W. van Heugelenburgh - Fleremont en Arbacis, ofte de spiegel der verdraegzaemheyt

W. van Heugelenburgh: Fleremont en Arbacis, ofte de spiegel der verdraegzaemheyt. Leiden, 1679.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton035550 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[p. 1]

W. van HEUGELENBURGHS

FLEREMONT

EN

ARBACIS,

OFTE,

De Spiegel der Verdraegzaemheyt.

Treur-blij-eyndend spel.

OP ZIJN SPREUCK:

VERDRAECHT HET SCHELDEN.

Voor de derde-mael vertoont by ’t Broederschap der
Patiency-blommen, in Leyderdorp, den 11.
van Herfst-maent 1679.

Den tweeden Druk, vermeerdert en verbetert.

[Vignet: Wapen]

TOT LEYDEN,

Gedrukt by Johannes Kellenaer, Boekdrukker, woonende in de Heere-steeg, by de Pieters Kerk, 1679.

[p. 2]

’t TONNEEL.

Zie hier Gerechtigheyt door dicke-nevel rysen,
Verselschapt met de Deugd’ diens liefd’ haer onderschraegt:
Men moet (door noot geperst) hier alles goets bewysen,
Aen die patientelijck het Schelden recht verdraeght,
Zy wert daerom bekroont, haer ramp’, en lijtsaem-lijden
(5) Is Deucht, en siet, de Deucht die streckt haer tot verblyden.
____________________

PERSONASIEN.

Fleremont, Verdreve Koningin van Babel.
Cyrus, Koning van Perssen, Meden, &c.
Weelimus, Edelman van Cyrus.
Arbacis, Soon van Fleremont.
Chambysus, Soon van Cyrus.
Cina, Dochter van Cyrus.
Dorida, Dienstmaegt aen ’t Hof van Cyrus.
Gerion, Pagien van Cyrus.
Sofia, Kamenier van Cina.
’s Koninghs Lijf-wachten, &c.

[p. 3]

EER-KRANS.

Ter eeren W. van H. Treur- bly- eydend’-spel.

Wat beelt ons Leyderdorp hier niet af, voor de oogen
Van menig duisent. Wel heeft Heug’lenburg gedaen,
Hy heeft dees Dezem, regt door hand’ en voet’ bestaen
t’Om-werken met een korst, door liefd’ en na vermogen,
(5) Zie hier eens, hoe’t Toneel sijn aerd’ge aerdigheden,
Veraert (in nood) zyn aerd’ge aerdigheyt bevat:
Soo in, als buyten Babels groote wonder Stadt,
Waer Cyrus heersten, en een machtig rijck beschreden.
O wond’re andering! die elck hier ziet verbeelden:
(10) De Moeder en haer Soon, verschopt van erf en goet
Door Hem, die nog in’t lest ’t selfs-schelden stapt te moet,
Een, die met vaste Trouw al ’t lijden weder heelden.
Hier draegme tuygen. Weg, geen onregt mag hier komen
Ten voorschijn, wijlmen’t hooft (van die verdraeght) bekroont,
(15) En met de waerheyt selfs, na waerdigheyt beloont.
Wie sal die lijdt, en dult, en recht heeft, t’onregt tomen?
Geen eenig. Wel verdraecht patientlijck dan het schelden,
U nadert groot geluck, na ramp en ongeval.
Kom, Susters drie-mael-drie, verstreck een scherm, een wal,
(20) Verwint voor dees’ den Nijt, en wilt voorts Willem melden.

Aensiet het End’ J. Z. BARON.

OP DEN SELFDEN.

Soo raeckten ons Pernass’ geheel weer in zyn vreughden,
Wanneer het Negen-tal dat t’eenemael verheugden,
En dat dit soet geluyt een yder quam te voor,
Van Willems gauwe geest, op het Poëtze-spoor.
(5) Minerva vol van vreugd’ schijnt op een nieuw te groeyen,
Mits datze Heug’lenburg ziet als een Lely bloeyen;
Wiens yverigen geest ’k met Lauweren bekrans,
En zynen Spiegel, met een spiegelende glans
Geprickelt, om ’t lijtsaem de werelt op te dragen,
[p. 4]
(10) Te sien wie smaelt, en schelt, en lastert, alle dagen.
Hier Heug’lenburg, hier is voor u verdiende loon,
Niet anders van ’t Parnass’ als een Patientij-kroon.

Tracht na de Deugd’ A. G. HENST.

OP DEN SELFDEN.

’t Bemerk van ’t kloek bedrijf port my op het papier
Den lof uw’s Fleremonts te melden, Batavier
Van ’t hoogdravend’ vernuft, en wel-gezette reden,
Die sonder krucken gaen; vol van Verdraegzaemheden,
(5) Juyst op uw’ Spreuck gepast. Een Spiegel wel geseyt,
Die speel-wijs ons laet zien een over-treft beleyt;
Hoe Babels Koningin met haren Soon, het Schelden
In Ballinghschap verdraegt, waer Cyrus haer in stelden.
WEL HEM naest Ysocráát, die ons dit heeft verzint,
(10) Een vrient van ’t Negen-tal, Minerváás liefste-kint,
Een Leyderdorpze-spruyt. Weg met gelapte Dichten,
Geeft Heug’lenburg hier plaets, die kan de zeden stichten.
Men hoeft nu niet te gaen in eenig vreemt gewest,
Om daer de Poëzy te halen, wijls’ op ’t best
(15) Nu bloeydt op ons Parnass’, een Tempe vol van vreugden,
Die g’heel verplaetst schynt, en aen-wijst den wegh der deughden.
Ghy draegt den Lauwer, met die ’t waerdig hooft besluyt,
Van Pallas u gevlecht. Lof seg ick waerde spruyt
Voor uwe Rijmery; ick laet het verder steeken,
(20) Mijn mondt uw’ lof na eys ter deeg niet kan uyt-spreeken.

Dood u selven DE RIJCK.

[p. 5]

INHOUT.

Als Cyrus, Koning van Persen, met Weelimus sijn Edelman op een tijd ter Jacht was, vont hy Fleremont (die hy ’t Koninghrijck van Babel ontrooft had) met haer Soon Arbacis, hoedende de Schapen, bly-geestig sit te singen. Cyrus verwondert sijnde, over haer lichthertigheydt, wert met liefde tegens haer ontsteecken, terwijl zy weygert ’s Koninkx versoeck, komt Arbacis haer Soon, beweegt sijn Moeder, de gunst des Koninckx aen te nemen; Cyrus geeft’er sijn kostelicken Ringh. Chambysus ’s Koninkx Zoon dreygt hem selven te door-steeken, doch wert door Weelimus komst belet, die hy beweegt om Fleremont met haer Soom tot schande te helpen brengen. Cina des Koninckx Dochter, verlieft op Arbacis, biet hem haer trou met een gouwe Keeten, hy ’t eerst niet geloovende, dan neemt se eyndelick aen, geeft haer weer een Penninck, ’t welck Weelimus verspiet, bootschapt het Chambysus, besluyte Fleremont te beschuldigen, dat sy den Ringh by Weelimus heeft versoent, en Arbacis de Keeten by Dorida, die hy (onder schijn van vrientschap, en den dronck) uyt Arbacis sack gehaelt hadt. Chambysus versiert een droom om ’t herte sijn ’s Vaders op te hitze, laet sijn Vader wrecken door Gerion, en brengt het soo veer, dat Weelimus en Fleere- [p. 6] mont voor sijn Vader gevancklick gebragt werden, daer den Ring by Weelimus werd gevonden,*die bekentse (voor ’t by-slapen) van Fleremont genooten te hebben, van ’t selve met den Keeten aen Cina, die sulcx hoort en siet, valt in onmacht, tott’er selfs komende, gaet voor Arbacis gevanckenis, schelt hem uyt, dan verschoont sig selven. Cyrus doet de beschuldige voor hem komen; dewelcke stilswijgen en al ’t schelden verdragen, Chambysus sweert soo ’t niet waer is, in d’aerde te sincken, gelijck geschiet. Eyndelijck, nae dat Cyrus een groot misbaer om sijn Zoon gemaeckt heeft, bidt hy Fleremont om vergiffenis, trout haer tot sijn Vrouw, geeft Arbacis sijn Dochter, kroont hem tot Koningh. Arbacis vergeeft Weelimus en Dorida al ’t geen aen hem is gedaen. Fleremont en Arbacis droefheyt verandert in vreugde, besittende niet alleen ’t Koninghrijck van Babel (’t geen hun eertijts was geschoncken, en af-genomen) maer de gansche Monarchi van Perssen. Weelimus en Dorida door-steeken haer selfs,*terwijl de Bruyloft in ’t Hof wert gehouwen.

’t Spel begint ’s Morgens ten acht uyren,
en eyndigt in d’anderen dag omtrent
Middag, en geschiet in en om ’t Hof
van Perssen.

[p. 7]

De Spiegel der Verdraegzaemheyt.

HET I. BEDRIJF.

Fleremont, in eenigheyt.

Wat hebbe my de Góón een gunst al toe-gedragen!
Dat ’k heyl, en tegen-spoet kan nutten met behagen.
’k Was eer’ een Koningin in ’t groote Babel-hof,
En nu een Herderin. Ick hoorde eer’ den lof
(5) Der Góón uyt-bulderen, op ’t snaer der Muzikanten.
Ik zat in’t goud’ en zijd’ omringt.’k Wierd’ van Trawanten
Tot mynen dienst, gedient. Waer dat ick ging of zat,
Gedurig ick een stoet van Juffers om my hadt.
Maer soo dra mijn Gemael was in des Doots-speloncken,
(10) Nam Cyrus wéér het Rijk, wel eer mijn Man geschonken
Voor zyn getrouwe Dienst bewesen aen de Kroon;
So dat ick langen tijd gedoolt heb met myn Soon.
En nu door Berg en Dall’ gae ’k hoên de ted’re Schaepen.
In plaets van’t snaeren-spel, gae ick myn vreugde raepen
(15) Omtrent het Pluym-gediert’; die met een zoete-tael
De Goden geven lof. In plaets van Hof-geprael,
Hebb ick de groene Wey, tot dienst der Roze-struycken,
Die myn vermoeyde leên tot rust-plaets gaen gebruycken.
Voor ’t Jufferlijck-gesleep, heb ick het Wollig-veé.
(20) In d’hooge eer van ’t Hof zag ick hoe yder deé,
Met lust en groote ernst tot voordeel van den Koning,
En hier (hoe de natuer elk na het schick) geeft looning,
Alleen aen d’Hooge-Góón; Ik schep veel vreugden zoet,
Soo wel in ’t Boere-tuyg, als in de Hoofze-stoet;
(25) Dog wijl myn Soon na hier komt met syn Schaepjes grasen,
Wil ick in ’t groen myn geest hier met een Deuntje asen.
1. Wat ziet men al on-vrede
Om s’Werelts-grootzigheyt!
Wat hebb’ ick smarts geleden
(30) Door Cyrus vals beleyt!
[p. 8]
En warelijck,, noch ben ick rijck,
Daer hy gebreck moet lijen.
Ick ben vernoecht,, daer hy noch vroecht,
In all’ zijn Heerschappijen.
2. (35) Kan hy zijn Schepter wicken,
Nauw van ’t geperelt-gout;
En Diamant siet blicken,
Die maer zijn Kroon aenschout,
Heeft hy geswiet’,, streckt zijn gebiet
(40) In verr’ gelege Landen,
Die hy met kracht,, ten onder bracht,
Door zijn wel strijtb’re handen.

Cyrus. Weelimus.

Wat aengenaem gesang verspreit sig hier op ’t Velt!
Weel. ’t Is geene Herderin.
Cyr. Zy heeft haer neêr-gestelt
(45) Op geene groene struyck; ick sal haer wat gaen nad’ren,
En by haer soeten tóón myn geesten wat vergad’ren.
Weel. En ik sal met de Jacht omtrent dit Bosch wat gaen,
Om sien of eenig Wilt mocht werden op-gedaen.
3. Mijn hooft is oock belommert
(50) Met Blompjes, uyt-gewijt.
En ick draeg on-bekommert
Mijn Staf, voor bitze-nijt.
Het Wollig-véé,, regeer ick mée,
En ’t brengt my all’s Tribuyten,
(55) Van ’t geen het gaert,, uyt vruchtb’re aert,
Daer voetsel uyt komt spruyten.
Cyr. Ist waerheyt ’t geen ick zie? of zijn ’t maer yd’le droomen?
Voorwaer ’t is Fleremont, die ’k hebb’ de Kroon ontnomen
Van ’t machtig Babylon, heeft zy noch soo een vreucht
(60) In haere Ballingschap? ô Góón! met wat een deucht
Is dese Vrouw begaeft, dat zy mijn laster-woorden
Kan zetten aen een zy, die ick vol haet door-boorden.
Ik scholt haer voor een Hoer, een Voesteress’ van ’t quaed’
[p. 9]
’t Geen haer betigte Boef gebrout hadd’ op mijn Staet.
(65) Zijt ghy dit Fleremont? of schemeren mijn oogen
Door duyzing in ’t verstant?
Fler. Ick bidd’ met knien geboogen,
Dat zijne Majesteyt my heden doet verstaen,
Waerom met soo een vraeg hy my komt spreken aen.
Cyr. ’k Verwonderd’ my op ’t hoogst’ doen ick u hoorde zingen
(70) Met soo een blijde galm, want ’t Velt scheen op te springen,
En huppelde van vreuchd’ gelijck der Goden-zael,
Doen ’t Negen-tal-gerey quam op het Avontmael,
Daer ghy van uwen Throon soo smaed’lijk zijt gestooten.
Fler. O Vorst! dat heeft my nog tot heden niet verdroten:
(75) Schoon ghy een waerde schat hebt van mijn eer verdooft,
Geschant-vlekt voor een Hoer, mijn Koningrijk ontrooft.
’k Heb egter nog de kroon, en ’t rijk van deucht behouwen,
Om-bolwerckt met langmoet, gewapent met de gouwen
Macht van Verdraegzaemheyt, de Lijtzaemheyt tot raet,
(80) Om met de suyv’re Deucht te weren hoon en smaet.
Kom vry met al uw’ macht op ’t vinnichst* aen-gevlogen,
’k Sal onbeweeg’lijck zijn, en ghy sult niet vermogen.
Eer sal het steen gebergt’ op-drijven als een pluym.
Eer sal ick al ’t gewicht verknippen met mijn duym.
(85) Ja, eer sal Phoebi-licht in Plutóós-af-gront straelen,
En ick mijn ingewant met eygen tanden malen:
Soo kleyn gelijck het stof, eer dat sou werde waer,
Daer ghy my meê betigt. Ick acht het niet voor swaer,
Dat ik de Koninkx-kroon aen ’t Land hebb’ moete ruylen.
(90) Ick leer nu alle daeg, en zie ’t gebrek verschuylen:
Soo wel by Koningen als by een slechten Boer;
En neem verdrag’lick aen het schelden myn voor Hoer,
Maer merck ô Vorst! gy dag en nacht leeft als met zorgen,
Daer ben ick nu gerust en slaep tot aen den morgen;
(95) Ghy moet op ’t top uw’s Rijkx, met duysent prick’len staen;
Daer ik voor Staet-zucht, niet hoef ombeschroomt te gaen.
Ja, al hadt schoon een Vorst met Argos hondert oogen,
Voor ’t wanckelbaer Fortuyn sou hy wel zid’ren mogen,
[p. 10]
Al slieper geen van all’.
Cyr. Haer woorden zijn in kracht,
(100) Veel meerder als mijn Heyr dat alles t’onder bracht.
Wat Koning-rijk, wat Landt, wat Stadt: hoe hoog gestegen
Is voor mijn strijdb’re-handt niet plots ter neêr gezegen?
En hier beswijckt mijn hart, door kracht van hare tong,
Die in een ogenblick de Vest-wal over sprong
(105) Van mijne Heerschappy. Ick voel de felle drifte
Van Venus dertel-wicht, die ’t bloet doet t’zamen schifte.
Groot is de kragt van Mars, die ’t bloet door ’t swaert verplengt:
Maer meer is Venus kracht die ’t bloet door ’t vier versengt,
’k En sal u met den naem van Fleremont meer heten:
(110) Maer lief, die als Princes is in voogdy gezeten
In ’t opperst’ mijn’s gemoet. ’k Beken voor u mijn schult,
En bidt derhalven, dat ghy ’t my vergeven sult.
Ick offer aen u op mijn Scepters, en mijn Kroonen.
Neemt my als in uw’ gunst, en wilt mijn fout verschonen.
Fler. (115) Al ’t quaed’ zijn Majesteyt aen my heeft uyt-gewrocht,
En hadt de vlugge Fáám noch geen Cubit verbrocht,
Of ’t was zijn Majesteyt van herten al vergeven;
Maer min, en gunst tot u staet niet in ’t hert geschreven,
Al was het rechte min die ghy my spot-wijs toont.
Cyr. (120) Of ’t liefde is, of spodt, dat in mijn boesem woont
Getuygt’et hart in my, ’t welck schijnt tot as te branden.
Fler. Verdooft uw’ geyle-brant, door agterdogt op schanden.
Cyr. ’t En is geen geyle-brant die spruyt uyt deugt en eer.
Fler. ’t En is geen vaste min die bout op los begeer.
Cyr. (125) Die al te lang beraet verdwaelt in t’over-peysen.
Fler. Die al te haest besluyt sal licht te rugge deysen.
Cyr. Noyt grooter kon de liefd’ Pyráám op Thisbe zijn,
Die haer gewaende-doodt nae ging, in Atrops-pijn;
Als mijne liefd’ op u die ’k ziel en lijf wil geven;
(130) Ja, ’k wensch geen ogenblick uyt uwe gunst te leven
Soo ick u derven moet, is in een korten tijt
Tusschen de mag’re-doodt, en schrale swarte-nijt
[p. 11]
En my, geen onderscheyt; ja, yder een sal schricken
Die met ’t nieuws-gierig oog op mijn gebeent’ sal micken.
(135) Daerom, draegt ghy een hert van mededogentheyt:*
Soo troost u arme Slaeff die u soo ernstig vleyt.
Fler. Hoe, ghy myn arme Slaef?
Cyr. Ja, ick uw’ Slaef in dese,
Vermits ick draeg het jock van u bevallig wesen,
En pas op u bevel. Geen arbeyt is soo swaer,
(140) Dat ick om uwen ’t wil niet graeg wil nemen waer.
Fler. Wilt ghy de plotze-val van Sardenap’lis mije?
Schuwt zyn Verwijfde daet, geeft uwe heerschappije
Niet over aen een Vrouw: soo wert ghy niet geloont
Voor u ontrouwe daet aen my soo vals betoont.
Cyr. (145) Wonderlijck verstant spruyt hier uyt Vrouweklede!
Haer kruyn schijnt vol gepropt met Pallas wijze-rede.
Ten recht wert by een Vrouw de wijsheyt af-gemaelt:
Want noyt is sulck verstant uyt Mannen hooft gedaelt.
Meestresse, die myn ziel in wijsheyt noch komt leeren,
(150) Behoutster van myn Rijck, die ’k schuldig ben te eeren;
Neemt aen myn heus versoeck, te meer, om dat ghy meucht
Beschijnen myn gesag met uwe groote deucht;
Want soo een Vrouw, die kan een Vorst ter neder-zetten,
En zyn verstant soo scharp als Jupijns kloof-bijl wetten.
(155) U hooft is waert myn Kroon, u handt myn Koninckx-staf,
Die ’k erfde door het swaert, die s’Vyants-macht als kaf
Dé stuyven voor de windt. Mocht ick maer eens genieten*
Myn lust op’t Bruylofs-bedt, ten sou my niet verdrieten.
Ja, wil om uwen ’t wil néér-bucken voor het sweert,
(160) Als ghy my maer den slag, met eyger-hand’ ver-eerd’.
Fler. Myn handt en wil geen bloet, myn hart tracht nae geen Kronen,
Ick soeck maer eensaemheyt, en stil gerust te wonen.
’k Wensch met Deogenis, dat ghy my maer vergunt,
Te houden ’t geen ick heb, en ghy niet geven kunt.
Cyr. (165) Ach Venus! waerom blijft dan vruchteloos myn smeecken?
[p. 12]

Arbacis, al singende uyt.

1. Als ick myn Schaepjes ley,
Door de vruchtb’re klaver-wey,
En ’t gesonde Vee, in ’t lief grasje bijt,
Daer ’t Gevogelt zingt, en queelt verblijt.
(170) Ick verheff myn keel,
Meê dan hy ’t gequeel,
Dan is myn druck geheel
In een vreucht verkeert;
En my dunckt dan dat myn Staet,
(175) De Cyrus schier te boven gaet.
Fler. ’k Hoor daer de stem myn’s Soons,* door ’t dichte Bosch heen breecken.
Cyr. Ick hoop zyn komst’ tot troost van my verstrecken sal.
2. Want ick zie, daer met lust,
Hoe de Beesjes zyn gerust
(180) In haer soberheyt, en noch op haer wijs,
Geven lof de Góón....
Hoe, zie ick Cyrus daer? ja, ’t is hy, die den val
Door slim en vals bedrog aen ons soo heeft besteecken.
Dit wil wat wonders zyn, dat hy hier aen komt spreecken
(185) Myn Moeder op het velt, hy heeft ons Rijck geslickt,
Wat hy nu soeckt, ondeckt den tijt die ’t al verklickt.
Ja, sal my onbeschroomt by hem mé gaen begeven.
Ick wensch zyn Majesteyt een lang geluckig leven;
En meer bestendigheyts omtrent uw’ Koninckx-staf,
(190) Als wanckelbaer Fortuyn my en myn Moeder gaf.
Cyr. O wonderlijcke wensch! door haet zijt ghy verstoten,
Uyt liefd’ tot eer en staet wil ick u weer vergrooten:
Soo ick uw’ Moeder mag verkrijgen tot myn Bruyt.
Arb. Myn Moeder tot uw’ Bruyt?
Cyr. Ja, ’k wenschte dat ick uyt
(195) Haer mondt dit gunstig woort, tot troost van my mocht horen
Te hebben Cyrus tot haer Bruydegom verkoren,
En myn hoog ledekant op-pronckte andermael,
Te zyn myn Bedt-genoot tot çiersel van myn prael.
Vergun doch myn versoeck, ghy sult de plaets bekleden
[p. 13]
(200) Van d’eer eens Koningins, en uwen Soon sal heden
In Staet en Heerschappy, naest aen den Koning zyn.
Fler. ’t Is veel een Koninckx-kroon, en ’t heeft een groote schijn:
Maer ’t is een enckel niet, ja kaff, ’t wert licht verdreven
Door een te woeste windt, ick wil veel liever leven
(205) In dees’ myn slechten staet, dan in uw’ groote pracht;
Daerom, ’t is al vergeefs dat ghy spreeckt van uw’ macht.
Cyr. Wat dunckt Arbacis staet u ook myn Rijck soo tegen?
Zijt ghy tot hogen-staet soo weynig meé genegen,
Dat ghy myn Scepter niet soudt kiesen voor uw’ staf?
Arb. (210) Den Hemel zy gedanckt die my vernoeging gaf.
Ick ben nu oock te vreén: maer soo ick kost verkrijgen
Een gouden Scepters-staff, ick sou nae ’t hooge stijgen,
Uyt ’t lage Herders-dal.
Fler. Hoe weynig weet myn Soon,
Wat moeyte en on-rust verselt is by de kroon.
(215) Gedenckt ghy niet myn kint hoe wy in on-rust woelde,
Doen ’t water van verdriet ons over ’t hooft heén spoelden,
Doen dat de goude kroon my stondt op ’t hooft en blonck,
En Cyrus gal voor wijn ons in den beker schonck,
Ons ongeluck dat was gelijck de woeste-baren
(220) Den een was nauw verwoet ons over ’t hooft gevaren,
Of d’ander was weér reé om met een volle glop,
En groot verschricklickheyt te decken onsen kop,
Eerst ging de laster-tong door Babels-stadt heen draven,
Dat uwen Vader was met hoorenen begraven,
(225) Doen schoof de vastigheyt van onsen gront-vest heén:
Want strackx, op staende voet, soo spleet het rot aen tween,
Den een stondt voor myn eer, en d’ander was my tegen,
En strackx soo straelde ’t bloet gelijck een swaren regen;
Het Landtschap was verdeelt, daer was in ’t Rijck geen stadt
(230) Die van ’t op-roerig-bloet niet root en lag beklat,
Ten laetsten, Cyrus quam (die ’t onheyl hadd’ gebrouwen,)
En dwong ons al te zaem zijn wetten t’onderhouwen,
Ja, slepten my, en u geboeyt in valsheyts-strick.
[p. 14]
Wat ons al over quam weet ghy soo wel als ick.
(235) Daerom, dit dunckt my vreemt dat ghy noch weer wilt trachten
Nae ’t Hoofs on-rustig ampt.
Arb. ’t Is waer, ons’ hooge machten,
En helder-blinckend’-rijck wiert haest met dwerrel-damp
Verduystert, dat ons trof veel ongeluckx en ramp:
Maer een recht edel hert moet daer niet voor beswijcken,
(240) Om nae zyn voorig-luck niet eens weer om te kijcken:
Maer moet gelijk een boom, (hoe dickwils men hem knot,)
Weer stijgen op een nieuw en maecken jeuchdig-lot:
Soo pooght myn eel gemoet in staet weer op te stijgen,
Indien ’t van s’Koninckx-macht de eere kan verkrijgen.
Cyr. (245) ’k Beken, en ’t is my leet, dat ick door valzigheyt,
U in het ongeluck soo schendig heb verleyt:
Maer echter hoe wel ick niet waerdig ben dat d’Aerden
My op haer vruchtb’re-stof draecht in soo hoogen waerden.
’k Bidd’ om vergiffenis voor ’t geen ick heb gedaen;
(250) En wil uw’ Moeder my in hare gunst ontfaen,
Dan sult ghy in myn Rijck werden soo hoog geresen
Ja, noch veel hooger als in Babel oyt voor desen.
Arb. Nu Moeder, kan een woort van u doen meerder kracht,
Als ons gewapend’-heyr wel eer’ te wege bracht:
(255) Want dat kost uyt ons landt des Konincx-macht niet weren,
En ghy kunt met een woort ons vorig-luck doen keren.
Fler. Hoe jaecht myn bange ziel, ick ben met ’t stuck belaén,
De Goden geven dat ick my mag wel beraén.
Sal ick in naere-zorg, my heden weer begeven,
(260) Daer ick in stille rust, in desen staet kan leven?
Ick heb in hogen-staet in ’t Hof soo wel geleeft,
Dat het op heden my noch groote walging geeft:
Maer om myn eenig Kindt uyt edel-bloet gekomen,
Die schijnt in hoogen-staet behagen heeft genomen,
(265) Sal ick noch meerder doen als liefd’ in my verweckt,
Daerom soo ’k weder-liefd’ den Koning toon, het streckt
[p. 15]
Niet uyt een sucht tot Staet, tot Scepters, of tot Kroonen:
Maer om een Moeder-sucht aen dees’ myn Soon te toonen.
Cyr. Hoe ist myn lief? sal ick uyt uwe waerde mondt
(270) Ontfangen noch geen troost op liefd’ en min gegront?
Sal eeuwig ’t Minne-vier dan branden sonder doven?
Fler. Mind’ ghy van herten my, hoe sal ik dat geloven?
Cyr. Ik sweer het by de Góón, en roep haer straffen neér:
Soo ick mijn liefd’ van u in eeuwigheyt af keer.
Fler. (275) Ik kan u voor mijn lief, soo lang der zielen-wazem
Bevochte ons verstant, en blaesen haren azem
Des Lichaems-venst’ren uyt.
Cyr. De Goden zyn gedanckt,
Dat ghy (ô tweede-ziel) my in u gunst ontfanckt,
Dees’ Ring, is dan myn trouw, ontfankt die tot een teeken,
(280) Dat ick in eeuwigheyt ’t verbont niet en sal breecken:
Maer al wat ick mijn lief uyt gunst heb toegeseyt,
Geen macht isser die my van myn belofte scheyt,
Fler. De Somer-swoelt’ mag in een wreden Heym verkeren,
En ’t lieffelijcke Zuyd’ het steure Noord’ regeren:
(285) Maer ick seg andermael, ick wil uw’ waerde Vrouw
Blijven in eeuwigheyt, in liefd’ altijt getrouw.
Arb. De Goden geven u een lang en vreedzaem leven.
Cyr. Met danck sal uwe Fáám myn Koninckrijck door sweven.
Fler. ’k Bedank myn waerde Soon, en wensch u niet te min
(290) Een goet bestendig luck in u gewenst begin.
Cyr. Kom gaen wy op ten Hoov’ daer sal ik u doen çieren,
In kost’lijck Bruyts-gewaet, en rontom u sal swieren
Een stoet van Maechde-rey: om u bedroeft gemoet
Te koest’ren in den schoot, van veel vermaecklick soet;
(295) Daer Arbacis de vrucht sal nutten met behagen,
Dat gy my uwe liefd’ en gunst hebt op-gedragen. [ binnen.

[p. 16]

HET II. BEDRIJF.

Chambysus. Weelimus.

Vervloeckt moet zyn de uyr, doen het soo verre quam,
Dat Vader, Fleremont, als tot zyn Bruyt aen-nam;
Doen hy zyn Monarchi soo laeg heeft gaen verneren,
(300) Dat zyn verduyvelt oog die geen weer quam begeren,
Die hy eer’ voor een Hoer uyt Babylon verstiet.
Wat is my dit een spijt! wat is dit my verdriet!
Dat in myn ’s Vaders arm, een Balling-hoer sal rusten!
Die eertijts haren Man niet sonder hoor’nen kusten.
(305) Wat baet my of ick ben mijn Vaders een’ge Soon!
En nae zyn doodt myn hooft moet dragen zyne Kroon!
Wat baet my of ick ben soo hoog van staet gebooren!
Als ick myn Vaders-smaet van ’t weede-bedt moet hooren.
Dat hy gelijck een hond zyn eygen speecksel leckt,
(310) En maeckt hem als een swijn met eygen-vuyl bedreckt.
’k Wou dat ick vliegen kost met Dedalius wiecken,
Over den Oceaen? eer het begon te kriecken
Waer ick aldaer de Son zyn paerden eerst in zet,
Of in de bracke Zee met Ikarus verplet.
(315) Waer ben ick met myn geest? wat mag ik doch besluyten?
Draeg ick hier geen rapier, ’t geen dadelijck kan uyten
Den wazem van myn geest? waerom dus lang gebeyt?
Dat ick niet eer myn ziel en lichaem hebb’ gescheyd’.
Daer komt myn trouste Vrint met hem wil ik eens spreeken,
(320) Eer ick met dit rapier my selven gae door-steecken,
Weel. Hoe dus genadig Prins in sulck een droef gelaet?
Daer in uw’s Vaders huys soo grooten vreucht onstaet.
Ch. Die vreucht is my een smert, die blijtschap doet my suchte,
En al het soet vermaeck seer verre van my vluchte,
(325) Die vreucht verweckt in my, dat ick het duyster-graf
Acht soeter als de Kroon, en goude Scepter-staf.
Want ziet, ick hebb’ al reê myn degen aen-gegrepen,
Om mijn bedroefde ziel uyt hare woonst te slepen,
[p. 17]
Op dat hy snelder als de paerde van de Son
(330) Sou vliegen, daermen noyt verand’ring meer en von.
Weel. Hoe verr’ kan oock een Mensch verdwalen met zyn zinnen
Wat heeft hy dick met hem een swaren strijdt van binnen.
Chambysus, waer doch heen met uw’ gedachte, dat
Ghy self u beul wilt zyn, om dat het wanckel-rat
(335) Verby u wil en wensch een weynig schijnt te drayen?
Weet dat in s’Werels-ring vierderley winde wayen,
Tot ’t aertrijckx vruchtbaerheyt; het jong root-blosend’ Oost
Daer Phoebi Jacht op neemt, en Auróórs-kaeckje bloost,
Het swart’verbrande Zuyt; daer Phoebi hete-wagen
(340) Zyn grootste kragt betoont, en ’t West ouw’lijk van dagen,
Daer Phoebi helder-licht, onder het Aertrijck gaet,
En het straf blasend’ Noord met stuer en wreet gelaet.
Recht op den Mensch soo past dees’ vierderleye soorte,
Het Oost daer Phoebi rijst, doet heugen ons geboorte,
(345) En ’t West daer hy verdwijnt, doet klaerlijk ons verstaen,
Hoe dat wy al te zaem ten grave moeten gaen.
Den Noorden Borias met zijne straffe winden,
Die ’t Somer-zoet Gewas komt t’enemael verslinde,
En tempert Aerd’ en Lucht op dat den soete Lent
(350) Bequamer sal zyn vrucht voort-brengen, ’t maekt bekent
Hoe datt’et swoele Zuydt van s’ Menschen wel-gelucken,
Het Noorder tegenspoet een weynig moet verdrucken,
Of anders kan zyn doen hier niet bestendig zyn;
Daerom genadig Prins, wert uwen soeten wyn
(355) Vermengt met zueren eeck; gedenckt van altijt zuycker
Groeyt in des Menschen-aêmt’ een stank, een vuyle ruyker.
Ch. Myn Vaders Bruylofs-wijn schijnt met vergift gemenckt,
Ick braeck myn leven uyt, wanneer myn siel gedenckt,
Dat sulck een hels-gedrocht’ een monster by de Meden
(360) De Koninginne plaets van Perssen sal bekleden.
Weelimus, waerde Vrient, verstreckt my tot een hulp,
Ick sal doen hare eer verwelcke als een Tulp,
[p. 18]
Wanneer den Hovenier bestaet die af te plucken,
En als dan onsen raet (’t geen niet en kan mislucken)
(365) Is uyt gevoert, soo sal ick u van staet tot staet
Verheffen in myn Rijck.
Weel. Ghy die uyt edel-zaet
Geteelt sijt, en het Rijck nae s’Vaders-doot moet erven;
Voor u Chambysus wil ick leven ende sterven,
Geen moeyte my verveelt, al wat ghy speculeert
(370) Voer ’k uyt om uwen ’t wil, als ghy het maer begeert.
Ch. De vrientschap die gy my hier in komt te betoonen,
Sal ick u, en u saet, wel rijckelick beloonen.
Wy moeten onbeschroomt hier door een schellem-stuck
Gaen wercken onse wensch tot haer’er ongeluck,
(375) My dunckt het raetsaem is, wyl sy te voor’ gehouwe
Wiert voor een vuyle Hoer, dat wy haer weer die ouwe
Schand’ werpen op den hals, dan sal ’t Gemeen ons sijn
Van herten toe-gedaen, dat om den grooten schijn;
En om de guytery ten volle te beleggen:
(380) Soo sal ick u en haer dees’ on-eer op gaen seggen,
Dat zy u heeft versocht, tot vuyl’ on-kuysse liefd’,
Daer ick verborgen sag dat ghy haer hebt geriefd;
En ghy en moet dien hóón aen uwe eer niet lyen,
Maer daer met al uw’ kracht geweldig tege-stryen,
(385) Tot ik breng sulk bescheyt dat gy ’t niet log’nen kent;
Dan sal ick uwe eer (die daer door is geschent,)*
Wel weder rechten op, te meer om dat haer woorden,
Vermengt met vals bedrog u swack gemoet bekoorden:
Weel. Ik waeg myn eer voor u kloekmoedig onbelaên,
(390) Al soud’ ick in ’t verdriet door hóón en smaet vergaen.
Ch. Belooft my aen u handt dat ick u mag vertrouwen.
Weel. Daer is myn hand, die ik veel liever af wil houwen,
Als breecken myn beloft’
Ch. Doet als ghy hebt geseyt,
En ick neem van myn Vriendt op heden een af-scheyt:
(395) Om (sonder lang beraet) het stuck in ’t werck te stellen.
[ binnen.
Weel. Den Hemel u geleyt. Nu mag een weynig hellen
[p. 19]
De Scheeps-kiel van myn eer in s’werelts-barrening:
Op hoop dat die seer haest in ’t Perssens omme-ring
Sal steygeren soo hoog, dat all’ die my ontmoeten,
(400) Ten vollen (naer waerdy) niet sullen konnen groeten.
[ binnen.

Cina uyt in eenigheyt.

Gezegent is de uyr doen Vader, Fleremont
Als tot zyn Bruyt verkoos, doen hy die geen onbont
Van hare ballingschap, daer uyt dat is geboren
Die ’k voor myn Bruydegom heb in myn hert verkoren,
(405) Die myne Tweede-ziel heeft met haer eygen bloet,
Onder het edel hert gesoogt en op-gevoet;
Arbacis, ô dat is myn heyl, myn troost, myn leven.
Arbacis staet alleen in myn jong hert geschreven.
O Voetster van de Min! gebiet in aller yl
(410) Uw’ Soon, dat hy myn Lief treft met een Minne pijl
In zyn noch jonge borst, op dat ick mag genieten
Hem, die de vlam alleen kan van myn hart uyt-gieten.
O Venus! staet my by, ach Hemel helpt my raén,
Ick sie van verr’ myn Lief Arbacis komen aen,
(415) Sal ick door liefdens schaemt’ my elders gaen versteecken?
O neen, ick blijf, op hoop dat hy my aen sal spreecken.

Arbacis. Welimus verschuylt zig.

Ick groet u Voesteress’,
Cina. En met een groet soo voort.
Ist u niet waerdig dat ghy weer myn groet aenhoort?
Arb. Vergeeft my hebb’ ick schult, Princesse hoog gebooren.
(420) Ick spoeyden my soo voort, om u niet te verstooren;
Soud’ ick die ’t domme Vee noch dees’ dag heb gehoet
Hier voor u blijven staen?
Cina. Zijt ghy uyt Koninckx-bloet
Niet alsoo wel als ick meé heerelick gesprooten?
En heeft myn Vader u uyt Babylon verstooten,
(425) (Waer over zyn gesag meé heden sig verspreyt,
Door zyn te groote macht) ’t is daerom niet geseyt
[p. 20]
Dat ghy in eeuwigheyt de Kroon sult moeten derven?
Daerom laet uwen moet niet t’eenemael versterven:
Want soo lang als den Mensch leeft in des Werelts-baen,
(430) Is zijnen staet gelijck de wispeltuer’ge Maen,
Dan vol, dan half, dan klein, en somtijts oock verduystert:
Maer noyt is zy geheel vernietigt, of gekluystert,
Maer wast weer op haer tijt, soo sult ghy uwe kroon
Weer dragen op het hooft, alst is de wil der Góón.
Arb. (435) Ick wensch geen hoger-staet als ick nu heb verkregen.
Cina. Ghy zijt in s’Vaders-rijck soo hoog nu op-gestegen:
Maer dat de eer die u mijn Vader heeft getoont,
Van u aen my met danck mocht werden weer geloont.
Arb. Ick stae tot uwen dienst, nu en tot allen dagen,
(440) Voor u als ’t komt te pas wil ick mijn leven wagen.
Cina. Ghy kunt my dienste doen, en lijden geen gevaer,
Arb. Ick sal gewilliglick al was het noch soo swaer.
Cina. ’k En derf het stuck (door schaemt’) aen u niet openbaren,
Voorwaer daer liefd’ en schaemt’ sig haer ten strijt vergaren,
(445) Daer is een hart gevecht, de liefde raet my aen,
Dat ick Arbacis sal mijn Minne doen verstaen;
De schaemt’ die stoockt het af, en staet de liefde tegen;
Soo dat ick in dit stuck geweldig stae verlegen,
Arbacis ’t is een saeck ghy meucht het vast vermoén,
(450) Swaer, dat ick ’t u verklaer, licht om voor u te doen,
Doch soo ghy met een eedt my vast’lick wilt besweeren,
Dat ghy niet weyg’ren sult ’t geen ick kom te begeren:
Soo sal ick onbeschroomt u maecken ’t stuck bekent,
Arb. Kan ick hier in mijn eer wel houwen ongeschent?
Cina. (455) Gewis, ghy kunt met eer en deucht de saeck wel plegen.
Arb. Ick sweer’t u by het punt van dees’ mijn blancke degen.
Cina. Ick wenschte maer dat ghy den eedt aen my volbrocht.
Arb. Segt maer wat ghy begeert.
[p. 21]
Cina. Of ’t waer ick u versocht
Tot mijnen Bruydegom, om uwe gunst te erven,
(460) En met u in de Trouw te leven en te sterven.
Arb. Maer is den eedt die ick u swoer, niet meerder weert
Dan dat ghy schimp en spot aen my daer voor vereert?
Ick acht my selfs te klein, om uw’ dienaer te weesen,
Veel min uw’ Bruydegom.
Cina. Soo ghy nochtans wilt vreesen
(465) De straffe van den eedt, soo moet ghy heden zijn
Mijn uytverkooren deel.
Arb. Voorwaer ghy spot met mijn.
Cina. Mijn lief ten is geen spot, ’t geen ick begeer is waerheyt,
Ick sweer ’t u by de schrick van all’ de Helsche-naerheyt,
Dat ick my overgeeff aen u om in de Trouw
(470) Te vlechten ons te zaem tot echte Man en Vrouw.
Arb. Ick die van desen dag door Bosch, en door de Weyden,
Of in ’t bedoude gras het wollig Vee geleyde,
Hoe sou dat moog’lick zijn dat s’Konincx-dochter mijn
Sou sweren liefd’ en trouw! neen, ’t kan niet moog’lick zijn.
Cina. (475) Hoe laet ghy my soo lang in hoop en vreese hangen?
Arbacis, wilt ghy my niet voor uw’ Bruyt ontfangen?
Neemt dit mijn Hals-çieraet, tot trouw en onder-pant;
Dat ick u minnen sal soo lang by my den bandt
Des levens blijft geknoft.
Arb. Nu moet ick het geloven,
(480) Den Hemel moet mijn ziel van alle vreuchd’ beroven,
Soo ’k u niet blijf getrouw om alle dienst te doen,
En u mijn waerde lief met reyne Min te voén,
En op dat ghy een pandt meucht van mijn Trouw meé dragen
Ontfangt dees’ Gouwe-penning.
Cina. Ick roep de swaerste plagen
(485) Tot straffe op my neér, soo ick mijn Min verquis
Aen yemant als aen u die vaeck mijn leven is.
Arb. Geen Nectar lief soo soet oyt Venus liet ontglippen,
[p. 22]
Als ick op heden nut van uw’ bedoude lippen,
Soo root als karmozijn.
Cina. Noyt quam uyt Ind’jens-riet
(490) En soeter zap als ick uyt uwe mondt geniet.
Nae dese kus sal ick mijn lieff in ’t Hoff verbeyden.
Arb. Mijn troost ick sal u noch een weynig voort geleyden
Vaert wel met dese kus.
Cina. Ontfangt noch een van mijn. [ binnen.
Arb. Voor ’t schuyle van de Son sal ick wéér by u zijn.
(495) Hoe wonderlick gaet het oock hier met s’Menschen-leven,
Dan is hy rijck, dan arm, dan laeg, dan hoog verheven,
Dan aengenaem, en dan veracht weer by den Mensch,
Dan woelt hy in ’t verdriet, dan heeft hy ’t weer na wensch,
En somtijts wert zyn glans beswalckt met dicke duyster,
(500) En in een oogenblick is grooter weer zyn luyster
Als hy te vooren hadt, het gaet met hem gelijck
Het gaet met eenen boom, die af gekapt, in ’t slijck
En modder neder-valt, veracht om aen te schouwen,
Daer door een kloeck vernuft wert namaels van gehouwen
(505) Een schoon voortref’lick beelt, ’t geen met een groote pragt
Wert çierlick op-gericht, en yder een op acht
Met zinne en verstant, ja, hout het voor een wonder:
Soo gaet het oock met my, ick wierd’ veracht, eerst onder
De voeten plots getreên, mijn heerlickheyt g’onteert,
(510) Met schimp en spot gehoont, by niemant lief noch weert,
Ja, selfs van desen dag terwijl dat Phoebi wagen,
Zijn flickerende-glans quam na het Zuyde dragen;
Ging ick in ’t eenzaem-velt noch mijne Schaepjes hoên:*
Om met het klaver-gras haer grage buyck te voên,
(515) Gekleet in Boers-gewaet, mijn lijf tocht, broot, en water,
’t Geweer, een Herders-staff, in plaets van zang, ’t geblater
Van Schaep en Lammeren; en nu wert hier mijn Bruyt,
Des Koninckx dochter selfs, ô aengenaem geluyt!
Dat uyt des Koninckx mondt klonck tot in mijne ooren,
(520) Dat hy mijn Moeder hadd’ tot zijnen Bruyt verkooren,
Dat ick in Perssen sou de naesten aen hem zijn:
Maer aengenamer wast noch doen zijn Dochter mijn
[p. 23]
Quam bieden hare Trouw, en swoer met my te paren;
Dat is noch ’t grootst’ geluck, dat my is weder-varen
(525) Op desen dag vol vreuchd’. ô Cina! u gelaet
(Hoewel ick van u ben) noch in mijn zinnen staet.
O wangen als cornáát! op lely-wit geschildert.
O oogen bruyn als git! ô haïr dat als verwildert
Op ’t çierelijckste krult, rontom het praelrijck Hooft:
(530) Dat Juno (soo s’haer sag) sou staen in glans verdooft,
O ongemeene schoont’! ô lippen rood als kerssen!
Hoe sal ick noch mijn mont op uwe kleur ververssen.
Nu voel ick eerst mijn brand nu dat ick van u ben;
Hierom is’t best dat ick my haest tot u weer wen.
[ binnen.

Chambysus. Weelimus.

(535) Verhaelt my nu de saeck.
Weel. Ick ging my wat vertreden
Omtrent’et groene Bosch, waer ick mijn tijt besteden
In eenzaem diep gepeys, om een geluckig end’
Te maecken van het stuck, by u en my bekent.
Terwijl ick soo met vlijt de saeck bespekuleerden,
(540) En een langsame tret den weg soo heen marceerden,
Sag ick’er twee van verr’, en nae ick mercken kon,
Soo was ’t lief kozery, in ’t nadren ick bevon
Datt’et Arbacis was, met uwen Suster Cina,
Ick weeck het Bosch wat in en schoot door ’t lof tot by,,na
(545) Recht-over haer gespreck, daer ick verborgen lag,
En al haer handeling met groot verwondring sag.
Uw’ Suster (soo het scheen) die hadd’ in hem behagen:
Want zy heeft hem haer liefd’ en trouw daer op-gedragen.
Arbacis hadd’ een Penning die aen een sluyer hing,
(550) Die Cina met een kus van hem op trou ontfing,
En nae veel kusjes meer, ging hy haer wat geleyden,
En zijn ten lesten doen daer van malkaer gescheyden.
Arbacis ging hem daer een weynig noch vertreên
Met onderling gespreck, en ging ten lesten heên.
(555) Dit is het geen dat ick aen u bekent wou maecken.
[p. 24]
Ch. Hoe spartelt my het bloet! wat komt de spijt my schaecken
Een keten van verdriet, door Moeder ende Soon.
Hoe sal ick Fleremont, en Arbacis ten toon
Noch setten, eer de Son zijn nacht-muts af sal strijcken;
(560) Ick seg, eer dat de nacht moet voor Aurora wijcken,
Sal ick door listigheyt soo veel brengen te weeg,
Dat al de heerlickheyt, die Fleremont verkreeg
Van daeg met hare Soon, sal gansch tot niet versticken,
Ja, sullen voor de Kroon noch walgen en verschricken,
(565) Wanneer haer ziel gedenckt den gruwelijcken hóón,
Die ick uyt wercken sal, de Wraeck schijnt my te nóón,
Om door haer bitze-macht de grouw’len uyt te wercken,
Als ick of Fleremont, en haer Soon kom te mercken.
En dit ontsteeckt noch meer een wraeck in mijn gemoet,
(570) Om dat (gelijck ghy segt) mijn suster heeft gevoet*
Arbacis, in haer min. Ha spijt! daer van sal wagen
Het gansche Perssien, dit sal ick niet verdragen,
Al soud ick Hel en Aerd’ vertrap’len met mijn voet,
En met mijn dapper swaart verplengen soo veel bloet,
(575) Als Neptuyn water heeft op zijne holle gronden.
Cina Arbacis bruyt! vloeckvaerdig zijn de stonden
Dat ghy ter werelt quaamt, ja t’zaem hebben gesoogt
Aen eennen Moeder-borst. Ick sweer dat ick gepoogt
Heb als een Broeder trou u eere te beschermen.
(580) Maer nu (gelijck ’t vereyst) de Doodt u doen om ermen,
Of ghy sult uwe Min weer trecken haest te rug.
Dan ick danck u mijn Vrint, dat ghy voor my soo vlug
Hebt steets ten dien gestaen, en my dit kont flux deden,
’t Geen wel mocht ’t ancker zijn van onse vastigheden.
Weel. (585) Genadigh Prins, ik ben en blijf uw’ dienaer trouw
In all’ wat ghy begeert, ’k ontzie my geen benouw
Om uwen ’t wil, al soud’ ick eynd’lijck moeten wijcken
In Charons ouwe-boot by de ontzielde-lijcken.
Ch. Ick hebb’ daer wat versint, dit diend’ eens overleyt,
(590) Nadien Arbacis heeft (soo ghy selfs hebt geseyt)
Mijn Susters trouw ontfaên, wat was ’t?
[p. 25]
Weel. Een gouwe Keten.
Ch. Ick sal Arbacis die ontrooven na den eeten,
Door groote listigheyt, als hy te slapen is,
De Dienst-maecht Dorida sal ick daer toe gewis
(595) Wel brengen, om met ons geen schellem-stuk te schromen,
Maer segge: dat by haer Arbacis is gekomen
Met het geschakelt gout, en eyndelijck versocht
Zyn wil met haer te doen, en soo met hem gebrocht
De Ketting tot een loon, myn Suster daer beneven
(600) Sal kennen het Juweel, uyt liefd’ aen hem gegeven.
Dan leyt daer plots haer eer met hoerdery betight,
Verduystert all’ haer glans, door schelmery verricht;
Harpagus huys verplet, zijn Na-zaet aen een kluyster,
En noyt bekomt hy weer eenige eer of luyster.
Weel. (605) ’t Is wel gepractiçeert, dit is een vastigheyt
Die onbeweeg’lijck is, wert het maer wel beleyt.
Ch. Belegge, daer en sal ’t in’t minst’ niet aen ontbreken.
Ick ga na het Paleys, om Dorida te spreken,
En maecken ’t haer bekent, noch eer de tijt daer is,
(610) Dat ick met nieu gespuis zidt aen den avondt-dis,
Dat ick Arbacis in den Wijn sal maecke droncken,
In schyn van vrientschap, dan wanneer hy is aen ’t roncken
Op zynen leger-plaets, van alle sorg berooft,
Door krachten van den Wijn in zijn verstant verdooft;
(615) Dan kan ick onbeschroomt soo tot hem binnen treden,
En nemen heymelijck met my den Ketting meden,
Dan sal ick met de Maeght Dorida komen aen,
Omtrent op dese plaets.
Weel. Ghy sult my vinde staen
Hier wachten op uw’ komst’, den dag die is aen ’t scheyen,
Ch. (620) Ick sal hier weder zijn soo dra de Uylen schreyen.
[ binnen.

I. VERTOONING.

De Persiaenze Vorst, zidt met zijn Bruyt in vreugde,
Hier aen het Avontmael, zijn Soon onthaelt met Wijn
Arbacis vriendelijck, als of hy hem verheughde:
Maer ’t is niet als bedrog onder des vrientschaps schijn.
[p. 26]
(625) ’t Bedrog, dat loos bedrog is licht te onderscheyen,
Soo haest een looze-tong komt ’s Vorsten-oor te vleyen.

HET III. BEDRIJF.

Cyrus. Fleremont.

Ick wensch u toe mijn lief een aengename rust,
En dat het oog der Goon sal waecken op de Kust,
Daer u lichaem vernacht, ja uwe geest mag zeyle
(630) Door aengename droom, ach! kond’ ghy eens bepeyle
Met uwer oog-gestrael mijn hert! ghy soud’ daer zien,
Dat het veel luchter sprinckt, als Venus dert’le knien;
Want ick ben nu ontlast van ’t geen soo swaer my vroegde,
Dat ick u voor de Kroon, het Ballings-pack toe-voegde,
(635) En roofden al uw’ schadt, u naem, u faam, u eer,
Ach! ’t quam uyt enck’le nijdt en door een quaet begeer.
Fler. Die fout hebb’ ick van my soo verre al gesmeeten,
Als ’t Oost is van het West, ick hebb’ het gansch vergeten!
Ay! spreek niet meer van ’t geen dat gy my hadd’ bereyt,
(640) Op dat het in u baert meê een vergetenheyt.
Bedecktelijck de nacht de aerde komt bedecken,
Men sal ’t in eeuwigheyt niet weêr bestaen te wecken.
Na soete slaep men weer het morge-licht aenschout,
Maer noyt te voorschijn komt weer u bedreven fout.
Cyr. (645) O stut van mijn gemoet! ô troost in mijn benouwen!
O vreucht van mijne ziel! ô ancker van betrouwen!
Wat heeft uw’ groote deucht my desen dag gesticht!
Wat heeft u kloeck verstant, mijn duf verstant verlicht!
Ick sal op morgen hier mijn gansche Raedt ontbieden,
(650) Op dat ons Bruylofs-dag met order mag geschieden.
Slaep soet met dese kus.
Fler. Den Hemel neemt de wacht
Over mijn lief, op dat gy hebt een goeden nagt. [ binnen.

II. VERTONING.

Chambysus heeft door list gemaeckt Arbacis dronken,
Nu rooft hy heymelijk, en dat uyt valschen gront
(655) Den Ketten uyt zijn sak, die’m Cina hadt geschoncken,
Uyt liefd’ tot onder-pant van ’t Echte-trouw-verbont.
[p. 27]
De loosheyt vint altijd haer af-gerichte lagen,
’t Geen zy des daegs versint, dat gaet zy ’s nags na-jagen.

Weelimus. Chambysus. Dorida.

Mijn Heer, ick heb uw’ komst’ verwagt met groot verlangen.
(660) Het schijnt ik hebb’ de gunst der Goden nu ontfangen.
Ick hebb’ den Ketting hier, en oock met een den Ring,
Die Fleremont op trouw van Vaders-handt ontfing,
En oock hier ’s Dorida die ons sal hulpsaem wesen.
Weel. ’t Geluk biet ons de hand, daer is nu niet te vresen
(665) Wanneer gy my beklaegt voor s’Koninkx Majesteyt,
Dat ick en Fleremont hebb’ in onkuysigheyt
Ons wille door-gebracht, daer gy ’t voor uwe oogen
Hebt heymelick gesien, om dan soo dese logen
Te geven waerheyts glans, soo segt dat ick tot loon
(670) Een Ring genooten heb, en stelt my vry ten toon,
Daer voor het gansche recht, om my te vysenteren,
Haelt dan uyt mijnen zack den Ring, om te beweren
Dat het de waerheyt is, en segt: dit is ’t Juweel
’t Geen Fleremont hem schonck in haer onkuys gestreel,
(675) Dan sal u Vader die voor zijne gift bekennen,
Verslagen sal ick my dan tot zijn voeten wennen,
Hem bidden om gena, en daer bekennen schult,
Dat ick met Fleremont de Eer-plicht heb besmult,
Schoon dat zy het onkent, de logen mag wat buygen:
(680) Maer zy sal evenwel de waerheyt over-tuygen,
Ch. Ick sal u beyder schant af-wassen weer soo schoon,
Dat uwe eer sal staen gelijck de Son ten toon,
Neemt aen den Ring mijn Vrient, gy Dorida den Keten,
Als gy stantvastig blijft in dese ons secreten,
(685) Sal ick uw’ staet soo hoog verheffen in mijn Rijck,
Dat niemant (naest aen my) u wesen sal gelijck.
Weel. Op mijn stantvastigheit daer meught ghy op vertrouwen.
Dorid. ’t Geen ick u heb belooft daer meught ghy vast op bouwen.
[p. 28]
Ch. Nu is den slag gereet die het sal effen-slaen,*
(690) Dat Fleremont heeft in mijn s’Vaders gunst gestaen.
Nu is de put gedelft, daer zy sal in versmooren,
Behendig met haer Soon; ghy zijt nu recht twee schooren,
Daer al myn eer op steunt, soo’r my maer een begeeft,
Vervloeck ick gansch de tijt die ick oyt hebb’ geleeft.
(695) De tijt die port ons voort, wilt nae u plaets vertrecken.
En ick sal seer verbaest myn Vader op gaen wecken.
[ binnen.

Chambysus, Gerion.

Gaet segt mijn Vader aen, dat hem zijn Soon eens drae
En vaerdig spreecken moet,
Ger. Genadig Prins ick gae.... [ binnen en uyt.
Uw’ Vader wil dat ghy sult in zijn Kamer komen.

Chambysus. Cyrus in zijn kamer.

(700) Soo haest ick was in slaep viel ick in sware droomen,
My docht een Adelaer, den heer van ’t pluym-gediert’,
Die hadd’ een Tortel-duyff met yver nae geswiert,
En ’t Tortel-duyfje most zijn schuyl-plaets gansch begeven,
Het doolden met een jong; den rover die quam sweven,
(705) Daer zijne proy verjaecht, noch blijde galmen gaf,
Hy sag de kuyze Duyff in plaets hy wreet en straf
Te voor haer hadd’ vervolcht, begost heel te bedaren,
Wie heeft het oyt gehoort? hy socht met haer te paren,
Hy voerden haer met pracht in zijne heerlickheyt
(710) Een jongen Arent hadt terstont zijn klauw bereyt,
En socht zyn grage maeg wraeckgierig op te vullen:
Maer ’t jong des Tortel-duyfs begost zyn beck te krullen
Gelijck een Arents-beck, op ’t hooft daer wies een kuyff,
Ja, ’t wiert een Adelaer in plaets van eenen Duyf,
(715) Het Arents-jong verdween, terstont soo quamen swieren
Een gansche Vogel-rey, met vroylick tierelieren,
Rontom den Tortel-duyf, die in een Arent was
Soo drae getransformeert, ja, schoot op ’t selfde pas
Al bevend’ uyt mijn droom, en ging my wat vertreden,
[p. 29]
(720) Terwijl met wandelen ick vast mijn tijt besteden
In ’t Konincklicke-hof, en jeulende geluyt
Quam tot mijn ooren in, ick socht en vondt uw’ Bruyt
Met Weelimus verselt, dat in zyn eygen Kamer,
Nae dat ick stondt een wijl, smeet ick als met een hamer
(725) De deur flucx op de vloer: maer hy greep strack een sweert,
En heeft my met gewelt uyt zijn vertrek geweert;
Doch ick hebb’ haer secreet’ van buyten aen staen hooren,
En Fleremont die socht Weelimus te bekooren
Met gifte, om haer lust in Over-spel te voên,
(730) ’t Geen Weelimus in ’t eerst vooral niet wilde doen:
Maer sloeg het vierig af, doch zy hem presenteerden
Een kostelicken Ring, doen wast dat hy hem keerden
Tot haer vervloeckte-lust, wat waer u hóón geschiet!
Soo dit van desen nacht van my niet was bespiet.
Cyr. (735) Ach Hemel! wat komt my hier in der nacht bespoocken!
Mijn eer leyt gansch ter neêr met Fleremont gedoocken!
Ha ghy vervloeckte Hoer! ’k heb u rechtvaerdig noch
Gebant uyt Babylon, in stéé van slim bedroch.
Eer tweemael rondt sal gaen die gulde Sonne-wagen,
(740) Sal ick voor yder een u soo ten toon doen dragen,
Dat yder schricken sal voor ’t gruw’lijck Overspel.
Gaet heen van stonden aen belegt uw’ saecken wel,
En doetze beyd’ geboeyt hier voor myn aenschijn komen,
Ch. Heer Vader, zie uw’ wil sal werden waer genomen:
[ in en uyt.
(745) Zy komen alle beyd’ geboeyt nae hier toe tréén.
Doen ick strack van u ging soo snorde by my héén,
In ’t voor Hoff op de plaets een Mensch, en nae ick oogde
Het scheen Arbacis wel, ick liep hem nae, en poogde
Hem t’achterhalen, maer siet hy verdween terstont
(750) Door ’t duyster van de nacht, ick weeck te rug, en vondt
Dorida op de plaets, die my socht te ontschuylen,
Ick greep haer aen, en zy begost verbaest te huylen,
Zy was maer half gekleet, den boesem voor ontbloot,
En voort haer lijfs-gewaet dat hadtze in haer schoot,
[p. 30]
(755) Ick hadde daer geen tijt om haer eens uyt te hooren:
Maer hebze t’zaem geboeyt doen setten op den Tooren,
Cyr. Ist mogelijck myn Soon! wat voor een ongeval
Of hem in desen nacht hier weer ontdecken sal?

Fleremont. Weelimus met eenige Lijf-wachten, geboeyt uyt.

Ch. Daer is de Babel-hoer met haere Pol, die ’k heden
(760) Hebb’ in-on-kuysigheyt haer lusten sien besteden.
Cyr. Hadd’ ick ô Fleremont! van u dit oyt gelooft,
Rechtvaerdig hebb’ ick noch de Kroon van u berooft.*
Ghy valsche Hoer hadt ick tot pulfer u doen branden,
Doen ’k u uyt Babel stiet, soo was my dese schanden
(765) Op heden niet gedaen, het was Vulkaên een spijt,
Doen Venus hadd’ met Mars haer Echte-bedd’ ontwijt:
Maer dees vervloeckte daet komt Venus noch verdoven,
Ja gaet d’onkuysheyt self, en alle schand’ te boven,
’t Is wonder u de vloeck terstont niet hene voer,
(770) Doen ghy verleden dag my sulcke eden swoer,
Fler. Waerom soekt my mijn lief op heden te bedroeven?
Of ist door ’t schelde my op heden te beproeven
Hoe licht ick my ont-zet;
Cyr. Bedroeven doet ghy my
Op heden wel te recht: maer uwe Hoerdery,
(775) Daer ghy met Weelimus de nacht hebt in geseten,
Daer van sal ick den loon u swaer genoeg toe meten
Weel. Hebb’ ik van desen nacht by Fleremont geweest?
Of boert de Vorst met ons?
Ch. Was ghy ’t? of was ’t uw’ geest?
Doen ick u deur te voor sloeg met een hamer open,
(780) Daer Fleremont, en ghy laegt op het Bedd’ gekroopen?
Hadd’ ick maer dit Rapier soo wel als nu gehat,
Ick sweer het Ledekant was van u bloet bespat.
Weel. Mijn dunckt het is met ernst dat zy ons dus uytschelden,
Fler. Gedenckt ghy niet mijn lief, hoe Timtus hem ontstelden,
[p. 31]
(785) Alleen uyt boertery, en siet der Goden straf
Quam in een oogenblik soo droevig tot hem af.
Schelt niet uyt lust uw’ Bruyt, op dat ghy niet de Goden,
Door uwe boertery tot straffe selfs komt noden.*
Cyr. Noemt my niet meer u lief, maer die van dese nagt,
(790) Zijn lust in uwen arm baldadig heeft volbracht.
Noemt u niet meer mijn bruit, want gy en zijt niet waerdig
Dat u de aerd’ op-hout maer niet laet sincken waerdig
In ’t onder-aertze Stijx. Noemt Weelimus u lief,
En uwen Bruydegom, die ick tot staet verhief,
(795) En zijn getrouwigheyt met gaven rijck beloonden.
Fy u vervloeckte Guyt, daer ick u altijt toonden
Mijn goed’ genegentheyt, dat ghy my hebt gehoont,
En poogde dat ick mocht met hoor’nen zijn gekroont.
Weel. Genadig Vorst ik sweer by all’ de Hemels-lichten,
(800) Datt’et geen waer en is, daer zy ons mê betichten;
Ick heb’ het noyt gepoogt, en hebb’ het noyt gedocht,
Veel minder dat het sou by my zijn uyt-gewrocht.
Ch. Ik hebb’ het selfs gesien derft gy het nog ontkennen,
(Ick vrees dat ick aen u mijn handen noch sal schennen)
(805) Doen ick in ’t heimelick voor uwe Kamer stont,
Bespieden al uw doen, was het niet Fleremont
Die seyd’ hoe Cyrus hooft de hoor’nen soude passen?
En boogde dat die nu waeren al ree aen ’t wassen,
Terwijl dat Weelimus in Venus-bogaert zadt,
(810) En roofden van de vreucht daer Vader lust toe hat,
En nodigde haer Pol den schoot voor hem ’t ondecken:
Soo menigmael zijn lust daer toe maer mochte strecken,
Dit hebb’ ick selff gehoort, ghy Hoer van Babylon,
Doen ick met Weelimus u in on-kuysheyt von.
Fler. (815) Hoe dus genadig Prins, heeft u den droom bedroogen,
Dat u dit visioen quam in den slaep voor oogen?
Ick bidd’ bedenckt u wel eer ghij ons soo bekladt,
Voor mij, daer toe ick noit gedachten hebb’ gehadt.
Cyr. Is’t ook door eenen droom u niet so voorgekomen,
(820) Dat in uw’ herssens heeft soo vasten plaets genomen,
[p. 32]
Als of het waerheyt was.
Ch. Hoe Vader twijffelt ghy?
Neen, ’t is voorwaer geen droom, geloof my daer in vry,
Want tot een meerder blijck dat ghy ’t voor waer meught houwen:
Ick hoorden noch soo veel, dat Weelimus een gouwen
(825) Ring kreeg van Fleremont, nae dat ick kond’ verstaen:
Om dat hy anderwerf haer niet en sou af-slaen.
Laet ons van stonden aen haer eens gaen visenteren,
En sien of hy den Ring niet heeft noch in zijn kleren.
’t Za Gerion, vat aen, door-soeckt hem wel ter teeg.
Ger. (830) Myn Heer, hier is den Ring,
Weel. Dien Ring ick noyt en kreeg
Van Fleremont: maer ’t is een Ring die ick gedragen
Heb tot een handt-çieraet, veel jaeren met behagen.
Ch. Ick seg dat ghy dien Ring doen kreeg van uwen hoer.
Cyr. Laet sien.... het is den selven Ring daer meé ick swoer
(835) Aen Fleremont mijn trouw, nu moet ick het geloven.
O hoogen Jupiter, wat siet ghy al van boven!
Wat sluyt de nare-nacht in hare duysterheyt!
Wat wert’er al bedrog in schijn van deucht bereyt!
Ziet daer den selve Ring, die ick aen u vereerde
(840) Op trouw en onder-pant, en hielt u voor myn weerde
En uyt-geleese Bruyt; derft ghy ’t ontkennen noch
Soo zijt ghy wel ten recht een monster van bedrog.
Fler. ’k Beken het is den Ring: maer van wie my ontnomen
Is my laes! onbekent; waer toe ben ick gekomen!
(845) Dat ick moet voor een Hoer ten tweedemael weer gaen!
Daer ick in kuysigheyt heb altijt vast gestaen.
Heer Koning, ’t is den Ring, ick kan het niet ontkennen:
Maer weet ick van de daet den blixem moet my schennen,
’k En wist op heden niet (gelooft my) dat dien Ring
(850) Uyt myn bewaring was die ick op trouw ontfing.
Ch. Waer acht ghy my dan voor een Schelm en een Verrader?
[p. 33]
Of valschen Logenaaer? de Waerheyt een versmader,
Als het geen waer en is dat ick u heb bespiet.
Hoe weet ick dan het geen dat by u is geschiet?
(855) Onkent’et niet soo stout den Ring komt u beschamen.
Fluckx Weelimus segt ons hoe dat ghy daer te zamen
Op uwen leger-plaets soo schendig quaemt vergaert?
’t Is openbaer genoeg, de waerheyt ons verklaert.
Weel. Genadig Vorst en Prins, ick kniel voor uwe voeten,
(860) En bidt dat my genae en geen recht komt ontmoeten.
Ick heb uw’ Bruyt g’onteert, ’k beken de fout is swaer,
Al wat Chambysus ons heeft opgeleyt is waer.
Ick bidt u wilt de fout genaedig doch vergeven.
Cyr. Verhaelt de oorsaeck die u daer toe heeft gedreven.
Weel. (865) Doen ick van desen nacht was in mijn rust gegaen,
En noch mijn oogen haer nauw hadden toe-gedaen;
Ick hoorden soo my docht yets aen de Kamer roeren,
Ick trat van ’t Ledekant, om eens soo te beloeren
Wat het doch wesen mocht, als ick de deur ontsloot,
(870) Stont Fleremont daer voor die my haer gunst aen-boot,
En badt my om de nacht met vreuchden door te brengen,
Of dat haer boesem sou gansch in den brandt versengen;
Ick gaf haer geen gehoor en sey het niet betaemt,
Zy hiel te meerder aen en was niet eens beschaemt:
(875) Maer ging van geyligheyt haer boesem my ontblooten.
Ick weeck van haer te rugg’ doen heeft zy my ontslooten
(Met minnelick gelag) wel onbeschaemt haer schoot,
En heeft my met gewelt daer vriend’lick toe genoot.
Daer boven ging zy my met dese gift beschencken.
(880) Ick dacht, ’t is in der nacht ten kan mijn eer niet krencken,
Niemant sal ons bespiên, en noch daer boven, dat
Ick mijne lust voldoe, een rijckelicken schat,
Daer op hebb’ ick mijn eer, en uwe Bruyt geschonden,
Ach! was ick noyt gebaert, soo was ick noyt bevonden,
(885) Op soo een vuyle daet.
Cyr. Ist moog’lick dat de tong,
Die uyt haer herssen-vat soo groote wijsheyt drong,
Dat ick uyt reyne liefd’ mijn Scepter haer quam bieden,
[p. 34]
Op dat mijn lust met haer mocht in de trou geschieden,
Van desen nacht my heeft verleyt tot hoerdery.
(890) Weg Fleremont van hier vervloeckte Hoer, die my
Op heden hebt gehoont, ick sweer dat u bedrijven,
Ghy Hoer, geen et-mael en sal ongewroocken blijven.
Gaet setze alle bey geketent en geboeyt,
Op een beslooten plaets. [ binnen.
Ch. Gaet Pagie u haest spoeyt,
(895) En haelt hier Dorida zy zidt vast op den tooren.
Cyr. Ach Hemel! wat komt my in desen macht ter ooren
Als schrick, en herte-wee: hoe woel ick in verdriet!
By leven is mijn noyt soo grooten hóón geschiet.
Was dit die kuysche Vrou, die roemde dat de stenen
(900) (Hoe wichtig dat zy zijn) verstuyven souden henen
Als veders voor de wint, eer zy haer schoot sou biên
In geyl’ onkuysche Min? Ach! hadt ick noyt gesien
U Fleremont, soo was my dit niet overkomen.
Ch. Heer Vader, ay! wilt doch uw droefheyt wat betomen.
(905) ’t Is waer, het leet is groot ’t geen u is aen gedaen,
Maer groot is weer ’t geluck, dat ons heeft by gestaen
Den Hemel, dat de fout behendig bleef verholen;
Hadt ick van desen nacht door ’t duyster niet gaen dolen,
Wie hadde Fleremont met Weelimus bespiet?
(910) Wat was uw’ Majesteyt en my voorwaer al niet
Een schande aen gedaen, ja’t hadd’ soo verr’ gelopen,
Dat ghy ’t noch met de doodt hadd’ moeten selfs bekoopen.
Gedenck hoe ’t Ninus ging doen hy maer eenen dag
Zijn Boel en Vyandin’ betroude zijn gesag;
(915) Het kosten Rijck en Kroon, ja self zijn eygen leven;
Daerom Heer Vader, wilt tot rust u doch begeven,
Stelt u gemoet te vreên vermits ghy nu bevrijt
Zijt voor dit ongeval,
Cyr. Myn Soon, voorwaer ghy zijt
Myn troost, myn eer, en glans, ja myn onheyls af-schutter,
(920) Beschermer van het Rijck, en een s’Lants-onder-stutter;
Door u is desen nacht al soo veel quaets ondeckt,
Dat my, en u, ja ’t Rijck tot een behouding streckt.

[p. 35]

Dorida. Pagien.

Ch. De Pagien die komt daer met Dorida aen treden.
Komt Dorida bekent voor ons alhier ter steden,
(925) Wie met u op de plaets te vooren stont verselt,
Doen ick u half gekleet daer van’t, en heel onstelt
Van wesen en gelaet?
Dor. Myn Heer wilt my geloven,
Ick hebb’ geen Mensch gesien.
Ch. Ghy sult my niet verdoven
Met logens, want ick heb hem selfs by u sien staen.
(930) Hoe quaemt ghy half onkleet den boesem los ontdaen?
Dor. Ick was in droom geraeckt, en uyt het bedd’ geweecken,
En doen ick u daer sag meend’ ick my te versteecken
In een verborgen hoeck: maer doch en kon soo haest
Niet komen van u weg, doen stondt ick daer verbaest,
(935) En lilden als een blat.
Ch. Wilt haer méé visenteren.
Ger. Myn Heer, zy poogt myn handt weer uyt haer handt te weren.
Ch. Gaet met uw’ saecken voort.
Ger. Hier is een Keting, en
Het schijnt wel gout te zijn,
Ch. My dunckt dat ickze ken.
Myn Susters hals-çieraet, siet Vader kent ghy desen
Geschaeckten-ketting niet?
Cyr. Gaet segt de Kamenier
(940) Van Cina, dat zy weckt* de Princes, om nae hier
Te komen eens terstont, de Vader moet haer spreecken.
[ Ger. binnen.
Ch. Wat sal van dese nacht al schelmery uyt-breecken!
Segt Dorida van wien hebt ghy den Ketting?
Dor. Heer
Als ick ’t bekennen moet ick hebze door on-eer
(945) Verdient van Arbacis, om dat ick soud’ boeleren
Met hem van desen nacht, ick kost hem niet af-weren
Hoe verr’ dat ick het sloeg: maer dese rijcke gift
[p. 36]
Die heeft my laes! verleyt tot dese vuyle drift.
Hy was ’t die by my stont daer ghy van sprack te vooren,
(950) Doen ghy my vatten aen en bracht my op den Tooren.
Ch. Wel is het spreeck-woort waer, gelijck de ouwe song
(’t Mist selden ofte niet) soo piepten oock het Jong.
De Moeder met de Soon heeft hare lust ontbonden,
En wert op eenen nacht in onkuysheyt bevonden.*
(955) Ha vals door-trapte-guyt! het duyster van de nacht,
Heeft u door snellen loop uyt myn gesicht gebracht,
Hoewel ghy het ontquam, dit spreeck-woort kan niet dolen,
De on-gerechtigheyt blijft selden lang verholen.
Ick gae van stonden aen, (past ghy wel op de boel,)
(960) En halen Arbacis voor uwen Rechter-stoel.
[ binnen.

Cina, met haer Kamenier uyt.

Heer Vader weest gegroet, doch ick verlang te weten,
Wat uw’ believen is.
Cyr. Kent ghy wel desen Keten?
Die is van Arbacis aen Dorida vereert,
Om dat zy desen nacht by hem heeft geboeleert.
Cina. (965) Mijn geest wert flauw van schrick, mijn krachten my begeven.
Cyr. Grijp aen zy swijmt, of scheyt gansch van haer af het leven.
Mijn Kindt, dat in mijn hart soo liefdig staet geprent,
Ay roert doch eenig lidt soo ghy noch Vader kent!
Ach Hemel wat is dit! wat maeckt Cina verslagen!
(970) Of heeft zy Arbacis haer liefde op-gedragen
Dat zy aldus beswijckt? zedt haer wat op deez’ stoel.
Mijn dunckt aen hare pols dat ick noch leven voel.
Gerion haelt wat wijn, om haren geest te stercken.
[ in en uyt.
Mijn dunckt dat hare ziel al weer begint te wercken.

Chambysus. Arbacis met eenige Lijfwachten.

(975) Hier kom ick met de Pol.
Cyr. Siet Cina die besweeck
[p. 37]
Doen zy den Ketting sag.
Ch. Myn Suster Cina spreeck,
Ay! doet my doch verstaen de oorsaeck van u treuren,
Wat sal van desen nacht ons heden noch gebeuren!
Dat zy in flaeute viel doen zy den Ketting sag,
(980) Gewis daer sal weer yet uyt komen aen den dag,
Arbacis segt ons hier hoe dat ghy zijt gekomen
Aen dit geschakelt gout? of hebt ghy het ontnomen
Myn Suster door bedrog?
Arb. Ick stae gelijck versuft,
En vat uw’ mening niet.
Ch. Is dan u gansch vernuft
(985) Bedwellemt door den roock van Venus minne-voncken?
Kent ghy den Ketting niet die ghy selfs hebt geschoncken
Aen Dorida tot loon? om dat ghy desen nacht
Met haer uw’ geyle-lust soo schandelick volbracht.
Arb. Hoe, ick met Dorida alsulcken fout bedreven!
(990) Ick heb het noyt gedacht, veel minder van myn leven
Soo grooten feyt begaen.
Ch. Onkent het voor my niet,
Ick heb van desen nacht uw’ Moeder oock verspiet,
Die met een Edelman in geyligheyt boeleerden,
Ick heb het self gesien dat hy haer schoot onteerden,
(995) Ick sey ’t myn Vader aen haer boef ick voor hem brocht,
Die ons de gansche saeck ten vollen heeft ontknocht;
Hoe zy hem hadt verleyt met gaven en met giften,
Tot hy ten lesten wiert verhit tot vuyle driften,
Men vondt by hem den Ring, die Vader, Fleremont
(1000) Gaff tot een onder-pant van ’t Echte-trou-verbont,
Hoewel zy het ontkent, zy zidt vast op den Tooren,
Geketent en geboeyt.
Arb. Wat komt my hier ter ooren!
Wert Moeder wederom met hoerdery beticht?
Tot wien heeft Haet en Nijt haer schrale aengesicht
(1005) Fenijnig weer gewent om Moeder te benijden?
Sal zy dan altijt hier onschuldig moeten lijden?
Ch. Verschoont uw’ Moeder niet, want s’is soo vuyl als ghy.
[p. 38]
Arb. Is zy, soo vuyl als ick, soo zijn wy beyde vry,
Ick heb in ’t minst geen schult dat weten all’ de Goden.
Ch. (1010) Was het Dorida meê soo wel als ghy ontvloden
U doen mocht wel soo drae niet zijn in ’t licht gebracht:
Maer nu heeft zy bekent, dat ghy van desen nacht
Haer Maagdom hebt gepluckt, daer voor zy heeft genoten
Dees’ Ketting tot een loon.
Arb. Wie heeft ons over-goten
(1015) Met hels-fenijnig-zog? getrocken uyt de borst
Van die ’t verhongert-lijf met slangen-vleys bemorst.
Heb ick u Dorida van desen nacht gesproocken?
Dor. Arbacis, ons bedrijf dat is al uyt-gebroocken,
Den Ketting daer ghy my hebt mede om-gekoft,
(1020) Die was terstont bekent, doen heb ick heel ontknoft
De gansche handeling, ick kon ’t niet meer ontkennen.
Arb. Wel hoe! gaet Dorida haer eyge selven schennen,
Bekent zy feyten, die zy niet en heeft gedaen,
Ach Hemel! wat is dit? of ben ick dan verraên
(1025) Van die my heeft gestelt soo hoog en uyt-gelesen?
Om dat mijn val te swaer en grooter soude wesen?
Cyr. Verraden zijt ghy niet: maer ’t is u self bekent,
Hoe ghy van desen nacht hebt buyten ’t spoor gerent.
Doet door het loochenen mijn tooren niet meer branden,
(1030) Want ghy sult ongestraft niet komen uyt mijn handen.
Voort, brengt haer weg van hier, en legt haer beyde vast
Op een besloote-plaets.
Arb. Heer Koning onder-tast
De saeck eerst wel ter deeg, en oordeelt niet ligtveerdig.
[ binnen.
Cina. Heeft hy al sulkx gedaen so is hy ’t straffen waerdig;
(1035) Maer ick geloof het niet.
Ch. Dorida het bekent,
Dat zy met hem haer eer heeft desen nacht geschent;
Dees’ Ketting boven dien die is by haer gevonden,
Die zy tot loon ontfing, voor datze was geschonden,
En ’t is uw’ Ketting selfs na dat ick mercken kan.
Cyr. (1040) Cina, weest niet versuft, doet ons verklaring, van
[p. 39]
Het geen u is geschiet, spreeck: want ick wil het weten
Hoe dat Arbacis is gekomen aen den Keten.
Cina. Verstoort u Vader niet om mijnen ’t wil, ick sal
Verhalen u oprecht mijn gansche ongeval.
Cyr. (1045) Verswijgt my niet een woort.
Cina. Soo haest hy was gekomen
Met u alhier in ’t Hof, hebb’ ick in hem genomen
Een wonderlijcke lust, my docht in zijn gelaet
Blonk schoonheyt, deugt, en eer, ja, wijsheyt vroeg en laet.
Dit baerden in mijn hert een minnelijck behagen,
(1050) ’k Hebb’ met die Ketting hem mijn liefde opgedragen.
Cyr. Geen vals’ ontrouwer daet men oyt ter Werelt von,
Daerom de duyst’re nacht s’oock niet verbergen kon.
Uw’ Ketting en mijn Ring, twee sulcke hooge panden,
Zijn desen nacht geweest aen-leytsters tot de schanden.
(1055) Ick wil men Fleremont sal dooden met haer Soon,
Eer dat de gulde Son in ’t Zuyde staet ten toon.
Ch. Weest dan hier mee geleert met sulcke losse zinnen,
En onbedachten raet weer niemant te beminnen.
[ binnen.

Cina. Arbacis op den Tooren.

Wat schuylt er al bedrog, laes! in des Menschen hert,
(1060) ’t Geen gist’ren was mijn vreught, is heden nu mijn smert,
Als ick Arbacis sag met ’t oog, of met gedachten:
Soo docht mijn ziel van vreugt in liefde te versmachten,
Hy was mijn soetst’ vermaeck, mijn lief, mijn troost, en heyl:
Maer nu berst ick van spijt, als ick gedenck hoe geyl
(1065) Dat hy van desen nacht besmet heeft zyne leden,
Daer ick allenigh dacht mijn lust aen te besteden.
Ist moog’lick dat een Mensch kan zijn soo boos van aert?
Daer ick een Konincx-kint soo hoog en wijt vermaert
Quam bieden aen mijn trou, aen een soo laeg vervallen,
(1070) Dat hy het domme Vee most drijven door de dallen.
Verkrenckt mijn eer, ja breeckt den eet van liefd’ en trouw,
[p. 40]
Dat hy mijn Man sou zijn, en ick zijn Echte-vrouw.
Kan ’t oock wel mooglijck zijn? neen, ick kan ’t niet gelooven
Dat hy soo licht den glans sou van mijn eer verdooven,
(1075) Met soo een slechte Maegt, en noch op verscher daet,
Dat hy vereenigt is met my soo hoog van staet.
Wie weet of hy niet wert benijt in zijn verhogen,
En soo door listigheyt wert valschelick belogen?
Ick wil van desen nacht, noch eer Auróór verspreyt,
(1080) My spoen na ’t sterck gebouw daer hy gevangen leyt,
Om met hem van de saeck, vry-moedigh eens te spreeken,
Doch houden my ontstelt als of ick sogt te wreecken,
Zijn vals ontrouwe daet. Waer is hy die mijn ziel
Door zijn vervalste-deucht soo schendig weder-hiel?
(1085) Waer is hy die mijn hert in rouw doet smeltend’ klagen?
Waer is hy die de vreucht doet gansch van my verjagen?
Waer is hy die my doet veel duysent doden aen?
Waer is hy die my doet van ongedult vergaen?
Waer is hy die hier niet meer waerdig is te leven?
(1090) Hoort ghy Arbacis niet? waer zijt ghy dan gebleven
Dat ick uw’ stem niet hoor? of heeft u Pluto al
Gevoert in ’t duyster-rijck by ’t droevig naer-geschal?
Om uwe valsche-daet met eeuw’ge-straff te lonen.
Arb. Genadigste Princes, die ’k hebb’ en eeuwig tonen
(1095) Sal niet als liefd’ en trouw, gelooft dat ick niet ben
Besoetelt met de fout, ick my ontschuldig ken.
Dit lichaem (ick mijn lief) alleenig voor u spaerden;
Gelooft my, ’t is soo reyn als doen ’t mijn Moeder baerden.
Hoe soud’ ick dit lichaem dat ghy soo hebt verhoogt,
(1100) Aen yemandt als aen u mê delen; dit gedoogt
In ’t minst’ niet mijn gemoet, veel liever wil ick sterven,
Eer dat yemant, als ghy, mijn gunste sal verwerven,
Indien wy schuldig zijn daermen ons voor verklaert,
Geen straf en is soo swaer of wy zijn meerder waert.
Cina. (1105) ’t Is openbaer genoeg, gy kunt het niet ontkennen
Dat ghy van desen nacht u eer bestont te schennen
Met Dorida, die ghy een gouden ketting schonck,
[p. 41]
Die ghy van my op trou door reyne liefd’ ontfonck.
Zy heeft het self beleên dat ghy haer hebt geschonden,
(1110) Mijn Broeder boven dat die heeft noch self bevonden,
Dat Weelimus op ’t bedd’ by uwen Moeder lag,
En blusten zijnen brant, daer hy ’t met oogen sag.
O gruwel! ’t geen niet mag in Hemel noch op Aerden,
’k Geloof niet dat de Hel oyt eenig monster baerden,
(1115) Dat soo lichtvaerdig was.
Arb. Mijn Lief, vermag dan niet
De bracke trane-vloet, die ick gestaeg uyt giet
Verwecken een geloof in u dat ’k ben onschuldig:
Soo straft my met de doodt, ick sal het zijn geduldig.
Cina. De doodt is niet genoeg: want ick al meerder ly,
(1120) Vermits ick stadig sterf, als ick gedenck hoe ghy
En ick in een verbont te zamen zijn getreden,
Arb. By my is het verbont noch onbevleckt op heden,
Veel eer sal uwe handt bereycken Son en Maen,
En doen de snelle tijt en stont te rugge gaen,
(1125) Eer dat yemant als ghy, van mijne vrucht sal plucken;
De wraeck die moet my slaen aen soo veel duysent stucken,
Als ghy om mijnen ’t wil gesucht hebt en gesteent.
Indien ick oyt mijn gunst een ander heb verleent.
Cina. Van wien heeft Dorida den ketting dan bekomen?
(1130) Die belijt dat haer eer Arbacis heeft ontnomen,
Of zijt ghy dan verraen?
Arb. Verraden wel gewis:
Maer ’t is de Goon bekent wie den verrader is.
Cina. Ik sal wat naeder dan de saeck gaen ondersoecken,*
En zien of ick ’t geheym kan stoml’en uyt de hoecken.
Arb. (1135) Ach! of den Hemel gaf dat eens de schelmery
Mocht komen aen den dag daer om ick heden ly.

Chambysus met zijn gevolg verbaest uyt.

Wie hier dus in de nacht? spreeck, of ik doe u spreecken.
Cina. Ick ben ’t mijn Broeder, ziet de tranen my uyt breecken;
Ick smelt van herte-wee, ick weet niet hoe ick ben!
[p. 42]
(1140) Gedurig ick het rond’ des Werelts omme ren
Met zinnen en gedacht, om troost voor my te vinden.
Ick wilde dat de Doodt my heden quam verslinden:
Soo was al ’t druck ten eynd’ dat my dus treuren doet.
Ch. Ist om dat Fleremont met haer Soon heeft ons bloet
(1145) Soo schandelick bevleckt? dat sal haest zijn gewroocken.
Cina. Dan sal mijn hoop en troost gansch t’onder zijn gedoocken:
Want hy is ’t daer myn ziel (door trou) is aen verknocht,
En ick geloof niet dat hy sulckx heeft uyt-gewrocht.
Hy is te heus van mond, van hert, ziel, en gedachten.
(1150) Ach! mocht mijn ziel by hem maer in de trou vernachten,
My dunkt, dan sou die vreugt, de droefheyt weg doen vlien.
Ch. Gelooft gy dan niet ’t geen dat ick hebb’ self gesien?
Ick sweer, hadd’ hy my niet ontloopen, desen degen
Hadd’ ick van ongedult hem door het lijf geregen:
(1155) Soo hadd’ hy recht zijn loon verkregen op de daet.
Cina. Ick ducht is het geen droom, soo is het vals verraet.
Hoe sou hy hem al-ree tot soo een werck begeven?
Die noch geen eenen dag geweest is hoog verheven?
En noch geen eenig Mensch kan van het Hof-gezin?
(1160) Hoe kan hy iemant dan betoonen vuyle-min?
Ch. Verraet! wat hoor ik daer? dat is myn eer verdrucken:
Want ick ben self die geen, die eerst haer schellem-stucken
Heeft aen den dag gebracht, en is ’t versiert by mijn:
Soo moet nootsaecklick ick dan een Verrader zijn.
(1165) Vliet voort uyt myn gezicht met al u laster-spreecken,
Eer ick my met dit stael noch aen u kom te wreecken.
’t Is best ick Fleremont help met haer Soon aen kant,
Eer my de schelmery ten lesten brengt tot schand’. [ bin.

HET IV. BEDRIJF.

Chambysus. Cyrus. Cina.

Ick schijn van ongedult myn leven uyt te braecken,
(1170) Vermits de laster-mond spout uyt haer bitze kaecken
[p. 43]
Een Hels-vergift op my, en treckt in myne leên,
Door zeen’ en ingewant, ja all’ de spieren heen.
O laster! al te groot, voor my te swaer om dragen.
Cyr. Wat is ’t dat u myn Soon soo bitterlick doet klagen?
(1175) Is u leet grooter als my heden is geschiet?
Ch. Gewis veel grooter is op heden myn verdriet.
U leet raeckt alleen ’t hert: maer my, hert, ziel, ja Vader
Het raeckt myn eer en staet, want ick werd voor Verrader
Wel lasterlijck gestelt, dat ick hebb’ Fleremont
(1180) Belogen met haer Soon. Ha spijt! ’t geen my door-wont
Het hert, tot in de ziel; ick sal my selven wreecken,
(Of een van tween) het sal my aen de macht ontbreecken,
Cyr. Wie is ’t die u beklat dat ghy haer hebt verraên?
Ch. Mijn Suster, die behoord’ mijn eere voor te staen.
Cina. (1185) ’k Beken ick heb ’t geseydt, en segh het noch op heden,
Dat ick het niet geloof, de saeck heeft gront noch reden.
Ch. Ick ben verwondert self, dat ick op staende voet
Als water niet vergiet, tot wraeck, u lauwe bloet.
Cina. Doet vry soo, ’t is my lief, komt, wilt my ’t bloet af-tappen,
(1190) Ick sal met bly gelaet de doodt te moet gaen stappen:
Want ick ben ’t leven moê, de doodt die acht ick soet,
Als ick myn tweede-ziel Arbacis derven moet.
Cyr. Hoe Cina dus ontsint, ghy mindt en spreeckt lichtvaerdigh,
Hebt ghy u Broeder oyt bevonden, soo boos-aerdigh,
(1195) Dat hy ons speelen sou soo grooten schellem-stuck,
’t Geen my, soo wel als u baert herte-wee en druck?
Neen, ick geloof het niet, dat hy ons heeft bedroogen,
Den Ketting en den Ring die is voor onse oogen
Gevonden, by die geen daer zy haer vuyle lust,
(1200) En heet vervloeckte brand sou hebben mê geblust.
Ch. Het schijnt hy is verblint, en hart als diamanten.
En zy wil tegen ’t licht der held’re waerheyt kanten.
Cyr. Gaet doet ze alle vier verschynen soo terstont,
Om haer de waerheyt eens te perssen uyt den mont.
[p. 44]
Ch. (1205) Uw’ wil Heer Vader sal ick vaerdig gaen volbrengen.
Cina. Indien ghy wraeck wilt doen soo wilt mijn bloedt doch mengen
Met mijn Arbacis bloet, want wy zijn beyde een;
Daerom wil ick met hem het padt des doodts betreen.
Cyr. Het hals-regt is voor die tot boosheyt zijn vervallen:
(1210) Maer Vaderlicke-tucht voor die moet-willig mallen.
’t Was Fleremont daer toe ick hadd’ soo grooten drift.
’t Was Fleremont die scheen vast in mijn hart gegrift:
Maer nu is Fleremont gansch uyt mijn zin geweecken.
Cina. Ick hoop dat (is ’t verraet) dogh eenmael sal uytbreecken,
(1215) Maer soo ’t verhoolen blijft sal ick van nu voortaen
Verdwynen als de sneeu, en smelten in getraen.

Chambysus. Weelimus. Dorida. Fleremont. Arbacis met eenige Lijf-wachten.

Hier kom ik met het schuym van Hoeren ende Boeven,
Die u (mijn Vader) doen het hert so seer bedroeven.
Weel. Hadd’ Fleremont mijn self daer toe niet eerst versocht,
(1220) Ick hadd’ mijn leven noit soo vuylen daet gedocht.
Dor. Arbacis die heeft my verleyt door rijcke giften,
Door hem heb ick gedoolt in vuyl’ onkuyse-driften.
Weel. ’k Verfoey myn eygen self als ick de Hoer aenschouw,
Dat haer vervloeckte-tong my in dit swaer benouw
(1225) Gebracht heeft, daer ick ben uyt Edel-bloet gesprooten,
En was een Kapiteyn in ’t Rijck, doen dat vergooten
Wiert het Chaldeenze-bloet, dat d’Aerd’ was een revier
Soo roodt als carmozijn; ick heb met myn Rapier
In Asia geswaeyt, dat hondert-duysent lijcken
(1230) Neer-vielen op een dag, geen Landt noch Koning-rijcken
Bestont voor onse macht: soo dat ick door ’t gevecht
Verkreeg een groote eer: maer nu leyt die geslecht,
Vermits ick aen een Hoer myn selven heb vergrepen.
[p. 45]
Ick wensch nu dat den draet myn s’levens af-genepen
(1235) Mocht werden, om te zijn uyt dese swarigheyt,
Daer Fleremont my heeft soo listig in geleyt.
Dor. De doodt die acht ick meê veel soeter als het leven
Ick hebze oock verdient voor ’t geen ick heb bedreven,
Schoon dat een vagebondt my daer toe heeft gekocht,
(1240) Ick heb met eygen wil de saeck méé vuyl volbrocht.
Cyr. Waerom blijft ghy verstomt? of bekent ghy de feyten?
Dat ghy met reden niet de saack en komt bepleyten.
Fler. De Voogt-heer van de Góón die ’t al stiert na zijn wil,
Beveel ick mijne saack, en vorder swijg ick stil.
Arb. (1245) Ick weet geen fondament om vaster op te bouwen,
Op hem stel ick myn hoop, myn troost méé, en vertrouwen,
Ch. Segt liever dat uw hoop en troost staet op die geen,
Die op ’t wellustig-bedd’ meest met u willen tréén.
Harpagus uwen Man is van hartzeer gestorven,
(1250) Om dat hem was bekent, hoe dagelicx verworven
De Ridderschap uw’ schoot, meest all’ te Babylon.
Ghy waert haer tijt-verdrijff, de speel-pop daer in von
Een yder zyn vermaeck om zijnen brant te uyten.
Arbacis was het schuym van de godtlose-guyten,
(1255) Die meer als een ja tien der Maechden heeft verkracht,
En dat vermomt, hoewel ’t niet is in ’t licht gebracht:
Maer nu sal eens den loon u werden toe-gemeten.
Cina. Arbacis spreeckt ghy niet? heeft u de vrees bezeten?
Waerom ist dat ghy niet u selfs verdiffendeert?
Arb. (1260) Myn réén zijn vruchteloos, uw’ Broeder vloeckt en sweert,
Dat het de waerheyt is, zijn reden myn verdoven.
Ch. Ick sweer op heden noch (wilt Vader my geloven)
Datt’et de waerheyt is het geen ick hebb’ geseyt:
Soo niet, ick wil de Aerd’ zig van malkander scheyt,
(1265) En slockt my levendig in hare holle-kaecken. [ Hy zinckt.
[p. 46]
Cyr. O schrick wat sal dit zijn, de Aerd’ schijnt vol van wraecken.
Myn Soon waer zijt ghy dog? laet hooren u geluyt.
Ay Aerde braeck, ay braeck, ay braeck hem weder uyt!
Ay Hemel staet my by, ô Goden treckt hem weder;
(1270) Och Pluto schuyft hem op eer dat hy noch heel neder
Gedaelt is in de kolck van uwe duyst’re-poel.
Want ’t is myn een’gen Soon, die op myn Koninckx-stoel
Sou zitten nae myn doodt, of is hy niet meer waerdig
Dat hy de Aerd’ betree?
Cina. De Goden zijn rechtvaerdig,
(1275) Zy straffen op haer tijt; hier blijckt de schelmery
Die door Chambysus was gebrouwt aen u, en my,
Cyr. De droefheyt van myn Soon, sal ick dan met de vreuchden
Vermengen, dat myn Bruyt uyt blinckt in soo veel deuchden
Weel. Ick lil en beeff van schrick, waer dat ick heene vlie
(1280) Gedurig ick een spoock van Ickers voor my sie,
En pogen om myn lijf en ziel méé weg te slepen.
Dor. De Doodt heeft my al aen haer maag’re-handt gegrepen,
Ick knaeg in mijn gewiss’, al levend’ ben ick doodt,
Ick voel een naere-quel en ly den swaersten-noot.
Cyr. (1285) Ondeckt’et vals-geheym hoe datt’et is begonnen.
Weel. Chambysus heeft het stuck van eersten aen versonnen,
Ick sag hem staen van verr’ hy trock het blancke-stael,
En als ick by hem quam soo deed’ hy my verhael,
Hoe hy van spijt de ziel scheen uyt het lijf te loosen,
(1290) Om dat ghy Fleremont hadd’ tot uw’ Bruyt verkoosen.
Hy was als Thereus eer’ verwoet en heel ontsint,
Doen hy tot spijs hadd’ in-geschockt zijn eygen Kint.
Dan scheen sijn geest heel flauw, dan weder te verkloecken,
Ten laetsten ving hy aen myn sulcx dan te versoeken,
(1295) Om Fleremont ten val te brengen met haer Soon,
[p. 47]
En ick sou groote staet verkrijgen tot een loon,
Ick was terstont bereyt, en hy door listigheden
Bequam den Ring, die ghy op trou aen haer besteden.
Den Ketting oock die Cina aen Arbacis gaf,
(1300) Dit scheen gewenschte kans, hadd’ oock der Goden straf
Niet aen uw’ Soon geschiet, men hadze alle beyden
Van dees’ begonnen-dag sien nae de doodt geleyden.
Cyr. Gaet legtze alle beyd’ weer op den Tooren vast,
Men sal sien datmen noch de saeck wat onder-tast.
[ Weel Dor binnen.
(1305) En ick mijn lieve Bruyt ontbin uw’ strenge banden,
En heeft mijn Soon gesocht te brengen u tot schanden;
’t Is my soo leet als u het sneed’ my in het hert?
Als ick vernam dat ghy met sulcx beschuldigt wert.
Al waer ’t my duysentmael van een, ja thien geswooren,
(1310) Ick hadd’ het niet gelooft: maer hy bracht my te vooren
Weelimus en Dorida.Wie hadd’ sulcx oyt versiert!
Daer méé ghy en uw’ Soon waert buyten ’t spoor geswiert,
En boven dien wiert noch den Ring by hem gevonden,
Den Ketting by de Maagt, nae datze was geschonden,
(1315) En ’t wiert by haer beleen; de saack scheen klaer te zijn,
Zy over-tuygden my, en u, in valschen schijn,
Vergeeft my doch de schult, ick kniel voor uwe voeten,
Wilt doch mijn bit’re-wee met uwe gunst versoeten.
Fler. ’k Vergeef het u mijn Lief, en sal gedencken niet
(1320) Het leet dat heden is van u aen my geschiet.
Cyr. Veel minder Faeton was wijs de Son te leyen,
Ben ick waerdig de Kroon en Scepter meer te sweyen.
Ick geef ten Huwelick mijn Dochter aen uw’ Soon,
Daer boven oock mijn Rijck, mijn Scepter, en mijn Kroon.
(1325) Ick soeck met u mijn Bruyt in stilte voort te leven.
Arbacis, zie dit beelt dat wert aen u gegeven,
Ontfangze tot uw’ Bruyt, ghy zijt te zaem verknocht,
En soo dra onse Trou ten vollen is volbrocht,
Sal ick u hooft doen met mijn Koninckx-kroon verçieren,
(1330) En ghy sult in mijn steê de Monarchi bestieren.
Geeft Weelimus en Dorida dan straf nae loon,
[p. 48]
En zetze nae behoor voor yder een ten toon.
Arb. Groot-mogende Monarch, en opperste der Werelt,
Wat ben ick? dat ghy my met soo een gift beperelt.
(1335) Ick sal u danckbaer zijn mijn gansche levens tijt,
Om dat ghy aen my hebt u Dochter toe-gewijt.
Ick kus mijn Tweede-ziel, mijn Lieff, mijn Uytverkoren.
Cina. Ick kus mijn een’ge-vreucht die by nae was verloren.
Cyr. Laet ons elck met zijn Bruyt nu henen gaen terstont.
(1340) En vlechten ons te zaem in ’t Echte trou-verbont.
[ binnen.

III. VERTOONING.

Hier ziet ghy met de Trouw te zamen haer verbinden,
Die ghy onlangs te voor by nae gescheyden saegt.
Cyrus trout Fleremont alleen voor zijn Beminden.
Arbacis Cina oock: want ’t heeft de Vorst behaegt.
(1345) Al is de loogen noch soo snel om ’t waer te doven:
Soo streeftze eynd’lick noch (vol moet) al ’t quaed te boven.

IV. VERTOONING.

Cyrus, dien groote Vorst die ziet ghy over-geven
Arbacis all’ zijn Macht, zijn Scepter, en zijn Kroon.
Hy soeckt in rust en vree met Fleremont te leven;
(1350) Hy stelt hem Erfgenaem in plaetze van zijn Soon.
Wie rust, voor on-rust soeckt in ’t leven zijnder daegen,
Heeft wensch’lick hier zijn wensch, zijn lust, ja zijn behaegen.

HET V. BEDRIJF.

Arbacis. Weelimus. Dorida. Cyrus. Fleremont. Cina.

De Ongerechtigheyt mag de Gerechtigheden
Een tijt lang door bedrog, onder de voeten treden:
(1355) Maer de Gerechtigheyt hout evenwel het velt,
[p. 49]
Schoon ghy ons voor on-kuys soo vuyl hadd’ uytgeschelt
Dat wy al lagen plots ter néér van u gesmeeten:
Maer ziet, als Rechter ben ick nu alhier gezeeten,
En hebb’ u leven, en u doodt als in mijn handt:
(1360) Doch schoon ghy hebt gesocht te brengen ons tot schandt,
’k En wil het wreecken: maer siet daer ’t wert u vergeven.
Ontbinze alle bey.... gaet, en wilt soo lang leven
Als het de Góón gelieft.
Weel. Ghy straft (nae loon) ons niet.
Dor. Genaede en geen recht is heden ons geschiet.
Weel. (1365) Nu moet ik als een Schelm, en een Verrader swerven,
Hoe soet het leven is veel liever woud’ ick sterven:
Want ick ben waert de doodt.
Cyr. Uw’ deucht en sachten aert,
Wert met u eerste recht ten vollen g’openbaert.
Arb. Dit is mijn Moeders doen, niet schelden die haer schelden
(1370) Met wraek haer vyant niet of g’lijke munt vergelden,
Dit is haer noyt gemist of ’t heeft haer wel-gedijt,
Soo neem ick oock mee voor te leven in mijn tijt.
Fler. ’t Is treflijck, ghy de less’ uw’s Moeders gaet volbrengen
Op uwen Zetel-troon, en niet en wilt vermengen
(1375) Uw’ Bruylofs-wijn met bloet,
Arb. Aen ons was ’t quaet gedaen,
Daerom kan ’t vonnis met een goed’ conçiençi gaen.
Fler. Hoe licht is oock ’t Fortuyn! wat heeft ons neergeslagen!
En weer in korten tijt seer heerlijck op-gedragen.
Wat was ick, en mijn Soon, doen voor ditmael de Son
(1380) In ’t helder-dagend’ Oost zijn snellen loop begon!
Maer hoeders van het Vee door de bedoude velden,
In een geringen staet wy ons te vrede stelden,
En nu hebb’ ick getrout een Monarch, die door ’t swaert
Heeft onder hem gebracht het grootste-deel der aerdt,
(1385) ’t Welck nu mijn Soon beheerst in zijn Schoon-vaders stede,
[p. 50]
Den Hemel gun dat hy het lang bezit met vrede.
Arb. Op dat meê uwe Heyl niet weer ten onder gaet.
Cina. ’k Wensch u dit meer uyt gunst als om mijn eygen baet,
Arb. Mijn Bruyt, uw’ gunst sal ick u weer met gunst belonen.
Cyr. (1390) Soo lang op s’Werelts-kloot hier Mensch’ of Dieren wonen
Moet ghy of van uw’ zaet, in Perssen heersers zijn.
Arb. Soo lang de danckbaerheyt ook op u daden schijn.
Cyr. Men sal nu in het Hof een vreuchde maaltijt houwen,
En vorder onse saeck de Goden toe betrouwen.

Weelimus. Dorida.

(1395) Hout af van mijn rapier.
Dor. Neen, ick en laet niet gaen,
Voor dat ghy aen my hebt de schult des doodts voldaen,
Wanneer dat ghy u bloet hadd’ voor het mijn vergooten,
Wie sou dan met de kling door mijnen boesem stooten?
Weel. Laet af, ick tors genoeg al neem ick niet u bloet
(1400) Op mijn geladen hals.
Dor. Ay Weelimus! ay doet
My doch de laetste beê van uwe handt verkrijgen.
Weel. En nadert my niet weer: maer geeft door stille zwijgen
My doch een weynig rusts; helaes! myn eygen pack
Dat valt my al te zwaer; voorwaer ick ben te zwack
(1405) Om ’t minste wicht van Sonden op mijn hals te torssen.
Mijn zinnen! waer waert gy doen ’k aen-nam te bemorssen
Mijn Eeldom? met verraet op dat Geslacht gewent,
Wiens deucht blinkt klaerder als de Son aen ’t Firmament.
Was ick niet in het Hof in aensien by den Koning?
(1410) Hadd’ ick niet (in zijn gunst) een vaste plaets en woning?
Ja, soo dat geen geheym van hem en wiert beloert,
[p. 51]
Dat sonder mynen raet, of stem wiert uyt-gevoert.
Wat heeft my dan beweegt de Vroomen uyt te schelden?
Is dit den rechten aert van sulcke kloecke Helden
(1415) Als ick voor desen was? maer ’t was om dat ick socht
Een handt-vol meerder Staet. Ben ick hier toe-gebrocht!
Ach! dat de Aerd’ my quam met s’koninckx-zoon inslocken
Of dat een wreet Gediert’ my quam aen stucken rocken.
En maelden al mijn vlees, en been, tot voetzel van
(1420) Zijn hongerige maag. Ach Bergen, Vloeden, span
Te zamen! Atlas wijckt, wilt uwe last begeven,
Op dat geen Mensch en weet waer dat ick ben gebleven.
Of is het best mijn Romp! blijft even na mijn doodt
Een spiegel, voor die geen die’n ander schelt en bloot
(1425) Van goeder eer en faem; dit sal my doen af-kappen
Mijn eygen levens-draet, ja doen te moet hem stappen
Die daer door de natuer gehaet wert en gevreest.
Dor. Ay Weelimus! ik bidd’ beneemt my ’t leven eest:
Soo hebb’ ick ook een end’ van all’ mijn droeve suchten.
Weel. (1430) Adieu, ick schey van hier, dit zijn de Schelders vruchten.
Dor. Wy zijn op eenen wijs gekomen in ’t verdriet,
Op eenen wijs als ghy, ick oock mijn bloet vergiet.
Wy hebben t’zaem dit stuck (’t geen schellems is) begonnen,
Daerom laet dan ons draet dus schelms zijn afgesponnen.
(1435) Zijt ghy my voor gegaen in ’t valz’ en logentael;
Ick volg u soo op ’t spoor, en seg nog ander-mael:
Soo volgt u Dorida, ô spreuck men denckt u selden.
Adieu, ick laet u staen, voor die Verdraegt het Schelden.

[p. 52]

V. VERTOONING.

Den droom die Cyrus-zoon, Chambysus, ging versieren,
(1440) Die wert hier waer gesien. Arbacis is de Duyf
Die eenen Arent wiert, daerom dat quamen swieren
Een gansche Vogel-rey. Zijn Kroon dat is de Kuyf.
Hoe wonder drayt Fortuyn? hoe haest kan ’t oock verkeeren?
Wie heden is maer Slaef, staet morgen te regeren.

VI. VERTOONING.

(1445) Hier zidt hy aen den dis by Cyrus, die hem stelden
In sulck een hoogen-graet. Zie, elck is lief en waert
By zijn verkoren Bruyt. Wel die Verdraeght het Schelden,
Want Schelders vallen veeltijds in haer eygen swaert.
Dit is een spiegel-glas, waerschijnlick voor elckx oogen,
(1450) ’t Geen dat vervallen lag, raeckt weer tot zijn verhoogen.

VERDRAEGT HET SCHELDEN.

[p. 53]

LOF-DIGT.

Ter eeren Willem van Heugelenburg,

voor zijn

FLEREMONT en ARBACIS.

Gelijck de Goude-zon, wel somtijts wort verduystert,
En door een Nevel-wolck van alle glans ontluystert:
So word de waarheyt dick door Leugen-taal beswalckt;
Wanneer de bitsche Nijt haar keel wijt-open-spalckt,
(5) Als Kakus moort-spelonck. (Want Nijt en Leugentaale
Benijt der Vroomen, Heyl, en Luck, en Zegen-praale.)
Maar schoon men Waarheyt dick voor Logens buygen siet,
G’lijck van een Sture-wind, het Groen, en buygsaam Riet:
So houd zy egter stant als dick beschorste Eyken,
(10) Die met haar kruynen, schier aan s’Hemels-assen reyken.
Maar als de Leuge, van de Waarheyt overmant
Word, helpt de Leuge wel den Pracktezijn van kant:
G’lijck ’t hier ons Heug’lenburgh op ’t kragtigst heeft beschreven,
Hoe dat Chambysus, vol van wraack-sugt aangedreven
(15) Sijn Vaders Bruyt schelt voor een Hoer, en vuil blammeert,
En schoon het leugens zijn by Hel, en Hemel sweert,
Als dat hy heeft gesien hoe Zy door geyle-lusten
Haar heete Minne-vlam, met Weelimus uytblusten.
En schoon of Fleremont bepleyten wil haar Eer,
(20) Den Koning stopt sijn oor. De Waarheyt buygt als leer.
Maar nu dat Cyrus wil sijn schoone Bruyt verdelgen,
Bestaat het aartrijck, Heer Chambysus in te swelgen,
Waar door bekragtigt werd haar kuysheyt, liefd’, en trouw:
En Cyrus neemt haar, voor zijn Lief, en waarde Vrouw.
(25) Hoe sal m’u gaauwe Geest best voor dees’ Spiegel loonen,
Nu ghy als een Apol de werelt komt vertoonen
Als dat de Waarheyt steets de Leugen overtuygt?
En een opregt gemoet voor ’t Schelden noyt en buygt.
De Musae, sullen U met Lauwer-kransen çieren;
(30) Daar nevens sal U Faam door Delphos tempel swieren.

Vrede best. M. van HEUGELENBURGH.

[p. 54]

MAEGHDE-KROON.

Ter eeren W. van Heugelenburg, op zijn Spiegel der Verdraegzaemheyt.

Wy kroonen ’t konst-rijck hooft van Wilhelm, niet nae waerde:
Maer door ons’ schuld’gen pligt, alleen om dat ky baerde
Uyt zijn veel-wetend’-breyn een Spiegel, die ons toont
Hoe de Verdraegsaemheyt haer dragers trouw’lijck loont.
(5) Hy stelt een Fleremont, die ’t schelden als wil erven,
En met haer waerden Soon in ballingschap gaet swerven,
Tot dat den Persiaen (in plaets van smaet en hoon)
Op haer me-waerde hooft her-zet d’ont-ruckte-kroon.
Arbacis met het swaert des lofs-verdraegzaemheden
(10) Wint Cyrus-kint, en ’t Rijck van Perssen en van Meden.
Geen staet noch groot ontsag verschoont den Lasteraer,
De Aerd’ verswelgt hem, en zijn hulpers vol gevaer,
Die berst het hert van spijt: dewijl ze d’lemren wetten,
Om de vervloeckte punt in ’t nijdig hert te setten.
(15) Soo toont ons Heug’lenburg, dat die, die stricken leyt
Zig selfs daer in verstrickt, en eygen val bereyt.
Kunst-haters staen verbaast, en Satyr wet zijn tanden,
Om (als uw’ Eersteling sal komen in ons’ handen)
Te ziften uwen oest: maer uw’ volmaeckte Wan
(20) Heeft die soo wel geschut, dat niemant zifte kan.
Ontfangt dit Kransje, ’t is verciert met weynig blad’ren:
Meer met veel gunst bestrickt. Wilt met uw’ gunst ons nad’ren
Wy staen tot uwen dienst, en bevelen de Fáám
Datz’ op den Helikon aen-schrijft, Wilhelmus Naam,
(25) Die all’ de drup’len die van den Pernassi zijpen,
Weet aen de Does en Rhijn soo aerdig op te grijpen.
Tot dat hy heeft een Beeck, en die in onsen schoot
Uyt-stort, waer door zijn Naem sal leven, nae zijn doodt.

Tracht nae Godts Huth

M. M. vander HUDTH.

[p. 55]

SLOT-ZANG.

Geen Tong hoe af-gericht tot Vloeck, tot Smaet, of Schelden,
Of vint zijn Teugel-reep, soo wel als ’t beste Paert;
s’Gelijcx een Schelder, heeft geen roem by ’t puyck der Helden:
Door dien den Logenaer, nae ’t Schelden, is ge-aert.
(5) Soo yemant een van deez’ Gesusters komt te Trouwen,
Lijdt schip-breuck, jae zijn Schip kan nauw’licx Haven houwen.

Aensiet het End’.

J. Z. BARON.

[p. 56: blanco]

Tekstkritiek:

fol. A3v, p. 6 gevonden er staat: gevonben
ibid. selfs, er staat: felfs,
vs. 81 vinnichst er staat: vinnichts
vs. 135 draeg(h)t er staat: draeht
vs. 147 stuyven er staat: stnyven
vs. 176 myn’s Soons, er staat: myn s’Soons,
vs. 386 geschent,) er staat: geschent,
vs. 513 Schaepjes er staat: Schapjes
vs. 570 suster er staat: stuster
vs. 689 gereet er staat: gereeet
vs. 762 Rechtvaerdig er staat: Reehtvaerdig
vs. 788 Door er staat: Door’
vs. 940 onkuysheyter staat: onkusheyt
vs. 954 weckt er staat: wreckt
vs. 1133 saeck er staat: saeckt

W. van HEUGELENBURGHSFLEREMONTENARBACIS,OFTE,De Spiegel der Verdraegzaemheyt.Treur-blij-eyndend spel.OP ZIJN SPREUCK:VERDRAECHT HET SCHELDEN.Voor de derde-mael vertoont by ’t Broederschap derPatiency-blommen, in Leyderdorp, den 11.van Herfst-maent 1679.Den tweeden Druk, vermeerdert en verbetert.

TOT LEYDEN,Gedrukt by Johannes Kellenaer, Boekdrukker, woonende in de Heere-steeg, by de Pieters Kerk, 1679.

’t TONNEEL.

PERSONASIEN.

EER-KRANS.Ter eeren W. van H. Treur- bly- eydend’-spel.

OP DEN SELFDEN.

OP DEN SELFDEN.

INHOUT.

De Spiegel der Verdraegzaemheyt.HET I. BEDRIJF.Fleremont, in eenigheyt.

Cyrus. Weelimus.

HET II. BEDRIJF.Chambysus. Weelimus.

Chambysus. Weelimus.

HET III. BEDRIJF.Cyrus. Fleremont.

Weelimus. Chambysus. Dorida.

Chambysus, Gerion.

Chambysus. Cyrus in zijn kamer.

HET IV. BEDRIJF.Chambysus. Cyrus. Cina.

Chambysus. Weelimus. Dorida. Fleremont. Arbacis met eenige Lijf-wachten.

HET V. BEDRIJF.Arbacis. Weelimus. Dorida. Cyrus. Fleremont. Cina.

LOF-DIGT.Ter eeren Willem van Heugelenburg,voor zijnFLEREMONT en ARBACIS.

MAEGHDE-KROON.Ter eeren W. van Heugelenburg, op zijn Spiegel der Verdraegzaemheyt.

SLOT-ZANG.

Tekstkritiek:

TOT LEYDEN,

Gedrukt by Johannes Kellenaer, Boekdrukker, woonende in de Heere-steeg, by de Pieters Kerk, 1679.

EER-KRANS.

Ter eeren W. van H. Treur- bly- eydend’-spel.

De Spiegel der Verdraegzaemheyt.

HET I. BEDRIJF.

Fleremont, in eenigheyt.

HET II. BEDRIJF.

Chambysus. Weelimus.

HET III. BEDRIJF.

Cyrus. Fleremont.

HET IV. BEDRIJF.

Chambysus. Cyrus. Cina.

HET V. BEDRIJF.

Arbacis. Weelimus. Dorida. Cyrus. Fleremont. Cina.

LOF-DIGT.

Ter eeren Willem van Heugelenburg,

voor zijn

FLEREMONT en ARBACIS.

MAEGHDE-KROON.

Ter eeren W. van Heugelenburg, op zijn Spiegel der Verdraegzaemheyt.