Reynerius Bontius: Belegering ende het ontset der stadt Leyden - 1646.
Uitgegeven door Marije Heijkoop.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit van Leiden.
Ceneton01048 - Ursicula
Zie voor andere teksten met betrekking tot Bontius en het beleg van Leiden: de Bontius-pagina.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. π1r]

Belegering ende het Ontset
der Stadt
LEYDEN
Gheschiet in den Jare 1574. Beginnende den 27 May,
ende eyndighde den derden Octobris,
seer levendich Afgebeelt door

REYNERIUS BONTIUS,

TREUR-BLY-EYNDE-SPEL.

Den tweede druck, vermeerdert, ende verbetert, door den Autheur.

[Vignet: Leidse sleutels].

Gedruckt tot Leyden, by Iacob Tinnekens.

Voor Gijsbrecht de Wit Boeckverkoper, woonende, op de
Breede straet int Groot Schrijf-boeck Anno [1646].



[fol. π1v: blanco]
[fol. π2r]

            Aen den goetgunstigen Leser.

GOetgunstige Leser, Schipio Africanus seydt: ick hoope met de tijdt de seeckerheyt vande saecke, waer door ick te kennen geef dat ick van tijdt tot tijdt meerder klaerheyt van waerheyt en wercken van desen voorgenoemde* tragoedij hebbe gevonden, niet uyt eenige Cronijck-schrijvers, ofte beuselpraetjes, maer uyt eygen verhael van seeckre mijnen Vrient, nu out zijnde 80 jaeren, die dit droevige Treur spel aendachtelijc heeft aenschout, en niet minder als andere heeft geleden. Yemant soude nu mogen seggen, ick hebbe dit al over lange jaren gelesen, namentlijck: in Guisiardijn, Item, Emanuel van Meteren; dat beken ick wel, dese vermaerde Schrijvers hebben het wel int kleen begrijp uyt andere schriften ghenoomen, geschreven, doch niet voltrocken, ende ick bevinden dat zy niet over een comen, dan men vint geen Schrijvers sonder mis-slagen. Dus hebbe ick mijn uyterste devoir gedaen om het selve claerlijck int licht te brengen. Ick hebbe oock eenige veersen gevonden, de welcke ick dienstich vinde tot getuygenisse mijner schriften, voor eerst op de Burgemeesters Kamer staende met gulde Letters op seecker Bort, Luyt aldus

            Godt heeft Leyden Ontset,
            Ende gespijst met broot,
            En dat door water met.
            Godt heeft Leyden ontset,
            Ende heeft de Spanjaerts belet,
            Als wy waren in hongers noot.
            Godt heeft Leyden Ontset,
            Ende gespijst met broot.
                                                  C L vander Pot
[fol. π2v]
    Ten tweede hebbe ick gevonden aende Vliet-brugge door de Magistraet aldaer gestelt, om dat de Schepen van den Prince van Oranjen, waer over Admirael Boysot heerschte, door de selve waren gedreven. Het welck aldus luyt:

            Men was In groot verdriet,
            Want Eeten wasser niet,
            En ’t volck van honger schreyden:
            Ten Laest Godt nedersiet,
            En Sondt door dese vliet,
            Broot spijs en dranck in Leyden.

    Ten derden, hebbe ick gelesen twee veersen, den eenen op den ingangh van ’t Raedt-huys, voor de Vierschaer op een groote blaeuwen Toet-sten. Luyt aldus.

      ’t Rijck van Spanjen hem verblijden,
      Int Belegghen, als sy saghen,
      Met gedult, my dragen ’t lyden,
      Soo veel Letters, soo veel daghen.

            Na swarte honghers-noot,
            Ghebracht hadt totter doot,
            By na ses duysent menschen,
            Als ’t Godt den Heer verdroot,
            Gaf hy ons weder broot,
            Soo veel wy konden wenschen.

      Soeckt en vint ’t Jaer,, van lyden swaer,,
            Dat niet en was te herden,
      De Heere, maer,, vrijd ons daer naer,,
            Derthiender Maent den derden.

Nu de twede wesende den ingangh vande Vleys-hal.
    Als volcht:

      Indien Godts goetheyt u brenght voort,
      Gheluck, en spoet,, niet trots ’t ghemoet,,
            Maer neer wilt dragen,
      En sent hy [siet] weer-om aen boort,
      Anxstich verdriet,, weest daerom niet,,
            Te seer verslagen,
[fol. π3r]
      U Heyl sulcks hil,, en toe behoort,
      Danckt Godt swijght stil,, soo was syn wil,,
                  Begeer, behagen.

    Dese vaersen Wijsen wel uyt wat ellende de Burgeren der Stadt Leyden hebben uyt-ghestaen, oock mede de ghetrouwicheyt die sy ’t Vaderlandt hebben beweesen, niet alleenelijck dese reys, maer soo langh als men kan ghedencken dat Leyden, ofte haren Burch hebben gestaen, dan Godt heeft haer met sijn Zegen-staf wederom welbegaeft. De Heere geeft dat de Stadt Leyden altijdt in Liefde mach bloeyen. Nu dan beminde Leser, soo ick eenige mis slagen daer in begaen hebbe, wilt my ontschuldigen, alsoo ick het u maer Offer voor een ruw ongevijlt yser, wel wetende dat het berispelyck is, dan ick hebbe mijn best ghedaen, een yghelijck door-leese het, en siet mijn genegentheyt. Vaert wel.

    Beminde leser, noch een woort: Terwijle dit onder de Pers was, is my aengebracht dat seecker Drucker het selve mede onder de Pers heeft, doch den eersten druck, welcke in Octavo gedruckt werdt, den Leser sal de Klaerheyt voor het duyster gelieven ’t aanschouwen, alsoo den eersten druck onbequaem is. Hier mede blijf ick u aller minsten Dienaer
                                                                  Reynier Bontius.

                                    DEN

                              AUTHEURS

            Af-beeldinghe op ’t Onset van Leyden.

    SOo als de Son en Maen, ten dienst van Israel,
    Stond stil int Hemels Gloob, en bracht den Vyandt snel,
    In handen van Gods volck, soo stonde hier de watre,
    Tot dienst der Leyenaers, en dee de weerklanck schatre,
    Int Castiliaens gewest, als Moyses Ameleck,
    Met wapenen ontfingh, en tradt hem op de neck,
[fol. π3v]
    En wanneer Israel verswackt was van Geloove,
    Soo won het Amaleck, en lach gheheelick boove,
    Maer als door Arons stut ’t Geloof weer bondich wert;
    Soo hielp Godt Moyses weer, en moedichde syn hert;
    Hy stondt op eenen Bergh, syn armen hoochgeheeven,
    Wiens macht en fel geweer, Amaleck heeft verdreven.
    Soo wast met Leyden oock, wanneer de wree Spanjaerden,
    Met Schansen sonder tal, haer strengh vervolch aenvaerden,
    Doen stont ons Burgery, verswackt in haer Geloof,
    En dacht Gods grammicheyt haer nyt syn aenschijn schoof:
    Geen hoope wasser dat Godts aenschijn weer sou wenden,
    Maer dat hy haer door ’t swaert der Spanjaerts sou doen schenden;
    Ja ’t scheen onmogelijck dat sy naer soo veel tijdt,
    Door Godts Almachtich Handt, weer soude zijn verblijdt.
    Maer in haer laetste noot, wanneer sy haer gebeeden
    (Dat Godt haer salve kon) hertgrondelijcke leeden:
    Soo hief Godt op syn Handt, en joech door dijck en dam
    Het water vande Maes, tot dat het bruyse quam,
    Tot aen de Leytsche Wal, het welck soo dapper spoelde,
    Dat datelijck een Vloot op ’Waterdaer krioelde,
    Die Godt gesonden hadt: Mit viel daer vande Wal,
    Een groot stuck vande Vest, het welck doen overal,
    Den Vyandt soo verschrickt, dat hy naer droevich suchten,
    Met alle syne macht, van Leyden schandlijck vluchten.
    Soo wonderlijck is Godt, dat hy naer bittre straf,
    Giet Leyden weer vol vreucht, met zijne Zeegen staf.

                                                                  Reynier Bontius.


[fol. π4r]

NAMEN

DER

PERSONAGIEN.

    Leytsche Maecht.
Oude Gouverneur.
Nieuwe Gouverneur.
Leytsche Raet.
Stadts Cappiteynen.
Rey van burgers.
Engelsche boode.
Eduardus Cester.
Rey van vrybuyters.
Rey van Muyteneerders.
Strijdtbre inwoonders.
Rey van boeren.
Wees jongen.
Boer.
Rey van Leytsche maegden.
Drie klagende burgers.
Den Prince van Oranje.
Louwijs de Boysot Admi-
    rael van Zeelandt.
Den Tijdt.
Den Boode.
Soldaet alleen.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|

|
|
|
|
|
|
|
|
|		 Bronckhorst.
Verscheyde vertooninge.
Baldeus overste van ’t Spaensche
    Leger.
Carion Cappiteyn.
Don Allonso Luytenant Generael.
Geraert van Sichem.
Spaensche Soldaten.
Trompetter.
Soldaet alleen.
Amelia byzit van baldeus.


[fol. π4v]

                      Lof dicht,
        Op de Belegeringe en ’t Ontset van
                          LEYDEN.
        Speels-gewijs gestelt, en gerijmt,
                Door den aerdighen Poët
                    REYNIER de BONT.

BAtavias, Atheen, verdient ghy minder prijs,
Dan ’t Grieckse? neen: veel meer: In u men soeckt bewijs,
    Uyt d’Alvermoogen woort, om d’ Griekse wetenschappen,
Te stellen sonder grondt, om sy niet wisten van,
    Die Was, Die Is, Die Blijft, maer resen langges trappen,
Onseecker in ’t betreen, en boven dat, soo kan,
U over oude Vest, ghetuyghen, wat ghewelt,
De geel ghetaende Speck, heeft teghens u ghevelt,
    Doch echter niet bedreef, dan hem, door hem verswackken,
En dat hy u verhoocht, want u standtvasticheyt,
    Blijft altijdt in gheheugh, en dringht door Yrus sacken
In ’t eeuwich Helden-boeck, te meer, om Apol leyt,
De Rijmkunst in het Bont van een ghesuyvert hert,
Gheboren in u Kringh, dat daer uyt lustich wert,
    Te bulderen u Lof, met Heroyckse Vaerse,
Op ’t oyt gheacht Tooneel, hoor Leyden, Leyden hoor,
    De galmen van beroem, ick bid u, ey! bewaerse
In een loonghevigh hert, en stelt de Bont in ’t koor,
Van u Lof-tuyters, hy is ’t waerdich, want zijn lust,
Tot u gloors uyttingh nu, noch nimmermeer en rust.
    Pernas, en Helicon, oock de vergode waet’ren,
Verroeren hen van Vreught, de Negen Musen, en
    De Menner vande Son die lagchen dat sy schaet’ren,
Om ’t eerst wolschietend Bont, soo aerdich Rijmen ken,
En roepen wat sal ’t zijn, als Bont nu is volwassen?
Vermits hy in syn Jeught, treet Euripides passen.

                                                M.H. besteben

                                    Beraemt te besten.

Continue
[fol. A1r]

Belegheringh, ende het
Ontset der Stadt
LEYDEN.

Eerste Wtkomst,

Leytsche Maecht, Verschrickende door de Toon
van Oorloogh.

        ACh Hemel! wat een druck! wat onluck zal my naken
        Ach! droeve Burgery, comt op u muyren waken,
        Een toon op oorloochs maet en nare Veldgeschrey,
        Verheft zich om mijn Leen, men hoort een groot gegrey,
        (5) Seer jammerlick! int velt helaes! wat sal het wesen
        Een taster naer mijn Kroon, daer Hollant mach voor vreesen!
        Wie ist die my omringt? in dees benaeuwde Eeuw!
        Verderver vande Wet, en aller wees en weeuw?
        Ach! afgeweecke tijt waer in ick twintich weecken,
        (10) Met Atlas last gelaen, heb droevich ingesteecken
        Tot dat mijn strijdbre Vorst, Graef Jan quam trecken aen
        Dus weeck dit qua gedrocht om ’t Leger op te staen.
        Maer als des Graven volck het Leger siende draven,
        Sy schandich haer uyt ’t velt! en op de vlucht begaven.
        (15) Al roepende geeft gelt, maer laes ten quamper niet,
        Het welck de goede Vorst zijn herte schier doorstiet,
        En most o! groote ramp, den vyandt weerstant bieden
        Met een zoo kleyne macht en al zijn Edellieden
        Maer laes te swacke macht, doen heeft des Vyants macht
        (20) By na ’t geheele gros, aen desen Graef verkracht,
        Dus is hy heel bedroeft, met weynighe Soldaten
        Gevloden uyt het velt en heeft aldaer gelaten
        Zijn treyn van Oorelooch, en alle Crijghs-geweer
        Daer lach doen al de moet van Hollandt weer ter neer.
        (25) En na ’t ontset mijns kroon heb ick mijn eetbaer waeren
        Gevoert na d’oorloochs lien, en nu moet ick ’t verspaeren.
        In groot ellendigheydt, of droeve hongers pijn,
        Die na een langh Belegh noch lichtelick sal zijn
        De dootkist voor mijn lijf, hoe souw Baldeus rasen
        (30) Soo hy met ’t moort geweer quam in mijn bloet te grasen
[fol. A1v]
        Maer Hoope geeft mijn troost, den Heer die ’t al regeert
        Die ’s vyandts felle moet door zijne hant verteert
        Die zal ons hulper zijn dat noyt dees wrede knechten
        In onse ware Kerck, een bloedich bat oprechten
        (35) Dus zijn ick noch getroost, mijn eere voor te staen
        Of anders souw het landt door mijn te gronde gaen.
                                                                            Binnen.

                    Tweede Wtkomst.

          Den ouden Gouverneur met den
                Commissaris Bronckhorst.

        HEt huys ter Heul, en Does staet inde lichte brandt!
        Men siet des vyandts Vlag, alom aen alle kant,
        Weer swaeyen om de Stadt, men hoort de stucken dondre,
        (40) Ontrent de Alphe-Schans, en ’t sal my seer verwondre,
        Indien het over gaet, en ’t sal seer schadelijck zijn,
        Voor ’t heele Nederlandt, en t’ waer de rechte lijn,
        Om al de Water-vaert, en Landt-wech af te sluyten
        Men siet hier op den Burch, hoe dat den vyandt buyten,
        (45) Met duysende van volck gheharnast en gehelmt,
        Omrennen dese Stadt, de Quaeckel schijnt bedwelmt,
        Dan al de ysere lien, dus sal het noodich wesen,
        Te houden scherpe wacht, soo heeftmen niet te vresen,
        Voor t’ overrompelen! zijn Hoogheydts Broeders doot!
        (50) En neerlach van het Heir is voor het Landt heel groot,
        Dan doch men moet geen vrees hier binnen muyren maecken
        Op dat gheen vrees het hart der Burgery doet blaecken!
        Maer laes! O Bondtgenoot, wat staet ons nu te doen
        Indien sich ’t Engels-volck naer Leyden komen spoen*
        (55) Sal ickse laten in, of weer te rugghe senden,
        Ick weet niet hoe ick sal, ick ben mijns raet ten enden.
Bronck- O! Aldermannen Helt, en vreest voor geen gevaer,
horst. Ghy die soo menichmael met een bebloede baer,
        Door drommels ysere liens, met uwe speer dorst rijden,
        (60) Die noyt gheschut, noch stael, of felle slaghen mijden.
        Maer altijt vol van moet, met uwe Standers vaen,
        Heel root met bloedt ghesprenght op ’s vyants boom gestaen.
        Gheen brieschen van het paert, geen breecken van rondassen
        Gheen Schipbreuck, ofte moort op soute pekel-plassen?
        (65) U noyt verveert en heeft al saeght ghy dat de vloet,
        Vant Zuyder-zeesche-vlack, belommert was van bloet?
        Nu om het Engels volck in dese Stadt te laten,
        Is tegen Burgers wil, maer wel de Magistraten.
[fol. A2r]
        De Burgers zijn bevreest voor schandelick verraet,
        (70) Wy soecken weer het volck dat sich den Crijgh verstaet.
        Maer meest waerom den twist soo hitsich is gheresen,
        Is dat naer korten tijdt, de montkost op sal wesen.
        Dan waermen meer bevreest, voor ’t volck binnens wal,
        Als ’t aldergroost ghewelt, den vyandt maecken sal.
Gouvern. (75) Wat staet ons dan te doen.
Bronck- Haer buytens muyr te laten,
horst. En haer met loose schijn, een dach of twee bepraten,
        En ondertasten eens wat in haer boesem steeckt,
        Licht dat een groot verraet door haer wort opgequeeckt.
Gouverneur. Dien raedt ghevalt my wel, en ick sal ondertusschen,
        (80) Op ’svyandts wreede macht, met stael mijn gramschap blussen,
        Sy komen ons te na en plondre door het Landt,
        Gheen Dorp leyt in haer wech of wert al afgebrant.
Bronckhorst. Begeeft u niet te bloot, de swackheydt uws Soldaten,
        Souw door haer stercke kracht, u schandelick verlaten,
        (85) Des vyandts macht is groot.
Gouverneur. Een die voor slaghen vreest,
        Verdrenckt zijn dappre Naem die eertijdts was gevreest.

            Een Boode komt vluchten uyt
                        d’Engelsche Schans.

        Mijn Heere met verlof vergunt dat ick mach spreecken
Gouvern. Spreeckt op, en dat int kort.
boode. Mijn hart dunckt my te breecken,
        Als ick verhalen sal dees groote nederlaecht?
bronckh. (90) Hoe! Waer komt ghy vandaen dat ghy dus bevendt klaecht.
boode. Ick kom vant Goutsche Sluys daer d’Engelsche Soldaten
        De Schanse alle bey nu hebben heel verlaten.
bronck. Hoe deur ghewelt.
boode. De eene, maer d’ander slach
        Verlaten eer het volck, den vyandt komen sach.
        (95) Ontrent de Morgenstondt so sachmen dapper branden,
        Een groote uyr van ons, het scheen den vyandts Landen.
        Int Dorp van Swammerdam, en trocken op ons aen,
        Met sestien Troupen volcx om alles te verslaen.
        Wy van haer kompst bewust, die hebben haer gheslagen,
        (100) Wel drie mael van ons af, als die in Alphen zaghen,
        Dit schrickelick ghevecht, die lieten alles staen.
        En zijn doe van ons af, en vande Schans gegaen.
        Als dit den vyandt sach, soo liet hy dapper brallen,
        Met donderent gheschut en viel op onse wallen!
        (105) Met soo een groot gheweldt dat na een bloedtgeslach
[fol. A2v]
        Wy van des vyandts volck ons overwonnen sach
Gouvern O groote nederlaegh!
bronch. Maer ’t volck is niet verslaghen.
        Inde Schans.
boode. O neen! ten sal niet langh andraghen,
        Of ’t heele Regement is daetlijck voor u wal.
Gouverneur. (110) So dient ons goeden raet, wat ons te doen staen sal.
        Mijn dunckt ick hoor gherucht? kom gaen wy na de muyren
        Op dat wy dese saeck ten rechten ent bestuyren.

            Eduardus Cester, voor de Poort.
                Gouverneur ende Bronckhorst, antwoorde
                    over de muyr.

            Wel Heere! wat is dit, dits wel een groote hoon!
        Sal ick voor dese dienst ghenieten so een loon.
        (115) Ghy sluyt voor myn de poort, den vyandt mijn de wegen,
        Wie heeft voor trouwen dienst oyt so een loon ghekregen
        Hoe hebt ghy ’t met ons voor, wie blaest u d’ooren vol,
        Of maeckt u dit verlies uytsinnisch ende dol.
bronckhorst. Neen Eduardus neen! ’tis niet in ons vermogen
        (120) U met het gantsche volck, hier binnen te ghedooghen.
        Dus hout het my te goe, also nu hier ’t ghemeen
        Is tegen uwe Macht seer dapper op de been.
Eduardus. Ist onverstandigh Graeuw dan Meester vande Wetten
Bronckhorst. Niet of het heeft zijn reen, men kan haer Macht verpletten.
Eduardus. (125) Soo fnuickt haer Moetwil dan indien ghy zijt haer Heer!
Bronckhorst. Geen rechter tegens recht mach wetten sijn geweer!
Eduardus. Daer op Krijcht ’trecht de stoel, om haer Party te breecken,
        Maer ’t is u wille niet gy soeckt op ons te wreecken*
        Dees groote Nederlaech! t’ontbrack niet aen gewelt,
        (130) Hoe wel ick noch int lest verlaten most het velt,
        Dus dunckt het my een droom, dat ghy u poort doet sluyten   
        En laet my met u volck, gelijck den vyandt buyten,
        Hoe zal het met ons zijn, waer wilt ghy dat wy gaen,
Bronckhorst. Ghy sult u Leger hier by dese muyre slaen,
        (135) En stelt u tenten op, men sal u montkost langen,
        Tot ghy ten vollen hier bescheyt af sult ontfangen.
        Waer dat ghy trecken sult.
Eduardus. Hier onder dese muyr,
        En wachten alle stondt, des vyandts stael en vuyr?
        Dat is de meeningh niet,
Gouverneur. Hoe hebt ghy vrees voor slagen?
        (140) Soo ist geen wonder dat gy uw soo liet verjagen,
        Opt d’een bemuyrde Schans
[fol. A3r]
Edward. Ghy groote Lasteraer!
        Die Macht te wederstaen was voor ons veel te swaer,
        Met soo een handt vol volckx; dan dese harde reeden,
        Sijn hier te spa gebruyckt, en mette voet getreden,
        (145) ’t Sa Mars, neem op ’t geweer, treckt op den vyandt aen,
        Ick sal u op ter daet, van uwe Eet ontslaen.

                        Derde Wtkomst.

        Den Gouverneur met sijnen Luytenandt,
            een party Burgers stom.

            Mijn trouwe Burgery! wy zijn nu buytens wallen
        Ghekomen om soo voort op ’s vyandts Macht te vallen,
        Niet dat wy met gewelt, ons vougen tot een slach,
        (150) Maer door een loos Alarm, of dapper groot gewach,
        Haer jagen vande wech, daer sy de Dam mee sluyten,
        Het is nu inder nacht, dus salmen hier nu buyten,
        Verdeele onse Troup, en ghy mijn Luytenant,
        Sult aen de Papen-brugh dicht aende waterkant,
        (155) Gaen maken groot rumoer, en dapper op hun schieten
        En ick sal op ’t gherucht, van achter ’t Huys te Swieten,
        U komen weer te hulp, en sien met listicheydt,
        ’t Onsluyten weer de wegh daer ’s vyandts macht hun spreyt,
        Hier dient niet langh getoeft, de nacht die sal verloopen,
        (160) En dan soo souden wy ’t met lijf en bloet bekoopen,
        Dus neem ick ’t halve volck en treck dees weeghen in,
Luyten. En ick het andre deel, en sal dees uwe zin,
        Met alle vlijticheydt, in ’t doenlijck is volbrengen,
        Al souw ick lijf en bloet door ’s vyandts macht verplengen,

        Den Gouverneur doodelijck gewont al
                    spreeckende sterft:

        (165) Mijn aenslach is gemist, mijn aedre zijn doorsneen,
        Den vyandt was te sterck, te dapper op de been,
        Mijn volck is gevlucht verstroyt en wech gedreven,
        En ick ellendich nu moet laten hier mijn leven,
        Mijn adem die verswackt, het bloet bedwelmt mijn hart,
        (170) Mijn krachten die vergaen, en meerdere mijn smart,
        O Leyen Leyen! hoor! u val is al beschooren,
        U Stadt u Goedt u Bloedt is al gelijck verlooren,
        Hier baet geen tegenstandt, als hoope tot Ontset,
        Want ghy zijt overmant, soo Godt het niet belet,
        (175) ’k Ontval uyt uwen dienst, Mijn krachten zijn verdweenen,
        O Leyen, ’k roep u aen al hoort mijn niemant weenen.
[fol. A3v]
        Ick legh voor uwe Poort! Ach hoort mijn niemant niet,
        Soo my de Ziel ontvaert, en dit den vyandt ziet,
        Hoe sal hy zijn verheught, en mijne rif vervoeren,
        (180) O laes! mijn spraeck vergaet, ick kan mijn niet verroeren,
        Ick vaer Rijnlantsche hooft! Adieuw ick reys nu voort.

            Den Luytenant met de verstrooyde Burgers
                            al vluchtende vint den Gouverneur.

        Hier leyt den Ma-vors, van ons aller macht vermoort,
        De stijl van Rijnlandt, en de schrick aller Spangaerden,
        Dat bleeck wel int Belech, hoe troulick hy bewaerden,
        (185) Dees droef benaeuwde Stadt: Ja tot den lesten dach,
        Hoewel den vyandt daer wel twintich weecken lach.
        Doch echter niet besweeck, maer viel soo buyten wallen,
        Op s’vyandts felle Macht, dat niemandt vander allen,
        De Stadt oyt naecken dorst, maer door te grooten moet,
        (190) Heeft hy in dit begin, de bittre doodt ghevoedt.
        Wy stonden heel beklemt, omringt in ysere lieden,
        Die wy met dapper slaen, soo moeste weerstandt bieden,*
        Indien men vrye pas, kon hebben door ’t gheweer,
        Maer inden eersten Storm viel desen Helt ter neer.
        (195) Men hielp hem weder op, maer door het dapper schieten,
        Ist dat wy hem en noch, vier Burgers daer verlieten.
        Die doodt gheslaghen zijn, nu vintmen hier ons Hooft,
        O Leyden! ghy zijt wel, een Kroon vant hooft berooft.
        Veel rampe toeghewijdt, nu ’svyands macht komt nadre,
        (200) En daghelicks meer en meer, met duysende vergadre.
        Sa Burgers! neemt hem op, en draeght hem na de Stadt,
        Eer men verraden wort, op dit onveyle padt.
                                                                                  binnen.

                        Vierde Wtkomst.

            Baldeus, Carion, Allonso, Sichem.

            En treet nu verder niet wy staen nu recht voor Leyden
        Voltreckt u ronde kringh, en laet geen tijt verbeyden,
        (205) Voor Haerlem was ick ’t moe, maer soo my dit geluckt,
        Soo zijn de grendels van heel Nederlandt geruckt.
        Wat kostet Haerlem volck, met stormen ende slagen,
        Dus sal ick voor dees Stadt geweldt noch mannen wagen.
        Maer graven my int ’t ront, met Schanse sonder tal,
        (210) Ick weet dat hongers noot de Stadt bevechten sal,
        Het welck my heel verblijdt en ’k zal mijn swaert soo wetten,
        Wiens arm oock al de grondt der Ketters sal verpletten,
[fol. A4r]
        Soo raeckt het Nederlandt weer an des Koninghs Kroon,
        Weer in zijn Wapen-schildt, en zetelt aen zijn Troon.
        (215) Ick heb d’hartneckicheydt van soo veel Steen gebroocken.
        Dat Leyden door de schrick, haer moetwil is gedoocken,
        En nu in schijn van liefd’ sal ick door veynsery,
        En valsch door schreven schrift, haer brengen inde ly,
        ’t Is nu met haer gedaen, de Stadt moet in mijn handen,
        (220) Ick dorst na Burgers bloet, en haeck na Vrouwen schanden.
        Het is Soldaten jeught, wanneer men ’t Leger plant,
        En naer ghewoone vreucht, naer lusten rooft en brant.
        Ick groey int bloedigh moort, en lagh in druck der Vrouwen,
        Hoe menigh heeft dees klingh, door bittre wraeck doorhouwen,
        (225) Dus roof ick goet en bloet, en plondre alles uyt,
        Het is Soldaets ghenot, en vry ghewonne buyt.
Carion. En ick door u bevel, laet oock de wraeck volvoeren,
        Ick gingh den Zuyghelingh, wel aen mijn Lance snoeren.
        Ja rucktent vande Moer, en kneusdent middeldeur.
        (230) Voor ’s Moeders droeve ooch, en lach om haer ghetreur,
        ’k Heb oock in menigh Storm, de swangerighe Wijve,
        Tot Arbeyts-noot ghelaen, int water laten drijve.
        Laest noch in eene Storm, dat ick een swanger Wijf,
        Int aensien vande Man, de vrucht snee uyt het lijf.
        (235) En sleurdent by een been, met mijn bebloede handen,
        En wurp het in een vuyr, en liet het soo verbranden.
        En na dees kloecke daet, de Man terstont vermoort,
        Die in zijn eygen bloedt, soo pijnlick wiert versmoort.
        Veel Maeghden ’tsaem gheboeyt, die wy int water worpen,
        (240) Die tot haer ’s levens eyndt het water moste slorpen,
        Wat brack doen menich Klingh, en Helmen op het hooft!
        Die door de felle storm en slage wiert geklooft,
        Wat dreef daer niet al bloet, en harzens by de straten,
        Die d’honden fel getant, seer gierichlijcke vraten,
        (245) En al mijn trouw Soldaets, die door mijn vollen last,
        Te vuyr en oock te swaert al hebben aengetast,
        Dat zy heel moe en mat, door ’t vechte moste rusten,
        En na haer felle daet haer eyge Wapens kusten,
        Als oorsaeck van haer vreucht, en voetsel van haer moet,
        (250) Als tekens van haer kracht, daer mee sy ’t roode bloet,
        Noch toonden op haer Klingh, en roemde op haer daden.
Allonso. Ick heb dees scherpe Kling soo menich mael doen baden,
        Int ketters roode bloet, en in het stael vermoort,
        Wat riep het slappe volck tot Sutphen inde Poort.
        (255) Ick ben een Chatolijck wilt mijne Lijf verschoonen,
        Maer ’k sprack ’t is goet voor u, en ginck haer daedlijck loonen
        Met dees gewette kling en vulde doen de Poort,
[fol. A4v]
        Met doo bebloede Lien veel mannen met de koort.
        Heb ick aldaer gedoot, dat veel geladen schuyten,
        (260) Met lijcken vol gepropt liet voeren dan na buyten,
        En Wagenen ghevult, met Hoofden sonder tal,
        Wie weet wat Leyden dan, noch overkomen sal,
        Die naer een langh Belech, door uytgeteerde magen,
        moet vallen in ons handt, en voorbereyde lagen,
        (265) Den Hartoch geeft ons last, tot moorden en verraet,
Sichem. De Leytsche Burgery, hier van niet vry en gaet,
        ’k Onsie geen Maecht noch Kint, wat van gena wil spreecken,
        Ick salt met dese Klingh, vermorzelen en breecken,
        En Moorden dapper aen, tot dat mijn wackerheyt,
        (270) Door groot vermoeyenis, weer tot de ruste leyt.
        Tot Haerlem deec’k mijn wil, alwaer ick mijn gevangen,
        De Vrouwen by de Borst, op hebbe laten hangen.
        De Mannen hingh ick op, de voeten bloot gemaeckt,
        En met het brandent pick, haer tot der doot verblaeckt.
        (275) Of met een swaer ghewicht, liet haer de toone trecken,
        Dat haer haers levens draen, al stervendt de verrecken.
        ’k Heb oock de Moer haer Kint ghenomen van de handt,
        Verkneust aen eenen muyr, en in een vuyr verbrandt.
        Veel Maeghden hoop aen hoop te samen vast ghebonden,
        (280) Die wiert my tot een proy, van mijne volck ghesonden.
        Het welck het meeste was waer mee ick mijne lust,
        Moetwillich heb ghepleecht, en dan mijn moet gheblust,
        Met deese mijne klingh.
baldeus. Manhafste strijdtbre Helden,
        Ghy zijt mijn Onderstant, die uwe leven stelde?
        (285) Voor mijn Onsterf’lickheyt, en hoogh befaemde Naem?
        U Daden die zijn mijn ten vollen aenghenaem.
        Volvoert u harten wensch, in dese Oorlochs saecken,
        Op dat de vreuchde galm, in Spanjens Hof mach raecken.
        Het baert onsterf’lickheydt, en noyt vergeten lof,
        (290) Dat u omhelsen sal, tot in des Coninghs Hof.
        Maer nu ist raetsaem hier, om veynsery te plegen,
        Om haer met listich aes, als hoonigh te bejegen.
        En locken haer also, tot in ons loose net,
        En dan so gaet vry weer, als d’Esels d’ouwe tret.
        (295) Ick sal ten vollen uyt haer goede saecken loven,
        Ja noyt van eer of goet, van haer te sullen roven.
        En schrijven brief op brief met vriendelick onthael,
        En krijghtme dan de Stadt, soo loontse met het stael,
        Maer nu voor eerst begin, so moetmen onse wercken,
        (300) Met grachten, spietsen diep, en dijcken hoogh verstercken.
        Voor eerst aen Valckenburch, de onvolmaeckte Schans,
[fol. B1r]
        Trenceert die aenden Rijn, soo isser ghene kans,
        Voor ’s vyants vlugge vloot, dus moetmen pas en dijcken,
        Doorgraven over al op dat haer snoo pracktijcken,
        (305) Ons niet te licht verraen tot onser groote schant,
        Dan lach ons roem en eer bespottelick int sant.
        Boshuysen, Leyderdorp, Verdoes en Soeterwoude,
        Poelgeest en Kouderkerck, en ’tsluys van Haserswoude.
        Bewaert het alles wel, dat ghene eetbre waer,
        (310) Te water ofte lant tot Leyden binnen vaer.
Alonso. U wille sal gheschien aen ons sal ’t niet ontbreecken,
        De Boeren staen ghereet om alles af te steecken,
        Tot stuttingh voor ghewelt.
baldeus. Wel vaert dan alle voort,
        Een yder klamt de Stadt met smeecken aen het boort.

                        Vijfde Wtkomst.

            Den nieuw ghekosen Gouverneur Verdoes
                    met de Stadts Capiteynen.

            (315) Mijn trouwe Bataviers, den vyandt met zijn machten,
        Die staen wy alle uyr, voor onse wal te wachten.
        En u is wel bekent zijn groote Tyranny,
        Sijn wree moordadicheydt en valsch verradery,
        Die nimmer sat en is, van menschen bloet te gieten,
        (320) Alwaert wy met verdrach, hem binnen Leyden lieten,
        So souw hy evenwel met moorden en verraen,
        En vreesselicke doot ons Burgeren verslaen.
        En om dit ongheval voorsichtich te vermijden,
        Dat noyt ons Burgery een Spaensche moort moet lijden.
        (325) Soo vinden wy gheraen, dat wy met alle Man,
        Hem keeren van ons muyr, so langh men weeren kan.
        Ick waegh mijn Lijf en Bloet voor Burgers ende Vrouwen,
        Wilt oock u schuldich plicht voor Hallandt bondich houwen.
        En strijden tegens haer, weerstaet zijn wreede handt,
        (330) Al ringt hy u om ’tlijf met swaerden en met brandt.
        Weest daer niet af versaeght, maer keertse van u wallen,
        Al souw ons muyr en wal, door Storm ter aerden vallen.
        Ick hoope dat den Heer met ons ten strijt sal gaen,
        Als hy met Moses volck en Aaron heeft gedaen.
        (335) Al is haer Heyr ghepropt, met duysenden van Mannen,
        Die al tot moordery, zijn ’tsamen aengespannen.
        Weest evenwel ghemoet, want een die binnen woont,
        Verwint veel meerder macht als thien die buyten hoont.
        Weest noyt beweechelick door zijn vervloeckte schrijven,
        (340) Want in een schijn van vrient, souw hy het al ontlijven.
[fol. B1v]
        Dus acht geen loos ghevley, of vals ghemunt accoort,
        Die liefde die hy toont, is niet als brandt en moort.
Cap. O! steunsel van ons Macht, wy schroomen geen Tyrannen,
        Wy steunen op u moet, en trouwe strijdtbre Mannen.
        (345) En sterck bemuyrde Stadt, dat schier onwinbaer lijckt,
        Soo maer de zeghen Godts niet van ons Wapens wijckt.
        Wy gaen als trouw Soldaets, na al de ravelijne,
        Besetten Oostenrijck, en ’t Huys van S. Catrijne.
        Bourgongie ’t hooghe Huys, en Ursel stercke Slodt,
        (350) Tot aen het huys te Berm, besette met ons rodt.
        Wy zijn te saem bereyt te wederstaen haer Stormen,
        Al soumen dese Stadt in eene molshoop vormen:
        Ja vechten oock so langh op hare wreet ghewelt,
        Tot dat ons ’tbloedich swaert, of honger nedervelt.
        (355) En of het noodt Lot viel dat hier quam hongers plagen,
        Soo salment ons behouf, veel liever honden* knagen.
        En tot des vyants spijt, ons eygen lincker hant,
        En houde dese vuyst ten dienste van het Lant.
        Daer mee wy inden noot ons dapper sullen weeren,
        (360) Soo sal zijn wreede Balch, noyt Burgers bloet verteeren.
Verdoes. Hoe sterck is men ghemant.
Cap. Ontrent ses duysent Man,
        Bequaem en strijdtbaer volck, dat Wapen voeren kan.
        En Jongers sonder tal die aen de aerde wercken,
        Dicht by het Schutters-huys, de Ravelijns verstercken.
        (365) Een yeder is vol moet, en dapper inde weer,
        En soecke door gevecht te halen Crijghsmans eer.

        Een Boer komt vluchten inde Poort.

Verdoes. Sta Huysman met u pack, van waer komt ghy gheloopen,
boer. Wt water, slijck, morasch, daer ’kschier in hadt versoopen,
        En uyt het Spaens ghewelt tot aen mijn keel toe nat.
Verdoes. (370) Waer wiert ghy hem ghewaer.
boer. Dicht aent Benthuyser gat,
        En ’tvolck van Soetermeer wiert alle wech gedreven,
        Den vyandt woest en brandt, en brengt het al om ’tleven.
        De schuyren zijn verbrandt, het vee verstrooyt gedoot,
        Sy breecken huys en hof, ’tleyt alles voor haer bloot.
        (375) De Vrouwe-schenders staen, in doode liens omlommert,
        Met Sabels scherp ghewet, met gronne-bloet beslommert.
Verdoes. Waer na nam hy zijn wech.
boer. Recht aen na dese Stadt,
        Want hy’t Noordaasche vlack, al ingenomen hadt.
        En met een vleugel volck verwoeste al de huysen,
        (380) Sy maeckten haer ter stont daer meester vande Sluysen.
[fol. B2r]
        Daer wiert het al vermoort, tot ’teerst ghebooren kint,
        De Moeders sagent aen, en wierden als ontsint.
        De Maeghden over al die wierden vast ghebonden,
        En door het woedent volck van ’svyandts macht geschonden
        (385) Gheworpen in haer hut, en jammerlick verbrandt,
        So datter vele volckx, verslaghen leyt int sant.
        En so ick in de vlucht quam binnen Soeterwouw,
        Op hoope ick aldaer vry veylder wesen souw.
        Maer ’t wasser oock in roer den vyandt quam marcheeren,
        (390) Om zijn ghewette klingh met Christen bloet te smeeren.
        Maer ’tvolck haer domme Vee na andre plaetsen dreef,
        So datter geenich mensch tot Soeterwoude bleef.
        Maer voechde hun te hoop, ontrent de Papenbrugge,
        Versien met halve Lans, met varck en vlasser plugge.
        (395) En trocken wederom met grammelick gemoet,
        En sloegen eenen trop Soldaten onder d’voet.
        En kreeghen grooten buyt, int plondre der Soldaten,
        Maer moeste door de noot, het alle weer verlaten.
        Den vyandt quam weer an, en dreef ons weer van kant,
        (400) En heeft een bloedigh Vlagh by’t Papenmeyr geplant.
        Zijn volck by hem gheruckt, de watre ingenomen,
        Tot dat daer meerder volck van hem is by ghekomen.
        Doen wierdt een Schipbrugh voort, gheheel opt meyr geleyt,
        Alwaer dit woedent volck, haer in het Landt verspreyt.
Verdoes. (405) Waer maecken sy haer vast.
Boer. Dat weet ick niet te seggen,
        My dunckt sy Kroonesteyn, voor eerste gaen beleggen.
        Ick hoorde groot ghekrijt, en’t roepen was loop an,
        Slae doot wat adem heeft, en spaert geen Vrouw noch Man.
        En weer aen d’ander zy was so een schermutseeren,
        (410) Men kost aen ghenen ent, hem weer te rugge keeren.
Verdoes. Op Leytsche Burgery, op op en slaet de Trom,
        En voecht het volck by een op dat het spoedigh kom,
        Met volle Krijghs-gheweer ’t Geschut voert op de wallen,
        Op dat wy schielick niet en worden overvallen.
        (415) De tijdt eyscht geen verloop.
Cap. Vaert wel ick spoedme voort.
Verdoes. Stelt u slachoordt ghewis, voor muyren ende poort.
Cap. U wille sal gheschien, en so sy ons bespringen,
        Soo sal dees stale Klingh, haer in het herte dringen.
                                                Capiteynen binnen.
Verdoes. En ghy passeert u wegh, ick danck u voort bescheyt,
        (420) Dat ghy my hebt ghedaen in dees ghelegentheydt.
[fol. B2v]
Boer. Wel heerschop ick vertreck, ghy moet verwinner blijven,
        En ’svyandts felle Macht van uwe wallen drijven.
                                                Boer binnen.

            Verdoes alleen.

            O! droef benaeuwde Stadt, ick vrees voor ongheval,
        Ick vrees dat Hongers-noot u onderdrucken sal.
        (425) Doch echter houw ick moet, ’ken sal niet laten blijcken,
        Op dat gheen quade moet, de Burgers doet beswijcken.
        Op hoope van Ontset, maer so het wort belet,
        So is de gantsche Stadt in ’svyandts handt gheset.
                                                binnen.

                    ’t Seste Wtkomst.

                Duyvenvoorde Litmaet des Leytschen Raet.

            De droeffelicken staet, en groot benauwde tijdt,
        (430) En Burgers droef gheschrey, verspreyden zich nu wijt.
        Ick sie een groot ellent in onse saken schijnen,
        En Burgers in het nat, haers tranen schier verdwijnen.
        O! Leyden hoe zijt ghy in commer nu belaen,
        Hoe zijt ghy nu benauwt, hoe sult ghy u ontslaen.
        (435) Helaes! ’ksin buyten hoop, men kan geen vyants machte,
        Door swackheyt wederstaen, maer moete door de krachte,
        Van* ’t Hongers-swaert vergaen, o pijnelicke doot,
        Die vlees en bloet verteert, in desen grooten noot.
        O Leyden! wat een druck, komt uwe hart benaeuwen,
        (440) Hoe sal u inghewant, haer vlees en bloet verknaeuwen.
        O! Weesen altemael, bedroeft tot in het hart,
        U groot ghewonnen vreucht, verandert weer in smart.
        Wy zijn nu weer omringt van Albaes wreede honden,
        En snacken na ons bloet met Goddeloose vonden.
        (445) Gheblasen in het oor, door Satans boose list,
        Die om des menschen ziel ghestadigh wart en vist.
        O! wreede Tyranny, wat sal men best hier kiesen,
        Het langhsaem Honger-swaert, of goet en bloet verliesen.
        En vallen in de hant der Moorders fel en wreet,
        (450) En sette Stadt en Landt, en Vryheyt in het leet.
        O neen! wy willen eer, van hongher hier versmachten,
        Als ’tonbetoomde volck, haer Ongena verwachten.
        Wy hebben noch een hoop, een hulp, en toeverlaet,
        Waer op men bouwen mach, en vastelick op staet.
        (455) Die Pharos stockich hart, en al zijn strijdtbre knechten,
        Op’t Roode Meyr verwon, doen hy het water slechten.
        En Amaleck bevocht, en sloech hem gantsch ter neer,
        Dat is ons eenigh troost, ons Schilt en scherp gheweer.
[fol. B3r]

            Den Leytschen Raet.
            Vander Werf, Duyvenvoort, Raephorst,
                    Brouckhoven.

        Op dat het Hongers-swaert, ons machte niet en breecken,
        (460) Ist noodich dat wy op ’tghetal der menschen spreecken.
        En hoe langh dat het Graen, met scharp en schaers gedeel,
        Ons t’oorber strecken souw, en datment int geheel*
        Int Stadts bewaringh stelt, oock Ossen, Geyt en Schapen,
        Ja al wat eetbaer is, het moet door onse knapen*
        (465) Ghesocht zijn over al, en voegent al by een,
        Op datmen al het volck, kan spijse int ghemeen.
Duyvenv. ’t Is al door mijn bestelt, en oock by een ghedragen,
        Een yder stont bedruckt, en weende doen zy’t sagen.
        En dede grooten vlijt, om hare eetbre waer,
        (470) Te houden, maer ’tmost voort, en doen het by malkaer,
        Op ’t Steehuys was ghebracht, soo heb ick daer bevonden,
        By d’ hondert seven last, tot veerthien duysent monden.
        Helaes! te weynigh Graen, om een omringde Stadt,
        Te voen in Oorlochs-ramp, en wachten op ’thervadt,
        (475) Van onse Prince Macht, men moet van honger sterven,
        Of Stadt, en goet en bloet doort woeste sien bederven.
Raeph. So ist nu slecht ghestelt, wy staen in groote vreesen,
        Indien wy weerstandt doen, daer noyt Gena sal weesen.
        ’t Waer na mijn oordeel goet, te soecken goet Gena,
        (480) Want so hy ons verwint, so komt berouw te spa.
brouckh. Spreeckt niet van goet Gena, om Leyden op te gheven,
        Want of hy’t al belooft, hy sal int Moordich leven,
        Al even dapper gaen, hoe dee hy Rotterdam,
        Daer hy door goet versoeck, met ’t Leger inne quam,
        (485) En also ras de Marckt van hem was ingenomen,
        So ist dees zotten hoop, haer zuyrelick bekomen.
        Hy dempte meeste volck, met swaert, met vuyr en touw,
        En zijn schen-siecken aert, en spaerden Maecht noch Vrouw.
        Tot Haerlem desghelijcx, daer sy de liens verdroncken,
        (490) So datter wel ontrent, ses hondert zijn versoncken.
        En oock tot Oudenaert, en Naerden inde Stadt,
        Daer zijt door Moordery, d’een setten in een badt,
        Van Burgers traen en bloedt, en Zutphen niet verschoonde,
        Maer al met Moort en Brandt, en Vrouwen schende loonde.
        (495) En diergelijcken meer, so souw hy ons Accoort,
        Door zijn vervalschte schrift, dan loonen met een Moort.
        Al blinckt het yser schoon, het laet niet zijn verroesten,
        Al looft den Spanjaert veel, hy laet geen Moort noch woesten
        Betrout u vyandt niet, Gena is steets zijn woort,
[fol. B3v]
        (500) En loont de Burgers dan met swaert met vuyr en koordt
        ’t Is na ick oordeel best een vast besluyt te maecken
        En keeren vande Stadt sijn moorden, stormen blaecken,
        En doen een vasten Eedt dat elck in sijn quartier,
        De Stadt sal zijn getrouw tot dat het alles hier,
        (505) Het uyterst heeft vergetoeft en dat geen hoop van machten,
        Hier oyt te wachten is, soo moet men dan wel wachten,
        ’t Gena en ongena dat ons den vyandt toont
        Wy worden even niet ’t zy nu of dan verschoont.
Raeph. Dees raet bevalt my wel laet oock de Burgers sweeren
        (510) Dat zy van muyr en wal den Vyandt sullen keeren,
        Volvoeren wy het stuck tot dat de leste man
        Verswackt door ’t hongers-swaert hem niet meer weeren kan.
Vander Werf.* Ick ben dit oock getroost, dus laet ons hier te samen
        Op hoope tot Ontset dees middelen beramen,
        (515) Ons kan in dit gevaer geen quader zijn verwacht
        Als dat men door het stael of hongers-swaert versmacht,
        Ick heb noch grooten hoop dat hier Ontset sal komen.
brouckh. Den wech en waterpas is ons te seer benomen,
        ’k Hoop Godt sal ’t wel versien, en sende weder macht,
        (520) Dat al het Moorders Heyr, en sterckte weer verkracht.
Duyvenvoorde. Tot welstandt van het Landt, en onse Kerck ter eeren,
        Soo voegt u by ’t geweer, op dat wy ’t samen sweeren.

                                Eedt.

        Wy sweeren goedt en bloet tot vryheyt van het Landt,
        En onse ware Kerck tot hulp en onderstandt,
        (525) Met alle strijbre Lien, den Vyandt wech te keeren
        Van muyren ende gracht, en soo langh tegenweeren
        Tot dat de leste man zijn krachten en gewelt
        Door hongerlicke noot is doodlick neergevelt.
        Zoo helpt ons Godt den Heer, soo wy niet na en komen
        (530) En wil ons na verdienst, van onse wercke loonen.
Raeph. ’t Besluyt dat is nu vast en bondich hier gemaeckt:
        Een yder draecht nu sorch dat alles wort bewaeckt.
        Soo Godt ons nu behoet voor stormen ende loopen,
        Voor aenslach of verraedt, soo isser groote hoopen.
        (535) Dat naer een langh Belegh, wy krijgen hulp en macht,
        Daer baet gewelt noch list, als Godt haer Heyr verkracht.
        Een yder maeckt dan moet, by Mannen ende Knechten,
        Om als ’t de noot vereyst Victory te bevechten.
        ’t Moet even zijn volbracht, als was het drouf gestelt,
        (540) Men poocht al evenwel te wederstaen ’t ghewelt.
        Want als het Hooft verswackt en laet de moet vervallen,
        Het Lijf versucht hem oock, en smelt tot niet met allen.
[fol. B4r]
Soldaet. Ghy Heeren zijt gegroet, hier heb ik op de Wal
        Ghevonden eenen brief.
Duyven. Wat of dit wesen sal.
Raephor. (545) Komt breectse spoedich op, en laet den inhout leesen.
brouckh. Vertreckt ghy naer u wacht.
Raephor. ’t Sal uyt het Leger weesen.

        Duyvenvoordt leest den Brief.

        Ick Baldeus, Soone vanden Hartoch van Alba, eysche van
        Conincx weghen Leyden, met den aenkleven van dien, op ons
        discretie* in myner handen, ende dat int korte te resolveren, son-
        der meer als drie dagen uytstel te versoecken, ende soo uwe hart-
        neckigheydt dese voor-stellinghe verwerpt, sal ick sonder genade
        wanneer ghy u uyterste noot sult uytghestaen hebben, al u Bur-
        ghers door het scharp mes van Justitie laten passeren, dus laet
        uwe hartneckicheyt geen oorsaeck van meerder quaet zijn.
                                                                        beraet u by tijts.

            O vreeselicke Brief! waer voor een yder schrickt,
        En pranght mijn banghe ziel, dat schier in druck verstickt,
        O omgecinge Stadt! hoe vielen uwe de tranen,
        (550) Doen deze wrede Beuls voor uwe Walle quamen.
        Hoe briest hy op u Krans, hoe swiert hy overal,
        Hoe soeckt hy door verraet te scheuren uwe Wal.
        En hongert na een aes van Burgers roode tranen,
        Om zijn bloetgierich hert, en lust daer in te banen,
        (555) Maer neen! soo langh ons kracht is inden arm bevest,
        En dat ons eenichsins den honger wort gelest,
        Soo sal hy nimmermeer, soo Godt ons spaert het leven
        Ons dwingen met ghewelt om Leyden op te geven.
        Wy sullen noyt verstaen tot overgaen der Stadt,
        (560) Tot dat het hongers-swaerdt, ons heel heeft afgemadt.
brouckh. Men stelt alhier eens voor, hoe langh het graen moet strecken,
        Naer lange scherp gedeel sal ’t groote baet verwecken.
        En spreeckt eendrachtelick hoe langh men schrijven sal,
        Aen ons Grootmoghent Vorst, op dat ons drouven val*
        (565) Met hulpe van den Heer mach tot Ontset ghedyen.
Vanderw. Vier maenden op het naeuwst.
brouckh. Maer meer en macht niet lyen.
Raephor. ’t Is Mannelijck ghedaen indien het ons gheluckt.
Vanderw. Soo ons den goeden Godt sijn hulp niet af en ruckt,
        Soo is daer grooten hoop.
Duyvenv. Men laet dan aende Staten
        (570) Doen schrijven ons Besluyt, en dat zy niet en laten
        Te nadere de Stadt, en soecken met ghewelt,
        De Spaens ontoonde hoop te drijven uyt het velt.
brouckh. En laet ons nu dees vondt eendrachtelick beginnen,
[fol. B4v]
        Een yderhout hem kloeck, en laet hem niet verwinnen.
        (575) Maer stelle goede wacht, tot naerderlick bescheyt,
        En soo met hoop van troost, een blyen uytkomst beyt.

                        Sevende Wtkomst.

                    LEYDEN.

        WAt leyt mijn ingewant en rammelt door mijn leden,
        Een yder lit dat clopt van boven tot beneden.
        En ’t bloet maeckt een gekriel, dat my het drouve hart,
        (580)Door dees o sware druck! beklemt met pijn en smart.
        Het hout zich nimmer stil, van savonts tot de morgen,
        Maer stort zijn eygen bloet, door sucht en groote zorgen.
        Om dat ick teere Maecht, nu onder Wolven sta,
        En als een droevich Lam, verwacht een Wolfs ghena.
        (585) Waer blijf ick noch in ’twaer, sal ’t zijn by dese Wolven,
        Hoe hebben sy my nu, in haren klingh bedolven.
        Hoe kom ick weer ontset, hoe raeck ick uyt mijn druck,
        Hoe ziddert mijn het hart, door desen ongheluck.
        Waer ick my keer of wen, ick kan geen ruste vinden,
        (590) ’Ken vin geen hoop, noch hulp, om my van druck t’ontwinden.
        Het krielen hout niet op, maer meerdert door mijn leen,
        En maeckt mijn ziele bangh, en ’t weckt een drouf gheween.
        Ach! wiert ick maer ghelaeft, wat souw het vreuchde wecken,
        Daer souw uyt al mijn leen, een grooten druck vertrecken.
        (595) En dan mijn inghewant liet vallen zijn verdriet,
        Maer laes de hoop is swack, en eygen troost is niet.
        Gheen nachtrust is in my, ick moet nu stadich waecken,
        Met krielent ingewant, dat stadigh schijnt te braecken.
        En spuwen niet als vuyr, op dat de Wolven wreet,
        (600) Verschricken vant gheblaeck, en niemant nader treet.
        Helaes ons tegenweer, dat mach heel weynigh baten,
        Sy zijn te vast bepaelt, en wille niet verlaten.
        Het gheen sy voor een prooy besetten over al,
        Maer soeckent met ghewelt, te brengen tot een val.
        (605) My dunckt ick hoor gherucht, en dat sy naerder komen,
        Ick hoor ghedruys en sie ghewemel aen de bomen.
        Wat of het wesen sa, het schatert in mijn oor,
        De klanck van so een toon, geeft ’t inghewandt ghehoor.

                        Achste Wtkomste.
                Carion met een Trompetter,
                Verdoes antwoort op de Wal.

Verdoes. Wat ist dat ghy begeert.
Carion. Ick eysch van Conings weghen,
[fol. C1r]
    (610) De Stadt in mijner handt.
Verdoes. Dat komt ons niet gelegen.
        Wy geven soo geen Stadt int Moordenaers ghewelt,
Carion. Soo gy u niet te seer rebellick tegen stelt.
        Soo isser grooten hoop om goet Ackoort te werven,
        Maer soo ghy niet en wilt, soo salmen ’t al bederven.
        (615) Vernielen met het swaert tot ’t eerst gebooren kint,
        Soo ghy hartneckich zijt tot dat men u verwint.
Verdoes. Eer wy het op de hoop van u gena souw geven,
        Wy vechten liever hier tot ’teynde van ons leven,
        Ja sullen met gewelt, soo langh u wederstaen,
        (620) Tot dat de leste Man syn leven is vergaen.
        Dan doch wy hebben hoop om uytkomst te verwachten,
        Syn Hoocheyt salmen haest hier binnen sien vernachten.
Carion. Wat uytkomst wacht ghy doch? het Leger is ter neer,
        Gheslagen en verwoest, haer Macht en kan niet weer
        (625) Versamelen by een. Haer Vendels zijn ghewonnen,
        En alles ’t onderbracht.
Verdoes Dat hebt ghy wel versonnen.
        Wat meynt ghy dat wy hier voor looghens zijn vervaert?
        Ick weet zijn Hoocheyts macht is niet by een vergaert.
        Ghy Looghenaers gedrocht, gaet naer u Moordenare,
        (630) En seght dien Paepschen Guyt, met al sijn bose Schare:
        Dat niet als kruyt en loot voor hem ten besten is,
        Dus moocht ghy oock wel gaen, eer ick mijn gramschap slis.
Carion. Dat zijn te straffe reen, dat sult ghy u beklagen.
Verdoes. Ick segh dat ghy vertreckt, ghy sult ons niet vertsagen,
        (635) Ghy Paeps vervloeckte Fielt.
Carion. Dat breeckt u namaels op.
        Dit swaert dat eyscht voor wraeck te kloven door u kop.
Verdoes. Ick segghe dat ghy gaet, ick rae u nu ten besten,
        Want soo ghy langer blijft soo sulle dese Vesten
        U Galch, u Doodt-kist zijn, daerom siet wat ghy doet.
Carion. (640) Ick sal naer korten tijdt wel koelen mijne moet.
                                                binnen

                    Negende Wtkomst.

                        Baldeus, Carion.

        HOe wreeck ik dese spijt ten vollen nae mijn wenschen,
        Hoe sal dit gruwelijck hoon door wraeck dees Stadt verflenschen,
        Hoe sal ick met mijn swaert door dese vlugghe handt,
        Den hoonder sneuvle doen, en worge met de handt.
        (645) Op dat hy weet dat hy soo vroomen Prins ginck schelden:
[fol. C1v]
        Ick sweer by dees ghebiedt dat ick het sal vergelden,
        O spijt vervloeckt. Bescheyt die mijn mijn moedigh hart
        So dapperlick vergramt, en mijne deghen tart,
        Hoe derft ghy boos ghedrocht soo schandelicke spreecken,
        (650) Daer ick u heb omringt, en ghy niet uyt kent breecken.
        Noch worst’le uyt mijn handt, o grouwelick bestaen,
        Maer dees ghewette klingh, die sal het effen staen.
        Denckt dan eens om het woort, seer boos by u gesproocken,
        En wenst als dat de tongh, waer uyt u mont gebroocken.
        (655) Eer u dees Helt verscheen, maer doch dan ist te laet,
        ’t Berouw en komt u dan, int minste niet te baet.
Carion. Ick sprack haer vriend’lick aen, ghy sult het u beklagen,
        En schelt de Vorsten niet, maer wilt met hen verdraghen.
        En ondertast de saeck, maer ’twas vertreckt van hier,
        (660) Eer ick u nedervel in uwe vals ghetier.
Baldeus. Verset u ongheval, want naer verloop van weecken,
        Sult ghy dit smaed’lick hoon, ten vollen konnen wreecken.
        En koelen uwe moet, aen dese lasteraer,
        Hoe sal d’hartneckicheyt dees Ketters allegaer.
        (665) Noch springen voor den hals? wanneert fortuyn sal swaeyen,
        Voor ons onwinbre Macht, dan sal ons rat verdraeyen.
        En dempe ziel op ziel, tot dat het swaert verstompt,
        Of dat het ketters bloet, de Stadt is uytgepompt.
        Stelt ordre op de wacht, en laet gheen weghen open,
        (670) Op dat des vyants macht, gheen schanse af komt lopen.
        So wort haer moet ontrooft, en druck verteert haer Stadt,
        Wy sullen haet int kort, doen beven als een bladt.
Carion: Maer om naer herten wensch, int korte te geraecken
        So laet aen dese wech, een vaste Schanse maecken.
        (675) Want ’khebbe hier verspiet, hoe datter vele lien,
        Van warmoes, kool en graen, en wortle zijn versien.
        Al sluypent by de nacht, bekruypen sy de wegen,
        En plucken al ’tgewas, van ’tgeen daer is gelegen.
        So wort de Stadt versien, met Mayus groente fruyt.
        (680) De Stadt die geeft het volck, het Landt tot roof en buyt.
        Het welck onlijelick is, wy moeten daer op letten,
        En stadigh inde Schans, Soldaten nedersetten.
        Op dat daer niemant meer, sich selven soo verstout,
        Die op den dach of nacht, hem aen het lant vertrout.
        (685) Dus geeft hier volle last.
Baldeus. ’t Is van u wel versonnen.
        Ick wil dat aen de Schans, sal daetlijck zijn begonnen,
        Soo salmen dit gedrocht, betoomen haren loop.
        En brengen by het groen, gheschut en loot te koop
        Gaet voert ghy hier het volck, ick sal u nu vertoeven
                                                Carion binnen.
[fol. C2r]
            (690) Men sal haer nu dit gat wel dapper toebeschroeven,
        Dat sy door grooten angst, en droevigh ongeval,
        Niet weten hoe sy ons, van haer noch keeren sal.
        Ick sal hoe langs hoe meer haer wallen so benaeuwen,
        Dat sy haer eyghen vlees en bloedt noch sullen knaeuwen.
        (695) Ja worden so verswackt, in haren hongers-noot,
        Dat sy van raserny, en dulheydt roepen broot.
        Ick schroom gheen teghenweer, van buytren noch van binnen,
        Mij zijn te sterck beschanst, wie wouw ons dan verwinnen.
        Wie hadt so stouten hart te vallen op ons macht,
        (700) Te naecken by ’tgheschut, en ons ghepropte kracht.
        Omheyint met krijghs-gheweer, bewaert met diepe grachten,
        Bewerckt met schans op schanswat baet dan storm of krachten
        Te wagen voor de Stadt, het welck haer niet en baet,
        Als slijting van haer macht, dat haer noch wacker maeckt.
        (705) Daer komt mijn trouwe volck, die met haer Ma-vors handen,
        My hebben voorghestaen int rooven vande Landen.
        Ja scheenen voor mijn Faem, te lopen inden vlam,
        Ja vochten datter vuyr, en vonck te Klingh uyt quam.

Carion met zijn Soldaten.

            ’t Sa graeft hier strackx een schans, en strijdt als Batavieren,
        (710) En dwingt u vyandt soo, dat hy in gheen manieren.
        Kan komen op dit Lant, schiet dapper op hun an,
        Verdelghtse die ghy op het Lant bekomen kan.
        Weest nimmermeer versaeckt, maer dwingtse in haer wallen,
        Te blijven siet wel toe, dat sy u oock niet vallen.
        (715) Verradelick in u Schans, een yder quyt zijn eer,
        En maeckt gesamentlick te passen op ’t geweer.
baldeus. Maer tot verseeckertheyt, sult ghy dit Gouverneeren,
Soldaten sonder hooft, en kan gheen aenval keeren.
Carion. Ick voeghme naer u wil, laet ’tvrylick op mijn staen,
        (720) Ghy mooght naer uwe tent, gerustich heenen gaen.
                                                    baldeus binnen.
            Waeckt op, ick hoor de Trom, het is hier slecht geschapen,
        Op Mannen int gheweer, op wapen, wapen, wapen.

Leytsche Burgers vallen uyt.

        Sla doot, sla doot, sla doot.
Spaensche Och mannen geeft Gena.
Soldaten. Carion, een yder hoet zijn lijf.
Leyts. Burg. U smeecken komt te spa,
        (725) ’t Sa Burgers weert u nu, en laet de moet niet sacken,
Spaensch.sol. O schandelick gevecht, uyt ons gemaeckte bracken.
        Soo spottelick verjaecht.
[fol. C2v]
Leytsche Sla doot wie in de Schans
burghers. Hem in de Wapen houdt, verdient is dese krans,
        Dees ’t saem gherottte Guyts zijn ’t haerer schant ghevlooden,
        (730) En laten in haer vlucht wel by de vijftich dooden.
        Nu is het vruchtbre Landt een Roof voor alle man,
        Een yder haelt soo veel als hy wel draghen kan.

                            Thiende Wtkomst,

                        Burghemeester vander Werf.

        ALdwinghbre Machtich Godt, ick moet u daden looven,
        Dat ghy in onsen noot, den Vyandt hebt verschooven,
        (735) Gheslaghen op de vlucht, vermorselt met het stael,
        De reste noch ter vlucht, verwonnen altemael,
        Tot in haer Trenchement, en opgegraefde* Wallen.
        Alhier sy heel verschrickt ter neder zijn ghevallen,
        Soo dat dit Spaensch ghedrocht niet hebbe weer bestaen,
        (740) Te naecken aen het Lant, of aende Schans te staen.
        Sy vlooden als het sant dat voor de wint moet stuyven,
        Dat valt, dat rijst, en vliecht, en overhoop moet schuyven.
        Soo ginckt met dit ghedrocht: maer Vader! mocht ick sien,
        Dat sy door uwe handt van Leyden moeste vlien:
        (745) Soo was ons ancxt, en noot, en kommer afghenoomen:
        En bloeyde op de Rotz uws’ Ghreformeerde stroomen,
        De Welstandt rees weer op, de Stadt die baerde vreucht,
        De Kinders slap en flaeuw die smaeckte weder Jeucht,
        Het voetsel vande Borst, dat droevich wech moet drooghen,
        (750) Door sware hongers-noot, soo datmen’s Moeders ooghen
        Siet sincken in het hooft, door traentjes die sy laet,
        En siet haer lieve kint dat door de pijn vergaet.
        Veel maechden uytgheteert die sietmen loopen dwaelen,
        Als rasentlijcke dol om eenich spijs te haelen.
        (755) De Burghers heel beswaert met roepen en gheschrey,
        Die komen voor mijn deur, en smeecken met gevley:
        Als datmen souw de Stadt, op hoope van genade,
        Het overgeven souw, maer ’k vindet niet gerade
        Te sette dese Stadt in schricklijck moordgevaer.
        (760) Maer hoope op de Macht, des Al-verwinbre Schaer:
        Die sal syn kind’ren wel, voeden weer met broodt:
        Ghelijck hy Moyses volck in ’t wilt Woestijne boodt.
        Dat wecktent groote moet, doen wij van onse Wallen,
        De Burgers inde Schans der Spangjaerts sagen vallen.
        (765) En dees Victory-vreucht gingh daet’ lijck door de Stadt,
        Dat yder schier sijn quael door vreughd’ vergeten hadt.
        Stracx quamer nieuwe vreughd’, die door gewelt der Mannen,
[fol. C3r]
        Dicht in des Vyandts oogh, zijn ’t samen aengespannen,
        En pluckte al het Groen dat op de Landen was,
        (770) Van Warmoes, Wort’len, Kool, ’t quam alles wel te pas:
        Daer sagmen groot ge-eet, men kost geen volck versaden:
        Men sag een Vrouw’-mensch staen, tot aen de keel geladen;
        En niet verswell’gen kon: maer stickte op der daet,
        En lagh ellendichlijck gestorven op de straet;
        (775) Daer hoor ick al ghewach.

                Drie klagende Burgers.

Eerste O Throon uw’s Ondersaten,
burger. Hoe lange wilt ghy ons, in dees Ellende laten?
        Wy loopen nu als dol al klaghende op straet:
        Ick vind’ mijn Echte-vrouw, door hongerige staet,
        Ghestorven in mijn huys: mijn kindren voor de deuren,
        (780) Die lecken uyt de goot met weenen ende treuren,
        En roepen geeft ons Broodt: maer moeten niet als dreck
        Ghenieten voor hun kost, dat langhe inde sleck
        Vertreden is geweest, ’t wort echter opgegeten,
        Wie heeft van sulcken quael zijn leven oyt geweten?
        (785) O droeffelicke quael! mijn hert dat schudd’ en beeft,
        En d’hongerige Ziel mijn schier van druck begeeft.
Tweede En oock mijn arme Vrouw, die over seven dagen,
burger. In d’ kraem gelegen heeft, die vind’ ick droevigh klagen,
        En sit op een mis-hoop, daer sy de vuylnis vist,
        (790) En soeckt verrotte spijs, waer meed’ sy d’honger slist,
        Haers graechelicken buycx, en laet haer kleyne schapen,
        Alleenigh in het huys, die steeds na voetsel gapen:
        Als visschen naer het nat, en ’t jonge Zuygeling,
        Door ’s Moeders leeghe Borst de Seys des doods ontfing:
        (795) Mijn Vrouwe die het sagh, wierd’ door de schrick bevangen,
        En barst de Ziel uyt ’t lijf met tranen op de wangen,
        En roept, o Man ick sterf! en geeft een snack of twee,
        Sy roert haer verder niet; maer bleef doen op de stee:
        Ick stond’ door druck verflaut, ick wist niet wat te maecken,
        (800) Ick dorst van groote schrick, mijn Vrouwe niet ghenaecken,
        Ick stond’ gelijck een Rotz, verstomt en stijf van schrick,
        En sagh doen aen mijn Vrouw, het doode ooghs geblick.
Derde En ick na dat ick oock, was van de wacht ghekomen,
burger. Heb ick aen Pankaers Kerck, mijn droef ellent vernomen,
        (805) Mijn kinders alle drie die laghen voor een deur,
        En leckten ’t gronne bloet gedreven door de scheur.
        Dat Slachters binnens huys van Paerden lieten loopen,
        En scheptent in haer hoet, dat sy door honger soopen.
        Helaes! naer dit gesicht, soo vond ick swaerder kruys:
[fol. C3v]
        (810) Mijn alderwaerste vrouw die vondt ick doodt in huys,
        Sy sat op eenen stoel, haer handen stijf gheladen,
        Met vellen van een paert. O! swaert van ongenaden.
        Wat brocht ghy my verdriet. O man siet ons ellent,
        Hebt ghy een Christen hart, dat Christen hart erkent.
        (815) Erbarmt u over ons, versacht ons droeflijck lijen.
Verwerf. O drouve Burgery hoe kan ick u verblijen,
        Daer gheen verblijen is, wat wilt ghy doch van my,
        Wat kan ick hier in doen dat u te passe zy.
        Is u ellende groot, Godt sal het weer versachten,
        (820) Ghy moet naer tegenspoet, een soet verblyen wachten.
        Godt straft nu onse zond’.
derde bur. Ons druck die is te groot.
Verwerf. Ons zonden zijn voor Godt noch klaerder ende bloot,
        De straf die is wel swaer, maer groot is Godts genaden,
        Noch grooter is de deught van zijne vroome daden,
        (825) Die hy bewesen heeft, denckt als het hem behaeght,
        Dat al des Vyants macht, seer haestich is verjaeght.
Eerste Den tijdt valt ons te langh, de droefheyt komt ons meeren,
burger. Men moet van hongers-noot, zijn eygen bloet verteeren.
        Men loopt nu by den wegh, en soecken by de straet,
        (830) Naer eenigh vuyle spijs, ’tis over al wat raet.
        De kassen die zijn leegh, de spijs is opgegeten,
        De Brouweryen leegh, den backer heeft niet ’teten.
        Den Adelijcken staedt, die ’t eer in volheydt hadt,
        Die soeckt door hongers noot, haer kost aen hont en kat.
        (835) Dus krieltmen door de Stadt, daer vintmen by de wegen,
        Veel lijcken hoop op hoop, op straten zijn gelegen.
        De luyden zijn te swack, om al de doode lien,
        Te draghen vande straet, of met de aerd’ versien.

                Eerste Vertooningh.

        Siet daer wat hongers-noot, zy eeten vande katten,
        (840) De kinders eeten vlees, van onghesonde ratten.
        Ach siet! dit schouspel aen, dit voet het honghers-swaert.
        De Moeder knaeuwt de huyt van een verslonden Paert.
Verwerf. Helaes! wat sal ick doen, o Godt wat sal ick maecken?
        Hoe sal hier noch een endt, van dese droefheyt raecken.
        (845) Wat middel is hier toe?
eerste bur. Dat ghy de Stadt op gaf.
Verwerf. De Stadt, o quaet bescheyt, en spreeckt geensins daer af,
        So leet ghy meer ellent, in plaets van sonder eeten,
        Saeght ghy u eygen bloet moordadich neer gesmeeten.
        ’k Neem daer een grouwel af, en sta het nimmer toe,
        (850) Tot quytingh van mijn eer, ick Leyden nu behoe.
[fol. C4r]
        Voortrouwe Spaensche juck,’ksalt nimmer consenteeren,
        Maer tot mijn laeste bloet, ’tghewelt van Leyden keeren.
        O Burgers weest gherust, en stelt u doch te vreen,
        Erbarmt u over ’tvolck, van Leyden int ghemeen.
        (855) Want valt ghy haer te voet, haer juck sal u verdelghen,
        Daer noyt ontroerde bloet, souw u voort swaert verswelgen.
        Dus ziet wel wat ghy doet, de plaghen valt op u,
        Een plaeg, een schrick’lijck plaeg, een plaeg waer voor ick gru.
Tweede Manhaftich Burgers heul, ghy vryt ons voor de kuylen,
Burger (860) Des wreedelijcken Wolfs: maer laes ghy doet ons huylen.
        In droeven hongers noot: ick acht het swaerder pijn,
        Als in het Spaens ghewelt, haer ’s klaeuwen vast te zijn.
        Daer komt de Boode aen.
Verwerf. Wat goets is nu gheschapen?
Boode Mijn Heer, het Prince volck is dapper inde Wapen,
        (865) En leggen al ghereet, met Schepen sonder tal,
        Ghelaen met Haringh, broot.
Verwerf. Hoe staet het over al,
        Door ’t water vande Maes?
Boer. Het water is gheloopen,
        Wel seven palmen hoogh, daer is nu goede hoopen.
        Te worden haest ontset, soo sich de wint maer rept,
        (870) Ick loof ghy binnens weecks, secoers van vivres hebt.
                                                                                Boode binnen.
Derde burger. O heughgelijcken tijdt, den Heer die wil ons helpen,
        En sal ons droeffenis met vreughden* komen stelpen.
Verwerf.
        Brenght dese tijdingh strack met vreughden aen den dagh,
        Op dat het al het volck, tot vreught verwecken mach.
        (875) En hoopt op Godes gunst, en laet u droefheyt varen,
        Het sal naer korten tijdt, u weder vreucht doen baren.
        Ghy hebt het nu ghehoort, dus treckt so daetlijck heen.
burgers. Ghegroet sy vander Werf.

                        Vander Werf alleen.

        Wat weckt het my gheween,
        Te hooren het ellent, van Burgers ende Vrouwen,
        (880) Wat baert het my een heul, hoe sal ick ’twerck noch brouwen.
        Dat ’tyder passe zy, men roept nu steets op my,
        Dat ick de oorsaeck hier, van dees ellende sy.
        Ja wat haer teghen loopt, zij staen en murmureeren,
        En schelden voor mijn deur, al kan ick het niet weeren.
        (885) Ick houw al even stant, en roep wel Mannen hoe,
        Wat jaeght ghy by de straet, hoe zijt ghy dus te moe,
        Dan troost ick so ick kan, en stell’ haer weer in vreden,
        ’k versacht dan haren druck, van ’tgheen daer is geleden.
[fol. C4v]
        Den Vijandt daer noch op, die sluyt soo naeuw de Stadt,
        (890) Met Schanssen vol van volck, dat nauw’licks Hond of Kat,
        Onsienlick door sou gaen, veel Brieven zijn geschreven,
        Om in des Coninghs hand de Stadt nu* op te geven,
        Nu schrijft hij met gesmeeck, dan schrijft hij dapper straf,
        En sweert ons door syn Swaerdt te maeyen in het graf,
        (895) De glippers die van ons zijn in haer Heyr gheweecken,
        Die soecken door ’t ghevley van ’s Vijandts slimme streecken,
        Het overgaen der Stadt, en pardonnerent al:
        Maer onder schijn van Vriend, so is het meest al Gal,
        Daer hoor ick weer gerucht, wat tijdingh sal het wesen?

                Rey van Vrybuyters.

            (900) Wy Rey van Oorloghs lien versoecken hier by desen,
        Verlof om uyt de Stadt te trecken met malkaer,
        Daer leyt ons krijghsgeweer den last is ons te swaer,
        Den honger is te groot men kan geen wapen voeren,
        Dus geeft ons vry gheley.
Verwerf. Ghy komt mijn bloet ontroeren
        (905) In dees bedroefde staedt, hoe wilt ghy dus verkeert?
Rey Wy hebben voor de Stadt ons mannelijck gheweert,
        Tot nu op deser uyr, maer alsmen onghegeten
        Sijn wacht besetten moet, so kunt ghy oock wel weten
        Dat ’t niet langh dueren kan, de maech dient eens gevult,
        (910) Want hongers-noot in krijgh, is hooft van onghedult,
        Dan wilt ghy na den tijdt ons spijs en dranck verleenen,
        So sullen wy te saem de Wapens weder nemen,
        Ter eeren van het Landt, hoe heeft men ’s Vyands macht
        Wel eer op ’t gulle Meyr manhaftigh ’tonder-bracht!
        (915) En groote provyand door ’t vechten afgenomen;
        Doe stonden wy beklemt in ’t midden van de stromen,
        Doen wy haer stormen stut, op Weer-Segs spitse top
        Gheharnast in het stael, en noyt een ys’ren kop
        Kost breecken onse macht: wy sloeghen g’lijck als Helden,
        (920) Door kracht van ons metael, men sloegse uyt de velden,
        Tot in haer Trenchement, hoe sloeghmen op het Meer!
        Met plempen op haer Vloot, daer wy met ons geweer
        Bequamen grooten Buyt, en met bebloede leden:
        Daer naer hier voor de Poort soo dapperlijcken smeden,
        (925) Op ’s Vyandts felle macht; dies wy naer grooten Slagh,
        Den Vyand van de roof met schande vluchte sagh.
Verwerf. Wat roep ghy op u dienst! Wat pocht ghy op u daden!
        Ghy deed’ u schuldich plicht ’t is yder een geraden,
        Sijn dienst te doen aen ’t Landt: Moest ick niet tegen ’t vier
        (930) Van ’t swangerich metael, voor ’s Vyandts wreed getier
        Mijn Leven zijn in ly: alwaer de Oorlogs-donder,
[fol. D1r]
        Soo dapper sloegt gheluyt dat yder raeckten onder,
        Door ’s vyandts wreede macht, en scheenen heel terneer
        Gheslagen en verwoest, naer lange tegenweer:
        (935) Soo raeckten wy weer op, en sloegen so veel lijcken,
        Dat wy door ons gewelt den Vyandt deden wijcken;
        Wie liepen dapper na, door dampen van ’t gheschut,
        Dat door haer selfs gespouch ons langhe hadt gestut;
        Dus kreghen wy de macht, des vyandts Overheert,
        (940) Die wy met roer, en klingh, wel hebben afgesmeert,
        En diergelijcke meer: heb ick mijn lijf en leden
        Voor ’t lieve Vaderlandt, in ’s Vyandts oogh begeven;
        Al heb ick dit ghedaen, het was mijn schuldich plicht,
        Die ick voor ’t Landt, en Stadt, heb manlijck uytgericht:
        (945) Dan doch gy spreect van noot, gy spreeckt van hongers plagen,
        Ghy moet in dees gevaer met my daer in verdraghen:
        Want ick en kan u niet belooven daeglijcx broot,
        Ons mannen zijn te veel d’ellende is te groot.
Rey. Soo gunt ons dan gheley.
Verwerf. Hou daer vertreck te samen,
        (950) Ghy Muytenerent-volck die haer zich niet en schamen,
        Te schelden haren Raedt, wijckt voort uyt dese zael,
        Ghy Burghers hitsers al, eer ick u achterhael.
                                                                            Rey binnen.
            Wat ramp komt my al voor! wat spoocke komt my quellen!
        Wat valt mijn druck op ’t lijf, mij dunckt dat my de Hellen,
        (955) De twist gheoffert heeft, ja datter eenich steen
        Den Hemel daelde af hy viel op my alleen.
        ’t Valt alles op mijn aen, men veynst my te vernielen,
        En komen steets by nacht mijn deur rondtom bekrielen,
        En waerder eenich lijck door druck gestorven is,
        (960) Men werptet voor mijn deur, als of ick voor ghewis
        Daer van de oorsaeck was. O Godt! wat ongelucken
        Mijn vallen op het lijf, och! was mijn lijf aen stucken
        Gheslaghen door de macht, van ’s Vyandts wreede handt.
        Och! hadt hij my ghetreft, doen ick in ’t dorre sandt
        (965) Mijn lijf had neer ghestort, soo hadt ick dees ellende,
        En droefheydt niet ghesien, maer waer ick my nu wende,
        Ick vinde nimmer troost, hy quijt sich aen een Man
        Die d’rasende Ghemeent in ’t stilte brengen kan.        binnen.

                           Elfde Wtkomst.

                                    LEYDEN.

O Droevighe Ellendt! Wat ramp komt my bestrijen,
        (970) Nu my het Hongers-swaerd, en Pest soo gaet berijen,
[fol. D1v]
        Int binnenst van mijn bloet, o! Ceres vrucht Goddin,
        Waer blyven uwe Graen, die’k als mijn hart bemin.
        Maer laes! ’ksin buyten hoop, nu ick de doode lijcken,
        Sie leggen op de straet, gheen pest verschoont de rijcken.
        (975) Noch wijsen in haer tent, maer sterven over al,
        Ontelbaer van mijn volck, soo datter binnens wal,
        Meer sterven vande Pest, als hongers sware plagen,
        Soo seer dat schier het volck, de selve niet kan draghen,
        Of voeren onder d’aert, ja blyven op de straet,
        (980) Door swackheyt leggen neer, ja sterven op der daet.
        Dees plagen zijn heel groot, maer nu komt daer en boven,
        Een schendigh slangh-fenijn, en soeckt my te beroven,
        Van mijn o! eere krans, en hitse de ghemeent,
        Ghestadigh over hoop, al zijnse vast vereent.
        (985) Het slaetse weder los, door een bedroch van schryven,
        Soo datmen nacht op nacht, in wapen moet op blyven.
        O! endeloose druck? hoe parst ghy nu mijn Kroon,
        O! pest! o hongers-swaert, wat brout ghy al veel doon.
        Men ziet hier als de Son, heel onder is ghevallen,
        (990) Veel menschen heel vermomt, die stadigh om de wallen,
        Gaen soecken haren kost, van eenigh kat, of muys,
        Of vuyl onnutte spijs en voerent in haer huys,
        En eeten ’t graech met smaeck, ja selfs tot swanger Vrouwen,
        Die ’t lijf met vuyle spijs heel moeten onderhouwen.
        (995) Soo datter veele zijn, van Vrouwen die de vrucht,
        Verteert is in het lijf door dese swaren zucht.
        Ja oock de Vrouwen selfs, die met haer kleyne Schapen,
        Des avonts zijn ghesont, en ’s morgens zijn ontslapen.
        De Man die zijne wacht des nachts heeft uytghestaen,
        (1000) Wilt door vermoeytheyt hem tot rust begeven gaen.
        Hy komt dus in zijn huys, maer vint een droef’lijck lyen.
        Hy vint zijn Vrouwe doot, en ’tkint aen beyde zyen,
        Ghestorven in den arm, daer staet de Man verschrickt,
        Hy wenscht door droeffenis, met haer te zijn verstickt.
        (1005) Hy wort gheheel uytsint, al dol en uytghelaten,
        Hy roept, hy tiert, en schreeuwt en loopt door steegh en straten,
        Als of hy sinloos waer, hy klaeght het alle man,
        Maer vint geen heul noch troost dat hem genesen kan.
        Wat hoor ick voor gheluyt? ick hoor een nare krijten.

Tweede Vertooningh.

            (1010) Siet hier dit schou-spel aen, ziet dees malkander smijten,
        Om eenigh rotte aes, ziet dese kinders aen,
        Die aen een Paerden huyt, hier soo te trecken staen.
        Siet hier dit kleyne kint, hoe sit het daer te kaeuwen,
[fol. D2r]
        Aent hooft van eene Paert, en kan het niet verknaeuwen,
        (1015) Of swelgen door de keel, o drouve honghers noot,
        Hoe menigh brenght ghy wel aen een ontydigh doot.
        Veel Mannen op de wacht, en oock de Stadts Soldaten,
        Die aende wal of poort, haer leven mosten laten,
        Door swackheyt van haer leen, het welck door hongers-noot,
        (1020) Door teeren van haer bloet, haer in de leden schoot.
        Wel eer ginc Ruyters wacht, ’snachts binnens walle draven,
        En stut ’tvergaerde volck dat zigh op straet begaven.
        En dwongh haer op ter daet, te leggen wat zy daer,
        Dus eenigh inder nacht, besloten met malkaer.
        (1025) Sy dan met quaet ghelaet, en wederspaltich spreecken,
        En willen haer gheleen, niet voor de Ruyters breecken.
        Maer willen vals Pardon aennemen met ghewelt,
        Dat ons Baldeus selfs, seer loos heeft voorghestelt,
        De Ruyters furieus die teghen strack aent ’t rijden,
        (1030) Besetten over al de Mans aen allen zijden.
        En hieldens alle staen, en sey wel Mannen hoe,
        Ghy soeckt u ongheval, ghy soeckt u eygen roe,
        Te halen op u lijf, ach stelt u doch te vreden,
        Laet u vergaren staen, en wilt na huys toe treden.
        (1035) Het muytenerent volck gheen open paen en sach,
        Die schaemden hare daet, en sonder yet ghewach,
        Te maecken op de straet, is elck naer huys gevloden,
        Helaes! het Paerde vlees, wiert ons soo wel van noden.
        Dat wy de Ruyters-wacht, heel hebben afgheschaft,
        (1040) En van het Peerden-vlees, ons buyck ghemaeckt tot graft.
        O! kommerlijcken tijdt, wat hoor ick weer voor klaghen?

                        Derde Vertooningh.

        Ach ziet dees swacke lien, zy kunnen niet begraven,
        De doode vande straet, de Baer valt haer op ’t lijf,
        De Kinders op de straet, die leggen lijf op lijf.
        (1045) Ghestorven op malkaer! Ach! ziet dit droeve leven,
        Wat hart verschrickt hier niet, een steenen hart souw beven,
        Die dees ellendt besiet! O druck! O droeve druck!
        Mocht ghy in uwe endt, mijn strecken tot gheluck.
        Mocht ghy naer dees ellendt mijn Inghewant verblijen,*
        (1050) Hadt ick verseeckeringh, ick souw aen allen zijen,
        Mijn droefheydt boeyen uyt, en wecken dapper moet,
        Maer ’kvrees dat my dit stuck sal strecken tot een roet.
        Want ziet de glippers vals, diet Vaderlandt versaeckte,
        Met schandich vals bedroch, soo grooten oproer maeckte,
        (1055) En oock noch op der daet met hare vrede doen,
        Het schijnt dat nu de wolf de schape wil behoen.
[fol. D2v]
        Geen wondt en is soo scherp als eene tongh vol listen,
        Geen wondt meer smerte doet als ’t smeecken der Papisten:
        Maer d’eerbre Magistraet voor sulcken vree haer wacht,
        (1060) Dees vree, dees valschen vree, die wert hier niet geacht,
        Men neemt een spiegel claer, aen Haerlem, Zutphen, Naerden,
        Hoe dat een bloedich Vree, dees Vroome lien beswaerden,
        Dus schreven wy terstont, het fluytje gaet seer soet,
        Wanneer* den Voghelaer het Vinckje komen doet;
        (1065) Men acht geen valsche tongh wanneer hy komt tot vleyen,
        Of eene Crocodil wanneer hy staet te schreyen:
        Want beyde is bedroch, de Crocodil en tongh,
        Die noyt uyt jammernis, maer uyt een loosheydt songh.

                        Twaelfde Wtkomst.

                                Vander WERF.

        EN sal ick nimmer rust naer ’t lyen oyt ghenieten?
        (1070) Hoe langhe sal de twist hier nocht in volheidt vlieten?
        Hoe langh sal ’t wistich vlock gestadich zijn op my,
        Ondanckbaer Aertsche volck die ick noch steets bevry,
        Van desen dwingelandt, en brengh mijnlijf en leven,
        Soo dickmael inde noot, om nimmer op te geven.
        (1075) De Stadt in hare handt, dus wortmen nu getoont,
        Dus wortmen nu geviert, dus wortmen nu verschoont,
        Dits voor mijn trouwe dienst: maer ’k sweer by vuyr en aerde,
        Dat ick uytroeyen sal die desen Oproer baerde,
        Tot aende laetste indt, en houwens soo in toom,
        (1080) Dit niemandt oyt weer roept van eenich Pape-droom,
        Die met verradery van haer vervloeckte schrijven,
        Door Schelmachtighe raet het volck soeckt aen te drijven.
        O Judas voose Zaet! o schendige fenijn!
        Bloetsuypers, Moordenaers, u handt en sal noyt zijn
        (1085) Bedervers van ons volck, maer door ons eyghen handen,
        Sult ghy met u ghedrocht tot uwer grooter schanden,
        Noch overwonnen zijn, u Heyr is sonder macht,
        ’t Verstant is u ontrooft, u Wapens zijn verkracht,
        Het seven-hoofdich Beest sal inder haest verdwijnen,
        (1090) Wanneer Godts hulpich swaert sal tot u straf verschijnen,
        En strecken tot u val.

                        VERDOES.

Verdoes. Godt spaer u Vander Werf.
Verwerf. Wat jaecht ghy soo verbaest?
Verdoes. Ick soeck de Stadts verderf
[fol. D3r]
        Met macht te wederstaen, so moet ick dees Soldaten,
        Tot hare nederlaegh, aen dese poort u laten.
Verwerf. (1095) Wat isser dan te doen in dese nare nacht,
Verdoes. Het muytenerendt volck, dat komt met al haer macht,
        Marcheren na dees poort.
Verwerf. Haer macht die dient ghebroocken.
Verdoes. Het feyt moet naer den eysch, wel stren’lijck zijn gewroocken,
        Kom voeght u tot ’tghevecht, verberght u in de poort,
        (1100) En wat quartier beheert, dat voert dan haetlijck voort,
        Gheboeyt in hechtenis. Verwerf. Ick wil u assisteeren,
        En ’tvoose Schelms verbondt, nu helpen overheeren.
Verdoes. Sta vast sy komen aen.
Schilt. Wie daer?
Muyten. De ront.
Schilt. Blyft staen.
Muyten. Ons last is in de mars, soo daetlijck voort te gaen.
Verdoes. (1105) Ha! schelmen dat is mis.
Soldaten. Voort gheeft u hier ghevanghen.
Muyten. Wy stellen ons te weer, al soumen daer om hangen.
Verwerf. Ghy zijt in ons gheselt, u hooghmoet is verkracht,
        U Schelmstuck is ghestut, u feyt is onvolbracht.
        Bint vast dit schelmse rot, hou vast en laet niet loopen.

                        Derthiende Wtkomst.

                                Rey van Burgers.

        (1110) De Stadt is heel in roer, het volck met groote hoopen,
        Begeeft zich op de straet, d’een vecht en d’ander schreyt,
        Hier heeft zich een party, en daer een hoop verspreyt,
        d’Een wil de Magistraet, in eygen bloet doen dompelen,
        d’Aer wil de Haegsche poort, met Aenslach overrompelen.
        (1115) De Vrouwen roepen moort, haer Mans zijn int gevecht,
        Hier wort verraet ontdeckt, daer wortse weer geslecht.
        Strack rijster nieuwen twist, en baer ’tweer bracke tranen,
        Aen Weeuw, en arme Wees, ja schijnen oock te banen.
        In hongers bracke traen, en buyten de Tyran,
        (1120) Die stadigh meer en meer, de twist doet voeren an.
        O! Burgerlijcke Stadt, hoe kander swaerder plagen,
        U vallen op het lijf, dees plaegh is niet om dragen.
        Soo hy niet haest verdwijnt, u leeden teeren uyt.
        Dit doet u een Tyran, een schelms vervloeckte guyt.
        (1125) Die heeft u omgeringt, en met bloet-dorst’ge klaeuwen,
        Soeckt uwe ingewandt, seer wreed’lijck te verknaeuwen.
        En noyt is hy versaet, met zijn vervloeckte balch,
        Niet waert de vruchtbre aert, maer waerdigh aen een galch,
[fol. D3v]
        Te sneuvle door een Beul, op dat zijn mede vraten,
        (1130) Door afschrick van het feyt, haer tyranny verlaten,
        Maer laes! wat baet ons klacht, wat baet ons bitter schelden,
        ’t Is beter dat wy ’t saem d’Ellendt en droefheyt melden
        Aen onsen Opper-hooft, of Hulper Vander Werf:
        Op dat hy middel soeckt, te stutten het verderf,
        (1135) Van eygen baet en twist. Daer komt ons troost en Herder:
        Hou stant, o waerden Heer! en treet doch nu niet verder:
        Siet met medooghentheyt, wy Rey van Burgher-lien,
        Die door den Honghers-noot, na hulpe komen sien.
        Eerbarmt u over ons, ach ziet dees maghre leeden,
        (1140) Die steets om laeffenis, u hebben aenghebeeden,
        Maer wierden noyt vertroost, wy bidden andermael,
        Dat ghy ons droef Ellendt, met beter gunst onthael.
Verwerf. Wat hulp kan ick u bien? ick die nu self gaa dwalen,
        Om eenich laeffenis tot mijn behulp te halen,
        (1145) Siet trouwe Burgherrey, ken vind geen ander raet.
        ’k Wil dat ghy met ’t gheweer, mijn daetelijck verslaet,
        En snyt mijn romp van een, en deelt malkaer de stucken
        Soo wijt het strecken kan, komt wilt mijn Ziel ontrucken
        Ick ben ter doot bereyt, mijn lijf zy u een roof,
        (1150) Op dat ghy daer u noot, en honger mee verdoof,
        Ick acht het minder pijn dat ick voor u moet sterven,
        Als ick door mijn behoudt de Stadt souw’ sien bederven;
        Neen waerde Burgerrey, voldoet u’sheeren eysch
        Voldoet de laeste dienst int snyden van mijn vleys.
Rey. (1155) Nu nochte nimmermeer, o trouwe hooft der helden!
        Die uwe lijf en bloet, soo menichmaele stelden,
        Tot Hoedingh voort ’tgemeen, ick sta het nimmer toe,
        U lijf en moedich bloet, die sturf ons tot een roe,
        Wy soecken niemants bloet, maer soecken Stadts behouwen
        (1160) Dat ons Baldeus looft.
Verwerf. Ghy mocht hem niet vertrouwen,
        Sijn lagen die zyn vals, zyn wegen zyn gestrickt
        Gelijck den vogelaer, die op den vogel mickt,
        En als een hoonich aes, dat inde water stroomen
        De vis door gragicgheydt, in hare mondt doet koomen,
        (1165) Sy schieten door gevecht seer gierichlijck te gront,
        Maer wort op verse daet fenijnichlijck ghewont,
        Een wont, een droeve wont, die niet is om geneesen
        Maer moet door gragicgheyt, een anders proye wesen.
        Aldus is Vyants aes, want soo ghy eenmael bijt,
        (1170) Zijt ghy door loos bedroch van ’t aes u leven quijt.
Rey. En isser dan geen troost?
Verwerf.* U troost is in Godts handen.
[fol. D4r]
Rey. Hoop heeft ons lang vertroost, maer komt ons nimmer landen
Verwerf. Wanneer ons troost hier landt, soo salse endloos zijn.
Rey. De komst die duert te langh, en voet ons doodlijck pijn.
Verwerf. (1175) Ick kan niet meerder doen, en oock u wondt niet heelen.
        Mijn wondt is selfs so groot, maer wilt ghy ’t lichaem deelen
        Van mijn soo tast vry toe.
Rey. De straf sloech ons tot niet,
        Als wy u moedich lijf soo jammerlijck doorstiet.        Rey binnen.
Verwerf. O endeloose druck, o schamper listich schrijven!
        (1180) Om onse Vaderlandt,, en welstandt te ontlijven;
        Hoe duyckt de slangh int gras met hare listich laech,
        Nu ons verhongert volck met Peste wort gheknaecht
        ’t Gemeente roept, maeckt Vree, maer ’kheb den Eedt gesworen
        Te vryen Stadt en Landt, dies wil ick nimmer hooren,
        (1185) Na ’t Spaens vervloeckte Juck, o, Godt, komt dondre neer,
        En slaet de qua met vrees, u handt is ons geweer.
        Ghy zijt dien waren Godt, die Pharos Machten smoorden,
        En Zinnacharib sloech, en ’t boose volck verstoorden.
        O Godt, helpt Man en* Maeght, het kint schreyt om Ghenaedt
        (1190) Besiet dees jammernis, en hongherlijcke staet.
                                                    binnen.

                       Veertiende Wtkomst.

                De Trompetter van Baldeus verwacht
                            Die van Leyden.

            Dit toeve duurt te langh zy achten Boo, noch Brieven,
        Of vriendelijck ghevley, sal ’t haer dan niet gelieven
        Te komen op de Wal, soo treck ick daetlijck heen.
        Ick blaes noch eens voor ’t lest, op dat mijn ’s Heeren reen
        (1195) Haer mach gebootschapt zijn: daer komt een Rey van Mannen.

            Hendrick van Brouck-hoven, Andries
                        Schot, Arent Dircksz.
                                alle Capiteynen.

Brouckho.* O boos, vervloeckt gheslacht, wat legghen u Tyrannen
        Al listen in het werck? wat wilt ghy wederom
        Dat ghy dus stadigh blaest?
Trompet.* De oorsaeck dat ick kom,
        Om van mijn ’s Heeren Brief nu antwoort te verkrijghen,
        (1200) Dus iser yet bestemt, en wilt voor mijn niet swijghen.
Andries S. Wat is het voor een volck? dat staegh haer schijnlijk drift.
        Ons offeren met de mondt, of met vervalste schrift.
Trompet. ’t Zijn Burghers die wel eer zijn uyt de Stadt gheweecken
brouckho. Soo soecken sy met list haer over ons te wreecken.
[fol. D4v]
        (1205) Noyt ist by haer gedacht, maer soecken d’oorloghs ramp,
        Te slechten van de Stadt,
Arent Dir. Hoe Naerden dat bequamp,
        Is ons te wel bekent, dees glippers die versaecken,
        Haer trouwe Vaderlandt, dus ’tgeen sy voor ons maecken.
        Is niet als slangh vergift, bedrogh en loose pat,
        (1210) Om een bloedighe Moort, Tyrannigh inde Stadt.
        Aen Weeuw, en arme Wees, bloetdorstigh haer te plegen.
Trompet. Siet Burgers wat ghy doet, ghy hebt van ’s Konings wegen,
        Voor Burgers en ’t ghemeen, verkregen goet Pardon,
        Dus luystert naer dit woort, eer dat de gulde Son
        (1215) Eens driemael onder gaet, men sal u niet beswaren,
        Met stercke Guarnisoen, maer slechts de Stadt bewaren,
        Met een twee Vendle Volck.
Andries S. Vertreckt hier voort van daen,
        Wy zijn dit niet ghesint.
Trompet. Ach wilt u doch beraen,
brouckh. Ick segh noch eens vertreckt, men salt niet consenteeren.
Trompet. (1220) Mijn jammert ’s Heeren gunst, het sal hem hertlick deeren,
        Wanneer hy hooren sal, u groot hartneckigheyt.
Andries S. Vervloeckte vleyge tongh, ghy sult in eenigheyt*
        Niet krijgen d’overhandt, dus gaet ghy uwe wegen,
        U Vorst is niet gewent, als Moordery te plegen.

                       Vijfthiende Wtkomst.

                        BALDEVS.

        (1225) DE schrick beklemt mijn hart! wie is die my bestrijdt?
        Waer is hy die mijn jaeght? of die mijn eer benijdt?
        ’k Sie niet als gulle stroom, en raet my te verlaten,
        De Stadt! O neen! al souw ’k mijn leven laten.
        So blijf ick hier bepaelt, ’k heb eertijts hier te landt,
        (1230) Veel Steden na malkaer, met machte overmandt.
        En souw ick hier dan nu, van so een hant vol menschen,
        Verloopen al mijn eer, en ’s Koninghs faem verslenschen.
        O neen! ick sal van dese nacht haer Storme bien,
        En muyr en wal verraen, beklimmen en verspien.
        (1235) Want siet daer is een dinck, dat doet mijn moet beswijcken,
        Het water spoelt en bruyst door dammen ende dijcken.
        Recht aen door Soeterwouw! alwaer het platte Lant,
        Leyt als een gulle Zee, met water overmandt.
        Den vyandt leyt ghereet, maer so ’t gheen storm wil waeyen,
        (1240) So sal haer zotten hoop in grooten angst verdraeyen.
[fol. E1r]
        Maer soo de wint sich rept, Zuyt-westlijck naer de Stadt,
        Soo moet ick op de vlucht, en soecken ’t hase-padt.
        Maer ’k hoop dat dese Storm haer macht wel sal doen stutten.
        ’k Sal echter al ons werck met Zoom, en Rijs beschutten,
        (1245) Tot op het platte Landt, op dat wy over al,
        By Forten ende Schans, een pas behouwen sal.
        Maer ’k hoop d’aenstaende Storm sal worden soo gheslaghen,
        Dat wy de Stadt en ’t Landt naer onser wel behaghen,
        Beheerschen naer ons wil, al komt den Vyandt na,
        (1250) Hy keert dan vry weer om, zijn komst is dan te spa.

            Carion met een deel Boeren.

        Mijn Heer waeckt op ’t is tijdt, het water komt hem spoeyen,
        Ghelijck de wilde Zee, soo datmen nu moet roeyen
        Om ’t Leger op het Landt.
baldeus. Beschut het hier rondt om
        Met Zoomen ende Rijs.
Carion. Eer dat het water kan
        (1255) De Landtscheydt overgaen soo meend’ ick al de wercken,
        Tot stuttingh voor de Vloet, met Zoomen te verstercken.
        Dan ’t is nu al te laet, den dijck leyt onder d’voet.
        Het water ruyst int Landt en baert my quaden moet.
baldeus. Wy moeten ’t evenwel, met macht sien te bedycken,
        (1260) Want of wy door den noot, van ’twater moesten wijcken?
        Soo dient ons drooge wech van d’eene Schans in d’ aer.
Carion. Ick heb tot soo een werck, dees Boeren by malkaer
        Gevoert van ’t platte Landt, die sullen voort gaen voeren
        De Rijsen op het Landt, komt hier ghy kale Boeren,
        (1265) Ick wil ghy inder Yl ons voert hier Rijs en Zoom,
        Met Schuyten vol ghepropt, en isser yemant loom,
        Dien is den knuppel-troef, dan soo ghy vree, wilt houwen,
        Soo sult ghy op der daet, dees wercken voort herbouwen.
boeren. Maer Heer voor so een werck moet loon voor zijn ghepast.
Carion. (1270) Een Swaert door uwe neck, of om u hals een bast.
        Vertreckt ghy snoode Guyts, of ’t sal u dapper gelden.
boeren. De vloet moet zijn u straf, en sal u dwaesheit melden.
Carion. Ghy Schelmen spreeckt ghy noch doet voort ick u gebie,
        Op dat u wrevelijkheyt geen straffe en gheschie.
                                                                                                boeren binnen.
            (1275) De Boeren zijn als dol, om dat sy hare Landen,
        Na ’t plondre van mijn volck, noch echter sagen branden.
        Wy dwongen haer met slaen, te brenghen watter was,
        Van Ossen, Schapen, Geldt, het quam ons al te pas.
baldeus. Ten schaet de Boeren niet, want diese wil verschoonen,
[fol. E1v]
        (1280) Die doet zijn selven leet!
Carion. Die vrientschap die ’k haer toone,
        Sijn slagen sonder tal, gheen Boer moet zijn verschoont,
        Of wort voor zijne deucht, met dubbelt quaet beloont.
baldeus. Maer weer eens tot de saeck, wat heeft de Boo ghekregen,
        Voor antwoort inde Stadt.
Carion. Sy zijn daer niet ghenegen,
        (1285) Te hooren na Ackoort, zy zijn te bitterlick,
        Sy vreesen doot noch hel, maer zijn ghesamentlick,
        Gheresolveert de Stadt, tot ’tuyterste te houwen,
        Sy zijn soo hart als steen! Ja schijnen haer te grouwen,
        Wanneermen melt u Naem, haer ooren zijn ghestopt,
        (1290) Het vleyen is doch voor een doof mans deur gheklopt.
Baldeus. Hooghmoedigh ketter-rot, verwacht nu d’eerste proeve,
        Van dees aenstaende Storm, hoe sult ghy u bedroeve,
        Als ick beverwen sal, mijn handen met u bloet.
        O! opstinate schuym, veel bitterder als roet.
        (1295) Ghy doet u selven leet, dat ghy u swaert doet wetten,
        Om op uws Koninghs Macht, so wederspalt te setten.
        Daer armoe dringt tot vree, en hebt gheen graen noch meel,
        Daer u mijn scherpe mes, by na leyt op de keel.
        Dus sal ick mijne Macht, terstont int werck stellen,
        (1300) Om u hartneckicheyt, met swaert, en koordt te quellen.
Carion. Men sal naer dit ghehoon, wel wreecken soo een spijt,
        Want soo het Water sackt, soo zijn sy ’t alles quijt.
        Kom gaen wy eens het werck, besien aen allen enden,
        Op datmen mocht de vloet, bezyden van ons wenden.
Baldeus. (1305) Ick wacht naer ’t Water niet! Ick heb wat anders voor!
        Daer is een ander werck, beslooten in het koor.
        Mijn zin is op ter daet, de Stadt te gaen bestormen,
        Al souw ’k mijn meeste Macht, in lijcken zien vervormen.
        Allonso voert het volck, allomme op de been,
        (1310) Versien met Storm-gheweer, om naer de Stadt te treen!
        Maer eerst is noodich dat, wy ’tsamen overwegen,
        En laten eens verspien, hoe dat het is gelegen,
        Met muyren ende graft, en peylen eens de gront,
        Op dat in dese Storm, geen groot gevaer ontstont.
Carion. (1315) Mijn hart springt op van vreucht, ’kverlang naer ’t bloedigh vechten
        Om een ghewenste wraeck, met dit gheweer te slechten.
        Wanneer sal dit gheschien.
Baldeus. Nu voor d’aenstaende nacht.
Carion. Ick wedt sy uwe komst soo ras niet zijn verwacht.
baldeus. ’t Waer moghelick, maer of zy ’t echter alle wisten?
        (1320) Dit voorghenomen werck, sy met haer macht niet slisten.
[fol. E2r]
        Drie Troupen sullen sy, aen drie quartieren stellen,
        En net op eene uyr, de poort zien neer te vellen.
        En soo ons dit gheluckt! is Leyden tot ops roof!
        En die in Wapen blijft, wort voort ter neer gheklooft!
        (1325) De tijdt genaeckt nu al, de doncker is gevallen,
        O Leyden! ghy zijt ons, wat baet u hooge Wallen?
        U Toorens Hemel hoog? Ja niet een Ravelijn,
        Of sal eer ’t morgen is, tot eene molhoop zijn.

                Allonso komt uyt.


            Mijn Heer alst u ghelieft wy staen om voort te trecken,
        (1330) Op d’anslach heel ghereet! den dach salt licht ontdecken,
        Indien men langher toeft.
baldeus. Wel aen wy sullen voort,
        Gaen trecken int ghesicht der Maren-burger poort.
        En ghy na d’Haeghsche poort, Allonso na de Zijle,
        En in ons ronde Kringh, sal Sichem onderwijle,
        (1335) Door-cruyce al ’tquartier, soo wort het al bewaeckt,
        Op dat den vyandt oock gheen Aenslach op ons maeckt.
        En als de klock heeft twee? sult ghy niet langer drijgen,
        Maer vallen kloeck’lick aen, en sien de Stadt te krijgen.
        Daer laet ick’t nu opstaen.
Carion. Ons bloet staet voor u eer:
Allonso. (1340) Eer morghen is de Stadt ghewonnen door’t gheweer.

            Amelia zijn Boel, komt in den rouw.

baldeus. Wel aen kom gaen wy voort! hou doch! ey staet wat stille,
        Wat of dees Eed’le Vrouw, aen ons sal seggen wille?
        Sy is int rouw ghekleet, ’k moet vragen dat gewis,
        En of daer eenigh vrient van haer ghestorven is.
        (1345) Het lijckt Amelias! helaes! wat sal het wesen,
        Mijn ingewandt verschrickt, en staet in duysent vresen.
        Weest wellekom schoone Maecht! en toeghewonne Vrouw,
        Wat onraet is daer nu, of waerom draeght ghy rouw.
        Van waer komt ghy soo ras, met tranend’oogen treden,
        (1350) Int naertste van de nacht! Ach! ziet haer suyvre leden,
        Vermoeyt, besweet, verflaeuwt, de rouw benaeuwt haer hart,
        Haer spraeck-lit is verstomt! Ach Lief ontdeckt u smart,
        En swijght geen dingh voor my, ick sal het voor u wreecken:
        Of isser eenigh werck door mijne volck besteecken.
        (1355) Ick sal het doen tot niet, verwitticht maer het stuck.
[fol. E2v]
Amelia. Ach Lief mocht dat doch zijn, soo souw mijn sware druck?
        Versincken van mijn hart.
Baldeus. Segt maer wat zijn’t voor saecken,
        Ick sweer: ist niet gheschiet, ick salt tot niet doen maecken.
Amelia. ’t Was van dees avont laet, als ick te rust souw gaen,
        (1360) Ick sach eens ’tvenster uyt, en sach twee Mannen staen,
        Daer d’een de tijdingh bracht, als datter veel Soldaten
        Ghereet tot Stormen stondt, doen heb ick al verlaten,
        Wat in mijn huysingh was; en trock dit Rouw-kleet aen,
        En ben in’t naerst der nacht, dus naer u toegegaen.
        (1365) Dus bidt ick dat ghy doch de Stadt nu wilt verschoonen,
        Om datter veele van mijn trouwe maeghschap woonen.
        Waerom ick rouwe draegh indien ghy breeckt u Eedt.
Baldeus. Welaen ick hebt belooft: ick sal oock doen de weet,
        Door ’t heele Regiment, op dat sy weder trecken!
        (1370) Na d’oude Leger plaets!
Allonso. Het sal u val verwecken,
        Laet ghy dit achter wegh, ghedenckt een Vrouwe oogh,
        Soo menigh wijse Helt, seer schandelick bedroogh.
baldeus. Dit vonnis is ghevelt, hier baet gheen teghen streven,
        Of ’ksal met dit gheweer, u ander antwoort geven.
carion. (1375) Mijn Heer om so een Vrouw, verdruckt ghy ’s Konings eer,
        En schent u eygen Faem, en stompt u scharp geweer.
        Sijt ghy so dappre Man, die in het stale Wapen,
        Zijt opghevoedt, ghegroeyt, en in ghevecht geschapen?
        En laet ghy u dan soo, vervoeren van een Vrouw,
        (1380) Siet toe! ick wedt ghy krijght maer al te laet berouw.
baldeus. Hier baet geen wederspalt, ghy sult de Aenslach breecken,
        Of ’ksal met dit gheweer, u datelijck doorsteecken:
        Ick wil al wat ick segh, en ’t moet oock zijn volbracht.
Allonso. Wy staen in u ghebiedt.
baldeus. Wel dat ghy niet en wacht,
        (1385) Maer treckt soo daetlick heen, en doet haer wederkeeren,
        In hare oude form.
                                        Carion, Allonso binnen.
            Nu heb ick u begeeren,
        Naer uwe wensch en wil, gherechtelick volbracht!
        Com gaen wy naer mijn tent, en ruste daer de nacht.
                                                                binnen.


[fol. E3r]

                                REY
                        Van Leytsche Maeghden.

                    I.

        HOe briescht den Spanjaert op de Wal,
        (1390) En nadert met een wreet gheschal,
        En toont zijn wreede handen,
        En dorst naer aller Maeghden vloet
        Naer kuysheyt, en naer Weeuwen bloet,
        En haeckt naer Vrouwen schanden.

                    2.

            (1395) Hy weet dat hier den hongers-noot,
        Brengt yder een ellendich doot,
        En puft de Burgers crachten,
        En sweert, indien hy haer verwint,
        Dat hy de Vader, Moeder, ’t Kint,
        (1400) Door ’tswaert sal doen versmachten.

                    3.

            Och! Maeghden laet ons hier te saem,
        In Godt ons Salighmaeckers Naem,
        Dees Lof-sangh ’t samen singhen.
        Op hoop het Godt verhooren sal,
        (1405) En helpen ons van soo een val,
        Als onse stem sal bringhen.

        Sy Singen dit naervolgende Liedt,
            Op de Stemme: Ach! Amarillis.

                    I.

        O! Godt hier boven,
        Laet niet beroven,
        De Cuysheyt aller hart bedroefde Maeghde,
        (1410) Sent liever pest en vuyr die ons verknaeghde
        Of laet het wreede stael,
        Ons doode altemael,
        Eer dat d’oncuysche quael,
        Hier binnen daeghd.
[fol. E3v]

                    2.

            (1415) Siet hier beneden
        Des menschen Leden,
        Door hongers-noot ter neer gheslaghen,
        Gheen lijck kan meer ter aerde zijn ghedraghen,
        Och laet dees wree Tyran,
        (1420) Niet meerder Vrouw of Man,
        Moordadigheydt doen an,
        Met doodlick plagen.

                    3.

            ’k Weet dese wonden,
        Sijn door onse zonden!
        (1425) Ghestiert door uwe Goddelicke handen,
        Maer naer de straf breeckt ghy de roe te schanden!
        En hebt ghy ons beproeft,
        Laet ons niet langh bedroeft,
        Maer wilt dit wreet gheboeft.
        (1430) Slaen uyt den Lande.

                    4.

            Wilt u ontfarmen,
        Over dees Armen,
        Verslaghen uytgeteerde droeve Wesen,
        Ach! laet u Balsem haer gheheel genesen,
        (1435) En laet de Zuygelingh,
        Die’t leven eerst ontfingh,
        Ontbreecke ghenigh dingh,
        Maer in u vreesen.

                        EYNDE.

            Dees sangh verheught noch mijn hart,
        (1440) Ick hoop dat Godt dees droeve smart,
        Sal uytten Lande dryven,
        En maecken Leyden weder vry,
        Van onheyl druck en slaverny!
        So sal ons vreucht beklijven.
                                        binnen.


[fol. E4r]

                       Sestiende Wtkomst.

                    SOLDAET op de Muyr.
            En des Vyants SOLDAET buyten de Poort.

        (1445) DE duyst’re nacht die valt, ick set mijn slappe leen,
        Te rusten op de Muyr, op dat ick zie waer heen,
        Den vyandt henen rent, wy vreesen voor verrassen,
        Dus dientmen sterck op hem, of zijne list te passen.
        Noyt Man en kreegh berouw dat hy in tijts voorsach,
        (1450) Eer dat hem onverwacht het onluck naken mach.
        Dus blijf ick oock bepaelt, en hoop dat door mijn waecken,
        Mijn Vyandt door ’tghesich, zijn aenslach sal doen staecken,
        Of door vervarenis met ’t Leger retireert,
        Hy moet door waternoot, schoon of hy ’t langhe weert,
        (1455) In ’t lest noch op de vlucht.
Sol. buyt. Wat hoor ick daer voor rasen,
        Het schijnt hy met de mont, ons Leger wil verbasen.
Sol. binn. Wie daer? ist vrient of niet? geeft ’twoort, of ’kschiet u neer,
Sol. buyt. Ick kom uyt liefde aen,
Sol. binn. Wat is doch u begeer?
Sol. buyt. Schiet niet soo kom ick na, ick heb met u te spreecken,
Sol. binn. (1460) Spreeckt, maer niet al te veel, of ’ksou mijn gramschap wreken.
Sol. buyt. Hoe kont ghy swacke lien, dus langh hartneckigh zijn,
        En voet u bittre straf, ja brenght u inde lijn.
        Of bat van menschen bloet, en leeft op zotte hopen,
        En meent door water-noot, wy sullen moeten lopen.
        (1465) O neen! ’tis ver van daen, komt uyt u duyst’re woon,
        Gheniet het Vree-bancket uws Conincxs tot u loon.
        Ghena is u vergunt, gheen leet en salmen straffen.
Sold. bin. Ey hoort de Bloet-hondt eens, hoe vleytich* kan hy blaffen,
        Met zijn vergifte tongh, ghy soeckt ons door bedroch,
        (1470) Te voeren na ons graf, ghelijck in Naerden noch,
        Moordadigh is gheschiet, dus sal ick noyt vertrouwen,
        Op u bloet-dorstich hoop maer vaste hoope bouwen.
        Op onsen lieven Godt, die hoop ick sal ons macht,
        Bestieren, dat hy u en wapenen verkracht.
Sold. buy. (1475) U woorden zijn te wreet, en brenghen u in lyen,
        U macht en kan op ons in’t minste niet bedyen.
        Ghy eet door sotte hoop het vuyle honden vlees,
        Ja Kat, en Muys, en Rat, ghelijck een wilde beest.
        Dus soo ghy niet bekeert, so hebt ghy niet te wachten,
        (1480) Als oyt een Martlaer leet, doch soo ghy onse machten,
[fol. E4v]
        Wilt nemen in u Stadt, soo is de wraeck versaet,
        U moetwil dan verschoont en Coninghs ondersaet.
Sold. Bin. Wat schemt ghy wreede Guyt op ons onnutte spijse,
        Wy worden noch ghevoet, ja kunnen oock wel wijse
        (1485) Victali voor een jaer, wy zijn noch wel versien.
        Van Koeyen, Kalf en Schaep, voor sesthien duysent lien.
        Dan of ons broot ontbrack, so salmen ’t onser eeren,
        En vryheydt van het Landt, de lincker arm verteeren,
        En met de rechter hant volvoeren onsen eedt,
        (1490) Die ick voor Stadt en Landt, en vryheyt heb besteet,
        En soo u wreet gewelt ons quam te overvallen,
        So willen wy de Stadt met haer bemuyrde wallen,
        Verwoesten met den brant, eer datter huys noch wal,
        Door u bloetdorstich hoop tot nutte komen sal.
        (1495) Dus packt u voort van hier, of ’k sal mijn gramschap blussen.
Sold. Buy. Ghy sult naer korten tijdt, mijn gramschap oock wel kussen,
        Blijft ghy al even hardt tot datmen u verrast,
        En in het ketters bloet, men dan syn handen wascht.

                    Soldaet van binnen schiet hem doodt.

            Hou daer ghy wreede Guyt, u moetwil is benomen,
        (1500) Gaet heen vertelt het leet dat u is overkomen,
        Soo sal ick ’s alle doen die door hoochmoedich pracht,
        Met moorderye tart, int op-zien van mijn wacht.
                                            binnen.

                Seventhiende Wtkomst.

                Verdoes, ende vander Werf op de Muyr.

            Dit gheeft den Burgher moet, nu sich de waterstromen,
        Bedecken dijck, en wegh, men siet de Vloeden komen,
        (1505) Tot halver wech, en wal, men siet geen wech, noch landt,
Verwerf. Maer siet in Soeterwouw, hoe vreeslijck dattet brandt.
        Ick weet daer is ghevecht, ick hoor wel dapper schieten,
        Siet oock een heele vloot daer achter Lamme vlieten.
Verdoes. Dat is Louys Boysot, ick zie het aen zijn vlach,
        (1510) Och quam hy door de Schans, soo lach het droef gheklach,
        Van Leyden al ter neer, komt Burgers wilt nu komen,
        Siet hier voor Soeterwouw, en Lammen op de stromen,
        Een Vloot van groote macht, en Granen voor de Stadt:
        Sy legghen al ghereet, om door het boose Gadt,
        (1515) Van Lammen heen te slaen, wat wilt ghy dappre Mannen?
[fol. F1r]
            Nu doen, wilt ghy de Schans ten eersten aen gaen rannen?
            Of laten dese Vloot berooven van de Schans.

            Rey van Burgers.

            Veel liever willen wy, met hulp van meerder Mans,
        Verkrabbelen dese Schans, als dat wy desen Schepen,
        (1520) Den Vyandt tot een roof, in zijn ghewelt liet slepen.
Verwerf. Daer vlieght een Duyve neer, gaen zien wy op der daet,
        Wat dat in zijnen Brief, voor nieuws gheschreven staet.
                                                                  binnen ende weer uyt.
Verwerf. ’t Is blijdtschap voor de Stadt.
Verdoes. Ick voegh nu hier beneden.
Verwerf. Ick volgh u opter daet, het is een kleyne reden,
        (1525) Maer alles vol van vreucht.
verdoes. Leest datment alles hoort.

verwerf. MYn Heer van Noortwijck, de goede hoope die
            ick hebbe tot de Verlossinghe, kan ick niet la-
            ten u te adviseeren, als dat wy met onse Vloote al-
            hier voor Lammen ghekomen zijn, maer bevelende
            U, op den eersten Octobris, dese voor ghenoemde
            Schanse te bevechten, ende ick en twyfele niet of wy
            sullen door Godts hulpe, de Schanse verwinnen,
            waerschouwende u oock dat ghy tusschen dees tijdt
            gheen Schepen in en laet, sonder een merckteecken
            van mijn ontfanghen te hebben.

        Actum in onse Galeye, aende Schans van
                Lammen, den 28. September, 1574.

        HET Duyfken heeft ghedwaelt, sy was schier
                        half vermoort,
        Doen sy ter neder viel.
verdoes. ’s Is licht’lijck opghehouwen,
verwerf. Maer d’aenslach evenwel, is inde as ghebrouwen.
verdoes. Godt sal ’t nu wel versien, in dees geheymnis luckt,
        (1530) Hy heeft des vyants moet, al meest nu afgheruckt.
        Ick brengh de maer in’t licht.
Rey van O Godt! Met watte vreughden
burgers. Begroet ghy nu de Stadt, door overgroote deughden.
        ’t Moet eeuwigh zijn ghelooft, soo langh de weerelt staet,
        Tot dat de aerde vuyrt, en t’eenemael vergaet.            binnen.
[fol. F1v]

                        Baldeus vlucht.

            (1535) Wie jaegt mijn bange ziel? wie wil mijn eer beschempen?
        En ginck ick niet het volck in eyghen bloet verdempen?
        Tot Naerden inde Stadt, wat heb ick nu ter handt?
        Dat ick naer langhe strijdt behael dees eeuw’ghe schandt.
        Heb ick niet Rotterdam met aenslach inghenomen?
        (1540) En met een groot ghewelt in Oudenaert ghekomen.
        En Haerlem ick door kracht van mijn Metael verwon,
        Ja ’t heele Vaderlandt, waer dat ik eens begon
        Mijn Leger neer te slaen, ’t moet alles in mijn handen,
        En nu voor dese Stadt, behael ik groote schanden*.
        (1545) O! gruwelijcke spijt, och! had’ ick dese Stadt,
        Voor Conincklijcke staf ick noyt gheweecken hadt.
        Maer nu heel vreuchdeloos, door water overvallen,
        Moet ick, o groote spijt! voor dees bemuyrde Wallen,
        My stellen op de vlucht? o hooghe Water-vloet!
        (1550) Ghy zijt alleen die my dees eeuw’ghe schande doet.
        Gheen Vloot, noch Heyr te Landt, en kost my overwinnen,
        Wat wou dan Leyden doch met hare macht beginnen?
        Die maer een handt vol volck veel brosser als een riet
        Bevinden binnens Wal, had ick mijn macht’t ghebiedt
        (1555) Van stormen eens ghedaen, ’k had d’overhandt ghekreghen,
        Maer hooghmoet valt in’t lest, dus sta ick oock versteghen,
        Ghelijck den Phaëton, die die door den hooghmoet viel
        Van’s Hemels Capittool, en storte zijne ziel
        In d’alverslinb’re Zee, noch vrees ick voor mijn Knechten,
        (1560) Die in dees felle vlucht noch sullen moeten vechten,
        En ick wil op der daet, met al de Ruytery,
        My gheven op de vlucht, waer na dan sullen wy
        Gaen nemen onsen wech? helaes! waer sal ick vluchten?
        Waer dat ick reys of kom, daer mach my niemant luchten,
        (1565) Noch niemant toont my gunst, een yder is my moe,
        Dan doch ick neem mijn wech ter post naer Wtrecht toe.
        Ick wil de Stadt met list van machte overvallen,
        Of stille inder nacht al haer bemuyrde Wallen
        Beklimmen met ghewelt, de Stadt moet in mijn handt,
        (1570) Al sou mijn lijf, en ziel, daer blyven tot een pandt.
        O Leyden! ’k neem de vlucht, maer niet door uwe daden,
        Of eenich groot ghewelt, maer ben hier nu verraden,
        Met dese hooghe Vloet, dus moet ick uyt het velt,
        Hoe wel mijn niemant jaecht, of wapens op mijn stelt,
                                                    binnen


[fol. F2r]

                Achthiende Wt-komst.

        Rey van Boeren plonderen eenighe Spanjaerts.

1 Boer. (1575) Elck Duyvel heyt zijn maent, maar nu ist ons gheworden,
        Hier ghy vervloeckte Guyt, die ons het goet afporden,
        Met branden en ghewelt. Laet los, of ’t kost u hals.
1 Soldaet. Diable todos los, ons kaerte die is vals.
2 boer Schut uyt hier desen rock, of ’k sla u rubben stucken.
2 Soldaet. (1580) Och! Mannen niet te fel.
3 boer. Ick sal u ziel ontrucken,
        Of schaft ons daetlijck gelt.
2 Soldaet. Ach neemt my ’t leven niet.
2 boer. Hoe trat ghy ons de neck doen ghy ons huys verriet,
        Wie hadt doen derenis met ons onnoosle lieden.
2 Soldaet. Het is den Velt-heer’s schult, die ons tot woesten riedt.
2 boer. (1585) Ghy moet voor uwen Heer betalen ’t heel ghelach.
2 Soldaet. Ach laet my doch de broeck.
3 boer. Wat maeckt dit rot ghewach,
        Voort Honden packt u wech, soo moetmen sich nu wreecken,
        Als ’t rat sich ommekeert.
                                            Soldaten binnen.
2 boer. Haer kans is al verkeecken,
        Haer vleughels afghefnuyckt, het valt ons nu in handt,
        (1590) Wat sich op ’t Landt vertoont.
1 boer. ’t Is haer een groote schandt.
2 boer. Maer spijt noch wel het meest.
3 boer. Kom laet den buyt ons deelen.
2 boer. Wy willen by den roof noch meerder zien te steelen,
        Dus gaen wy daetlijck voort ’t is nu de rechte tijdt,
        Het water heeft ons nu voor dit ghedrocht bevrijt.
1 boer. (1595) Ick voeghme naer u wil, komt laet ons nu gaen loonen,
        Die ons, en vrouw, noch kint, door smeecken wou verschoonen.
                                                binnen.

                Allonso vlucht.

            O! wat een groote schandt, bespottelijck ellend’,
        Het water ringt my om waer ick my keer of wend’,
        Mijn volck is al in roer, de Schansen meest verlaten,
        (1600) ’t Gheschut leyt inde gracht, dus moet ick oock verlaten,
        Wat eertijts in mijn kringh wel dapper was bepaelt,
        Mijn handt daer ick mijn eer door ’t strijden heb ghehaelt,
        Wort smadelijck bespot, och! was mijn ziel ghebleven,
        Soo waer ick in mijn roem met schanden niet verdreven,
[fol. F2v]
        (1605) Ons hoochmoet was te groot ons laghen waren vals,
        Den plaegh en valschen strick is om ons eyghen hals
De Muyr Ghevallen tot een straf, o schrick! wat sal my naecken?
valt om.   Wat raester in de Stadt? helaes wat sal ik maecken,
        Ick hoor den Vyandt selfs, sy vallen uyt de Stadt,
        (1610) Met machten op my aen, ick moet het Hase-padt
        Gaen soecken, eer ick hier tot mijn o groote schanden,
        Moet laten lijf, en bloet, of dat ick in haer handen
        Wiert eeuwich vast ghestelt. Adieuw vervloeckte Stadt,
        Vervloeckt moet zijn de uyr, doe ’k eerst u Landt betrat.

                        Carion vlucht

            (1615) Ick zie met groote vrees het volck van Schans en dijcken,
        Nu vluchten over al, dus moet ick oock nu wijcken,
        Hoe seer ’t mijn teghen staet, ick hoor een Krijghs ghekraeck
        Sich spoeyen naar mijn Schans, om d’opgeterghden wraeck
        Te koelen aen ons bloet, o fy vervloeckte vluchten,
        (1620) Mijn hoogh beroemde moet die baert nu duysent zuchten,
        En flaeuwt ’t verbaesde hart dat door ’t bevreest ghemoet
        Beklemt is door den druck, en stromen van de vloet,
        Hoe sal ons ’t Ketters rot, met opghespalckte kaecken
        Belachghen onse rouw, wanneer sy sullen smaecken
        (1625) Haer langh ghewenste broodt, die wy tot onser schandt
        Noch hebben inde vloot sien zeylen op het Landt,
        Hier blijft nu al ons eer, hier sneuv’len onse daden,
        Hier trostmen Spanjaerts kroon, door eene moort, o baden!
        Het valt heel anders uyt, ick meende ’t Moordt-banket
        (1630) Te schaffen inde Stadt, mijn Mes was al ghewet:
        Maer ’t rat is omghekeert en heeft ons macht verraden,
        En jaecht ons van het lof der Ridderlijcke daden,
        Hij slenschst de moet mijns Heyr en slaetse in het graf,
        Daer baet gheen raet noch daet of Konincklijcke staf,
        (1635) Voor dees vervloeckte vloet. Adieuw vervloeckte Wallen,
        U naem sal ’t onser schant tot aender Hemel brallen.
                                                    binnen
       

                Wees-jonghen op de Muyr.

            Wat sien ick inde Schans, dat nu met vuyr op vuyr,
        En brandent lonte gaet, my dunckt sy komen hier,
        Want niemant treckt weer in, of souden zy verlaten,
        (1640) Door noot dees stercke Schans, dat haer de watergaten
[fol. F3r]
        Doen* vluchten over al, ick beeld mijn vastlijck in,
        Dat zy ghevloden zijn, om dat dees Muyren zin
        Dees nacht ghedistrueert, het welck soo dapper raesde,
        Dat yder inde Stadt door schrick soo seer verbaesde,
        (1645) En meenden dat de Stadt gheheelijck was verraen:
        Ick meyn zy oock daer door van schrick zijn wech ghegaen,
        Dus wil ick op der daet den Gouverneur ’t verklaren,
        Op datmen eenich volck in wapens doet vergaren,
        Om d’overschoten Guyts die nieuwers konnen heen,
        (1650) Door d’hooghe water vloet met voeten gaen vertreen,
        Tot haer gerechte loon, ick moet het nu verbreyen,
        Op dat door groote vreucht de droefheyt sinckt uyt Leyen.
                                                                                binnen.

                       Negenthiende Uytkomst.

                    VERDOES, Vander-WERF*,
Rey van Hoplieden.

        Den vreeselijcken val of omghestorte Muyr,
        Die maeckt mijn ongerust, ick vreese voor het zuyr,
        (1655) Ick vreese voor een Storm, indien wy ’t niet herbouwen,
        Het leyt te vlack en bloot, den Vyandt sal sich houwen,
        Als of hy niet en wist, het dient in tijts verhoet,
        Eer datmen wort verrast.
Verwerf. Die raet die acht ick goet,
        Dat wy ’t terstondt versien, want storm of groote slagen,
        (1660) En kanmen niet weerstaen, dus moetmen t’saem verdraghen,
        De neergheplotste Muyr moet sorchlijck zijn bewaert.
Rey. Wy Hoplien zijn tot desen eynde hier vergaert.
Iongen. U raet is vruchtelos, verheucht u Ondersaten,
        Den Vyandt heeft den Schans van Lammen heel verlaten.
Verdoes. (1665) Dats onghelooffelijck.
Ionghen. Ick heb het self ghesien:
        Ick sat hier op de Muyr, en sach het alles vlien
        Seer snel de Schanse uyt.
Verdoes. Dat kan gheen waerheydt wesen.
Verwerf.Het kan wel waerheydt zijn, het water is gheresen
        Dees nacht een elle hooch, dus huppelt my het hart
        (1670) Van overgroote vreucht.
Ionghen*. De lust heeft my ghetart
        Om hier de seeckerheyt daer van te ondersoecken,
        Soo ghy het consenteert,
Verdoes. Wilt ghy u eens verkloecken?
        Vijf gulden sult ghy dan genieten voor u loon,
        En of ghy wiert verrast, dat u den Vyandt schoon
[fol. F3v]
        (1675) U dan ghevanghen hadt, soo seght ghy zijt gheweecken,
        Om ’t Leger eens te sien, maer wilt voor al niet spreecken,
        Hoe ’t hier gheleghen is, dus spoeyt u na de Schans.
Iongen. U wille moet gheschien, maer ’kmeen dat wy althans,
        Al vastelijck zijn ontset.
Verdoes. Den tijdt die sal’t ons leeren,
        (1680) Ick hoop met groote vreught de Stadt te gaen vereeren.

                Twintichste Wtkomst.

                        LEYDEN.

        NU sin ick lijveloos van hongher schier verteert,
        Van sorgh, en hulploosheyt, en waecken afgeweert.
        Ick ga in’t leste uyr, mijn ooghen daer te tranen,
        Wtvlieten zijn verdrooght, maer ’thert wil my vermanen.
        (1685) Tot een kloeckmoedigheyt, aen d’een zy streckt my vreught,
        En weder d’ander zy, die baert my ongheneucht.
        Wat ist dat my ghenaeckt, och! dat het vreught mocht wesen
        Mijn inghewandt dat klopt, en schijnt gheheel ghenesen.
        Maer hopeloose troost, heeft langh mijn druck ghestilt,
        (1690) Mijn boesem uytghedrooght, het vlees my afghevilt,
        Door honger, pest, en krijgh, en twistichlijcke leven,
        Die my stadigh drongh, als dat ick soude gheven,
        Mijn eere-krans ten roof, dus sta ick noch verstelt,
        Niet weet wat my ghenaeckt dat my het hart dus quelt.
        (1695) Hoe kloppen al mijn leen, mijn dunckt ick hoor een roepen,
        Op, Leyden is ontset, ick voeghmen na de troepen,
        Van mijn besieckte stam.
                                                            binnen.

Jonghen weder uyt.

            Op, Leyden is ontset,
        De Spaens vervloeckte Macht, is teenemael verplet.
        Dees Haringh en dees Broot, is my van’t volck gegeven,
        (1700) Die met een heele Vloot op’t water komen sweven,
        En naderen de Stadt, het water heeft verjaecht,
        Den Vyandt uyt het Velt, komt Burgers onversaecht,
        Die Mannelick voor u Stadt ginck strijen als Romeynen,
        Komt proeft Godts Manna hier, den vyants wree desseynen,
        (1705) Sijn al te niet ghebracht. Op, Leyden is ontset.
[fol. F4r]

                                Verdoes, Vander Werf.

        Wat heeft den Vyandt doch zijn moedigheyt verplet.

Ionghen. Het water heeft ghedaen, Boysot quam aengevaren,
        Sy wierden heel verschrickt doen dese dappre Scharen,
        Quam zeylen op het Landt, ’t gheschut dat bleef te pant,
        (1710) Sy vielen over hoop, ghelijck het dorre zant,
        Dat voor de winden stuyft, veel Waep’nen en Soldaten,
        Syn door het sterck ghevlucht, in ’s Vyants Heyr verlaten.
        En leggen hoopeloos, met afghematte leen,
        Ter halven in de vloet, men hoort een naer ghesteen,
        (1715) Omtrent de Lammen Schans.
Verwerf. Sy moghen wel verlanghen,
        Na hare leste broot, het welck zy heeft ontfanghen,
        Int komen van de Vloot, gaet voort ghy inde Stadt,
        Roept Leyden is ontset. En toont het volck, hoe dat
        Ghy aende Lamme Schans, de Vloot hebt ontfangen.
Verdoes. (1720) Vertrecken wy ter post, en doen de sleutels langhen,
        Om Gaten, Sluys, en Poort, te oop’nen met der vaert,
        Op dat de heele Vloot, met Mannen wel bewaert,
        Mach onverhinderlijck de grachten inne dryven.
                                            binnen.

                    Leyden weder uyt.

            Gheen tongh of radde pen en kan de vreught beschrijven,
        (1725) Die nu ghekregen is, hoe siet men nu de jeught,
        Weer bloeyen in het lof der langhewenste vreucht,
        De ramp is wegh ghevlucht, die eertijts neer quam dagen,
        Om al dat adem hadt te maecken tot zijn slaven,
        Of om zijn moordery te pleghen aen mijn bloet,
        (1730) De Maeghden om haer eer, de Rijcke om haer goet.
        Of Mannen door ’t ghekerf der scherp ghewette swaerden,
        Ja oock het Zuyghelinck, zy inde wiegh niet spaerden.
        De Burgers die als dol, haer gaven op de straet,
        En riepen niet als broot, de Jufferlijcke staet,
        (1735) In haer ghewenschte pracht, die storven in haer huysen,
        Door desen hongers-noot, de Ratten, ende Muysen,
        Was doen ghemeyne spijs, de Kinders vontmen doot,
        Door dese groot ellent, op hare Moeders schoot.
        Maer nu heeft Godt versoet, nu sneuv’len alle rampen,
        (1740) Nu komt zijn stercke Heyr, voor zijne Kinders kampen.
[fol. F4v]

Vertooningh.

            Siet hier dees groote vreught, siet dese gragigheyt,
        Verheugingh in de Stadt, en droefheyt alle beyt,
        Siet weer de Gierigheyt de menschen neer ghesegen,
        Die ghene maet en houdt, vint sich int endt verleghen.
        (1745) En streckt tot zijnen val, ’tis beter wat ghederft,
        Als door de giericheyt g’lijck dees soo daetlijck sterft.
        Hoe sal mijn opper Heer, den Prince van Oranje,
        Met tranen oversien, hoe dat den kant van Spanje,
        Ons deerlijck heeft benout, daer menschen zonder tal,
        (1750) Door noot ghestorven zijn, en bracht ons schier ten val.

                       Een-en-twintighste Wtkomst.

        Louys de Boysot. Verdoes. Vander Werf.
                                Met een Swyet.

Verdoes. Weest well’kom waerden Heer, ick heb naer u en Vloote,
        Ghedorst, g’lijck Dis opt lant, geen tijdt heeft my verdroote,
        Om Burgers en’t Ghemeen te troosten soo ick kon,
        Tot dat ick inde Stadt verstont, dat ghy begon,
        (1755) Met uwe Machtigh Vloot, door ’s Vyants Heyr te breecken,
        De vreese was soo groot, d’ellend’ niet uyt te spreecken.
        De doodt stondt yder een gheprent int aenghesicht,
        Maer ghy door hulpe Godts, hebt ont al ’t saem verlicht,
        Van dees bedroefden staet, u Naem moet zijn verheven,
        (1760) Soo langh de weerelt staet.
Louys. Mijn Heer u lijdtsaem leven,
        Quam mijn heel schielijck voor, en was oock seer belaen,
        Doen u den wreeden Hont, soo moedigh hadt omvaen,
        Met zijn vervloeckten Heyr, soo heb ick met mijn machten,
        Op ’t vlytichst aenghewendt, om zijn ghebroocken krachten,
        (1765) Met hulp van Godes handt ghesocht te wederstaen,
        En soeckt met alle vlijt Baldeus uyt ’t velt te slaen:
        Het welck oock is gheschiet door Godts ongrondich Heyr
        Hy joegh hun sonder swaert, of eenigh krijghs-gheweyr,
        Mijn volck vocht dapper fel, de stale swaerden blinckten,
        (1770) Die wy den Vyandt daer toe wesen ende winckten,
        Maer ’t bate niemendal, hy was ons al te sterck,
        Maer Godt alleen de Eer, die dreefse uyt het perck,
        Het water was zijn swaert, dat haer de moet de vallen,
        En dreefse op de vlucht, want al haer aerde wallen,
[fol. G1r]
        (1775) En kosten niet weerstaen, het spoelen van de bloet,
        Maer des al niet te min, heb ick mijn lijf en bloet,
        Voor dese Stadt gewaeght, en mijn kloeckmoed’ge Zeeuwen,
        Die over dam en dijck, ghelijck verwoede Leeuwen,
        De Scheepen ruckten voort, ja vochten altemael,
        (1780) Op ’s Vyants wreede Macht, en schroomden vuyr noch stael,
        Soo datmen Soeterwouw sach als een toortse branden.
        Baldeus heel verschrickt, die vloot de drooge Landen,
        Met alle machten in, dus raeckten wy int Meyr,
        Dicht aende Lammen Schans, daer alle haer gheweyr,
        (1785) Most blijven tot een pant, de schrick hadt haer verwonnen,
        ’Twelck wonder was om zien alsoo zy ons wel konnen,
        Met machte wederstaen, dus kreeghmen open pas,
        Den Vyandt was verjaeght, hoe wel daer niemant was,
        Die hem tot strijden dwongh, dus trock Matroos de zeylen,
        (1790) Tot inden hooghsten top, om inde Stadt te deylen,
        Daer langh ghewenste spijs, dus roept aen alle zijdt.
        Naer Honger, Pest, Belech, is Leyden weer verblijdt.
verwerf. Manhaftigh Ooorlooghs Helt, u glory sal vermeeren,
        Tot inde laetste eeuw, dan salmen’tuwer eeren,
        (1795) Noch seggen, ’twas Boysot, die Vyants wreede macht,
        Van Leyden heeft verjaecht, en zijne volck verkracht,
        En met een heele Vloot dorst over Dam en Dijcken,
        Sich wenden na de Stadt, en Vyants wree pracktijcken,
        Bestormen sonder scharp, en dorst door vuyr en vlam,
        (1800) Sich toonen voor de Stadt, daer een versieckte stam,
        In hares laetsten noot, stont naer u komst te gapen,
        Daer meerder droef ellend’, als vreughde stont gheschapen,
        Dus neemt dees kleyne gaef, in dancke van my aen,
        Het is uyt goede gunst, ick heb de u ontfaen.
        (1805) Maer doch van meerder schat, als ick u kan vergelden.
        U trouwheydt voor het Landt, kan ons genoechsaem melden,
boysot. Dees uytgheteerde Lien, die als de magre doodt,
        Verteert zijn en verdort, door dese honghers noodt.
verdoes. Ons Eedt en schuldigh plicht, hadt zijne plaets genomen,
        (1810) Door trouwheyt by het hardt, dus mostmen ’tvolck toomen,
        In een ghehoopte moet, op dat d’ellende niet,
        De overhandt en nam, maer op het lest soo stiet,
        D’ellendt ons op de borst, want twist en honghers plaghen,
        Met vierichlijcke Pest, door sware krijch quam daghen.
        (1815) En sloeg veel volck ter neer, thien duysent in’t ghetal,
        Die opgheschreven zijn in dese ongheval,
        En hiel alhier niet op, voor dat u Helden wagen,
        Quam vol met broot gelaen, hier binnen Leyden dagen.
[fol. G1v]
        En sonder uwe hulp of Goddelijcke macht,
        (1820) Wy souden in Ellendt van hongher zijn versmacht.
Boysot. Gheeft Godt alleen de eer en laet in alle Kercken,
        Hem dancken voor zijn gonst en wonderlijcke wercken.
        Den Heer heeft u ontset door zijne watervloet,
        En zijn verhongert volck met Manna weer ghevoet,
        (1825) Ghelijck hy Moyses volck dee inde Wildernissen,
        En uyt een drooghe Rotz dee hare dorst verstissen.
        Dus laet voor dese gaef ons niet ondanckbaer zijn,
        Of loven Godt den Heer met een vervalsten schijn,
        Ick yver tot het werck een yder volcht mijn stappen.
Verwerf. (1830) Ick volch de selve spoor, tot aen de hoochste trappen
        Van ’t Heylich Kapitool, komt volcht ghy strijdbre lien,
        Weest danckbaer aen u Godt en wilt hem eere bien

                    Rey van Maeghden.

        Onsterfelijck is het morgen-licht,
        Doen wy hier kregen in ’t gesicht,
        (1835) De hart verlanghde Schepen,
        Die Godts gesegent Wapen-rot,
        Quam over ’t Landt tot ’s Vyandts spot,
        De Vloot manhaftigh sleepen:
        De Zeeuwen fel en kloeck van moet,
        (1840) Was in des Spanjaerts ooch als roet,
        Sy wenckte met haer swaerden
        Maer als dees Helden quamen aen,
        Sy lieten hare Wapens staen,
        En speelden den vervaerden.
        (1845) Hadt ons Baldeus aengherant,
        Ghewis hy hadt ons overmant,
        Hoe sou hy met syn krachten:
        En moorden hebben aenghegaen,
        Met rooven, branden, en verraen,
        (1850) De Burghers doen versmachten.
        Wat sou daer onder ’t Maechden Rey,
        Ghekomen zijn een droef geschrey,
        En Weduwen, en Weesen:
        Die oock in dese droeve quael,
        (1855) Ghelijck wy Maechden altemael,
        Niet vry en souden wesen:
        Dus stonden wy in grooten noot,
        Het volck bleef op der straten doot,
[fol. G2r]
        Door pest en hongers plagen,
        (1860) De Zuygelinghe door den dorst,
        Die storven aen des Moeders borst,
        Sy kosten niet meer laven:
        Wat baeten doen het zijdt-gewaet,
        Wat baten Adelijcken staet,
        (1865) Als daer niet was te eeten,
        De hooghe moet, en trotse pracht,
        Heeft ’thongers swaert te niet gebracht,
        En hovaerdy versmeeten:
        Veel huysen door den hongers noot,
        (1870) Wiert wech ghegheven om een broot,
        En Juffers haer Juwelen,
        Die ruylde yder voor het graen,
        Een veele hebbent oock bestaen,
        In s’Vyants ooch te stelen.
        (1875) Maer als d’alheerd’re Heer verdroot.
        En datmen inde laetsten noot,
        Door honger was verwonnen,
        Soo quam den Heer met zijne macht,
        En heeft den Spanjaert t’onderbracht,
        (1880) Met zijne water bronnen,
        Dus sullen wy nu Maeghden rey,
        Malkanderen nu doen gheley,
        Om na de kerck te treden:
        En off’ren zijne Majesteyt,
        (1885) Die ons in vreughden heeft gheleyt,
        Veel vierighe ghebeden.
                                    binnen

    Gheraert Sichem, leggende aen d’ander zijde,
                bevint dat Baldeus wech is,
                        vlucht mede wech.

        O! Smadelijcken schant, waer is ons eer ghebleven,
        Wie heeft mijn opper Heer uyt Zoeterwouw verdreven?
        Wat ong’luck valt my voor in dees bedroefde Schans,
        (1890) Ick vin hier Wapen-tuygh en sie nu ghene mans,
        Gheen mensch of mensch ghelijck, hoe sal ick het nu maecken,
        Vertrecken van de Stadt, en dit beleggen staecken?
        Ick mercke dat de Vloet heeft haer gejaeght uyt ’tvelt,
        En hebben mijn alleen in dese noodt ghestelt.
        (1895) Dus wil ick oock mijn macht naer Amsterdam nu voeren,
        Ick sorge voor gewelt, ick sorge dat de Boeren,
[fol. G2v]
        Ons hier verrassen sal, de vrees beklemt mijn hart,
        De vrees beneemt mijn moet en heeft mijn eer betart,
        Dus moet ick t’ mijner schandt, en tot des Vyandts vreuchde,
        (1900) Tot mijn oneerlijck faem en tot des Vyandts deuchde,
        Tot mijn onsterflijck schandt, en haer onsterflijck eer,
        Verlaten dese Stadt? daer noyt haer krijghs-gheweer,
        Mijn yet beschaden kan? maer wachte alle daghen,
        Het overgaen der Stadt, of met mijn listigh laghen,
        (1905) Haer meende te verraen, en dan mijn heete lust,
        Te hebben in haer bloet, ten vollen uytgheblust:
        Maer nu soo moet ick voort, eer dat ick vande Boeren
        Noch opgehanghen wort, dus wil ick daetlijck voeren,
        Mijn Heyr na Amsterdam, soo wort ick niet verraen,
        (1910) Adieuw vervloeckte Stadt, wy moeten u ontslaen.
                                                                                        binnen.

                    Vertooningh.
            De Prins wort binnen Leyden ontfanghen.

            Twee-en-twintichste Wtkomst.


        Den Prince van Oranje, den Gouverneur Verdoes,
                    Leytsche Burghers stom.

        O Hooch beroemde volck! Romeynen in het wapen:
        O Helden! voor het Landt, in ’t Harrenas geschapen,
        Noyt wasser uws ghelijck, te Troyen binnens wal;
        Noch noyt Atheensche roem u daden trotsen zal.
        (1915) O Roos van ’t heele Landt! die ’s Vyandts stale Wapen,
        Ghedoodt-verft hebt weerstaen, en in het bloet geslapen;
        En hebt de Spaensche klingh gheheelijck stomp ghemaeckt,
        Soo dat sy heel versmaedt zijn uyt het velt gheraeckt:
        Ghedanckt sy uwe daet, men sal het oock ghedencken,
        (1920) Aen uwe kinderen kints, men sal u nimmer krencken,
        Aen u ghewonne lof, dus sult ghy zijn vereert
        Met d’Universiteyt, en worden steets vermeert,
        Met Wijsen in u Stadt, de Gassen sullen krielen,
        Van ’t op-ghehoopt verstant, daer soo veel hondert zielen
        (1925) Mee sullen zijn begaeft, en setten uwe Stadt,
        In noyt verslenste lof, daer steets een ruchtbre badt,
        Sal bloeyen van een op-ghehoopte harsen schalen,
        Ghevult met Pallas breyn, die ’t duyster sal doen dalen,
        Int duystre duysternis, en doen het glinstrendt licht
[fol. G3r]
        (1930) Bestralen ’t heele Landt, daer saecken van ghewicht,
        Verstandich sullen rysen, so dat uyt andre Steden:
        Die lieden met ghedrangh, in uwe School sal treden,
        En voeren uwe Stadt, in noyt besturven Faem,
        In hooch vol groeyde deucht, en veer beroemde Naem,
        (1935) Den Persiaen, Polack, en wijt beruchte Grieken,
        Moscou, met sijne veer bepaelde taeye wiecken,
        Hongaryen, en Room, ja noyt soo veeren Landt,
        Of sullen in u School, noch toetsen haer verstandt:
        Dus sult ghy zijn gheacht de Toets-steen vande Werelt,
        (1940) Den Schadt-kist van ’t geheym, wiens naem sal zijn beperelt:
        By Turcken en Barbaer, en stralen als de Son;
        En vloeyen als de Vloet des Oceaensche Bron:
        Den wreeden Castiliaen, met syn vervloeckte machten;
        Die sullen naer u School, noch haecken ende trachten,
        (1945) Dus bout dees waerde Gaef in aller Yle voort,
        En noemt hem nu voortaen ’t Ghemeene Werelts Poort.
Verdoes. Manhaftich Oorlooghs Helt! hoe sal ick dese gaven,
        Verghelden naer waerdy? en hebt ons arme slaven,
        Verlost van ongheval, en oock u goet en bloet,
        (1950) Ghewaecht voor ’t heele Landt, en ’t Spaensche bittre roet,
        Met machtighlijcke strijt, haer wree desseyns ghebroocken,
Prins. Sijn macht is even-wel niet alle wech ghedoocken,
        Dus wil ick op der daet, met alle mijne macht,
        Hem jaghen op de vlucht, tewijl sy onverwacht,
        (1955) Sijn van ons Legers komst, laet ghy my Cappiteynen,
        Haer stellen in haer form, wy moeten ons desseynen
        Volvoeren inder yl.
verdoes. Indien den Prince dan,
        [(Gelijk den Ridder Gods die niemand weerstaen kan)]*
        Hem op de reys begeeft, soo wens ick dat u wercken,
        (1960) Met vreuchde eynden mach, en dat des vyandts vlercken,
        Mach dapper zijn ghefnuyckt, en groeyen nimmer an,
        Op dat zijn wrede aert, geen Lande wee doen kan,
        Hoe stont Godts volck in vreucht, doen soo veel Hagel-steenen,
        Op d’Amoriters viel, daer Godt van haer niet eenen
        (1965) Haer Steden halen liet, de Son bleef stille staen,
        In ’t Landt van Gibeon, de Maen heeft niet ghegaen,
        Uyt ’t dal van Ajalon, tot dat haer stercke machten,
        Gheheel verslaghen was, door d’Isralijtsche krachten.
Prins. De tijt lijdt gheen verloop, wy moeten in ’t gheweer.
verdoes. (1970) Al na de Vorst ghelieft.
                                                                    binnen.
[fol. G3v]

                                        REY
                            Van Leytsche Maeghden.

            DE Vorst is op de reys gheraeckt,
            De Paerden zijn bereyt gemaeckt
            Om na den strijt te treden.
            Het Wapen-tuygh wel scherp gewet,
            (1975) D’alheerbre Heer ghesegent het,
            Om haer tot niet te smeden.
            Wy hoopen door Godts onderstandt,
            Dat hy uyt ons vereende Lant,
            Gheheel sal zijn gheslooten.
            (1980) Op dat de bloedige Moordenaers,
            Met al haer woedende verraers,
            Haer schande sal vergrooten.
            Godt gun ons Vorst victori vreught,
            Dat eeuwichlijk mach zijn gheneught,
            (1985) Op datmen Godts ghenaden,
            Verbreyt in alle eeuwen voort,
            Die ’sVyants machte heeft versmoort,
            En meerder vroome daden.

                            Laetste Wtkomst.

                            DEN TIIT.         HIer kom ik uyt de Zael van Jovis nederdalen,
        (1990) Om eene wreed’ geheym luytruchtich te verhalen,
        ’T wordt al door mijn ontdekt, ’k heb alle dingh ghesien;
        Want niemandt die my houdt, of ’t klappen kan verbien,
        De ongheboorne mensch, sach ick de Ziel verlaten,
        ’k Sach Abels offerhandt, door Caim grimmich haten.
        (1995) En met een kaeckebeen, moordadigh nederslaen,
        Ik sach Gomorraes Volck verbranden en vergaen.
        Ik sach het Heydensch rot, Jerusalem verdelgen,
        Daar ’t volck door hongers noot, haer eygen bloet most zwelgen.
        ’k Sach Moyses op den Bergh, die Amaleck versloegh,
        (2000) ’k Sach d’ Amoriters fel, die Israel verjoegh,
        En dempte met het swaert; alwaer de gulde Son,
        Bleef klaer en stille staen, int Land van Gibeon.
        De Maen in Ajalon, dus wierden sy verwonnen,
        Haer Coninghen ghedoot, die noch ter noot niet konnen,
        (2005) Geraecken in haer Lant, ick sach des weerelts kloot,
        Door water onder gaen, daer d’Arrecke seer groot,
[fol. G4r]
        Dreef boven op de Vloet, daer soo veel duysent menschen,
        Door hare overdaet het leven moest verslenschen.
        ’k Sach Troyen ondergaen, en ’t Lant verdistrueert,
        (2010) Waer af dat Hollant nu, zijn Fama af vermeert.
        Om dat ’t gevluchte volck, dat sich in bosschen spreyde,
        Hier in dit holle Lant, haer eerste wooningh leyde.
        En boude Lant! op Lant! in groote rust en vree,
        En bracht veel vruchten voort, dus is aen dese ree,
        (2015) ’t Beloofde Lant ghebout, dat dagelijcks vermeerde,
        En wiert een machtich Lant, daer sich veel volck geneerde,
        Maer midden in zijn fleur, komt Alba met zijn macht,
        Door last van Spanjens kroon, en heeft het Lant verkracht,
        Veel Steden uytgemoort, ’tonnosel bloet ghegooten,
        (2020) Maer Leyden, voor u wal, heeft hy zijn hooft ghestooten,
        Het welck de oorsaeck is, O! Leytsche Burgery!
        Dat ick u Lant betree, u Vyandt is in ly!
        Sy zijn gheheel ghevlucht, en uyt het velt gheslaghen,
        Soo dat daer twaelf lien, die hebben wech ghejaghen,
        (2025) Twee Compagnie volcks tot binnen Amsterdam,
        Soo dat haer heele macht, niet tot versamen quam.
        Omtrent de duysent Man, is van haer volck gebleven,
        Daer noch maer veertigh Mans, van d’onse lieten ’tleven,
        O! waerde Burgery, wat droefheyt stont voor u,
        (2030) Een droef en wreed’ desseyn, daer yders hart voor gru.
        Het was gheheel bestemt, wanneer sy u verwonnen,
        Dat yder met zijn Klingh, op ’t wreetste dat sy konnen,
        Het al verdelgen souw, ja ’t eerst ghebooren kint,
        Dit waren sy te saem, moordadichlijck ghesint,
        (2035) Int by zijn van de Moer, aen hare spiets te rijgen,
        Dus souw daer geen ghena, voor yemant zijn te krijgen.
        Ja Maeghden, swanger Vrouw, was yder tot een proy,
        Maer Godt heeft nu versien, en heeftse uyt haer koy,
        Seer deerelijck gheruckt, tot uwer groote jeughde,
        (2040) Adieuw o Burgery, en leeft voortaen in vreughde.

                                    EINDE.

                                    REYNERIVS BONTIVS.

                                            Beneficium parit Amicitiam.

________________________________________________

TOT LEYDEN,
_______________

            Ghedruckt, By Iacob Tinnekens, woonende op de
                    Hoogelantsche Kerck-graft, aldernaest de
                            Prinse Vlag. Anno. 1646.
[fol. G4v]
[blanco]

Continue
Tekstkritiek:
Leestekens: punten zijn weggelaten (of door komma’s vervangen) na vs. 54, 128,
        192, 462, 464, 564 en 1222.
Een aantal leestekens die er als vraagtekens uitzien zijn als uitroepteken weergegeven.
Fol. π2r: voorgenoemde er staat: veorgenoemde
Vs. 356: honden er staat: houden
Vs. 437: Van er staat: Vant
Voor vs. 513: Vander Werf. er staat: Vander. Werf.
Voor vs. 547: discretie er staat: discretin
Vs. 737: opgegraefde er staat: opgegra efde
Vs. 872: vreughden er staat: vrenghden [omgekeerde letter ‘u’]
Vs. 892: nu er staat: uu [omgekeerde letter ‘n’]
Vs. 1049: verblijen er staat: verlbijen
Vs. 1064: Wanneer er staat: Wanner
Voor vs. 1171b: Verwerf. toegevoegd.
Vs. 1159: Man en er staat: Manen
Vs. 1196 en 1197b: de namen der sprekende personages zijn omgewisseld.
Vs. 1468: vleytich en er staat: vleych
Vs. 1544: schanden er staat: schauden [omgekeerde letter ‘n’]
Voor vs. 1633: WERF er staat: WERE
Vs. 1641: Doen en er staat: Daen
Voor vs. 1670b: Ionghen. er staat: Ionhegn.
Vs. 1958 is omwille van het rijm toegevoegd, ontleend aan de editie van ca. 1736.