Claude de Grieck: Cenobia; met de doodt van kaizer Aureliaen. Amsterdam, 1667.
Uitgegeven door drs. P. Koning
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton031960 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. *1r]

CENOBIA,

TREURSPEL;

Met de Doodt van

KAIZER

AURELIAEN;

Door

CLAUDE DE GRIECK.

Gespeelt op d’Amsterdamsche Schouwburgh.

[Vignet: Perseveranter]

t’ AMSTERDAM,
By Jacob Lescailje, Boeckverkooper op de Middel-
dam, naest de Vismarckt, 1667.


[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

KORT

INHOUDT.

AUreliaen, tot Vorst van ’t Roomsche Rijk verheven,
    Bestrijdt by den Eufraat Vorstin Cenobia;
Haar neef Prins Lybio, door staatzucht aangedreven,
    Verraadt die Krijgsheldin, dat wonder zonder gâ:
(5) Dies voert Aureliaan haar na ’t wijdtheerschendt Romen,
    Daar hy in zegepraal haar doet veel smaat en schandt.
Gehoonde Decius, ’t gedult nu heel ontnomen,
    Vermoordt in ’t heimelik dien norssen dwingelandt:
Waar op hy Vorst gekroont, haar maakt zijn Gemaalinne.
(10) Zo wordt zy van slavin een Roomsche Keizerinne.
A. LEEUW.

[fol. *2v]

PERSONAGIEN.

Aureliaen, Roomsch Kaizer.
Decius, Roomsch Veldt-overste, daer nae Kaizer.
Persio, Soldaet.
Lybio, Neve van Abdenatus.
I Capiteyn van de Romeynen.
Cenobia, Koningin van Palmyrien.
Astrea, Priesterin.
Clotilde, Staetjuffer van Cenobia.
Irena, binnelandtsche Princes van Palmyrien.
Roomsche Soldaten.
Soldaten van Cenobia.
De Geest van Abdenatus, stom.
Continue
[p. 1]

CENOBIA.

EERSTE DEEL.

Aureliaen, in vellen gekleedt, verschijnt in een Wildernis.

TOef koele schaduw’ toef, bleeck beeldt van mijn’ gedachten,
    Bezielde dweepery, waerschijnelijck betrachten,
    Zoo ghy een geest, oft schim van mijn inbeelding zijt,
    Dat u den windt doch niet te niet doe, noch en slijt,
    (5) Vlucht niet zoo schichtigh heen: maer wat zijn dit voor zaecken!
    Ick sta in twijfel of ick slaep of kom te waecken,
    Mits ick niet weet of ick dit slapendt kom te zien,
    Dan of ick waeckend droom, en dom wort onder dien.
    My dunckt dat ick weêr zie Quintilius verschijnen,
    (10) Gekroont met lauwerblaên; maer afgemat door pijnen,
    Het lichaem gansch doorwont, het aengezicht bebloet,
    Zoo als hy d’eere maeyt en menschen sterven doet;
    En dat hy tot my zeydt, let hier op mijn laurieren,
    Neemt mijnen scepter aen terwijl u Room’ zal stieren
    (15) Tot in den Kaysers throon, wiens stem de windt onthecht,
    En mijn’ gedachten met een’ yd’le hoop bevecht.
    Maer ’t zy ik slaep of waeck, ik kom den man te wezen,
    (Niet zonder groot geheym, schoon zonder anxt of vrêzen:)*
    Die zich zoo menighmael heeft Heer en Vorst genoemt
    (20) Van ’t Roomsche Kayzerrijck, en daer op zich geroemt.
    Den indruck van deez’ waen quam my in ’t hooft te steken
[p. 2]
    Een zware treurigheyt daer ick niet door kan breken,
    En deze treft my zoo, dat ick, terwijl ick niet
    De Majesteyt en vind’ in steden, noch ’t gebiet,
    (25) De wildernissen kom bewoonen, en bezoecken,
    Om tot een Vorst te zijn der dieren, in deez’ hoecken.
    Wel is dit wonder dan, dat deze hoop my smart,
    En dat ick wacker maeck de tochten van mijn hart?
    Ja dat zy boven dien my zulck een voorsmaeck geven,
    (30) In mijn gedachten, door het welck ick schijn te leven?
    Terwijl oock yder steedts na hooger trachten mag,
    En ick my op den troon van Roomen gaerne zag?
    Waerom en zou ick voor dien kleynen tijdt de pijnen
    Niet drijven uyt mijn ziel? maer wat zie ick verschijnen?
Daer ontdeckt zich op een rots, een kroon met een scepter.
    (35) Wort ick bedrogen door mijn’ oogen, of mijn zucht?
    ’k Zie met een lauwerkroon en staf deez’ rots bevrucht,
    Wat raetzelen zijn dit? ô waerd’ en pratte mijter,
    Vergeef my dat ick ben om u een al versmijter,
    En aen uw godtheyt raeck, ’t is door een nieuwe kracht
    (40) Die my een hooge geest in ’t binnenst’ heeft gebracht,
    Deez’ stelt mijn hert in vuur, deez’ durft my tot u stieren.
    Komt uyt u duysternis en kerckers al gy dieren,
    En staet mijn’ krooning by, ziet hoe ’k mijn eygen eer
    Vast uytblaes, en my kroon deez’ bergen tot een heer.
Hy neemt de kroon die hy zich op ’t hoofdt stelt, en scepter.
    (45) ’k Ben een kleen wereldt, daer het naer gewoont oock dwerelt,
    En die zich zelven is een heer, is heer eens werelt,
    ’k Wil in dit vleyend’ nat my eenmael spieg’len gaen,
Hy spiegelt zich in een fonteyn.
    En zien hoe my de kroon en scepter beyde staen.
    Gewijdt, en heylig beeldt laet met ’er tijdt geschieden,
    (50) Dat zulk een schoonen schijn moet voor de waerheyt vlieden:
    ’t Gedacht verruckt my, ick bevind my zoo gestelt,
[p. 3]
    Dat ick geboden geef, aenvaerd’, quel, wordt gequelt,
    Dat ick mijn Kayzer ben, en onderzaet te zaemen.
    Narcissus in een bron verlieft op d’aengenaeme
    (55) Gesteltenis zijns leên, liet daer het leven; maer
    Ick die naer geene schoont en doele, noch en staer,
    Hebb’ oock een zorge die veel hooger komt te draven,
    ’k Meyn een Narcis te zijn van mijnen trots, te slaven
    Om deze tot mijn doodt.
Hy blijft zich spiegelen, onderling Astrea, I Capiteyn en soldaten uyt.
Astrea.                               Hier is hy die gy zoeckt,
    (60) Aenbidt hem, nadert hem, en u al t’zaem verkloeckt,
    Terwijl den hemel u op heden komt te geven
    Een wonderlijcke Vorst, en vreemt door al zijn leven,
    Een zoo als Room’ verdient, aen welcker deught, en trouw,
    Den hemel beyde zijn aspunten hechten zou.
    (65) Gy die van het gerucht zoo wijdt zijt uytgekreten,
    Dat uwen naem oock ’t end des wereldts heeft bezeten,
    Gy die zoo zegenrijck gedurig hebt gestreên,
    En menigmael de doodt deedt stuyven voor u heen,
    Hoe komt gy hier zoo boers en in het veldt te leven,
    (70) Daer u den moet verflaeut, en ’t herte wil begeven,
    Keert weder naer den krijg, geeft schrick en schroom aen d’aerdt,
    En aen den Tyber zeeg’, zoo blijft u naem vermaerdt.
    Den Roomschen bodem is Quintilius gelaeten,
    Door Kaizer Klaudius met all’ zijn onderzaeten:
    (75) Maer dezen, mits hy zeer der Christ’nen zijde hiel,
    En tot bloedtgierigheyt en wrevlen aerdt verviel,
    Klom schielijck op, maer hiel hem weynig tijts gestegen,
    Vont al zijn volck, in plaets van onderdanig, tegen.
    Het graeuw is van zich zelf een zeer misvorremt dier:
    (80) Dat niemant vry en laet, om dat het uyt den swier
    Van ’t algemeyn bestaet: dit graeuw dan, dat zich voeden
    Door nieuwigheden, en daer naer gelijck als woeden,
    Verrichten dat Quintil’ geraeckten om den hals
[p. 4]
    Van zijnen eygen hoop, hem zeker veel te vals,
    (85) En dat hy vluchtende deez’ bergen door, en dalen,
    Heel bloedig en doorwond, vast uytriep, nu mijn qualen
    My brengen tot mijn end, stel ick weêr in uw handt,
    O Room’! den scepter, en laurier aen my verpandt.
    Zoo stierf hy. maer zijn doodt quam nieuwen storm te baeren
    (90) Aen gansch de Legerbend, om dat zy twistend waeren,
    En dat ’er eenige begeerden vryicheyt,
    En d’anderen een Vorst met recht van Majesteyt.
    De benden, nu verdeelt, en waeren niet te paeyen,
    Zy dreyghden, heel verwoedt, malkander te bedraeyen
    (95) In ’t uytterst ongemack, in ’t rond van stof en aerdt,
    Een blixem smedende elck uyt zijn eygen swaerdt,
    Wanneer ick door den geest der godtspraek ingenomen,
    Met deze reden ben te midden hun gekomen:
    Weêrhoudt de wapenen, terwijl den hemel dy
    (100) Een Kaizer levren zal, voor welckers heerschappy
    De wereldt beven moet; wilt gy noch meer in dezen,
    Zoo weet dat uwen Heer Aureliaen moet wezen:
    En op dat gy gewis van ’s hemels keur moogt zijn,
    Zoo volght mijn stappen, daer gy in een blijden schijn
    (105) Hem vinden zult gekroont, met zulcken kroon en panden,
    Gelijck Quintilius korts gleden uyt de handen.
    Bemerckt nu, oft gy meer getuygen hoeft als deez’.
    Zy hebben, op mijn woordt, begeven hun met vreez’
    Daer zy u zelf nu zien; welaen, verlaet die laegheydt,
    (110) Mijn Prins Aureliaen, en schopt van u de traegheydt.
    Stelt den laurier, die gy om ’t voorhooft hebt gedaen
    Als door des hemels wil, zoo vast dat hy blijf staen;
    En gyliên roept al saem: Aureliaen moet leven.
    Zijt onderdanig aen de wet die hy zal geven.
    (115) Mistrouwt my niet, al schoon gy uwen Kaizer ziet
    In zulcken slecht gewaet, den diamantsteen schiet
    Zijn licht, schoon hy in Etoos yzer is gesteken,
[p. 5]
    De Zon en komt oock niet te letten of ontbreken,
    Al schiet ’er eene wolck voor haeren straelen-schat,
    (120) Terwijl zy die verteert en doorbreeckt boven dat.
Al de soldaten samen. Dat onzen Kaizer leef.
I Capiteyn.                                         Aureliaen moet leven
    Veel eeuwen na elckaêr, en elck het leven geven.
Aur. Wat wonderen zijn dit! het schijnt dat dezen berg
    Van vreemheyt zwanger gaet, en dat hy dan een dwerg,
    (125) En dan een reus ons baert, vry geesten die dees rotsen
    Bezielen, lev’rende oock ’t leven aen de knotsen
    En tacken van ’t geboomt, oft dat zijn ingewant
    Ons uytschiet, al die ick hier zie voor my geplant,
    Bedrieght my het gezicht, oft liegen beyd’ mijn’ ooren?
    (130) Neen, wijl ick wacker ben, en zie, en wel kan hooren,
    Waerom neem ick niet aen ’t geen het geluck my biedt?
    Wat dut ick, ben ik ’t waert? wat toef ick, ken ick ’t niet?
    Laet ick dan Cezar zijn, al zouw ick wacker worden,
    En nu vast droomend’ zijn, ’t is doch des werelts orden,
    (135) Dat al de Rijcken maer ten end’ en zijn gedroomt.
    Zoo my een voorbeelt van d’aloudtheyt tegen stroomt,
    ’k Mach ook wel dencken dat elck is zijn eygen koning,
    En dat een dwazen zelf een heer is in zijn wooning.
Astrea. Hoe blijft Aureliaen in twijfel? wat verstelt
    (140) U Ridderlijck gemoet?
Aureliaen.                                 Ick ben altijdt een Heldt,
    O goddelijck’ Astré, en twijfelen mijn zinnen,
    Het is om dat ick kom een kroon en staf te winnen
    Eer ick het hebb’ verdient, en daerom ducht ick oock
    Of al dat my verschijnt de waerheyt is, geen spoock.
    (145) Men ziet bywijl die man een hoop trofeen bekomen,
    Die maer om een alleen de moeyt’ hadd’ aengenomen:
    Maer is ’t des hemels wil, die gy gehoorzaem zijt,
    En was het zijnen keur, zoo is het waerlijck tijt
    Dat ick het luck aenvaerd’, ick noem my dijnen reyzer,
    (150) En om in dezen keur heel vreemt te zijn, en wijzer
[p. 6]
    Als ick voor dezen was, vreemt zoo ick was alom
    Dat dezen bergh een stadt zy van mijn Vorstendom;
    Deez’ overboomde plaets een Princenhof, de bloemen
    Een waerdige tapijt, een throon om op te roemen
    (155) Zy my dit olmenpaer, deez’ rots een zegekar,
    Daer ick in flick’ren mach gelijck een morgenstar,
    In welck gy my al saem blyhertig moogt aenbidden.
    Dat u niet vreemt en val dat ick hier in het midden
    Van zulcken rouwgewaet, en zoo oneygen plaets
    (160) In deze reden kom; terwijl gy my, ô maets!
    Als een gediert aenziet, tot Generael geworden
    Van een ontellijck volck, en dat door ’s hemels orden.
Astrea. Zy roepen te gelijck u voor hun Keyzer uyt,
    (165) Zoo doen de winden oock door d’Echoos schel geluyt.
De soldaten al t’samen. Lang leef Aureliaen, lang moet den Keyser leven!
Aurel. Hy leve lang, maer om de werelt te doen beven,
    Om haer een schrick te zijn, en bloed’ge sweep. Om dan
    Te maecken dat uw’ naem op ’t eerpunt stijgen kan,
    Doen ick hier eenen eedt, van niet in Room’ te treden
    (170) Voor dat ick eerstmael zie de werelt afgestreden,
    Meer menschen zie om ver als airen in den oogst,
    Dat al mijn’ vyanden gestelt zijn buyten troost,
    En dat ick heerschende in eenen gouden wagen,
    Met eeren worden mach naer ’t Capitool gedragen.
    (175) Maer wat voor trommelen verbergen hunnen klanck,
    In ’t hol van dit geberght? wat ’s dit voor eenen zanck?
Men roert de trommel.
Astr. Op dat uw’ heylsterr’ mach gedurig blijven wercken,
    En dat gy daetelijck u in ’t bezit mooght mercken
    Van ’s wereldts heerschappy, quam Decius, een man
    (180) Die zeker dapper is, en veel verrichten kan,
    Van daer hy lagh u by, Quintilius zont dezen
    In dit gewest, om aen al ’t quaedt een stut te wezen.
Aur. Hy kom, laet ik hem zien, op dat hy voor my schrick.
[p. 7]
Decius uyt op ’t geluyt van trommels en trompetten, met gevolgh van soldaten in den rouw, met swerte wapenen op zy, en valt voor Aureliaen op zijne kniën.
Dec. Beroemde Vorst! wiens naem ten trots van het beschick
    (185) Des alvernielenden, den Tijdt, in spoet moet leven,
    Dat gy ’t onsterfelijck aen u gemeent moet geven,
    En by geen jaeren, maer by eeuwen leven moet.
    Ick wensch u nieuwen Vorst dit en vry meerder goet,
    Dat uwe glori mach in marmer doorgaens duren,
    (190) Uw zegen blijven staen gelijck metaele muren.
    Dat gy in Jaspe en Brons zoo schoone beelden krijght,
    Dat gy de doodt verbluft die al de wereldt dreyght:
    En dat de bladers van uw’ heylige laurieren
    Noyt dorren om uw kruyn, maer altijdt blijven cieren.
    (195) Ick kom u by, maer met een hertelijck verzoeck,
    En stelt mijn rampen voor geen misdaet doch te boeck,
    En straft haer niet als schuldt, ick kom tot in uw leger,
    Verhopende te zijn een wissen hertbeweger,
    Schoon ick my eereloos en zonder schaamt moet zien
    (200) Voor hem, die schaemt en eer aen yder komt te biên.
    Ick ben op heden van Cenobia verwonnen;
    Maer zoo de goden licht verschooning vinden konnen
    Voor een onnoos’le slag, bidd’ ick uw godtheyt, dat
    My alles niet en wort ten diersten toegeschat;
    (205) ’k Eysch onderwijl verlof om vry te mogen spreken;
    En hebt gy geenen loon den winnaer toe te steken,
    Hebt d’onschult doch gereet, voor die verwonnen bleef.
Aur. Wat onschult wil men dat ick een verwonnen geef?
    Spreek op, en laet ons zien of bloemen van wel zeggen
    (210) U kunnen van den hals ’t vuyl van de blooheyt leggen.
Dec. Hier, daer in d’armen van Auroor geboren wort
    Den dagh die ’t al ontdeckt, en op ons neder stort
    Een vloet van vuur, en die den fenix van hier boven
    Kan een zaphiere wieg, en zilv’re graf beloven;
[p. 8]
    (215) Dees streeck van Azien, voor dezen onbewoont,
    Maer daer op heden zich heel schoon gewas verthoont,
    Voor dezen nauwelijcks een woonsteê van de dieren,
    Maer vol gebouwen nu, die ’t als een hemel cieren,
    Is ’t Vorstendom, is ’t landt van vrouw Cenobia,
    (220) Van die verheven, die ’t gesternt uytlockt, zoo dra
    Als zy te voorschijn komt, om spiegelwijs te kijcken
    In al haer wonderen, by niets te vergelijcken.
    Deez’ Amazone dan, die zoo in kloeckt als schoont’,
    Zich als een monster aen de wijde werelt toont,
    (225) Begluurt haer Vaderlandt gedurig met vry oogen,
    En wil het minste juck noch lijden, noch gedoogen;
    Gedurig roepende, met onverschrocken moet,
    Dat zy geen Rijck en vreest van Roomen, hoe verwoet,
    Quintilius gestoort, en neven dien verwondert
    (230) Van deze vrouw haer waerd’, het oorloogs-woort uytdondert:
    My (die zoo menigmael met Daphnes loof geciert,
    Heb zeeg op zeeg gehoopt, en Roomen doorgeswiert:)
    Betrouwende den tocht, maer, al daer Staeten daelen
    Daer rijzen Staeten op, en komender te praelen.
    (235) Het viel aen de fortuyn, doch tegen de natuur,
    Terwijl ’t een vrouw is, haer te houden in wat duur.
    Ick quam hier dan te landt, in zulcken schick en orden,
    Dat zelf den mensch daer door verdacht zou kunnen worden;
    Gemoedigt, om het lijf te laeten voor het landt,
    (240) Of wel te krijgen het geluck van d’overhandt.
    Hier toe hebb’ ick een dal vol wellust uytgekoren,
    De bloemen schenend’er maer daetelijck geboren,
    Het leeck hun vaderlandt, de roozen hunne stadt,
    Om eene geurigheyt en verf die het bezat.
    (245) Zy boot ’er my oock ’t hooft, verzelt met een rey maegden,
    Die wel ten uyttersten schoon waeren, en behaegden,
    Maer veel verlooren door haer vrouws bywezentheyt:
[p. 9]
    ’t Scheen dat de goede Lent haer Rijck had uytgebreyt,
    En ons onthaelen wou, door ’t schoon van al haer bloemen,
    (250) En Febus met al ’t licht daer hy plag op te roemen:
    Maer onder al dat schoon, was ’t schoon van de godin,
    Daer ick u eerst van sprack, wel ’t schoonst’ in yders zin;
    Zy was in ’t root gekleedt, om een livrey te geven
    Naer haer genegentheyt, en wreeden aert van leven;
    (255) In ’t kort, om dat zy die door haere paelen wilt
    Te lichter korten zou, en weeren met dien schilt.
    Zy had een kleenen voet, maer die veel in kon ruymen,
    Twee oogen afgerecht op roof en minne-luymen,
    Heel zoet, en zoo als ’t stael van eenen koopman is,
    (260) Daer hy met dolen doet en duyzent loopen mis.
    Het uytterst van haer kleet quam eenen boort te decken
    Die als een zilvre golf scheen heen en weêr te trecken
    Naer de begeert des wints, die daer vast onder dreef,
    En ons een roerende kristal in d’oogen bleef.
    (265) Haer middelrif was met een harrenas beslagen,
    Een spiegel voor de Son, die, zoo dat wy het zaegen
    Zich daer in spieg’len quam, en mooy oft leelijck was,
    Naer hy aenvaert wiert in dit blinckend’ yzerglas.
    Zy had een mantel aen, die van haer schouders swierde
    (270) Tot tegen d’aerde toe, die ’t slijck uyt eerbiedt vierde,
    En met een windtjen dreef uyt zijn onreynigheyt,
    Een hellem op den kop met veders overspreyt.
    Ick rep u niet van haer gelaet noch zoet bekoren,
    Want zoo ik ’t levend’ deed’ ik zou u rechts doorboren;
    (275) En gaf ick ’t mind’ren schijn, ’t vergrooten mijne schult,
    Die gy, als ick dit laet, misschien verschoonen zult.
    ’k Deed’ haer aenzeggen dan waerom ick was gekomen,
    Zy heeft oock datelijck die boodtschap aengenomen,
    En tot den slagh bereydt al ’t geen ’er noodig was,
    (280) Schoon haer Abdenatus, haer man, niet quam te pas,
    Om zijnen ouderdom en hoog getal van jaeren,
[p. 10]
    Ten dage dat wy in het strijden bezich waeren,
    (Maer beter zeyd’ ick nacht, want dezen dag geen dag
    Voor my geweest en is:) was ’t dat ick haer aenzag
    (285) Gelijck een Pallas op een witten hengst gezeten,
    Die hem zoo vaerdig hiel, al of hy hadd’ geweten,
    Den wil van zijn Meestres, ’t gebit bestieren liet
    Gelijck een reed’lijck dier op eenen toets, ja niet.
    Zy maeckten ’t immers zoo dat ick het velt moest ruymen,
    (290) Dat zy my onverwon, en kussen deê haer duymen.
    Hoe zou een moedig man zich kunnen houden recht,
    Die t’zaem de schoonheyt en de dapperheyt bevecht.
Aur. Bloohertigen! wilt gy hier schult met schult vergoeden?
    U kon tot onschult zijn een machtig legers woeden,
    (295) Een berreg die zich roert door ’t grimmelen van ’t volk,
    Een gansch beslagen dal dat opgaet als een wolck,
    Maer eene vrouw haer schoont voor onschult by te brengen,
    Komt door de razerny mijn hert gelijck te zengen:
    Hadt gy een backhuys van Meduza voor gehadt,
    (300) Een dullen Jupiter die ’t blixemvuur aenvat;
    Maer eene vrouw!
Decius.                     Een vrouw, die u zelf zou verwinnen.
Aur. Wie, my? bloohertigen! hoe zou men dat beginnen?
Hy werpt hem ter aerde, en zet hem den voet op den kop.
    Kan ick wel lijden, of verandring, of verkeer,
    In iet het geen’ my raeckt? en namentlijck in d’eer?
    (305) Heeft de fortuyn op my, den tijdt oock wat vermogen?
    Kan ick wel worden van een ongeval bespogen?
Dec. Gelooft vry ja, den tijdt is vol bedriegery,
    Het lot vol bitse wraeck, de luckvrouw los en vry.
    Dit wort ick wel gewaer, gy waert noch dezen morgen
    (310) Een kael en slechte bloet die d’armoê scheen te worgen,
    Nu voert gy kroon en staf: ’k was flus een Generael,
[p. 11]
    Nu ben ick door een hoon uyt allen glans en prael.
    Gy klomt, ick daelden neêr; maer leer ick u in ’t daelen,
    Zoo klimt vry vreezende, Aureliaen, in ’t praelen,
    (315) En vreest den naesten dagh: gy klimt, maer gy ontmoet
    Een die gevallen is, en ’t stof van d’aerd’ doorwroet.
    Wy zullen d’uytersten van lot en luckvrouw wezen,
    ’t Geen ick nu onderstaen hebt gy nu eerst te vrezen,
    Noyt is ’er standt in de Fortuyn noch haer beleyt;
    (320) ’k Ben in de swarigheyt, gy voor de swarigheyt.
    Ick vrees geen grooter quaet, gy hebt het al te vrezen:
    Ick dael om op te gaen, gy klimt om laeg te wezen:
    Uw zekerheyt is kleen, mijn heeft noch al een voet,
    Niet zekerder als dat de luckvrouw keeren moet,
    (325) Is ’t zoo, ’t kan komen dat gy door ’t geval zijn keeren
    En d’ondervinding leert, het geen’ ick u wil leeren,
    Dat yder wreken zal u dom en los bestaen,
    En dat ick met den voet kom over u te gaen.
Aur. Gy my verwinnen, gy? wel hoe zou dat geschieden?
    (330) Ick hebb’ u in mijn handt, ick hebb’ maer te gebieden,
    En ’t leven zijt gy quijt tot mijn’ verzekering;
    Maer ick en wil dat niet, waer is ’er straffer ding,
    Waer pijnelijcker doodt als diergelijck misachten?
    Leeft stervende, en denckt dat ick u laet te slachten,
    (335) Om eens te zien wat de Fortuyn bedrijven kan;
    ’k En vrees haer niet een hair, gy zijt den rechten man
    Die haer te vreezen hebt, verwonnen van de vrouwen;
    Gy moogt de luckvrouw, die een vrouw is, oock wel schouwen,
    En hopen haer verkeer, geboren blood-aert gaet,
    (340) En treckt noch eens te veldt daer u een vrouw verslaet.
    Den degen die gy voert zult gy ons overgeven,
Hy neemt hem den degen af,
    Hy wort op uwe zy gehoont en zonder leven,
    Hy glimt en blinckt te zeer om van een man te zijn.
    Geen schoon’er degen als een’ degen zonder schijn.
[p. 12]
    (345) En op dat Room’ mach zien aen wie het gaet betrouwen
    Zijn zeeg’ en handtgeklap, wil ick voor eerst benouwen
    Die schoon Cenobia, haer voeren binnen Room’
    Aen mijne zegekar, de Vorsten tot een schroom.
    Dat dan zoo daetelijck mijn legers zaemen trecken,
    (350) Mijn vendelen ontplooyt de zon een wolck verstrecken,
    Op dat gy blood-aerdt ziet Cenobia voor my
    Ootmoedig henen gaen, ontbloot van heerschappy,
    Gehecht aen mijn karos, mijn zegepraling cieren,
    En hoe ick vechtende de winning kan bestieren.
    (355) Noch eens, treck op mijn volck, ’k wil zegepralen gaen,
    En Heer zijn van my zelf, de schoonheyt wederstaen.
Al binnen, Decius blijft.
Dec. ’k Wensch dat gy deez’ Vorstin haest tot een buyt moet worden,
    Dat gy voor haeren voet verstroyt, en zonder orden
    Mijn hoon in ’t uw moogt zien, en dat de lauwerkroon
    (360) Daer gy zoo scherp naer dingt, ontbeeren moet haer schoon,
    Zoo dra zy naeckt uw kruyn, dat zy ’er sla aen’t quijnen,
    Een bloem des uchtends zy die ’s avonts moet verdwijnen;
    Dat gy gehaet moet zijn, en uw verheven staet
    By vloeckverwanten sterf, den vreemd’ling u versmaet;
    (365) Dat de vergetenheyt uw zeeg’ altijdt moet bergen,
    En tusschen deez’ den angst gedurig u kom tergen;
    En dat ick endeling, met deez’ mijn eygen hant,
    U met uw eygen poock doorstoote ’t ingewant.
    Maer wat of ick al zeg? ’k beween mijn ongevallen,
    (370) Maer deze klacht en helpt mijn rampen niet met allen,
    Spreeckt gy mijn ziel, en gy mijn dert’le tonge swijgt,
    Terwijl het staegh verkeer des tijdts my helpt, hem dreygt.
    ’t Is doch een zekre spreuck, en duizentmael geschreven,
[p. 13]
    Dat dwingelanden noyt gerust en blijven leven.
    (375) Dat den gehoonden, die den tijdt verwachten kan,
    Zich end’ling komt te zien een welgewroken man.
Continue

TWEEDE DEEL.

Lybio. Irena uyt.

Lyb. ICk hebb’ het u gezeyt Irena noch voor dezen,
    Dat ick van deze kroon eens erfgenaem moet wezen,
    Om dat Cenobia geen kinderen en heeft,
    (380) En dat Abdenatus, mijn oom, verlooren geeft
    De hoop die hem bezat van kind’ren naer te laeten.
Iren. Tot daer toe weet ick ’t al.
Lyb.                                     Ick wouw wel voorder praeten,
    (Ziet wat ick u betrouw) maer ’k vrees.
Irena.                                                         Wat?
Lybio.                                                               Dat gy niet
    Geheym zult zijn.
Irena.                       Waerom?
Lybio.                                     Om ’t geen men daeg’lijcks ziet
    (385) In vrouwen, en dat zy licht allesins verklicken.
Irena. Zy kunnen wonderlijck hun voegen en zich schicken,
    Wanneer de zaeck hun raeckt, men moet geen’ vrouw ontzien,
    Wanneer ’t geheym hun maer wat voordeel komt te biên.
Lyb. Ick zeg dan, dat ick wel verzek’ren wouw de vrezen
    (390) Daer my den ouderdom mijns oom doet inne-wezen,
    En van den and’ren kant den trots zien neêrgeleyt
    Die in Cenobia zoo machtig hem verbreyt.
    Zy is dit gansche Rijck doch machtig te bevatten,
    Beschermt het in den krijg, heeft wonderlijcke schatten,
    (395) (Geniet het peys en vreê) tot zijn behout, van raet.
    En ’k vrees, is’t dat ick haer gedurig voortgaen laet,
    Dat naer Abdenatus afsterven, d’onderdanen
    Haer tot mijn heerschappy het spoor noch zullen banen,
[p. 14]
    My schuppen uyt de keur, en stellen deze vrouw
    (400) In ’t Vorstelijck gebiedt, daer ick in komen zou.
Irena. Wat is nu uwen zin?
Lybio.                                 Haer stappen in te binden,
    Op dat ick niet en kom dat ongemack te vinden.
Iren. Op wat manier?
[Lybio.]                           Op dees. gy moet gelooven dat
    Ick hier naer u geluck zoo wel als ’t mijne vat,
    (405) Gy moet Abdenatus dan zijne doodt beschicken.
Iren. Abdenatus, en geen Cenobia? wat stricken
    Zijn dit? dit ’s tegen u, zoo gy doch zijt bevreest
    Dat zy, zoo dra dijn Oom van d’aerd’ is, en ontgeest,
    In dit gebiedt geraeckt, zoo zijt gy haer genegen,
    (410) En komt gy aen u zelf het meeste quaedt te plegen:
    Gy laet haer die u let, en doodt hem die u dient.
    Ey Lybio, laet u doch raden als een vrient,
    Verplet gansch het gevaer. zal het niet beter wezen
    Haer om den hals te zien, om vry te zijn van vrezen?
Lybio. (415) Het is niet moeyelijck te komen aen ’t gevaer,
    Maer moeyelijck en quaet te helpen zich van daer.
    Als gy Cenobia de doodt quaemt te beschicken,
    En zoumen ’t, zoo ’k geloof, niet kunnen wel verklicken,
    Daer des al niet te min zou yder dencken dat
    (420) Gy haer de doot gekoockt, en uytgebrouwen hadt;
    Door duyzent redenen zou dit geheym bekent zijn;
    De werelt zou ’er door te hoop, en overendt zijn.
    Zy is doch jong en fris, gezont, en wel te pas,
    Van alle qualen vry, groen als een boomgewas,
    (425) En komt haer eene doot zoo schielijck t’overvallen,
    Wat zal de wereldt, wat elck in ’t bezonder kallen?
    Abdenatus en hoeft tot zijne doot niet meer
    Als zijnen ouderdom, hy ’s afgeleeft en teer,
    Hy moet in ’t graf, en zy kan daer alleen toe komen,
    (430) En als hy schielijck uyt de wereldt is genomen,
    Oock eer het yder weet, en heeft zy ’t voordeel niet,
[p. 15]
    Om haer van langer handt te stellen in ’t gebiet,
    ’t Volck wort tot nieuwigheyt doch meest altijdt gedreven,
    En ’t zal my, zoo hy sterft, het Rijck in handen geven:
    (435) Geen zaecken zekerder, ’k zal yder dan gebiên,
    Om onder u te zijn, en my uw slaef te zien.
Iren. En ick, om zoo als gy te leven, en besluyten,
    Zal zulcken goet geluck niet vatten by de tuyten,
    Als om voor u te zijn, ’k wil wezen Koningin;
    (440) Maer niet als om te zijn uw eeuwige slavin.
Lyb. Mach ick op zulcken woort uw lieve hant verzoeken?
Iren. Daer is Cenobia.
De Koningin Cenobia met eenige soldaeten, die requesten
presenteren, uyt.
Lyb.                             Verleght den aert der doecken
    Wy moeten heerschen doch, oft sterven op den voet.
Iren. Mijn waerde Lybio, daer toe ben ick gemoet.
I Sold. (445) ’k Hebb’ een verzoeck alleen, een end’ daer van te maecken
    Is in Mevrouw haer macht, men help my in mijn’ zaeken,
    Op dat ick daetelijck naer haeren dienst weer keer.
2 Sold. Dit zijn papieren, van mijn’ trouw een seker leer,
    Dees dient men maer te zien om heel voor my te wezen.
Cen. (450) ’k Weet wat van alles is, oock eer ick hebb’ gelezen.
    Mijn vrienden hebt geduldt, den koning moetze zien.
I Sold. Wat een voorzichtigheydt!
2 Sold.                                          Hoe weet zy ’t te bediên.
I Sold. ’t Is wel een kloecke vrouw.
2 Sold.                                             En boven vrouwen-waerde.
De Soldaeten binnen.
Lybio tegen Iren. Ick berst van spijt, ’t is vreemt dat ick hier niet en baerde.
Cen. (455) Zijt gy hier Lybio?
Lyb.                                         Ick wachten tot Mevrouw
    My geven zou gehoor.
Cen.                               ,, Hy staet verstelt, en schouw,
[p. 16]
    ,, ’k Zie d’onbeschaemtheyt, die ’k al lange quam te vrezen,
    ,, Nu komen voor den dagh. wel hoe, wat zal dit wezen?
    Gy wachten? zint wanneer en zijt gy d’eerste niet
    (460) Die ick gehoor vergunn’, oock daer elck een op ziet.
Lyb. ’k Zocht u alleen te zien.
Cen.                                       Nu ben ick ’t.
Lyb.                                                             ’k Quam daer voren
    (Wijl gy gehoor gaeft:) al het volck hun reên t’aenhoren,
    ’t Is wonder wat het zeyt.
Cen.                                     Ick acht dat zeggen niet,
    ’k Weet dat my yder prijst, dien lof is my verdriet:
    (465) En stoor my, bid ick, niet met dat gezeg t’herhaelen.
Lyb. Het is...
Cen.             ’k Weet wat het is.
Lyb.                                         Gy breeckt mijn reên haer paelen,
    En meynt...
Cen.               Wat meyn ick? ick en meyn hier niet verkeert,
    In u bywezen, kan ick min zijn als geëert?
    Waer ’t anders ick zag u den degen in de handen.
Lyb. (470) Den degen en jaegt al ’t gezeg niet binnens tanden,
    Hun quelt dat zy hier zien een vrouw in het gebiedt.
Cen. Dat een vrouw voor haer vecht, en quelt haer dat oock niet?
Lyb. Zy zien heel noode u in den rechterstoel gezeten.
Cen. Zien zy my noode oock in de wapenen gesmeten?
Lyb. (475) Zy zeggen, dat haer eer ontglanst wort door de wet
    Van eene vrouw.
Cen.                       En heeft de zege oock geen smet
    Die haer een vrouw verschaft?
Lyb.                                             Ten is niet goet te mercken
    Dat gy u in dit Rijck te vesten zoeckt en stercken.
Cen. ’t is goet dat, daer de mans niet mann’lijks en bestaen,
    (480) De vrouwen aen het roer van ’t Rijck de handen slaen.
Lyb. ’t Schijnt dat gy ’t hebt op my.
[p. 17]
Cen.                                                 Uw’ daden zijn daer tegen.
Lyb. ’k Herhael maer hun gezeg.
Cen.                                            ’k Voldoe van mijnent wegen,
    Hoor ick uyt u hunn’ klacht, ken ick haer daer toe niet,
    Zoo is ’t wel redelijck te doen dat hier geschiedt,
    (485) U t’antwoorden voor haer, wilt gy haer weêr antwoorden,
    En, zoo gy hunne klacht doorgronden als ’t behoorden,
    Doorgront mijn antwoort oock, ’k zal wetten geven, schoon ’t
    Hart wedersproken wort, en toonen my gehoont;
    En geven neven dien een schrick aen de verraders
    (490) Met af te tappen ’t bloedt uyt hun geswollen aders.
Lyb. Het quelt my.
Cen.                     Nu gaet heen.
Lyb.                                           Dat ick u zie.
Cen.                                                               ’t Is waer.
Lyb. Misnoegt.
Cen.               Ick merck het wel.
Lyb.                                             ,, ’k Holp my rechts in gevaer.
Lybio binnen.
Cen. Hoe blint liep hy niet heen, ’k moet evenwel belijden
    Had ick Ireen u niet gehadt op mijne zijde,
    (495) En op een vrouw, ten trots der mannen, my vertrouwt,
    Ick had op ’t glyen van mijn tong zoo niet gebouwt,
    Ick wil door vrouwen my alleenelijck beschermen,
    Dit, weet ick, kan u hert aenhitsen en verwermen,
    Gy zijt doch d’eerst’ by my in trouw en moedigheyt.
Irena. (500) Ick ben alleen uw slaef, en ’t geen mijn hert beleyt
    Zult gy eer lang gaen zien.                                 Persio uyt.
Pers.                                       Fortuyn komt ons te geven
    Drie middelen die ons geluckelijck doen leven,
    Den eersten is de trouw, daer naer den weduw-staet,
    Maer liegen naer de kunst deez’ twee te boven gaet;
    (505) Ick houw ’er my oock aen, ’k ben een van die soldaten,
[p. 18]
    Die zijnen kapiteyn bloohertig heeft verlaeten,
    Een krijgsman die noyt was daer doodtlijck wiert gestreên,
    Aen wien dat noyt gevaer als aen den hiel verscheen.
    ’k Heb eenen van ons volck nu daetlijck doot gevonden,
    (510) En deze schriften, die zijn dapperheyt verkonden,
    Heb ick met my gevoert, een man tot all’s bequaem,
    En naer ick zie, zoo was Andronio zijn naem,
    Dit kansjen nam ick waer, en ben tot hier gekomen,
    Om dat ick krijgen mocht het loon van dezen vromen,
    (515) (Aennemende zijn naem) ick ben den eersten niet
    Die van een anders moeyt de volle vrucht geniet.
Iren. Hoe dert hier een soldaet tot in uw kamer komen?
Cen. Dat is een vryheyt noyt mijn krijgsvolck afgenomen.
    Wie zijt gy?
Pers.               Ick zal u dat zeggen daetelijck,
    (520) Maer ’k ben nu bezich met te kussen al de blijck,
    Die deze naentjens van al d’andre voeten lieten
    Hier in den vloer gedruckt.     Hy kust d’aerde en licht zich op.
                                              ’k En spreke door geen nieten,
    Noch ydel snorckery, maer door dees zegels, daer,
    Die zullen zeggen wie ick ben, hoe, en van waer
    (525) Ick hier gekomen ben.
Cen.                                         Hoe heet gy?
Pers.                                                             Hoe ick heete?
    Dat is een ding het geen ick dienen zou te weeten,
    ’t Is Persio, neen ’k mis, ick heet Andronio.
Cen. Zijt gy Andronio?
Pers.                             Wel ja ick, en hoe zoo?
Cen.’k Ben bly dat ick u zie, ’k verlangden naer uw kennis,
    (530) Vermits dien naem al lang bekent aen mijne pen is,
    En neven dien uw waerd’.
Pers.                                     Ick hebb’ niet meerder waerd’
    Als gy my geven wilt, Fortuyntjen dat ’s geklaert.
Cen. Gy hebt u korteling in een gevecht gevonden,
[p. 19]
    Wat was dat voor een strijdt?
Pers.                                         Daer staet mijn tong gebonden.
    (535) ’k Was daer verloren, niet gevonden, waerde Vrouw!
Cen. Hoe quam dat?
Pers.                       ’k Zal ’t u gaen verhaelen heel getrouw,
    Een reus hadd’ eenen bergh van wijngaert te bewaeren,
    Wiens bezen grooter als den grootsten toelast waeren.
    Op eenen tijdt dat ons den honger neep in ’t lijf,
    (540) En gansch ons leger viel te hoop door zijn bedrijf,
    Wiert ick gekozen om dat monster te bevechten,
    En al ons slappen door zijn druyven op te rechten.
    Den reus wiert my gewaer, ick, leggende meer raet
    Als dapperheyt in ’t werck, bedreef een wonderdaet,
    (545) Ick ydelden een beez’ en quam my te bekleeden
    Met ’t vel van deze vrucht, hy daetelijck bestreeden
    Van de bekoorlijckheyt, en ’t menschenvlees dat hy
    Te riecken quam, quam in den tuyn, en recht op my,
    En pluckten juyst de druyf daer ick was ingekropen,
    (550) En hebbende die nu volkomen uytgezopen,
    Spoog voor een graentjen my terstont uyt zijnen balg,
    Noch ongekauwt en heel, en zoo als uyt een walg,
    En spoog my van die plaets ten minst vijf hondert mijlen.
Cen. Was niet Andronio dien kloeckaert, die bywijlen,
    (555) Oock zonder ladder, op de vest sprong van een stadt?
Pers. My heugt dat ick wel hebb’ die lichtigheyt gehadt.
Cen. Maer hoe ging dat te werck?
Pers.                                             Ick zal het u gaen zeggen.
    ’k Was voor een stadt, omringt met boomen, en geen heggen,
    Hier koos ick eenen uyt, en boog die met ’er vaert,
    (560) Hoe taey dat hy oock was, beneden tot ’er aerdt,
    Daer quam ick hem het top met eene touw te binden,
    Op welckers uyterste ick my terstont liet vinden,
    De koorde snijdende in twee, en met een slag
[p. 20]
    Dreef hy my op de vest, in ’t wit daer ick naer zag.
    (565) Dit kom ick evenwel uyt kortswijl maer te zeggen;
    Want eygen daeden, en bedrijven uyt te leggen,
    Was noyt een helden-werck.
Cen.                                         Gy staet my zeer wel aen,
    Wijl gy geen moeyt’ en vint in vroomheyt te bestaen,
    Maer moeyt’ vint in u werck en vroomheyt te verhalen
    (570) Door dit geswijg komt gy veel meer by my te pralen,
    Als door een bloem van reên, lof stinckt in eygen mont.
    ’k Blijf u verbonden dan, en vind’ gansch ongegront
    Dat gy ons hier veel zegt, wijl die papieren spreken.
    Ick wil van mijnen kant niet vallen in gebreke,
    (575) Maer wil dat u persoon van nu af aen zich zet
    In mijnen dienst, en my alom verzel.
Pers.                                                     Deez’ wet
    Is my zeer aengenaem. ick val weêr voor uw voeten,
    En zeyde naentjens vlugt, maer wil haer gaen begroeten
    Met een Epitetum, het geen wat hooger draeft.
    (580) O werelt-schraegster!’k danck u voor dat gy my gaeft.
Clotilde uyt.
Clot. Een man, die voor Romeyn zich uytgeeft, wil u spreken;
    Hy heeft een bant om ’t hooft en wil niet zijn bekeken,
    Noch zeggen zijnen naem, maer zegt nochtans dat hy
    U nood’lijck spreken moet.
Cen.                                         Gaet en brengt hem by my.
Pers. (585) Zou ’t wel een duyvel zijn, die my hier komt verraden?
Cen. Andronio blijft hier, ten is doch niet geraden
    Dat gy my nu begeeft; want hondert van de mijn
    En kunnen zonder u my niet gedienstigh zijn.
Pers. ’k Wouw dat die hondert hier op voorraedt maer verschenen.
Decius uyt met een bandt om de tronie.
Dec. (590) Mevrouw, ’k val u te voet.
Pers.                                                   Ick gaen voor zeker henen
    Zien ick die hondert niet.
[p. 21]
Cen.                                     Staet op, licht u van d’aerd’.
Dec. Gy wist waerom ick kom zoo gy hier eenig waert.
Pers. Ziet daer den man en wil u niet als eenigh spreken,
    Laet my doch henen gaen: ick kom zoo noo te breken
    (595) De wetten van een wel bedreven hoveling,
    ’k Doen oock heel noo belet, want ’t is een moey’lijck ding.
Cen. Treedt alle buyten.
Pers.                             ’k Zal ter goeder uur heen treden.
Cen. Blijft gy wel op uw hoe, en meer als andre deden.
    Mijn woort dient op gepast, houdt u altijdt gereedt.
Pers. (600) ’k Zal ’t doen.
Cen.                                 Wat is ’t dat u ontstelt? ,, den man is heet
    ,, En brandende, zoo ’t schijnt, van driftigheyt en toren,
    ,, ’k Zie ’t hem ten oogen uyt. en wilt u zoo niet stôren.
Pers. Kan ick my dwingen?
Cen.                                     Wel hy komt misschien om goedt.
Pers. ’k Zal my bedaeren. ,, zy gelooft dat ick verwoedt
    (605) ,, En heet van gramschap ben, daer al dees ongemacken
    ,, ’t Hert van benauwtheyt my doen in mijn hozen zacken.
Persio en Irena binnen.
Cen. Zy zijn al wegh, en nu kunt gy met vryicheyt
    Ontdecken ’t geen u let, en op het herte leyt.
    Uw stem klim in de lugt, doet uwen bant van ’t aenzicht,
    (610) Wat is ’t dat u weerhoudt? gy zijt alleen, de baen licht
    U met haer vryheyt toe, gy ziet my oock alleen.
    Verstout u, ten zy gy de vrees vindt op de been
    Door mijn gezicht.
Dec.                           Gy zegt zeer wel, ’k zagh haer gerezen
    Van zoo als gy my quaemt in het gezicht te wezen.
    (615) Ziet oft ick reden heb, kent gy my?         Hy ontdeckt zich.
Cen.                                                               Voor gewis.
    Zijt gy niet Decius?
Dec.                            Neen.
Cen.                                     Wie oft dit dan is?
Dec. ’k En weet het niet,’k ben zoo vervreemt van ’t eerste wezen
[p. 22]
    Dat ick ’er vast aen dut, ’k was Decius voor dezen
    Toen ick mijn eer bezat, maer met my die begaf
    (620) En weet ick niet wie ’k ben. Cenobia leg af
    Het stael het geen gy draegt; want zoeckt gy my te dooden,
    Zijt zeker dat u niet die sabel is van noode,
    Mijn droefheyt geeft u doch al wapenen genoegh,
    Dees was mijn moorderes zoo lang als ick haer droeg,
    (625) Haer mêly was my wreet, haer wreetheyt mijn verlichten.
    Lijdt ondertusschen eens dat ick my kom te bichten,
    En mijne redens, die de vleugels zijn mijns hert,
    U trecken magh voor ’t oog zoo levend als mijn smert.
    Gy weet Cenobia, dat toen ick quam te proeven
    (630) De kracht van u geweer, toen u geluck op schroeven
    En mijn ter aerde quam, dat geen gebreck van moet
    My boodt de nederlaeg, maer ramp, en tegenspoet,
    Een dwingelandt nochtans, een wreeden, een barbaren,
    Die zonder orden is in ’t Kayzerrijck gevaeren,
    (635) En ’t heyr gekozen heeft, die heeft voor alle man
    Mijn eer zoo uytgemaeckt als timmer wezen kan,
    Hier staet mijn stem verstelt, mijn tonge vast gebonden,
    Hier ben ik zonder reên, en heeft mijn tael geen gronden;
    Den druck brengt my hier om, hy heeft my uytgemaekt
    (640) Met zulcke redenen en woorden, zoo gelaeckt
    Dat het een oorzaeck zal en zeker reden wezen
    Dat ick by ’t wildt gediert gaen leven zal naer dezen,
    Op dat ick voor de Son schuyl loopen magh, ’t en waer
    Hun holen in ’t gezicht my vielen noch te klaer.
    (645) Ick ben zoo uytgemaeckt als oft ick in mijn handen
    Mijn ster en noodtlot had, onaengezien ’t los van den
    Kloot daer Fortuyn op staet, en deze levens bloem,
    Aen wie de jeugdt ontschiet te midden haeren roem,
    Die zelf haer zelf verteert, den worm is van haer knopjen,
    (650) Onaengezien den al die ’t wis en zeker zopjen
    Van dees onzekerheyt besprengt, en dat een bouw
[p. 23]
    Hoe hemelhoogh hy staet daer aen geraecken zou.
    Maer waerom quel ik u,’k ben dat rampzalig voorbeelt,
    Een man noch korts bezielt, maer nu doodt, en veroordeelt.
    (655) Wat loop ik buyten ’t spoor verrukt door mijnen tocht,
    Ick keer tot mijne reên, en dit mijn wreet gedrocht.
    Dien dullen Kaizer dan gestoort door mijn verhaelen
    Van uw verovering, geluck, en zegepraelen,
    Al was het te beknopt, en dat een ruymer reên
    (660) En vol welsprekentheyt hem toe had moeten treên,
    Begon te zeggen dat de liefd my had verwonnen,
    Ten was geen logen oock, ick bleef ’er door geschonnen;
    Maer zoo ’t de liefde was, ’t was nevens liefd’ de kracht,
    En neven ’t schoon den moet die my ten onderbracht.
    (665) Gy hebt met deze twee tot tweemael my verslagen,
    En tweemael my de zeeg benomen en ontdraegen;
    Want had my ’t een alleen tot nadeel rechts geweest,
    ’k En hadde geene schae, noch ongemack gevreest.
    Dien Kaizer dan voor ’t lest komt uwen naem te laeken,
    (670) Wil uwen moet en schoont zoo wel als my uytmaecken,
    En heeft gesworen dat hy over deze zal
    Korts heerschen binnen Room’, hy brouwt u nadeel al,
    En is al op de been, hy ruckt een leger t’zamen
    Zoo machtigen als een daer Room’ quam me te pramen,
    (675) En komt u op het lijf, elck legerbend vertoont
    Zich als een staelen berg, de pluymen zijn de schoont
    En bloemen die hy draeght, d’ontplooyde vendels swaeyen,
    En komen eenen schrick de wereldt toe te draeyen,
    Terwijl hun adelaers de zonne trotsen gaen,
    (680) En vast steroogende in zijne stralen staen.
    Ons bey Cenobia is aen dees zeeg gelegen,
    Gaet ziet Aureliaen, treckt uwen vyandt tegen,
    Die my verslagen heeft zal hem oock licht verslaen.
    Dat ick u dit verbrief, waerschouw, en doe verstaen
[p. 24]
    (685) Is om dat gy hem niet voor koning zoudt verwachten,
    Gaet heerscht weer over Room’, en wilt zoo veel betrachten
    Dat dijnen eerschildt oock dees zeeg verbeelden magh.
    Wat my aengaet, die niet en ben gelijck ick plagh,
    ’k Zal, schoon ick tegen u gae pleyten en krackeelen,
    (690) De helleft van my zelf u evenwel meê deelen,
    Neemt dees verwittiging te danck dan bidd’ ick aen,
    Mijn eer, zoo als uw’ zeeg, doen my vertwijfelt staen.
Cen. Aurelianus komst en kan my niet doen vrezen,
    Maer ick gevoel dat gy dus quaemt gehoont te wezen,
    (695) Dat hy ons vry verschijn met eene legermacht,
    Die in getal zelf met de zonnezierkens lacht,
    Ja met het sant der zee, hy breng hier vuurmachienen,
    En doe ’t Palladium van ons gemeynte dienen,
    Hy leger op ons velt een olifanten schaer,
    (700) Die zoo als bergen staen van menschen zielen swaer,
    Swaer van den schroom en ’t vuur, Room’ mach verlaeten blijven,
    ’k En zal om alle dit geen’ ongenucht bedrijven:
    Maer ’t hoon dat hy u deed’, gevoel ick als het mijn,
    En dat doet mijn gemoet gelijck als razend’ zijn.
    (705) Hem komt alleen dan dat ick u verwon te stooren?
    Lacht hy de luckvrouw uyt, de liefd’ met zijn bekooren?
    Oock eer hy ’t heeft geproeft? wel aen ick ben van zin,
    Ten trots van zijnen trots, te dwingen hem door min,
    Om te verdedigen uw neêrlaeg, en mijn zege,
    (710) En mits ons alle bey is aen dien tocht gelegen,
    Blijf Decius, blijf hier, ’k zal voortgaen op uw trouw,
    En geven u den stock mijns Leger.
Dec.                                                   Ach! hoe! zou
    Ick van mijn vaderlant gaen een verrader wezen?
    Ick mach Aureliaen wel tegen zijn in dezen
    (715) Gelijck van hem gehoont; maer ’k help hem in zijn waen
    Zoo ’k tegen mijn, die nu de zijn’ zijn, quam te staen.
[p. 25]
Cen. Hou op, gaet heen, en denckt dat gy rechts quaemt te keeren
    Uyt eygen zinnigheyt, ’k zal, om u te vereeren
    U hert, en waer ick kan gedurig tegen zijn.
Dec. (720) Ick danck de luckvrouw voor dees zamen troost en pijn.
Cen. Wat voor gerucht is dat?
Dec.                                       Aureliaens trompetten
    Den windt doorbrekende ons redenen beletten.
Cen. Hy zal my daet’lijk zien.
Dec.                                         En ick u niet?
Cen.                                                               O neen,
    Gy komt doch tegen my ten strijdt, en op de been.
Dec. (725) ’t Zijn klachten, maar ick wil u dienen met mijn klachten,
    En blijven hier.
Cen.                     O neen, ick kom u ruymer t’achten,
    ’k Zie tot mijn ongemack u liever in uw’ eer
    Als zonder eer by my, al is mijn hert zeer teer.
    Gaet heen, want in den slag zien wy gewis malkand’ren.
Dec. (730) Zal ick u kennen?
Cen.                             Ja, ’k en zal my niet verand’ren;
    En op dat gy mooght zijn te beter my in ’t oogh,
    Neemt desen bandt met u.
Dec.                                     Hoe kom ick goôn zoo hoog.
    Zou ick hem mogen voor uw’ gunstgaef oock aenvaerden?
Cen. Gy hebt hem, en ik niet, geeft hem zoo goeden waerde
    (735) En naem als gy begeert, ’k geef hem alleen aen dy,
    Op dat hy my van u een zeker teeken zy.
    Ick hoor den Echo van de trommels hen vergrooten,
    ’k Gae om hen by te zijn.             De trommels gaen.
Dec.                                     Ick gaen ’er oock heen stooten.
Cen. Vaer wel. Aureliaen moet door mijn sweert vergaen.
Dec. (740) Lang leef Cenobia, en al die voor haer staen.
Continue
[p. 26]

DERDE DEEL.

Lybio en Irena.

Ire. ZYt doch gerust.
Lyb.                             Hoe als ick zien en kom te mercken
    Dat onzen blinden drift hier quam vergeefs te wercken.
    Abdenatus is doot, en door den dranck, daer hy
    Van nieuws te leven docht, quam hem het sterven by.
    (745) Maer wat win ik hier me? ’t volck dat my zou verkiezen
    Tot Vorst, en opperhooft, doet my de kroon verliezen.
    Al heeft het Room’ op ’t lijf, ten geeft niet tot de daet,
    ’t Aenvaert Cenobia, en zet haer in den staet
    Daer ick in zitten moest, ’t komt haer den stock te geven
    (750) Van het beroemt gebiet, die zy ontfangt daer neven
    Met zulck een aerdigheit, en mannelijcke kloeckt,
    Dat ick het duyzentmael, en meer noch heb vervloeckt.
    Zy heeft alreed’ de macht des vyants kunnen mind’ren,
    Besprongen ’t woedend’ heyr, en zijnen uyttocht hind’ren,
    (755) Zoo dat Aureliaen hem wat vertrocken heeft,
    Om niet te zeggen dat het lot hem tegenstreeft,
    En halveling verwon, verwachtende van Perssen,
    En uyt Egypten oock, volck dat hem zal ververssen:
    Maer zy die hun te slim, en veel te listigh valt,
    (760) En laet hun in geen rust, in geen gewest verstalt;
    Maer zoeckt hun daer zy zijn, en dat om te beletten
    Dat zy hun t’saemen niet en voegen noch en zetten.
    Is ’t zoo met my gestelt, en gaet het zoo met haer,
    Hoe wilt gy dat ick rust? ick ly te veel beswaer,
    (765) Gedoog mijn sterven dan.
Iren.                                       Zy komt by nacht te schrijven
    De daden die zy by den dag komt te bedrijven,
    Is dat oock vrouwenwerck? en noemt dit aerdig boeck,
    Oprecht verhael van ’t geen verrichten kan den doeck.
[p. 27]
    Maer wijl een kloek gemoet hem niet en laet verbluffen
    (770) Van ’t wisselzieck geval, en zal ick oock niet suffen,
    Zoeckt nieuw verradery zijt gy ’er toegezint;
    Want zoo als gy my vont is ’t dat gy my nu vint:
    Ick zal wat gy begeert uytvoeren en bedrijven,
    Cenobia gelijck Abdenatus ontlijven.
Lyb. (775) Ten moet hier zoo niet gaen, ick stae naer mijne wraeck,
    Maer langs een and’re weg, ick wil aen ’t geen ick haeck
    Zelf door Aureliaen.
Cenobia met swerte wapenen en in rouw gekleedt uyt,
lezende in een boeck.
Cen.                              ,, Ik wil aen ’t geen ick haecke,
    ,, Zelf door Aureliaen, dat komt my vreemt te smaeken.
Lyb. Daer komt Cenobia.
Cen.                                ,, Wat lig ick my en quel,
    (780) ,, Kan oock dat volck iet doen? ey Lybio, ’k ben wel
    Verblijdt dat ick u zie.
Lyb.                                 ’k Wacht hier op uw’ gebieden.
Cen. Ick wouw wel weten nu het zeggen van de lieden.
    Wat zeggen zy al van Cenobia?
Lyb.                                               Ben ick
    Die haer histori schrijf? let ick op hun beschick?
Cen. (785) Zoo gy het niet en weet, ick zal het u verhaelen,
    Ick quam al lezende zoo tot u af te daelen:
    ,, Hier mede (zonder dat ick my aen hen verklaer:)
    ,, Geef ick hem eene veeg, en zeg ick mijn bezwaer.
    Met dat Aureliaen zagh Decius verslagen     [zy leest.]
    (790) Quam hy de Roomsche macht ons zeffens toe te jagen,
    Die driemael wierdt omringt, benouwt, en overheert,
    En gansch gebroken is tot driemael weer gekeert,
    Tot dat hy endeling gedwongen was te wijcken,
    Verwachtende vers volck zijn leger tot nieuw dijcken;
    (795) Maer eer ’t gekomen is zal zy hem vinden gaen,
    Op dat zy in zijn bloedt verdrincken al die aen
[p. 28]
    Hem hulpe bieden wil, Egypten zoo als Perssen,
    En datter niet en valt te helpen noch ververssen,
    Dat zy ’er muren zien van lijcken over hoop,
    (800) Een gracht ten boordt toe vol van bloedt dat hy inzoop:
    Men zeydt dat heden zal een slagh gelevert worden;
    Zoo die voltrocken is zal zy hem oock in orden
    Daer naer beschryven gaen.
Lyb.                                         Ick zie zijn end al aen.
Cen. Hoe ziet gy ’t?
Lyb.                         Ick zien u bestormen, en verslaen.
Cen. (805) In deze tijden wierdt zy weduw, en gebeden
    ’t Gebiedt t’aenvaerden, zoo van hooge als lage leden.
    Dit flickerden in ’t oogh van iemandt die het Rijck
    Niet wel bestiert moght zien van vrouw, oft vrouwsgelijck,
    En dit bood oock een oor aen vloeck- en eetverwanten,
    (810) Om op de zijde zich van den Romeyn te planten
    Tot nadeel van dit Rijck: maer dit wordt rechts gezeyt,
    ’k En kan niet dencken dat het is in ’t werck geleydt.
    Maer ’k sweer, zoo het geviel dat my dit wierdt gebrouwen,
    Dat ik gelooven moest, wat zeg ik, waer moest houwen,
    (815) Of ’t inne-beelden dat dees snoodtheyt waer begaen,
    Dat ick hem zeggen zou ’t geen gy nu zult verstaen:
    Dat hy die om verraedt u heden komt te vleyen
    Van u zal vluchten, zoo gy komt uyt ’t werk te scheyen,
    Al komt het yder wel, men haet altijt den man
    (820) Die naer verradery zich zelven voegen kan,
    ’t Is doch onmogelijck door schandige manieren
    Zich zelven met een eer die wettig is te cieren,
    Al reest gy oock al op, want hoe gy hooger zijt
    Hoe dat gy minder kunt ontkomen het verwijt.
    (825) Ick ben u Koningin, en ’k laet u te versmooren
    Met dees mijn handen om ’t betamen niet te stooren,
    Om geen verraêr te zien zoo adelijck vergaen;
[p. 29]
    Maer ’k zie dien dagh noch eens verschijnen, en opstaen,
    Dat eenen beul aen u zal zijne handen steken.
Lyb. (830) Mevrouw...
Cen.                     Zoo dat geviel, zoo zeg ick zou ick spreken.
Lyb.’k En antwoord niet terwijl de zaek my niet en raeckt.
    ’k Was altijdt uwen, en mijn trouw noyt onvolmaeckt.
Cen. Schoon ’t yder zey, zouw ick wel kunnen oock gelooven
    Dat iemand van mijn bloedt zijn glori zoo zou dooven?
    (835) O neen, mijn Lybio, ontstelt u daerom niet,
    ’k Betrouw my zoo op u, dat ick noch zeeg, noch iet
    Kom te verhopen, als om dat ick aen mijn zijde
    Gelijck uw degen voer, en daer meê steets kan strijden.
Persio uyt.
Pers. Geeft my uw voeten.
Cen.                                   ’k Hiet Andronio wellekom.
Pers. (840) ,, Men ziet wel dat ick in den top van eeren klom,
    ,, En dat de kloekheyt komt te schitt’ren uyt mijn oogen.
Cen. Wat is ’er nieuws?
Pers.                           Niet meer dan dat het groot vermogen
    Van Perssen herwaerts komt, en morgen hier geraeckt,
    ’t Is zulcken schrick’lijck heyr dat het een gruwel maekt
    (845) Al waer het zich ontdeckt, ’k en derf het niet afmaelen,
    ,, Ick zou ’er lichtelijck een koortze af behaelen.
Cen. ’t Is immers nu den tijdt dat wy in het gevaer
    Ons moeten wickelen, en lacchen met ’t bezwaer:
    Wel aen soldaten, dit ’s een eerelijcke voorval
    (850) Die maecken kan dat ick met u de wereldt door bral,
    Wy hebben in ’t gezicht het Roomsche leger, gaen
    Wy dat verwinnen, ’t geldt daer naer den Persiaen.
    Laet d’ongeruste stem de winden dan doorbreken
    Van trommel en trompet, en laet den Echo spreken
    (855) Op hun verwerde galm, dat de bezielde tromp
    De herten scherpen gae tot nu toe bot en stomp.
    Het swangere metael moet onzen krijg verkonden,
[p. 30]
    Moet eerstmael met de vrees daer naer met kogels wonden,
    Zoo dat elck element daer over zich ontstelt,
    (860) Dat water, aerd’ en vuur en lucht klaegt van ’t geweldt.
    ’k Zal d’eerste zijn de welck die glori naer zal streven,
    En die u zal de zeeg zelf gaen voor d’oorloog geven.
      De trommels worden geslagen en trompetten gesteken, zy trekken
        al gelijck in, treckende het geweer. Van den anderen kant ver-
        schijnt Aureliaen, Astrea, 1 Capiteyn met Soldaten, Decius heb-
        bende de tronie gedeckt met den bandt van Cenobia.
Astrea. ’k Speur een goed’ uytkomst van dees oorlog, want den godt
    Die dy te helpen komt, bereydt u een goedt lot:
    (865) ’t Orakel heeft gezeydt: Gy zult gaen en verwinnen,
    Niet overwonnen zijn.
Aur.                                 Wel aen ick brand van binnen,
    Rept moedig Room’ uw kracht terwijl Latonaes zoon,
    Apollo zelf u zet de zeeg’ hier nu ten toon.
    Op dit betrouwen komt mijn ingewandt te branden,
    (870) Nu nu Cenobia geraeckt gy in mijn handen.
Hy treckt op met de zijn.
Dec. Cenobia gy zult beproeven nu mijn macht.      Dec. bin.
Roomsche soldaeten van bin. Den Roomschen Kaizer leef.
Cenobias soldaten van binnen. Lang leef die Room’ uytlacht.
      Den slagh wordt gelevert, in den welcken twee reyzen uyt en in-
            gegaen wordt, en naer den welcken Aureliaen en Astrea al
            vluchtende uyt komen.
Astrea. Wat helpt uw dapperheyt, gy hebt den hemel tegen,
    En’t averechts geval op uwen hals gekregen,
    (875) ’t Is nu voor Roomen een bedroefde en quaden dag,
    U volk dat, heel verstrooyt, geen uytkomst meer en zag,
    Liet u alleen, daer gy het lichaem hebt vol wonden.
Aur. Gy en Apollo hebt dit leet ons toegezonden,
    En zijt mijn vyanden; want door uw logentael,
    (880) Wierdt ick gemoedight, en gedreven door het stael.
Astrea. ’k En heb de godtspraeck niet gevat, ’k zie haer besluyten
    Recht eenen and’ren zin als ick verstondt hier buyten,
[p. 31]
    Zy heeft ons ongeluck zoo duydelijck verbeeldt,
    Dat hier een noodtdwang wis moet hebben me gespeelt.
    (885) Heeft zy ons niet gezeyt? Gy zult gaen, en verwinnen
    Niet, overwonnen zijn.
Aur.                                   Ha snoode priesterinne!
    En leugenachtige voorzegster, valsche veeg!
    Gy zult de rampen, die ick hier door u verkreeg,
    My op een’ ander wijs beweenen, zijn de qualen
    (890) Door u bedrijf ontstaen, gy zult haer oock betaelen.
    Sterft schandige! op dat ick in u wreken magh
    Dit speeltjen van Apol, daer hy met smaeck op zagh.
    Bezoeckt eens dees spelonck.     Hy werpt haer in een spelonk.
Astrea.                                        Helaes!
Aur.                                                         Gy zijt begraven,
    Tenzy het wilt gediert zijn honger komt te laven
    (895) Met uwe spieren, en u geef een tweede graf
    In ’t hol van zijnen derm, breeckt gy den zin zoo af
    Die my Apoll’ verklaert? waer ’t dat ik hem niet stelden,
    Dat hy hier vry van is, ick zou zijn godtspraek schelden.
    Maer ’k zie mijn volck dat keert vast weder van de vlucht,
    (900) Ick stel ’er my weêr voor, en wil eens zien wat zucht
    Het ingenomen heeft, of dat het niet met eeren
    Omhelzen wil zijn doot, en van de schande keeren.
    O wonderlijke vrouw! maer spreek van haer met schick,
    Vrouw, aller vrouwen eer; vrouw, aller mannen schrick.
Aureliaen binnen.
Cenobia uyt, dragende haren arm in een bant, over een wondt.
Cen. (905) ’k Quam, buyten yders weet, op dezen berg te raeken,
    En uyt den slag, slechts om mijn wonde te vermaeken,
    Hy zal tot een tooneel verstrecken, daer gy zult
    Uw doot op kunnen zien, prat Roomen, en uw schult.
Astrea van beneden. Helaes! rampzael’ge vrouw!
Cen.                                           Wat kom ick hier t’aenhooren?
    (910) Wat een benaeude stem is ’t die my komt te stooren!
[p. 32]
    En noemt rampzael’ge vrouw.
Astrea.                                         Ach, ach! hoe ongemeen
    Komt het rampzalig lot u nu op ’t hert te treên.
Cen. Wat hoor ick weêr, helaes!
Astr.                                           Door eenen snoô verrader,
    Een Kaizer-dwingelant, een guyt en schelm te gader.
Cen. (915) Die stem zeit my zeer klaer, dat my zeer ongemeen
    Een Kaizer-dwingelant nu zal op ’t herte treên.
Astr. Gy zijt gewont, bebloet.
Cen.                                       ’k Zie dat ick heb een wonde.
Astr. Ellendige trofé des hoogmoet, zinck te gronde.
Cen. Daer hout hem eenig mensch in dit gebergt bedeckt,
    (920) Die buyten twijfel my dees bangigheyt verweckt.
Astr. Helaes! rampzael’ge schoont.
Cen.                                         ’k En kan hier niemant mercken.
    Cenobia wie komt hier tegen u te wercken?
    Als zulcken zege met uw faem uytspelen gaet?
    Is ’t oock bedrogh? ick hou my vast in mijnen staet,
    (925) ’k Zal op mijn oude wijz’ voortgaen, en niemant vrezen,
    Tot dat ick de trofé eens dwingelant zal wezen.
Cenobia binnen, Lybio uyt.
Lyb. ’k Heb my verloren, op dat ick Aureliaen
    Zou kunnen naderen, en samen spreken gaen,
    Dit helpt mijn glori voort.
Astr. wederom van binnen.   Komt vry’lijck voort verrader.
    (930) Kunt gy noch straffer zijn, en u vertoonen quader,
    Zoo doet het daetelijck, het voert u wis in ’t top.
Lyb. Hier klimt (vat ik het wel) voor my een voorspoock op.
Astr. Voor eens maer slechs te zijn een dwing’lant, opgeblazen,
    Hoovaerdig, fier en wreedt.
Lyb.                                       Wat mach ick hier staen razen,
    (935) Ick krijg een nieuwen geest, den hemel moedigt my,
    En wil my wreet doen zijn, dees stem die brengt het by.
    Den trots van deze vrouw komt hem gewis te stooren.
    Dat zy dan onderga, en in haer bloedt versmoore,
[p. 33]
    Ick heb eergierigheyt en dapperheyt genoegh,
    (940) Als ick ’er my alleen in ’t uyterste door voegh.
Lybio bin.
Decius uyt met een vaendel in de handt, voor zijn uytkomst
wort de trommel geslagen.
Dec. ’k Zal thans de zeeg’ aen Room’, en oock de glory geven,
    Al zou ’t Cenobia zoo kosten gaen het leven.
    Dit vendel zal den roem verkondigen die my
    Geboren is, met het t’ontrucken mijn party.
    (945) Het komt mijn eer oock toe. aenvaert hem in dijn afgront,
    Berg dien ick vast doorloop, ’k weet wie dat ick het afwont,
    En my is noodig dat ick weêr ten strijde keer.
Astrea van beneden. ’t Is immers nu genoeg, ô onverwinn’lijck Heer!
    Zet uwen toorn ter neêr, de Faem zal u vergrooten,
    (950) Meer door zachtmoedigheyt als zulcken wreedt verstooten.
Dec. Wat stem is ’t die ick volg? die gy mijn’ ziel verstaet,
    En niet en kent? oock niet en ziet wien zy ontgaet?
    Wie spreekt gy toe?
Astrea.                         U Vorst, u Cesar, Heer van Roomen,
    En wilt voor d’aenspraeck van een droeve vrouw niet schroomen,
    (955) Bedwingt uw fury, komt daer gy my goedt kunt zijn.
Dec. Zy spreekt den Kaizer toe, die hier, naer allen schijn,
    Hem bloot gegeven heeft.
Astrea.                                 Ick kom vergeefs te klaegen,
    Mijn klacht blijft onverhoort, ’k zien in een standt mijn plaegen.
    Heer Kaizer komt gy niet, treckt gy my hier niet uyt?
Dec. (960) Waer zijt gy?
Astrea.                           In dit hol.
Dec.                                               Die gy hier overluyt
    Dus toe te roepen komt, en ben ick niet, maer ’t leven
[p. 34]
    Zal ick al evenwel voor u ten besten geven,
    Om u bevrijdt te zien. kan ick langs deze baen
    U komen by? en wel naer ’t hol zijn binnenst gaen?
Astrea. (965) Komt wat langs dezen kant, den afgrondt zal my lichten,
    Al ben ik blind van ’t bloed dat afloopt mijn gevrichten,
    En lichten door de hoop, zoo veel vermag de geen
    Die ’t leven houden wil.
        Hy treckt haer met den arm, heel gewondt, bestoven, en bebloedt
                in ’t aensicht, van onder op.
Dec.                                   Wat is ’t dat my verscheen?
    O goddelijcke Astre’!
Astrea.                           De wraeckzucht van een Kaizer
    (970) Is my veel herder thans gevallen als een yzer,
    Met wien ick sprekend’ was, om te verlichten ’t leet,
    Maer nu ick door u zie het licht van d’aerd’, zoo weet
    Ick zekerlijck, dat gy my niet en zult beletten
    Mijn onderwerping, en dat ick de lippen zette
    (975) Aen uwe voeten, want d’aerd’, daer zy overgaen,
    Nu mijnen hemel is.
Dec.                             Gy zijt gewondt, kom aen,
    Bezorgt eerst dat gy wordt verbonden en genezen,
    Mijn tent zy u vertreck.
Astrea.                             ’k Wil kennelijck doen wezen
    O Decius! dat gy mijn leven trockt uyt ’t graf.
Dec. (980) Gy zult ’er heel wel zijn, en wijl gy van my af
    En daer verzekert zijt, zal ick belemmert blijven
    In d’onverkregen zeeg’, en mijne stappen dryven
    Daer voor de tweede reys ons leger zal vergaen.
    Op in de wapens.
Astrea.                   ’t Luck moet u te wille staen,
    (985) En zoo begunstigen, ja zoo den ramp verjagen,
    Dat Roomen worden magh door u beleydt ontslagen
    Van eenen dwingelandt, en gy zijn Kaizer wordt.
Astrea gaet, en daer wordt allarm geslagen.
Dec. Zint dat den Kaizer al zijn volck heeft aengeport
[p. 35]
    En wel gemoet herstelt, ben ick met een verrezen.
    (990) Nu zal Aureliaen een vrouw zien meester wezen,
    Een vrouw zoo schoon als kloeck, vergeeft my onderdien
    Cenobia, dat ick u laet mijn tochten zien,
    Terwijl ’t mijn’ eer gebiedt, ick wil uw glory stercken,
    Maer geen lafhertigheyt de wereldt laten mercken.
Aureliaen uyt.
Van binnen. (995) Daer is Aureliaen, vermoort hem.
Aur.                                                                           Hemel help
    Dat d’aerde my verswelg, en zoo mijn rampen stelp,
    Dat ick my levende magh dempen in haer kuylen,
    Daer ik zelf voor my zelf mach vry zijn, en verschuylen.
    Dat eene vrouw haer schoont en kloeckt zoo veel vermagh,
    (1000) Dat zy aen Room’ beneemt al d’eer, en my den dagh!
Dec. ,, Goôn! dat ’s Aureliaen.
Aur.                                           Gy dien ick kom te kennen
    Aen d’ad’laers die gy voert, die afgeschildert bennen
    In ’t vlack van uwen schildt, die wy steroogen zien
    In ’t licht het geen ons godt Apollo komt te biên,
    (1005) Aen d’ad’laers die hun vlucht wel voor een tijdt wat strijcken,
    Maer noyt van hunnen aerdt noch oude driften wijken,
    Gy wordt van my verzocht, manhaftigen soldaet,
    Dat gy dogh Roomen houd door mijn persoon in staet.
    Ick ben Aureliaen uw Kaizer die zich zelven
    (1010) Nu vast t’ontvluchten komt, en zoekt een graf te delven,
    Geeft my het leven doch dat in uw handen staet,
    Wijl ick verwonnen ben, en yder my verlaet.
Dec. Wat is het dat gy komt mijn kloeckheyt af te smeeken,
    Daer gy ons moet alleen uw kennisse toe steeken,
    (1015) Om met ons sterven u te vryden, zoo den man
    Die eerlijck ’t leven laet, vergaen, oft sterven kan.
    Verzekert uw persoon, wilt op mijn woorden letten,
    En over deze brug terstondt de stappen zetten,
[p. 36]
    Dees scheydt ons heyr van een, en brengt u in uw tent,
    (1020) ’t Is den Eufrates die daer onder henen rent.
    ’k Sweer onderling dat ick u daer in zal behoeden,
    Zoo lang het leger zal van uwen vyandt woeden,
    En dat ick leven blijf, de leste druppel bloedt
    Zal my ontloopen zijn, eer dat ick wijck een voet.
Aur. (1025) Gy zijt beleeft en goedt, wilt dezen stock aenvaerden,
    ’k Geef u, door hem, mijn woordt, van u in eene waerde
    Met my te stellen in mijn goedt en Kaizerrijck;
    Want gy zijt my zoo lief als Decius gruwelijck,
    Als Decius, daer ick dit hoon alleen om voele,
    (1030) Quam ick hem doch te zien in ’t leet daer ick in woele,
    In deze zeeg’ die hier een vrouw op my behaelt,
    Zijt zeker dat ick my zag in de doodt gedaelt.
Dec. Wie dat ick ben, zal ick naer dezen u wel zeggen.
Aur. Terwijl gy ’t leven my gewis komt toe te leggen,
    (1035) Is ’t my al even veel wie dat gy zijt, als gy
    Maer Decius niet zijt, want dezen moet van my;
    En met u, wie gy zijt, wil ick mijn kroon verdeylen.
Hy gaet alleen binnen.     Cenobia en Soldaten uyt.
I Sold. Dees brug geeft ons een weg.
Cen.                                               Nu meyn ick recht te zeylen,
    ’k Wil hem vermoorden, en verrassen in zijn tent.
Dec. (1040) Dat kon geschieden zoo ick hier niet waer ontrent,
    En zoo ick niet en moest den toegang hier beletten.
2 Sol. Wil tegen dees uw macht een man alleen zich zetten?
Cen. ’t Is zeker, dat gy geen gevaer noch onheyl vreest,
    Oft dat gy ’t leven haet.
Dec.                                   Neen, d’eer komt in mijn geest
    (1045) Zulck eenen brandt te voên, en zoo een vlam t’ontsteken
    Dat yder strael daer van ick voor een blixem reken.
Cen. Al waert gy Iupiter, en dat u dezen bergh
    Verstrekten tot een schildt, noch vielt gy my een dwerg,
    En ik zou hier voorby. ,, maer zoet, loop niet zoo henen
    (1050) ,, Mijn al te driftigh hert, ’k zie Decius verschenen,
[p. 37]
    ,, Oft wel den bandt daer hy de troni meê bedeckt,
    ,, Bedrieght my het gezicht.
Dec.                                       ,, Hoe word ick hier verweckt!
    ,, Dit is Cenobia, ach hemel dat uw sterren
    ,, My door de liefd’ en eer gedurig doen verwerren!
Cen. (1055) Vertreckt u Marcius met al het legervolck,
    ’k Wil hier de zeeg’ alleen bekomen door mijn dolck,
    En winnen deze brug.
I Sold.                             Wacht...
Cen.                                             Daer en valt geen wachten.
2 Sold. Wy gaen op zijd’.
Cen.                               Is ’t oock een spel van mijn gedachten?
    Zijt gy het Decius?
Dec.                           Ick ben ’t Cenobia,
    (1060) Verblijdt dat ick u zie zoo dicht by my, en na,
    Te meer om dat gy my kunt waerd’ en eere geven.
Cen. En ick verbly my dat ick u te zien kom, even
    Daer gy my zonder schroom de zege geven kont,
    En dat alleen’lijck met te laeten eenen stondt
    (1065) Dees hoofdtbrug onbewaert, ik kom vast naer te volgen
    Aureliaen geheel vol tooren, en verbolgen.
    ’k Wil hem vermoorden, oft zelf vangen in zijn tent,
    Geen mensch belet my hier den ingang, noch mijn endt,
    Als gy, en komt zich dees gelegentheyt te bieden,
    (1070) Zoo laet my henen gaen; want ’t geen hier zal geschieden
    Zal ons t’zaem brengen in een haven, en behoudt,
    U in uw eer, my in de glori, hem in flouwt;
    En daer meê komt gy, wat gy voor hadt, te bekomen.
Dec. ’k Heb u altijdt gezien liefhebster van den vromen,
    (1075) En dit ’s de reden oock dat ick u door mijn reên,
    Van hier hoop’ doen te gaen, en evenwel te vreên.
    Aureliaen quam lijf en leven te betrouwen
    Nu flus aen mijn persoon, oock zonder my t’aenschouwen,
    Oock zonder dat ick hem bekent was, op dees trouw
[p. 38]
    (1080) Gaf ick hem oock mijn woordt, ’t is reên dan dat ick ’t houw.
    ’k Beloofden deze brug ’t onveylig af te weeren,
    Zoo lang tot dat u volck my ’t leven deed’ ontbeeren,
    Merckt nu eens of ick niet verbonden ben hier aen,
    En is het reên, wie kan de reên als gy verstaen?
    (1085) Keert dan terug, gy ziet Aureliaen verwonnen,
    En hebt de zeeg’ al wegh, ’t geen ick hier heb begonnen
    Laet dat oock henen gaen, lijdt dat ick hem verweer
    Wijl gy my tegen zijt, het geen ick doch begeer
    Zal ons t’zaem brengen in een wis behoudt, en haven,
    (1090) U in uw eer, my in de glori, hem uyt slaven,
    En gy verkrijgt uw wensch, en wert ’er door befaemt.
Cen. Zijt gy niet dezen man die flus my hebt genaemt,
    De eenige die ’t hoon, by u geleên, kost wreken,
    ’t Hoon dat Aureliaen u korts heeft toegesteken?
    (1095) Is ’t dat mijn eer u nu de wraeck in handen geeft,
    Is het niet redelijck dat gy u toont beleeft?
    En helpt haer die u holp?
Dec.                                     Ick help u, maer de driften
    En laeten u de bloem mijns zeggen niet uyt ziften,
    Treckt d’eer eens die gy lieft, en ’t woordt dat ick hem gaf,
    (1100) Te zamen u voor ’t oog, en oft ick kan daer af?
Cen. Gy blijft halssterrig, ick verlies terwijl de zege,
    Waer toe hier lang getwist? wijck.               Zy dringt aen.
Dec.                                                   En staet my niet tegen
    Cenobia, oft houdt dat ick u zoo versmoor,
    Al zijt gy oock een vrouw, ick mag ’er vry meê door
    (1105) Als het op d’eer aenkomt. ick kom u zelf te raden
    Wijl gy zoo hevig blijft, en ’k bid dat uw genade
    Zich in mijn plaets eens stell’, ’k zal doen dat gy zoudt doen.
Cen. Wijl gy my zoo besweert, zoo moet ik prijzen ’t groen
    Van uw’ versproken trouw, zoo ik my quam te mercken
    (1110) In zoo een staet als gy, ’k en zou niet anders wercken,
[p. 39]
    Maer zou deez’ brug zien te beschermen tot de doot.
Dec. Zoo diergelijcken ernst nu bracht een’ vrient in noot?
Cen. Noyt is men aen een’ vrient gelijck aen d’eer verbonden.
Dec. En zoo het waer een vrouw daer ’k zin hadd’ in gevonden?
    (1115) Die ’k in mijn’ ziel aenbadt?
Cen.                                                     Ick zou gewillig haer
    Verliezen, ja om d’eer haer stellen in gevaer.
    Maer hoe zijt gy zoo stout, dat gy hier komt te zeggen
    Dat gy ons liefde draeght?
Dec.                                       Gy komt dit uyt te leggen
    In een’ verkeerden zin, ’k en heb ’t op u doch niet.
Cen. (1120) Ick keer dan wederom tot daer ick het flus liet;
    ’t Is noodig dat gy komt deez’ brugge te bewaeren,
    Of sterft in haer bescherm.
Dec.                                       Komt gy zoo uyt te vaeren,
    En hebt gy zoo veel moet daer gy maer zijt een vrouw,
    Wat zal ick doen in dees uytvoering?
Cen.                                                      Niet te gouw,
    (1125) U eygen reên leert u, ’k wou dat gy u woudt stellen
    In mijne plaets, zoo door dien voorval quam te hellen
    De grootste zeeg’ naer my, en dat mijn grootste vrient
    Wou stutten mijn geluck, en niet en deed’ als ’t dient,
    Wat zoudt gy doen?
Dec.                           Ick zou hem daetelijck vermooren,
    (1130) Al was hy als mijn’ ziel.
Cen.                                 Quaemt gy hier door te stooren
    Een leven dat gy acht?
Dec.                                 Geen achting en zou my
    Weêrhouden van dees daet.
Cen..                                       En quam ’er dit nu by,
    Dat het een man was die ’k ten uyterste beminde.
Dec. O Hemel! zoudt gy zijn zoodanigen gezinde?
    (1135) Zoudt gy my lieven, ick zou keeren, en om dy
    Verliezen zeeg’ en slagh.
[p. 40]
Cen.                                   ’k En hebb’ het niet op my.
Dec. Ick gaen weêr daer ick ’t liet, wilt my den doodtsteeck geven,
    Ick zal met vrolijckheyt verlaten ziel en leven,
    Wanneer ick uwen lof kan koopen met mijn doot.
Cen. (1140) Op dat gy niet en raeckt aen zulcken glory, stoot
    Ick zulcken opzet weg, mijn eerzucht wil niet lijden
    Dat een Romeyn, die op de wiecken komt te rijden
    Van d’overvlugge Faem, zoo droef en treurig leeft,
    En dat het leven hem zoo heerelijck begeeft,
    (1145) ’k Verlies om u de zeeg’.
Dec.                                               Laet gy u die ontrooven,
    Zoo mach ick met goê reên vast houden, en gelooven
    Dat gy my liefde draegt, wijl gy dien raedt aenvaert.
Cen. Wat geeft u dat geloof, vind’ ick het zonder waerdt.
Langs verscheyde kanten binnen.
Continue

VIERDE DEEL.

Aureliaen met soldaten uyt.

Aur. ALmogende Jupijn! kunt gy het al bestieren,
    (1150) En hebt gy in uw’ handt ’t geval van mensch en dieren,
    Hoe kunt gy lijden dat een’ pratte vrouw aen Room’
    Zoo grooten schande doet, en aendoen kan een toom?
    Al ’t geen men van u zeydt is razery, zijn grillen,
    Wijl zulcken schepsel kan den loop uws wercken stillen.
    (1155) Gy Mars die onder ’t stael den godt zijt van’t gevecht,
    Gedurig in het bloedt, of met, of tegen recht,
    Hoe komt dat u een vrouw den nek kan onderdrucken?
    En Roomen den laurier benemen, en ontrucken?
    Uw’ godtheyt is hier uyt, terwijl u wezen lieght,
    (1160) En met geveynsden schijn de werelt rechts bedrieght.
    Waer komt het van, dat Room’ zich van een’ vrouw laet pletten?
[p. 41]
    Mijn’ kloeckheyt wederstaet, en driften kan beletten?
    In roock verdwijnen doet mijn opzet, en geweldt?
    En my den pratten voet op neck en schouders stelt?
    (1165) Een die ick in triumph en zege dacht te voeren,
    Te dempen d’eerzucht, en aen mijn’ karos te snoeren,
    Een die ick geven wou, wat zeg ick geven, daer
    Room’ niet te geven heeft, en sleept de boeyen naer.
I Soldaet uyt
    Cenobia heeft een soldaet tot u gezonden.
Aur. (1170) ’k Swijg, en wil voorder niet van mijn’ ellend’ verkonden,
    ’k Moet d’uytersten die ’k ly, en daer ick inne-steeck
    Verswijgen; dat hy my vry nader kom, en spreeck.
Lybio uyt.     Laet toe, geduchte Vorst! dat ick uw’ voeten kusse.
Aur. Wat wilt gy?
Lyb.         ’k Wou door u het vuur mijns wraeck wel blussen,
    (1175) ’k Ben Lybio, den neef van vrouw Cenobia,
    Die my tot Koningin geworden is, zoo dra
    Zy tradt in huw’lijck met Abdenatus, den broeder
    Van mijn heer vader, het recht troetelkint zijns moeder,
    Zoo dat ick van dit Rijck was een’gen erfgenaem.
    (1180) Maer oom Abdenatus, die nimmer aengenaem
    Is aen zijn bloet geweest, heeft my mijn’ erf ontrocken,
    En buyten recht gestelt, gezint op my te wrocken,
    Oock naer zijn’ doot, het graeuw, op my gebeten, heeft
    Dees kroon Cenobia op ’t hooft gestelt, en leeft
    (1185) Met my zoo tegen reên, dat ick hebb’ voorgenomen
    Oock door lafhertigheyt tot mijne wraeck te komen;
    ’k Wil dan Cenobia u lev’ren in de handt,
    En maecken u een Heer van ’t Palmerynsche landt.
Aur. Zout gy my leveren dit Rijck? dit Palmerienen?
    (1190) En vrouw Cenobia?
Lyb.                                       Hier meê wil ick u dienen.
Aur. Wat staen ick lang en dut? lijdt dat ick u om-arm,
    Ick sweer u by den godt van krijg, bloedt, en alarm,
[p. 42]
    By Febus, Jupiter, en al ’t gezagh van boven,
    By wat geschapen of te zamen is gestoven,
    (1195) Zoo gy my, Lybio, zoo grooten dienaer zijt,
    Dat ick u stellen zal zoo hoogh in korten tijdt
    Als mijn persoon oyt was, met my zal evenaren,
    En bovendien mijn’ kroon u zetten op de hairen.
Lyb. ,, Dit was ’t dat my de stem hier voor heeft toegezeyt.
Aur. (1200) Maer hoe zult gy dit doen?
Lyb.                                                     Dit werck is al beleyt,
    ’k Weet doch ’t getal van al de posten, en kan komen
    (Oock zonder van de vrees te worden ingenomen)
    Tot aen den voet haers tent, zoo gy my maer en geeft
    Een hondert mannen, want die vrouw nu zorg’loos leeft,
    (1205) En komt de zeeg’ die zy bekomen heeft, te schrijven,
    Kan ick maer aen haer tent by ’t duyster, en bedrijven
    By blinde stilt’ mijn doen, zoo is het zeker, dat
    Zy d’onz’ is, eer haer volck daer van de wete vat.
Aur. Wel dat de redenen my geen belet en geven
    (1210) Van dit of dat bedrog, ’k wil naer den regel leven
    Van ’t drayende geluck, u hondert mannen doen,
    Die Mavors in zijn school wel sneeg quam op te voên,
    En tot een teecken dat ick u wil danckbaer blijven,
    Zoo geef ick u dien ring, die ’t ampt quam te bedrijven,
    (1215) Aen dezen vinger, van een ster, ’t is koninglijck
    Het geen ick u vereer, doch een geringe blijck
    Van mijn genegentheyt, en dat noch zal geschieden,
    Wijl ick u voeren wil in ’t top voor al de lieden.
Lyb. ’k Zie dat my deze daedt een hoog geluck bereydt,
    (1220) Dit is oock ’t geen dat my de stem heeft toegezeyt,
    Vaer voort Fortuyn, en wilt hier vlag noch zeylen strijcken,
    Maer maeckt dat ick het al korts over ’t hoofdt mach kijcken.
alle binnen.


[p. 43]

Cenobia. Irena. Clotilde, en Persio uyt.
Cen. MEn laet my wat alleen.
Clot.                                           Wat is het dat u quelt?
Cen. ’t Is een verborgen quael die my de ziel ontstelt,
    (1225) Een vrees verflauwt mijn hert, een zucht komt my te krencken,
    En doet gedurig my op het voorleden dencken.
    Gy weet dat in ’t begin van dezen krijg mijn paerdt
    Den geest gaf onder my, nu vind ick my beswaert
    Door eenen nieuwen anxt, die stem, die korts geleden
    (1230) My tusschen klip en rots quam in het oor getreden,
    Heeft my verzekert dat ick heden wezen zou,
    Door een verrader en een dwingelandt vol rouw,
    Gewickelt in den ramp, en dat dees vloeckverwanten
    My zouden op het hert en hoofdt de voeten planten.
    (1235) Mijn tent viel boven dien nu korteling te hoop:
    En, schoon ick niet en hang aen dien gemeynen loop
    Van voorspoock, wich’lery, en ander vizevazen,
    Daer is al evenwel iet dat my kan verbazen,
    Iet dat ick niet en vat noch wel uytleggen kan.
    (1240) De smerten diemen kan verhaelen, en zijn van
    De grootste smerten niet.
Pers.                                   Vermaeckt u, en wilt dencken
    Dat gy onwinn’lijck zijt, dat niemandt u kan krencken,
    Dat gy u vaderlandt in vryheyt hebt gestelt,
    En dat de Faem alom u dapperheyt vertelt.
Irena, Clotilde binnen.
Cen. (1245) Vertreckt u yd’le vrees, wilt my niet meer verzellen,
    Ick wil u schrijvende dees oorlog gaen vertellen.
                                Daer wordt een tafel gestelt met schrijftuyg daer op.
Pers. De tafel is gestelt.
Cen.                               Om niet te lijden dat
    Den tijdt mijn eer verslind’, vermits hy nimmer zat
    Van zulcken aes en is, vat ick ’t papier ter handen,
[p. 44]
    (1250) Ick wil, het geen ick deed’, hem rucken uyt de tanden,
    Hy doe wat hem bevalt, ’t stael is mijn pen by daeg,
    De pen mijn stael by nacht, zijn honger tot een plaeg.
    Die daegs gevochten heeft die kan by nachten schryven,
    Het een en ’t ander door de zelve handt bedryven,
    (1255) Ick vang dan aen, laet zien, hoe heet nu oock mijn boek?
Sy leest.
    Oprecht verhael van ’t geen verrichten kan den doeck.   Sy schrijft.
    In dezen tijdt moest zich Aureliaen vertrecken,
    Egypten tot zijn hulp, en Persen oock verwecken,
    Toen was ’t dat Lybio... Wat ’s dit? ick schrijf met bloedt,
    (1260) Mijn wonde berst weêr op, en geeft een roode vloedt,
    Die tafel en papier besmet, en komt te verven,
    O vloeyenden robijn! ô voorspook van mijn sterven!
    Hoe dringt gy zoo herdt aen? wie oft my daer ontstelt?
                Den geest van Abdenatus vertoont hem, en verdwijnt wederom.
    Abdenatus! hoe komt dat gy my doodt verzelt?
    (1265) Wat wilt gy waerde man? vertoef, gaet zoo niet henen,
    En straft niet... maer hy is my al uyt ’t oog verdwenen
    Gelijck een dunne roock die op een windt verschiet.
    Helaes! ick word zoo bang, en helpt men my hier niet?
Zy wordt flaeuw. Lybio met een Capiteyn, en Soldaten uyt.
Lyb. Dit is haer tent, daer zy zoo zorg’loos komt te leven,
    (1270) Dat zy, in d’armen van den slaep, de doodt, en ’t leven
    In eenen tijdt geniet; men stap al binnen voort,
    En dat elck een de vrees, die hem benouwt, versmoort.
Capit. Vermoort haer, biedt zy weer.
Lyb.                                               Verbindt haer mondt en oogen.
Cen. Hoe was ick daer verruckt, vertwijfelt, en bedrogen.
    (1275) Maer wat is dit?                                 Sy randen haer aen.
Lyb.                                 ’t Is hy die zoo bekomt zijn wraeck.
Cen. Verraet.
Lyb.             U roepen is hier gansch een ydel zaeck,
    Terwijl uw’ lijfwacht is alreed’ om hals gekomen.
Cen. Verraet.   Lyb. Dat woort verraet dient by ons all’ hernomen,
[p. 45]
    Om niet verdacht te zijn.
Cen.                                   Verraet.
Al t’samen.                                     Verraet, verraet.
Lyb. (1280) Den hemel zy mijn hulp, en voorder ’t end’ mijns daet.
Irena uyt.
    ’k Kom tusschen het gespoock van geest en nachtgedrochten
    Tot u mijn Lybio, van hoop en angst bevochten.
    Het stuck is uytgevoert, het leger liet haer gaen,
    Met hy het woort verraet uyt hun quam te verstaen,
    (1285) Dat niet te komen scheen als van ons krijgsgezellen.
Lyb. Komt laet Aureliaen ons nu verheven stellen,
    En geven onzen loon, die my op voordeel gaf
    Dit koninglijck juweel, dien ring, die ’k van nu af
    Aen uwen vinger steek, hy voert den Roomschen arent,
    (1290) Die gy zoo wel als ick in dezen voorval na-rent.
Iren. Wel gaen wy voort, terwijl gy tot u opzet quaemt.
Lyb. Waer komt den man niet door die vry is van de schaemt.
binnen.
Aureliaen uyt.
    Op het gebiedt der Zonn’ zien ick den daeg’raet rijzen
    Met eenen tranen-vloet, en vrouw Aurora spijzen
    (1295) Met eenen zoeten lach, al ’t geen ’er leven heeft,
    ’t Schijnt dat de droefheydt noyt als by de vreugt en leeft.
    Mijn eer lacht als Auroor, Cenobia geeft tranen
    Gelijck den dageraet, om dat zy haer ziet banen
    Tot droefheyt eenen wegh, en dat door mijn geluck
    (1300) Haer overkomen is het uyterst’ van den druck.
    Ick hoor den Echo my alreed’ de zeeg’ verkonden,
    En zeggen dat ick hebb’ al mijnen wensch gevonden.
                            De trommel wort geslagen, en trompet gesteken.
    ’k Hoor uyt de trommelen de klinckende trompet,
    Dat ick Cenobia gekregen hebb’ in ’t net.
            Cenobia hebbende oogen en handen verbonden met de soldaten
                    uyt, haer wort daetelijck het gezicht vry gegeven, en zy
                    werpt haer op haere knien voor Aureliaen.
[p. 46]
    (1305) En daer meê zien ick haer die tusschen d’ongelucken
    Mijn voeten kussen komt, en dweeg komt nederbucken,
    Dat nu mijn liefde sterf, en hoop aen ’t groeyen raeck,
    Terwijl mijn liefd’ verzoekt bermhertigheyt, eer, wraek.
    Sterft lust, en laet ons vry, mijn faem moet altijdt leven,
    (1310) Het medelijden dat gy ons hebt voorgeschreven,
    Brengt zijne wreetheyt meê, en zellef tegen my,
    Rijst dan mijn eer, rijst op, en liefde stae op zy.
Cen. Uw naem, ô Cesar! moet het aen den tijdt verduren,
    En leef zoo lang als wy of steden zien of muren,
   (1315) Leef in dees zeeg’ de welck beschreven dient met bloet,
    En van den tijdt geviert, schoon hy’er tegen woet.
    Let doch op mijn verdriet, let op de stem mijns lippen,
    En klacht van mijn gezicht, zy komt my vast t’ ontslippen,
    Met all’ de teeckens van ootmoedigheyt, en denck
    (1320) Niet dat ick u verschijn, als een die op een’ wenck
    Een leger ziet gereet, als een’ die prat en moedig
    Niet voor en heeft als zeeg’, niet naer en rent als ’t bloedig,
    O neen, ’k val u te voet, gelijck een die het hert
    Misschien vol liefde draeght, en voor gewis vol smert.
    (1325) Ick wil, gewaerschouwt, u bewijzen dat de gene
    Die u verwonnen heeft, wel haeren drift kan spenen,
    En oock verwonnen zijn, zy is aen uwen voet
    De welck het handtgeklap, het welck u vast ontmoet,
    Voor haeren dacht te zien, en dat om u te leeren,
    (1330) De zekerheyt van het gevals onzeker keeren;
    Want het niet uyt en recht als dat het alle daegh
    Een treurspel vaerdig maeckt, den hoogen brengt tot ’t laeg.
    Zy die op vlercken plag van het gerucht te sweven
    Gedurig zegerijck, beroemt door al haer leven,
    (1335) Die Pallas godtheyt dorst trotseeren in bedrijf,
    En op haer voeten stont als ’t mannelijckste wijf,
    Vint haeren moet verswackt, en hoverdy gelegen,
[p. 47]
    En komt met haeren mont vast uw’ voetstappen tegen.
    ’k En vraeg na ’t leven niet, ick vrees alleenelijck
    (1340) (Wijl gy u nu bevint zoo roem, en zegerijck)
    Dat gy het leven my zult schencken en bewaeren,
    ’t Welck, komt het te geschiên, my meerder leet zal baeren,
    Als ick geleden heb, ick heb ’t geluck geproeft,
    En weet hoe lang het duert eer het den mensch bedroeft.
    (1345) ’k En vrees dan niet als dit, en vraeg niet als de vryheyt
    Mijns lieve vaderlant, dat ’t leven vry van my scheyt,
    Uw wraeck tot koelinge, en is ’t dat ick alleen
    My tegen den Romeyn gestelt hebb’ op de been,
    Hebb’ ick alleen den trots van uw manhafte daden
    (1350) Het cierelijck ontruckt, bezoedelt, en beladen,
    Dat ick alleenelijck de straf daer voor geniet,
    En dat de wraeck op my, en niemant anders ziet.
    Wilt u, gelijck een heldt, en zonder opspraeck wreken,
    My stellen op den kop die voeten die noyt weken,
    (1355) Voert my met u naer Room’ gevangen, en verplet
    Mijn fierheyt, in een koets van gout, naer d’oude wet.
    Wat ’s dit, laet gy my staen? wilt gy my niet bekijcken?
Hy keert zich met den rug naer Cenobia.
    Zoo moet den wederklanck mijn klacht alom doen blijcken,
    Zoo moet den wint mijn stem, en droefheyt nemen aen,
    (1360) Zoo moet den hemel my, en al ’t gesternt verstaen,
    Zoo moet ick zee, aerd’, lucht, gezucht, schrick, klachten geven,
    En uwe wrevelheyt de werelt door doen leven.
Aur. Dien ootmoet komt al iet te winnen op mijn hert,
    Ick voel, en lijd’ al wat met haer, en van haer smert,
    (1365) De tong kan eenigsins haer weeren met de lippen,
    En d’oogen kunnen door de schelen ’t leet ontslippen,
    Maer het gehoor, dat bloot en altijdt open staet,
    (Terwijl ’t geen wapens heeft) bevint hem zonder raet.
[p. 48]
    Hy die hem van de vrouw en haer beleyt wil wachten,
    (1370) En moet zijn ooren voor geen kleyn verraders achten,
    ’t Vergif het geen van daer te raecken komt het hert,
    Als het aen ’t wercken komt, en is niet zonder smert.
    Hy die stantvastig zou, en als een dooven blijven,
    Die een bezochte vrouw zoo iet komt in te lijven,
    (1375) En die het smaeckelijck fenijn niet proeven zou,
    Dat uyt een klacht ontstaet, is zeker wel wat rouw,
    Is onvolmaeckt van ziel, is dwaes, en zonder reden,
    Is eenen mensch geen mensch, vervreemt van goede zeden,
    Alwaer een vrouwen naem alleen’lijck wort genoemt,
    (1380) Vint zich een moedig man als tusschen het gebloemt.
    Maer wat is dat? zijt gy Aureliaen dien grooten?
    De welck gesworen heeft de wellust te verstooten?
    Zijt gy dien dapperen, die swoert dat gy de min
    ’t Gestel ontstellen zout? en krijgt gy dezen zin?
    (1385) Gelijck ick my bevind’ kom ick my zelf te vrêzen.
    Maer hoe zout gy verlieft door eene reden wezen?
    Is ’t dat Cenobia zoo schoon is, en zoo gy
    Door uwe moedigheyt haer schoonheyt rent voorby,
    Hoe kunt gy vrezen? en dees arme grillen achten?
    (1390) Daer gy, voor dit geval, zoo smadelijck meêlachten?
    Bezorgt ten minsten dat u mannelijck beleyt
    Van zulcke krachten zy als haere schoonigheyt.
    Ick zie de liefd’ te gront, en plotseling verstijven.
    Zouw iemant iet op my meer als ick zelf bedrijven?
    (1395) Neen neen, den ganschen brand daer liefd’ meed’ ommegaet,
    En brengt my tot geen liefd’ wanneer ik ’t oordeel quaet.
    Hier meê komt mijn triumf gelijck een Sonn’ te rijzen,
    Die haren trots vertrat, en moet haer schoont niet prijzen.
    Cenobia, ’k hebb’ met my zelven derenis,
    (1400) Ick keer tot mijn gemoet, en weet wat ’t besten is.
    Lijdt, schreyt, zucht, ende weent, komt alles te gevoelen,
[p. 49]
    ’t En is nu geenen tijdt om met de maen te doelen
    Naer eenen zilv’ren glans, uw kans is heengegaen,
    Dit heeft de dapperheyt, en geen Fortuyn gedaen
                                    Irena en Lybio uyt.
Irena. (1405) Gaet treedt hem toe, en spreeckt.
Lyb.                                 ’k Quam immers uyt te wercken
    Dat zoo dijn’ glori komt en vollen roem te stercken,
    Ick heb uw hoop voltoyt, mijn woort te deeg volbracht,
    Betoon ons nu het uw.
Aur.                                 Het wort met reên verwacht,
    Ick zal ’t betoonen, en voor al de werelt houwen;
    (1410) Mijn trouw begeert het doch, en d’ontrouw wil ick schouwen.
    ’k Beloofden u persoon met mijn persoon gelijck
    Te maeken, en daer van wil ick u geven blijck.
    Wel aen, gy ziet deez’ kroon, die stel ick op uw hairen.
Irena. O wel bezalight lot!
Aur.                                 Maer met dit mijn verklaeren,
    (1415) En met het geen ick doe, bestraf ick het verraet,
    En geef ick zijnen loon aen de beroemde daet,
    Met dees zult gy hem van dien bergh, die zijne toppen
    Tot in den hemel schiet, in genen afgront schoppen,
    Ick hebb’ u doch belooft dat ick u stellen zou
    (1420) Ten hoogsten top van d’aerd’, ziet hoe’k mijn woorden houw.
Lyb. O hemel! door ’t gewelt het geen hy komt te plegen,
    Hebb’ ick voorzeker wel mijn rechten loon gekregen.
                            De soldaten met Lybio binnen.
Aur. Hier mede maeck ick my van duyzent angsten vry,
    Die aen zijn eygen bloedt doch pleegt verradery,
    (1425) Zou lichter zulcks aen my, oft aen de mijn’ besteken.
Iren. ,, Zy zijn alreede met mijn minnaer doorgestreken,
    ,, En staen misschien op ’t punt van hem te ploffen neêr;
    ,, Maer in dien ring vind’ ik noch troost, en zijn verweer,
    ,, Ick zal hem helpen, en verlossen gaen met dezen,
[p. 50]
    (1430) ,, Verkondigende dat Aureliaan belezen
    ,, Door zijne diensten is, dat hy hem door dien ring
    ,, Zijn gunst, en ’t leven geeft.                       Irena binnen.
Aur.                                             ’k Weet dat ick my misging
    Zoo ick hem vry liet gaen, terwijl zy noyt en slapen
    Die voor een scepter zijn, of voor een troon geschapen,
    (1435) Zy willen, hoe het gaet, het meesterschap alleen,
    En brengen lichtelijck veel quelling op de been,
    Die hier noch ovrig zijn zal ick naer Roomen voeren,
    En in mijn zegeprael aen mijn’ karosse snoeren.
    Blijft gy Cenobia steets in voorzichtigheyt;
    (1440) Want dit ’s des werelts loop.
Cen.                                                   Ick pas op haer beleyt,
    En hebb’ van over lang my weten zoo te voegen.
    Zy die haer doch gezet kon houden in ’t genoegen,
    En ’t vleyen van ’t geluck, heeft zeker al geleert,
    Hoe zy haer houden moet wanneer de kanse keert.
Alle binnen.

Continue

VYFDE DEEL.

Astrea. Decius.

Dec. (1445) TErwijl het voorrecht van u sterven is gebroken
    Mijn goddelijcke Astré, en dat gy ongewroken,
    Noch voor den mensch verschijnt, zoo leeft bidd’ ick voor my.
    Het houd u al voor doot, bouwt op dien voorval vry:
    Gy komt juyst binnen Room’ het treurigst’ spel aenschouwen,
    (1450) Dat immer de Fortuyn dit ront quam voor te houwen.
    Nu doet Aureliaen zijn intreê in de stadt,
    (Is ’t moog’lijck dat ick ’t zeg, en niet de doodt en vat?)
    In eene zegekoets, de welck, in plaets van dieren,
    Den redelijcken mensch zal trecken, en bestieren.
    (1455) In ’t hooft van dees karos zal hy gelijck een ster
[p. 51]
    Dit ront beschijnen, en toeflickeren van ver,
    Cenobia, (maer ach! zal ick het konnen zeggen?)
    Cenobia zal daer voor zijne voeten leggen,
    Heel rijckelijck geciert, op wien den glans en schijn
    (1460) Van gout en peerlen zal als in zijn’ rustplaets zijn,
    De handen hebbend’ met een goude boey beslagen,
    (Wie komt naer rijckdom die zoo lastig is te vragen?)
    Gy zult daer zien hoe hy ’t gezag en ’t schoon verdooft,
    Hoe hy dit heylig beelt verplet, en treet op ’t hooft.
    (1465) ’k Vervloek mijn moedigheyt, terwijl ik zien en oordeel
    Dat hy in dees triumf geniet het meeste voordeel
    Door mijn getrouwigheyt; want zy dit hoon aenziet
    Met den verrader, om ’t geen ick niet toe en liet.
Astr.’t En is niet noodig dat gy voortgaet in ’t verhalen,
    (1470) Wijl ick de statie vast gewaer wort, en zie pralen.
Dec. Ziet dit is het tooneel, en hier wort hy verwacht
    Van ’t grootste volck van Room’, ’k wil hier oock doen mijn klacht,
    (’t Zy dat het stoutigheyt, of wanhoop komt te wezen)
    En ’t rat van deze pauw wat stooren, en uytvezen,
    (1475) Hem doende weten, in het midden van zijn pracht,
    Dat ick hem ’t leven gaf, en zoo veel hebb’ betracht.

            Daer wort een musijck opgeheven, onderwijlen verschijnen ’er
                      eenige soldaten, en achter hun een triumfwagen, Aureliaen
                      in den zelven, met Cenobia aen zijne voeten, die heel toe-
                      gerust is, en de handen gebonden heeft: den wagen wordt
                      van een deel slaven en gevangenen voortgetrocken, hebben-
                      de van achter een gevolg van Roomsche Edellieden.

Van binnen. Lang moet den Kaizer, lang den helt der helden leven.
Aureliaen uyt zijnde. O zegepralend’ Room’! ick quam gehoor te geven
    Aen ’t handtgeklap, en oock den lof die gy my biet.
    (1480) Let op mijn zeeg’ doch wel, den lauwer gelt hier niet,
    Ick en verschijn u niet gekroont met groene telgen,
    Terwijl ’t de groenheyt van mijn werken zou verdelgen,
[p. 52]
    ’k Zucht naer veel grooter eer, dat goet heeft geenen schijn,
    Het gout moet om mijn hooft, en my tot hulsel zijn.
Hy zet zich een goude kroon op ’t hooft.
    (1485) Dit zal naer dezen d’eer van all’ de Kayzers wezen,
    Wijl ick den eersten ben die het heeft uytgelezen.
    Mijn zegekar wort niet getrocken van gediert
    Dat eenen stal bewoont, ’t huys of de menschen viert.
    Dijn Cesar en verschijnt niet als in eenen wagen
    (1490) Daer eenen menschen-hoop is in ’t gareel geslagen,
    Al slaven, die in hun gebrokentheyt den trots
    Mijns hert verkondigen dat pal staet als een rots.
    Die gy hier trecken ziet is een’ hoop Assyrieren,
    Bevat de weerelt oock wel ongetemder dieren?
    (1495) En rekent deze vrouw voor geene kleyne winst,
    Ick acht dees zeeg’, en haer verwinninge ten minst
    Zoo veel, als of ick hadd’ de goden zelf verwonnen,
    De reuzen t’onderbracht, ’t Cyclopen heyr geschonnen.
    Zy die aen mijnen voet ootmoedig nederleyt,
    (1500) Was vrouw Fortuna zelf, bezat zy mensch’lijckheyt.
    Zy was gansch Azien tot schrick, en gansch Afrijcken,
    Europa tot een hoon, ’t was zy die ons deed’ wijcken,
    En Roomen overvloog, en die zoo menigmael
    In het Romeynsche bloedt te doopen quam haer stael.
    (1505) Ziet haeren ootmoet nu, en gansch verdreven eerzucht,
    Haer waen en ydelheyt geknot, haer dweege leerzucht,
    En wilt gy alles zien, ziet haer gevangen maer:
    Cenobia verbeelt de tochten al te gaer,
    Pracht, nijt, en hoverdy, eergierigheyt, vermoogen;
    (1510) Wat in de werelt woelt verschijnt hier voor ons oogen,
    Leydt hier aen mijnen voet besloten in een vrouw,
    Oock al dat nimmer slot, noch dwang gedoogen wouw.
Cen. Dit is, Aureliaan, de luckvrouw in haer wercken,
    Uw grootheyt en is hier voorwaer niet in te mercken,
    (1515) Veel minder mijne schult, terwijl gy kennen gaet
[p. 53]
    Alleenelijck hoe los, en wanckel dat zy staet.
    Ontdeckt vry u gemoet, en ydle waen in dezen,
    Het zal voor eenen dagh, en niet veel langer wezen,
    Zy draeyt met eenen swier de grootste staten om,
    (1520) Een Monarchy om ver, en ’t sterckste Vorstendom.
    Ick ben Cenobia, Romeynen, die voor dezen
    Zoo schadelijk aen Room’ en bloedig plagh te wezen,
    Door eenen schelm verkocht, peyst of een groot gemoet
    Door de verradery kan komen onder voet.
    (1525) Maer nu ’k verwonnen ben, laet den verwinnaer denken
    Dat zy die my nu krenckt, hem morgen oock kan krenken,
    ’t Kan wezen dat haer al dit handtgeklap verdriet,
    En dat zy hem wil zien ter plaets daer gy my ziet.
Aur. Dit quam ons Decius voor dezen oock te zeggen,
    (1530) Waerom en beurt dit niet? zy vreest het te beleggen,
    Oft draegt my eerbiedt toe, ’k en acht haer niet een hair,
    Zou my een’ bloo-aerd, oft een’ vrouw zijn tot bezwaer?
Dec. Dees zegepraling komt de vryicheyt te geven
    Aen een’ soldaet die veel in ’t leger heeft bedreven,
    (1535) Om zijn’ belooning te verwachten, zegt hier vry
    Dat ick een bloo-aerdt ben, het geeft niet, maer en ly
    Niet dat den krijgsman lijdt die ’t leven u bewaerde,
    En ’t zijn om uwent wil belasten, en beswaerde,
    Wanneer gy vluchtende den geest eens boom woud zijn,
    (1540) Oft wel de ziel eens rots, want dat en heeft geen’ schijn.
    En leedt ick om dat my een vrouw quam te verwinnen,
    Wat kunt gy door de winst der zelve vrouw verzinnen?
    Zy was kloek, oft niet kloek; was zy heel kloek, gy toont
    Dat zy my kon verslaen; was zy niet kloeck, zoo hoont
    (1545) Gy rechts u zelven, met zoo breedt te zegepralen.
    Wat glori, zegt my, kan uyt d’overwinning daelen,
    Van eene vrouw, daer gy geen kloeckheyt in en vindt?
    Ick heb dan geene schuldt als my een’ vrouw verwint,
    Oft gy kunt over haer niet wel met glori pralen.
Aur. (1550) ’t Is Decius genoeg om glori te behaelen,
[p. 54]
    Zijn vyandt te verslaen. Maer wat hebt gy hier voor
    Bloohertigen, die niet als quelling baert aen ’t oor?
    Komt u den loon misschien van dien soldaet te raecken?
    ’t Welck eenen kloeckaert was, waer meed’ ick goedt kan maecken
    (1555) Dat gy het niet en waert.
Dec.                                                 Wie ’t was zal u terstondt
    Dit teecken zeggen, en dien stock aen my gejont,
    Loont nu mijn dapperheyt zo als gy straft de blooheyt,
    En toont dat gy (al schoon men van den haet heel noo scheyt,)
    Aen een de zelve man, zoo hoon als eerbiedt geeft,
    (1560) Wanneer’t de reên vereyscht, zoo quaet zijt, als beleeft.
Aur. Gy Decius alleen zijt kantig aen mijn zege,
    Gy wilt verduysteren den roem die ’k heb verkregen,
    En die my Roomen geeft, door u bedrijf alleen;
    Gy zet u tegen my alleen steets op de been,
    (1565) Gy komt my naderen, en stout in d’ogen treden,
    Om uwen loon quansuys, wel aen, neemt hem eens mede:
    Weet dat gy onbequaem tot roem oft glori zijt,
    Hy die hem hoonen liet, is eer’loos voor altijdt;
    En om uw’ stoutigheyt met een haer straf te geven,
    (1570) Zoo laet ick dees triumf u voor de blicken sweven;
    Men voorder haer, daer gy het ziet, en dat de Faem
    Uytroep, beneven ’t groots van mijn gerezen naem:
    Dat hier de luckvrouw recht doet aen een man geschieden,
    Die zich gelijk een vrouw tot blooheyt quam te bieden,
    (1575) En dat zy recht met een de trotsheyt van een vrouw,
    Die buyten haren leest een mansschoen schoeyen wouw.
            Het muzijck wordt weder opgeheven, den triumfwagen en alle
                d’andere trecken binnen, uytgenomen Astrea en Decius.
Astre. Het was een stout bestaen hem, Decius, te nad’ren,
    (Gelijck gy hebt gedaen) met vurig bloedt in d’ad’ren.
Dec. Wijl ick verloren heb het wezen, d’eer, den smaeck,
    (1580) En had ick geen belet, ’k en vrees verlies noch braeck
[p. 55]
    Nu ’t al verloren is, en wijl ’t verlies van ’t leven,
    (Gelijk een kleyn verlies) my geenen schroom kan geven.
    Dat een barbaren zoo den autaer schendt der schoont,
    De plaets ontheyligt, daer den hemel hem vertoont,
    (1585) Ick raes Cenobia, en wil dien schelm versmooren,
    Meer om dat hy u quam te hoonen, en verstooren,
    Als om het geen ick leedt.
Astrea.                                   Wel hebt gy dat verstandt,
    Brengt maer de middels by, ick lever u de handt.
Dec. Swijght stil, vertrecken wy, ’k zie ginder doch twee boeren.
Lybio en Irena als boeren gekleedt uyt.
Lyb. (1590) Al schoon gy Room’ de kroon des wereldts komt te voeren,
    ’k Zal evenwel op u bekomen mijne wraeck.
Astrea. ’k Wil u behulpzaem zijn, ’k hou voor een zeker zaeck,
    Dat uwen drift het sweerdt des hemels komt te wezen.
Decius en Astrea binnen.
Iren. Gy zijt door my gelijck als uyt het graf gerezen,
    (1595) Bewaert u Lybio, en pleeght voorzichtigheyt,
    ’k En heb tot u behoudt geen ring meer, noch beleyt.
Lyb. Ick lijde dat gy my hebt uyt de doodt getrocken,
    En wijl ick dit beken, en wilt niet op my wrocken,
    Noch ’t oogemerk mijns zucht, het leven zonder hoop
    (1600) Is arger als de doodt, de wraeck daer ick naer loop,
    Kan my alleenelijck staen houden, en doen leven.
    Ick heb den doodtsteeck aen Abdenatus gegeven,
    Om my gekroont te zien, ick heb mijn bloedt verkocht,
    En door verradery mijn Rijck in leet gebrocht,
    (1605) Den tijdt is daer, dat ick mijn beul en straf moet wezen,
    Die geene doodt en vreest, wat heeft hy meer te vrezen?
Ire. Vermoorden wy dien guyt, geldt mijnen raed hier niet?
    Ick meyn u Lybio te volgen in ’t verdriet,
    En zelf tot in de doodt, geen tijden, geen verander,
    (1610) Noch geen vergetentheyt en breng ons van malkander,
    Ick zal de wereldt doen bemercken, wat een vrouw
[p. 56]
    Door liefd’ uytwercken kan, en blyven u getrouw.
Lyb. Wy moeten met ons beyd’ hem zien alleen te spreken,
    En zeggen datter komt iet noodtlijcks in te steken,
    (1615) En zoo wy zijn alleen, zult gy verzieren dat
    Gy recht verzoecken komt, mits uwen waerdtsten schat,
    En maegdom leedt geweldt, en wijl dit wordt bedreven
    Door u, zal ick hem van ter zy den doodtsteek geven.
Iren. Maer hoe zult gy van daer dan nemen uwen keer?
Lyb. (1620) Als ick mijn wraek bekom, wil ik geen leven meer.     bin.


Aureliaen langs den eenen en Cenobia langs den anderen kant uyt.
Cen. ,, HEt geen ick niet en kon bekomen door mijn dreygen,
    ,, Wil ick door mijne schoont zien naer mijn zin te neygen,
    ,, ’k Zey dat ick noch zijn pracht kon voor mijn voeten zien,
    ,, Liefd’, schoonheyt, en verstandt, wilt my daer hulp toe biên,
    (1625) ,, ’k Wil liefd’, en smaeck tot hem gaen veynzen, en verzieren,
    ,, En zien of ick hier door dien wreeden kan bestieren.
Aur. ,, ’k Zie hier Cenobia, maer wordt, haer ziende, blint.
Cen. ,, Ick naeck hem, maer ontstelt.
Aur.                                                   ,, Liefd’ wat gy al verzint!
Cen. ,, Bedrogh waer loopt gy heen?
Aur.                                                   ,, O licht vol zuyvre stralen!
Cen. (1630) ,, O wreede fierigheyt! wat brouwt gy my al qualen.
Aur. ,, Wat schoont!
Cen.                       ,, Wat leelijckheyt! hier valt u voor te voet,
    Een slaef die andermael, het geen haer toekomt, doet,
    Die haer weêr overgeeft, liefd’ zoo wel als ’t vermogen
    Heeft my ten onderbracht, en voor u neêrgebogen,
    (1635) Hy geeft u in de handt den zegerijcken palm,
    Het welck my zeggen doet, al ben ick niet zeer kalm,
    Dat gy het leven komt te winnen door ’t vermoogen,
[p. 57]
    De ziel door uw verdienst, geest, swier, en kracht van oogen,
    Dwingt gy door uwen trots, uw liefde die verbint.
    (1640) Ick ben tot tweemael dan uw slaef, en ben gezint,
    Om in mijn rust te zijn, aen uwen voet te blijven.
Aur. Gy komt door zulcken daet ten hemel my te drijven.
Decius uyt.
    Dit is den toren van Cenobia; maer wat
    Komt hier voor mijn gezicht?
Aur.                                            Ey licht dien stralen-schat
    (1645) Cenobia van d’aerd’, het is doch tegen reden
    Dat ons een hemels-licht van daer komt toegetreden.
    ,, Maer hoe, waer kom ick toe? ik vlucht van dit gediert,
    ,, ’k En zie geen tranen aen, dit spel is al versiert.
    Waerom komt gy mijn pijn, zeg crocodil, vermeêren?
    (1650) Syreen wat zingt gy al? ’k zal u dien zang verleeren,
    Is ’t dat gy zingen en te zamen schreyen wilt,
    Zoo doet dit over u, en laet mijn ziel in stilt.         Aurel. bin.
Cen. Mijn raden zijn nu uyt, wijl dees verzierde liefde,
    Die als een waere scheen, zoo slechtlijck my geriefde.
Dec. (1655) Kan ick wanneer ick sterf, en minnende vergaen,
    Wel leven swijgende?
Cen.                               Wie quam my te verstaen?
Dec. Ick was ’t Cenobia, ten moet u niet verstooren,
    Rampzael gekomen meest hun ongeluck te hooren,
    Gaen ick u wat te ver, vergeef mijn stoutigheyt,
    (1660) Voor liefd en jalouzy, die ’k my zien opgeleyt,
    Vind ik mijn ziel te swack, ik ben ’t die mijn gedachten
    Heb tot de Zon gestiert, die liefd’ van u dorst wachten,
    En daer door kon ick iet, maer door de jalouzy
    Ben ick mijn krachten quijt, dees valt te hart aen my.
Cen. (1665) ’k Roep, Decius, de goôn en sterren tot getuygen,
    Dat ick hier dacht den trots van dien tyran te buygen
    Door een geveynsde min; maer dat en zeg ick niet
    Op dat gy u verstout, en tot de liefde biet,
[p. 58]
    In ’t tegendeel ick kom u vry gemoet te laecken,
    (1670) Dat door zijn wulpzigheydt wil aen den hemel raecken;
    En ick verzeker, dat geen onschult, maer de straf
    Van zulcken opzet u ten end’ zal trecken af:
    ’k En hebbe noyt van liefd’ noch jalouzy geweten.
Cenobia binnen.
Dec. Had gy maer eens geweest van deze zucht bezeten,
    (1675) Zoo zout gy kunnen wat bevroeden van de min;
    Maer wijl ick ben gehoont zoo valt my daer wat in,
    Den dwingelant moet wegh, niet om dat hy te stooren
    Mijn roem, en glori quam, en zoo veel smaet deed’ hooren.
    Niet om dat hy u heeft aen zijn karos gehecht,
    (1680) Maer om de jalouzy daer hy ons meê bevecht.
Astrea uyt.
    ’k Heb van hier by verstaen het geen gy hebt gesproken,
    Gebruyckt my in dat werck, zoo vint gy u gewroken.
    Het leven, dat gy my bevrijt hebt, is daer voor.
    Nu geeft Aureliaen in open Raet gehoor,
    (1685) Wy kunnen wat verkleedt in dezen ons begeven,
    Hem spreken, naderen, en komen aen het leven;
    En zoo gy meynt dat het ons qualijck zal vergaen,
    Dat ’s tegen alle reên, ’t hoon dat hy heeft gedaen
    Aen d’eerste van den Raet, aen duyzent Edellieden,
    (1690) Moet ons, in plaets van vrees, zoo hulp, als bystant bieden.
    Zijt gy hier toe gezint, maeckt alles kort, want hy
    Hier flus verschijnen zal, en lev’ren zich aen my.
Dec. Ach! geeft my duyzentmael, en duyzentmael dijn armen,
    Dijn opzet komt my vast den boezem te verwarmen,
    (1695) Die bloedtzucht is zeer goet.         Zy omhelzen malkanderen.
Astr.                                                     Ick stae dit gaerne toe.
Cenobia uyt.
    ,, Hier liet ick Decius, wat zie ick hier al? hoe
    ,, Wordt ick hier dus gehoont? en van een vrouw wiens schoonheyt
[p. 59]
    ,, Als geene schoont’ en is, daer mijne zich ten toon leyt.
    ,, Ach! hoe begin ick niet een lijden uyt te staen,
    (1700) ,, Een dat ick niet en ken, maer dapper my kan slaen,
    ,, Is dit een smert? neen, ’t is een razerny; maer ’k wete
    ,, Nu wat my overkomt, liefd’ heeft mijn hert bezeten,
    ,, Mijn jalouzy werckt hier, is ’t zoo, ’k wil dat de smert
    ,, Uyt mijnen boezem breeck, en open doe mijn hert,
    (1705) ,, ’k Ben doch te swack om liefd’ en jalouzy te dragen.
    Maer, Decius, gy komt my weder te mishagen,
    Doet gy zoo vryen daedt in mijne kamer? dat
    En hadd’ ick niet verwacht.
Dec.                                       Weet dat gy qualijck vat
    Het geen ick hebb’ bestaen, ’k en dacht u niet te stooren,
    (1710) De schoone Juffrouw die gy ziet, en quaemt t’aenhooren,
    Wiens onbevleckt gemoet gy daer naer kennen zult,
    ls doch Astrea, die van louter ongedult
    Mijn hoon, en leet beweent, zy quam my daer te zeggen
    Dat ick den dwingelant zijn straf zoo toe kan leggen,
    (1715) Dit heeft my zoo verruckt dat ick haer hebb’ omarmt.
    ’t Is doch zijn doot alleen die my voor hem beschermt,
    En maecken kan dat gy niet weten zult wie lieven.
Cen. Ick lief dan?
Dec.                   Gy hebt zulcks ten minst geveynst.
Cen.                                                                         Wat brieven
    Hebt gy daer van?
Dec.                         Uw pijn.
Cen.                                       En opent die zulcks klaer?
Dec. (1720) Ick hou ’t daer voor.
Cen.                                             En ick, die zoo veel wiert gewaer
    Van uwen handel, wat wilt gy dat ick zal dencken?
Dec. Dat gy bedrogen waert.
Cen.                                       Quaemt gy haer niet te schencken
    Een armen-paer, en die te werpen om den hals?
Dec. Boodt gy hem flusjens niet uw’ liefde?
[p. 60]
Cen.                                                               Die was vals.
Dec. (1725) Kost gy dat doen voor my?
Cen.                                                       Kost gy dat voor my plegen?
    En waerom voelt gy dit?
Dec.                                   Om dat my kan bewegen
    Dat u bewogen heeft.
Cen.                               Is ’t om geen’ jalouzy?
Dec. Gy perst het jawoordt door zulk een gepraem uyt my.
Cen. Wat stoutigheyt!
Dec.                           Wie deed’ Cenobia gevoelen
    (1730) Dat ick Astré’ omarm?
Cen.                                          Een ick en weet wat woelen.
Dec. Was ’t niet de liefd’?
Cen.                                   Gy praemt my om te zeggen neen,
    Mijn zorgen hebben die u niet gemaeckt gemeen,
    Dat ick het heb gevoelt door liefd’ en jalouzyen?
Dec. En quam mijn vrees u niet te zeggen, en belyen
    (1735) Dat ick zulcks heb gevoelt door jalouzy, en min?
Cen. Den hemel kent mijn pijn.
Dec.                                           En mijn verdriet niet min.
Cen. Helaes! ick sterf’er in.
Dec.                                     Ick kom ’er in te leven.
Cen. En wat verhoopt gy nu?
Dec.                                       Dat gy my wordt gegeven
    Tot Koningin, en gy?
Cen.                               Dat ick u onlangs hier,
    (1740) Met al de wereld magh om ’t hooft zien den laurier.     bin.

Daer ontdeckt zich een troon, Aureliaen in den zelven, met eenige
        soldaten neven hem, I Capiteyn hebbende eenige requesten van de
        selve soldaten ter handen, op zijde staet een tafel met alderleye
        schrijftuyg daer op.
Aur. WAt moeyelijken volk, wie zou het niet verdrieten?
    Wat loon begeeren zy van my meer te genieten
    Als d’eer van mijnen dienst? ick vocht, en ik verwon,
[p. 61]
    Dit deden zy als ick, maer wijl ick hun verjon
    (1745) De rust, en laet in vreê, dat zy my oock zoo laeten,
    Bevinden zy hun arm, en zonder goedt oft staeten,
    Zy quamen ons zoo by, en boven dien zoo is ’t
    Van noode, dat een Vorst noyt arme liên en mist.
    Den hemel heeft zijn reên die haer dus quam te maeken,
    (1750) Dat zy dan zamen zijn geduldig in hun zaecken,
    Want ick des hemels werck niet beteren en kan.
I Sold. Maer zijn barmhertigheyt en viert noyt den Tyran,
    Doch biedt steets middels om hem daer van vry te maeken.
Capit. Dees is van Lelius.
Aur.                                   Wat snaer mag dezen raecken?
Capit. (1755) Dit zijn zijn woorden: ’k vondt grootmogend’ Kaizer my
    In Asiën, daer ick u zagh.
Aur.                                     Zoo, scheurt die vry.
    ’k Heb al genoegh gehoort, die droeg zijn loon al mede,
    En boven zijn verdienst, hoe is hy niet te vrede
    Met dezen loon, van dat hy my daer vondt, en zagh?
    (1760) Oft hy wel meerd’ren loon op aerd verzoecken magh?
Capit. Dit is Camillaes schrift, zy zeyt, dat zy heel bloodt is,
    En oock, dat haeren man in dezen krijgh gedoodt is.
Aur. Wat wil zy hebben, dat ick haeren man betael?
    Wel dat komt zeker schoon, zegt haer in goede tael
    (1765) Dat zy betaling eysch van die hem heeft verslagen,
    Zal het een ander doen, en ick de lasten draegen?
Lybio en Irena in boere kleederen uyt.
Iren. Wy zullen binnen gaen ten trots van die ’t belet.
Lyb. En stoort u niet.
Iren.                         ’k Zie maer wie hem hier tegen zet.
I. Sold. Weerhoudt u boeren.
Aur.                                 Neen, ’k wil dat zy binnen komen,
    (1770) En dat gy u vertreckt.                     d’andere binnen.
Iren.                                         O spiegel van de vromen!
    O Kaizer zoo vol roem, ô onverwinn’lijck Heer!
    Ziet aen uw voeten doch een vrouw gezegen neêr,
[p. 62]
    Die over eenen schelm, een booswicht, en vol treken,
    Van godt, en zijne wet, van eer, en al geweken,
    (1775) Haer recht verzoecken komt, en staet niet toe, terwijl
    Gy zulcken zeeg’ bezit, die vast staet als een stijl,
    Terwijl gy zoo veel roem den Tyber komt te geven,
    Dat in u Rijck een schelm komt ongestraft te leven;
    Zoo moet den vreemdeling uw’ kroon zijn onderdaen,
    (1780) En yeder wereldts deel voor u gebogen staen.
Tegen Lyb. ’t Is tijdt dat gy hem naeckt.
            Hy valt in slaep, Lybio nadert Aureliaen om hem de poock in
                ’t lijf te duwen, maer mits hy uyt zijnen slaep schiet, krijght
                de vrees in ’t lijf, en trekt zich achterwaerts.
Aur.                                   Wat schrik komt my bevangen?
    Wat mach het binnenste zoo van mijn hert verbangen?
    Gaet gy niet voort?
Iren.                           Den druck hiel mijne klachten op,
    Gaf in mijn tong een beet, en om mijn hals een strop.
Aur. (1785) Vaer voort, wat ’s u verzoeck?       Hy valt weer in slaep.
Iren.                                                     Die door de min gedreven
    Quam om mijn lichaem als zijn schaduwe te sweven,
    Oock zonder dat hy iet op mijne zinnen won,
    Al deed’ hy groote moeyt, al schoon hy veel begon,
    Tot dat hy end’ling op een’ nacht quam in mijn kamer.
Tegen Lybio. (1790) Wat wacht gy Lybio?
Lyb.                                       ’k En had’ hem noyt bequamer,
    Daer me vermoor ik hem,’t hoon spitst my vast de dolk.
    Daer krijg ick weer belet, want ginder zien ick volck.
                    Terwijl hy op hem toegaet komt Astrea en Decius uyt, waer
                        door hy weer deyst.
Astrea. ’k Quam dan bedeckt tot hier, alleen met t’openbaeren,
    Dat ick Aureliaen iet wichtigs moest verklaeren.
    (1795) Wy vinden hem in slaep, ick houde voor gewis,
    Dat deze sluymering een werck des hemels is.
    Gaet aen bewaert de deur, op dat wy het ontsnappen,
    De moort te doen is ’t lichtst’, ik zal op hem aenstappen.
[p. 63]
Dec. Ick zal haer met dit stael vry houden.       Decius binnen.
Lyb.                                                             Hy is voort
    (1800) Die ons zoo daetelijck heeft in ons werck gestoort,
    Vertrekt u dan, gy ziet dat om hem om te brengen,
    Het niet van noo is dat uw handen iet gehengen.
Iren. Neemt dan uw kans wel waer.
Irena vertrekt, Lybio komt van den eenen, en Astrea van den
anderen kant, om hem den doodtsteek te geven.
Lyb.                                               ’k Gae immers heden in
    Zijn doodt mijn leven zien.
Astrea.                                   Goôn! sterkt mijn hert en zin,
    (1805) En maekt mijn handen stout, sa sterft hier dan verrader.
Lyb. Sa sterft hier dwingelandt.
Wacker wordende vertrecken hun d’ander wederom.
Aur.                                         ’t Gaet met my langs hoe quader,
    Wat is ’t dat my bevangt? wat stelt my dus in schrick?
    Astré’ en Lybio weert de bloed’ge handt; want ick
    U voor mijn oogen zie.
Astr.                                 ’k Ben roerloos.
Lyb.                                                           ’k Stae verslagen.
Aur. (1810) Wat zoekt gy geesten die my vast komt nae te jagen?
    Astré ’k bracht u om hals, u Lybio met een,
    U voor bedriegster, voor verrader hem, ’t welck geen
    Verraet en is, maer wel rechtvaerdigheyt geploogen.
    Geen haet, geen dwinglandy, maer goetheyt en medoogen
    (1815) Verschaften u de doot, waerom vermoort gy my?
    En brengt gy my om hals? brengt doch uw reden by.
Lyb. Om dat gy zijt een schelm.
Astr.                                           Een dwingelandt.
Lyb.                                                                       Een wreeden.
Astr. Een mensch vol waen en trots.
Aur.                                                 Mijn volck pas op uw eeden,
    En staet uw Kayzer by, help, help!
Lyb.                                                     De kans is door.
Astr. (1820) Dien voorval ben ick quijt.         Lybio en Astrea bin.
[p. 64]
Aur.                                                Ach hemel! maer waer voor
    Is ’t dat ick vreezen mach? een droom heeft my bedrogen.
Decius uyt.
    Sint dat Astré hier als een pijl is uytgevlogen,
    Hebb’ ick de deur, die ick bewaerden, toegedaen,
    En ’k bleef met hem alleen. valt hem mijn arm nu aen,
    (1825) En helpt my aen mijn wraeck.
Aur.                                 ’k Wort op een nieuw bewoogen,
    Komt Decius hier niet te spooken voor mijn oogen?
    Hy is ’t, en met dat wy op hem onz’ oogen slaen,
    Komt des te meer de vrees my in het hert te gaen,
    Ick voel een hertstocht die ick niet en kan versmooren,
    (1830) Oock ben ick onbewust waer uyt hy is gebooren,
    Hy pijnight my, en ick en weete niet waerom,
    Noch hoe hy pijn verwekt,’k stae voor my zelve stom.
    Staet Decius, ick kom my vrucht’loos moet te geven.
    Hout Decius, hoe komt gy hier zoo stout te leven?
    (1835) ’t Beroert ons dat wy hem hier voor onz’ oogen zien.
Dec. Men komt u aen mijn wraeck ten ende dan te biên,
    Voor eenen dwingelandt, hooveerdigen en wreeden.
Aur. Wat vrees, ô hemel! komt de handen my bekleeden?
    En bindt haer zoo als t’zaem?
Dec.                                         In mijn geluck, of doodt
    (1840) Vind’ ick mijn wraeck ten end’, o Kayzer al te snoodt,
    Ziet of ick over u heersch’ en kan zegepralen,
    Ziet of gy niet en komt voor mijnen voet te daelen.
Hy doorsteeckt hem, en valt voor zijn voeten.
Aur. Laet gy dit goden toe? ’t is te vergeefs gevraeght,
    Terwijl zoo daetelijck de wereldt daer van waeght,
    (1845) Ick zal mijn eygen hert uyt mijnen boezem rucken,
    En werpen’t naer hun toe in hondert duyzent stucken,
    Ick zal mijn eygen bloedt inslurpen gaen; want ick
    Zoo dorst naer zulcken nat, dat ick ’er van verstick.
    ’k Ben razend, maer vernoegt, om dat ick ’t snel verhoogen
[p. 65]
    (1850) Van Decius nu niet zal lijden voor mijn oogen.
Hy blijft doodt voor zijn voeten. Soldaten uyt.
Soldaten van binnen. Den Kaizer roept, men loop de deuren op de vloer.
Dec. Kom binnen, want ick wil wel dat men ’t hier beroer.
I Sold. Zy liggen al om ver, maer wat is hier bedreven?
Dec. Mijn wraeckzucht, Roomers, bracht den Dwingelandt om ’t leven,
    (1855) ’k Moest mijn verloren eer handthaven door zijn doot;
    Verdien ick daer iet door, zie hier, ick geef my bloot;
    Vermoort my vryelijck, ’k wil ’t leven willig derven,
    Terwijl ick koopen kon de glori door mijn sterven,
    Is ’t dat ick immers, om dat ick Aureliaen
    (1860) Heb in zijn bloedt versmoort, een misslag heb begaen,
    Zoo ick de doodt verdien om dat ick Room verlosten.
2 Sold. Gy hebt het werck voltooyt dat wy alree begosten,
    Het is een rechte wraeck; en ’t is zoo ver van daer,
    Dat wy begeeren dat gy daerom loopt gevaer,
    (1865) Dat wy in ’t tegendeel u voor ons Kaizer kennen,
    En daer voor roepen uyt, gy vryden ons voor ’t schennen
    Van eenen dwingelandt, den heyligen laurier
    Cier Decius zijn kruyn, en maeck hem Kaizer hier.
    Al de soldaten samen. Lang leve Decius.
            Zy kroonen hem en gaen hem handen en voeten kussen, onderling
                komen Cenobia, Astrea, en alle d’andere uyt.
Dec.                                         Wijl gy my zoo doet praelen,
    (1870) En tot uw’ Kaizer maeckt, wil ick den roem betaelen
    Van zulcken eer, met een het merckelijkste goedt,
    De schoon’ Cenobia zy Kaizerin, ick moet
    Met dees voldoening dijn goedtaerdigheyt beloonen.
    Cenobia geef my de handt dan, ick wil toonen
    (1875) Dat gy gewroken dient, terwijl gy wierdt gestoort.
Al te samen. Lang leef dit heerlijck paer.
Astrea.                                                 En altijdt naer behoort,
    Terwijl ’t den hemel voeght, en zelf komt uyt te zond’ren.
[p. 66]
    Mijn zeggen en moet u, ô helden! niet verwond’ren,
    Terwijl ick ben Astre’, het was door Cezars handt,
    (1880) Dat ick verlost wierdt van de handt eens dwingelandt.
1 Capiteyn. Irena en Lybio uyt.
Capit. Beroemde Vorst! ick heb dit boeren paer gevonden
    In het Paleys, en naer de teekenen verkonden,
    Zoo hadden zy op handt een gruwelijck verraedt,
    Zy hebben blanck geweer, en berghden’t om hun quaedt
    (1885) In veyligheyt te doen.
Dec.                                     Wat quaemt gy hier te maecken?
Iren. Wy quamen hier om dat Aureliaen zou braecken,
    Door onze handt, de ziel, en oock het leven uyt.
    ,, Hier mede zullen wy bevryden wis ons huyt,
    ,, Terwijl ’t zijn vyandt was.
Dec.                                         Staen ick hier naer ’t behooren,
    (1890) Zoo moet my’t ongelijck en geenen tocht meer stooren,
    ’k Moet als een’ Kaizer doen. men doe hun daet’lik recht
    En maeck hun hoofdeloos.
Lyb.                                         Heer Kaizer, dat gaet slecht.
Dec. Brengt haer uyt mijn gezicht.
Iren.                                               Terwijl het moet geschieden,
    Zoo luystert eerst naer ’t geen wy noodig u bedieden;
    (1895) Dees doodt is lang verdient, die gy doch voor u ziet
    Is Lybio, is Ireen’ die uyt het leven stiet
    Abdenatus uw’ man.                             Zy worden wegh-geleydt.
Cen.                             Ick werp my voor u neder,
    En bid’ u dat gy doch hun geeft het leven weder.
Dec. Verzoeckt gy ’t leven voor Ireen’, en dien trouwant?
    (1900) Voor een’ ondanckbre vrouw, en eenen dwingelandt?
    Het recht en lijdt niet dat ick hunne schuldt vergeve.
    Neen, dat zy sterven, en dat gy altijdt moet leven:
    Op dat den ramp dus eind’ van een roemwaerde Schoont.
    De Deugt het al verwint, en wort in’t endt gekroont.
EYNDE.
Continue

Tekstkritiek: