Jacob Duym - Bewys - 1606

Jacob Duym: Een bewys, dat beter is eenen goeden crijgh dan eenen
gheveynsden peys.
Leiden, 1606.
Uitgegeven door drs. G.C. van Uitert
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton024420 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
De marginalia, die in civilité gezet zijn, geven wij weer met een aparte kleur.
Continue
[
fol. A1r]

EEN

BEWYS

DAT BETER IS

eenen goeden Crijgh, dan eenen
gheveynsden Peys.


Midsgaders t’gene ghebeurt is inden jaere 1600.

Comedische wijse in Dichte ghestelt door
IACOB DUYM.

[Vignet: de Nederlandse leeuw].

GHEDRUCKT TOT LEYDEN,
By Henrick Lodowixsoon van Haestens,
Int jaer
1606.



[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Aen den Edelen, Erntfesten,
    Hoogh-geleerden, Wijsen, seer Voorsienigen Heere:
    Heere Iohan van Oldenberneveld, Heere van Tempel,
    Groeneveld, Stoutenburch, &c. Eerste Raed ende Advo-
    caet, midsgaders Register-meester ende Bewaerder des
    grooten Seghels van Holland ende West-Vriesland.

WY weten* wel ende eenen yeghelijck is kennelijck, hoe soet, ende lieflick dat den peys ende vrede is, den naem des selfs, oft het gherucht daer van, is allen menschen aengenaem, ick laet staen den vrede selver: en gave God dat onse bedroefde Nederlanden eens haer ooghen open deden, ende sochten onder haer eenen gheduerighen ende oprechten vrede: maer den meestendeel der selver zijn so in des Paus moghentheyd, ende oudtheyd der Roomscher Kercken, als oock in de groote macht des Conincx van Hispaingnen so verblind, dat sy niet en duncken oft en sien dat den Almachtighen God ons middel ende bequaemheyd jont om in goeden ende vasten vrede te moghen leven, waerom en souden wy niet konnen, soo de Zwitsersche* Steden doen, in een goed verbond ende accoort met elckanderen gheleven, ende ghelijck sy het jock van al hare vyanden af gheworpen hebben, ons oock ghesaemder hand het jock ende slavernij der Spaingnaerden quijt maken: wy weten voor de hand wel dat sy ons dood, jae tot het [fol. A2v] uyterste bederf vyanden zijn. Wy behooren te ghedencken hoe dat den Hertogh van Alve met dit Land om gespronghen heeft, wat soud dan wesen conden sy ons eens heel en al meester gheworden, sy souden dan laten blijcken t’geen sy nu noch int diepste der herten verborghen houden. De Zwitsers onder elckander zijn oock van verscheyden Religie, maer in dat stuck zijn sy eens, dat sy hare alghemeyne vyanden ghelijckelijck teghen staen: De Provincien moesten onder elckanderen vrede maken ende dencken dat ons van Spaingnen niet goets comen en kan, de Spaingnaerden soecken anders niet dan haer Monarchen van de gheheele Christenheyd te maken, ende liever dan sy ons met vrede souden laten leven, ghedooghen liever dat den grooten Turck een groot deel der Christenheyd met gheweld over vallen, sy soecken onder t’dexsel van een Sancta Ligua, ende oude inheemsche Oorloghen haer meester te maken vande Croon van Vranckrijck. Hoe dickmael hebben sy Engheland met verraderij, met schijn van vrede, wel ghesoght in te nemen, de Spaensche Vloot alleen behoort ons sulcx ghenoegh wijs te maken, God betert tis soo verre onder alle Vrome ende oprechte Christen gecomen dat sy schroomen ende vervaert zijn als men van vrede hoort spreken, ende dat als sy aen den Parijsschen Vrede, aen den Peys van Dom Ian, aen den Vrede-handel tot Ceulen, ende Oostende ghedencken. Ende voorwaer dat God ons ende alle vroome Christenen niet beter en bewaerde dan wy selfs en doen [fol. A3r] de Spaeignaert waer langh meester over ons, ende tis voorwaer grootelijcx te beclaghen, datter noch soo veel Potentaten, jae Christen Coninghen zijn die noch tot vrede met de Spaingnaerde gheneghen zijn, daer sy wel sien datse met haren Jesuwijtschen hoop anders niet en soecken, dan den Paus van Roomen op hare schouderen te draghen, ende in haer herte dencken den Coninck van Hispaingnen Monarche van heel Christenrijck te maken. Als wy sulcx over peysen wat vrede isser van Spaingnen te verwachten, anders dan dat wy onse vrije halsen onder t’jock van hare wreede Tyrannije buyghen, hebben sy’t noyt goet met ons ghemeynt doen wy noch vrienden waren, wat sullen sy nu met ons doen, nu wy de wapenen soo menich jaer teghen haer hebben ghedraghen. Al het voorgaende wel aen merckende ende ernstelijcken insiende, Edele, Erntfeste, Wijse, Voorsienighe Heer heb ick goet ghevonden Comedische wijse in mijn Ghedenck-Boeck te voeghen, hoe dees Landen inden jaer sesthien hondert door verscheyden Ghesanten van veel Potentaten tot Vrede zijn vermaent gheweest, ende daer naer uyt Braband, dan door eenen Coopman, dan door een Advocaet zijn gheterght geweest, om haer ooren tot den vrede te keeren, altijd hopende dat soo sy den geveynsden vrede niet en wilden aengaen dat door dit gherucht van vrede ten minsten onder de vereenichde Landen eenighen twist ofte tweedracht soude op staen, [fol. A3v] maer de goedighe God gaf de Mogende Heeren Staten sulck een standvastich gemoed, dat sy het Spaensch voornemen wel wetende, in plaets van vrede te maken liever onderlinghen verdraghen hebben haren Vyand te water ende te lande selver te soecken, ende haer van ghelt en volck beter versien hebbende goeden Crijch te voeren. Ende sal in dese Comedie de principaelste personagie zijn den Trouwen raed, dien de Vereenichde Provincien sullen soecken te volghen, ende alsoo uwe warchtich is den voornaemsten Raed des Lands, ende Advocaet van Holland, en heb ick desen mijnen arbeyd niemand bequamer weten toe te eyghenen, als uwe E. wiens trouwen raed hoe noodich ende profitelick hy dickmael gheweest is, genoech beproeft is. God biddende dat hem ghelieve uwe E. een langh salich leven te verleenen, ende den selven met wijsheyt ende cloeckmoedicheyd wil versien tot des Lands dienste ende ghemeen saeck ten besten. Ghegeven uyt Leyden, desen eersten Januarij des jaers 1606.

                            By my uwe E. goetwillighe
                                Dienaer:

                                        IACOB DUYM.



[fol. A4r]
Tot den goetwillighen
Leser


LIeve goet jonstighe Leser, t’gheen dat den Spaingnaert met Crijch, met Moord, met Tyrannie, niet en heeft weten te weghen te bringen, heeft hy ten lesten tselfde in den jare 1600 met eenen geveynsden Vrede meynen te doen, ende heeft de oorsaeck gade gheslagen dat Hertogh Albert van Oostenrijck, Cardinael, die soo’t scheen vande Nederlandsche Provincien de zijde vanden Coninck van Hispaingnen houdende, voor Lands-Heer aenghenomen was. Maer het Land siende dat sulcx so gheveynsdelick ende bedecktelick gheschiede, ende dat hy soo veel voorschriften soo in Vranckrijck, soo in Garnaden, ick late staen in Indyen, die niet misdaen en hadden, ende ooc hier in de Landen ghesien hadden, hebben liever trouwen raed gelooft, dan sy willens en wetens souden bedroghen zijn. Ende in dese Comedie zijn twee dinghen, als heel noodlick gade te slaghen: inden eersten dat wy mette Spaingnaerden geenen vrede en konnen noch en moghen maken, want dat het vrede waer ende dat sy alleen den titel vande Souvereyniteit hadden, souden metter tijd met giften ende beloften al om soo veel te weghe bringen, datse alom de Magistraten ende de treffelijckste persoonen tot hare genegentheyd souden crijgen, ende en letsten als wy ontwapent waren ende onsen middel van gelde te rugge bleef, sy als dan met ons souden spelen als de Cat met de Muys doet, die als sy lang [fol. A4v] ghenoech mette Muys gespeelt heeft, haer ten lesten opsloeckt. Ten tweeden, moeten wy insien dat de stercte vander Oorlogen is het ghelt, nae de mael dat de resolutie vande Mogende Heeren Staten is goeden Crijch te voeren, dat wy voor het geen daer den goeden Crijch in bestaet sorghe dragen. Wy bekennen wel datter veel gegeven word, ende dat de lasten des oorlooghs groot zijn, maer wat ist daer moet ghegheven zijn, willen wy Godes woord de vrijheyd des Lands, ende ons eyghen rust behouden, beter ist grootelicx te gheven ende noch wat te behouwen, dan dat wy al verliesen dat wy hebben, ende in groot bedwanck der conscientie sitten, ende weer naer galgen, raderen, ende brand-staken gheleyd worden: door het geven en bevrijen wy niet alleen ons selven, maer oock onse naecomelingen, ende behouden het leven van soo veel duysent sielen die noch op verscheyden plaetsen onder het cruys sitten, ende die sy noch laten leven soo lang als sy niet heel meester en zijn, ende voor besluyt reden word hier vertoont dat wy beter de helft van al onse middelen gaven, dan dat wy in de eewighe slavernije vande Spaingnaerden en haren aenhanck souden gheraken. Dit voorgaende sal u dese Comedie genoech betoonen, ende soo yemand die wilde Speel-wijs den volcke voortstellen sal men het Taneel, Raduys, oft Speel-waghen, van redelijcke grootte naer oude gewoonte maken, int midden moet een open Camer ghemaeckt worden, daer het verplichte Land in sitten sal, dese Camer moet gheciert zijn met de wapenen vande Vereenichde Landen. Ende t’Verplichte Land moet cierlijck als een Vrou ghecleed zijn, sy moet in haer hand hebben een bussel pijlen t’samen ghebonden. Op d’een zijde moet uytcomen Geveynsden peys, [fol. B1r] zijnde int wit gecleed, ende hebbende achter op den rug een bebloede poock, ende sommighe worgh-stroppen, sy moet in haer hand hebben eenen Olijf-tack, sy heeft by haer twee jonghe Dochters: d’een Schoonsprekende Tonghe, d’ander Oproerich Hert: Op de selfde zijde moeten oock uyt comen Bloed-dorstich ghemoed, ende Wraeck-gierich hert, d’een moet ghecleed zijn als eenen Jesuit, met eenen witten over-rock, ende hebbende in sijn hand een roede met bloed besprengt, geheeten Inquisitie: ende Wraeck-gierich hert moet ghecleed zijn als eenen Spaenschen Soldaet: Op d’ander zijde moeten uyt comen Gemeyne Staten, Trouwen Raed, Goede Ghemeynte, Goeden Crijgh, Het Gheld. Ghemeyne Staten moet zijn een als een Edel-man, een als een Borgher-meester ende een als een Borger. Trouwen raed, als een treffelijck Raeds heer. Goede ghemeynte dry of vier Borghers, met eenighe werck-ghereedschap in de hand: Goeden Crijgh, als een Veld-Overste met eenen Orainge sluyder aen. Het Gheld seer rijckelijck ghecleed, met een stock-borse inde hand. De reste sal de Leser verstaen uyt het ghene dat op den kant ghestelt is.



[fol. B1v]
Personagien ende
    Menschen int spel
    ghebruycket.
{
{
{
{
{
Bloed-dorstich Gemoed.
Wraeck-gierich hert.
{Sinnewis.
Gheveynsden Peys.
t’ Verplichte Land.
Trouwen raed.
Goeden Crijgh.
T’gheldt.
Goede Ghemeynte.
Schoonsprekende tonge.
Oproerich hert.
{niet sprekende.



[fol. B2r]

Voor-reden of cort verhael van

d’inhoud van dese Comedie, by den Dicht-stelder.

ALbert een Keysers Soon, en Keysers Broeder mede
Van Oostenrijck, was om te heerschen over al
Ghesonden in Neerland, het zy tot Crijgh, oft Vrede,
Hy quam seer prachtigh aen met volcx een groot ghetal,
(5) t’Roomsch volck riep: dit is hy die ons verlossen sal,
Den Tuyn van Holland, sal hy haest om stucken breken,
Den Cardinaels rock schonck hy ons lief Vrou van Hal:
Tot Hulst, tot Cales oock, deed’ hy wel van hem spreken,
t’ Scheen al t’voorgaende leed, dat soud hy cloecklijck wreken,
(10) Hy brocht sijn beste volck schier heel en al te niet;
En toonden noch alom de oude Spaensche treken,
Maer door des Conincx dood van Spaingnen ist gheschiet,
Dat hy ontboden is, hy track oock derwaerts siet,
Om met l’Infante daer in houwelijck te paren,
(15) De Landen meynden te zijn verlost uyt verdriet:
Italien door is hy naer Spaengnien ras ghevaren,
En maeckten op den wegh het verbond van Ferraren,
Dwelck den Paus daer met hem besloten heeft wel vast,
Van Braband sagh men hem als Hertogh haest verclaeren,
(20) Op des Lands rechten en word niet seer veel ghepast,
Hy soud’ (soo’t scheen) het Land meest helpen uyt den last:
En oock de Spaingnaerts al eer een jaar doen vertrecken,
Maer niet en is ghevolght, dan druck op een ghetast,
Sijn bloedigh hert kond’ hy niet langer oock bedecken,
(25) Men sagh den wreeden aert alsdoen tot een Maeght strecken
Die binnen Brussel was om Godes woord versmacht,
Den Roomschen haed sogt hy weer op een nieus verwecken,
Maer hy bevond wel haest dat te cleyn was sijn macht,
[fol. B2v]
Verscheyden raed heeft hy met sijn volck overdacht,
(30) En woud t’Land proeven eens met soetheyt te verleyen,
Selfs en woud hy niet (als te trots, en hoogh gheacht,)
Den Vreed’ aensoecken eerst, maer begont soet te vleyen,
Door veel Ghesanten cloeck, om den wegh te bereyen,
Soo van den Keyser, als van Princen wijd en breed,
(35) Een Coopman quam daer dan (soo’t scheen) hem wat vermeyen,
Dan een Advocaet loos, oock tot s’Lands dienst ghereed,
Naer t’segghen sijn, maer elck wist sijn list en bescheed,
T’was om s’Lands meyningh’, en den sin uyt te halen:
t’Land volghden trouwen raed, die t’ Spaensch bedroch wel weet,
(40) En seyden rond uyt dat sy geensins niet en talen
Na sulck een vreede snoo, die gantsch’liick niet soud falen
Tot naerdeel van haer, en van t’heylich Godliick woort,
Sy hebben liever tot vermeeringh’ van haer palen
Te bliiven vast verknocht, met trou en d’oud accort,
(45) Den vyand liever selfs te vallen cloeck aen boort,
En daer toe liiff, en goet, en alles by te stellen:
Aensiet doch ons bedrijff, de waerheyd doch eens spoort,
Siet met valschen peys, sy soecken t’Land te quellen,
Geeft slechts goet ghehoor nu, wy sullent u vertellen.

Continue
[
fol. B3r]

Van de eerste Gheschiedenis,
de eerste uytcomst.


Bloed-dorstich ghemoed, Wraeck-gierich hert.

                        Bloed-dorstich ghemoed.
Singnoor Soldados, waer blijft ghy nu?
Comen d’een voor en dander naer uyt.
Wraeck-gierich hert.
Padro, que queris vestra merche?
                        Bloed-dorstich ghemoed.
Wy moghen ons wel cleeden met rou,
Singnoor Soldados, waer blijft ghy nu?
Wraeck-gierich hert.
(5) Wat magh daer schuylen, ist weer al d’ou?
Oft ist voor ons al pays en vre?
Bloed-dorstich ghemoed.
Singnoor soldados, waer blijft ghy nu?
Wraeck-gierich hert.
Padro, que queris vestra merche,
Oft isser erghens buyt ick wil seer gheeren me,
(10) Segt recht uyt wat daer schuylt, t’verlanghen my te lanck,, is.
Bloed-dorstich ghemoed.
Tis van een saeck daer my het hooft, en t’hert af cranck,, is,
wy ziin verlaten schier, ons naeckt een groot gheween,
Mids onses Conincx dood, t’was onsen troost alleen,
wy ziin bedorven doch nu wy hem soo verliesen.
Wraeck-gierich hert.
(15) Iae d’Inquisici sal wel goeden raed verkiesen,
Den jonghen Coninck sal haer volghen voor en naer,
[fol. B3v]
Door haer ingheven word hy argher dan den Vaer,
Dus hebt doch goeden moet, t’sal noch int lest wel wesen.
Bloed-dorstich ghemoed.
Iae maer dees Landen hier, die hopen nu ghenesen
(20) Door onses Conincx dood, daer is lang naer ghehaeckt,
En t’Land dat heefter vrij haer rek’ning op ghemaeckt,
Soo daer veranderingh’ comt, ons magh claer wel grouwen.
Wraeck-gierich hert.
Albert van Oostenrijck salt weten wel te brouwen,
l’Enfant’ en hy ziin van nu verclaert Heer van t’Land,
(25) Dats ommers voor een tijd, com’ daer aff naer der hand
Wat wil, hy sal haer wel fray weten te verdooven.
Bloed-dorstich ghemoed.
Het gaef nu juyst wel pas, woud’ elck ons nu ghelooven,
Om haer met valschen vreed’ te bringhen inden strick.
Wraeck-gierich hert.
Mocht dat gheschieden doch, ick waer in mijnen schick,
(30) Ick soud my wreken noch van al dat my misschiet is.
Bloed-dorstich ghemoed.
Met dit cleed, schijn van deught, veel volcx in groot verdriet is
Ghecomen, en noch soud’, waer ick wat meer bemind.
Wraeck-gierich hert.
Ghy hebt soo menich Prins sijn cloeck verstand verblind,
Al met u soet ghelaet, en loose fray practijcken.
bloed-dorstich ghemoed.
(35) waer ick heel meester, t’soud’ claer noch wel anders bliicken,
Dees roede soud elcken een doen leven int ontsicht.
Wraeck-gierich hert.
Hoe is doch haren naem? miin bot verstand verlicht,
Siet sy is doch vol bloeds, wel straf, en wreed schijnende.
[fol. B4r]
Tis Inquisici, die t’volck wel scherp is pijnende,
(40) Als sy s’Paus wil in als niet volghen metter daed,
Daer dees roed’ in swang is, en helpt gantsch gheenen raed,
Het moet al voort met brand, moord, en aen glag’ te hangen,
Miin bloedigh ghemoed gaet doch al sijn oude ganghen,
Ick spaerder oock niet een, het zy hoe groot van macht.
Wraeck-gierich hert.
(45) Van menich Coninck ziit ghy daer om oock veracht,
En doen u somtijds heel uyt al haer landen blijven.
Bloed-dorstich ghemoed.
En ghy miin schoone knecht, men soeckt u te verdrijven,
Maer claer niet om u deught, hoe word om u ghesucht.
Wraeck-gierich hert.
Ick en verschiet niet haest om eenich cleyn gherucht,
(50) want waer ick kan oft magh, ick doe my alom eeren.
Bloed-dorstich ghemoed.
Och, mochten wy doch eens dees Ketters haer less’ leeren,
Het waer met groot gheweld, oft met gheveynsden peys.
Wraeck-gierich hert.
Als ick van sulcx yet hoor, als een gloeyend’ forneys
Brand miin wraeck-gierich hert, door veel geleden smerten,
(55) Die groot van ghetal ziin, och met wat goeder herten
Soud’ ick sulcx wreken oock, ick spaerder vrij niet een,
Iae t’kind in s’moeders buyck, dat naeckten groot gheween
Miin handen soud’ ick noch met haren bloede wasschen.
Bloed-dorstich ghemoed.
Tiert bid ick soo luyd’ niet sy mochten ons verrasschen.
(60) Dat sy sulcx hoorden, ons soet spreken waer al uyt.
Wraeck-gierich hert.
Gaen wy eens vinden dan Geveynsden vreed’ ons bruyt,
Oft vry met haer noch yet te weghe conden bringhen.
[fol. B4v]
Als een Voghelaer soet kan fluyten en fray singhen,
Soo bringht hy oock het volck met liefliickheyt int net.
Wraeck-gierich hert.
(65) Bloed-dorstich ghemoed dat is al naer uwe wet,
want ghy light doch altijd seer looslijck op u luymken.
Bloed-dorstich ghemoed.
En al wat daer ghebeurt, dat kerft ghy op u duymken,
Tot dat ghy schoon weer siet, dan siit ghy stout en fel.
Wraeck-gierich hert.
Ick soud claer noch meer doen waert tijd en kond’ ick wel,
(70) Maer laten wy dat daer, en gaen wy schaffen wijsheyt.
Bloed-dorstich ghemoed.
In al dat boos volck nu te straffen hier den prijs leyt,
En d’uytstel is seer quaet, gaen wy op ons bejagh.
Wraeck-gierich hert.
Ick sal al doen dat ick kan, soo ick eertijds plagh,
T’moet gewaeght ziin wie’t noch naemaels mocht becrijten,
(75) Die t’best in als doet en is claer niet te verwijten.



Vande eerste Gheschiedenis,
de tweede uytcomst.


Bloed-dorstich Gemoed, Wraeck-gierich hert, Gheveynsden Peys.

De twee comen wat voor uyt en dan volght den peys met hare dienst-Maegden.


Bloed-dorstich ghemoed.
SIet waer dat sy doch comt, een Engel naer den schijn,
Van buyten schijnt sy soet, maer binnen vol fenijn,
[fol. C1r]
Broer, gaet ende groet haer eens.
Wraeck-gierich hert.
Neen, t’comt u toe rechtveerdich.
Sy gaen by haer.
Bloed-dorstich ghemoed.
O edel Princes schoon, ghy ziit veel eeren weerdich,
(80) Ick kus u handen nu, met hert, sin, en ghemoed.
Wraeck-gierich hert.
Io baise los manos, ick stort voor u miin bloed,
Soo’t anders van nood’ is, den dienst is t’uwen besten.
Gheveynsden peys.
Wat jaeght u beyden uyt, en hier in dees ghewesten,
Daer moet wel wat vreemds ziin, t’zy van peys of van strijd.
Bloed-dorstich ghemoed.
(85) D’aenradend’ oorsaeck meest, en den bequamen tijd,
Verstouten ons by u o goed Vriendin te comen,
wy siin te seer bedroeft mids van ons is vernomen
Des Conincx dood (eylaes) des t’heel land is in nood.
Wraeck-gierich hert.
Treurt daerom so seer niet, met argh en listen groot
(90) Sal elck een van ons het volck weten te verblinden,
En t’Spaensche rijck heeft hier te land noch te veel vrinden,
Albert van Oostenrijck den vromen Cardinael
Trout s’Conincx Dochter, en hy crijght t’Land al te mael,
De Landen hebben hem alreed als Heer ghesworen.
Gheveynsden peys.
(95) Tis nu bequamen tijd, en d’oorsaeck is gheboren,
Dat ick Gheveynsden peys moet worden voor ghestelt,
Maer Holland, Zeeland oock, ziin te hart, sulcx my quelt,
Te qualick willen sy haer laten doch ghesegghen.
Bloed-dorstich ghemoed.
Men sal haer den text nu al anders gaen uyt legghen.
[fol. C1v]
(100) Als sy nu sullen sien dat t’Land nu crijght een Heer.
Wraeck-gierich hert.
Sy en ghelooven niet dat nu noch nemmermeer
Den Spaingnaert dat land sal oyt dincken te verlaten.
Bloed-dorstich ghemoed.
Gheloofden sy doch dat, t’soud ons int stuck veel baten,
wy hadden vrij ons schip, verr’ en hogh boven wint,
(105) Sy en betrouwen niet, sy ziin soo niet ghesint,
Soo wy yet doen, tsal ziin met loose valsche treken.
Gheveynsden Peys.
Veel Princen, Vorsten oock elck moet ten besten spreken,
Dan salt ghelucken wel, daer is gheen twijfel aen,
Met dreyghen, bidden oock, sal elck doen goet vermaen,
(110) My dunct voorwaer dat t’paert daer juyst in d’oog’ geraeckt, is.
Wraeck-gierich hert.
En boven al nu den vreed’ in Vranckrijck ghemaeckt,, is,
want dien vreed is voor haer al te grooten bril.
Gheveynsden peys.
Nu het daer beschickt is, t’ghedijd naer onsen wil,
wy sullen dit land noch met gheweld overvallen,
(115) Haer water-rijckheyd, noch haer sterckten, noch haer wallen
Ten sal al helpen niet, sy worden haest bedroeft,
Nochtans soo moet den peys voor al noch ziin beproeft,
Hoe noodich dat sulcx is heeft t’ander tijd ghebleken.
Bloed-dorstich ghemoed.
Maer wat hebt ghy doch hier op den aers achter steken?
(120) Seght ons nu daer af eens, t’recht bescheed, en t’bediet.
Gheveynsden peys.
Ick salt doen, maer weest heusch van monde wat ghy siet,
Miin cleeren ziin heel wit, sulcx beduyt ons reynicheyt,
Om dat de lieden al onbesorght van cleynicheyt
[fol. C2r]
Oft bedroch, souden vrij van achterdincken,, zijn,
(125) Ick gheef den olijf-tack, die wil ick schincken,, fijn
Tot teyken van den peys, die haer word aen gheboden,
En twee dienst-maeghden jent doen haren last als Goden,
En ziin soo ghy wel siet, sorghfuldich in haer werck.
Wraeck-gierich hert.
Sy schijnen vol van deught, soo ick aen haer wel merck,
(130) Maer hoe is haren naem, segt ons eerst vande jonghe.
Gheveynsden peys.
Dit* is een waerdigh vat, soet vleyend’ met haer tonghe,
Die waer men van peys spreeckt alom is inde weir,
want eert wel begonst is, soo heeft sy’t schier al cleir:
Sy segt tot elcken een, wie kan den peys verfoeyen,
(135) En dan begint oock dees in haer werck wel te groeyen:
Tis een oproerich hert, dat den peys wilt met cracht,
Die oproer maeckt alom, en baert twist en tweedracht,
En d’Overicheyd soo dwinght dat sy peys moeten maken.
Bloed-dorstich ghemoed.
waert soo verr’ met ons doch, soo stonden wel ons saken,
(140) Maer vertreckt ons al voort, hoe ghy’t dan maeckt opt lest.
Gheveynsden peys.
Door miin volck werck ick dan, ick doe alom miin best,
Als den peys ghemaeckt is, dan ist spel half ghewonnen,
Elck een in weelden leeft, in vrijheyd onghebonnen,
Men verwacht voorts geen wraack, elc een leeft heel gerust,
(145) Dan wordet tijd dat elck van u baert sijnen lust,
Eerst ghy wraec-gierich hert, ghy bloed-dorstich gemoed dan
Als dien tiid comt, siet dat ghy u besten doet dan,
Die dan slaept is niet weert dat hy eenen dagh leeft.
Wraeck-gierich hert.
Slaep ick, verwijtet my, maer tverstand ons doch gheeft,
(150) Van dat hier achter steeckt, dat soud’ ick gheeren weten.
[fol. C2v]
Gheveynsden peys.
wel menich vroom Helt heeft dees ghereedschap verbeten,
want den Poock bediet moort, dit ziin oock stroppen boos.
Daer aen ghehanghen is veel volcx al scheen het loos,
De Ketters moet men al verbranden, hanghen, moorden:
(155) Haer comt niet beter toe dan raders, vyer en coorden,
Daer en leyd gantsch niet aen, al hebben sy cleyn schult.
Wraeck-gierich hert.
Is dat peys, word alsoo de trou en eed vervult,
Soo magh elck van u peys tot aller tijd wel grouwen.
    Gheveynsden Peys.
Men derf den Ketters doch nerghens gheen gheloof houwen
(160) Nu weet ghy miinen sin, en oock al miin bedrijf.
Bloed-dorstich ghemoed.
Ghy ziit recht naer miin hert, een al te heylich wijf,
Cond ghy slechts hier int Land ooc goet gehoor verwerven.
Wraeck-gierich hert.
Wy beyden souden dan seer gheeren voor u sterven,
Dus doet u besten doch, tstuck word u wel betrout.
Gheveynsden peys.
(165) Ick salt doen ter wijl dat de oorsaeck het werck stout,
Ick sal Ghesanten veel nu derwaerts doen vercloecken,
Men sal haer dreyghen eerst, en minlijck naer versoecken,
Van alle kanten sal haer vreed’ sijn toegheseyt,
Iae oock uyt t’Keysers naem, van hare Majesteyt,
(170) Sal ick met groote pracht sijn volck tot haer oock senden.
Bloed-dorstich ghemoed.
Cond’ ick de schalckste maer haer oogen ter deegh blenden,
Met t’schamel ghemeynt waer wel haest seer goeden raet.
Gheveynsden peys.
Gaen wy dan haest te werck, eert naermaels word te laet,
[fol. C3r]
Want dat ons d’oorsaeck en den tijd eens had begeven,
(175) wy waren heel en al int dood-boeck claer gheschreven.
Gaet in.

Continue

Vande tweede Gheschiedenis,
de eerste uytcomst.


t’Verplichte Land, Gemeyne Staten, Trouwen Raed.

t’Verplichte Land.
WAt hangt my over thooft, waer sal ic my heen keeren?
Alleen tot u miin God, die ziit een Heer der Heeren,
Ick en weet buyten u troost, bystand, noch ghewin,
Om dat ick t’ Godlick woort int openbaer bekin,
(180) En des Paus jock en sijn instellingh’ doe verachten,
Is oorsaack dat daer soo veel naer miin bederf trachten,
Sy hebben my seer lang en jammerlick gheplaeght,
Maer miin hoop is altiid dat de Heer sorghe draeght:
En dat haer schalckheyd groot haer al niet en sal baten:
(185) waer ziit ghy nu o ghy trou vaderlandsche Staten?
Die dickmael soo veel goets ghetroulick hebt ghewrocht,
Och, moghen wy maer slechts noch bliiven vast verknocht,
En ons niet scheyden siet, soo salt vrij al wel wesen:
De Staten comen uyt.
Hier comen sy: O trou Voorstanders uytghelesen,
(190) Ick sit mistroostich schier, door al dit groot ghequel,
Dat den gheveynsden peys my nu aendoet soo fel,
Al word hy voor ghesteld, hy en magh niet ghelooft,, zijn,
Oft elck een van ons moest van sijn verstand berooft,, zijn,
wy weten wat gheloof sy houden doch opt lest,
(195) Tis al het selfde volck, sy ziin uyt een ghewest,
uyt Spaingnen ziin sy al, die hebben laten blijcken,
[
fol. C3v]
Haer ontrou, haer bedroch, en valsche soo practijcken,
Dwelck ons voorschriften ziin, twelck ons versuchten doet.
Gemeyne Staten.
O verplicht Vaderland u hert is vroom en goet,
(200) wy willen met lijf en bloed altijd by u blijven,
Laet varen dit gheclagh, wilt uwen moet verstijven,
De Heer diet al gheeft sal u noch bystaen in nood,
Al word ghy seer gedreycht, al sweeren sy ons dood,
Soo de Heer met ons is, wie sal ons konnen deeren,
(205) Den aengheboden peys en mach ons niet verveeren,
En vreest haer dreygen niet, weest voor haer niet verschromt,
Maer siet waer Trouwen raed, ter nood tot ons comt,
Die sal ons in als t’beste aenwijsen en wel raden.
Trouwen Raed.
O Vaderland soet, God de Heer gheef u ghenaden,
(210) En u o Staten s’Lands daer trou haer openbaert.
Ghy staet verslaghen schier, wat ist dat u beswaert?
wat magh daer schuylen doch, wilt my sulcx eens bedieden.
t’Verplichte Land.
Och den gheveynsden peys die sy my nu aenbieden,
Maeckt my te seer ontstelt, en ick vrees’ dien noch.
Trouwen* Raed.
(215) wy weten doch voor al wel dat al is bedroch
wy kennen haer van ouds, wie soud haer gheloof gheven,
Ons is indachtich noch van het jaer sestich seven,
Des Conincx goetheyt was ons als doen wel bekint,
Me Vrou van Parma scheen oock tot den peys ghesint,
(220) Het scheen vergheven* al, men soud’s niet meer ghedincken,
Men preeckten nergens meer, men soud’ twreed placaet mincken
Geen twijfel was daer aen, sy swoer vast by haer woort,
Maer wat is daer ghevolght: Duck d’ Alva quam aen boort,
wat vreed’ dat hy met bracht heeft ons te seer ghebleken,
[fol. C4r]
(225) Egmond, en Horen oock, die proefden haest sijn streken,
Iae menich duysent mensch liet daer alsdoen den hals,
T’beloofde woord was uyt, toe segghen was heel vals,
Tis yeghelick bekint hoe dat daer ziin ghevaren,
De Vlaamsche mannen, die tot Brussel comen waren
(230) Om te doen haer onschult, die dood die volghden ras,
Elck een die vluchten moest, versoght wat vreed’ dat was,
Die ons van s’ Conincx Raed uyt Spaingnen was gesonden,
Den Spaenschen peys is doch te dickwils valsch bevonden,
Tot Ceulen worden oock soo’t scheen den peys ghedicht,
(235) Maer (eylaes) t’was te doen om de stad van Maestricht,
En dat de tweedrach soud al t’goed voornemen schenden.
t’Verplichte Land.
Och, my ghedinckt oock noch aen den peys van Oostenden,
Van Engheland wast vrij wel ghemeynt als heel goet,
Maer het was al bedroch, t’was om d’onnosel bloet,
(240) Dat sy daer, en oock hier, soo meynden te vergieten,
De spaensche Vloot beweest, och wy soud’ niet verdrieten,
Te hand’len met sulck volck, die ons noyt deden deught.
Gemeyne Staten.
Een yeghelijcx bederf is doch haer meeste vreught,
Het Indiaens volck heeft sulcx ter deegh moeten proeven,
(245) wat isser daer ghedood, sy daeg’licx noch bedroeven:
So menich duysent mensch daer’t nochtans al peys scheen.
Trouwen Raed.
Tis haer bloed-dorstich hert, dat haeckt naer elcx gheween,
Van Naerden heught ons wel, hoe t’volck daer quam in lijen
wy hebben meer misdaen dan sy in dien tijen,
(250) Dus en ghelooft haer niet, daer en leyd gantsch niet aen,
Al doet ons menich Heer, als ghesant groot vermaen,
Al siet men ons van breed en wijd van vreed’ verhalen,
Niet een en soud van haer voor onse schult betalen:
[fol. C4v]
Als ons het bedroch bleeck dan waer t’beclagh te laet,
(255) Hy spieghelt hem wel, die siet hoe’t een ander gaet,
Te heerschen soecken sy in al des werelds* landen.
t’Verplichte Land.
Hoe soecken sy Gods woord te bringhen heel ter schanden,
Tis in dat Cleefsche Land en Wesel wel versoght,
Hoe leelijck worde den Graeff vanden Broeck ombroght!
(260) Bedorven was al t’volck, de Heer wil haer ontfermen.
Trouwen Raed.
Die sy behoorden als ghebueren te beschermen,
Die roofden, moorden sy, en schenden haer te grond:
wat soud hy ons aen doen, kond hy met loosen vond,
Oft met cracht en gheweld ons int verdriet ghebringhen.
Gemeyne Staten.
(265) wy hopen dat God sulcx nemmermeer sal ghehinghen,
wy sullen lijff en goet nu stellen by den werck.
t’Verplichte Land.
Door uwe antwoord goet word ick schier weer heel sterck,
O vrome Staten s’Lands, die soo vroom van ghemoed zijt.
Die met liefd’ en met trou nu over al oock doet vlijd,
(270) Om t’boos Spaensch ghebroet quijt te keeren heel van my.
Trouwen Raed.
Gaen wy raedslaghen dan wy sullen’t waghen vrij,
Tis beter voor het Land met eer en trou ghestorven,
Dan slaven naer te zijn en eeuwelijck bedorven.
Gaen in.



[fol. D1r]

Vande tweede Gheschiedenis,
de tweede uytcomst.


Bloed-dorstich ghemoed, Wraeck-gierich hert.

Bloed-dorstich ghemoed.
HEb ickt u altijd niet ghespelt?
(275) Al dat wy doen is werck verloren.
Wraeck-gierich hert.
Ten sal niet ziin dan met gheweld.
Bloed-dorstich ghemoed.
Heb ickt u altiid niet ghespelt?
Dus maken wy ons cloeck int veld.
Wraeck-gierich hert.
Tis volck die gantsch niet willen horen.
    bloed-dorstich ghemoed.
(280) Heb ick u altijd niet ghespelt?
Al dat wy doen is werck verloren.
Wraeck-gierich hert.
Ick kin haer al te wel en dat al langh te voren.
Bloed-dorstich ghemoed.
Laet ons sulcx swijghen doch, maer schuylter anders niet.
Wraeck-gierich hert.
En schuylter niet ghenoech, dit jammer en verdriet.
Bloed-dorstich ghemoed.
(285) wat quelt u noch al d’ou, dat onsen Coninck dood is?
Maer hy was oud genoech, ick hoop dat sulcx geen nood,, is,
Daer is weer al wat troost, en weest vrij niet verstout.
[fol. D1v]
Wraeck-gierich hert.
Wat doch?
Bloed-dorstich ghemoed.
Dat Spaingnen noch dees Landen aen hem hout,
Den jonghen Coninck wilt daer goet rond niet af scheyden.
Wraeck-gierich hert.
(290) Albertus heeft ghetroud de Suster, die twee beyden
En sullen die nu niet ziin van dit land Heer.
Bloed-dorstich ghemoed.
Iae al soet met een bespreck, maer anders nimmermeer,
T’ gheen daer in secreet schuylt, sal naer wel openbaren,
De Coninck wilt ziin Croon, noch al sijn macht niet sparen,
(295) Om dit land heel en al te maken desolaet.
Wraeck-gierich hert.
Dat is recht dat ick soeck, dat is al miinen raet,
Om ons als Heeren groot al om te doen verblijden.
Bloed-dorstich ghemoed.
Al ziin voornemen is, de Ketters te castijden,
In Spaingnen heeft hy sulcx alreede lang begonst.
Wraeck-gierich hert.
(300) Dat is besteken werck, en t’is d’oprechte const,
De schepen en het volck, in Spaingnen aen te houwen.
Bloed-dorstich ghemoed.
Met hoopen siet men haer, naer de Galeyen stouwen,
Al het goet word verbeurt, t’gheen dat hier te land’ hoort.
Wraeck-gierich hert.
Het dats naer miinen sin, gaen sy soo slechts al voort,
(305) Nu t’ peys in Vranckrijck is, sijn sy goet te bestieren.
Bloed-dorstich ghemoed.
Het is nu recht den tijd om haer met veel manieren
Vast te besluyten nu, te crijghen met ghemack.
[fol. D2r]
Wraeck-gierich hert.
Besloten worden sy als de Kat in den sack,
Al de Rivieren die rond om haer ziin gheleghen,
(310) Die worden vast beset, jae straten en omweghen,
waer dan den handel uyt, soo waert met haer ghedaen.
Bloed-dorstich ghemoed.
Mocht haer ghebreken t’ghelt, dan soud den nood aengaen,
t’Soud’ haer al teghen ziin, ghebueren, en goed vrinden.
Wraeck-gierich hert.
Het land van Cleef dat moet van ons tot sulcken inden,
(315) Eensdeels ghenomen ziin, ghebruyckt naer onsen sin,
En al dat van noode is dat nemen wy vrij in
En wy ghebruycken Sticht van Munster en Westphalen.
Bloed-dorstich ghemoed.
Omringhen sullen wy haer Landen en haer palen,
En over vallen, dan d’een voor d’ander naer.
Wraeck-gierich hert.
(320) Ick hoop wy criighent haest naer onsen sin heel claer,
Sy hebben te cleyn macht, wat willen sy al maken.
bloed-dorstich ghemoed.
Kan ick naer miinen wil in Holland eens gheraken,
Miin comst sal haer voorwaer welheughen en staen dier,
Al waer al t’water inct, en haer land al pampier,
(325) En pennen al t’gheboomt, sy mochten niet beschrijven
Al den moetwil en moord, die ick daer soud bedrijven,
Het kind soud inde wiegh beclaghen dien dagh.
Wraeck-gierich hert.
Laet dat kind slapen noch, sy hebben noch verdrach,
D’ervarentheyd en tijd sal ons noch van als leeren.
(330) De Ketters daer dit volck veel met plagh te verkeeren,
Als Embden, Wesel, Goch, en die van sulcken aert,
Die worden wel gheplaegt, en van ons seer beswaert,
[fol. D2v]
En niemand oock ghespaert, ick doe haer schier al suchten.
Bloed-dorstich ghemoed.
D’een vreest my, d’ander u, seer vreemd ziin de gheruchten,
(335) Elck is bevreest voor ons, tis al soo ick wel wensch.
Wraeck-gierich hert.
Och, quaemt doch al om hals, al waert den lesten mensch,
Den bloed-dorst soud voor my in alles haest vervult ziin.
bloed-dorstich ghemoed.
Al soet, soet, metter tijd, daer moet al wat ghedult zijn,
Maer hoe staen wy hier dus, gaen wy niet naer den strijd.
Wraeck-gierich hert.
(340) Ick en com’ daer niet vriend, men word daer t’leven quijt,
Al van verr’, niet te by, alsoo weet ickt te koken.
Bloed-dorstich ghemoed.
Ghy weet al om het vyer fray voor den wind te stoken,
Den soeten praet is by u al om in faysoen.
Wraeck-gierich hert.
Ick laet u vechten man, ick salt wel anders doen,
(345) wy ziin een deeg’lijck paer, als wy daer moghen woonen.
bloed-dorstich ghemoed.
Ghy doet dat menich werck wel doet den meester loonen,
Die daer ziin ghequartiert, al door u quaet opset.
Wraeck-gierich hert.
Op sulcke dinghen dient soo nau niet op ghelet,
Laet dat daer, en gaen wy den Spaenschen hoop besoecken.
Bloed-dorstich ghemoed.
(350) Gaen wy de vrome Maets met raed en daed vercloecken,
want daer wy twee doch ziin, daer is het spel haest uyt.
Wraeck-gierich hert.
Ghy helpt haer aen den dans, en ick dan by de bruyt,
[fol. D3r]
Door ons beyd’ comter veel in jammer en gheween,, oock,
En die om ons noch wenscht is wel dwaes int gemeen,, ooc.

Continue

Vande derde Gheschiedenis,
de eerste uytcomst.


t’Verplichte Land, Gemeyne Staten, Trouwen Raed.

t’Verplichte Land.
Tverplichte Land ende Gemeyne Staten comen uyt.
(355) OCh hoe word ick gedreycht, nochtans hoop ick te leven
T’geen mensch’lic my gebreect, sult ghy my o Heer geven
Dat is in tegenspoet, hoop ick u rechte hand,
Tot noch toe hebt ght Heer my ghetoont onderstand,
Ick hoop ghy sult u werck dat begost is volvoeren,
(360) Al doet veel swaerheyt my inwendich t’hert beroeren,
Nochtans is miin hoop goet, op God betrou ick vast,
O ghemeyn Staten s’Lands, ick steeck in swaren last:
In Vranckrijck ist nu peys, den Crijgh sal op ons comen,
Sy sullen haer best doen om al miin water-stromen
(365) Te sluyten heel en al, dwelck groote schaed’ soud ziin.
Gemeyne Staten.
Weest in als lijdsaem doch, ghy raeckt haest uyt de pijn,
Ghy sult een lutter tijd, wat lijden en verdraghen,
Die ons noyt en verliet, maer bystaet alle daghen:
Sal ons met trouwen raed, in als noch wel versien,
(370) Siet waer dat hy doch comt, des laet sorgh en angst vlien,
Daer trouwen raed is salt ten lesten noch wel lucken.
Trouwen Raed.
O schoon land, hoe soeckt u den Spaingnaert te verdrucken,
[
fol. D3v]
Hy soeckt vrij heel en al te krencken uwe macht,
Hy soeckt de neering’ u t’ ontnemen met sijn cracht,
(375) Hy doet in Spaingnen al u Boods-ghesellen vanghen,
Ghepijnicht worden sy, en Schippers oock ghehanghen,
Het Boods-volck word seer veel op de Geley ghestelt:
Den Coopman word daer oock schier ter dood toe gequelt,
Hy moet voorts-bringhen al sijn brieven en sijn boecken,
(380) Oft het goet hier int land hoort, gaen sy ondersoecken,
Sy maken sulcx verbeurt, en doen den Coopman schaed’.
Gemeene Staten.
Och goeden raed waer goed, eert naemaels word te spaed’,
Dus wilt doch t’ ghemeen best, getroulijck nu voorts bringen.
Trouwen Raed.
Den besten raed is, dat wy haer selfs gaen bespringhen,
(385) Als de Romeynen cloeck wel hebben eer ghedaen,
Met heyrcracht eenen tocht had Hanibal bestaen,
Om het Roomsch Rijck met macht heel en al t’ overvallen,
Het land bederf hy heel tot by de Roomsche wallen,
Des de Romeynen haest met eenen loosen vond,
(390) De Scipiones beyd’ met Crijchs-volck daer terstond
In Spaingnen sonden haest, die nieu Carthago namen,
Oorsaeck dat Hanibal en al t’ volck derwaerts quamen,
En soo vond het Roomsch Rijck voor die reys haest verlost,
wy moeten selfs in tijds in Spaingnen gaen wat kost:
(395) Haer d’ oorloogh sterck aendoen, en soo veel werc geven daer
Dat wy in meerder rust en vrijheyd oock leven naer,
Soo worden wy eens quijt, al dit Moraens ghespuys.
t’Verplichte Land.
Och waer ick soo verlost, och trock elck soo naer huys,
En dat de Landen selfs den vasten vrede maeckten.
Gemeyne Staten.
(400) Gheluckich waer het land, dat daer toe eens gheraeckten,
[fol. D4r]
Maer het kost noch soo ick sorgh menich druppel bloet.
Trouwen Raed.
Ons en ghebreeckt niet dan een manlijck hert en moet.
En dat wy t’onsen dienst meer Crijchs-volck noch vergaren
Dat wy ons eyghen geld, noch middel niet en sparen,
(405) Om ons verlossen van s’Spaensch jock en haer ghequel.
Ghemeyne Staten.
Den trouwen raed wijst ons den wegh en waerheyd wel,
wy moesten al meer volcx en ghelt in voor-raet crijghen:
T’gheld is den stercken arm, wat willent wy verswijghen,
Daer d’oorloogh vast op staet, daer sy met word ghebout,
(410) Het maeckt de knechten al cloeckmoedich ende stout,
En waer de Ruyters door int veld seer rustich draven:
T’waer seer goet dat wy al met goeder herten gaven,
Elck naer sijn cleyne macht, oft naer sijn groot bedrijf,
Het geld ons alle gaer ons erf, ons haef, ons lijf,
(415) Laet ons tot t’gheven dan al vallet hart ziin spoedich.
t’Verplichte Land.
Als vande Staten des Lands sulcx word bedacht vroedich,
En dat in tijds, soo draegh ick t’lijden noch met lust,
En in de goeden crijgh stel ick my heel gherust,
En d’overwinning’ sal den trouwen God ons jonnen.
Trouwen Raed.
(420) Laet ons dan gaen tis tijd en doen al dat wy konnen,
Elck vertreck naer sijn stad om middel en advijs,
En die in tiids toesiet, is voorwaer cloeck en wijs,
t’Land moet gheholpen ziin, oft t’bleef int lest verloren,
En beter waren wy van moeder noyt gheboren,
(425) Dan wy ons vrijheyd nu soo souden worden quijt:
Het waer voor ons groote schand’, ja voor ons een verwijt
Dat wy de slavernï voor vrijheyt souden kiesen,
Wy souden lijff, en goet, het Land en al verliesen.



[fol. D4v]

Vande derde Gheschiedenis,
de tweede uytcomst.


Bloed-dorstich ghemoed, wraeck-gierich hert, t’Verplichte Land.

De twee eerste comen uyt.


Bloed-dorstich ghemoed.
HOe ist al Broer? waer blijft ghy nu doch alsoo langh?
Wraeck-gierich hert.
(430) Goo, ick vind vrij noch werck, my word noch al wat bang
wy sullen (soot wel schijnt) noch genoech te doen vinden.
Bloed-dorstich ghemoed.
Iae, jae, een man die claegt en vind niet te veel vrinden,
Dus scheppen wy wat moets, het moet doch sijn ghewaegt,
Tis beter te vroegh dan naer te laet stuck beklaegt,
(435) Maer segt my nu eens, oft wy nu een saeck bestonden,
Dat wy ons by het Land al stil en dier eens vonden,
En haer met woorden soet, nu vielen cloeck aen boort.
Wraeck-gierich hert.
Daer en is niet beter dan de man sijn eyghen woort.
Maer kenden sy ons dan, wy souden om hals comen.
Bloed-dorstich ghemoed.
(540) Daer weet ick al raed met, wilt nergens doch voor schromen,
Ick heb daer meer gheweest, als een heel heylich Sant.
Wraeck-gierich hert.
Ghy hebt noch vrienden veel, ghy hebt al om verstant,
Hoe makent wy* nu best om ons quaet te bedecken.
    bloed-dorstich ghemoed.
Elck een van ons sal nu een ander cleed aen trecken,
[fol. E1r]
(545) Verkeeren soo by t’volck, dat u en my bemint.
Wraeck-gierich hert.
Wy moeten spreken dan soo sy meest ziin ghesint,
wy sullen hooren haest oft met haer wat te doen,, is.
    bloed-dorstich ghemoed.
Soo gaen wy dan ter wijl dat tusschen t’rijp en groen is,
Het yser moet ghesmeed ziin ter wiil dat is heet.
Wraeck-gierich hert.
(550) Laet ons gaen als ghy wilt, ick ben terstond ghereet,
wy sullen goet en quaet nu draghen met malcandren.
Bloed-dorstich ghemoed.
Laet ons eer wy gaen eerst ons cleeren ras verandren,
Dit cleed is goet voor my, treckt ghy dat aen u lijf.


Bloetdorstich ghemoed trect aen eenen Advocaets tabbaert, en den anderen eenen Coopmans mantel. s’Lands camer gaet open.


Wraeck-gierich hert.
Bloed-dorstich ghemoed, seer loos is al u bedrijf,
(555) Maer hoe heet doch u cleed, wilt my sulcx wel bedieden.
Bloed-dorstich ghemoed.
Den ijver goet van schiin, die wel bedriecht de lieden,
Als hy uyt een valsch hert, comt, en boos is van aert.
Wraeck-gierich hert.
Wraeck-gierich hert dan ooc den schijn van vrienschap baert
Dan meynet ghemeyn volck dat haer niet kan ontbreken.
Bloed-dorstich ghemoed.
(560) Nu gaen wy dus ghecleed t’Land selver eens aenspreken,
En siet waer dat sy sit, ten schijnt niet dat sy treurt.
Wraeck-gierich hert.
Haer siende ben ick noch inwendigh heel beruert,
En my ghedenckt noch t’gheen sy aen my heeft bewesen,
Maer ick hoop int lest wel van miinen druck ghenesen,
(565) Dus valt daer cloecklijck aen, het geeft nu doch recht pas.
[fol. E1v]
Sy comen naerder by tLand.
O alder sterckste land, daer yemand oyt aff las,
u welvaert en gheluck dat moeten wy u wenschen.
Wraeck-gierich hert.
En eenen vasten peys voor u en allen menschen,
Die nu te crijghen is, het is nu tiid en stond.
t’Verplichte Land.
(570) Wie ziit ghy die den peys soo hebt in uwen mond,
Maer ick dinck wel dat t’hert al te seer verr’ van daer is.
Bloed-dorstich ghemoed.
uyt eenen yver goet, en sonder last dwelck waer is,
Ziin wy ghecomen stil, jae dat schier niemand weet.
Wraeck-gierich hert.
Goed’ hoop van vriendschap maeckt ons t’uwen dienst gereet
(575) Om naer ons besten u tot rust en vreed’ te raden.
Bloed-dorstich ghemoed.
Dat ghy den yver wist, ghy dedet ombeladen,
Des Hertoghs hert is goet, voor t’land, en voor t’ghemeynt.
Wraeck-gierich hert.
Tis om vriendschap te doen, ghy en word niet vercleynt.
Soo ghy ons maer en hoort, ghy sult wat ghy wilt criighen.
t’Verplichte Land.
(580) Hebt ghy van niemands last, soo heet ick u vrij swijghen.
wie maeckt u doch soo stout, dat ghy my comt omtrent.
Bloed-dorstich ghemoed.
Het yvrich hert dat u noch is gantsch onbekent.
En om de vriendschap groot die wy met u begheeren,
Des Conincx macht laet u in tijds doch wat verveeren,
(585) Die hy seer wijd en breed, te water, te land’ heeft.
t’Verplichte Land.
Dat hy den Coninck vrees, daer ziin wreed hert voor beeft,
[fol. E2r]
Die hy bekennen moet te ziin een Heer der Heeren,
Siins Vaders voorbeeld dat behoort hem wel te leeren,
Mids hy in sijn dood-bed soo deerlick was ghestraft.
Wraeck-gierich hert.
(590) Iae, jae, daer op en word met allen niet gheschaft,
Soo ghy gheen peys en maeckt, hy gaet den Vaer te boven.
t’Verplichte Land.
wy hebben eenen God die wy hoogh moeten loven,
Die heeft ons tot noch toe ghetrouliick by ghestaen,
wy hebben land, en volck, dat t’best meest heeft ghedaen,
(595) Al heeft Albertus nu de dochter van Hispaingnen,
Is t’Land daer om eens vrii en los van d’oud calaingnen?
Dat hy t’Land heeft belooft, dat comt al te spaed’ by,
t’Land word al meer belast, dats verr’ van worden vrii,
Oft hy l’Enfante heeft, wat kan sulcx het Land baten.
Bloed-dorstich ghemoed.
(600) Maeckt ghy slechts peys, dan sal den Spaingnaert t’land verlaten
Al dat wy segghen is om profiit en gherief.
t’Verplichte Land.
Om te bedrieghen hebt ghy my soo biister lief,
Twas ooc peys doen Dom Ian de Spaingnaerts deed vertrecken,
Voor eenen vasten peys woud hy siin bloed vertrecken,
(605) Maer het was al bedroch, t’Land gaff hy den lavuyt,
Al vertrock het Spaensch volck, sy bleven niet lang uyt:
Den Slach van Iembloers magh ons noch weg ghedincken,
Tot Namen van de brugg’ hoe sagh men daer verdrincken,
Soo menich vroom Landsaet, soo menich Edelman,
(610) Als ick daer noch om dinck miin hert dat schromt daer van,
Sy worden in de Maes gheworpen als honden,, siet.
Wraeck-gierich hert.
D’een d’ander sy als doen noch gantsch en verstonden,, niet,
T’sal nu al beter gaen, dus en vreest niet vertsaeght,
[fol. E2v]
Ghy word seer grof gheschat, en jammerlick gheplaeght,
(615) Dit sal den Coninck al te niet doen en af stellen.
t’Verplichte Land.
Dit is den rechten vond, van s’Conincx fray ghesellen,
Soo soud’ ick worden quiit, den middel van miin ghelt,
waer ick ontwapent dan, soo soud’ hy met ghewelt,
Al doen naer sijnen sin als de Tyrannen pleghen.
Bloed-dorstich ghemoed.
(620) Ick sie wel, weet ick een, ghy weeter wel thien teghen.
Ick hoopten anders claer, ghy ziit al siende blint.
Wraeck-gierich hert.
Och schaemt u dat ghy soo hertneckigh zijt ghesint,
Ick sorgh ghy word gheplaeght en dat van alle kanten.
t’Verplichte Land.
Nu gaet ghy al vrij heen, ghy wel vermomde santen,
(625) Met u loos valsch bedriif en heb ick niet te doen.
Bloed-dorstich ghemoed,
Ba, ba, als u eerst sal gaen dwinghen uwen schoen,
En dat men u wat hart op uwen voet sal treden,
Word ghy dan seer gheplaeght, en nerghens oock met vreden,
wat salt van u veel ziin, ghy blijfter by gantsch lijff.
t’Verplichte Land.
(630) Packt u doch ras van hier, ghy valsch en boos Catijf,
Die u van binnen sagh, soud u valsch hert wel vinden.
Wraeck-gierich hert.
wy wouden dat wy u soo hals-sterck niet en kinden,
want ghy’t beclaghen sult, maer ick sorgh veel te laet.
t’Verplichte Land.
Nu ick segh dat ghy beyd’ ziit doortrapt, loos en quaet,
(635) Dus packt u rasch van hier, en wilt niet langher toeven.
[fol. E3r]
Bloed-dorstich ghemoed.
Denckt vrij om ons, als ghy u sult noch meest bedroeven,
Dus adieu spiitigh land nu ghy niet hooren wilt.
t’Verplichte Land.
Ick houd my aen God, die is miinen borcht, en schilt,
Tis al verloren doch, wat ghy veel meynt te segghen,
(640) Dat my selfs ghebeurt is doet my stuvk over legghen,
Dus ist te vergheefs al wat ghy veel praet oft clapt.
Sy doet haer camer toe.
Wraeck-gierich hert.
wat seght ghy van die Moer?
Bloed-dorstich ghemoed.
Sy is al te doortrapt,
Hy moest wel vroegh opstaen, die haer yet soud bedrieghen.
Wraeck-gierich hert.
Goo, waer ick in haer plaets, ick soud vrij sonder lieghen,
(645) Oock al het selfden doen, sy heeft het wijste voor.
Bloed-dorstich ghemoed.
Eer soud men wasschen wit het aensicht vanden Moor,
Dan dat sy gheloof soud eens gheven aen ons brieven.
Wraeck-gierich hert.
Sy en woud’ ons int minst met allen niet believen,
Te spijtigh is sy claer, den hooghmoet is te groot.
bloed-dorstich ghemoed.
(650) Laet haer ziin soo sy wil, ick sweer rond uyt haer doot,
Veel berghen hoogh heb ick al metter tijd sien dalen.
Wraeck-gierich hert.
Maer gaen wy rasch van hier, waer toe dient al dit dralen,
Ons loghens ghelden niet, wy hebben hier gheen kans
Bloed-dorstich ghemoed.
Gaen wy tis meer dan tijd, wy ziin ghenood ten dans.
[fol. E3v]
(655) Dat sy ons kenden hier, wy souden niet lang leven.
Wraeck-gierich hert.
Goed Broer, ick en soud niet een duyt voor ons lijf gheven,
Dus ist verr’ tbest dat wy ons maken op den loop.
Bloed-dorstich ghemoed.
Iae, jae, al beter vrij by onsen Spaenschen hoop,
Bloed-dorstich ghemoed is daer altiid wel ghecomen.
Wraeck-gierich hert.
(660) En een wraeck-gierich hert schuylt daer wel onder vromen,
Dat is ons beste volck, want elck daer naer ons haeckt.
Bloed-dorstich ghemoed.
En die voor de galgh’ sorght ghemeynlick daer aen raeckt,
En wat wy al doen ick weet doch wy en vanghen,, niet,
Neef, al veel beter dan wy ziin daer ghehanghen,, siet.

Continue

Vande vierde Gheschiedenis,
de eerste uytcomst.


Goeden Crijgh, T’gheld.

Goeden Crijgh comt voor uyt.


Goeden Crijgh.
(665) WAt vind’ ick nu al volck, wat vind ic ooc al menschen,
Die daer met allen seer luyd roepen en wel wenschen,
Om my den goeden Crijgh, om my elck roept en tiert,
Het schiint dat sy met my verfrayt sijn en verciert,
Maer luttel peysen sy, waer met my onderhouwen,
(670) Och siet wie ginder comt, de beste vande vrouwen,
Sy is dats claer alleen, die my meest voed en spijst.
[
fol. E4r]
T’ gheld.
Wie hoor ick daer die my soo byster looft en prijst,
Och goeden criigh zijt ghy’t, ghy moet wel gegroet wesen.
Goeden Crijgh.
O gheld, gheld, ghy soud my wel konnen haest ghenesen,
(675) Door u goed onderstand creegh ick miin volle macht,
Als ick u by my heb criight miinen arm sijn cracht,
En door u comt den moed van Ruyters en van Knechten.
T’ gheld.
Men roepter somtiids gheld alst tijd is om te vechten,
Maer tis dan al te laet, en sulcx is meest misluckt,
(680) En om t’ghelds wil hebt ghy soo menich mensch verdruckt
Ghemoort, gherooft, gebrand, jae verwoest ooc veel Dorpen,
Ghy hebt om my voorwaer wel menich kans gheworpen,
Tis om t’ghelts wil te doen, elck maeckt daer van ghewin.
Goeden Crijgh.
Och, had ick ghelts ghenoech, dat waer wel miinen sin,
(685) Ick soud’ met allen veel en wonder groot bedrijven.
T’ gheld.
Wat soud ghy doch al doen?
Goeden Crijgh.
Ick soud den moed verstijven,
Die nu mids middel cleyn, dick beswaert is en treurt.
T’ gheld.
Tis wel waer soo ghy seght, en t’heeft my seer bereurt,
Dat ick in kisten vast met banden bleef ghesloten,
(690) Als het Land in nood’ was, denckt dat my heeft verdroten,
Maer wat soud ghy doen, als ick waer in u gheweld.
Goeden Crijgh.
Ey den seer vromen Prins, den seer vermaerden Held
Graeff Mauritz die daer is Stadhouder van dees Landen,
[fol. E4v]
Die soo cloeck int veld is, en treckt voor siin vyanden,
(695) Die soud ick met meer macht van Crijchs-volc haest bystaen,
want daer het gheld ghebreeckt, is d’oorloogh haest gedaen,
En menich vroom Prins moet te vroegh uyt het veld wiicken.
T’ gheld.
Noch metten middel cleyn, heeft hy soo wel doen blijcken
Siin Prinsliick vroom ghemoed, doend’ in als wel siin best.
Goeden Crijgh.
(700) Met luttel volcx heeft hy den vyand dick vernest
uyt soo veel Steden sterck, en schier onwinbaer Schanssen.
T’ gheld.
Hoe moest den vyand daer van Coevoerden danssen,
Groeninghen won’ hy oock die over-stercke Stat.
Goeden Crijgh.
Wat had Geertruyden-bergh van Graeff Mansveld te bat?
(705) Dat hy haer met gheweld en heyrcracht woud ontsetten,
Het belegh des Stads en kond hy gantsch niet beletten,
Graeff Mauritz lagh te vast, hy was hem veel te cloeck,
Hy heeft met al sijn macht, bestormt den eenen hoeck,
Oft haer lieff was oft leed, sy moestent wel opgheven.
T’ gheld.
(710) wat cloecke daed was daer by Tuernout oock bedreven,
Den Graeff van Hohenloo, Solms, Veir, an ande meer,
De Capiteynen al, behaelden prijs en eer,
De Vaendels in den Haegh die sullent wel bewijsen.
Goeden Crijgh.
wat willen wy doch hier Graeff Mauritz soo veel prijsen,
(715) Siin cloeckheyt is al de heel wereld door bekind,
Iae sijnen vyand selfs, al waer hy siende blind:
Moet wel siin cloeckheyt groot seer priisen en hoogh loven.
[fol. F1r]
T’ gheld.
Godt den Heer is met hem, de cracht comt hem van boven,
Hy sal noch vreken claer sijn liefs heer Vaders doot.
Goeden Crijgh.
(720) O gheld, gheld, had ick u ghenoech daer waer gheen noot,
Wy souden haest raet om volck en meer ghewelts vinden.
T’ gheld.
Ia die ghelts ghenoech heeft die crijght alom wel vrinden,
Ick hoop wel haest te sijn veel meerder van ghetal,
Ick hoop dat my elck sal voortbringhen over al,
(725) Tgheld dat daer heeft soo lang in kisten swaer gheleghen,
Tgheld dat sy hebben som met onrecht veel vercreghen,
Ia dat lang verspaert is, beschimmelt en vermost,
Twort hier noch voorts ghebrocht al ist met cleynen lost,
Ick hoop dat ick u sal haest ghelts ghenoech beschicken.
Goeden Crijgh.
(730) Och waerder gelts genoech, hoe sou mijn hert verquicken,
Ick sou den Spaingnaert ras te water en te land,
Al aendoen dat ick mocht, ick hoop dat hy met schand,
Noch het gheheele Landt corts moeten sal verlaten,
Het hangt veel aen tbesluyt der vrome Heeren Staten,
(735) Ick goeden Crijgh ben doch tot haren dienst in als.
T’ gheld.
Ick prijs den goeden Crijgh, met niet te veel gheschals,
Niet tsegghen, maer wel doen, alst tijd is dan toetasten.
Goeden Crijgh.
Tis voor ons hooch tijd dat wy op den haspel pasten,
En ginghen besien wat dat tLand heeft inden sin,
T’ gheld.
(740) Ten word claer gheenen peys, gheen dinck ter werelt min,
Des sult ghy goeden Crijgh daer sijn in grooter waerden.
[fol. F1v]
Goeden Crijgh.
Is daer ghelds ghenoech en wilt elck my cloeck aenvaerden,
Soo sal ick als een Held mijn besten doen met vreucht,
T’ gheld.
Laet ons dan tsamen gaen, ick hoop wy doen noch deucht,
(745) Al sietmen nu den Crijgh veel volcx en Landen schenden,
Is den Crijgh maer goed, hy sal metter tijd wel enden.



Vande vierde Gheschiedenis,
de tweede uytcomst.


t’ Verplichte Land, Trouwen Raed, Gemeene Staten, de goede Ghemeynte.

De camer gaet open ende tLand spreect, sittende trouwen Raed is by haer.


t’Verplichte Land.
MYn hert is nu gherust, veel beter ist te vreden,
Trouwen Raed.
Godt doet seer veel by u, looft hem tis meer dan reden,
want hy de Staten tslands tot eendracht vast verweckt.
t’Verplichte Land.
(750) Die met sijn goetheyt groot heel over ons land streckt,
Sal my hoop ick altijd voor teghenspoed bevrijden,
Trouwen Raed.
Die tLand ghetrou is sal nu hem te recht verblijden,
Als hy hoort en voorneemt der Heeren Staten moet,
Dat elck soo vraghen wilt voort Land zijn lijf, en goet,
(755) Sy comen hier ghegaen, ick hoop met goede tiiding.


De ghemeen Staten comen uyt.
[fol. F2r]
Ghemeene Staten.
O Land met trou verplicht, het word u een verbliiding,
Als ghy hier hooren sult des Lands ghemeen accoort,
Sy ziin selfs ghereet nu den vyand cloeck aen boort
Te vallen haest, sy ziin goetwillich wel verdraghen,
(760) Om al haer best te doen, om by nacht en by daghen
Hem te weerstaen, met al haer middel en gheweld.
Sy weten nu schier raed om op te bringhen tgheld,
Om Ruyters en meer volcx nu overal te lichten.
Men sal een groote vloot te water gaen oprichten,
(765) Daer met den vyand selfs in Spaingnen word besocht,
De landen bliiven vast verbonden en vercnocht,
Sy sullen draghen al den swaren last te samen.
Trouwen Raed.
Die ons soo menichwerf met groot ghewelt aen quamen,
Die sullen wy nu cloeck en stout gaen bieden thooft.
(770) Ons landen die van haer soo dickwils ziin berooft,
Die worden bevriid, door macht die wy te veld bringhen.
t’Verplichte Land.
Den Heer der Heeren mach ick wel lof en priis singhen,
Die sulck een eendracht vast heeft onder u ghemaeckt,
Daert land eendrachtich is, tot voorspoed veel gheraeckt,
(775) Maer daert tweedracht is, gheraket tot veel schanden,
Des salich is die Stad, en salich ziin de landen,
Daer liefd’ volcomen is, en d’een hand d’ander wast.
Als het Ghemeynte goet op d’Overheyt wel past,
En dOvrichheyt tGhemeynt staet voor met goeder herten.
Ghemeene Staten.
(780) Al ghevet Ghemeynt veel ten sal haer gheensins smerten,
Soo daer ghegheven word voor des ghemeen lands best,
waer sietmen tGhemeynt soo vroom als in dit ghewest,
Die soo gheduldich ziin in als oock soo goetwillich,
[fol. F2v]
Getrouwen Raed.
Dat tGhemeynt den Raed volcht van Dovricheyd is billich,
(785) Te meer alst is voor tLand, oft voor haer eyghen stadt,
Den Heer versighet weer, elck crijghet weer te badt
Alst aen dit schoone Land nu alom wel mach blijcken,
dLand heeft seer veel gheproeft, nu sietment weer verrijsen,
Godt sijnen zeghen gheeft naer sijnen goeden aert.
Goede gemeente comt uyt.
Goede Ghemeynte.
(790) Och waren wy verlost die soo seer zijn beswaert
Met tVyands ghewelt, met sijn branden en sijn blaken,
Niet en verdriet ons claer, noch tgheven noch het waken,
Wy doent seer geiren oock, al hevet lang gheduert
alst voor tLand is, hoe seer dat van ons word besuert,
(795) De Heer die zeghent ons met neering’ overvloedich,
De eendracht maket Land in alles soo voorspoedich,
Waer door het al sijn smert seer haest vergheten sal,
Maer nu wy tSlands voortstel, en meyning’ weten al
Laet ons met een goet hert tLand minlick nu gaen groeten.
t’Verplichte Land.
Sy staet op uyt haren stoel.
(800) Ick mach tGhemeynte goet opstaende gaen ontmoeten,
En ondertasten soo wat haer doch herwaerts jaecht.
Goede Ghemeynte.
O ghy eendrachtich Land, een cloeck hert onvertzaecht
Gheef u de Heer, die u moet altijd ontrent wesen,
Ons hert is verlicht mits de Staten tSlands ghepresen,
(805) U soo vast blijven by, met trou, liefd, en eendracht.
Ghemeen Staten.
Och ja wy Ghemeynt’ goet, naer ons en we macht,
Soo sullen wy al doen dat wy ter werelt connen,
Maer d’overwinning’ moet den Heer der Heeren jonnen,
Want sonder hem is ons macht en ghewelt al niet,
[fol. F3r]
Trouwen Raed.
(810) Elck moet hier soeken nu een end van dit verdriet,
Ghy Ridderschap ghy eerst, ghy draecht tgeweir aen zijden,
U Vaders Land moet ghy nu voorstaen en bevrijden,
Sulcx is een Eelmans voer, die tswaert draecht en gebruyct,
Als Mars den Standaert voor het Vaderland ontluyct,
(815) Die dan gheheel thuys blijft en behaelt niet veel eeren,


EN ghy, ghy steden, ghy moet u oock soo regeeren,
Dat ghy in tijd des noots oock voorraet hebt van als,
Want diet minst dickmael meynt, die crijghet op den hals,
Sterckt u, maeckt u wel vast, van buyten en van binnen,
(820) Dinckt dat met steden sterck seer quaet is te beginnen,
In tijden des noots moet d’een d’ander doen ontset.


EN ghy Ghemeynte goet in alles toont u met
De Wapens vroom, en cloec bewaert ghy wel u steden,
U Overicheyt weest doch onderdaen, wel te vreden
(825) Voor u Vaders Land waeckt cloeck u lijf, en u goet,
Den Heer sal u weerom vertroosten met voorspoet,
Al wat u over comt laet sulcx u niet verdrieten.


MAer tsamen alle drij soo ghy troost soeckt ghenieten,
Soo moet ghy naer u macht, al van u goet en ghelt,
(830) Al gheven vrij wat veel, weest daer niet in ontstelt,
tLand moet geholpen sijn, men mach geen mensch verschoonen,
En die gants niet en heeft, sal hem cloeck in dienst toonen,
Dus blijft elck tLand ghetrou volhart in liefd’ en deucht,

Een der Edelen geeft aent Land de hand.
Ghemeene Staten.
Wy Ridderschap des Lands met onses hertzen vreucht,
(835) En onsen vrijen wil, ons hier met eed’ verbinden,
Aen u ons vaderland, en aen al uwe vrinden,
Met lijf, goet, ende bloed, trou te sijn metter daet.

[fol. F3v]
Een der Steden geeft aent Land* de hand.
EN wy de steden al, wy sullen vroech en laet,
Ons al wel cloec, en vroom, voor het gemeen land houwen,
(840) Wy swerent met den eed’, en al ter goeder trouwen,
Tot in den laetsten noot, ja totter doot oock met,
Sal d’een van d’ander claer verwachten haer ontset,
Den laetsten man zijn wy bereyd voor u te waghen.


Een der Gemeynte gheeft tLand de hand.
EN wy Ghemeynte goed zijn oock bereyd te draghen,
(845) Al den last en al tgheen men ons ghebieden sal,
En doen ons tocht en wacht, bewaren onsen wal,
Al geven wy veel ten sal ons noch niet hinderen,
Wy willen vroom voorstaen al ons wijfs en kinderen,
wy sweeren tvaderland te blijven huld en trou.


t’Verplichte Land.
(850) O Ridderschap eerst soo prijs en bedanck ick ou
Van de liefd eer en trou, soo dickmael hier bevonden,
En u ghy steden oock bedanck ick t’aller stonden,
Die u int gheven nu soo cloeck en trou bewijst,
En ghy Ghemeente goet, zijt weirt dat elck u prijst,
(855) Ick neem u t’aller tijd tot troost in beyd’ mijn ermen,
Ick hoop u troulick oock vroech en spaed’ te beschermen,
Van twyands gheweld groot al is hy een groot Heer.
Trouwen Raed.
tSal nu (hoop ick) wel sijn, wat daer is te doen meer,
Dat sullen wy voor al bevelen Godt almachtich,
(860) Die onsen toevlucht is, die ons met sijn hand crachtich,
Soo menichwerf alom soo troulick heeft bewaert,
De Heeren Staten oock door eendracht hooch vermaert,
En dan Graef Mauritz meest een waerdich Prins gheboren,
Die met des lands Crijsheyr de ghemeen saeck staet voren,
(865) Sijn Edel bloed soo vroom gewaecht heeft vroech en spaed’.
[fol. F4r]
Ghemeene Staten.
De Heer wil hem by staen, en gheven sijn ghenaed,
Dat hy voor tghemeen land mach dragen sorgh en vechten.
Goede Ghemeynte.
De Heer bewaer hem doch, sijn Ruyters oock en knechten,
Dat wy Ghemeynte eens vrij leven en gherust.
t’Verplichte Land.
(870) Gaen wy eendrachtich dan met eenen moet en lust,
Besorghen tgheld en volck, dat daer claer moet wesen eest,
Daer sorgh int land is word dOverheyt ghepresen meest.

Continue

Vande vijfde Gheschiedenis,
de eerste uytcomst.


Goeden Crijgh, T’gheld.

Goeden Crijgh.
ARm, arm, arm, tsal hier nu gaen ghelden,
Waer blijft doch nu miin goe vrindin,
(875) De straten ziin droogh, groen de velden,
Arm, arm, arm, tsal hier nu gaen ghelden.
T’ gheld.
Hy tiert, hy baert als den onstelden,
Wat hebt ghy doch in uwen sin?
Goeden Crijgh.
Arm, arm, arm, tsal hier nu gaen ghelden,
(880) Waer bliift doch nu miin goe vrindin.
[
fol. F4v]
T’ gheld.
Wel zijt ghy heel steeck blind, siet ghy niet waer ick bin,
Ick ben schier los en vrij, de banden zijn ontbonden,
Daer sal gheld ghenoech zijn tis claer nu al ghevonden,
tWord claer nu overal voor u ghemaeckt ghereet.
Goeden Crijgh.
(885) tHert lacht in mijnen buyck als ick dit hoor en weet,
Laet vrij nu Trommels slaen, laet de Trompetten clincken,
Den Spaingnaert die dit Land wel meynden heel te crincken
En ontsie ick gants niet, noch oock al sijn ghewelt,
Ick hoop met een schoon heyr, te comen haest int velt,
(890) Te water, en te Land’, sal ick hem vroom besoecken,
Hy plach met woorden* stout te tieren en te vloecken,
Sijn hert dat heeft ons lang gheheel en al vernielt,
Maer Spaingnen, Spaingnen twaer tijd dat ghy eens op hielt,
Ghy hebbet Land gherooft, ghebrand, met uwe benden,
(895) Den Adel gants verjaecht, de vrouwen oock doen schenden,
Sy hebbent lang ghenoech gheleden met ghedult,
Den tijd comt nu dat ghy betalen sult u schult,
Ghy word bevochten haest in veelderley manieren.
T’ gheld.
Om my salmen u noch in u selfs Land schoffieren,
(900) Den goeden Crijgh sal hem haest maken op de reys.
Goeden Crijgh.
Den goeden Crijgh is doch veel beter dan den peys,
Die sy voorwenden nu en meynen ons bedrieghen,
Mocht gaen naer mijnen sin ick wilder niet om lieghen,
Ick en wou haer niet eens meer hooren niet een woort.
T’ gheld.
(905) Neen die keers is al uyt, den Crijgh die moet nu voort,
Hy moeter nu haest aen met houwen en met kerven.
[fol. G1r]
Goeden Crijgh.
Tis beter cloeck en vroom voor tVaderland te sterven,
Dan by den Spaingnaert te zijn een slaef t’aller tijd,
Wy vechten om van sulcx te zijn gheheel bevrijd,
(910) Daer voor wil ick altijd mijn goed en bloed vergieten,
Die int lest overblijft sal vrijheyt claer ghenieten,
Des wapent u elck een met herten onvertzaecht.
T’ gheld.
Ghy Edel, borgher oock, ja al wat wapen draecht,
Elck doe doch nu zijn best, denct wat ons sou ghebeuren,
(915) Ia het Kind in de Wiech, soud naermaels noch betreuren,
Weest nu het Land ghetrou, elck doe het Land doch dinst.
Goeden Crijgh.
Ick sal u al seer wel aenvueren meest en minst,
Houd u maer slechts gereet, wilt nieuwers ooc voor duchten,
D’eendracht des Lands vermach veel, daer is niet te suchten,
(920) Den Leeu die heeft nu claer zijn tanden scherp ghewet.
T’ gheld.
Naer Spaingnen reyster veel daer wilter seer veel met,
Tis nu den rechten tijd, om goeden buyt te halen.
Die tzijn verloren heeft, mach hem daer weer betalen
tSijn brieven van Marck, tis claer al rechtveerdich goet.
Goeden Crijgh.
(925) O Heeren Staten tLands ick prijs u vroom ghemoet,
Godt laet u blijven doch in dit cloeck stuck volheirdich,
Gaen wy te samen nu by onsen Prins hoochweirdich,
Graef Mauritz die daer is ons ghestelt tot Veld-Heer,
Ick wil hem ten dienst staen, hem sy lof prijs en eer,
(930) Om ons twee wenst hy seer, des laet ons by hem voeghen.
T’ gheld.
Ick ben den rechten Ploech, om in den Crijch te ploeghen,
[fol. G1v]
Want daer ick niet en ben daer blijfter veel beschaemt.
Hoe groot een Crijchsman is, hoe hooch hy is befaemt,
Als ick daer niet en ben hy moet den hoochmoet swichten.
Goeden Crijgh.
(935) Daer ghy niet en sijt en is doch niet uyt te richten,
Want al is daer tvolck al, men can vrij niet ghedoen
Het gheld dat moet daer zijn, tis voor al int faysoen,
En daer sulcx ghenoech is, ist volck wel haest te vinden.
T’ gheld.
En die geld genoech heeft, die crijcht voorwaer wel vrinden,
(940) Men bringter oock van als vroech en spaed’ by de werck.
Tis tgheld dat daer maeckt moet, die gheld heeft noemt hem sterck
En hy can sijn best doen, den vyand oock verrassen.
Goeden Crijgh.
Sa, sa, wy moeten nu gaen op de haspel passen,
Want tis veel daer tvolck en tgheld tsamen al ghereet is,
(945) En dijser moet ghesmeed sijn terwijlen dat heet is.
Gaen in.



Vande vijfde Gheschiedenis,
de tweede uytcomst.


Bloed-dorstich ghemoed, Wraeck-gierich hert.

Comen tsamen uyt.
Bloed-dorstich ghemoed.
WEl Broer wat dunckt u doch van dien soeten sanck.
Wraeck-gierich hert.
Wat sou my duncken Broer, thooft is my daer van cranck,
Go sy en willen haer, noch gantslick niet opgeven.
[fol. G2r]
Bloed-dorstich ghemoed.
tWaer seer goed waren sy heel uyt het land ghedreven,
(950) Maer het is ver van daer, sy zijn ons veel te cloeck.
Wraeck-gierich hert.
A la horco todos los Lutranos, ick vloeck
Haer al toe dat ick can, ja dat in mijnder macht,, is.
Bloed-dorstich ghemoed.
My deirt dat onder haer noch sulcken goed’ eendracht,, is,
Ick meynden onder schijn van peys te maken twist.
Wraeck-gierich hert.
(955) Dat preken is al uyt, dat is ons al ghemist,
Sy zijn noch rijck, en sterck, sy willen haer cloeck weiren.
Bloed-dorstich ghemoed.
Wy meynen haer al met des Conincx macht verveiren,
Maer niemand vraechter naer, sy zijn te seer verhit.
Wraeck-gierich hert.
Dat sy naer Spaingnen gaen, maeckt claer dat ick het spit
(960) In mijne Lenden crijch, wat sou ick doch bedrijven.
Bloed-dorstich ghemoed.
Nu men van Spaingnen spreeckt wilt niemand schier thuys blijven,
Tis eenen yver groot ter wereld noyt ghesien.*
Wraeck-gierich hert.
Daer is niet in te doen, het staet soo te geschien,
Tis wel een wonde fel, die quaet is om ghenesen.
Bloed-dorstich ghemoed.
(965) Laet ons Processi gaen, veel Roosen-Hoeykens lesen,
Verwachten oock de cracht van ons goet Cruys-ghebedt.
Wraeck-gierich hert.
Dat en geld hier al niet, daer word niet op gheledt,
Sy achtent over al voor inckel visevasen.
[fol. G2v]
Wy moeten met gheweld stijf in den wind gaen blasen,
(970) Ons groote Letany weet tot veel dinghen raet.
Wraeck-gierich hert.
Die daer op wachten moet is in seer armen staet,
Maer trecht bescheet dat hangt in de hooch Kerck van Leyden,
Tgeen in den wimpel staet (dat can ons onderscheyden,)*
Die in de Spaensche Vloot met tschip ghenomen was,
(975) Door den Heer van der Does, ick was gram doen ickt las,
Daer stont, o Christ staet op, wilt u selfs saeck nu richten.
Bloed-dorstich ghemoed.
Ick bid swijght doch van sulcx dat en sou ons niet stichten,
Dat Schip dat daer soo bleef was maer een ongheluck.
Wraeck-gierich hert.
En creegh de heel Vloot niet eylaes soo grooten huck,
(980) Het bleeck hoe deirlick dat sy weer in Spaingnen quamen.
Bloed-dorstich ghemoed.
Ick woud dat dees, nu oock, soo voeren al te samen,
Maer sy zijn cloeck ter Zee, en Spaingnen naeckt gheween.
Wraeck-gierich hert.
Soo yemands in mijn hand valt ick en spaer niet een
tWraeck-gierich hert die salt ten lest noch al vreken.
Bloed-dorstich ghemoed.
(985) tSal die van Spaingnen nu oock al te suer op breken,
Soo yemands van dit volck daer comen can int lant.
Wraeck-gierich hert.
Op u zijn sy soo gram, mids ghy aen elcken cant
u roede te werck steld, soo menich mensch doet sterven,
Ghy soeckt doch overal het spel heel te bederven,
(990) Daer ghy woond leeft elck een in slavernij en dwang.
[fol. G3r]
Daer doen ick mijn best toe, en waerom niet, soo lang
Als d’Ovricheyt my lijd, en sal ickt doch niet laten.
Daer ick den voet in crijgh, tmoet voorts tot mijnder baten
Al sijn, ten schaed oock niet al wordet naer beclaecht.
Wraeck-gierich hert.
(995) Daerom soo word ghy uyt veel Rijcken soo verjaecht,
uyt Engheland sijt ghy doch heel en al verdreven.
Bloed-dorstich ghemoed.
Spijt haerder allegaer, soo hoop ick noch te leven,
Al ben ick somtijds wat seer benout en vervaert,
Daerom en laet ick niet te thoonen mijnen aert,
(1000) Wy sullen over al noch heerschen stout als Heeren.
Wraeck-gierich hert.
Daer ghy in sluypen cond siet elck u haest vermeeren,
Daer worden Kercken schoon en Huysen groot gheboud,
Ghy weet met uwen hoop het Silver en het Goud,
Te crijghen van het volck, in wellust oock te woonen.
Bloed-dorstich ghemoed.
(1005) En ghy Vraeck-gierich hert die niemand wil verschoonen
Ghy woont doch over al, van u is niemand vrij.
Wraeck-gierich hert.
In yeg’lijcx qualick vaert ben ick van herten blij,
Te vreken soeck ick my, van al dat my ghebeurt,, is,
Als ickt niet vreken can, dunckt my dat thert ghescheurt,, is,
(1010) Daerom soo voegh ick my by mijnen Spaenschen hoop,
Daer woont Vraeck-gierich hert, diet al brengt op den loop,
En anders niet en soeckt dan elcken een te schenden.
Bloed-dorstich ghemoed.
Cost ghy, ghy soud met al u moodadichste benden,
Wel willen moorden, en elck seylen in den grond.
[fol. G3v]
(1015) Twaer veel soo ghy daer noch int leven yemands vond,
Den lesten soud ick waert in mijn macht oock vernielen,
Elendich waren sy diet tleven noch behielen,
Haer naeckten vrij noch veel groot jammer en verdriet.
Bloed-dorstich ghemoed.
Haer hoop is anders vrind, voor sulcx sy sorghen niet,
(1020) Sy meynen ons noch selfs aen den band vast te hauwen.
Wraeck-gierich hert.
Ick sach haer liever al naer brand, en galghen stouwen,
Soo ghy spreeckt schijnet dat hier voor ons is cleyn cans.
Bloed-dorstich ghemoed.
My dunckt wy danssen al te rug den Creeftsen dans,
Ten achter gaen wy heel, tis ver van yet te winnen.
Wraeck-gierich hert.
(1025) Ia Broer tis quaet ghenoech als wy de waerheyt kinnen,
Ick sal weer mijnen keer verwachten met ghedult.
Bloed-dorstich ghemoed.
Gaet het met ons niet wel, ten is claer niet mijn schult,*
Dus gaen wy ras van hier, het toeven mocht ons hinderen.
Wraeck-gierich hert.
Ick gae weer naer den Crijgh, gaet ghy by u biechtkinderen,
(1030) En laet ons eens aensien wat den tijd leeren sal.
Bloed-dorstich ghemoed.
wy sullen heerschen noch als groote Heeren al,
Dus gaen wy dan laet ons met hoop en duchten haken,
Eerst proeven tsuer, en naer de soete vruchten smaken.



[fol. G4r]

Besluyt-reden by den Poeet
oft Dicht-stelder.

TIaer sesthien hondert net, was tLandt seer aenghevochten,
Met den geveynsden peys, die sy van veirs by brochten,
Op hoop dat daer door twist sou vallen in het land.
Eendrachtich bleven sy, sy namen by der hand
(5) Den trouwen Raed, die haest den goeden Crijch verwecten.
De wonden waren versch die den peys noch bevlecten,
Van de feest van Parijs, en den vreed’ van Dom Ian.
En voor het Spaensch bedroch soo vreesden yder man.
Om eenen vasten peys behoort elck een te wenschen,
(10) Maer eylaes het bedroch dat verschrickt alle menschen,
En maeckt dat niemand hem op den peys en betrout.
Ia alsmen van peys spreeckt elck een word zijn hert cout,
Mids soo veel valscheyt groot soo menich werf bedreven.
Ia den peys die doet schier der vromen herten beven.
(15) Als hy voor ghestelt word, elck een sorght voor bedroch,
Men vreest al om voor doud quaed Bloed-dortstich soch,
Dat onsen vyand heeft soo hittich in ghedroncken.
Alsmen van vreed vermaend, behoord ons hert tontfoncken
Als een ghewenste saeck, maer tis seer ver van daer
(20) Daer en is gheen trou dat weeten wy voorwaer,
Sy hebben anders niet dan groot bedroch gheploghen,
En twaer te laet bedacht, als elck een waer bedroghen.
Hier door is het Land meer tot Crijgh dan peys ghesint,
Ghewaerschout dat het niet sou sijn al siende blint,
(25) En souden Godes woort en vrijheyt dan verliesen,
Maer liever goeden Crijgh voor valschen peys verkiesen.



[fol. G4v]

Den Dicht-stelder tot den
af-jonstighen.

LEest doch dit ghedenck-Boeck met verstant en gedult,
Soo daer fouten zijn, tis mijn, oft des druckers schult,
Maer verbetert eerst, eer dat ghijt veel veracht man,
Dat ghy misprijst, sal licht een al beter bedacht dan

(5) Ghy, houden voor seer goet, al macht Soylum spijten.
Diet naer sijn besten doet, en is niet te verwijten.

Reden verwint.
IACOB DUYM.
Continue

Tekstkritiek:

fol. A2r: weten er staat: veten
ibid.: Zwitsersche er staat: Zwitserche
vs. 131: Dit er staat: Drt
bij 215: Trouwen er staat: Trouweu
vs. 220: vergheven er staat: veagheven
vs. 255: werelds er staat: wereds
vs. 543: wy er staat: wv
bij vs. 838: geeft aent Land er staat: geeft aent tLand
vs. 891: woorden er staat: voorden
vs. 962: ghesien er staat: ghesin
vs. 973: (dat can ons onderscheyden,) het sluithaakje ontbreekt.
vs. 1027: schult er staat: sult