Abraham de Koningh: Spel van sinne op de tweede lotery. Amsterdam, 1616.
Uitgegeven door Lia van Gemert, Universiteit van Amsterdam, en Betsy Wormgoor.
Red. Ton Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton05102 - UBA Vondel 1 F 27 : 4
De tekst is grotendeels gezet in fractuurletter; voor neventekst en eigennamen is de romein gebruikt. Hier is de fractuurletter in een aparte kleur weergegeven.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. A1r]

’t Spel van Sinne,

Vertoont op de

Tweede Lotery van d’Arme Oude

Mannen ende Vrouwen Gast-Huys.

Tot
Lof, Eere en Leere der Wijt-Beroemder
COOPSTADT

AMSTELREDAM,

REGEL.

Laet Meest Elck Een door Liefd’ tot d’Armen hem beweghen
Soo Erft hy Godes Rijck, en hier zyn Milde zeghen.

[Vignet: Stadswapen]

t’AMSTERDAM,
Ghedruckt, by Paulus van Ravesteyn.
__________________________________

Voor Abraham de Koningh woonende aen de
Beurse inden Koninghs Hoedt.
ANNO 1616.


[fol. A1v]

Aen alle
CHRISTELICKE
STEDEN.

SONNET.

GHY groote trotse Ste’en, met u beroockte Muyren,
Die opgeblasen roemt dyn Ouderdoms begin,
Wiens grontslagh Eeuw aen Eeuw begrypet ick bevin,
Dat ghy van AMSTERDAM verwondert ’telcker uyren.
(5) Wtroepet: O die Stadt bewoont by d’avontuyren,
Wiens eerste Bouwers zijn, Natuer en Visser Lien,
Hoe rijck, hoe groot, hoe schoon, hoe machtich can men sien,
Dees Sonne van EUROOP: ver boven haer gebuyren:
Kroon-draegster van Bataef, Min-Moeder vanden Armen,
(10) Wats d’oorsaeckx glory-glans? Haer Liefde en ontfarmen,
Haer gunst tot Vreemde Lien, en Wyse Ovricheyt,
Haer groote vriend’lijckheyt, haer vrome Borgerye,
Daer by den Zegen Gods, haer kloecke Coopvaerdie,
Haer ned’re Ootmoets Deught, die hare Palen Heyt.

Blijft Volstandigh.


[fol. A2r]

d’Eerwaerdighe, Voorsienighe
en Bescheydene HEEREN

PELGRIM van DRONKELAER,
HENDRICK HENDRICKSZ. PAULUS
CLAESZ. &c. Regenten (of Regeerders) van’t
Arme Oude Mannen ende Vrouwen GASTHUYS.

DE Koninglijcke Vorst en Philosooph HIOB (voorsienige Heeren) segt onder andere gulden Spreucken: (ghedenckende den goeden Welstand zijns voorgaende levens) Ick was des Blinden Ooge, en des Lammen voeten Cap. 29. vers. 15. (en volghende) Ick was een Vader der Armen, en welcke saecke ick niet wist, die ondersocht ick, &c. Dese merckweerdige Reden, heb ick u V. Regeringe int versorgen van den welstand der Armen, Ouden, en Vreemdelinghe (als den waren Roem der Vorstelijcke deuchden, by ’t yverende voorcomen ’tgeen de selfde mocht ontbreken) willen toepassen. Doet uwe bescheydene Christelijcke Liefde voor de Vreemde en afgesloofde Wandelaers de deure niet op? Laet deselfde d’uytheemsche gasten oock buyten blijven? O loffelicke Regeerders, en Vaders der Vaderen! Dat de Arme, Oude en Vreemde selfs spreken: Zegenen hare zyde V. R. niet, als door V. V. dyne Lammeren-vellen hun verwarme? Seggen de Mannen van u Godshuys niet: O woude God dat wy van’t vleesch (alhier) niet versaedt en werden? Hebdy den Armen haer begeeren ontseyt? en d’Ooghe der Weduwe laten versmachten? dat sy verre. Dynen yver (’tJaer 1600.) in d’eerste Lotery, om te bouwen voor de Arme oude Mannen en Vrouwen een grooter en bequamer Gast-Huys, zijn le- [fol. A2v] vende getuygen, versocht en na vernoegen vercreghen, door u V. B. tot welcke dese jongste tweede Lotery ick door V. V. opper Kollecteur versocht ben, beneffens van de Hoofden der Brabantsche Reden-Rijck-Kamer om de goede Ghemeynte, ende de Gelt-hebbende-rijcke te beweghen, stichten en te vermaecken, om mildelijcker in dese Lotery den Armen te gedencken, siende en hoorende dit Gerijmt, en vertoonende werck: tgheen ick in druck jder een ghemeen makende, bidde V. V. en de bescheydene goede kennisse (selfs van de Reden-konst) de welcke V. V. eeret, en omhelset te willen nemen dit ons pronc en cierloos-werck (nochtans niet of ten heeft stichtelijcke leeringhe) in sulcke gunste en bescherminghe alst V. E. V. Heeren wert toeghewijt. D’almoghende wil u Christelicke Liefde en hertelijck bewegen over de Oude Arme en Vreemde vermeerderen, en in dit Nieuwe Jaer in Liefde vernieuwen.

                            den 1. Ianuarij 1616.

                        V. E. V. Heeren aller Dienaer

                                        A. de Koning.


[fol. A3r]

SONNET.

AL die door grage lust, doorsnuffelt vele Boecken,
Om als die loose Bie, te nutten ’tsoete zop,
En vliecht door Consten lust, tot op Parnassi top,
Wast af het moede Sweet, en wilt niet verder soecken,
(5) Treedt in dit cleyne pleyn, besichticht alle hoecken
Want het besloten heeft, (gheen y’el Poëtse Reen,)
Maer stelt u tot beweegh voor, d’Armen droef gheween,
Op dat ghy vreesend’ straf u vrydet voort vervloecken:
Want hier door op Tonneel, de Liefde tot ons sonck,
(10) Gheen vuyle Cipria, dies wilt u hert ontsluyten,
Ontfanght doch Godes Liefd’, set geyle lust daer buyten
Laet ’tHerte zyn beweeght, geeft toch een Waters dronck,
U loon niet cleyn en is want Christi Wonden spruyten
Dit is ’tsoetste gheluydt dat oyt in d’Ooren clonck.
Non omnia possumus* omnes.


EER-DICHT.

MEdoogentheyt door Liefd, tot nodrufts Oude Armen,
Levendigh afgemaelt, sietmen in desen Boeck,
Voor die stopt zijn Gehoor, tot d’oude Liens versoeck,
Eer Liefde door Gods Geest, zijn herte gaet verwarmen:

    (5) Om haer met ’toverschot haers Schatten te ontfarmen,
Een recht Archillae plicht, en recht schuldige sorg,
Genietend voor haer rent, den Hemel ’thaerder borg,
Leert KONINGS cloecke Rym, UYT ’S LEVENS IONST erbarmen.

    Ey! Kranst zijn besich Hooft? mijn MUSA is te swack
(10) Om spreken zijnen lof, misschien haer const ontbrack,
Om met mijn Eer-Gedicht zijn Rymery te cieren.

    Die ons soo aerdigh speelt, tot welstant der Gemeent,
Hoe d’Oud en Vreemder claeght, hoe d’Arme sucht en steent,
Kom vlecht hem eenen krans van Mirtus en Lauwrieren.
Deucht Louter dan Goudt is.


[fol. A3v]

SONNET.

    A ls ’sKoninghs Schepter glanst,, wijt buyten d’Onderdaan:
B eglanst ghy Abraham,, van d’een tot d’ander Pole,
R ijcklijck, het Aartsch’ Tonneel,, als of u was bevole
    A fmaalinge te doen,, hoe dat des Schepsels baan
    M eed’deeligh g’houden was,, om d’Grysheyt t’voeden aan.
D aarom soo croont hy u,, O Amsteldamsche Regeerders,
E er-trachtigh wesende,, ia d’Ouderdoms Vereerders.
    K omend’ uyt vreese Gods,, dijn goede daad bestaan.
O Dichter dijn gerucht,, styght by de Periaeci,
N iet connend’ ’tselfd’ te veel,, verwittigen d’Antaeci:
    I nbeeldend’ yder een,, door dit manhafte dicht,
N iet traagh te zijn tot gunst,, tot gunst van d’Arme Lieden:
C hristus hun loon belooft,, wiens ziels, hun draagers rieden,
    K om’righ met die te zijn,, in red’loosheyt gesticht.
P.V.Z. Sondigh is den Mensch.


KLINCK-VEERS.

Mijn Geests Lust-gier’ge-Oog, moet wondrend’ sich verplichten,
    Midts ’tsien so teed’ren Rif, so groote wercken uyt.
    ’tSchijnt Koning Vrient, dat ghy u Sins-Beeck gans ontsluyt,
Want ’twijdt reyck uws vernuft meerd staegh in’t vloeyend dichten
(5) Een Achab, Iephthah, met voorgaend andre gestichten,
    Op ’taerdighst g’hebt vertoont, oock menig Echts beduyt.
    Maer dit u Sinnen-werck weergalmt Oost, West, Noordt, Zuyd,
Op ’thooghst, door dien g’afpeylt welvaerts oorsprongs gesichten.
    Den standt van Amsterdam ghy hier so naeckt afbeelt,
    (10) Hun slecht begin, ’taenneem, hoe’t is en wert bedeeldt,
Vergroot, verrijckt, beboudt, onkenbaer, ia onglijcklijck.
    Met wijse Rechters tot behoudt van Vreemd en Arm,
    Tot ontuchts tuchting, en het goede tot een scharm,
Die ghy (Mercuri Helt) verdiendt recht d’Eer-krans rijcklijck.
Wie faelt mach keeren.


[fol. A4r]

Tot de Constlievende Leser.

Gunstighe Leser, wy gheven U. L. gheen Rijmwerck ’twelck duysterder te verstaen is, als de Raedtselen van de SIBILLEN zijn gheweest: Oft al te verweent opgepronckt van Keur-leckere-Blom-woorden: Veel min een verwende DEDALUSCHE Dool-hof-reden, met een vreemde manier van spreken voorgestelt, op dat ons DONELLUS niet en behoeft voor te redenen: Ick weet wel ghy meent dat ghy spreeckt Maer ick en weet niet wattet voor spreken is. Wy hebben U. L. slecht en recht henen gherijmt (ghelijckt onse oude Bestevaers plachten te noemen) een Spel van Sinnen, al waer wy ons sinnen weynighe uren (sonder roemen ghesproken) maer mede hebben laten spelen. Wat wy hier in leeren berispen, en aen wijsen, verhopen wy, sal ghenoech verstaen werden, ten behoeft noch uytlegginghe noch verclaringhe, onse penne beschrijft gheen Homerische Poëterijen noch Platonische Philosophie, maer
                    Wat Eerlijck is, wat sticht, berispet oft verblijdt
                Daer van singht mijn ghedicht, naer wijs, ghebruyck en tijdt.


Inhout.

DEwijl dat Amsterdam van God so is gheseghent,
Als in dit wijde rond beschenen of bereghent.
Wijtluchtich of gheroemt van rijckdom, preuts, en prat,
Was oyt vermaerde Stee of Vollick-rijcke Stadt.
(5) So schicket God haer toe, veel Vreemders, Oude, Armen,
Op dat hun goed Gemeent, de selfde sou ontfarmen,
Die hare saeck beveelt de rijcke Meest elck een,
Die weynich Liefde heeft, of s’is te lauw te kleen.
Dies d’Armen Toesicht doet, sijn Reden-rijcke clachten,
(10) Den wijsen raet die noyt geen arme lien verachten.
Waer over men besluyt in dese Borghery
Te rechten weder op, een tweede Lotery,
Op dat Elck een ghelockt, door kost’le schoone prijsen,
Zijn Liefde, gunst, en troost, aen d’arme sou bewijsen.
(15) D’onnutte bed’lery, wert van dees Aerdtsche Goon
(Hoewel t’onrecht berispt) verbannen en verboon.
So yemant hier of daer wat op de reden smaelt:
Wy hebbent maer uyt lust, ghedichtet en verhaelt.
Ten quetst gheen vromer eer, vermaekingh moet nu blijcken,
(20) Tis d’oude wijs en doen vant vrije Redenrijcken.
Den regel ons Tonneel leert ’tooghmerck en den sin,
Waer door men hier verrijckt in gheestelijck ghewin,
Waer door men hier verrijckt in tijdelijcke haven,
Dats met Out, Arm, en Vreemd te spijsen en te laven.


[fol. A4v]

Namen en hare verclaringe
in dit SINNE-SPEL.

INHOUT.

OUT,
ARM,
VREEMDE,
{
een {
{
Man.
Vrou.
Man.
GOEDE GEMEYNTE,
MEEST ELCK EEN,
VADERLYCKE TOESICHT,
GENEGENTHEYT,		verstaet {
{
{
{		de Borgherije.
de Rijcke.
de Regenten.
eyghen Liefde.
Sinnen: { ONNUTTE BEDELAER,
{ OFFICI BEDIENAER,               		 { Last der Ghemeynte.
{ Luysevangher.
  CHOOREN,
{ AMSTERDAM,
{ LIEFDE,
{ ’tBESLUYDT,		{
{
{
{		Sangh.
Een Vrouwe.
den Rymer.
eyghen Liefde.


Wentel-Veers.

Wijdt Amsterdam vergroot Boudt: Poorten Grachten Wallen,
Zijdt Nedrich, d’Armen troost d’Stadt, sal niet vervallen.


DEN DRUCKER.

                        Soo ghy hier oft daer een Letter vindt
                    Misstelt, vergist, oft ingheslopen,
                    Dat Moom’ vry Sift ’tbest inde Windt,
                    Voor vrienden: ’tstof blyft voor hem open.

P. van Ravesteyn.

Continue
[fol. B1r]

Eerste Handelinge, I. Uytcoemste.

OUT, ARM, VREEMDE.

OUT            EErbaere Borgery van Godt so rijck gesegent,
                    Den armen ouden Man toch troostelijc bejegent
                    Ic heb voor heen geweest een arbeyt-salig-man
                    Maer creup’le Outheyt doet dat ick niet wercken kan,
                    (5) ’kHeb nimmer op mijn bed den Costle tijt verluyert,
                    Oft met Dach-dievery naer d’arremoe ghekuyert,
                    Dats ledich, luy en traegh, in vuyle boefs ghemack;
                    Ghewalleght van het werck, met d’handen inde sack.
                    Neen Borgers, vrome lien, al stae ick hier int midden,
                    (10) Mijn eerelijck gemoedt dat schaemt my nochtans t’bidden,
                    Soo ongaeren (Ach! Godt weet) wert ons wat toe ghepast,
                    Als ick begeerlijck draegh dees arme outheyts last.
                    ’kStont in mijn Jonghe jeught altijdt vroegh op te wercke,
                    ’kWas suynigh, ’kspaerden ’tghelt, ’kgingh vlytelijck te Kercke,
                    (15) Maer alles wast om niet: Soo wie slooft vroegh of laet
                    Tot ’tsavonts in de nacht, en voor den dagh op staet
                    Die sal so verr’ hy mist, Gods zegen niet verrijcken:
                    De Wachters op den Burght die waken insghelijcken,
                    Sorchvuldigh voor ’tghemeen en houden staegh de Wacht,
                    (20) Voor muytery, voor brandt, de gure koude Nacht.
                    Maer alles ist vergheefs, ghelijckt des bouwers bouwen:
                    Indien de Heer niet waeckt, noch bouwt, noch wil behouwen.
                    Ick hebt ghesien, beleeft, en noch beleef ick dat:
                    Een arm verarmt nest, was een bewoonde stadt,
                    (25) Daer nu de gauwe guyts droogh voets wel loopen keylen,
                    Daer sach ick wel een vloot van Schepen komen zeylen.
                    En rijcke Coopluy meed, vermaert in ’tgantsche Landt
                    Die loopen nu om gooy, en bedelen met de mandt.
                    ’kSach Landen Arm, nu rijck, in myne Jonghe daghen
                    (30) D’een ginghmen uyt zyn goet in arremoe verjaghen,
                    Die hier en elders heen door ’tAvonthuur gheluck,
                    By vreemders wirden rijck, nae al hun smaet en druck.
                    O wonderlijck beleyt! o Hemelsche Regeringh!
                    Siet hier een Amsteldam! soo gelt rijck in goe Neeringh!
                    (35) Soo preuts! soo wijt vermaert, ’tsy Oost oft West berucht,
                    Daert voor drie hondert Jaer met huttjens naer de Lucht
                    Door donckre glaesjes creegh, by nau bedronghen daecken,
                    Daer wilmen sulck ghebouw, als ’tachste wonder maken.
[fol. B1v]
                    O Conincklijcke Stadt, en Naegebuyren nijt,
                    (40) Ghy toonet wel te recht dat g’een Mam-Ader zyt!
                    Een milde Voester-Vrouw, van Vreemders en van Armen,
                    Ach wilt een ouden Man, en dese Vrouw ontfarmen:
                    Dat Christus Iesus dy in ’tHemels huys bereyt
                    Een Wooningh, ghelijck hy heeft, op dese Aerd geseyt,
                    (45) Soo ghy dees oude Lien met druck en Ramp bevanghen,
                    Een Woonplaets gunt oft wilt, in dit schoon Huys ontfanghen,
                    Ay Borghers toont u liefd! geeft my een cleyne gift:
                    Reyckt my u milde handt, en ’tsal u nae de Schrift
                    Met sulcken Hemel-loon van Godt vergolden werden,
                    (50) Ach Armoe ick en kant met u niet langer herden.

                        Wat is in dese Stadt al rijckdom en al goets,
                    Wat isser groote pracht, wat isser niet al moets?
                    Schijnt yder Borgher niet in zyne eyghen woningh
                    Een Hertogh wel te zijn, een Heer oft Prins een Coningh?
                    (55) En als hy Bruyloft hout, oft als hy Gasten noodt,
                    Hoe sucht den Armen-Mensch die hongherigh nae ’tbroodt
                    Zijn arremoe bedeckt, en dervet niemant claghen,
                    Als hy de Venezoens siet over straeten draghen,
                    Wiens voor lijf half-Pau de beckken zyn vergult.
                    (60) O hadden wy geen straf wy hadden sond’ noch schult,
                    d’Hovaerde Pauwen-staert, vol Argus hondert ooghen,
                    Vertoont die niet haer pracht, de spiegel huns vermoghen?
                    Ghelijck dit Blau-groen dier sich in haer steert verheught,
                    Soo schept de Rijcken Man zyn ydelheyt en vreught,
                    (65) In zyn licht veder goet, van schoone Pauwen-pluymen
                    Terwijl hy Laz’rum doet van zyne deure ruymen.
                    Maer als hy neder slaet de ooghen vant vernuft,
                    En siet zyn voeten aen hoe dertel wilt en wuft
                    Hy is: soo merckt hy wel syn glory, die is wancklijck.
                    (70) Den Mensch die blijvet aertsch, en Aerde is vergancklijck!
                    Cyneas singht u dit uyt Davidts Psalter-Liedt
                    Den Lof-sangh tachtigh twee laet zien weet ickket niet?

                    Psalm 82.* Ghy zyt (’tis waer) ick wilt belyden,
                                       Als kleyn Goden tot desen tyden,
                                       (75) Ghy heerschet met eere vermaert,
                                       Als oft ghy Gods kinderen waert
                                       Doch ghy moet al te zaem verderven
                                       En ghelyck ander Menschen sterven
                                       En ghy Princen moet al voortaen,
                                       (80) Ghelyck ander te gronde gaen.
[fol. B2r]
                    ARM.              Ach dees Kreuple oude Arme
                                       Wilt ontfarme
                                       Goede trouwe Borgery:
                                       Wilt ’tkommer-claghen stelpen,
                                       (85) End ons helpen,
                                       Staet de Arme troostlijck by.
                                           Wie voor d’Arme stopt zijn Ooren,
                                       Noch wil hooren
                                       Al haer Reen, noch droef gekarm.
                                       (90) Diens Gebedt sal god verachten,
                                       En niet achten,
                                       Want voor hun is geen ontfarm.
                                           Wie d’Arme lief beiegent,
                                       (95) Gode zegent:
                                       En in al hun wederspoet,
                                       Die hier zijn d’Armen Krucken,
                                       Sal’t gelucken,
                                       Voor ’tbesit van ’tHemels goet.
                                           (100) Stram en lam, met pijn bestreden,
                                       Zijn de Leden,
                                       En mijn over-out Gebeent
                                       Bevend swack, te samen knorret,
                                       ’tSchijnt verdorret,
                                       Ay geeft ons wat, goed’ Gemeent?
                                           (105) Laet ’tBroot over ’tWater varen,
                                       Wilt vergaeren
                                       Voor u een Ziel, een Hemels Lot,
                                       Daer zijn Prijsen, nimmer Nieten,
                                       Die verdrieten:
                                       (110) O vertrout dien milden Godt.
                                           Die een Water-dronck, beloonen
                                       Wil, en kroonen
                                       Hun, die d’Armen liefdigh geeft.
                                       Die zijn Geld niet geeft op Woecker,
                                       (115) Maer is soecker
                                       Na ’tRijck, waer men eeuwich leeft.
VREEMDE.
                        Bedroefde Vreemdeling mosty noch voor u leste
                    Den Brand, den lichten Brant van Naerden noch ontvlien?
                    Mosten dees Ooghen noch dit droeve jammer sien,
                    (120) En bedelen noch mijn Broot by d’Amsteldamsche Vesten?
                    Helaes bedroefde uyr (dat wy om onse zonden)
                    Van een vervloeckt Tyran zijn Ballinghen gemaeckt:
                    O wreeden Albanier, wy zijn door u geraeckt
                    In Armoe en verdriet, ellendich hier bevonden.
                    (125) Mijn Vader (goeden Man) om dat hy niet en eerde
[fol. B2v]
                    Een steenen Marien-beeld, ’tgeen voor ons deure stont:
                    Wirt hy helaes, helaes! gevangen van dien Hont,
                    Wiens bloet-raet (al te wreet) ’tzoet Vlaenderen regeerde,
                    Mijn Vader stirf op Steen. Mijn Moeder met ons vluchte
                    (130) Naer ’tBolle-Hollant toe, daer m’ons int eerst veracht,
                    Maer d’Edel Magistraet en wilden wijs bedacht
                    Geen Vreemders moeyelijck zijn, noch doen in Armoe zuchten.
                    O als ick dien dagh gedenck, of maer vertelle:
                    (Gezegent Amsterdam, O neeringh rijcke Stadt,)
                    (135) Maeck ick mijn Ooghen noch met warme Tranen nat,
                    Vernieuwende den lust van ’toverschoone Belle.
                    Ach Borgers dat ghy wist hoe wy verstooten Arme
                    Met ongluck zijn bezocht, met armoe zijn geplaecht,
                    Die om Godes dienst zijn uyt ons lant veriaeght.
                    (140) Ghy zoud med’lydigh zijn en over ons ontfarme,
                    ’kHeb by de dertigh iaer de sobre cost gewonnen,
                    De Huysen ’tAmsterdam die waren my te duyr,
                    ’tNaerden cocht ick een Huys, ’kbetaelden met de huyr.
                    ’kWrocht dach en nacht, mijn Vrou heeft neerstelijck gesponnen,
                    (145) Ontrent voor ’tderde Jaer so is mijn Vrou gesturven,
                    O droefheyt, slach op slach, ’ken heb noch Broer noch Vrient,
                    Mijn Dochter ’tionge dier te Uytrecht woont en dient.
                    O brand, o droeven brand, ick ben door u bedurven,
                    Wanneer ’tRiet-dakich-Huys in lichte vlamme blaeckte,
                    (150) En hield ick Geld noch Goed. Hier sta ick arm en bloot,
                    Ay goede Borgery erbarmt u mijnen noot?
                    God sal genadich zijn, wiens Ooghen noyt vervaeckte,
                    Die over uwe Stadt als met een milden Reghen,
                    U Wallen buyten stuyrt, en uwe grachten wijt,
                    (155) Die uwe poorten stelt, u werck gebenedijt,
                    Die u als overschudt met zijnen Rijcken zeghen.
                    O goeden God verhoort, ontfunckt de Borgers herten,
                    Beweeght de Magistraet, op datse ons ontfarmt,
                    Wy zijn met uwen wil in d’Ouderdom verarmt,
                    (160) Ghy maeckt Heer rijck en arm, ghy slaet, en heeldt de smerten.


Verschooninghe.

ARM. VREEMDE. GOEDE GEMEENTE.

OUT.            Och Arm en Vreemde siet, hier comt de Goed-Gemeent.
                    Ey spreeckt hem vrylijck aen? VREEM. God die het al verleent,
                    Die alles geerne geeft, die Zegen uwe wercken.
OUT.            Ach vrome Borgers wilt ons ouderdom verstercken?
[fol. B3r]
ARM.            (165) Wy zyn Arm en bloot, hongherigh, dorstigh, naeckt,
OUT.            Siet ons in liefde aen, wy zyn in Noot gheraeckt,
                    Laet onse oude Lien doch erghens onder woonen.
GOE. G.       Nu vrienden zyt ghetroost: tot arme oud persoonen,
                    Tot vreemders zyn wy t’zaem gheneghen van natuyr
                    (170) Te helpen: Maer verstaet mijn arme oud ghebuyr:
                    D’eersaeme Magistraet van dees beroemde Stede,
                    Dewyl zy zaghen op de snoode dertelheden,
                    Die by d’onnutte stoute stercke bedel-lien
                    Men zach van dagh tot dagh ghebeuren en gheschien.
                    (175) Soo hebben zy verboon te bidden aen de deuren
                    Van onse Borgery, ARM laes Arme wilt vry treuren,
GOE. G.       Spreeckt Meest elck een vry aen door d’een oft d’ander vrient,
                    Ick soeck terwijl voor u ’tgeen u hoochnoodich dient.
OUT.            Och dats wel, ARM voor d’arme en oude Lien ghesproken,
VREEM.       (180) Daer komt Meest elck een die Reden zyn ghebrocken.


Eerste handelinge Tweede uytcomste.

MEEST ELCK EEN.

                        ’Tis t’mynent alles goedts, de Keucken is versorght,
                    Mijn gelt is inde kas, ’kheb niemant uytgheborght.
                    De vrienden zyn ghenoot ter Kermis-Feest te komen,
                    ’Kverlustigh my int groen voor ’thuys te sitten dromen.
                    (185) Son-wagen-helder-licht bralt door de Maget heen,
                    Loopt na de Weeg-schael toe, terwyl ick my alleen
                    Becommer met ’tghepeys, hoe ’koverschut van goedren
                    Noch meer vercrijghen sal, met ghierige ghemoedren.
                    Ick spil mijn roode Gout steedts aen de coop-vaerdy,
                    (190) Hingh ickt niet alsoo nut aen trotse bouwery?
                    Om in de Nieuwe stadt door arbeyt-zal’ghe-handen
                    Te bouwen huysen? neen, sy konnen licht verbranden,
                    De neeringh die verliep, mijn win-hoop waer ghewelt.
                    Wel waer aen hangh ick dan doch alderbest mijn gelt?
                    (195) Te woeck’ren? ’tis verboon, wil ickt op renten stelle?
                    Dat wint my niet ghenoegh, dus heb ick my te quelle.
                    Goet seytmen maeckt moet, Maer goet ’tgemoet ontrust,
                    Die weynich goedts besit, heeft d’aldergrootste lust,
                    Die weynigh goet vercryght veel minder is sorghvuldigh
                    (200) Die groote Rijckdom heeft, is Gode meerder schuldigh.
                    Pot ickt geldt in de aerd, dat doet de gierghe vreck.
                    Verquisten? neen, het mocht ick haddet noch ghebreck,
                    Houd ick het in de kist by d’andere Juweelen,
                    De dieven inde nacht die mochtent my ontsteelen.
                    (205) Vertrouw ickt Coop-luy oock, veel spelen bancqueroet,
                    Hoe is den Mensch begaen om’t tydelijcke goet?
[fol. B3v]
                    Ick soud wel zekre winst onwancklick willen kiesen,
                    Maer hoet gaet ofte niet, ick zorge voor ’tverliesen.
                    Zorg-vrije-Diogene die g’noeg-rijck in u Ton
                    (210) U baeckert in de schau van d’heughelijcke Son,
                    Die ’tglinstrend voorhooft dorst eens Caesars wel beschamen,
                    Als zijnen grooten Stoet u eens besoecken quamen.
                    O wijsen Philosooph, O grooten Thebanier!
                    Die al u gelden nam, en al u schatten dier,
                    (215) En wierptse inde Zee, en lietse grontwaerts sincken,
                    Op dats u Vry-gemoedt, door quel-lust niet verdrincken
                    En souden: Daerom wast dat g’u de sorg ontsloeght.
                    Wat dunckt u Meest Elck-een? Dees daedt my niet vernoeght,
                    Dees wijsheyt dunckt my meer een sotte rasernijen,
                    (220) Hoe is hier meest elck een bevrucht met fantasijen.


Verschooninghe.

VADERLICKE TOESICHT, MEEST ELCK EEN,
GENEGENTHEYT.

V. TOE.         De Genoeghsame God die Arm wert om u
                    En my, O meest elck een die schicket my als nu,
                    Of ick u Herte con soo buyghen, en beweghen;
                    Dat ghy vandt overschot van uwen rijcken zeghen,
                    (225) De Vreemders in dees Stadt, de Arme oude Lien,
                    Wt een gheloovich Hert u milde hand wou bien,
M. E. E.       Wat vordeel oft profyt mocht my hier van gebeuren?
V. TOE.         Dit vordeel en profijt: So ghy u ’sherten Deure
                    Ontsluyt, en d’Arme geeft, en hun ellend erbarmt,
                    (230) So sydy seker wis dat Gode u ontfarmt,
                    En dat hy dobbelfout u Rijckdom sal vermeeren.
M. E. E.       Wil ick dan al mijn Goed tot dese Arme keeren?
V. TOE.         So niet: Hoort voor eerst (geloovich Godt vertrout)
                    Ghy zijt van al u Goed, u Silver en u Goudt,
                    (235) Vry Heer en Meester vrient u selven, maer niet Gode,
                    Wiens Schuldenaer ghy zijt: Die u dit heeft geboden,
                    Ses Jaren spreeckt de Heer: U Ackeren bezaeyt,
                    Maer als g’in ’tleste Jaer de volle Ayren maeyt,
                    Soo wilt voor ’tander Jaer wat laten, ofte sparen,
                    (240) Op dat de Arme-Lien wat hebben op te garen.
                    Als gy’op u Wijn-bergh med de Purpre-Druyven parst,
                    En leest so nau niet op: ’tWijn zoete sap vervarst
                    De Arme oude Lien. De Weduwen en Weesen,
                    Die blydelijck ront om de Druyven commen lesen.
                    (245) Dit is ’tSevende Jaer, dit is den Rijcken Oogst,
                    Dits den vervallen dagh, dat ghy den Armen troost:
[fol. B4r]
                    Hoe rijcklijck heeft u Godt bejonsticht en gezegent:
                    U Koren is geoogst, u Ackren zijn beregent,
                    U Druyven zijn geparst, u Vaten zijn vol Wijn,
                    (250) En suldy d’Armen mensch dan niet genadich zijn?
                    Daer God met zijn genaed sich uwer gaet ontfarmen?
M. E. E.       Sal ick van mijne Spijs dees vreemd verloopen Armen
                    Geven, oft den Wijn, waer ’kmed’ mijn Dis becroon?
V. TOE.         Dat woort sprack Nabal tot de knechts van Iesse zoon.
                    (255) De Predicker die segt: (O Hert wilt niet versteenen)
                    De Rijck en Armen Man die moeten ’tsamen heenen,
                    So door malcandren zijn: God heeftse beyd gemaeckt.
M. E. E.       Door luyheyt menich is tot d’Arremoe geraeckt,
                    De ledich gaende Ziel die mach wel hongher lijen.
V. TOE.         (260) Elck een en wijst so niet den Armen mensch ter zijen:
                    Den Wijsgier Syrach seght: Weest tegen dien niet hard
                    Die arm, nootdruftigh is, van honger bruyn en sward.
                    Den selfden insgelijcx heeft dese les geschreven:
                    O luystert! Weest niet traegh Aelmoessen uyt te geven,
                    (265) De Koninck of Prins die d’Armen mensch neemt aen,
                    Diens Troon so Salomon schrijft, sal eeuwichlijck bestaen.
                    O meest elck een, so ghy u Zetels wilt bevesten,
                    Soo volleght mijnen raet, ick raed u dit ten besten:
                    U Huysen recht in Liefd en in barmherticheyt,
                    (270) Dat ’t Wee u niet en treft ’tgeen Ieremias zeyt:
                    Den grontslach uws Gebouw (olaet u niet verleyen!)
                    Wilt met der Liefden-block u stercke palen heyen.
                    U Huysen niet alleen met Goud of Silver maelt,
                    Maer dat de Hemel-deuchd barmherticheyt bestraelt,
                    (275) Met haer te lief gesicht u witte hooghe wanden,
                    So wel als ghyse pronckt, door d’Appel-listen handen.
                    O Amsterdam ick sie, ick sie, dat ghy so bralt,
                    En dat elck een in u zijn weghen so bevalt,
                    Dat yder als een Vorst treed, als op goude straten,
                    (280) Maer Vreemder, Out en Arm van yder wort verlaten.


Verschooninge.

GENEGENTHEYT een iongetjen, M. ELCK EEN.

GENE.         Vaertje wil iy ’thuys comen? ELCK E. wacht wat ic coom.
                    Wie isser? GENE. Ons Marretje Meu, met Joochem Oom,
                    En Jantje met Claesje, oock Giertje, sy het sukken Hontje!
                    En dan alle de Kermis-gasten, Pieter Neef, en Hillegontje.
M. E. E.       (285) Mijn vrient voor ditmael niet, geef ick u Reen geloof,
                    Spreeckt vry een ander aen, ’kben aen die Oor al doof.
[fol. B4v]
V. TOE.         Dus gaet hier meest elck een, en soeckt zijn eygen lusten,
                    Den armen naeckten mensch droef hong’rich vol ellend,
                    Die wert door lauwe Liefd beherticht noch bekend.
                    (290) Hy soecket zijn vermaeck in alle dees onruste.
                    Hier claeght een arme Weeuw, daer schreyen kleyne kindren,
                    Daer comt een vreemder aen gebreckelijck en out:
                    O Mensch waerdy doch warm, of was u herte kout,
                    So mocht de vierge Liefd vermeerd’ren en vermindren.
                    (295) Den armen mensch nochtans is my van God bevolen
                    Te helpen, dies ic gae d’Eersamen Magistraet
                    Voorhouden al d’ellend, hoe’t met den Armen staet,
                    En hoe dat Meest Elck Een, d’Oud, Arme, Vreemd laet dolen.


Tweede Handelinge, Eerste Uytcomen.

ONNUTTE BEDELAER. OFFICI BEDIENAER.

O. BED.         Waer wy Bedelaers nu bidden of ’thooft opsteken,
                    (300) Daer wilmen ons by gans elle weken
                    Door die besuckte Luyse-vangers sonder lang beyen,
                    Na dat Ellementsche Huys, by de Heylige weg leyen.
                    Kromme Jeurien, Pier Bult, Heyn Schram en Jan Drent,
                    Die sinne al met dat dry cruyste Wapen op heur Rug eprent,
                    (305) En dan moetense na oud Ste-Wets costuymen,
                    Met ein loutre giesseling de Stadt van Amsterdam ruymen.
                    O pokken, wat drommen, Mannen, Bedelaer wacht iou rug,
                    Ick wirt onlangs med’ eins egrepen by de blaauwe Brug,
                    Daer my ein van deuse Schrobbers so lustich knevelde en ving,
                    (310) Om dat ick sonder verlof op de reyne Nering ging.
                    Dry maend most ick in dat Cruys-thucht-huys raspen,
                    Miest alle saterdagh ginckter op ein giesselen, gispen en gaspen,
                    De qua-Wevers op het Peert, de Boeven aen de Pael,
                    O ick was so neirstich, so gesont, so fris, so reael,
                    (315) ’kEn had noch Lamme-Leen, qua Bienen, noch gebroken Arm,
                    Maer wil ick’t iou seggen vrienden? men streeck eins mijn Rug met Dagh-Oly warm,
                    So ick met Offerhande Sinte Raspinus niet en wou eeren,
                    Ick seyde: ’ken con niet zagen, maer begut se cunnent ein so leeren,
                    Ick Offerde met Sinte Labors hulp daer sukken hoop stof,
                    (320) Wil ick eins liegen? hy was wel so groot als den Toorn van ’t Reguliers Hof.
                    So dat ick na mijn deerlick sien, kleyne schult, veel werck, en lydig wel clappen,
                    Met de wil vande Regenten het Tucht-huys mocht ontsnappen.
[fol. C1r]
                    Pots darmen, ick was soo blijd’ dat ickt soo eerlijck ontquam,
                    ’Knam men gat in myn arm, en ick streefdeje nae den Dam,
                    (325) Daer ic eenige van mijn Lagenoots zach, ein Jotto en ein van Bremen,
                    Die stonden voor ’t Stadthuys om ste-werck aen te nemen,
                    Om te graven, om te kruyen, om te spitten, om te delven,
                    Ja wel, ia wel dacht ick Maets, ’ken iy wel iou zelven?
                    Te arbeyen, te slooven, en dat pour ein kleyn argent,
                    (330) Ho slechte bloets iy sint al wat aers ewent.
                    Heught het iou wel dat wy de Botter brieden, ’tmoeye suyvel,
                    Guns by strontenburghs-poort, an de vesten inden Armen duyvel?
                    Daer alle avonden ’tbedelgeltjen most ter drift,
                    Wy haddender gheloof, en de Weerdin was van de schrift.
                    (335) Wy sopen, wy brasten, wy aten, wy droncken,
                    Wy Veelden, wy Lierden, wy spronghen, wy cloncken,
                    Onbesorght, onbeducht, Allegrement wiet benyt,
                    Wy hielden (wil ickt iou seggen?) een rechte bedelaers Maeltijt.
                    En saerdaeghs weerom, op het aldererbarmelijckste uyt,
                    (340) En dees Rekeningh emaeckt: soo yder buyrt gaf ein duyt,
                    Dat con yder pas tot vijfthien stuyvers daeghs maken.
                    Soo doende keunen de Bedelaers an de ruyme Kost raken.
                    Coft ic dan savonts ein Zoo-Vis, ’kwas beget gien scherpe dinger,
                    Daer was eins ein Juffer, met de Ringh an de voorste vingher,
                    (345) En sy dongh ein Zoo: wat sy stont soo en hoetelde op ein stuyver!
                    Wat zeyd ick: dicke-Giert ick bin ein Arme kluyver,
                    Ick bied ein stuyver meer. Hoor hier zeyse: midts had ick de Vis,
                    Wat mein iy offer gien hert by de Bedelaers en is?
                    Neen bylo, al hebben de gierighe Rijcke luyden ’tgoedt,
                    (350) Soo hebben de milde arme Bedelaers de moedt.
                    Se willen als einighe karighe Braetnaegels doen niet sorghen,
                    Die scherp-bier drincken, en souden wel an ein korsjen droog broots worghen
                    Die ’tgoetjen by ein schrapen in sacken en kisten
                    Om heur witte-Broodts Kyertjens, diet lustigh verquisten,
                    (355) Sy hebbent Beschraept, en in vreckicheyt Ghewonnen,
                    En de Seuntjens hebbender voor Gereen en gheronnen,
                    Ghehoereert, ghebancketeert, Ghemomdt en ghedanst,
                    Ghedomineert als ein Graef, als ein Prins, oft ein Lanst.
                    Neen bylo neen, dat is gien Bedelaers doen,
                    (360) Sy winnent mackelijck, en ’tzy Avond oft Noen,
                    Se drincken Delfs-bier, en se Eten van het beste,
                    En voor haer Kindren laetense anders niet dan dit Perreste:
                    Ein gebroken Mand, ein stock, en ein Bedel-mantel vol Lappen.
                    En voorts moghen sy van ons Erven ’twel Bedelen en clappen.
                    (365) Crijghense roo-druyfdragers Neusen, of ’taensicht vol Robynen,
                    Dat lieren wyer met Solpher roock te doen verdwynen.
                    En dan gaense (soo als ick doe) de goe Gemeente quelle.
                    Als se dat onbeschaemde Voor-hooft soo konnen stellen
[fol. C1v]
                    By die wy moeylijck vallen, waer sy staen aen boort,
                    (370) Datse ons dick uyt onlust met ein Duytjen wysen voort.
                    Gevense ons Eten, wy vercoopent en wegend met ponden,
                    Ist wat leckers, wy houwent, aers geven wy’t de honden.
                    Daer sie ick d’armen duyvel, of de Luyzevanger, he dats ein list,
                    In Bedelaer in, maeckt voeten, rad, rept iou Afterkist.
OF. BED.         (375) Hoe listich, hoe arch dat ick loer op mijn luymen,
                    Noch weten dees Bedelaers voor my den wegh te ruymen.
                    Maer de Kruyck gaet so lang (gelijck ’tout spreeckwoort spreeckt:)
                    Te water, tot datse eyndelijck eens breeckt.
                    Die pottery, en rabauwery diese dagelijcx voortstellen,
                    (380) En wist ic iou niet in aerhalf uyr te vertellen,
                    ’kHebber daer van daegh ein in’t Tucht-huys gebrocht,
                    Die altijt geclaecht heeft, gesteent en gecrocht,
                    Dat hy ein Slang in zijn lijf had, en die wou by hem blijven,
                    Maer Sinte Labors cracht selse hem wel haest verdrijven.
                    (385) En wil hy niet wercken, so waeyeter op sijn Rug,, an
                    Ten baet lesen of singhen, al con hy praten als Brug,,man.


Tweede Handelinge II. Uytcomen.

CHOORN (of Sang) op de Stem:
O schoonste Persoonage, &c.

                                        O Amsterdam Princesse,
                                        Hoe glory-ryck bloeyt uwen stand als heden,
                                        Maer denckt om dese lesse:
                                        (390) Blijft nedrich, wilt den naecten mensch becleden,
                                                    Den vreemden Man,
                                                    Neemt liefdigh an,
                                        En Arme oud Persoonen,
                                        Wilt met verlanghen,
                                        (395) In dit schoon Huys ontfanghen
                                                    Om te woonen.
                    DAnckbarich Amsterdam, O Melck-voedende-Ader,
                    Hoe heuchlijck bloeyt u deughd, dat ghy de Vreemde spijst,
                    Den arm en ouden Man vertroosty als een Vader,
                    (400) Als ghy u vrundlijckheyt hun mildelijck bewijst.
                    Hier om O Cooren-Schuyr! u gulden Sonne rijst,
                    En u Roem-rijcke-gloor met schitterighe stralen
                    Bralt also verr’ en wyt, dat u den Moor-man prijst:
                    Wanneer hy uwen Naem hoort Reden-rijck verhalen.
[fol. C2r]
                    (405) Den Gelen-Indiaen genaecket uwe palen,
                    Den Bont-gepelsten-Rus u aengesicht begroet,
                    Den Turck, Moor, Barbaros, in Mahometsche Talen,
                    Looft dyn bevesten Standt, g’lijck d’wijsen Pars oock doet.
                    O liefbekoosde Vrouw, blijft, blijft in waere ootmoet,
                    (410) So sal dyn glory-glans so veel te rijcker brommen,
                    Dat ’t kiel-gevleugelt-hout bruyst door Neptunes vloet
                    Int Noord, door Nassaus-straet, daer oyt dWalrussen swommen,
                    Daer wreede Beyren ’tHuys bestoockten en beclommen,
                    Daer d’witte schalcke Vos u Borgery gebuert,
                    (415) Of peurt met eeren-winst d’Aerd-gloob om te krommen,
                    Daer een van Noord zijn Lijf en Leven avonthuert.
                    Zee-Nimphe dijnen Naem veel eeuwen eeuwigh duert,
                    Dees Lof-Reen sy met recht als eyghen dy gegeven:
                    (Hoe wel de bleecke Nyd scheel-oogigh dy begluurt)
                    (420) De Stadt die d’Armen troost die werdt van GOD verheven.

                                            2 Mam-Ader lest het dorsten
                                        Van hun die Vreemd, Arm, Out, zyn en verslagen:
                                        De Weesen, bied u Borsten,
                                        Die hongherigh zyn, laet in u Stadt niet clagen.
                                                    (425) Op dat u Godt,
                                                    Geeft ’tHemels Lot,
                                        En hier zyn milden zeghen,
                                        Wilt als Hiob d’Armen
                                        Verlossen, en ontfarmen
                                                    (430) Aller Weghen.
                    T’Oud-Const-rijck-Haerlem roemt (dat d’eerste van dien name,
                    ’tJaer twalefhondert vier) Wilhelmus Hollands Graef,
                    Door ’sBorgers wijsen raet, gevlecht met wijsheyt t’samen,
                    Voor Turckx-Damiaet vercregen tot een gaef,
                    (435) ’tCruys vier gesternde Sweert, wiens vrome handen braeft,
                    Door een gescherpte Zaegh, Metalen kettings braken.
                    Nereides Speelgenoot, Kroondraegster, seght: Ick laeft
                    ’tDroogh-dorsten, die verarmt na mijn Mam-Ader haken,
                    Door Heemskerck (d’Edel Heer) can ic ’t Gibraltar raken,
                    (440) Al waer d’Hand-gauw-Matroos lost ’tswanger swaer Canon,
                    ’kVerniel den Castiliaen, ’kverbreeck hun trotse Kraecken.
                    d’Haegs-Zael met Vendels pronckt, die’k op mijn Vyandt won.
                    Mijn Borger Barent Zoon, twee vijf Maend sach geen Son,
                    Om int fel coude Noord d’waen doorgangs wegh te vinden,
                    (445) Daer hy tot zeges zuyl (hoe wel’t niet wesen con)
                    Liet letterlijck bewijs voor Nacomers oft vrinden.
                    Den Keyser Max’miliaen, my gunstrijck oock beminden,
[fol. C2v]
                    So’k door ’tgemunte Goudt hem dienst en hulp bewees,
                    Zijn gift becroont mijn hooft: Mijn Leeuwen die verslinden
                    (450) Den Spaenschen Portugys, leet-kauwende in vrees.
                    d’Molucker en Tidoor, d’Iappoen, Iavaen, Chinees,
                    Sien met een bly gesicht mijn Schepen ’t hunwaerts streven.
                    O Rymer rymet voorts: my dunckt dat ick hier lees,
                    De Stadt die d’Armen troost die werdt van GOD verheven.

                                            3 (455) In Boter wast u treden,
                                        U Steenrotz moet in Oly overvloeyen.
                                        U Schepen wilt uyt-reden,
                                        Soo verr’ghy siet de vier’ge Sonne gloeyen.
                                                    Soo ghy in Deughd
                                                    (460) U Ziel verheught,
                                        En blijft der lamme voeten.
                                        Droeve Liens herten
                                        Vervreuget, en haer smerten
                                                    Wilt versoeten.
                    (465) DE Stadt (of Borgery) die d’Arme gaet vertroosten,
                    Die d’Oud en Vreemde Lien genadichlijck en milt
                    Ontfangen, ’tsy van ’t West, Zuyden, Noord en Oosten,
                    Dien is de Heer een God een Vader, Wacht en Schilt.
                    O Geld-rijck Amsterdam en dencket, of en wilt
                    (470) Dees Reden in u Hert door Eer-gier smeen oft spreken.
                    Voor mijn gevlerckte-Vloot den wreeden Spaenjaert trilt,
                    Door mijn gesterckten Arm, derr’ ick de Muyren breken,
                    Door mijn ontelbaer Geld ick my de rijckste reken.
                    ’kHeb door mijn eygen deughd d’Riem-gordel uyt geleyt,
                    (475) Mijn omgekeerden Bosch, gesoncken noch besweken,
                    Werd eens so wijt geplant, en Westwaerts ingeheyt.
                    Zee-Nimphe-Amsterdam, u selven stroockt noch vleyt,
                    Dijn handen bouwen niet de Konincklijcke Huysen.
                    Geen Pelgrims graeg-siend’-Oog in dijne schoonheyt weyt,
                    (480) Om dat dijn Metsel-werck bewelvet trotse Sluysen,
                    Daer d’Aemstel en het Y comt grimmich onder bruysen.
                    Maer dits ’tgheen hun verbaest verwondert telcker uyr,
                    d’Arm-Visschers alder eerst in Hutjes en in Cluysen,
                    Bewoonden uwen Dam lang voor dijn houte muyr,
                    (485) Van Haerlem wert vernielt en Kenemer zijn gebuyr,
                    Door wien ’tveracht gebouw te grondwaerts is gedreven,
                    Dies hy te recht bekent ’tis meer als de natuyr,
                    De Stadt die d’Armen troost die werdt van GOD verheven.
[fol. C3r]
                                            4 Ghy zyt ’tis waer verheven,
                                        (490) U Heerlyckheyt sietmen doorgaens meer brommen.
                                        O langh! langh moet ghy sweven,
                                        Noch verder stelt als Herculis Calomme
                                                    In Cades staen:
                                                    U Strengh oft Vaen
                                        (495) Met dry ghecruyste Schilden.
                                        Dempt d’Castilianen,
                                        Golft nae d’Indianen,
                                                    By de Wilden.

PRINCE.
                    Ghy Prinselijcke Maeghd, sweeft om den kloot der Aerden
                    (500) Met u Meyr-Minnen-Heyr: Danst door de wilde Zee.
                    Houd Liefde boven al, en Godes Woort in waerden,
                    Staet vast int recht Geloof, naer Heylicheyt en Vre.
                    En wijckt noch slincx, noch rechts, als noyt Elias de.
                    Laet door geseemde Reen van Leer u niet vervoeren,
                    (505) Die buyten Christi-Iock schijn heyligh wil (o wee!)
                    Dy brengen onder dwang van d’Roomsche Babels Hoere,
                    Die Gods Gemeent en Kerck bestrijden of beroeren,
                    Die sullen (’tgae hoe ’twil) met schanden noch bestaen:
                    Die listich schalck en loos u Diadem beloeren.
                    (510) Die willen wederom d’hand aen de Arcke slaen,
                    ’tSchijnt uyt ’tgedenck gewist hoe’t Usa is vergaen.
                    Men soeckt vermetle waen door yver te bedecken,
                    Gherechticheyt u kleet treckt tot beschutting aen,
                    Wilt ’twitte zyd Gewaed besoed’len noch bevlecken,
                    (515) Wilt door u vruntlickheyt veel Vreemders tot u trecken,
                    Met d’Evangeliums Vred’ dijn Water-voeten schoeyt,
                    Wilt yder door u deughd tot navolgingh verwecken,
                    Op dat elck een zijn hert in Liefd tot d’Armen gloeyt.
                    Ick Vreemder wensch u dit: Dat ghy In Liefde bloeyt.
                    (520) O minnelijcke Maeghd, blijft! blyvet al u leven
                    Een Voester-Vrou, dewijl ’kmy ’tzegghen heb bemoeyt:
                    De Stadt die d’Armen troost die werdt van GOD verheven.

PRINCE.
                   
                                            5 Den Opper-Prins der Prinscen
                                        Breyd u vlercken uyt, Zuyd, Noord, West, en Oosten.
[fol. C3v]
                                        (525) Ay Ryckste der Provincen!
                                        Maer onderwyl den Armen wilt vertroosten,
                                                    Merckt Sodom, ziet!
                                                    Gaf d’Armen niet:
                                        Hierom is zy ghevallen,
                                        (530) O dat Liefds wercken
                                        Stadts Palen steedts verstercken,
                                                    En haer Wallen.


Tweede Handelingh, Derde Uytcomste.

AMSTERDAM (ghenoemt WYSE REGERINGE.) VADERLYCKE TOESICHT.

                    O Dry-werf Heyl’gen God en ongheschapen Goedt,
                    Vergunt my dat ick in u gunst volherden moet:
                    (535) Dat ick op dese uyr met zuyvre maet Gedichten,
                    Dijn grooten Naem vergroot, en mijnen Nasten stichte.
                        Ick Amsterdam stijgh op uyt d’Aemstel marmer vocht,
                    En beur vant avrechts Bosch, mijn voorhooft inde Locht,
                    Ten Noorden ’tSchip rijck Ty, maeckt mijnen Naem doorluchtig,
                    (540) Maer Liefd tot Christi Wet maeckt dese Maeghd godvruchtich.
                    ’kBen in een weynich meer als dry mael hondert Jaer,
                    Ghesteygert also hoogh, dat ick nauwelijcx gewaer
                    En wert, of weet een Stad waer voor ’kzou willen ruylen,
                    Al mochts haer guld Paruyck met Ophirs Goudt verschuylen:
                    (545) Oft dat haer Diadem ’thoogh voor hooft druckt al om,
                    Ja of m’haer bood den Staf van ’theylich Keyserdom.
                    Mijn Vryheyt is mijn liefst, ick eer mijn eygen Staten,
                    ’kBemin mijn goed Gemeent mijn trouwe Ondersaten,
                    Mijn vrome Borgery, die my naest God alleen,
                    (550) Met een vernoeght Gemoet opoffren danckbaerheen.
                    O Goddelijck geheym! k’wil met gepronckte logen,
                    Noch ydel woort gesmeeck mijn waerdigheyt verhooghen.
                    Wat was ic arme Maeghd met hutten eerst bedeckt?
                    Wat werd ick, zo ghy maer de hand van my en treckt?
                    (555) Die Stad die Godt verlaet, wert tot een Dorp of slimmer.
                    O Geld rijck Amsterdam! was d’grondslagh of ’tGetimmer
                    Van ’t preutse Babylon, in Muyren hoogh en grof,
                    Niet grooter als ghy zijt? noch ist vernielt tot stof
                    De ruyme woeste Stadt, groot vier en dry dagh reysen!
                    (560) Ninive is vermaelt, men souder nu van eysen,
[fol. C4r]
                    Een Steen-hoop-Roof-nest-puyn, een woningh vant ghewormt
                    Is dese trotse Stadt, wiens naem nu is verformt.
                    De Stadt daer Gode selfs syn lust had om te woone,
                    Des Weerelts middel punct, de Salems Berghen schoone,
                    (565) De Heyl’ghe groote Stadt, ’tberucht Ierusalem
                    Weergallemt gheen Echo meer oft weerkaetsende stem
                    Sy, om wiens Heyligheyt de Moorman derwaets wandert,
                    Is met haer glory naem in Solima verandert.
                    Ontelbaer ander Steen die ’kcortelijck overloop
                    (570) Wat zynse aerd en gruys, d’hoop van eenen steenen hoop?
                    Verheven Amsterdam, Leert dan u selven kennen,
                    Blijft in de nedricheyt soo sal men u niet schennen.
                    Wie Godt ootmoedich dient, en waermen d’Armen kent,
                    Daer lecht hy deerste Steen van’t costel Fondament.
                    (575) Daer men de Vreemden nood g’lijck Loth deed Abrams Broeder,
                    Waer men de Weesen is een Vader en een moeder,
                    En waer men den Levijt selfs in zyn Huys bedaeckt;
                    Daer sietmen dat de Heer de Poorten trou bewaeckt.
                    Roem ick om dat den Turcq (schrick der Europianen,)
                    (580) Oft dat den Pars Monarch der Ooster Asianen,
                    Oft dat Molucker Vorst de Geel-Moor-Indi-Lien.
                    Begroeten mijnen standt, oft my veel Heyls aen bien?
                    Trots ick op myne macht, oft schoon de Christen Princen
                    ’tVry Neerlands-Coorn-schuyr, de schat van acht Provincen
                    (585) Dees Peerle wenschen aen hun Purpre Diadem?
                    O Neen, verheven Maeght: oft ick de vloeden kem
                    In ’tNoord, by ’tBeersche licht, door mijn ghevlerckte kielen,
                    Oft ick met een van Noord gae om de Weereldt Wielen
                    En wortel mynen Stoel int Peper-ryck gewest,
                    (590) En iaegh den Castiliaen, uyt zyn gheroofde nest:
                    Dit doet myn nedrich Hert noch tot gheen hoochmoedt swellen.
                    ’Kwil tot geen Buyren nijt myn nieuwe Poorten stellen,
                    Noch uyt verweende pracht, (oft yemandt anders duyt,)
                    Mijn Aerden Wal, oft Riem, nae ’tWesten legghen uyt.
                    (595) Wanneer een Moeder hoort haer Lijfs gheboren vruchten,
                    Door alte nau ghehuyst, dick knorren clagen suchten,
                    Sy huert een ander Huys, oft Timmert, coopt daer an
                    Een Erf, oft wooningh daer zy’haer med behelpen kan.
                    Soo doe ick insghelijck, ’ksach Borghers, Vreemdelinghen,
                    (600) d’Inwoonders nau ghepackt, malcanderen verdringhen.
                    Dus heb ick tot gherief, van yder meest en minst
                    De Wallen uyt ghevoert, myn goed ghemeent tot dienst.
                    Vergunt my goede Godt Eacus wenscht ten lesten:
                    Op dat myn Borghery vervul de ruyme Vesten.
                    (605) Den Armen ouden Mensch, den Vreemder sy o Heer
                    In dese onse Stadt vergheten nimmermeer.
[fol. C4v]
                    Dewijl u goetheyt my so rijcklijck heeft gesegent,
                    Als van den Hemel is beschenen en beregent
                    ’tOud-roem-rijck-hoogh-gebouw van oyt de preutse Stadt,
                    (610) Die lang voor mijne comst haer luyster heeft gehadt.
VADERLICKE TOESICHT.
                        Beleefde Wyse Maeghd, O Nimphe, swerelts wonder!
                    O Sonne van Euroop, die d’Arme syt besonder
                    Een milde Voester-vrou, een Trooster in haer druck.
                    Den Hemel geef u Stad noch duystmael meer geluck,
                    (615) Hy wil de Prophecy eens Ouden Mans volvuren,
                    Dat ghy tot Houte-wael u Wallen stelt of Muren.
                    Dat u Mam-Ader lest, g’lijck d’Anagramme spelt,
                    Den Hongher, Dorst, en quael die d’armen Ouden quelt
                    Ghy hebt voor vijfthien Jaer ons Godts huys tot verblye
                    (620) Vergunt, en opgherecht een schoone Loterye,
                    Op dat de Goed-ghemeent en Meest elck een rontom
                    Wt Christelijck ghemoedt, den Armen ouderdom
                    In dese Rijcke Stadt hun kommer wilden stelpen,
                    Wiens miltheyt zy bedanckt: Maer laes ’tkan noch niet helpen,
                    (625) ’tGetal ’tgheen vijf mael vijf, eerst was van oude Lien,
                    Dat can men nu ter tijdt berekenen en sien,
                    Eens hondert en noch by de t’Negentigh Persoonen
                    Die eerelijck versien in dese huyse woonen.
                    De clachte dach op dach die w’hooren Amsterdam
                    (630) Was d’oorsaeck dat ick nu mijn weghen herwaerts nam.
                    Hier claeght een Vromer Man, daer schreyt een oude Vrouwe,
                    Daer sucht een Vreemdelingh, hier hoortmen eer en trouwe
                    Van sulcken oud Persoon, wiens leden crom en madt
                    Onwerckbaer zyn, die laes! in dees Beroemde Stadt,
                    (635) Als andere Borghers doen, hun Broodt niet connen winnen,
                    De een seght t’is mijn vriendt, dander tis myn vriendinne.
                    Wy hebben tis wel waer, een prachtigh huys ghebout,
                    Dat yder Pelgrims Oogh met wonderingh aenschout.
                    Veel Vreemders al verbaest, dit segghen en belyen:
                    (640) Den inganghs Hof verdeft veel Coninghs Gaelderyen!
                    De wooninghe rontom zyn veel, zyn net en reyn,
                    Noch zynder niet ghenoegh, noch valt ons t’Huys te kleyn.
                    Godvruchtigh Amsterdam, sullen wy dArme Oude,
                    De Vreemders deser Stadt in dese Winters koude
                    (645) Troosteloos, Vriendeloos, naeckt, Hongherigh verarmt,
                    Niet helpen? o Neen, Mam-Moeder dy ontfarmt!
                    Tis u ghenoegh bekent, wy b’hoevent niet te melden.
                    De oncost en de last: ’tverschiet van onze gelden
                    Die yder een Regent tot huyden desen dagh
                    (650) Graegh deed: en noch soud doen, maer als ’t niet helpen mach.
[fol. D1r]
AMSTERDAM.
                        Den nood der Armen gaet voor alles my ter herten:
                    Wats Vrienden u versoeck? V. TOE. Dat al de pijn en smerten
                    De Gicht, het Flerecyn, de Voet-quel, ’tPodagra,
                    De Lamme-stramme-Leen, de Beving, ’tZiatica,
                    (655) Der arme Oude Lien uyt Liefd ons moet bewegen:
                    En dat wy wederom versam’len eenen Zegen,
                    En rechten (met u wil) in onse Borghery,
                    Voor dit voorschreven Huys een tweede Lotery.
                    Waer d’alderhoochste Prijs d’Inlegger wort gegeven:
                    (660) So hy geloovigh geeft, dats namaels ’tEeuwigh leven.
                    En hier: So hy ’tgeluck vercrijght en God vertrout,
                    ’tGenoegen, of een Prijs van Silver Geld en Gout.
                    O Meest elck een, so ghy u geld soeckt t’avontueren!
                    Siet hier een vaste winst, die eeuwichlijck sal dueren,
                    (665) So wie den Armen geeft in mijnen Naem, (seyt d’Heer:)
                    Een kouden water dronck, verliest geen loon, veel meer
                    Beloont hy die, zijn Hert en Hand voor d’Armen opent.
AMSTE.         U deughdelijck versoeck is eerlijck, en wy hopent
                    Tot troost en d’Armen nut, dat yder na zijn staet
                    (670) Den ouden Mensch ontfarmt. Vertreckt? V. TO. ’k volg dwijsen raet.


Tweede Handelingh. IV. Uytcomste.

ONNUTTE BEDELAER.

                        Deir heb ick om Nering eweest, te Houtewael by de Boeren,
                    En by de Poort ontmoeten my ein van die besuckste Hoeren!
                    Ein so onbeschofste Schoyster, mit en Kijnt op heur schoft.
                    Ick hab sachse: so fleysich geloffen, wan ich ein Bein om ein duyt coft
                    (675) Und ick hab vom gantschen tag nur ein verbruyden taller ecreghen.
                    Dats al hubst Grietje, bistu daerom so verlegen?
                    Beet ick haer in de Oor: en bockte ij nicht crom,
                    Iio saghtse: aber ick hab meinem kranchen doegh nicht om.
                    Mits streefdese naer ein van heur Schellings Huysen,
                    (680) Deir quam doen Lijsje Labbekak en Giert met de Luysen,
                    Die haddenje deir wat noestich te praten van onse grove Jan,
                    Die sou Snottige-Truy hebben, de Dochter van mal An,
                    Wiens Vaer in zijn Hylick was emaeckt, Vry om Nering te gaen
                    In de halve Warmoestraet, den Nes ’tGans-Oort, en de steechjens deir aen,
                    (685) Deir noch Vaer noch Moer niet sou troggelen, noch knipschoyen,
                    En op sukke Renten! machmen wel ein Biertje te mier poyen.
                    Wel aensicht, hangter ein Mat veur, wat schort iou metie mangt?
                    Ick sin voor iou noch voor de kraeyen niet, daer toe ben ick al te moeyen quangt,
[fol. D1v]
                    Al wilme Mieuwes eer noch Pieter noch Jan bien,
                    (690) Men selme oock voor gien Joncker of groot Heer an-sien.
                    Noch de jonghes lopen my niet na, as se Lijsien waer is Jan doen
                    Ick bin ein Heirschop, en ist avond of noen,
                    De Barmhartige Gemient die moeten my geven,
                    Daer ick en aere Bedelaers can rijckelijck of leven.
                    (695) Wel soude ick de Cruys-steeg vinden, ick most al vry wat an stappen.
                    Kijck deir? Noch prijs ick Bestevaer, die wil niet mier verplaesteren
                    noch verlappen,
                    Hy het geld enoegh, smack of de beroockte puy, en maeckt ein nuwe.
                    Al weer gien deeg, daer med gae ick iou aen de wijnt duwe,
                    De Gaste-steegh deur, de Burchwal langs, na de lufter zy.
                    (700) Maer ionges maeckt my niet te goyen: Ic koom iou flus weer by.


Derde Handelinge. I. Uytcoemste.

VREEMDE. OUT. ARM.

VREEM.         Helaes! wat sie ick niet in dese Stadt der Steden?
                    De een die is so rijck, so preuts, so groots, so trots!
                    En dander is so Arm, o wondere schickkingh Godts!
                    De een die is vernoeght danckbarigh wel te vreden,
                    (705) Die ghy o goede Godt maer broot en water gheeft:
                    De rijcke loopt en draeft, onrustich van ghemoed’ren,
                    Hy heeft niet half genoech aen al zijn rijcke goed’ren,
                    Daer menich arrem Mensch in stille ruste leeft.
                    Wat straten rooytmen hier? wat nieu Model van Sluysen?
                    (710) Wat grachten graeftmen niet? wat Wallen werptmen op?
                    Hier rijst nae d’Hemel Lucht een tooren met zijn top.
                    Daer boutmen op een nieu veel Konicklijcke Huysen.
                    Is dit gheen Amsterdam? weet ick wel waer ick ben?
                    Is dit die Zee-Stadt niet, de wijde Werelts wonder?
                    (715) Der vreemde toevlucht, ja: een Voester-Vrou besonder,
                    De Christelijcke-Stadt waer voor ’k u houd en ken,
                    Hoe wel dat onder u veel Ketters t’samen krielen,
                    En menich God’loos boef u goedicheydt misbruyckt.
                    Noch glorijt uwen Naem, d’Hemel diet al beluyckt
                    (720) Ontferremt sich over u, en so veel vromer zielen.
                    O Amsterdammers hoort: denckt by u selven niet
                    Dees Stadt heeft uwen arm ghetimmert en ghebouwet,
                    Door u is sy verrijckt, verbetert, o vertrouwet!
                    Nae God, ’k med oorsaeck ben: ick Vreemder die ghy siet,
                    (725) Ach armen Bedelaer waer van heb ick te roemen?
                    Ick die de Liefd en gunst der Borgherijen bid,
                    Ick niet, maer duysent mensch die rijck nu in u sidt,
                    Waer van ick menich ken die’k nu niet heb te noemen,
                    Dees Vreemders, Arme lien die ’tliefste Vaderlandt
[fol. D2r]
                    (730) Om Godes Heylich Woort en zijnen dienst ontweken,
                    Die hebdy inden noot u eygen Broot gaen breken.
                    Ghy hebt hun Dorst gelaeft, ghy gaeft hun Lief de Hand.
                    Ghy waerdigh Magistraet u lof moet niet bedelven,
                    Sy waren u een Vrient, ghy waert hun Vaders trou,
                    (735) Ghy hebtse so om-armt, g’lijck als een Voestervrou.
                    Hoe lief dit Vreemders is, O dencket by u selven:
                    Haer zegening, haer wensch, haer bidden en Gebe’en
                    Tot God, voor u, dat is med’ d’oorsaeck dat den zegen
                    Godes, u overviel, gelijck een Morgen-Regen.
                    (740) O die de Vreemde troost, g’lijck Tharahs zonen de’en:
                    Daer wil God d’heele Stad om weynich vrome sparen.
                    So wie g’lijck Nahors zoon (den Loth) sich buyten stelt,
                    Oft als den Abram wacht de Vreemders in het Velt,
                    En noodse aen zijn Disch, daer moet de Stadt welvaren.
                    (745) Vaert wel O Amsterdam, so schielick opgegroeyt.
                    Vaert wel beroemde Stadt, uyt laeg Moras gesteygert.
                    Vaert wel Mam-ader, die u Borsten niemant weygert.
                    U Campen sietmen rijck, dewijl g’ in Liefde bloeyt.


Verschooninge. OUT. ARM.

                        Wel armen Ouden Man, waer gady henen kreunen?
                    (750) Waer sukkelt d’ouden stock? Waer gaet ons Besjen heen?
                    Ick ongeluckig Mensch, gae neuselend’ alleen,
                    En speel met mijn Gedenck: OUT. ’kmoet hier wat tegen leunen.
                        ’tGedenck vervarst mijn geest: Hoe ’k in mijn ionge tijt
                    So starck was, so cloeck, nu werd ick alles quijt:
                    (755) tGehoor vergaet my vast, ’tGesicht wort doncker, flauwer,
                    De Smaeck wert smakeloos, in alles was ick gauwer,
                    De Leden werden stram, ick ben niet wel te voet,
                    ’tGevoelen ’tgeen ick houd, my alles voelen doet.
                    O Kindren dat ghy wist, de weedom en de qualen,
                    (760) d’Ellende en ’tgevolg die d’outheyt achter halen:
                    Ghy soud u ionge Jeught, u frisse versche sterckt
                    Niet spillen, of g’en had dit vlytich aengemerckt.
                    De Ooghen die ick heb om alles aen te schouwen,
                    Wat dienen die misbruyckt naer dertle wulpse Vrouwe?
                    (765) kHeb segt den Heylgen Iob (die in Gods Liefde blaeckt)
                    Met mijner Oogen-licht een sterck verbont gemaeckt:
                    Dat haer geen Vreemde Min, van Vrouwen sal gelusten.
                    De dertle handen die te geender tijt en rusten,
                    Sullen die tijt verdrijf steets soecken dagh op dagh
                    (770) En wercken morgen, daer doch niemant morgen sach?
                    Sal ick mijn frisse Leen met snoode Hoererijen
                    Verkrencken? oft wil ick met lichte Dansserijen
                    Misbruycken, (nu gesont) so dertel en so wilt
                    Mijn Voeten? Daer ick sie, dat d’outheyt beeft en trilt!
                    (775) O ionge tedre Maeght, wilt by u selven spreken:
[fol. D2v]
                    Hoe haest is doch verwelckt mijn groene Jeught, verg’leken
                    By eene Purpre Roos, die suyver reyn en net,
                    Mijn schoonheyt overschoont, hoe wel ick my blancquet.
                    So ’k in mijn ouderdom den Spiegel eens behoefde,
                    (780) Waert vreemt, so verd ick my met Helena bedroefde?
                    Wiens schoonheyt al te dier den Troyschen Paris stal,
                    De Griecken tot Verlies en Troyen tot een val.
                    Siet ionge luy ick was (hoe wel ick niet en roeme)
                    Al med’ als ghy luyd zijt, een opgeschoten Bloeme,
                    (785) In vroomheyt of in cracht, in fluxheyt gau en rad,
                    Weeck ic de strerckste niet van mijns gelijck in stadt.
                    Maer dencket niet so broos, so slibbrich en onwancklijck
                    En isser als de Jeught, die schielick is vergancklijck.
ARM.             Ach Outheyt wats ’tgedenck, van ’tgeen voorleden is?
                    (790) My heucht noch hoe dat ick eens in een Wildernis
                    Twee daghen was verdwaelt, voor dat ick vergeselde
                    Een Joffrou van een Slot, die my om med gaen quelde:
                    Dees Juffrou was gewent, met ’tcriecken van den dach,
                    Al eer de groote Son den Hemel over zach,
                    (795) ’tZoet wacker cleyne Wilt met vreuchde te gaen iaghen,
                    (Al ben ick nu so arm ’kwas doen al rijck van Magen,)
                    Mijn outste Petemoey was slot vrou vander Jacht,
                    Die my als voor haer Kint en Dochter heeft geacht.
                    Nu so de Sonne rees, wy merckten donckre vlaghen,
                    (800) De Juffrou sat te Peert, ick vollegde metten waghen,
                    Niet dien Weg die sy nam, ick reed een ander om.
                    Wat is de wulpse Jeught? niet, by den Ouderdom.
                    Ick dacht met dese List de Jufvrou te verschalcken:
                    Mids sach ick inde Locht, dat twee onthuyfde Valcken,
                    (805) Een Sparwer iaeghden na, waerom men stille hiel,
                    Na eyndelijck gevecht ’k sach dat hy neder viel.
                    De Koetsier wende flocx de Appel-grauwe-Rossen.
                    ’kBen tegent ongeluck (my ducket) opgewossen:
                    Vier Roovers uyt het Bosch, die hebben ons ontschaeckt,
                    (810) Dies yder van den Nood gepijnde deuchde maeckt.
                    Hoe schildrich stont de vlucht, wat wil ick veel meer seggen:
                    ’kWas noyt in meerder angst, ’k ontquamt noch door een Hegge,
                    Daer ’k hallef doots verbaest in stilte after sloop.
                    De Peerden dreefmen weg, de Koetsier op de loop,
                    (815) Ick armer ouden Mensch, wat wil ick dit vermanen?
                    ’kWies ’trimpeloos aengesicht doen wel met warme Tranen,
                    ’kSocht dien en d’andre dach, hoe’k meer socht, ’kminder vont,
                    Noch uytcoemst, Weg, noch Mensch, noch Dier, noch Rhee, noch Hont.


[fol. D3r]

Verschooninghe.

VADERLICKE TOESICHT. GOEDE GEMEENTE.
OUT. ARM. VREEMDE.

V. TOE.         Wel Oude trouwe Lien, van yder een verlaten,
                    (820) Wat hebdy al voor Reen? wat lust u noch te praten?
OUT.             Ach Toesicht anders niet, dan ’tgeen my weder voer
                    Doen ick vry ionger was. ARM. En laes! ick oude Moer
                    Gedenck noch hoe’k van iongs ben int verdriet gecoestert.
VREEM.         En ick hoe dese Stadt de Vreemders heeft gevoestert.
ARM.             (825) Helaes mijn goede Heer! zal niemand onse noodt
                    Erbarme? Of en sal ons niemant van zijn Broodt
                    Oft Dranck genadich zijn? sal niemant ons ontfarme?
V. TOE.         Dees Stad de Voedster-Vrou, van Vreemders Oud, en Arme,
                    Die als den Heylgen Hiob van iongs af heeft getroost:
                    (830) Die heeft u aengesien, in desen Rijcken-Oogst.
                    Ick seyd: Zy die na ’tNoord Casteelen can uytreeden!
                    Sal ick den Armen Mensch, den naeckten niet becleeden?
                    Ick die ’tNabuyrich Land, de Vreemders om en om
                    Die Wijn en ’tCoren schick, sal ick den Ouderdom
                    (835) Dorstigh, hong’righ en droef, niet spijsen noch verstercken?
                    En oeff’nen my’inde deucht van Christelijcke wercken?
                    Ick die mijn Afcomst tel van arme Visser-lien,
                    Sal ick Arrem en Out geen Melleck-Borsten bien?
                    O nimmer sy my Hert en Handen toegesloten.
VREEM.         (840) God wil dees groote Stadt noch twee maels meer vergrooten.
ARM.             God loon haer Liefd en gunst, en dy sy eewigh danck.
OUT.             Verrijcket Amsterdam, blijft, blijft veel eeuwen lang,
                    Dat niemand uwen loop, noch aengesicht beschame,
VREEM.         Dit geef de goede God, van herten wenscht ick’t; ARM. Amen.
V. TOE.         (845) Ghy goed Gemeent hoort toe? Wy sullen voorder raen:
                    Dit dient van ons bedacht: dit dient van ons gedaen:
                    Versorght dees oude Lien, u arme oud geburen,
                    En dat maer voor een wijl, wy sullen dagh noch uren
                    Niet rusten, of dit Huys vergrootet en gewijt
                    (850) Voltoyet en gemaeckt, u van den last bevrijdt,
                    Dan sal Ootmoedicheyt Regente haere Moeder
                    Hun leyden in het Huys: Ick naest God hun Behoeder,
                    Sal haer een Vader zijn, g’lijck Ioseph was en bleef
                    Zijn Broeders, dat Elck een maer rijckelijck en geef
                    (855) So werd den last verlicht, Elck een heeft vele goed’ren.
                    Maer laes! hy raept en schraept met gierighe gemoed’ren.
                    ’kGae daetlijck na hem toe, ’k moet sien waer ick hem vindt,
                    En of hy d’eygen liefd, meer als Gods Liefd bemint.
[fol. D3v]
GOE. G.         Komt Vreemder gaet met my, komt Oude u vermaecken,
                    (860) Komt Arme aen mijn Dis, rustet onder myn daken.
                    ’kSal na mijn cleyne macht, daer my God med begift
                    U helpen, siet ick ben geleert uyt d’Heylighe Schrift:
                    Wie niet barmhertich is, wat kreun ick my de rijcke,
                    De sulcke daer sal God het Oordeel over strijcke.
                    (865) Wat ist Gheloof, waer van dat yeder Man oft Vrou
                    So roemt, doch sonder Liefd? de Liefd die voor de Schou
                    Ver uyt haer ’sHerten deur ghemalet en gheschildert,
                    Helaes! de muer bewaert, so zijnse om ’tgoet verwildert.


Derde Handelinghe, Derde Uytcomste.

OFFIC.           So raeckt d’Officier noch eins aende ronde schijven.
                    (870) S. velten mannen, ick hebt bedacht, raeck ick by gants lijven
                    Maer ergens aen ein kliet, of Rederijcker pack,
                    Daer ick my metter haest in verkleede oft verstack.
                    Dees Bedelaer, kenje wel die schobbejack met sen nappen?
                    O drommen, hoe sel ick hem noch doen singen en doen clappen,
                    (875) Hy wil uyt deuse Stadt nae Bigum metten dagh,
                    En ick weet dat hy ghelt het, so seker of ickt sach.
                    Een van zijn Compagny die het hem al bekaeyt,
                    Deuse is inde knip, en die hadt Goudt inde wrong van zen wambes enaeyt.
                    En daer weet icket van, sonder hem veel te porren,
                    (880) Maer tgheltjen dede w’hem self uyt sen wambes onttorren,
                    Dat nou ter goe-er hant is, en welletjens wort bewaert.
                    Dats deir, wel nou hoe dient het best eklaert?
                    Ick stae op hiete coolen, en’k moet deuse Bedelaer begecken,
                    Al soume deuse klucht tot Keesjen Brouwers weer vertrecken.


ON. BEDELAER. OFFICI BEDIENIER.

O. BED.         (885) Dats gang Amsterdammers, nou raeckje my quijt,
                    Ien geeft niet een bruy, en ien langht niet een mijt.
                    En te arrebeyen, daer ben ick al toe bedurven,
                    Maer wil ickt jou segghen: mijn olde olde Bestevaer is esturven,
                    Die zijn jaren al met acht kruyssen had ekerft,
                    (890) En deir heb ick deuse sen alderbeste Mantel van eErft,
                    Die’k liever heb als ein vande Spaensche Fluwiele cappen.
                    Wat geckjer med’ Maets, om dat hy so is belapt met lappen?
                    Hy is mier weert as de beste Mantel die hier is,
                    En twijffel jyer an? Ick wetet wel ghewis,
                    (895) Dan ’tcomt u toe Vrijers, gy zijt mijn Ouwer.
                    Nou dats gang: tManteltien om de schouwer,
                    En de Regeliers-poort recht uyt nae Uytert toe.
                    Wel allijckwel van veel gaens wort ein mensch wel moe,
[fol. D4r]
                    Ick wil my in dit velt wat neer gaen vlijen,
                    (900) En speule onderwijl wat met mijn fantasijen.
                    Deuse Mantels Heerschap, was mijn olde bestevaers van kniphousen,
                    Beget hy is al swaer, ist vant ghelt, of ist van de Lousen?
                    Neen bylo, daer was hy al te kies en te sinnelijck van.
                    Manteltje wat loof gy, vier hondert gulden? neen gy moster al bet an.
                    (905) (Ick wil mijn eyghen Mantel loven, bieden, vercoopen en coopen.)
                    Nou segh op, vijf hondert? neen gy most al meer geven al soud ick jou tvel af stroopen,
                    Noch vijftich gulden dan so slecht niet, neen neen daer is al meer.
                    Op op Bedelaer op, daer komt een Joncker oft ein groot Heer.
                    Ach mich goeder Heer wolt dich ontfarme,
                    (910) Ober ein Armer Man ein hongrich pover arme,
                    Ey Heer, gheeft een kleyn aelmis om Gade
OFFIC.*         Wat zijdy een Armen bloet. BEDEL. y ja Heer. OFFI. so comt u bet te stade
                    Dees Mantel, ick ben milder als Sint Maerten was,
                    Die gaf de helft, ick gheef die heele, hout, haberdas?
                    (915) Gheeft my uwen Beedel-mantel so sal de werelt verkeere.
O. BED.         Was sol ick dien goede Cappe dragen, ’twaer my y io gein eere
                    Yder sol saghen dats ich hem ghestolen had
OFFIC.           Ho neen! mijn vriendt verkoopt hem inde stad,
                    En met dat ghelt conje wel een and’re coopen,
                    (920) Veel graghe Veugels souwen tot sulcken ruyling wel loopen,
O. BED.         Neen Heer, OFFI. iongen maeck los? BED. Ay heer lassen mir beholden,
                    Ick haben geirft van mijnen olden, olden
                    Oltvader, tot ein Gedenck oder Testament,
OFFIC.           En ick vereer u een beteren tot een present,
                    (925) Een Mantel die nieu is, en nau half sleet.
O. BED.         Den mijnen is besser as ’theerschap nicht weet,
OFFIC.           Wel nou dan, dat ick niet en weet, dat mach ick versoecken.
O. BED.         De Duyvel hael die Vent, ick sou hem wel swart vloecken.
                    Ey Heer ick Arm Bedelaer om mijn Mantel bid:
OFFIC.           (930) Wel wats d’oorsaec? BED. Maer Heer ich wols datter gelt in sit.
OFFIC.           Ha argen schelm, dat weet ick wel, vat hem Maets. BED. ay Heer ay nit, ay nit.
                    ’kWil der Her dry hondert gulden geven: OFFI. Neen, neen, voort, dien bedelwelpen,
                    En met dat gelt selmen wel ander Armen helpen.
OFFICI BEDIENER.
                    Dien onnutten Bedelaer, wie had zijn leven gedocht?
                    (935) Wy hebben zijn Mantel ontorrent en doorsocht,
                    ’tIs niet vreemd dat icker om wirt gequelt,
                    Wy hebben gevonden by de seven hondert gulden aen gelt.
                    So moetmense loeren, (wat ick moeter om lachgen)
                    Deuse Poepen die’t van de goe Gemeent comen prachgen,
[fol. D4v]
                    (940) Die luy, kloeck en sterck den Bedelaer so connen spelen,
                    Wat doense anders, dan dat sy’t de rechte Armen ontstelen?
                    En diese wat geven, die doen verkeerde Charitaet,
                    Niemant trecket hem aen (Vrienden,) die’t niet aen en gaet.


Derde Handelinge. IV. Uytcoemste.

De Lotery comt met haer gevolgh, OUT. ARM. VREEMD.
M. ELCK EEN aen Tafel met zijn Vrienden.
OUT.             O heughelijcke Dagh voor ons bedroefde Oude,
                    (945) Bralt goude Sonne Bralt, lock Meest Elck Een nu uyt,
                    Dat yders Hert beroert met ’tCallefs-vel geluyt:
                    Dat yder Een gedenckt d’aenstaende Winters coude,
                    Dat d’Armen Ouden Man zijn leven mach behoude,
                    Die gaeren Amsterdam waer met u dack bedaeckt,
                    (950) De Heer die u verrijckt, die heeft hem Arm gemaeckt.
                    ’kKen anders’t eerlijck Hert dat hy niet bed’len soude,
                    ’kHeb dickwils in mijn Jeughd de goede trouwe God
                    Gebeden: Als dat ick verarremt noch bespot
                    Mijn Broodt niet bidden mocht in mijne grijse Jaren.
                    (955) Helaes ick commer toe, ’tGebedt is niet verhoort.
                    Hoe ouden Man vertrout, wats ’tgeen u toebehoort?
                    Godt sorght voor u: Ghy moet toch naeckt ten grave varen.
ARM.             ’tHuys Armoe daer ’k een wyl mijn woon-plaets* had en wandren,
                    Helaes! daer ben ick niet geboren of gevoet,
                    (960) Die Arrem is en Out, en daer toe bidden moet,
                    Hoe dickwils moet zijn bloet, zijn roode bloet verandren,
                    De rijck en armen Mensch, die g’moeten doch malcandren,
                    De een die is een Heer, oft hy doet Coopmanschap,
                    De ander Arm en naeckt, comt met een Kruck of Nap.
                    (965) Nochtans maeckt God so wel den eenen als den andren.
                    De een vergaert het goet, is gierich scherp en vreck,
                    De andre milt en arm, heeft alles g’noegh gebreck.
                    De een verquist, vermalt, zijn gelden en zijn goedren,
                    O wonderlijcken tijt! ick Arme bid en sucht:
                    (970) De Rijcke vrolijck leeft in dertele genucht,
                    Noch geeft hy d’Armen niet, door gierighe gemoedren.
VREEM.         Hoe sukkelt menich Mensch in dese rijcken tijt,
                    Wat Vreemders sietmen niet des Werelts wout door reysen.
                    Men graeft, men slaeft, men loopt, wie denckt of sou niet peysen:
                    (975) Den Mensch in d’eyghen Stad zijn vliend leven slijt?
                    In dese vreemde stadt, daer g’u vermaeckt, verblijt?
                    O Mensch wat soeckty daer u Zetels so te vesten?
                    ’tIs d’Herberg, daer ghy haest verhuyset, en ten lesten
                    So reysdy na een plaets, daer ghy een Borger zijt.
[fol. E1r]
                    (980) Wel die de Vreemde so als Vreemders hier wil achten,
                    Dat s’hebben insgelijcx een Borgerschap te wachten,
                    Daer yder even veel door Christ verworven heeft.
                    So wie de Waerheyt mint sal ’tBorger recht verwerven,
                    So wie Volstandich blijft in leven en in sterven,
                    (985) En so wie Arm en Out en Vreemder mild’lijck geeft.


Verschooninge.

VAD. TOESICHT. M. ELCK EEN.

V. TOE.         Ick kom o meest Elck een u bidden en vermanen
                    Dat ghy den Armen Mensch den Vreemder in u Stadt,
                    Den Creuple ouderdom, die nu schier levens zat,
                    Hun clachte aen ons doen, met biggelende Tranen:
                    (990) Ontfermt, ontfermt de geen, die hong’rich, dorstich, naeckt,
                    Als Out, arrem en vreemd hun Broot niet connen winnen
                    Versorregt hun, met Spijs, met Cleedren, Dranck en Linnen:
                    En al ’tgeen hun gebreeckt, so verr’ g’in Liefde blaeckt.
M. E. E.       Mijn vrient ’tis ouden sang, ick heb nu niet te missen,
V. TOE.         (995) Vergaert u Rijcken Schad, ontzondicht u gewisse,
M. E. E.       De Stadt is rijck genoech, sy helpt, ick houd het mijn,
                    ’tGeloof is mijn geschenck, ick sal wel zalich zijn:
V. TOE.        ’tGeloove sonder ’twerck, of Liefde is doot,, gewis,
M. E. E.       Claegt vry al hoe ghy wilt, ’k weet datter noch geen noot,, is
                    (1000) Sal m’altijt even graeg den armen ouden no’en?
                    Ick meen de Bed’lery was inde Stad verboon?
V. TOE.         Ja leuye Bedelaers, onnut en sonder zorghen,
                    Dees Arme zijn recht arm. M. E. E. Sy wachten dan tot morgen,
                    Ick moet na mijn Comptoir, ’k krijgh daer wat inde Sin.
V. TOE.         (1005) Hoe swaerlijck seydt de Heer: comt d’rijcke ’tHemel in,
                    Door eender Naelden Oog veel lichter ga een Kemel,
                    Oft Kabel: Als de Vreck of gier’ge Rijcke d’Hemel
                    In gae, of besit de aldersoetste vreught.
M. E. E.       Dit vraegh ick u, segt eens, en antwoort soo ghy meught:
                    (1010) Of ick den Armen gaf, wie salt my weer vergelden?
V. TOE.         Wie d’Armen geeft, is, of zijt d’Heere selver telden,
                    God hout veel beter Boeck, van ’tgeen men d’Armen langht,
                    Als menich Koopman doet, die uytgeeft en ontfangt.
                    Ghy woeckert dertigh fout, of hondert fout ia meerder,
M. E. E.       (1015) So werd ick alle daegh noch wijser en geleerder,
                    Is ’twoeckren niet verboon? Hoe! werter dan gevloeckt?
V. TOE.         Tijtlijck woecker maer, niet die ’teewich woecker soeckt,
                    ’tEen woecker dat verslint, is gierigh, aerts en wancklijck,
                    En ’tander is geroemt: Deught, Heylich, onvergancklijck.
M. E. E.       (1020) Nu bet: In dese rijcke Stadt daer deeldmen om en om,
[fol. E1v]
                    Tot troost, tot hulp, en nut, van d’armen ouderdom.
                    Ick heb voor my alleen, geloopen en geronnen,
                    Ick heb voor my alleen, verovert en gewonnen.
V. TOE.         Ick siet, ick siet mijn vrient, hoe g’u geloof verbloemt,
                    (1025) De Liefd ist die u schort. M. E. E. De Liefde daer van roemt,
                    Een yeder met ter mond, maer weynich met der herten.
V. TOE.         Ghy lijt geen Armer nood, ghy voelt gheen quael noch smerten,
                    Liefs medelijdend’ Hert heeft u noch niet doorstraelt,
                    Ay overschoone Vrou, van d’hoogen Hemel daelt,
                    (1030) En wilt ons Borgery en meest elck een door vieren?
M. E. E.       Wat Hemels witte Beeld comt voor mijn oogen swieren?
                    Wat Goddelijcker Vrou de de cronckel-Wolcken breeckt?
V. TOE.         O luystert haeren Mond: Hoort wat de Liefde spreeckt?

CHOOREN, (oft)
    Liefds Rey-Lied.		 O Meest Elck Een,
(1035) Verheught u inde Deucht:
En ick sal u alleen
Tot CHRISTUM leyen,
Daer ghy met vreucht,
Beerft u Zalicheen,
(1040) En met geneucht,
Suldy verbeyen,
’tNieu hemel zoete reyen,
’tGeen noyt Oog en sach,
Oft Oor gehoort
(1045) En heeft: ô vreughden dach!
Daer men het soetste Woort,
Lieffelijck hooren mach:
Komt u vermeyen.
    2. Gaet in, gaet in,
(1050) ’kWas in mijn Leen verarmt;
Ghy hebt my door u Min
Geherbergt, en ontfangen.
Ick heb gekarmt,
Als Vreemder of Vriendin,
(1055) G’hebt my ontfarmt:
Ick was gevangen,
Ghy hebt my met verlangen
Verlost uyt den noot.
[fol. E2r]
    U Spijs en dranck
(1060) Laefde my cranck ter doot.
En ghy naemt uwen ganck
Tot my, ô Liefde groot!
Hoort vreuchts Gesange.
    3. Dit Hemels Lot,
(1065) O Mensch wert eenmael wijs,
Verleent u Christus Godt,
Uyt Liefds genade,
Tot d’hoochste prijs.
Maer wie veracht bespot
(1070) d’Armen out of grijs:
Sal laes te spade,
Gerekent met den quade,
’tOordeel Gods aensien.
’tGeen hun vertsaeght,
(1075) Soo wie de Arme Lien
Van ’tHuys veriaeght,
Dus salt hun weer geschien,
Tot haerder schaden.
    4. Als, o ellendt!
(1080) ’tGewisse u verdomt,
En als ghy onbekent,
Voor ’trecht verschijnen
Moet, Christus komt,
En ’sHemels bruyne Tent
(1085) Swoelt, smelt en bromt.
En d’Aerd verdwijnen
Sal: Maer Godt die de zijne
Kent, helpt hy int recht.
Door Liefde zoet,
(1090) G’lijck d’Heylant Iesus seght:
Den Armen bystant doet,
Des Levens Crans m’u vlecht,
O druck noch pijne.
[fol. E2v]
        5. Prince elck meest,
(1095) En werter niet gehoort.
Ey comt? laet uwe Feest,
En u vermaken,
Stiert saligh voort,
Door Godes Heyl’gen Geest,
(1100) Hoort Liefds gulden woort,
Wilt u versaken,
En naer het beste haken.
’tWaken dat is tijt,
d’Ure die naeckt,
(1105) Den Armen Mensch verblijt,
In tijds dy vrienden maeckt,
O dit gedachtich zijt,
Liefde moet blaken.


Verschooninge.

LIEFDE. VADERLYCKE TOESICHT.
MEEST ELCK EEN.

LIEFD.           Ick Goddelijcke Min uyt godlijck saet geboren,
                    (1110) Dael van den Hemel af en com op’t leeghste Rond.
                    Ick, die veel verder woon, als d’Oogh siet d’Horizont,
                    Kom u O Aertschen Mensch, met mijne Liefd te voren.
                    De Waere Heyl’ge Liefd die is voor uwe ooghen,
                    Onkenbaer siedy niet mijn helder wit gewaet,
                    (1115) Mijn vrolijck aengesicht, mijn vriendelijck gelaet,
                    De Hemel-Vrou die noyt haer Minnaers heeft bedrogen.
                    En denckt niet dat ick ben d’oncuyse Cypria:
                    De vuyle geyle Hoer, die d’Eerbaerheyt verwildert,
                    Om dat de Schilders hant my malet ofte schildert,
                    (1120) Met kindren, waer ick zit, of waer ick ga of sta.
                    ’kBen uyt ’tgrijs-grauwe-schuym Neptuni niet gegroeyt,
                    Gelijck men ydelijck waent van dese lichte Vrouwe.
                    De gene die hier is, en blijft in Liefd getrouwe,
                    Uyt Liefd versocht, bemint die hier in Liefde bloeyt,
                    (1125) O Minnaers dat ghy wist ghy wirt in Liefde Vierich,
                    Hoe schoon, hoe lief en zoet dat ick de Liefde ben,
                    Meendy dat ick u niet beminne, lief noch ken?
                    Ick die my roem te zijn alleene goetdertierich,
[fol. E3r]
                    Ghy Rymers die soo bralt in al u Rederijcken,
                    (1130) Dat ghy Wt-slevens Ionst in Liefde my bemindt:
                    En denckt niet dat ick ben, al siende, siende blindt!
                    Ist dat ghy in Liefde groeyt, soo moet u Liefde blijcken:
                    Ghy die de Waerheyt Mindt en soeckt niet t’over-heeren
                    Uyt Roemsucht des gheloofs, die hier volstandich strijt
                    (1135) Wie faelt mach keeren denckt, dus weest Ghetrouw altijt
                    U Hooftman Christ wiens Kerck kan dolen noch verkeeren.
                    Den grontslach vant Ghebouw, daer is Liefd ’tFondament,
                    De Wijsheyt Bout daer op haer Huys, seven pilaerich.
                    De Liefd is troostelijck, s’is vriendelijck en mewarich,
                    (1140) Den Liefdeloose maeckt sy Godes Liefd’ bekent.
                    O die een droppel melck uyt mijne borsten suyght,
                    Die brandend’ in de Min de schoone Minne kuste,
                    Die soud soo vierichlijck nae zyn Liefde luste.
                    Jae meer als Venus Min haer brandt en lust betuyght.
                    (1145) Aensiet mijn groote Liefd’, mijn Liefde sonderlinghe,
                    Ghy hier aen mercken moeght, o Gelt-Rijck Amsterdam!
                    Om uwe laauwe Min ick uyt den Hemel quam,
                    Ick daelde van den vloer, des Hemels solderinghe,
                    ’K liet ’thooch-ghecrulde-blaeuw beslingert en beswaddert,
                    (1150) Ghemarmert en bemaelt, met Wolken wit en sacht.
                    Ick quam uyt heylich licht in dese swarte nacht,
                    Om u, O klimpt vry op, den Hemel is beladdert.
                    ’tGheloof is d’eerste sport, de tweede is de Min,
                    De derde is de Hoop, die niemant sal beschamen,
                    (1155) Treed op, reyckt my u handt, wy sullen beyd te saemen
                    Gheloovich Christen Mensch gaen d’hooghen Hemel in.
                    Meyndy dat twaengheloof, kout, Liefdeloos en doot
                    U Heyl vervordert? neen, wilt hier op vlytich letten:
                    Al kondy door ’tGeloof in Berreghen versetten,
                    (1160) En al was u Gheloof noch eens gheroemt soo groot,
                    Jae dat g’u Lichaem selfs, de Hongherighe vlamme
                    Uyt yver oft Gheloof, uyt Roemsucht over gaeft:
                    Zoo’n helpet, soo ghy niet en spijset oft en laeft
                    Den Armen Mensch (door Liefd) die niet en kan vergrammen.
                    (1165) O Liefdeloose Mensch, een clinckende Metael
                    In dien ghy my verwerpt zydy ghelijck gheworden.
                    De Liefde nimmer noyt en claeghden oft en knorden,
                    s’En lastert noch en schelt, s’is vriendelijck van Tael,
                    s’En is niet groots, noch trots, eenvoudich is s’in claerheydt
                    (1170) s’En is niet dertel, wilt, niet toornich, bitter, quaet,
                    s’En draeght noch afgonst, nijt, noch langhdragende haet,
                    En boven al verblijt s’haer in de suyvre Waerheydt.
                    De Liefd’ is boven al ver-Godet en ghe-Engelt,
                    De Liefde nimmer sal op-houden of vergaen,
[fol. E3v]
                    (1175) Sy is by G’loof en Hoop geseten boven aen,
                    Hoe wel sy met haer blijft vereenicht en gestrengelt:
                    Ick ben de vrucht des g’loofs, so wie roemt van geloof,
                    Daer moet de reyne Liefd haer selven laten vinden.
                    Ontsluyt u herte dan voor uwe arme vrienden,
                    (1180) O Meest elck een hoort toe: blijft niet van herten doof
                    En ghy Geloovich volck die Christi Leer belijt,
                    Wilt d’armen ouden Mensch vertroosten en verstercken?
                    Sijt neerstich in u dienst van Christelijcke wercken.
                    Betoont door my (de Liefd) dat ghy geloovich zijt,
                    (1185) Ghy die u woonplaets hebt uyt ionsten hier begrepen,
                    Die op den blauwen rug vant Y u huysen bout,
                    Die hier als slijck vergaert u Silver en u Gout.
                    Die uwen oogen-lust neemt in gevlerckte Schepen:
                    Wanneer ghy in een Jaer wint so veel duysent ponden,
                    (1190) Wanneer g’aen uwen Disch de Koningen verdeft,
                    Wanneer ghy op de straet de Vorsten overtreft,
                    En laet den Armen naeckt: So werd u ’tgoet tot zonden.
                    Zijt nederich elck een, en weest noch groots noch trots,
                    En kust u handen niet, die hebben’t niet vercregen:
                    (1195) Dan door Gods lieve gunst, en zijnen milden Zeghen,
                    Waer med’ u overschut de groote goetheyt Gods.
                    Daer door heeft hy beheylt, ick vryelijck seggen dorf:
                    U midd’len en u Stadt, (die ’tvoorhooft in de Wolcken
                    Van ’tavrechts Bosch op steeckt, ten wonder aller volcken!)
                    (1200) U winning, goed’ren, Vee, u Lant, u Huys, u Korf.
                    Voor dit mael ist genoeg: Ick vliegh ten Hemel henen,
                    Siet toe, siet toe, neemt waer dees voorgestelde les.
V. TOE.         Waer vlieght de Hemel-Vrou, der schepselen meestres?
M. E. E.       s’Heeft heylichlick gespoockt, s’is goddelijck verdwenen,
                    (1205) Ach aldersoetste Tael! ay minnelijcke Vrou!
                    Wie faelt mach keeren, denckt ick blijf altijt getrouw,
                    Uyt slevens waere Ionst de Arme Lien te minnen:
                    Hout daer ghy Ouden Man, ghy Vreemder mijn vriendinne,
                    ’kSal in dees Lotery u bet ghedachtich zijn.
                    (1210) O Liefdes suyvre Bron, veel claerder als den Wijn,
                    U Liefde en u cracht doet my geloovich spreken:
                    Mijn Hert is door u Min ontfuncket en ontsteken.
                    ’k En sal mijn goedren niet gelijck Christus beveelt
                    Vergaren, daer’t den Dief my roovet oft ontsteelt.
                    (1215) Dat niemant dit verstae, dat soud ick nimmer hopen,
                    Dat ick met d’Aelmis stel ’tzoet Hemelrijck te coope.
                    ’tGeloof dat is een gaef en een geschenck om niet,
                    Ten is niet yders dinck, de Liefde die men siet
                    Die is Gelooves vrucht, waer door ’tGeloof moet leven,
                    (1220) So can men sonder g’loof noch Liefde nimmer geven.
[fol. E4r]
                    En ist dat ’thert geraeckt met Liefds barmherticheyt,
                    d’Hertstochten so ontweeckt, verbreket en bereyt
                    Door d’Hamerslagh Gods woort, tot weldaet aen den armen,
                    Sulck werck verdient geen loon, maer loon uyt g’naeds ontfarmen.
V. TOE.         (1225) Wat vreucht ist my om sien, dat ick vertroosten mach
                    Den Armen ouden Mensch, hun commer en geclach:
                    Dat ick den Vreemders noot met middelen can stelpen,
                    Dat ick O Meest elck een d’behoeftigen mach helpen.
                    Ghy die van Gode zijt beg’nadicht en begift,
                    (1230) Den armen Mensch vertroost, de Goddelijcke Schrift,
                    De Konincklijcke Wet laet niet in ’tHart bewelven:
                    Dijn even naesten Mind, gelijck u eygen selven.
                    O Liefd Uyt slevens ionst, hoe zoet is u Geset,
                    Met recht ghy zijt en blijft d’vervullinge der Wet.
                    (1235) God geeft dat g’yders hert so moeght in Liefd doen blaken:
                    Dat u den Heylant Christ voor God niet wil versaken,
                    Wanneer g’u Hoofden recht en hoort Bazuyns geluyt,
                    Als ghy treckt met ’tGetal der wyse Maeghden uyt.
                    Maer so ghy onderwijl versloft de goede wercken,
                    (1240) En dat alst is te laet u Lemmet niet wel spercken,
                    So comdy met de Rey die Liefdes Oly schort,
                    Daer Godes Hemel-Deur voor ’thooft ghesloten wort.
M. E. E.       En ghy die eerlijck zijt, en matelijck gezegent,
                    Den Vreemder Arm en Out doch vriendelijck beiegent,
                    (1245) Dat ghy seght God de Heer: Een Vreemder niet beswaert,
                    Ghedenckt, hoe ghy bedroeft int slaefs Egypten waert.
                    Die Vreemders, Arm en Out een Vriend’lijck voorhooft bieden,
                    Sal God genadich zijn, en hun sal troost geschieden:
                    Als Christus-Iesus-God en Mensch ten oordeel comt,
                    (1250) En als den grooten dagh, dien grooten domsdagh bromt,
                    Dan sal de Sone Gods dees Reden tot haer spreken:
                    Ick was hong’rich O Mensch, g’hebt my u broot gaen breken.
                    ’kWas Dorstich, Arm en Naeckt, g’hebt my gelaeft, gekleet.
                    Gevangen, Kranck, g’hebt my vertroost en uytgeleet.
                    (1255) Een Vreemder, en g’hebt my so minnelijck ontfangen,
                    Wel die tot Armen troost na dese Vreucht verlangen.
V. TOE.         O Schip-rijck-Amsterdam, O glory-rijcke Stadt,
                    Blijft, blijft de Voester-Vrou der Batavieren schat,
                    Den Armen ouden Mensch reyckt uwe volle Borsten.
                    (1260) Mam-Moeder die verdorst na u Melck-Ader dorsten.
                    De Vreemders zeg’nen u, O Moederlijcke Maeght,
                    Wiens wapen niet vergeefs des Keysers Kroon en draeght:
                    Door Keyserlijcke deucht sydy so hoogh gesteygert,
                    Om dat ghy niemant hebt een Herrebergh geweygert,
                    (1265) Die eerlijck vroom en stil, met d’ander Borgery,
                    U Wetten hebben g’eert, en onder heerschappy.
[fol. E4v]
M. E. E.       ’tLavendel wenscht voor ’tlest: Dat dees gestichte huysen
                    Tot d’Armen nut en eer, en so veel Bruggen, Sluysen,
                    Gebouwen over trots, en uytgebreyde Vest,
                    (1270) Veel Eeuwen lang bestaen, tot d’algemeynen best.
                    Dat ghy moet Volck-rijck zijn, vol duyst en duysent zielen,
                    Dat u gevleugelt Hout moet om de Werelt wielen,
                    En dat Elck Een in u Godvruchytich en beleeft
                    Den Armen mildlijck deylt van ’tgene dat hy heeft,
                    (1275) Want laet Elck een door Liefd tot d’Armen hem bewegen,
                    Soo erft hy Godes rijck, en hier zijn milden Zeghen.

Besluyt.
                    B  ATAEFSCHE Edel Maeghd (door deuchdes Edelwerken
                    L  aet d’Armen naeckten Mensch droef-hong’rich noch beswaert.
                    Y  Sonne van Euroop! so wijt u Borger vaert:
                    (1280) F  aemruchtich zy u deucht voor yder een te mercken.
                    T  ritoni Kinck-horen blaest door Sin’ en Iappans Meyr,
                    U  Lof en glory-glans beroemt door dyne Helden:
                    O Neck en Heemskerck ’tVlies sochty door Theti velden.
                    L aes Barentzoon! en vant maer Ys, den Vos en Beyr,
                    (1285) S al Plancius onderwys dy na ’t Nieu-Sembla stuyren,
                    T  ot by de Noorder-Pool,* en Houtman na ’twarm Oost?
                    A  rbarmt dy Borgers dan, wilt tot der armen troost
                    N  auhuysich d’ouden Man, en Vreemders dijn gebuyren,
                    D  oor Christelijcke deughd zijn, milt, rijck, genadich zoet,
                    (1290) I  n Liefdes waer geloof bedeelt hun van u goed’ren:
                    C  oemt soeckt u zielens schat met gierige gemoed’ren,
                    H  eyl-Zeg’ning geeft de Heer, die d’Armen bystant doet.

A. D. Koning

Continue

Tekstkritiek:

fol. A3r: possumus er staat: possimus
vs. 73: Psalm 82 er staat: Psalm 28
voor vs. 912 OFFIC. er staat: OFFCI.
vs. 958: woon-plaets er staat woon-plaees
vs. 1286: Noorder-Pool, er staat: Nooder-Pool,,