.
                                        Beloofje me dat alles wél uitvallen zal?
FLIP.
(260) Ik verwacht myn Dragonder, én ik beloofje... niemendal.

Einde van het Eerste Bedryf.
Continue
[p. 20]

TWÉDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

IZABELLE, KATRYN.

IZABELLE.
O neen, myn lieve Katryn, ik heb zulk een téder gevoelen
Van myn Karels liefde, dat zyn brand nimmer zal verkoelen,
Al was het twintig jaar naa zyn natuurlyke dood.
KATRYN.
Twintig jaar naa zyn dood? ja die dat looft, is wél een groote malloot.
(265) Ik kén het humeur van de mans. Och lieve Jufvrouw, wat zouwen
Wy lukkig zyn, duurde haar liefde sléchts drie maanden naa het trouwen?
IZABELLE.
En nóch minder, geloof ik, wat men ook van zyne onstandvastigheid,
(Ligt, om twist tusschen ons te rókkenen) kwaadaardig heeft verbreid.
Hy heeft zo hoog gezwooren my eeuwig te beminnen,
(270) Dat ik niet twyffel óf hy meent het mét ziel én zinnen.
KATRYN.
Ja Meenen leid by Kortryk: ik zég van Karel juist geen kwaad;
Maar hoe dat ’et meerendeels met de vryers gaat.
Ze zyn zo heet als vuur in haar vryënde liefkoozeryen;
Dóch drie óf vier weeken getrouwd, laaten ze ’t hachje glyen,
(275) En worden zo koud als ys. Och, Jufvrouw! ze zyn ons zo haast moê!
[p. 21]
Vraag het eens aan getrouwde vrouwen.
IZABELLE.
                                                              Katryn, houw je mond toe:
Want ik zou nooit trouwen, dan om altyd gelukkig te leeven.
KATRYN.
De béste dagen die de Fórtuin aan jonge dóchters kan geeven,
Zyn, dieze genieten eenigen tyd voor, én kort naa den Bruilóftsdag:
(280) Dan worden ze opgepast, gediend met diep ontzag.
Men maakt gezélschap van allerlei plaizieren,
Men houdt Bal, stil, én open bezoek, de Bruid ziet haar vieren,
Wanneer ze door den Bruigom, als een Gilde ós, wordt omgeleid
By haar, én by zyn vrienden, ’t is overal zoetigheid
(285) Zonder verdriet. Men doet in den Schouwburg de logies huuren
Van ’t Schaapen én ’t Kalv’ren hók, daar geen konfituuren
Nóch and’re lekkernyen ontbreeken; men is daar zo vrank én vry
In ’t zoenen én stoeijen als in ’t Oesterhuis.
IZABELLE.
                                                                      Maar, wat voegje ’er al by!
KATRYN.
Byvoegen, Jufvrouw? Ja mogt ik het allegaar zéggen...
(290) Maar ik zal liever den vinger op den mond léggen.
IZABELLE.
Dat is ook bést: want ik voor my, vind het zeer kwaad
Voor jong vólk, dat met zulk een inzicht in de Komedie gaat,
En dat men aldus der aanschouweren aandacht komt te verstooren.
[p. 22]
KATRYN.
Och, weinige gaan’er om na het Spél te hooren;
(295) Maar komen meest als ’t half gedaan is, én zienze eens na ’t Tooneel,
Dat is als ’er gedanst wordt; zo dat ze zich zélf, geheel
Tót een bespóttelyk spéktakel van fatsoenelyke ménschen
Ten toon stellen, die ’er vaak uit de Schouwburg wénschen,
Terwyl ze oorzaak geeven tót het vuil spreeken van ’t gemeen.
IZABELLE.
(300) ’t Past niet aan braave burgers dóchters dus haar respéct te vertreên.
Ik, voor my, tracht, zo veel ik kan, diergelyken opspraak te vermyden:
En Juffers, die in den bak gaan zitten, kunnen zich daar van bevryden.
KATRYN.
Ja! Hebje die konditie veur van daag met Karel ook zo gemaakt?
IZABELLE.
Wél duidelyk. Maar me dunkt dat jouw tong vry lós aan ’t snappen geraakt.
KATRYN.
(305) Dat ik wél weet, Jufvrouw; én wyl we van deeze materie praaten,
Moet ik je eens een gedicht, op deeze stóf gerymd, leezen laaten.
IZABELLE.
Laat zien. Wél Katryn! Hoe kom jy hier aan? me dunkt ik kén de hand.
KATRYN.
Het is in den Schouwburg gevonden, én my, geleend van een Galant.
[p. 23]
IZABELLE, leest.
’k Moest dan Andromaché maar tot myn straf, zien speelen
    (310) Ter Schouwburg, gestóffeerd met meer als een Salét,
    ’t Geen élk ontsticht, én zich met voordacht rug’lings zét
Tot kaak’len, én verdoofd den glans der Treurtooneelen.

Dénk, hoe zulks de aandacht van een Dichter moet verveelen.
    Al schreit de droeve Weeuw, én ziet het staal gewét
    (315) Tot ’s Jongskens dood, én kiest, haar ’s ondanks, ’t bruiloftsbéd
Van Pyrrhus, niemand schynt in haar verdriet te deelen.

    Al vloekt Hermioné haar last, te wél volbragt,
    En schéldt Orést; die daagt de Dóchters van de nacht:
Men raast ’er tégens aan, in spyt der Tooneellisten.

    (320) Zo speeld de dart’le jeugd, door haar verward gerucht,
    Voor yders ogen een bespottelyke klucht,
Belust haar tyd en géld baldaadig te verkwisten.

KATRYN.
Wél Jufvrouw?
IZABELLE.
                        Ik vind dit Gedicht fraai, én vry zédig in het berispen.
KATRYN.
Ja, had ik ’et gemaakt, ik zou die spoorloosheid wél anders gispen.
(325) Ik zou...
IZABELLE.
                    Je zoud wél wat op jouw bakkes krygen met al jouw achterklap!
KATRYN.
Wél Jufvrouw, ik spreek niemand zyn eer te na, al schoon ik wat snap.
Maar ik weet wél waar ’t jou schort; de tyd moet je lang duuren,
Om dat Karel niet komt.
[p. 24]
IZABELLE.
                                      Je maakt al te veel kuuren.
KATRYN.
Dat is ook waar; maar de vrouwen maaken ’er nóch veel meer,
(330) Principaal die zo wat naar de mode leeven.
IZABELLE.
                                                                            Wél wat nu weêr?
KATRYN.
Niet anders, als dat ik je, zonder jouw zédigheid te verwild’ren,
’t Portrét van de hédendaagsche Kokketjes graag af wou schild’ren.
Maar weet je wél Jufvrouw, wat het woord Kokkette te zeggen mag zyn?
IZABELLE.
Dat weet ik niet. Ik geloof een vryërzieke Juffer, naar allen schyn;
(335) Een’ die zich zo wat dartel toont in all’ haar’ manieren.
KATRYN.
Met verlóf Jufvrouw, myn’ gedachten zyn van daag wat lós aan ’t zwieren.
En daarom, indien ik zo wat van den ós op den ézel praat,
Ik smyt maar een stók in ’t honderd, ik dénk aan geen kwaad.
Ik héb eens van een verstandig Dókter hooren zeggen
(340) Dat de vrouwen heur ziel dwars in de maag hebben leggen,
Om dat ze altyd régelrécht dwars tégens het voornemen, én den wil.
Van de mannen zich aan willen kanten.
IZABELLE.
                                                              O meid! zwyg stil.
KATRYN.
Hoor, óf ik ’et zég, dan óf ik het in myn hart hou beslooten,
[p. 25]
De mans én de vrouwen zyn all’ met één sóp overgooten.
(345) Ze zyn allegaâr verbasterd; om dat ’er geen deugd in steekt.
IZABELLE.
Je bént een’ Misantrope, die van alle ménschen kwaad spreekt.
KATRYN.
En jy nóch wat jong Jufvrouw, én in ’t Salét onérvaaren.
Je hebt nóch niet veel gezien, óf gehoord in jouw jonge jaaren:
Je weet nóch de réchte karakters van de waereld niet;
(350) Maar de tyd zal maaken dat je uit andere oogen ziet.
Maar hoor, Jufvrouw, eer wy van dit praatje afraaken,
Moet ik je, als gezeid is, eerst eens een nette schildery maaken
Van de hédendaagsche Kokketjes; én dat tot jouw profyt;
Opdat alle kwaade schyn van jou mag worden gemyd.
(355) Stélje eens een schoon klein Schépsel te vooren,
Dat door het gezicht jouw oogen kan bekooren:
Dat nou behaagen schépt in dit, én dan weêr in dat:
Dat nou aanneemt, het geen het flus verstooten had;
Dat zich opdoet als een Engel veur je vyf zinnen;
(360) Maar niet dan een loutere Harpy is van binnen.
Daar is een zéker hoofdroerend Vogeltje, óf je ’t weet,
Dat by de Vogelmélkers een Sysje heet;
Hier moet je ’t hoofd van neemen met de hippelende beenen,
En neemen de tong van een Serpént met eenen;
(365) ’t Gezicht van een Baziliskes, de natuur van een Kat:
De behéndigheid van een Aap, én ’t fenyn van een Pad:
De inclinatie van een Nachtuil, én dan moetje gaan haalen
De verändering van de Maan, én de kracht der Zonnestraalen;
[p. 26]
Trék over al deezen hutspót een wit ménschenvél heen.
(370) En voeg de armen én beenen, én al wat ’er toe hoort, by een.
Dan zal de Schildery, dien ik je daar heb gegeeven,
Jou een’ Kokkette doen zien, zo nét gemaakt als het leeven.
IZABELLE.
Waar haalje ’t van daan?
KATRYN.
                                        ’k Hoor vólk; ligt is ’t Karel daar je zo na verlangt.


TWÉDE TOONEEL.

GOEDAART, IZABELLE, KATRYN.

GOEDAART.
ZUsje, ik heb je iets te zeggen, daar ons beider géluk van af hangt.
(375) Toon dat je wél opgevoed bént met my gehoorzaam te weezen.
IZABELLE.
Je hebt geen réden, Vader, om het tégendeel te vreezen.
GOEDAART.
Heer Knypaart die jou gisteren voor zyn zoon Karel tot vrouw
Heeft verzócht, is veränderd, én heeft het oog nu op jou,
Voor hem zélf.
IZABELLE.
                        Op my? Wat hoor ik!
KATRYN.
                                                          Wél watte praatjes!
(380) Neen, neen, dat is de meining niet van Kaatjes.
Zou jy zo een jong meisje, by ’er leevendige lyf,
Begraaven met een oud man, die heel stókstyf,
Al de corruptien die in de stad zyn, in zyn wambes moet draagen?
[p. 27]
GOEDAART.
Ik heb hém haar beloofd, én ’t moet haar behaagen.
(385) Wy hebben een Acte gepasseerd, waar meê wy malkaâr
Reciprokelyk verbinden den één aan den aâr
Vyf duizend guldens, rouwkoop, kontant géld, te betaalen...
KATRYN.
Dat ik die geeven moest, Heer? waar zoude ik die haalen!
GOEDAART.
Dat ’s te zéggen, die zyn woord niet houdt. Ik weet wél, hy is omtrént
(390) Vyf én zéstig jaar; dóch hy is het leeven gewénd,
En schynt maar vyf én veertig; én heeft kluiten.
KATRYN.
De ontstéltenis van Izabelle belét haar te besluiten
Jou te antwoorden, zy draagt je te veel ontzag.
Maar zo ik jou vrymoedig haar meening zéggen mag,
(395) Heer Knypaart is veur haar niet gebooren.
GOEDAART.
Voor haar niet gebooren? wél daar zal je van hooren.
Hoor Zusje, beraadje wél, én gehoorzaam my
Als een lieve dóchter, én wees verzékerd dat hy
Jou binnen een uur met een sleedtje zal komen haalen,
(400) En tot zynent geleiden, om daar zonder te faalen,
Met ons, het Huuwelykskontract te tékenen.
KATRYN.
                                                                        Wél wis.
Je meugt rékenen dat zulks al geklonken is.
GOEDAART.
Wat zégje?
KATRYN.
            Oh niemendal.
GOEDAART.
                          Ik kom straks weer. ,, Och wat heb ik bedreeven!
,, Ik vreesde wél dat ik al te haastig myn woordt had gegeeven.


[p. 28]

DÉRDE TOONEEL.

IZABELLE, KATRYN.

IZABELLE.
(405) WElk een wreedheid, dat wy de ófferande moeten zyn
Van onze ouders gierigheid: welk een hartzeer, Katryn,
Daar wy, hach’lyk, maar ééns in ons leeven zullen trouwen,
Dat het ons niet vry staat de keur daar van te behouwen?
KATRYN.
O Jufvrouw, je zult jouw bekomst wel krygen met één man.
(410) Maar ik bekén, het gedoen van jouw Vader staat my niet an.
Evenwél scheen hy in ’t wég gaan met jou wat bewoogen.
Hoor, de ouders willen somtyds zyn bedroogen.
Veins dat je hem gehoorzaamen wilt.
IZABELLE.
                                                          Wél Katryn, ik schrik!
Zou jy, tégens myne inclinatie, my raaden dat ik
(415) Myn Vader met een opgeraapte leugen zou paaijen.
KATRYN.
Dat zég ik niet, je moest myn meining niet verdraaijen.
’t Is sléchts om tyd te winnen dat je dit eenvoudig veinst.
O dat al het vrouwvólk, dat anders spreekt, als het peinst,
Een karbonkel op de neus kreeg, wat zouwen ’er een hoopen
(420) Vrouwen met gekarbonkelde neuzen door de stad loopen!
[p. 29]
IZABELLE.
Zyn eerlykheid én dat geschrift verbindt hem al te stérk.
KATRYN.
’t Is waar, dat geschrift is veur ons een verdord wérk.
Maar luister Jufvrouw, tyd gewonnen is veel gewonnen.
Het gaeren wordt wél gehaspeld als’t wél is gesponnen.
(425) Jouw broer de Dragonder wordt alle oogenblikken verwacht.
Ik gaa Flip opzoeken, én wy zullen met alle kracht,
Om dit hylik te stremmen, wél een stok in ’t wiel steeken.
Daar is jouw Vader, ik gaa; maak nou een and’re taal te spreeken.


VIERDE TOONEEL.

GOEDAART, IZABELLE.

GOEDAART.
W El liefste Dóchter, heb je je nou wat béter beraân?
IZABELLE.
(430) Ja Vader, ik zal alles doen, zo als je ’t zélf zult verstaan.
GOEDAART.
Dat is my lief; maar dan behoorde je niet te schreijen.
IZABELLE.
Ik bén je gehoorzaam Vader, én meer moet je niet van my verbeijen,
GOEDAART.
Ja, maar ik wénschte dat die gehoorzaamheid ongedwongen was.
Jouw hartzeer, lieve zusje, smart my vry wat, in dit kas.
IZABELLE.
(435) Dénk daar niet om, Vaderlief, geschikte kinderen
Schikken zich in alles naar den wil van de ouders, dit moetje niet hinderen.
[p. 30]
GOEDAART.
Och die vyf duizend guldens léggen my zo zwaar op het hart!
IZABELLE.
Wél Vader, op dat je van dat pak ontslaagen werdt,
Geef my zo veel te minder ten huuwelyk.
GOEDAART.
                                                                  Dat is te zéggen!..
(440) Maar hoor, kindt, om jou myn meening uit te léggen,
Vertrouw je op myn goedheid, ik beloof je niemendal;
Laat alles aan den uitslag zo als de zaak zich schikken zal.
Op conditie, dat jy in de paalen van geschiktheid zult blyven,
En geen buitenspoorigheid nóch zótterny bedryven:
(445) Want wég te loopen, óf iets diergelyks te doen,
Voegt geheel niet aan dóchters van jouw fatsoen.
En doe je anders, wil ik je van myn leeven
Niet meer zien, nóch zulk een’ laffe misslag vergeeven.


VYFDE TOONEEL.

KATRYN, IZABELLE, GOEDAART.

KATRYN.
MEn Heer, daar is een Wynkoopers knécht, die na Jufvrouw vraagt.
IZABELLE.
                                                                                              Hoe! na my?
GOEDAART.
(450) Na Izabelle?
IZABELLE.
                          ’t Is ligt de knécht van de sleê.
KATRYN.
                                                            Neen, hy heeft een stópmés op zy,
Met een sloof om’t lyf.
[p. 31]
GOEDAART.
                                      Zég, wat is zyn begeeren?
KATRYN.
Dat kan ik niet zéggen.
GOEDAART.
                                    Dat hy hier kom.

ZÉSDE TOONEEL.

FLIP, GOEDAART, IZABELLE.

FLIP.
                                                                  WIl me verékskuzeeren.
Gendag, Jufvrouw. Bén jy Izabelle, én is dit jouw Bruid?
Ik meen jouw Bruigom? Neen hy ziet ’er niet Bruigomachtig uit.
(455) Ik geloof het is jouw Papa, én die moet ik een goede tyding zéggen.
GOEDAART.
Vryër, maak het kort, óf ik zou je een éndtje houts tusschen de ooren léggen.
Spreek, wie bénje?
FLIP.
                              Men Heer, ik bén al een koddige snaak.
Somtyds woon ik in de Zwaan, én dan eens in de Draak.
Ik leef als de Schildpad, over al t’huis; ’t zyn geen droomen:
(460) Want ik bén van alle markten weêr gekomen.
Nou speel ik eens veur meester, én dan veur knécht.
Je zult me wél kénnen zo haast ik ’t je heb gezégd.
’t Is met my, men Heer, twaalf ambachten, én dartien ongelukken.
Alteméts gaa ik récht, én alteméts eens op krukken.
(465) Kénje de Wynkoopers knécht niet van wylen Monsieur Goujat?
[p. 32]
Je hebt somtyds wél een Anker wyn van hem gehad,
Dat ik je t’huis brógt door den régel van driën in ’t gebrooken.
GOEDAART.
Dat moet hier naast geweest zyn: want ik heb myn leeven niet geslooken.
FLIP.
En nou woon ik, om uwer lieden te dienen, in de herbérg Pontak.
GOEDAART.
(470) Hoe! een Herbérgiersknecht met een stópmés? Neen maat, dat is wrak.
FLIP.
’t Doet niet, men Heer: fatsoenlyke Waerden zyn nou allegaar Wynkoopers.
GOEDAART.
Ja, ook allegaar Brouwers, Stommers, én Kandysieroopers,
Droefwyn, én Razynparssers, én méngers van Apple én Peeredrank.
Maar wat goede tyding bréng je my? spreek zonder veel gestank.
FLIP.
(475) Ik bréngje de tyding, dat jouw zoon in de Stad geärriveerd ,,is,
En dat hy tot Monsieur Lombard, in Pontak gelogeerd ,,is?
GOEDAART.
In de Kalverstraat?
FLIP.
                            By de jonge Roelófsteeg, naast het Kóffihuis Royaal;
Daar hy, gelaersd én gespoord, afreekent met zyn Dragonders in de zaal.
Een daar van, is myn kozyn, die t’avond na Workum moet vaaren.
(480) O men Heer, de Friesen zyn braave sóldaaten, sints eenige jaaren!
[p. 33]
En de schoonste paerden komen ook uit Friesland van daan.
Je hebt de Sneeker Reus wél gekénd, een man als een Maan?
Je moet weeten, dat myn Kozyn is de bemindste van jouw Zoons sóldaaten.
Maar omdat jouw zoon daar in de herbérg heeft hooren praaten,
(485) Dat het jou in ’t hoofd is geslagen; dat ’s gezégd geslagen in ’t hoofd,
Door berouw dat je jouw dóchter aan een oud man hebt verloofd,
Wil hy hem niet ontlaerzen veur dat hy de waarheid daar van zal weeten,
En hy is, hierom, zo gék geworden, dat hy niet meer wil eeten;
Maar drinken! zat: de ééne flés Pontak naa den âar.
(490) En dat ieder teug op de herstélling van zyn krankzinnige Vaar.
GOEDAART.
Hoe! ik dol, omdat ik geen duizend Dukaaten wil verliezen?
IZABELLE.
Vader, wacht Monfreer af, óf die een andere wég wist te kiezen.
FLIP.
Wél geraân! Maar hy heeft in een belégering van een zékere stad,
Een vier én twintig ponders brutaal om zyne ooren gehad,
(495) Die hem, by geluk, maar het puntje van de neus heeft afgesorreld...
GOEDAART.
Ja wél, ik geloof, vryër, jy hebt wat te veel geborreld.
FLIP.
Zo dat je ’em niet kennen zult.
[p. 34]
GOEDAART.
                                                Dat zullen we dan zien.
Kom, bréng me by hem.
FLIP.
                                      Dat kan zo haast niet geschiên.
Een stuk wyn, aan ’t arbeiden, moet ik eerst gaan afsteeken,
(500) En dan myn Kozyn, die ik aan de Veerman moet bréngen, nóch spreeken.
Maar wat antwoord?
GOEDAART.
                              Je hebt, om daar te gaan, nou immers geen tyd.
FLIP.
Dat ’s waar; dóch om antwoord te bréngen, is’er nóch wél zo veel respyt.
Wat beliefje?
GOEDAART.
                    Ik gaa by Heer Knypaart, in de drie goude Nyptangen,
Hier by; zég hem dat; én dat hy jou maar warmtjes doet ophangen.


ZÉVENDE TOONEEL.

KATRYN, GOEDAART, IZABELLE, FLIP.

KATRYN.
(505) MEn Heer, men Heer, daar is Jufvrouws Bruigom, in een sleê!
GOEDAART.
                                                                                      Dat ’s heel goed!
En jy, gaa je niet schuiven, zonder dat men ’t jou zeggen moet?
Katryn, verzoek beleefd, óf de Bruigom belieft hier te komen.


[p. 35]

ACHTSTE TOONEEL.

GOEDAART, IZABELLE.

GOEDAART.
IK wil niet hoopen dat ’er iets tégen ons wordt ondernomen.
Maar wat zal ik evenwél dénken van deez’ Wynkoopers knécht?
(510) Ik moet zélf na Pontak gaan, én zien óf hy de waarheid heeft gezégd.
Jy moogt ondertusschen met Heer Knypaart wat praaten.


NÉGENDE TOONEEL.

KAREL, GOEDAART, IZABELLE, KATRYN.

KAREL.
MYn Heer, ’k verzoek eerbiedig dat je aan Mêjufvrouw gelieft toe te laaten,
Dat ik haar, om POLYXENA te zien speelen, met my
Na de Schouwburg mag geleiden.
GOEDAART, tégens Katryn, die weg gaat.
                                                      O jou valsche pry!
(515) Heer Karel, je weet wat ik je gezégd heb; ’t mag niet geschieden:
Uw Vader heeft myn woord, én men dryft de spót niet met eerlyke lieden.
IZABELLE.
Maar Vader de plaatsen zyn besprooken, én ’t is een tréff’lyk Spél,
Met een nieuw Kluchtspél van de VERMISTE MOLENAAR.
GOEDAART.
                                                                                            Ik geloof het wél;
Maar zégme eens: wat vermaak kan daar te haalen weezen?
[p. 36]
(520) Alles wat me ’er vertoont, wordt de Speelers uit het boek voorgeleezen.
En Heer Knypaart moet hier daat’lyk zyn, om Izabelle, zyn Bruid
Na zynent te geleiden, om daar, vólgens ons beider besluit,
Het Huuwelykskontrakt nóch van avond te tékenen.
KAREL.
Ach! moet ik Izabelle dan, voor my verlooren rékenen?
GOEDAART.
(525) Weez’ gehoorzaam als zy, én ik geefje myn’ schoone én ryke Nicht.
KAREL.
Een’ van jongs op ingewortelde liefde vergeetmen niet zo ligt!


TIENDE TOONEEL.

KATRYN, GOEDAART, KNYPAART, met een blonde pruik, jeugdig, dóch niet belachelyk opgeschikt, omwandelende; IZABELLE, KAREL, achter haar.

KATRYN.
HA, ha, ha, ha, ha! Ik kan me van lachchen niet onthouwen!
GOEDAART.
Wat is’er nou weêr, zóttin? Ik zal je wat op je bakkes touwen.
KATRYN.
Ha, ha, ha, ha! Een mierige Fransche Dansmeester, die na jou vraagt.
GOEDAART.
(530) Ik loof waarachtig, dat de meid my van daag wat plaagt!
KATRYN.
Kyk, kyk, men Heer! Is’et jouw Bruigom niet, zo laat ik me hangen.
[p. 37]
KNYPAART.
Fa, la, la, la. Salut. Excelénte Izabelle, jouw inkarnaate wangen,
Jouw azuure oogen, jouw... schoone Aquilyne neus,
Jouw... gekloofde kin... glad veurhoofd... ’t is alles amoureus;
(535) Maar principalyk die lieve flonk’rende Arendsoogen,
Hebben my zodaanig in jouw liefdens nét getoogen,
Dat... ja dat... by éxempel... dat jy, als een Roofvogel, myn hart
Uit het lyf hebt gerukt, én in jouw klaauwen houdt benárd.
KATRYN.
Wel jé! dat zyn kompliménten; dat is eerst Réderyken!
(540) Hier meugen onze Komediemaakers de broek wél veur stryken!
Terwyl Knypaart zich omgekeerd heeft, én fniest, gaat Karel voor Izabelle staan.
KNYPAART.
Ja minlyke Izabél... Maar hoe duivel, jongen, kom jy hier,
Daar ’t je zo strikt verboôn was?
KAREL.
                                    Ontstél je niet,Vaderlief; ei, maak geen getier.
Als je de réden hoort, Vader, zulje wél haast bedaaren.
KNYPAART.
Ik wilje niet hooren.
GOEDAART.
                                My ook niet?
KNYPAART.
                                                    U, Heer Goedaart? ja gaaren.
GOEDAART.
(545) Wél, omhéls uw Zoon dan. Ik heb hem gedisponeerd,
Om met myn Nicht Leönoor te trouwen, zo jy ’t consenteert.
[p. 38]
KNYPAART.
Zo staat hy jouw Dóchter dan af?
KAREL.
                                                    Ja Vader, om u te gehoorzaamen.
KNYPAART.
En wat zeit myn’ Engelin?
IZABELLE.
                                        Ik zal, vólgens het betaamen,
Op Karels voorbeeld, myn Papa, ook onderdaanig zyn;
(550) Te meer, omdat hy me opschiet, zonder hartzeer, óf pyn.
KNYPAART.
Daar heb ik je allebei te liever om, én ik zal ’t ook érkennen.
De tyd duurt me dat we niet alreeds tót onzent bennen,
Belief je, Heer Goedaart, dat we gaan?
GOEDAART.
                                                Myn Zoon, zeggen ze, is in de stad:
Ik moet zien óf ’t waar is.
KNYPAART.
                                        Ik wou dat je ’em al gevonden had.
(555) Men zeit, hy is heel zachtmoedig, én leeft niet wreed, als een Dragonder.
KAREL.
Goedaardig als jouw Bruid, Vader. O ’t is een lam; ook is ’t geen wonder,
Hy ’s wél opgevoed.
KNYPAART.
                                Ook, zeggenze, is hy heel civiel én koertois.
KAREL.
Zo is ’t Vader.
KNYPAART, tégens Goedaart.
                    Bréng hem mêe, myn Heer, met zyn Dragonders Hautbois,
Om ons met heur fanfaren over tafel wat te recréeeren
[p. 39]
(560) Gut! als wy getrouwd zyn, Békje, hoe wil ik jou karesseeren!
KATRYN.
,, Ja afgryselyk!
KNYPAART, tégens Izabelle.
                        Beliefje dat we gaan?
KATRYN.
                                                      ,, Dat ik dorst, ik gaf hem een klap!
GOEDAART, tégens Knypaart.
Neen, myn Heer, naa u.
KAREL.
                                    Vader, het is wat donker aan de trap,
Beliefje dat ik Mejufvrouw de hand leen, je mogt vallen.
KNYPAART.
Neen, dat past my béter; volg jy: ik houw van geen mallen.
KAREL, tégens Goedaart.
(565) Ach! deeze inwikkeling, myn Heer, bréngt me op nieuw in de ly!
GOEDAART.
Uw Vader wacht. Weet je een rédding, stéltze in ’t wérk buiten my.

Einde van het Twéde Bedryf.
Continue
[p. 40]

DÉRDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

KNYPAART, KATRYN, IZABELLE, KAREL.

KNYPAART.
HIer zie je, myn gekandilezeert Bruidtje, de zaal die veur jou bereid ,, is,
Om ons huuwelyk te sluiten, waar van de knoop zo goed als geleid ,, is.
Hier zulje jou straks in possessie zien van my, én van al myn goed...
KATRYN.
(570) ,, Ja, dat van een oude Paai, ruikt goorer als zuure karremélk doet.
KNYPAART.
En, met een wélkomkusje, belieft van jouw Bruigom te accepteeren
Deeze snoer Paerlen, die ik je uit zuivre liefde kom verëeren.
IZABELLE.
O, myn Heer, dat ’s onverdiend.
KNYPAART.
                                                  Neem maar, ’t is uit klinklaare gunst.
KATRYN.
Neem, neem sléchts aan, jufvrouw. Hebben is hebben; maar krygen is kunst.
KNYPAART.
(575) Zyn ze wat besmeuld, ze moeten jou zo veel te meer behaagen,
Om dat ze myn’ zalige vrouw twintig jaar om heur hals heit gedraagen.
IZABELLE.
Al was dat niet, myn Heer; al wat van u komt, is my altyd lief.
[p. 41]
KNYPAART.
Dat zyn eerst zoete woorden! Wat bén ik gelukkig Karel! Slief?
KAREL.
Ik zég ja, Vader.
KNYPAART.
                          Ik wénsch je, met haar Nicht, ook zo gelukkig.
KAREL.
(580) Daar dank ik je voor, Vader.
KNYPAART.
                                                  Maar, me dunkt, je ziet zo drukkig?
KATRYN.
Dat ’s geen wonder: die verliest, men Heer, kan niet vrolyk zyn.
KNYPAART.
Is ’t van jouw plaizier, Bruidtje, dat je Nicht nou komt op ons sluitféstyn?
IZABELLE.
Al zo ’t myn Heer belieft.
KNYPAART.
                                        Dat zyn eerst zoete woorden!
Zie daar, ik moetje omhélzen, al zou men my vermoorden.
KAREL, hem weêrhoudende.
(585) Het is my lief, Vader, dat Mejufvrouw u zulken genoegen geeft;
En ik hoop dat gy haast nóch béter zult zien hoe lief dat ze u heeft.
KNYPAART.
Wat dunkje, Karel, wilje jouw Bruidtje hier gaan verzoeken;
Terwyl ik aan de myne, myn kraakpórselein laat zien, én myn’ boeken?
KAREL.
Al zo ’t Vader belieft. Maar vergeet voor al niet die zilv’re doos
[p. 42]
(590) Met goude Medailles, die gy sédert zo lang een poos
Opgegaard hebt: ik geloof ze zullen Mêjufvrouw wél gevallen.
KNYPAART, de hand op zyn Zoons mond léggende.
Oh Bruidtje, myn zoon zeit dat maar om wat te mallen.
Maar myn’ Schilderyen! ...
KATRYN.
                                        Jufvrouw, zie daar, myn tanden wateren al
Dat ik die kóstelyke gouddoos eens zien, én handelen zal.
KAREL.
(595) Dan heeft myn Vader nóch zo veel dierbaar gesteente, én ringen! ...
KATRYN.
Heer!
KAREL.
        En een groote yz’re kist vol gemunt goud...
KATRYN.
                                                                            Heer, watte dingen!
KAREL.
En een and’re kist, próp vol kraagmannetjes...
KATRYN.
                                                                        Wél Heer! Is het waar?
KAREL.
En dan nóch een kist vol oude Bankryksdaalders van honderd jaar.
KATRYN.
Gut Jufvrouw, hoe willen we ons in al dat géld omwéntelen!
(600) Maar, à propos, myn tong geraakt weer lós aan ’t tréntelen.
Met verlóf, dat ik het vraag; men Heer is ommers geen Prokureur?
KNYPAART, met een straffe stém.
De Duivel, meid! waarom vraagje dat?
[p. 43]
KATRYN.
                                        Oh, myn Heer, niet aars als om de geur:
Want in de heele stad, weet ik geen éénig ménsch te noemen
Als een Prokureur die van zulke drie kisten vol géld kan roemen.
IZABELLE.
(605) Jouw tong geraakt weêr aan ’t ratelen. Ik zég dat je zwygt.


TWÉDE TOONEEL.

GRIET, KNYPAART, KAREL, IZABELLE, KATRYN.

GRIET.
Sinjeur, weetje wél dat je hier alreeds bezoek krygt?
KNYPAART.
Wat veur bezoek?
GRIET.
                            Twie jonge borstjes, ’t zyn Notaris klérken.
KNYPAART.
Is ’er de Notaris niet by?
GRIET.
                                        Neen; maar, naar dat ze laeten mérken,
Zél die heur vólgen.
KNYPAART.
                                Laat ze in ’t veurhuis toeven, én sluit de deur.
(610) ’k Verwacht niemand als myn Bruidtsvader met zyn Zoon, verstaaje?
GRIET.
                                                                                            Hiel wél, Sinjeur.


[p. 44]

DÉRDE TOONEEL.

KNYPAART, KATRYN, IZABELLE, KAREL.

KNYPAART.
Wél Bruidtje, willen we nou myn Biblioteek eens gaan bekyken?
KATRYN.
Ja, die gouddoos, én géldkisten zullen ons béter gelyken.
KNYPAART.
Dan zal ik je nóch laaten zien een Kabinét heel befaamd,
Vol Uiltjes, én Slangen, én een schoon jongman in ’t geraamt’.
KATRYN.
(615) Ja, die zien we liever in ’t vlees.
KNYPAART.
                                                En zo veel monsters in spirituswater.
Ook, onder anderen, een leevendig gevilde rósse Sater.
Schulpjes, Eijerdópjes, Veugeltjes, én Keisteentjes van alle soort.
KATRYN.
Ik wou dat je ’er een had zo groot als die van Amersfoort.
KNYPAART.
Dat het jouw meid niet was, Bruidtje, ze kreeg wat op ’er lappen.
IZABELLE.
(620) Ze heeft iets boven de winkbraauwen, laat ’er wat snappen.
En gaan we, als ’t u belieft.


[p. 45]

VIERDE TOONEEL.

JÓRDEN, IZABELLE, KNYPAART,
KAREL, KATRYN.

JÓRDEN.
                                        OCh Sinjeur, wat gaet ons an!
Ons huis is vol Dragonders, én niemend weet ’er van
Hoe dat ze van afteren daer in gekommen bennen,
Of heur paerden mosten vleugels hebben, gelyk onze hennen.
(625) De Kapitein het ’er op de plaats in slagórde gestéld,
As óf hy ons huis wou bestórmen mit gewéld;
Maar vindende de deur open, scheen hy te vreeden,
En is op zyn paerd ienssloegs in huis ereeden
Nae de béste kamer, daer ien Dragonder zyn paerd
(630) An de Lédekant het ebonden. Gut Sieur, ik bin zo vervaerd!
Ze snoff’len ’t hiele huis deur van onderen tut boven,
En spreekt me ’er teugen, dreigen ze ons de kóp te klooven.
Maar hoe verbaasd dat ik ook bin, lach ik me évengaauw slap;
Omdat al den brui verhongerd, schreeuwt: de knap, de knap, de knap!
IZABELLE.
(635) Wees niet bang,Vryër, ik zal dat onweêr wél kalmen;
’t Zal wis monfreer zyn; kom Katryn, zonder te talmen,
Dat ik hem wélkom heet.
KNYPAART.
                                        Wélkom? Wat duiker, dat ’s geen fatsoen!
Wat heit hy hier met zyn heele Kompagnie te doen?
JÓRDEN.
Ze hebben zwarte knévels, zo lang as staerten van Katten.
[p. 46]
IZABELLE.
(640) Hem te verwéllekomen, zal myn Heer niet euvel opvatten?


VYFDE TOONEEL.

KNYPAART, KAREL.

KNYPAART.
BLyf jy. Zeid je me niet, Karel, dat je deeze Kapitein wél ként?
KAREL.
Ja Vader, én het is de braafste én de koeragieuste vént
Van ons heele land, én die in drie en twintig Véldslagen
Is geweest, daar hy altyd de Victorie heeft hélpen wég draagen.
KNYPAART.
(645) Wél hoor: terwyl hy jouw vriend is, zo moetje maaken dat
Zyn vólk straks vertrékt: want ik heb altyd een schrik veur zulk ruigt’ gehad.
KAREL.
Ik zal myn bést doen, Vader, dat meugje vry gelooven;
Maar ’k hoor iemand: ligt komt hy met zyn zuster na boven.


ZÉSDE TOONEEL.

FLIP, als een Dragonders Kapitein, in een gegallonneerde Koffi gekoleurde rók, een geborduurde hoed, met witte pluimen, een gemaakt kleen zwart kattebaerdje, én een zwart pleistertje over de neus, én gelaerst, KNYPAART, IZABELLE, KATRYN, KAREL.

FLIP.
ZO dat ik, mon chér ma Soeur, hier nóch gekomen bén van pas:
[p. 47]
(650) Want zo haast ik t’huis vernam dat mon Peer hier met u was,
Ben ik, te Póst, hier na toe komen galloppeeren:...
KNYPAART.
,, Och, hadje den hals gebrooken, zou je ons hier niet Dragonneeren!
FLIP.
Want ik bén, dat je ’t weet, zo expeditif als een Demon.
KNYPAART, tégens Karel.
Wat ziet hy ’er wreed uit!
FLIP.
                                        Maar, waar is myn Papa mignon?
IZABELLE.
(655) Monfreer, hy wordt verwacht.
FLIP.
                                                      En wat zyn dat veur twee Aapen?
KATRYN.
Wél jé, men Heer! by den één zal jouw Maseur haast slaapen.
FLIP.
Wélke is dan haar Bruigom?
KATRYN.
                                            Dat weet ze zélf nóch niet: ligt bei te gaar.
FLIP.
Altoos die jonge mélkmuil dient haar niet; dat was geen goed paar:
Want ik heb myn Vader heel dikwils hooren zeggen
(660) Dat hy haar nooit geen man wilde toeleggen
Onder de zéventig jaar.
KNYPAART, tégens Karel.
                                    Die Kapitein heeft verstand!
KATRYN.
Raad nou, wie van tweên.
FLIP.
                                        Wél, dat Stókje schynt nóch fiks én galant.
[p. 48]
Is hy ’t? Futur Beaufreer, moi, par mon foi, toi felicite
Avec mon Masoeur, qui, le Diable t’emporte, a biande merite.
(665) ’t Is een meid als een wolk, én ik roep haagen en véld haars gelyk
Van al de Aberdaan meisjes op de Haarlemmerdyk;
Van schoonheid, wél te verstaan, én poezelige armen.
Wat ben je heureus jouw voeten by haar te verwarmen,
Want futur Beaufreer, dat jy trouwt met zulk een flukse meid,
(670) Gelooven we is meer om ’t gezélschap, dat ’s gezégd om de Sociëteit.
Als om by myn Masoeur, veel Naaneeven aan te kweeken.
O, ’t is een Duifje zonder gal! al kwam je’er nou straks den hals te breeken,
Ze zou ’er morgen niet een énkel kwaad woord van réppen.
KATRYN.
                                                                                              O neen.
KNYPAART.
Myn Heer is van een goed humeur: én met myn huuwlyk wél te vreên?
FLIP.
(675) Wat doet die jonge Kadét hier? Maar bén ik niet bedroogen
Is ’t Karel. Ha, mon Amice! ik staa heel opgetoogen
Jou hier te zien!
KAREL.
                        Gy zult het niet meer zyn als gy weet het geval
Dat dit myn Vader is die met uw Zuster trouwen zal.
FLIP.
Wél, dat ’s my lief te hooren: ik kon hem maar door reputaasie,
(680) En ik doe u beiden dan, hier over myn congratulaasie.
[p. 49]
KATRYN, tégens KNYPAART.
Je bent wél lukkig, dat je zo een Kapitein tot Schoonbroêr krygt.
FLIP.
Hoe! bedankje me niet? Par mon foi, zo je nóch langer zwygt,
Sakkerdedis, sakkerdedas, zal ik het huis in de brand steeken!
KAREL.
Vader, je kunt hem wel bedanken, én een vriendlyk woord toespreeken.
FLIP.
(685) Sakkerdekris, sakkerdekras, sakkerde... de.., sakkerde Knollendam! ...
KNYPAART.
Och, och! je zei hy was zo zachtmoedig als een lam!
KAREL.
Bedank hem maar; hy is de goedaardigste van duizend ménschen.
FLIP.
Jarni, jarnak, véntre trik, véntre trak!...
KNYPAART.
                                                  Heer, ik bedankje veur jouw wénschen.
KAREL.
Maar, wat schort’er tóch aan uw neus, Heer Kapitein?
FLIP.
(690) Niet als een klein kwétsuurtje, dat ’s gezégt een kwétsuurtje klein
Van een vierentwintig ponders brutaal, die my in ’t berennen
Van Ryssel voorby de kóp snorde, zonder my te kennen.
KAREL.
Een Bombe, óf Granaat?
FLIP.
                                      ’t Moet zo een duivel zyn geweest;
Maar had ik dien dommen Busschieter hier, dat verdorde beest!...
[p. 50]
(695) Dóch dat ’s uitgepraat, zei Wolfgang. Zég, zal ’t nóch lang aanloopen
Eer we Bruilóft houwen?
IZABELLE.
                                      Myn Bruigom moet me eerst kleed’ren koopen,
Monfreer.....
KATRYN.
                    En alles waar zulk een gentiel Bruidje behaagen in schépt.
FLIP.
Bagatellen, Maseur, trouw sléchts in de kleêren die je hébt.
Mon Beaufreer kan al die onnutte onkósten wél bespaaren.
KNYPAART.
(700) Dat ’s een lief man! wie dócht dat de Dragonders zo rédelyk waaren?
FLIP.
Maar, ik moet zórgen voor myn Equipaasie, die de geheele nacht
In de Goudsche schuit op stro heeft gelégen, vry onzacht;
En myn paerden, arme beesten, die te voet hebben moeten wandelen,
Zonder brandewyn te drinken.
KATRYN.
                                                Arme beesten!
KAREL.
                                                                        Laat my die zaak behandelen,
(705) Ik zal maaken dat ’er niets ontbreekt.
FLIP.
                                                                    Ik laat alles op u staan.
KNYPAART.
Maar ik heb hooi nóch haver, anders waar het gaerne gedaan.
[p. 51]
KAREL.
Vergeef my Vader, daar is flus hooi gebragt.
KNYPAART.
                                                                    Zwyg! ,, Hoe zal ’t hier énden?
KAREL.
’t Is maar voor een nacht, Vader, mórgen zullen we ze na de Hófstêe zénden.
FLIP.
Dat ’s wél naar myn zin, Amice; maar van nu tot mórgen vroeg
(710) Is goê raad duur, én uw stal, op vér na, niet groot genoeg
Veur zo veel paerden. Sansquartier?


ZÉVENDE TOONEEL.

FLIP, SANSQUARTIER, KAREL, KNYPAART, DONDERVÉLD, BREEKAL, BLIKSEMSTEIN, HOENDERSCHRIK, KATRYN, IZABELLE.

FLIP.
                                                              WIl me hier op dienen:
Hoe veel Dragonders heb ik hier?
SANSQUARTIER.
                                                    We zyn hier maar met ons zéstienen.
FLIP.
En hoe veel paerden?
SANSQUARTIER.
                                  Met de uwe twintig.
FLIP.
                                                                  En knéchts, hoe veel?
SANSQUARTIER.
Zés.
FLIP.
      En honden?
[p. 52]
SANSQUARTIER.
                        Behalven die wég geloopen zyn, nóch acht in ’t geheel.
FLIP, Sanquartier wég zéndende.
(715) Trék. Wél Amice, hoe stellen we ’t dan?
KAREL.
                                                                Gy zyt hier gelogeert by vrinden;
Wy zullen, buiten uw kósten, hier dichte by wél stalling vinden
Voor uw vólks paerden.
KNYPAART.
                                    Buiten zyn’ kósten? ja dat is wél mis!
FLIP.
Dondervéld?
DONDERVÉLD.
                    Men Heer?
FLIP.
                                    Maak dat mórgen vroeg de heele trein vaerdig is,
Om te trekken na ’t Landgoed daar myn Heer u zal belasten.
DONDERVÉLD.
(720) Heel wél Kapitein. Maar zullen we dan van avond vasten?
FLIP.
Wél vlégel, weetje dan noch niet by wie dat je hier gehuisvést bént?
Ik geloof waarachtig, Beau freer, dat deez’ Dragonder u nóch niet kénd!
Breekal?
BREEKAL.
              Kapitein?
FLIP.
                              Draag zórg hélder op te doen schaffen.
[p. 53]
Goed sier over al; maar zonder te vloeken, te keffen, óf te baffen,
(725) Nóch iemand te slaan. Dubbel ordinaris van knap én van slurf.
Maar alles met zoetigheid.
BREEKAL.
                                          Wél, men Heer, ik wou liever dat ik sturf:
We doen dat nooit als uit nood; we weeten te léven.
FLIP.
Bliksemstein?
BLIKSEMSTEIN.
                        Was geliebt der Herr?
FLIP.
                                                        Das ’ehr acht auf de paerden sol geeven.
Dubbel voer van haver én brood, én tot de ooren toe in ’t stro.
KNYPAART.
(730) Och, och, wat hoor ik? steektmen den draak hier met my, in myn eigen huis zo?
Hy, die me nóch straks een Bruids kleed veur zyn zuster wou bespaaren,
Ontziet hem niet my met vyftig verhongerde balgen te bezwaaren!
FLIP.
Hoenderschrik? Breekal?
HOENDERSCHRIK, én BREEKAL, te gelyk.
                                        Kapitein?
FLIP.
                                                        Eet met Sansquartier veur af:
Ik zal aan tien knéchts niet te veel hebben, als ik flus schaf,
(735) Om my over tafel geduurig wyn in te schénken.
[p. 54]
KAREL.
Myn vader heeft élf stukken Moezelwyn, zo goed als men kan bedénken.
FLIP.
Draag zórg, Breekal, dat je ’er honderd flessen van de allerbéste, vuld.
KNYPAART.
Wél zo, myn zoon! Neem jy de eer van ons huis niet waar, is het jouw schuld.
FLIP.
Breekal? Wat dronken we gisteren ter Gouw lekk’re vin de Bourgonje?
KATRYN.
(740) Ja, dat hy hem mag, blykt wél aan zyn roodpuistige tronje.
FLIP.
Trék. Ik voel zulk een droogte in de keel, Amice, dat ik schier niet
Meer spreeken kan; dies verzoek ik familjaar dat je straks gebied
Dat men een dozyn bottels Pontak, óf Bourgonje geeft, tot myner behoeven;
Of laat ons in de kélder die élf stukken Rynsche vocht, voor af, gaan proeven.


ACHTSTE TOONEEL.

JÓRDEN, FLIP, KNYPAART, KAREL, IZABELLE, KATRYN.

JÓRDEN.
(745) SÉldremént Kaptein, zo jy die wolvebaerden heur moetwil niet stuit
Zo motten we allegaar, én ik ’t ierst, ienssloegs ten huize uit.
FLIP.
Jongman, wat is ’er te doen? Wat hebben ze bedreeven?
[p. 55]
JORDEN.
Of jy ’t niet wist, linker? Dat mag jou de droes te raên geeven.
KNYPAART.
Och! wat gewéld hoor ik! Wat heb ik my zélf gebrógt in een parkét?


NÉGENDE TOONEEL.

GRIET, KNYPAART, FLIP, KAREL, IZABELLE, KATRYN.

GRIET.
(750) HEer, Sinjeur! ons huis wordt esloopt, zo men ’et niet belét!
Laet Jórden om de Schout gaen, én om hulp roepen by de buuren:
Want ’et is onmeug’lyk veur ons, langer in huis te kunnen duuren,
Zo onménschelyk as de sóldaaten angaen, hoe langs, hoe meer.
Hiele zakken vol haver smytenze, as dol, van boven neêr
(755) De zólder op de plaats te barsten, daer nou onze hennen
En kalkoenen, mit heur paerden, évenveul miesters bennen.
’t Is niet uit te spreeken hoe ’et ’er overal is estéld,
Het hiele huis deur leid hooi: daer is zukken gewéld!
Den ien roept om brandoelje, ien aar schreeuwt om jannéver,
(760) Die om gerookte zalm, deuze om varkens léver.
Ze hebben de hiele slee vol brood by onze bakker ehaald,
En op jouw kérfstók laeten zetten.
KNYPAART.
                                                      En niet betaald?
GRIET.
Ons volle vierendeel botter hebben ze op de plaats edraagen
Mit de vyftigponds Engelsche kaes, die ze nou deurzaagen!
[p. 56]
(765) Ons lekker Maerts bier is veur de paerden, én niet naer heur smaak;
Ze roepen om Sérbster, Mom, én om Luiks, én Bottelbier uit den Draak!
’t Is óf de hél uit ebrooken is mit al zyn gediabelt:
Ze hebben onzen schoonen kalkoenschen haan de kóp óf gesabelt,
Om dat hy, och harmen! in ien régel witte brood had epikt!
(770) Onze schoorstien, behalven’t roet, hebben ze hiel schoon geveegt, én op eschikt,
En gezuivert van al ’t spék, én rookvleis; terwyl dat de honden
Al de Métworsten op evreeten hebben, óf eschonden!
Nou schreeuwenze om wildbraed, gebraên vleis, én om vis;
Ja, om alles wat ’er in de stad te krygen, óf niet te krygen is!
(775) Al den bras begeerd nuuwe Bruilófts schoenen én koussen,
En steelen midlerwyl, al wat ze zien, as diefachtige Smoussen!
Onze hoenders én kalkoenen, driegenze al den bry
Leevendig aan ’t spit te steeken, én jou zélf daer by,
Krygenze gien vleis. En motten ze ’er nóch langer zonder wyn belyen,
(780) Willenze ’t kóstelyk Lédekant behangsel an duizend riemen snyen,
En trappen jouw groote schoone Veneetsche spiegel tut gruis!
FLIP.
De meid raaskalt, ze droomt, óf ze heit gesiapt, én is buis.
KNYPAART.
Och, myn Oom is, in Vrankryk, Paaps geworden om die spiegel te salveeren!
[p. 57]
FLIP.
Myn vólk is te civiel om eenige disórdre te exerseeren;
(785) Jouw meid het zo wat hooren praaten van de Fransche tieranny,
En dat maald haar in ’t hoofd, maar ’k zal órdre stellen, én kom u weêr by.
KNYPAART.
Ei, verschoon, beschérm myn spiegel tóch, én laat ik jou verzellen,
Eer dat ze het in myn huis op een plund’ren stellen.
FLIP.
De dood! wachtje daar veur: want zo verhongert als ze zyn,
(790) Zouwenze u leevendig opvreeten zo glad als een dood konyn.


TIENDE TOONEEL.

KNYPAART, BREEKAL, met een brandend énd kaers op een stók; JÓRDEN, KAREL, IZABELLE, KATRYN.

KNYPAART.
WAt zal ik beginnen? Ik zie, tot myn groot berouwen,
Dat ik met dit Liefje, een heel Regiment Dragonders zal trouwen!
BREEKAL, tégen Jórden.
Ik moet honderd flessen wyn tappen, zég ik, uit Nommer élf.
JÓRDEN.
Daer staet ons Sinjeur, vraag hum, zo je wilt, om de sleutel zélf.
BREEKAL, tégen Knypaart.
(795) Zie je dien schoppe boef wél?
KNYPAART.
                                                        Wél ja. Waar toe zal die behoeven?
[p. 58]
BREEKAL.
Om het slót van jouw wynkélder daar meê op te troeven,
Zo je straks de sleutel niet geeft.
KNYPAART.
                                                  Jou de sleutel? Ja wél, ik wordt vals!
Jou de sleutel van myn kélder? Ja de galg om jouw hals.


ELFDE TOONEEL.

DONDERVÉLD, GRIET, KNYPAART, JÓRDEN, BREEKAL, KAREL, IZABELLE, KATRYN.

DONDERVÉLD.
WAt leutert stu hier? zo balt wy ein kruisje op ’t kélderbrét schrétste,
(800) Sprong von zélf de deur op, zonder das iemand hem kwétste.
GRIET.
Sinjeur, ze willen parfórs weeten waer dat jouw kók weunt.
KNYPAART.
                                                                            En heb je ’t heur gezégt?
GRIET.
Wél wis niet Sinjeur; wat mienje? ik bin niet slécht!
KNYPAART.
Wat komt me al over? Ik zal ’er aan ’t Gerécht over klaagen!
Hoe! zulken tieranny in Holland te verdraagen,
(805) En dat nóch te Amsterdam? Loop, haal de sóldaaten van de Waag,
En dat ze ’er stout onder schieten met een volle laag;
Ik zal ’er van alles kóst, én schaadeloos bevryen.
’t Is alzo slim als óf we in Vrankryk woonde, óf in Turkyen.
[p. 59]
Loop al je bést heên, Jórden.
JÓRDEN.
                                            Sinjeur, ’t is over al toe.
KNYPAART.
                                                                                  Wat raad?
(810) Hoor: sluip het dakvénster uit, én laat je by een touw neêr, op straat.


TWAALFDE TOONEEL.

FLIP, KNYPAART, KAREL, IZABELLE, KATRYN.

FLIP.
WEes gerust Beaufreer, de hoenders, én kalkoenen zyn nóch in ’t leeven:
En voor het toekomende heb ik zo goede órdre gegeeven
Dat men wél geschikt zal zyn: want ik brógt niet als eerlyk vólk hier.
KNYPAART.
Ja, zo dat waar is, deugt de allerbéste niet een zier.
FLIP.
(815) Altegaar wél geschaape kaerels, als uit een blók gehouwen.
Géld zou me ’er aan verzien!
KNYPAART.
                                            Ja, géld geeven om ’er niet te aanschouwen.
FLIP.
Grand gueules; én de kleinste is wél twee span breed grooter als gy zyt.
KNYPAART.
Een schoone troost veur my! Och, hoe geraak ik die wydbekken kwyt?


[p. 60]

DÉRTIENDE TOONEEL.

GOEDAART, KNYPAART, FLIP, IZABELLE, KAREL, KATRYN.

GOEDAART.
HEer Knypaart, je moet me verékskuzeeren
(820) Dat ik hier niet eerder heb kunnen kompareeren;
Ik bén opgehouden, én vond de Notaris al beneên
Met zyn’ Klérken. Nou vinden we ons hier t’zaamen by één,
Om ’t kontrakt te teikenen, én ons daar naa te vermaaken
Aan tafel, onder ’t speelen der Hautbois.
KNYPAART.
                                                                Ja plaizierige zaaken!
(825) Och, had jy ze t’huis!
FLIP.
                                            Koeraadje, Beaufreer.
GOEDAART.
                                                                              Hoe staa je zo bedrukt,
Myn Schoonzoon?
IZABELLE.
                            Zyt vrólyk, myn Heer, nu ’t alles naar uw wénsch gelukt.
KAREL.
Waarom bedroeft, Vader? Gy hebt nu geen hinderpaal meer te vreezen.
KATRYN.
Dat ’s waar ook. Benje nou niet verheugd, wanneer zal je ’t dan weezen?
FLIP.
Ik geloof dat ik de melankolie van den Schoonbroeder weet.
(830) ’k Ben met al te veel vólk gekomen, én dat is hem leedt.
Sa Dragonders, heb je ’em vergramt, moet je ’em ook weêr verheugen,
[p. 61]
En in de eksersitie, op zyn gezondheid drinken met groote teugen.


VEERTIENDE TOONEEL.

FLIP, de DRAGONDERS, met trommel, en Hautbois, énz. KNYPAART, KAREL, KATRYN, GOEDAART, IZABELLE.

FLIP.
ALlons, passeert de revue, én doet de ekstra eksersitie met fatsoen.
Ik zég d’ekstra, zo als we gewénd zyn voor onze Hóspesen te doen.
(835) Allons Hautbois, speel de mars. Trék in goede gestalte.
KNYPAART.
Hoe! in myn geschilderde zaal?
FLIP.
                                                Ja. Neemt wél acht Messieurs. Mars. Holla. Halte!
We moeten de exsersitie zo goed doen als de Burgers op de Beurs.
Wanneer men zégt... dat is te zeggen... neemt wél acht Messieurs.
Réchtsom keerd u. Linksom keerd u. Stéldt u in vier ryen.
(840) Réchtsom. Linksom. Bréngt de réchterhand aan de flés ter zyen.
Hoog de flés. Bréngt de linkerhand aan de flés. De flés op de grond.
Hérstéld u. Bréngt de linkerhand aan de muts. Neemt de glaazen. Frond!
Wanneer men zégt, Messieurs, bréngt de réchterhand aan uw glaazen,
Zo bréngt die ook aan de mond. Wilt uw fluiten af blaazen.
(845) Neemt uw flés op. Hoog de flés. Bréngt de glaazen by de flés.
[p. 62]
Een, twee, drie. Nóch eens. Een, twee, drie. Tweemaal drie is zés.
Chargeert de glaazen. Uw fléssen op de grond. Hoog de fluiten.
Doet uw mond open. De fluiten aan de mond. Drink uit zonder stuiten.
Trékt af de glaazen. Schépt aassem. Halte! Allons Hautbois,
(850) Gelyk aan. Eenpaarig te gelyk. Tout a la fois.
Halte! Messieurs, prépareert u weêr. De fluiten aan de bouteille.
Wat dunkt u futur Beaufreer, doen ze geen merveille?
KNYPAART.
Ja; maar je dénkt niet dat met deeze eksersitie, die my niet vermaakt,
Dat al myn oude Rynsche wyn hier deur uit geraakt!
FLIP.
(855) Sakkerdedis Beaufreer, je hébt de heele eksersitie doen kréngen,
En dat is kapabel om een geheel léger aan ’t muiten te bréngen!
KNYPAART.
Wat komt my over! Ik wordt disperaat dol in het énd!
FLIP.
Van méta af, Messieurs. Neemt wél acht op het kommandemént.
Hoog de flés!
KNYPAART.
                    Laag de flés! Wél dat zou de Nikker verdrieten!
(860) Myn kóstelyke wyn dus deur die knévels heur balg te zien gieten!
KAREL.
Alles wat ze hier doen, Vader, is tot uw Plaizier.
KNYPAART.
Maar, wat drommel doen al die Dragonders hier?
[p. 63]
KAREL.
De Hautbois, Vader, zyn ’er immers gekomen op uw sollisitasie.
KNYPAART.
Dat al den brui vertrék, Kapitein; ei doe my die grasie!
FLIP.
(865) Belieft het Papa zo, brui al den duivel na beneên.
Hautbois, speelt de fanfare van de retraitte, én blyft daar by één:
Houd daar goed huis, tot dat ik nader ordre kom schaffen;
Maar die niet braaf zuipt zal ik met de galg doen straffen,
Ter eeren van myn Beaufreer. Maar neen, blyf; ik bedénkme; myn ról loopt op ’t énd.
(870) En jy luy moet me die hélpen afspeelen, gelyk je zyt gewénd:
Ik zie wél, hier zal veur ons nóch wel wat te haspelen vallen,
Eer dat we de bot tot myn Heers, én tot ons genoegen zullen gallen.
Wat dunkt ’er myn Heer van? bén ik in alles niet duivels genereux?
KNYPAART.
Wat ’er my van dunkt? Ik geloof je geeft malkander de leus,
(875) En dat ik hier, als in een Komedie, veur de maf wordt gehouwen.
KATRYN.
Dat scheeld de hélft niet.
KNYPAART.
                              Ik dankje Heer Goedaart, ik zal jouw kindt niet trouwen.
GOEDAART.
Dat dócht ik wél, én ik heb het u ook wél voorzeid.
Maar waarom heb je dan dit huuw’lyk aan uw zoon ontleid?
[p. 64]
KNYPAART.
Ik heb me sédert bedócht.
GOEDAART.
                                      En de duizend dukaaten?
KNYPAART.
(880) Die zulje me wél kwytschélden.
GOEDAART.
                                                            Dat zal ik wél laaten.
De Notaris wacht benéden, én je hebt ons verzócht
Op het sluitmaal.
KNYPAART.
                          Ja, maar ik heb me sédert bedócht.
FLIP.
Zo je myn Masoeur niet trouwt, zal ik u doen empaleeren.
KNYPAART, tégen Flip.
De Notaris is beneên; ik zal tégens jou protesteeren.
GOEDAART.
(885) Maar Heer Knypaart, laat u raaden, gy hóld buiten ’t réchte spoor.
KNYPAART.
Hoor Karel: zo je my wat vriend’lyk smeekt, leen ik wél ligt’lyk het oor
Dat je nóch met Izabelle trouwt.
KAREL.
                                                    Ik u daarom smeeken,
Vader? Met geen gedachten; al kon je nóch zo mooi preeken:
Ik bén aan Léonoor verloofd; uw béde is niet meer in myn’ magt.
KNYPAART.
(890) En jy zoete Izabelle, die my zo vriend’lyk toelacht,
Zou je me niet liefhebben dat ik je myn Zoon weêr ging schénken?
IZABELLE.
Hoe! ik, myn Heer? Zoud gy my voor zo onstantvastig verdénken?
[p. 65]
Daar heb ik u te lief toe. Ook is ’er tusschen ons
Een rouwkoopskontrakt geslooten van duizend Dukatons,
(895) Zo ik met u, én uw Zoon met myn’ Nicht, weigerde te paaren.
KNYPAART.
Overal het hoofd te stooten! Hoe zal ik het dan klaaren?
Wél hoor: ik vereerje, met hem, de snoer paerlen: is ’et dan niet wél?
Jarni, non! Je zult haar trouwen, óf ik daag u in duël.
KNYPAART.
Vriend Goedaart, ik heb thans een milde buy: laat hem wat snappen;
(900) Bénje met de hélft van ’t géld te vreên, zal ik ’er over heên stappen;
Mits dat de inkwartiering aanstonds, kóst én schaadeloos vertrékt.
Wat dunktje? Dat is ’er ommers niet meê gegékt!
GOEDAART.
Het rouwkoopgéld moet er zyn, achtervólgens de Notariaale Acte.
KNYPAART.
Hoe valje me zo hart? ’t Is ommers óf je gevonde géld zakte!
GOEDAART.
(905) Daar is niet anders in te doen.
KNYPAART.
                                    Patientie! Dat is dan altoos één zaak beslécht.
KAREL.
En de duizend Dukatons, Vader?
KNYPAART.
                                                    Die heb ik niet toegezégt.
KAREL.
Dan kan ik ook van Leönoor niet af.
[p. 66]
KNYPAART.
                                                          Dat kan my niet raaken.
GOEDAART.
Wees gerust: met myn’ Nicht zal ik het wél zien af te maaken;
En, op datje ’t géld van de weddenschap niet beklaagen zult,
(910) Vriend Knypaart, veréér ik het aan de jongelui: neem geduld
Voor de rést, én dénk, we krygen met ’er tyd onze jaaren.
Onze kinders waaren verloofd, ’t is bést dat zy te saamen paaren.
Gy mérkt wél dat we verschalkt zyn; én heeft dit vólk u getroebleert,
Dénk hoe ménig vroom man wordt ’er wél van zyn wyf gedragonneert.
(915) Laat ons Weeuw’naars blyven, én van onze doode vrouwtjes zwygen;
We weeten zélfs bést wie we gehad hebben, niet wie we kunnen krygen.
FLIP.
Gy lui schynt voldaan; ik niet, én myn preténtie, met myn vólk, is bestémt;
Op zés duizend pond vlaams.
KNYPAART.
                                              Zés duizend sprinkhaanen in ieders hémd.
KAREL.
Laat my hier meê begaan, Vader, ik zal ’t met den Kapitein wél stellen.
FLIP.
(920) Ja, maar, je moest het vonnis niet minder als op de hélft vellen!
KNYPAART, Tégen Goedaart.
We zyn bedroogen; én ik weet niet op wien dat ik het verhaalen zal.
[p. 67]
GOEDAART.
Op u zélf; maar dénk, die ten halven keerd, verdoold niet heel ende al.
FLIP, ’t pleistertje van zyn neus trekkende.
Opend uw geléderen; op dat we ruim, in ’t midden deur passeeren.
Wat dunktje Katryn, wil ik jou de Dragonnade ook leeren?
KATRYN.
(925) Ik zal me ’er te nacht eens op beslaapen, het is nou te laat;
’t Zal mórgen dag zyn, én de nacht geeft dikwils raad.

    Zo haast de Dragonders in twé ryen zyn verdeeld, speelen de Hautbois én de Trommelslager, énz. de Dragonders aftócht; terwyl Goedaart, én Knypaart, Karel én Izabelle, én Flip met Katryn, in ’t midden door passeeren, én van de Dragonders in órde, onder het speelen van alle de instrumenten, gevólgd worden.
Einde van het Dérde én Laatste Bedryf.
Continue
[p. 68]

BERICHT.

VErmits de Erven van Albert Magnus, én andere baatzuchtige Boekverkoopers, hoe meenigmaal gewaarschuuwt, niet laaten naa te drukken, én te verkoopen, in weêrwil van het Kunstgenootschap NIL VOLÉNTIBUS ARDUUM, dat nóchtans al voor lange jaaren zich gewapend heeft met behoorlyke Privilegien én Voorréchten; zo dat zélf in den Schouwburg, den ménschen deeze valsche naadrukken voor de réchte drukken, bedrieglyk geveild én opgedrongen worden; heeft* het gemélde Kunstgenootschap goed gevonden ieder op nieuw te waarschuuwen, én te hérhaalen dat de réchte drukken te kennen zyn aan de Privilegien daar by gevoegt; aan de Titelplaaten voor élk wérk, én aan het Zinspreukpréntje met den naam van G. Lairesse getékent. Ieder hoede zich voor misleidingen; én verwachte vervólgens de vérdere Wérken van het Kunstgenootschap, alom verbéterd, én sierlyk hérdrukt, met nieuwe Titelplaaten voorzien, tot weeringe van alle vodden én grollen, die de baatzucht uitwérkt tot hinder van alle fraaije Wérken. De ontbreekende Stukken die, behalven de nieuwe, vervólgens zullen uitkomen, zyn

HET HUUWELYK van ORONDATES én STATIRA, Treurspél.
D1CHTKUNSTIG OONDERZOEK, én OORDEEL OVER HET ZÉLVE SPÉL. Enz.
ANTWOORD OP HET VOOR- én NAABERICHT van ANTIGONE, Enz.
DE GELYKE TWÉLINGEN, Blyspél.
ANDROMACHÉ, Treurspél.
[p. 69]
DE VERNIEUWDE BEKEERDE ALCHIMIST, Kluchtspél. Nooit aldus gedrukt.
DE SCHILDER door LIEFDE, Blyspél.
IFIGENIE in AULIS, Treurspél.
CINNA, óf GOEDERTIERENHEID van AUGUSTUS, Treurspél.
DE VERWAANDE HOLLANDSCHE FRANSCHMAN, Blyspél; verkort, én nooit aldus gedrukt.
MINNELIEDEREN, én MÉNGELZANGEN met Muzyk; vermeerderd met een Twéde Deel, nooit gedrukt.
DE DICHTKUNST, én DE SCHOUWBURG, Voorspél met Muzyk, Enz. Den 3en. 6en. 12en. én eenige vólgende dagen in Januari, 1689. vertoond.
DE HOOGDUITSCHE KWAKZALVER, Kluchtspél in Muzyk; vertoond den 26en. én 29en. Maert, én den 2en. én 5en. April 1691.
DE KROONING van KONING WILLIAM* én MARIA STUART. Enz. vertoond den 8en. 11en. 15en. 19en. én den 22 en. April, 1691.
THOMAS van KÉMPENS NAAVÓLGING van JESUS CHRISTUS. Enz.

    Alle deeze genoemde Boekjes zyn voor lang uit verkóft, én geene opréchte Drukken meer van te bekomen.


[p. 70]
Den Leezer gelieve eenige drukfouten aldus in het
leezen te verbéteren.
Pag. 1.
4 


6 
8 
12 		Reg. 2.
... 29


... 20.
... 1.
... 25.		men Heer, lees Sinjeur.
Ik gaa nóch récht zonder stók,
    lees, al gaa ik, om ’t gemak, met
    een stók.
lees aankloppende, én hoestende.
staat , én moet zyn ,,
naa ’t rymwoord bréngen, moet vólgen
    tusschen de régels: KAREL.

[p. 71 en p. 72: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

vs. 78 gebeuren er staat: gébeuren
p. 68 heeft er staat: hecft
p. 69 WILLIAM er staat: WILLIAM!