Janus Dousa (Pater) - Poematum secunda editio

Janus Dousa Pater, de Leidse Odes in Nova poemata, Leiden 1576. Nieuwe uitgave van de die van 1575; het eerste en het laatste van de 17 katernen daarvan (* en Q) zijn vervangen door ander zetsel en daaraan zijn 17 katernen toegevoegd.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Gebruikte exemplaren: UBL 1370 G 30 en 31; BSB P.o.lat. 452 bij books.google.

[fol. *1r]

IANI DUZAE

NORDIVICIS NO-
VORUM POEMATUM SE-
CUNDA LUGDUNENSIS
EDITIO, PLUS DIMIDIA
parte, hoc est, novem librorum
accessione recens locu-
pletata & aucta.

QUORUM OMNIUM, IMO
SINGULORUM INDICEM
VERSA PAGINA EX-
PLICABIT.

[Vignet: Haec libertatis ergo]

IMPRESSUM IN NOVA LUGDU-
NI BATAVORUM ACADEMIA.
ANNO M. D. LXXVI.

[fol. *1v]

ELENCHUS PRIOR, SU-
PERIORE ANNO EDI-
TA CONTINENS.

ODarum libri III. quibus propter argumenti similitudinem Hadriani Iunii Carminum Lugdunensium Sylvam appendimus.
Satyrarum liber I.
Iambicorum liber I. qui totus, si postremum carmen ad Erlaeum excipias, ex puris Iambis constat.
Epigrammatum libellus.
Hendecasyllabi.
Satyra duae incertorum.
Hendecasyllabum Carmen, in laudem Lugduni nova Batavorum Academia conscriptum.

ELENCHUS ALTER, EORUM
QUAE AD PRIOREM EDITIO-
nem recens hoc anno accessere.

ODarum Liber Quartus.
Epigrammatum libri II.
Elegiarum, sive Cupidinum liber I.
Funerum liber I. cui Titulus Manes Iuniani.
Hadriani Iunii Epistolarum & Carminum ad Ianum Douzam scriptorum libellus.
Sylvarum libri II. Adoptivi.
Selectorum Carminum libellus.

[...]

[fol. *8v]

IANUS DUZA DE SE ET
EFFIGIE SUA, A PHILIP-
PO GALLO AD VIVUM
EXPRESSA.

QUi Batavûm gentis Comites, qui scalpere Erasmum
Ausus, & effigiem Iuni animose tuam,
Ille idem docili Gallus me incidit in aere,
Felicem haud alio nomine Douziadem:
(5) Nec me luminibus tantis compono: secundum
O solum liceat esse, Secunde tibi.
Verùm olim, nunc sat, illud si dicere possim,
Inter Nordvices ingeniosus eram.

[fol. A1r — Ode I, I]

IANI DUZAE
NORDOVICIS
ODARUM LUGDU-
NENSIUM LIBER I.

ODE LUGDUNENSIS I.
QUAE ET TRIUMPHA-
LIS INSCRIBITUR.

Soluta secunda Lugduni in Batavis obsidio-
ne, coeso ac profligato hoste publico: ci-
vibusque ope Dei Opt. Max. ser-
vatis, liberatisque.

DIgnus levati iam obsidio Ducis,
Dignus Poëtae sit venia labor,
Si liberatori, hospitique
Hospes agit, socioque grates
(5) Vetus sodalis, quo pote carmine:
Tollitque, quando non aliud potest,
In astra victorem, & salutem
Ipse suam sibi gratulatur:
Obsessionis Hesperiae memor,
(10) Memorque longae, quam tulerit, famis.*
Sperare non ullam salutem
Quando salus fuit una victis.
Nam, vera si fas dicere, sed puto
Lugdunum apud te dicere fas mihi,
(15) Douzae tuo ab modo angor, & crux,
Curaque: nunc decus, & voluptas:
[I,i fol. A1v]
Quàm paenè longis obsidii malis,
Fameque tuque, & dux ego in ultimum
Discrimen usque adducti Iberis
(20) Addidimus cumulum triumphis?
Districtus, eheu, iam iugulis super
Pendebat ensis. ut taceam faces,
Lamnasque, & uncos, atque iactus
De Lapide horribiles deorsum.
(25) Iam decolores sanguine civico
Videbar auctas cernere Rheni aquas
Undare, & horrendam cruoris
Diluviem patriae minari:
Stagnantibus prò, quas dare dixerat
(30) Vicinus, undis. quippe cadaverum
Facturus immanes acervos
Et Lacus, & laqueus parati:
Lacus propinquis fluctubus obrutos
Missurus Harlemum: at laqueus gulas
(35) Fracturus infoelice fixis
Arbore, furciferoque trunco.
Quid turba vultus aemula ducitis?
An vana vobis hac videor loqui?
Atqui suam Baldaeo in hanc rem
(40) Carnifices operam locarant
Simul trecenti: quamquam operi huic Iber
Vel ipse solus sufficeret, neque
Tortore tortor indigeret,
Carnificis ope carnifexve.
[I,i fol. A2r]
(45) Heu quot tuorum & qualia funera
Laeda extulisses, sed tumuli procul
Honore, quêis Hispanus omnem
Aethera pro tumulo dedisset?
Heu quot gementes ense sub impio
(50) Senes videres, & mulierculas
Anus, quot infantes parentum
Uberibus madidis revulsos,
Pilisque & hastis ludibrium obiici:
Artus breves his comminui: hos solo,
(55) Aut pârieti illidi: inde Nymphas
Hostis ad arbitrium pudenda
Pati: exoletas contrà acie, aut aquis
Perire: venum parte alia dari,
Ceu voce praeconis sub hasta,
(60) Virginei exuvias pudoris.
Haec, & modi huius plura tibi, ac tuis
Scibas parari: non ideò tamen
A calle deflexisse honesti
Visa semel: sed eò mage usque
(65) Magisque Iberos spernere nuncios,
Qui gratiae spe, qui exitii metu
Melle illitis minis studebant
Pertrahere in sua vota cives.
Memor sacramenti, & fidei tuo
(70) Pactae Aurasino: nec dum etiam puto
Oblita moris hostici, cûi
Poena fides vetus est in armis.
[I,i fol. A2v]
Egena quamvis praesidii, & peni,
Et commeatus obsidio novo
(75) Existimata impar: at ipsa
Pauper eras, eademque fortis.
Quamvis tua extra moenia nil nisi
Hostile, quoquò lumina verteres,
Valla, atque fossas, aggeresque
(80) Aspiceres, & Ibera castra.
Nec Galla abessent auxilia bis, neque
Germana, Baldaei Imperii alite,
Et militum, & munitionum
Vi valida, numeroque fretis:
(85) Et perfugarum vocibus improba
[Glippers]
Victoriae spe magna sonantium:
Datoribusque impunitatis
[Pardoen ghevers.]
Hutherio, Mathenesioque
Quae cuncta, cuncti qui pariter simul
(90) Juvante Lanôö in patriae suae
Iurasse, conspirasse visi
Perniciem populariumque:
Quas non dederunt insidias tibi,
Mistasque dictis terrificis preces?
(95) Muros minati saepe raptim
Ignibus, atque globis rotatis
Se diruturos fulminis in modum,
Et perdituros omnia: sed sua in
Contrarium spes vertit ipsis:
(100) Vota Deo rata non habente haec.
[I,i fol. A3r]
Prudentiam qui, cordaque mascula,*
Qui consilî vim nunquam alias dati
Suo Imperatori Aurasino
Contulit, & Patribus Batavis:
(105) Auctorque nostris ordinibus fuit,
Non usitati tramitis orbitam
Tentare, quidvis experiri
Denique, quò tibi provideri
De commeatu possit*idoneo,
(110) Atque obsidentum spes fieri irritae.
At machinis quêis istud, & qua
Confieri ratione possit*
Per hostium castra, hoc opus, hic labor:
Iuvante sed nil difficile est Deo.
(115) Septis is, emissariisque
Suasit, & obiicibus reclusis
Laxas habenas Oceano dare,
Iussam vetans hunc littoribus fidem
Servare: quae Lugduno opus nil,
(120) Non mage quam venia Cuningae.
Verum est marinis auxiliis opus:
Opus procellis, & pluvio Iove:
Opus Salae, & Mosae refractis
Molibus, aggeribusque ruptis
(125) Aquae attrahi vim Tethyos è sinu.
Sententia hac nec ulla prior fuit,
Iucundiorve: quam Senatus,
Omnis item Populus sequuti,
[I,i fol. A3v]
Ordoque Equestris. hinc odii faces
(130) In Busam, & ipsum gliscere Principem,
Sed unde nati? certè ab illis,
Qui vel amicitiae sub umbra
Reîpublicae intrà viscera, & in sinu
Nobiscum habent rem, spargere frigidam
(135) Gens docta, quandocunque nobis
Exitium struit hostis extrà,
Aut his, qui haberi se medios volunt,
Vel Euclionum de genere, & quibus
Magis sua, & privata, quàm Res
(140) Publica curae erat, atque cordi.
Quae quò minus cara his erat, hoc magis
Referre visum est Principem, & Ordines,
Ut tempori obsessae levamen
Alluvies properaret urbi,
(145) Curare: avaris nec querimoniis
Agrariorum, nec patriae affici
Incommodis, periculisque,
Dum sociis ea sint saluti.
Ergo terendis apta ligonibus
(150) Accingit omnis sese operi cohors,
Non gratis, at conducta magno
Pars bona, ne pretio empta dicam.
Fit vasta Mosaeque, & maris auctibus
Opposta molestiam Salicus salo
(155) Dehiscit agger, publicumque
Fervet opus novitate facti.
[I,i fol. A4r]
Quid mirum? ubi in re, qui caput est rei,
Praesente Princeps ipse aderat suis,
Fossoribus mentem, atque vires
(160) Sufficiens, stimulosque subdens.
Tum verò in herboso & stabili solo
Succrescere aequor conspiceres novum,
Cum rursus ac prorsus fluenti
Mobilis alluvionis unda,
(165) Alterni & aestus: & segetem & domos
Raptantis unà, non sine fluminum
Fragore vasto proruentum
Agmine per cava, perque tractus
Agri Scydami, laetaque praedia
[Schielant.]
(170) Gaudana, Delphorum aemula pascuis,
Tunc expetitis mersa primum
Fluctibus, & placita Amphitrite.
Quis credat? & fòrs inficias sequens
Hoc ibit aetas: iamque per omnia
(175) Discrimine stat paene nullo
Aequa mari patefacta tellus.
Foenique metas, & Cereris sata
Suis sub undis Nereïdes stupent,
Ridente Protheô, piscium dum
(180) Dimidia genus haeret ulmo:
Atque ipsa tantum non aviariae
Colit, palumbis procul alite
Pulsa: sacram quam, propriamque
Esse sibi voluit Dione.
[I,i fol. A4v]
(185) Nec ulla aratro iugera vindices
Aquae relinquunt: magnaque agrestium
Pars mersa: comparentque passim
Quid? nisi naufragii tabellae,
Heu perfidarum fragmina navium,
(190) Truncaeque puppes? quas veluti vada
Formidet ignotasque cautes,
Alterius monitus periclo,
Labens propinquis vector ab oppidis,
Flectatque cursus. quaeque equitem modò
(195) Nautis inaccessa, & phaselis,
Seu celerem loca passa currum,
Ratem, atque ventis vela patentiae
Perferre discunt. quaque stetit prius
Foelice trunco, nunc eadem
(200) Per spatium genitalis arvi
It versa quercus in facies novas,
Secans citato non ità cognita
Sibi ante cursu viliginosi
Terga soli: patriasque stirpes.
(205) Naturae eunt praepostera legibus
Iam cuncta: lucus qui fuerat, lacus
Apparet, insalumque migrat
Omne solum, superante fluctu.
Novum ecce Fanum: pagus erat modo
[Niewerkerck.]
(210) Palus repente est. quid tamen haec iuvant?
Num Terminalis, quique Rheni
[De lantscheydinghe.]
Separat à*regione Delphos,
[I,i fol. A5r]
Num commeatu nos prohibet minus
Firmatus agger praesidio, & moris
(215) Muniminum Hildami? quis autem
[Die Hildam.]
Molis opus superare tantae,
Quis possit? ô dilecte Deo nimis
Loïse vindex. hîc opera tua
Est usus, hîc fratris lacertis
(220) Herculeo paribus labori:
Provinciae hûic te sed patriae Ordines,
Omnisque cum Loeda urbe Batavia
Delegit, ut praefectus esses
Mattiacae, Batavaeque classi.
(225) Re non minus quàm consilio bonus,
Audaxque caecis ferre periculis
Pedem: nec expavere raptim
Tempora per cava transmeantum
Et hinc per aures, hincque tonantium.
(230) Abenearum sibila glandium,
Ad arma quandocunque ad arma
Horrida signa tubae vocarent.
Testis cruentos in mare vortices
Volvens Britanum Scaldis ad oppidum
(235) Bergam, quod à limbo, institaque
Nomen habet, Thetis ipsa testis.
[Berghen op Zoom]
Tunc Herculi cum saevus Iber tibi,
Heu, mole plusquam Gerionacea
Tribusque praefectis timenda
(240) Classe ferox, catapulta Ibera
[I,i fol. A5v]
Orbem iocundi luminis abstulit:
Pessumque navim paene dedit tuam:
Quid hostis exultas, & ante
Tempus Iö canis, & Triumphe?
(245) Victoriam praecedit ovatio,
Haec vertet at mox in lachrymas tibi,
Et funera. heu quanto tibi unus
Constitit hic oculus Loïsi?
Pro quo coacti linquere lumina
(250) Plus mille Iberi: ne referam Ausonas,
Gallosve, Germanosve: magnis
Piscibus, alitibusque praeda
Iactantur algae more cadavera.
O suave nautis Mattiacis nimis
[Maetroos]
(255) Spectaculum Hispanos natantes
Cernere: non homines, sed vires.
Magna haec fatemur, magna quidem, ô bone,
Maiora si non illa forent tamen,
Ad patriae telluris oras
(260) Bella, gravi memoranda plectro
Pugnata Marte, atque auspiciis tu:
Qua Scaldis ingens, nomine item Scopi
Arx dicta, propugnaculumque
Mattiaco oppositum furori
(265) Lilloïano praesidet aggeri.
[Lillo]
Quae cuncta, quae tu spiritu, uti puto,
Dei, nec erro non sine aeris
Fulminibus, volucrique ferro
[I,i fol. A6r]
Difflare, & hostem praesidiariis
(270) Fisum latebris, & positu loci
Nido erutum suo in patentes
Luminis extrahere ausus oras.
Maiora si non illa etiam forent,
Bis octo (mersas adiice sex rates).
(275) Viris probè instructas, & armis
Hostibus eripuisse, cumque his
Tormenta centum bellica: denique
Vicarium ipsum classis, item Duces,
Et primipilos, quique summum
(280) Imperium in genus hoc habebat
Hamstedianae progenies domus,
Praetoria cum nave Thalassico
Vexisse captivos triumpho
Eximiae spolia ampla laudis.
(285) Gregarium nam quid genus attinet
Referre? pessum quos pariter simul,
Pronosque per caput, pedesque
In freta precipites dedisti.
Sed vince terra, iam pelagus tuum est:
(290) Nec te periclum terreat, aut labor.
Magni laboris magna merces,
Estque sibi pretium ipsa virtus.
Virtus negata lubricum iter via
Tentans, nec unctas ex facili petens
(295) Palmas: anhelanti sed ore
Usque ferens per acuta plantam.
[I,i fol. A6v]
Sed ô, sed aures iam crepitus ferit
Tonantis aeris: Martia iam sonant
Tormenta, iam fragor tuborum
(300) Sulphuris, & salis, atque nitri.
Iam glandeae ictus vi segetis polus
Remugit. heu quantum, heu spatij est tamen
Haec inter, & nos? heu quot Hydrae
Semina conficienda restant?
(305) Ducenda per tot millia passuum
Fluenta, quantum Flaminius Lacus,
[Papenmeer.]
Flaevusque, Lugdunia, distant
[De vliet.]
Moenia Rotterodamo ab urbe.
Ducenda: quid tum? adde etiam in solum
(310) Acclive, quanto Loedae ager, & plaga
Rheni, Scylandae,*Delphicaeque
[Rijnlant. Scyelant Delphlant]
Altior est regionis ora.
Omitto palos auxiliaribus
Obstacula undis dicere, & obiices,
(315) Sudesque defixas sub alto,
Hesperii indicium timoris.
Inserta fundo culmina nec libet
Referre, & aequos moenibus aggeres,
Molesque, praesens unde nobis
(320) Exitium peperisset hostis,
Parcente fessis*ni Batavis Deo,
Via una tandem inventa foret tibi
Loïse, quà importare fruges,
Quaque cibi genus omne posses
[I,i fol. A7r]
(325) Lugdunum in urbem. namque Colonia,
Dulci à propinquo cui titulus Lacu est,
[Soetermeer.]
Nostris inaccessa, irritoque
Impete sollicitata pridem
Seguardianam flectere iter Viam
[De Segwertse wech.]
(330) Versus monebat: scilicet ipso aqua
Cursu vocante huc, Caecieque
Flaminibus toties cupitis.
Praesente quorum subsidio, & Dei
Iuvante victus numine, non modo
(335) Hostis Sutermaeram coactus
[Soetermeer.]
Linquere, verum etiam recessus
Benthusiae, usque ad Nordaicum sinum,
[Benthusen — De Noord a.*]
Et Porta nomen Pascua quêis dedit,
[De weypoort.]
Rectaque quae Suteroaldae
(340) Usque sacras Via ducit aedes.
[De kercwech van Soeterwoude.]
Nequicquam Ibero praesidio minax
Vastatur agger, quicquid & obiicum
Inter Lacum, Benthusiamque est:
Fit via vi, patefitque velis.
(345) At qui misellis haec bona civibus
Redux in urbem nuncius adferat
Est nemo. ità omnes ex eodem
Fonte simul Stygii soporis
Oblivionis pocula quae vocant
(350) Traxisse visi. fòrs sapiunt sua
Sententia, ut qui ferre rursus
Esuriem, obsidiumque nolint.
[I,i fol. A7v]
Quos esurisse hei plus nimio est semel,
Semelque passos obsidium satis.
(355) At non columbae sic Diones,
Quae cupidis sine fine solae
Mansere fidae rebus in ultimis,
Loïse, iussi dum memores tui
Nexas pedi ferunt tabellas.
(360) Quid vigil obsidio, quid arces,
Aut valla prosunt, per spatia invii
Eunte coeli nuncio? idem Harlemî
Fecere Bruti exemplo, ab acri
Cum Mutinae urbs premeretur hoste.
(365) Sed rursus aures iam tonitru quatit
Aeris, micantque incendia, non sine
Caligine, obductumque coelum in
Fumum abit, & piceos vapores.
At non vapores sic picei nocent
(370) Incendiorum, fumeà non ita
Caligo, quàm silvae comantes,
Quàm nemora, umbriferique saltus.
Desiderato iam nimium diu
Spectaculo nos qui prohibent frui,
(375) Notare quòminus queamus
Nordaicae bona signa pugnae.
Umbrae invidentes, & nemorum comae,
Silvaeque spissae, quid iuvat oppidi, ô,
Dulcissimo privare fructu
(380) Lumina, nec sinere uti ocellis?
[I,i fol. A8r]
At quantum amabo, quantum erat, ut semel
Nostro arbitratu nos pateremini
Spectare per rimam hanc, vel illam
Auraicam modò posse classem?
(385) Hoc gaudio nos tam diu, & his bonis
Carere? certum est, Pancraticam ocius
Turrim petam, ascendamque. cunctis
Altior est locus ille sylvis.
Videre pristes hinc procul, & rates
(390) Pictas licebit, signaque singulis
Affixa: nec videre tantum,
Verum etiam numerare totam, atque
Obire classem. fallimur? an qui amant,
Gaudent sibi ipsi fingere somnia?
(395) At nil puto hîc imaginosum est,
Sed vigilans video ecce amicas,
Videre certè vel videor notas,
Praetoriique insignia carbasi:
Deque aere tormentorum in auras
(400) Surgere fumificos vapores.
Macti este fortes, quos veneror, viri.
Macti Batavi, & Mattiaci Duces.
Macte Imperator, macte ductor
Nassoviae Boïsote classis.
(405) Non usitato pergite tramite
Irrumpere arces, ire per ardua,
Depellere obsessis propinquum
Civibus exitium, famemque.
[I,i fol. A8v]
Tu vero, votis quem sibi tam diu
(410) Suspirat omnis Belgica vindicem,
Prae caeterisque Lugodunum,
O patriae Pater, atque custos
Averte genti perniciem tuae.
Nec est, sibi Dux quod metuat tuus
(415) Ab hoste, te vivo Aurasine:
Quod metuat tua Laeda, non est.
Coelo supinas te siquidem manus
Ferente, non se cernis, ut aequoris
Attollat aestus, & capessant
(420) Morigeri tua iussa venti?
Sed quid boni nam Cypridis attulit
Emensus altum nuncius aethera?
Agnosco speratas tabellas,
Iamque manum toties cupitam.
(425) Tua haec Loïse est, qua trepidis opem
Addicis almam tempore in ultimo.
O literae optatae, ô iocundae
Mî meminisse diem voluptas:
Vocanda votis ô quoties meis
(430) Nox illa, dextra cum pariter simul,
Laevaque, qua Stompuicum adusque
[Stompwijkerwech]
Ducit iter solitos agrestes
Sacraviensi calle Coloniam
[De kercwech van Soeterwoude.]
Versùm occupato, fulmineo impetu
(435) Adortus Hispanum, in timorem
Inque fugam subito dedisti:
[I,i fol. B1r]
Verum in timorem, veram etiam in fugam:
Suscepta quae frustrà, aut temere sunt
Plaerisque, quos ferrum, vel unda
(440) Abstulit in Barathrum, crucemque.
Testes triremes, quas decies quater
Classi coactus addere Celtiber
Nostrae: Suteroälda testis.
Ipse licet videas, ut aptis,
(445) Et expeditis sarcinulis nothi
Migrant coloni, iure duëllico
Et Mauritano possidentes
Mancipio nihil, omnia usu.
Nec templa prosunt his sua, nec foci,
(450) Asyla, & arae: sed fugiunt focis,
Templisque desertis, & aris:
Nullaque spes nocuis Asyli est.
Manipulares nam quid agant, metu
Quassis Tribunis? iamque receptui
(455) Lupo canente ipso, palamque
Colligere accelerante vasa.
Qui caeco anhelans limite, iter tamen
Emensus udum est, sed glaber, ac madens,
Imò impedimentis relictis
(460) Cum vidulis, corioque tecta
Capsa, tabella quêis inerant Ducum,
Et codicilli. quaeris ubi cohors?
Pars caesa, pars tellure in uda
Mersa natat, reliqui fugati.
[I,i fol. B1v]
(465) Facta & tubi ipsis murifragi unius
Iactura, praeter quos nemorum abdita
Dedere. pars adhuc enim unà
Cum dominis latet heu profundo
Depressa. quanto tu sapientius
(470) Baldaee? qui, post principia ut fores
Iam caveras tibi ante, Pyrrhi
More loco catus Imperator.
En ordine apto quot fluitant mari
Patente vela? hinc Foemineum occupant
(475) Pontem: inde Maerburgum, Lacumque
[De Vrouwen brug] [Meerburch.]
Flaminium, reserantque claustra.
[Papenmeer.]
At restat unus nunc etiam scrupus
Lamberte molis septa tuae, loci
[Lammen]
Munita natura, virûmque
(480) Praesidio, validisque gerris.
Hic pungit altè cor stimulus mihi.
Quid hoc novi? ipsi sponte sua fugae
Dant terga, perculsique corda
Insolito trepidant pavore.
(485) Gaudete cives, ipsaque sydera
Transscendat index laetitiae sonus:
Grataque voce, Iö Triumphe
Bis, ter Iö, quater & Triumphe,
Iöque Paean dicite, Iö, Iö
(490) Triumphe, Paean. en cupidae imminet
Loïsus Urbi, ligneoque
Vectus equo per aquosa Tempe,
[I,i fol. B2r]
Capessit ad nos versus ovans gradum
Speratus hospes. sed remoramini
(495) Iö Triumphe, Iöque Paean
Dicere, & ingeminare Paean.
Nec voce vobis Stentorea hîc opus:
Iö Triumphe expromere opus modo.
Iö Triumphe, iö placebit
(500) Vox decies repetita Paean.
Sed iam Camillus noster abest prope.
Eamus omnis obvia civitas.
Eamus, laudes Loïso
Unanimi cumulemus ore.
(505) Nunc plectra Musae pellere, nunc lyram,
Eburna tempus plectra, lyram auream:
Nunc viva, olorinaque voce
Exanimes animare versus.
Deoque summo dicere gratias,
(510) Referre quando nostrae opis est minus.
Mutavit ille Laedam in urbem,
Et Batavos sua dura corda,
Mutante Laeda urbe, & Batavis sua.
Hollanda parcagens fuerat manu,
(515) Levique castiganda flagro.
Heu meritò ob malefacta dextra
Parcente castigavit eam Deus:
Amica at idem pectora denuò
In poenitentem nunc resumpsit?
(520) Lenis ut est, facilisque flecti,
[I,ii fol. B2v]
Auremque promptus supplicibus suis
Praebere. mutant astra poli vices,
Mutantur & poli vicissim
Sydera, res variante fato.
(525) Iberus ultrò Cattigenas prius
Audax iniquo Marte petiverat:
Nunc ultrò at aequo Marte contra,
Mutua uti faciant, Iberos
Qui se petebant, Cattigenae petent.
(530) Iter reclusum est, claustra patent: licet
Impune Gaudam, & ire Delphos
Calle novo, per Ibera castra.
Manu ire factum per pelagus licet,
Iustasque paenas Laeda reposcere
(535) Prò civibus, quos fortè ferrum,
Vel tibi glans inimica ademit.
Camille noster flos Boïsoticae
Loise gentis, sume superbiam
Virtute partam, Iö Triumphe
(540) Bis, ter Iö, atque iterum Triumphe.
Tibi ‘ne Magnus dicere se parem,
Tibi ‘ne Magni filius audeat?
At casus amborum, exitusque
Hoc prohibent: quid enim? hic, & ille,
(545) Dîis quod parem se gesserit, occidit:
Ipse, imparem te quod geris, imperas.
Iö Triumphe, Iö Triumphe
Saepius, atque iterum Triumphe.
[I,i fol. B3r]
Camille noster, en tibi fuscinae
(550) Ius Terriquassor, en chlamydem tibi
Udo nigrantem, coeruloque,
Murice, qui vada, belluisque
Pontum scatentem, barbara qui freta,
Lateque campos undivagos regit,
(555) Transcribit: ô cui prompto Achylles
Impete, consilioque cedat
Triseclus heros. iam Tenera, & Lisa,
Scaldisque, iam sub iura Sabis fluet,
Magni illius magni Aurasini
(560) Iura, tuo Boïsote ductu.
Gulielme Princeps optime Principum,
Idemque victor, ante obitus meos
Lux illa ut illucescat orbi,
Qua videam spolijs onusto
(565) Curru Aurasino, sub clypeis suis
Sedere vinctos Hesperiae Duces
Ipsam & novam Inquisitionem
Ire tuis famulam triumphis.
Hinc coleatum Pontificem trahi:
(570) Vergamque, & Albae parte alia Ducem
Heu Regulorum Egmondi, & Hornae
Manibus inferias referri.
Coepto sed usus est modò, caetera
Res ipsa, & aequus expediet Deus.
(575) Ipse incipe, atque assuesce porrò
Vincere: iam tibi cuncta fausta
[I,ii fol. B3v]
Verax sacerdos Aönidum cano:
Seu forte Iberum, seu Tyberim petas,
Deo auspicante perge: neu te
(580) Otia dum patriae procuras,
Cavesque Belgis sollicitus tuis,
Nostris iniquum seditionibus
Velocior subducat aura.
Hîc meritos potius triumphos
(585) Petas: Pater, dici hîc, Patriae: hîc ames
Audire Princeps: neu Requesentium
Istum, rogo, impunitum abire
E manibus patiare victor.

(fol. B3v — Ode I, II)

ODE LUGDUNENSIS II.

In gratiam Lugduni Batavorum, virtute Dei
Auxiliaris secunda eaque gravissima ob-
sidione liberatae, ac tandem ex Orci,
hoc est Hispanorum fauci-
bus ereptae, ac restitutae.

O Nec Batavi degener ingenî,
Nec hausta*belli fluctibus: haud mihi
Sedes paterna, sed paternum
Proximè agrum sita Lugodunum:
(5) Seu culta mavis Laeda vocarier,
Utroque foelix nomine civitas.
Sed nec vetustatis mihi ergò
Cara minus: socia, atque amica
[I,ii fol. B4r]
Quondam Latini nominis, & caput
(10) Germaniarum: credere si licet
Fastis, nec Antoniniana
Falsa pinax: faciuntque nobis
Britannicae arcis relliquiae fidem,
Vicusque Catthorum: hîc ubi tertium
[Catwijc]
(15) Rheni ostium, tunc usque pleno
In mare se exonerantis alvêo.
Quid, non videre hîc mille nomismata
Quasi tabellas naufragii licet?
Hîc imbrices notare scriptos,
(20) Hîc lapides monumenta Caii est?
Sed nec Severi his nomen abest locis,
Aut Pertinacis: nota etiam tua
Moneta Flavi hîc. at mage illa
Est operae pretium referre,
(25) Paene umbilicum quod medii oppidi
Insedit umbris pomiferis nemus,
Situm & loco, acclivi undequaque
In tumulo, editiore Pyrgum.
[De Burcht]
Quem circinato moenium ut ambitu,
(30) Sic arcuatis fornicibus novum
Putatur Engistus Britanno
Orbe redux posuisse victor.
Et prisca multa hîc. denique quem latent
Antiquitatus rudera, quà vetus
(35) Romaeoburgum Albiniana ad
[Romenburch.]
Castra, quasi digito, expeditum
[Alphen.]
[I,ii fol. B4v]
Ducit viatorem. Horrea nec loquar,
Rheni per actam disposita horrea
Romana: cum pax alma Belgas,
(40) Alta quies Batavos haberet,
Non castra, uti nunc. heu ubi tempora,
Cum liberi, immunesque onerum omnium,
Obnoxii & nullis tributis
Cattigenae: neque publicani
(45) Quisquam timeret lucripetas manus;
Sed belli in usum sepositi viros
Tantum ministrarent, & arma
Imperio, dominaeque Romae?
O seculum illud si redeat modò,
(50) Originem omnis quo videam mali,
Istos agasones Iberos,
Coprophorosque, amethystinatam
Hanc dico Lernam, illò unde malum huc pedem
Tulere, Gades usque, vel ultimas
(55) Efferri in oras: non Linus me
Carminibus, neque vincat Orpheî
Testudo, quamvis huic genitrix, pater
Illi adsit, Orphêo Calliope, at Lino
Apollo. nunc contracta serpit
(60) Vix inopi mihi vena rivo.
Non te meis, non Laeda ideò tamen
Indictam abire, ô, versiculis sinam:
Totque oppidanorum labores
Dente teri male putris aevi.
[I,ii fol. B5r]
(65) Tu me, Vibaldi cum fugerem manum,
Piraticam ob vim linquere patrii
Haeredii coactus arva,
Et Boreae, mea regna, vicum.
[Noortwiick]
Vicini avitum littoris hospitem,
(70) Altum, atque fotum ceu gremio tuo
Civem recepisti, novique
Hospitii cumulasti honore.
Exin secundum vota biennium
Curis soluto viximus otio,
(75) Et pace florentes, bonisque
Rebus, amicitiaque Vorstî.
Donec refulgens sol melior polo
Luxit cupitam Cattigenis facem,
Qua parta libertas, tuoque
(80) Hesperiae iuga servitutis
Excussa collo: iura Bataviae
Reducta, Ibero pressa diu pede.
Hîc qua fide, & fidelitate
Adfuerim tibi, civibusque
(85) Quàm fortem opellam praestiterim tuis,
Callere nemo te melius potest:
Ut quae ipsa non aurita dico,
Sed fueris oculata testis.
Cuius rei ergò me quoque, cum novum
(90) Urgeret hostis obsidium, auspicem
Nuper tibi elegisti, & uni
Ipsa tui populi ducatum
[I,ii fol. B5v]
Ultrò tot inter millia deferens,
Iussisti, ut essem praesidio bonis,
(95) Exemplo inexpertis, timori
Rerum avidis nimis, heu, novarum.
Et hîc fidelem scis operam tibi
Navasse, blandis conditionibus
Dissentientem, quas ferebant
(100) Huterius, Mathenesiusque.
Qui gratiae obtentu, heu, velut illice
Caesto, usitatis tendiculis sibi,
Fame fatigatos studebant
Illaqueare animos popelli:
(105) Semper quidem, illo at praecipuè die,
In re frequentes cum fuimus simul
Lanoïana, Impunitatem,
Et Veniam ingeminante clarè
Ipso Tribunatu, ac modò non fide
(110) Iubente. quidní? sic homines erant,
Exulcerata veritatis
In studium, fideique Poenae,
Insanienti gens sapientiae
Addicta, sacris Flaminicis egens.
[Misselijcke lust.]
(115) Cuius rei ergò & lingulacas
Omne genus puto, Caerulique
Saxi agmen in nos, quippe famelicum.
[De blauwe steen]
Anusque quantum est, & silicernia
Civere. sed nec obstetricum
(120) Defuit his labor, aut voluntas,
[I,ii fol. B6r]
Puerperi quae causam agerent gregis,
Partû negantes posse operam dari
Succi indigo. & clam saepe, nî mox
Deditio fieret, minari
(125) De nocte vectes, atque repagula
Portarum, & urbis claustra refringere,
Morasque valvarum, ante caesis
Excubiis, vigilique caetu.
Ad oppidum hosti quò pateat via
(130) Tranquilla, quod tentatum aliquoties
Abrupit à tergo maniplus,
Qui statione metu relicta
Cessere. quorum perfidiae obviam
Si me isse dicam, plus nimio mihi
(135) Sumam impudens, nec sim ferendus.
Ille Deus, Deus ille nostri
Laeda, ô, misertus restitit, ille te
Tutatus & nos praesidio est suo.
Ille Imperator noster, ille
(140) Excubitor fuit, atque custos.
Idem ille, qui coelum & mare temperans
Ventosque tollit, vel premit, ut libet,
Non carcere inclusos, ut olim
Aeoliae dominator aulae.
(145) Sed nec tridente, aut cuspide rem gerens,
Nutu procellas, atque hyemes regit:
Nutu profundum, & impotentes
Mulcet aquas, aperitque Syrtes.
[I,ii fol. B6v]
Qui nempe & aestus aequoreos tibi
(150) Auxit secundo flamine Caeciae,
Iniuria quo abacta Cauri
Aggeribus rediere ruptis
Undantum aquarum flumina, non sine
Maris tumultu. nec satis, Africus
(155) Sequutus: hunc iuvere nimbi
Assidui, pluviique rores.
Quid multa? tandem nos voluit Deus
Via beare hac. scilicet ut foret,
Rheni per agrum quae tua usque
[Riinlant]
(160) Moenia aquis daret aura cursum.
Qui, iam tibi paene & macie, & fame
Findente costas (ô nova temporum
Vicissitudo) non medimno,
Non modio, neque choenice, (ut mos)
(165) Sed horreo ipso triticeas opes
Admensus, halec, & muriatica
Refudit ad plenum benigno.
Luxuriae genus omne cornu.
Pomona fructus neu referam tuos,
(170) Pressique lactus munera caseos:
Tinas mero, essertasque Zytho,
Mellis item, butyrique rivos.
Illi ergo par te dicere gratias,
Decetque laudes: atque aditis Deum
(175) Vocis reclusis saxa & ipsa,
Ipsum etiam resonare Pyrgum
[De Burcht]
[I,ii fol. B7r]
Docere. qui nos tam prope perditos,
Post quadrimestris obsidii moras,
Oclo*saginante & paterno,
(180) Ceu Solimos miseratus olim:
Cum fulminis ritu, aligeri unius
Difflante Phoenicum agmina spiritu,
Centena millia, octiesque
Una decem dedit hora letho.
(185) Sic & Dei nunc non sine numine
Corda insolentum perculit hostium
Perterrefacta machinarum
Horrisono Boïsotus aere.
O quae voluptas, quae tibi gaudia
(190) Pessum ire spectanti, & fluvio impetu
Undantium arvorum per aequor
Naufragium facere, abripique
Malam in crucem Hispanum? Ut volupe, ut novum
Spectaculum tam suave oculis dari?
(195) Ut cuncta mirari peracta,
Quae fieri neque posse falsus
Iurarat hostis: quin citius, manu
Futurum, & astra ut, more Promaetheî
Prehenderemus, quàm imminenti
(200) Nos Deus eriperet periclo.
Manu prebendas astra poli licet
Baldaee, dignus Caucasea alite.
Pulsis tuis tecum, imminenti
Nos Deus eripuit periclo.
[I,ii fol. B7v]
(205) Sed ut facetum Laeda, ut amabile
Audire gratantum agmina civium
Famemque, & exactos labores?
Ut meminisse iuvat malorum?
Certè videbar luci iterum datus,
(210) Vix mî ipse credens carnifices manus
Exisse, & in tuto videre
Me patriae superesse civem.
Camille noster ô Boïsoticae
Lux gentis, unum quem Batavi Ordines
(215) Suae esse praefectum, simulque
Mattiacae voluere classi.
Partesque primas cui dedit oppidum
Fame levandi provida vindicis,
Cura Aurasini, coepta cuius
(220) Auspiciis, tibi res peracta est.
O Christianae militiae decus
Loïse: soli nam tibi post Deum,
Et Principem, acceptam, tuisque
Auxiliis ferimus salutem.
(225) Quod vivimus, quodque aethere vescimur,
Tuum Loïse est. tu bona, tu lares,
Nurusque, liberosque nostros,
Urbis & hanc faciem, Dei in nos
Amore summo, ac Principis optimi,
(230) Periculisque & consiliis tuis
Ferro, atque flamma, ac paene fati
Faucibus eripuisti, & enses
[I,ii fol. B8r]
Curvasti Iberos. accipe adoreas
Virtute partas, accipe Civicam:
(235) Non simplici ê lauro, sed auro
Mille simul meritus coronas.
Maiora porrò Nobilitas tibi.
Nostra, & Senatus, & populus parant,
Nummum aureum, aureumque torquem.
(240) Cui similem, puto, Gallo ademptum
Quondam Titus collo applicuit suo,
Insigne Torquati: unde etiam notam
Transmisit in seros nepotes,
Dignus eques meliore fato.
(245) E marcido urbis gramine nos damus
Obsidionalem intereà hanc tibi
Prò tempore, Imperator. at tu
Despicere hoc levidense quamvis
Caveto munus pauperis oppidi.
(250) Auro imparem & nos dum tibi cudimus
Nummum, & monile, nominum cum,
PRINCIPIS OB MERITUM, DUCISQUE,
Inscriptione hac, PRINCIPIS AURASI,
DUCIS LOISI, sed Boïsotica
(255) De gente: quorum iuncta saepe
Laetus ego referam, libensque
Trophaea vates. sic etiam additus
Mars à Camoenis saepe Iovi est suo.
Hic fulminum vi victor, ille
(260) Sanguinea metuendus hasta.
[I,ii fol. B8v]
Nunc Laeda vellens auriculam mihi
Appellat, oblitum & queritur sui.
Mi vive longum, vive dulcis
Hospita: vera etenim fatebor,
(265) Dulcis fuisti: vive diu precor,
Nec commeatus indiga, nec peni,
O cara Lugdunum: tibi nec
Proditio, noceantve fraudes
Domestici hostis. hoc patriae est opus,
(270) Et principi. hoc te velle etiam decet.
Sed vis, potesque. ave ergo magni
Omne memor Boïsoti in aevum.

(fol. B8v — Ode I, III)

ODE LUGDUNENSIS III.

Ad Eandem.

URbs Laeda, nostra non sine gloria
Semestris arctas obsidii moras
Bis passa Semimauro ab hoste:
Obsidioque eadem bis anno
(5) Soluta eodem. mentior? (haud puto)
An nomini fatale Loïsico est,
Bis Lugodunum, bis Batavos
Asserere Hesperiis ab armis?
Namque & Loïsi Nassovii antea
(10) Vi liberati, nunc Boïsoti ope.
Ut nominum, sic fata rerum:
Navibus hinc: equitatu, ab illo.
[I,iii fol. C1r]
Flos urbium, ô quae se tibi comparet,
Tantoque fastu sit rogo civitas,
(15) Suas ut ausit res tuorum
Fortiter aequiparare gestis?
Sancerra? at hosti se dedit haec tamen.
Cantatam Homero, qui volet, Ilium:
Collesve septem penicillo,
(20) Et liquido excipiat colore.
Hic Harlemî, alter Alcmarii situm
Ponat. mihi fit si docilis manus
Ebur, vel expolire caeras:
Aut tabulas animare fuco:
(25) Non Romuli arces, non ego Pergama:
Carthaginem non Imperii aemulam:
Aut, nostra si quis forte malit
Nomina, non graviter dolentes
Vinci Harlemaeos, nec Veteres Aquas,
[Oudewater.]
(30) Non Alcmarî urbem cedere nesciam:
At te, tuosque Laeda honores
Cum Tribubus, Regionibusque
Turrita Divûm templa, domos, fora,
Viasque, & hortos, flumina, & ambitus
(35) Murorum, & ambulationum
Munditiem: hinc inimica circum
Vexilla, gerras, moenia, & obiices
Munitionum, vallaque, & aggeres,
Arcesque propugnaculorum
(40) Exprimerem. sed bonos caducus
[I,iii fol. C1v]
Imago picta est: at celebraverit
Quodcunque dignis laudibus oppidum,
Urbemve vatis Musa, vivet,
Perque virûm volitabit ora:
(45) Dum terra sylvas, sydera dum polus
Convexa pascet: notaque posteris
Florebit, in Serumque Fastis,
Forsan & Antipodum legetur.
Virtus, favorque & lingua potentium
(50) Tantum Camaenarum, ac Genius potest.
O unicum fidelitatis,
Et fidei veniens in aevum
Exemplum avitae: non ego te meo.
Abire inornatam elogio sinam:
(55) Totque oppidanorum labores
Dente teri male putris aevi.
Certa & tenax mens propositi tua,
Peiusque letho perfidiam timens
Meretur Andini referri
(60) Alite, Maeoniique versus.
Pugnare in hostem ludus erat tibi,
Quem feceras sic arbitrii tui,
Coram ante oclos ut cogeretur
Ire boves, vitulosque pastum
(65) Spectare totos assiduus dies,
Et pabulatum mane pati gregem
In pascua educi: quid? extrà
Moenia, tam procul oppidoque.
[I,iii fol. C2r]
Frustrà iuvencis bella moves Iber:
(70) Frustra locas muto insidias gregi.
Abi, nisi plagas lucrari,
Vincula, perniciemque mavis.
At te boni omnis conditor, & dator
O Laeda dignis mactet ador eis,
(75) Invicta bello, aqúe hoste nunquam
Sueta manu vacua redire.
Qui non equum vi, non potuit dolo
Auferre contrà, vel vitulum tibi:
Non liberè errantem paratis
(80) Excipere insidiis iuvencam.
Vidi ipse, vidi, castra sub hostica
Praeda ipse praedo cum fieret tibi,
Parte in soporem collocata,
Fusa alia, reliquisque captis.
(85) Quos, mutuum ne non faceres tua
Ex parte, raptos ilicet in crucem
Ductoris Andreae, ac tuorum
Manibus inferias dedisti.
Ausa & latebris eruere (hanc tibi,
(90) Marane, tollet nulla dies notam)
Hostem nitri vi, fumeoque,
Alveolis ut apes, vapore.
Coacta in arctum quid faceret manus?
Pugnent ne? res fracta hoc vetat, & timor:
(95) At terga monstrarent, sibique
Effugio parerent salutem:
[I,iii fol. C2v]
Factum: sed haud impune: etenim huic malo
Occursum erat iam, dispositis prius
A fronte, qui contis, & hastis
(100) Rem gererent, acieque ferri.
Vidi ad solum & facto impete cum dares
Hostile vallum, non sine proximi
Terrore castelli: pericla
Dum faciunt aliena cautos.
(105) Tecum paratis civibus aut mori,
Aut vincere, unum scilicet hoc timens
Batava deduci Marano
Non merita ingenua urbs triumpho.

(fol. C2v Ode — II, I)

IANI DUZAE
NORDOVICIS
ODARUM LUGDU-
NENSIUM LIBER II.

ODE LUGDUNENSIS I.

AD LUDOVICUM BOI-
SOTUM BATAVICAE ZELAN-
dicaeque classis Praefectum, Lugduni
Batavorum urbis liberatorem.

DIgnum potenti pectore quis melos
Deducere istis pro meritis tuis
Potis Loïse est? quisve verbis,
Aut Claria valet arte tantum,
[II,i fol. C3r]
(5) Victoriis tot fingere qui pares
Queat Triumphos? totque tuas bene
Aequare res gestas canendo
Composito Boïsote versu?
Nemo hercle, nemo, nemo erit, ut puto
(10) Mortali amictus corpore. namque si,
Virtus ut ipsa, dignitasque
Nota rei petit, eloquendum est,
Deus, Deus certè ille, Deus fuit,
Loïse mentem qui tibi masculam,
(15) Mares & inspiravit ausus,
Per vetitos dare vela aquaï
Ductus, manu & facta ire per aequora,
Caesis, redactisque hostibus in fugam.
I nunc, Athonque à continenti
(20) Mî obiicito, pariterque quina
Revulsa Atho cum monte suo oppida:
Cum Barbari irrupere novum mare,
Medaeque cum robur iuventae
Per medium rate navit Istmum,
(25) Ignave Xerxes. magnum opus, ut tibi
Videris, ausus: sed cui, dic, bono,
Aut quos in usus? fructu inanis
Nempe, supervacuique plausus,
Bono nec ulli qui fuit usui.
(30) At iste foelix iste tuus labor
Loïse, non Laedam, nec unam
Hespèrio modo civitatem
[II,i fol. C3v]
Levasse censeri obsidio potest:
Sed Publicam & Rem, sed patriae solum,
(35) Bataviamque, quantacunque est,
Indomito asseruisse ab hoste.
Dux Scipioni Poenus, utrique item
Vult anteponi Rex Macedo: at tibi
Quis comparari ausit Loïse?
(40) Hannibalem nisi forte dicas:
Per nullius trita ante solo iuga
Dum raptat agmen, arma, viros, equos,
Trans montium anfractus nec aequis
Tramitibus docet ire barros:
(45) Servare notam dum nivibus vetans
Alpes fidem, ferro hinc scopulos secat,
Facta hinc putre excoquens aceto
Sulphureo cavat igne saxa.
Per Herculis vestigia iter novo
(50) Princeps sequutus limite, quà truces
Vestae focis inferre, & urbi
Posset Afros, Capitolioque.
Mortale tunc passa ipsa fuit iugum
Natura, Poenis & legionibus
(55) Insessa Pennini, Alpiumque,
Ardua, pennipotentibusque
Volucrium vix pervia seculis,
Vidit nivosis compedibus iuga:
Subalcae & humanis lacertis
(60) Frena pati didicere rupes.
[II,i fol. C4r]
Verum ille quorsum pertinuit labor,
Quive exitus? ô gloria, vincitur
Nempe idem, abitque victus, inde
Exilium exilio usque mutans,
(65) Ad Prusiam se contulit, atque ibi
Magnusque, mirandusque sedet cliens
Praetoria ad Bithyna, saevo
Dum libeat iugulare Regi.
Cannensis hinc mox sanguinis annulus
[Cornelius Tacitus.]
(70) Sequutus ultor. at puto Claudium
Auctoritas Cornelii hîc mî
Obiiciet, popularitatis
[<[Claudius Civilis Batavorum Imperator.]
Ergo, Batavis regibus editum,
Qui dextro & orbus ipse oculo fuit,
(75) Oris dêhonestamento eodem
Hannibali similis, tibique.
Civilis hic est, ille itidem obviam
Heu Romulae ausus ire Tyrannidi:
Vindexque libertatis idem
(80) Unanimi celebratus ore
Et Gallica, & Germana per oppida,
Per & Batavos, dum Batavi forent,
Non Baethyco, ut nuper sub Alba
Expositi, quasi praeda, venum.
(85) Sed tunc minuti ceu capite, ac velut
Captiva bello mancipia, ad stuprum
Passim trahebantur, dabatque
Nomina militiae iuventus.
[II,i fol. C4v]
Delectû habendo namque aberat prope
(90) Vitelliano cum imperio dies
Indicta, natura suapte
Illa quidem gravis, ac molesta,
At reddita usu tunc gravior tamen:
Culpa inquam eorum, qui magis in dies
(95) Magisque rem malam aggravabant
Sordibus, indomitoque luxu.
Quando vel annorum invalidos situ,
Morbove, quos dimittere mox queant
Mercede, quaerunt: contrà ephaebos
(100) (Atque (tuo Tacite utar ore)
Plaerisque procera est pueritia.)
Aevo, atque forma conspicuos, suae
Libidini inservire cogunt.
Materia hinc odii, fovente
(105) Gliscentis ignis femina Claudio
Promptissimos qui plebis, & optimus
Vi quisque, maximusque visus,
Publici eplî spetie, inque Sacrum
Nemus vocatos, incaluisse ubi
[Schakerbosch.]
(110) Nocte, lubentes ac hilaros videt,
A laude, gloriaque gentis
Capto adeo auspicio, hinc pudoris,
Hinc vilitatem sanguinis, ac graves
Iniurias, & caetera servitî
(115) Mala, inde Legatorum avarum
Imperium comitumque fastus
[II,i fol. C5r]
Exponit. hinc se Centurionibus
Porrò, & Tribunis sic quasi per manus*
Tradi: cruore quos deinceps,
(120) Et spoliis simul ac replerint,
Mutari, & exquiri usque novos sinus,
Non una praedandique vocabula.
Instare delectum Vitellî
Quo socer a genero, a viro uxor,
(125) A fratre frater, à que parentibus
Velut supremo funere liberûm
Stirps dividatur: rem nec unquam
Deteriore loco Latinam
Fuisse, nunquam perditioribus
(130) Usam administris: iamque aliud nihil
Quam praedam in hybernis, senesque,
Nomen item legionum inane.
Tuïstones consanguineos sibi,
Idemque voto supplice Gallias
(135) Efflagitare: sed nec ipsi
Deêsse equitum, peditumque robur.
At vos Latinum nomen, & Italas
Timere vires parcite: Caesaris
Augusta Maiestas nec ulla
(140) Vos moveat. quid enim? duorum est,
Unius olim quod Domini fuit.
Quare nec ipsis Romulidis quidem
Bellum istud ingratum fore, alter -
Utrius ob studium, putandum est:
[II,i fol. C5v]
(145) Cuius gravem fati ambigui aleam
Vespasiano, qui volet, imputet.
Victoriae nec summa victo,
Nec ratio solet ulla reddi:
Haec ille gratis non sine plausibus
(150) Effatus, omnes in nova Flavii,
Germanica execratione,
Verba adigit, patrioque ritu.
Nec longum, eadem lingua, & origine
Caninefates, ac Frisios duce
(155) Brunone (Transrhenana gens est)
[Bruno Caninefatium Dux]
Auxilia, & socios habebant.
Direpta castra hinc, prima acie in fugam
Datae & cohortes: bisque duodecim
Triremium mox capta classis,
(160) Armaque item, quibus indigebant.
Pulsumque Romanum auspice Claudio
Tandem Batava nomen ab insula,
Promiscueque caesi ab ipsis
Hostibus, & sociis Latini.
(165) His adde fusis mox Legionibus
Turmas equestres auxiliarium,
Quas egredi raptim coactas
Ex Ubiis Trevirisque in hostem
Flacci Ordeonî iusserat audiens
(170) Dicto Lupercus, nam neque praelium
[Mummius Lupercus Legatus.]
Bonnense, ubi Belgis repletae
Corporibus, Latiisque fossae:
[II,i fol. C6r]
Herennianae nec referam fugam
[Herennius Gallus Legionis. I. Legatus.]
Stratae cohortis, plenaque carbasa
(175) Abrepta frumento: nec actas
Ex Menapis, Morinisque praedas:
Non quassa trans amnem ultima Galliae
Mosam, imminutas aut Treviris opes,
Caesasque vico in Marcoduro
(180) A Batavis Ubias cohortes:
Sed nec mihi intrà valla sua ordines
Strati Asciburgî, signaque cum suis
Abducta captivis, & arma,
Carmen erunt. quid enim necesse hoc?
(185) Victae cohortes, captaque Gelduba,
Novesio mox non procul oppido
Pugnata equestri Marte pugna
Alterius memorentur ore.
Me Castra, nomen queis Veterum, iuvat
(190) Mummî duabus cum Legionibus
Disiecta non levi ruina,
Ausoniis fidibus referre.
Cum sarcinis quae, parteque praesidî
Turbaque calonum, atque pecunia
(195) Gallisque, Germanisque praedae
Supposito dedit igne Ductor.
O ille quantis stragibus editis
In hoste vindex? sed dubio diu
Sub Marte, & amissa suorum
(200) Parte bona, haud sine clade victor.
[II,i fol. C6v]
Tentata huic nam plus vice simplici,
Nec furtim, uti nunc: sed violentia,
Virtute sed vera. proinde
Hesperii, fideique Poenae
(205) Vertumni agant ritu omnia, nec putent
Referre quicquam, Marténe rem gerant,
An arte, dum vincant, oventque:
At Batavi, Frisiique in hostem
Stabant, loco gens quaeque suo, foret
(210) Discreta virtus quò manifestior,
Hinc inde telorum pluentes
Grandine: quae male posteaquam
Vibrata pinnis irrita moenium
Vident, & ipsis plaeraque turribus
(215) Haerere, clamore, impetuque
Unanimi insiliere vallo,
Frustra: suis nam viribus obruti
Plaerique scalis appositis cadunt,
Testudine hi facta suorum
(220) Scandere cum gladiis parantes
Suisque telis praecipites dati,
Armisque quassis non sine maximo
Fragore, vi pilorum ab hoste
Desuper, & sudium obteruntur,
(225) Nec territi tot casibus, & male
Sumptis, nec ulla fruge laboribus,
Audace destitere coepto
Cattigenae: sed eò mage ire
[II,i fol. C7r]
Ardentium hastarum ignibus obviam,
(230) Excussa fundis nec balearibus
Timere, balistisve saxa: hinc
Arîetibus, pluteisque adactis
Cum vineis & cratibus: at nova
Inde arte structis materiis modum
(235) In pontis, eductaque turre
Cum duplici tabulato in auras.
Mole hosticorum quae tamen asserum
Valentium plus, & trabium impeta
Perfracta, non parvam dedere
(240) Cattigenis sociisque cladem.
Sed haec minor, prae quam Vocula his dedit:
[Dillius Vocala duo & Viscesima Legionis Legatus.]
Cum forte lapsu stratus equi, suis
Immane Dux quantum pavoris
Indidit, atque animi Latinis.
(245) Utrique falso creditus indice
Perisse parti. mox uti paruit:
Redintegratis cum suorum
Viribus, atque animis resumptis,
Cingenda rursus ad Vetera altero,
[Vetera Castra. Numisius Rufus & Herennius Gallus Legati.
Classicus domi nobilis, Treviorum alae praefectus.]
(250) Novoque vindex obsidio redît:
Flacci Ordeonî caede primum,
Mox etiam Voculae peracta,
Cum Rufo enim pro tempore Herennium
Vincire visum Classice sat tibi,
(255) Partes Batavorum iuvare
Dum caperis, pariterque tecum,
[II,i fol. C7v]
In Galliarum verba adigunt suos
O Rhene ripis praepositus tuis
Tutorque, & eiusdem Sabinus
[Iulius Tutor & Iulius Sabinus.]
(260) Nominis, hic Trevir, ille Lingon
Uterque Gallus. quorum opera quoque
Civilis usus dum Vetera obsidet:
Septa hinc fame, inde pressa ferro,
Non sine Diis animosus heros,
(265) Vasta illa Castrorum & spatia, & minas
Molesque prompto diruit impetu:
Hinc Classico in partem iuvante
Cum Treviris, equitumque turba
Tungrorum. & illinc Lingonibus suis
(270) Freto Sabino: non sine Iulio
Tutore. qui omnes quam fidelem
Praestiterint sociis opellam,
Rhenana Testis gens Ubii mihi,
Et nomen Agrippina cui dedit
[Colonia Agrippinensis]
(275) Augusta, Tencteris, sitisque
Trans fluvium auctu, opulentiaque
Invisa, tunc post liminio in fidem
Germaniarum, corpus ut in suum,
Revorsa: & oppressi occupata
(280) Urbe Maguntiaco Tribuni,
Praefecto abacto, dum dare Galliae
Nomen recusant: cunctaque Claudio
Secunda: * Velledaeque missus
[VelledaVirgo fatidica nationis Bructerae.]
Muneri honorifico Lupercus.
[Mummius Lupercus]
[II,i fol. C8r]
(285) Voti ergo (de Civile loquor) reus
Tandem, patrata caede tot hostium,
Russumque, propexumque crinem
Barbarico posuisse ritu
Fertur, peremptis & Legionibus
(290) Paenas paratas, & sua vincula
[Iulius Paulus frater Civilis.]
Ultus satisfecisse fratris
Manibus, à Capitone falso
[Fonteius Capito.]
Rebellionis crimine, per gravem
Iniuriam oppressi, & vice reddita
(295) Cruore Romano Batavi
Funeris invidiam piasse.
Celanda victis nec Sunicis mihi
Batava virtus, iunctaque partibus
Urbs Vindonissae, Tertiaque
(300) Cum Decima Legione capta
Iurisque Galli facta Novaesium:
Cûi, nec mora, & se mox Legio altera
Miscens relictis signa castris
Transtulit, anteeunte Sancto.
[Claudius Sanctus.]
(305) Eheu quot horum, cum Legionibus,
Quot denique alarum, atque cohortium
Hyberna subversa, aut crematis
In cineres abiere tectis?
At Claudius iam, non Ubiis modo
(310) Fractis, sed & Rheni urbe Colonia
Iussa Imperî eiurare nomen,
Ulterius penetrare Rhenum,
[II,i fol. C8v]
Mosaeque porrò victor ad oppida
Ire, inque partes pertrahere institit
(315) Tumultuaria coactum
Raptim opera Labeonis agmen.
[Claudius Labeo.]
Dedentibus se Centurionibus
Unaque Tungrorum omnia, nec satis,
In foedus accepti, fidemque
(320) Baethasii quoque, Nerviique:
Virtute ductrice, at cui Fors comes:
Pavore tactis finitimis, sua
Vel sponte mutatis. ita ille
In socias sibi, deditasque,
(325) Caeca annuisset si Dea, Gallias
Germaniasque, intentus, & optimis
Et maximis regni utriusque
Imperiis simul imminebat.
At obstitit non dignus avo nepos,
(330) Bellum inchoatum qui temere pari
Formidine, & cura peractum
Deservit subitò Sabinus.
[Iulius Sabinus, quem falso Divum Iulium inter proavos
numerasse memorat Tacitus.]
Sabinus hosti Sequanico suos
Committere ausus non bene Lingonas,
(335) Insignibusque cum Latino
Foedere depositis, superbo
Audire Caesar nomine. scilicet
In peius ex illo heu ruere omnia
Sublata rursus, atque prono
(340) Limite in exitium referri,
[II,i fol. D1r]
Par esse nam tot quis Legionibus,
Ultra cohortes auxiliarias,
Quis posset. hinc stetere Remi
Foedera respicere icta, fasque,
(345) Civem monentes, ad Treviros quoque
Datis tabellis nomine patriae
Communis: Octava inde Victrix
Cum decima Legione & ipsa
Victrice Sexta, hinc Una Vitellii
(350) Cognomine, Vicesima, at è recens
Nuperque conscriptis Secunda,
Ad Veterum properare labem
Rite eluendam credita: pars iugis
Traducta Graii, per gelidi hae nives
(355) Pennini, at illa Coctianis
Alpibus. hinc Decima à Britannis
Accita Quarta, hinc Tertia, cui tamen
Prima ex Iberis est Legio addita.
Ergo tot adversariorum
(360) Praesidiis Legionibusque
Par esse Galli, par Treviri agminis
Dux possit? & quis? Classicus arbitror:
Longas at oscitationes
Ille trahens, in utramque dormit
(365) Securus aurem. credo situ otii
Segnis, velut parto Imperio fruens.
At Tullius: verba ah sine ille
[Tullius Valentinus Trevir.]
Instruat, inque foro diserta
[II,i fol. D1v]
E tuto in hostem bella gerat loco,
(370) Linguaeque forti pugnet acumine,
Virgas & ingratum recensens
Servitium, dominosque fasces,
Tributaque immortalia, & obiici
Quaecunque magnis Imperiis solent.
(375) Suae hisque civitatis aures
Obstruat, interea manus dum
Batava vicinae avia Galliae
Lustrant, & omnes excutiunt sinus,
Hostile nec ferunt inulto
(380) Transfugium Labeoni abire.
[Claudius Labeo.]
Sed nec sat ipse in tempore Iulius
[Iulius Tutor]
Germaniae ripam exteriorem ope
Firmare matura, atque iussis
Praesidiis properavit Alpes.
(385) Quò nempe factum, ut praeter opes eas
Quas ante dixi, Rhaetica per iuga
Irruperint & foederatae
Auspice Sextilio cohortes.
[Sextilius Foelix. xxi. Legio.]
Accessit his, quam rettuli item prius
(390) Vitelliano nomine nobilem.
Unaque Singularium ala:
Factaque pervia Vindonissae urbs
Brigantico, huic qui dux praeerat gregi,
[Iulius Briganticus Batavus.]
Sorore Claudî natus, uti fere
(395) Acerrimae cognationum
Esse inimicitia fuerunt,
[II,i fol. D2r]
Invisus, atque infestus avunculo.
Metu subactis sed Legionibus,
Aut spe ante corruptis ab hoste,
(400) Sub Duce que Trevirûm merebant.
Quarum insequutae mox etiam fidem,
Auctore pridem non ita Claudio
In verba Galliarum adactae
Foederis Ausonii cohortes.
(405) Bonnensibus ne cum Legionibus
Novesianos, aut Triboces loquar,
Accessione auctos recenti
Vangionum, Caracatiumque.
At Tutor haud iam tutus, ut anteà,
(410) Ab hoste, vitata urbe Magontio
Se Bingium pulsus recepit,
Municipum comitante turmae,
Amnis rescisso ponte prius Navae,
Locoque fidens. & bene, nì statim
(415) Cohortium incursu, dolisque
Rem duce Sextilio gerentum,
Vado reperto proditus, in vagam &
Versus Latina fraude foret fugam.
Qua clade perculsi universa
(420) Nobilitas, Trevirumque plebes
Armis omissis per patrios agros
Palata longo tempore: Principum
Quibusdam in urbes, iura nondum
Quae Latrii exuerant, regressis.
[II,i fol. D2v]
(425) Haec Tullio absente acta, sed alite
[Tullius Valentinus.]
Inauspicata: qui simul adfuit
Furens, suos excire ad arma,
Arma viri, rapite arma cives.
Victis honestum & pro patria mori:
(430) Victoribus vero, (vi faveant Dii)
Parata libertas, decusque
Ingenui pretium laboris.
His ille, caesis Rufo, & Herennio
Prius, minor quò spes veniae foret,
[Herennius Gallus & Numisius Rufus.]
(435) Legato utroque, in arma rursum,
Quicquid erat Trevirum, retraxit.
At Claudius Tutorem ubi Bingii
Pulsum arce, contra hosti ex animi omnia
Sententia evenisse fama
(440) Comperit, & Treviros necatos:
Cum Classico omnes omnibus undique
Locis suorum cogere copias,
Viresque dispersas in unum
Municipum, auxiliariumque.
(445) Simulque crebros mittere nuncios,
Summae periclum ne faciat rei
Ducem Valentinum monentes.
Cum valida Trevirum caterva
Rigoduli dum praesidet, hinc loco
(450) Septo Mosellae flumine, montibus
Inde, atque fossarum, aggerumque
Obiicibus, lapidumque mole.
[II,i fol. D3r]
Cuius rei non causa Briganticus,
[Iulius Briganticus. Sextilius Foelix.]
Foelixve, quamvis hi quoque causa erant
(455) Huius: sed adventus Petilî,
[Petilius Cerealis Romani exercitus Imperator.]
Pugnae avidi nimium Petilî.
Res ipsa testis. nam tibi quid miser
Iuvere Tulli flumina? quid iuga,
Rupesve, quid fossae, Cyclopum
(460) Vel manibus fabricata moles?
Nempe ire pessum per caput, & pedes
Vidisti ab illis immeritos mori
Cives, & è saxi arce saltus
Heu facere horribiles deorsum.
(465) Vidisti ab alto municipes tuos
Modo ruinae praecipites datos:
Vidisse nec sat: ipse oportet
Ipse etiam moriare Tulli.
Linquenda tellus, & patriae forum,
(470) Ipso fuit quae te tibi carior,
Cum luce libertasque, pro qua
Posse mori toties rogasti.
Linquenda carae coniugis oscula,
Paruique nati, & turba clientium,
(475) Linquendi amici, proximique.
Parva loquor: rosea ista cervix
Futura paulò post capitis minor
Danda heu securi, tergaque fascibus
Praebenda, & ad palum liganda,
(480) Ah quoties moriture Tulli.
[II,i fol. D3v]
Mittere Romam nempe, sed ut reus,
Mittere, non hoc pollicitus tuis,
Unaque tecum Belgicana
Nobilitas, Treviraeque gentis
(485) Captiva pubes. & puto abest prope
Lux illa, missura exitio, & neci
Constricta tunc primum pudendis
Corpora nobilium catenis.
Hoc mortis hoc solatioli tamen
(490) Tecum sub umbras, propatria auferes
Caesus, quod unà & ipse iisti
Cum patria pereunte pessum.
Illud levamen nec levius tibi,
(Quae firmitudo pectoris est tui)
(495) Quod non & ipse una cadente.
Cum patria cecidisti inultus.
Nam vivit, & rem nunc etiam optimè
Gerens Batavus Dux aciem struit,
Te vindicaturus, tuosque
(500) Lingone cum Duce, Classicoque.
Vides ne ponat Romulus ut suos
Dux ipse fastus, nec solitam suis
Fossam, atque munimenta castris
Obiiciat, trepidique valli
(505) Molem propinquam nubibus arduis?
Quae cuncta, quae non Cattigenas tamen
Deterruere, Claudiumque:
Quò minus haec eadem corona
[II,i fol. D4r]
Invadere ausi, tam subito impetu,
(510) Ut è cubili Ductor, & in thoro
Iacens (nec in castris enim ipsi
Acta ea nox fuerat) suosque
Vinci, atque pugnari audierit simul,
Qui nunciabant increpitans metum,
(515) Ipsi ante oclos usque universa
Dum patuit manifesta clades.
Perrupta castra hinc, cum Legionibus
Cohortibusque: infessus & extima
Coloniae annectens, Mosellae
(520) Pons medius, Celeresque fusi.
[Celeres, & Fleximines, & Trossuli antiquitate dicti, quos
nunc Equites dicimus. Vide Plin. Lib. 33 Cap. 2. Classicus.]
Petilius porrò hos retrahens manu,
Prece hos, at illos exstimulans minis,
Simul duorum implebat unus
Militis officium ducisque.
(525) Utrumque contra dux itidem Trevir,
Tutorque praestans, non sine Claudio,
Stabant tripartiti, locisque
Quisque suis feriebat hostem.
Pro laude verò tum Batavos erat
(530) Videre, pro praedaque Tuïstonas
Certare, libertate Gallos,
Hos Treviro Duce, & hos Batavo.
Et cuncta iam pro Cattigenis erant,
Firmans Vitellî dum Legio pedem,
(535) Patentiore conglobata
Sustinuit spatio ruentes.
[II,i fol. D4v]
Mutata sors hinc, partaque Claudio
Victoria erepta è manibus fuit,
Corrupta Germanorum avaris
(540) Ingeniis, onerare praeda
Quisque hoste omisso dum properat manus,
Successus ipsis & sibi obest suus.
Viditque victores eosdem
Una dies, eademque victos.
(545) Quid multa? castrorum excidium quoque
Mox insequutum: famaque nuncia
Germanae ab iniecto crematae
Igne, dolis Ubiis, cohortis.
Foeliciori cuncta sed alite haec
(550) Resarciit mox damna Caninefas:
Captaque depressaque parte
Ausoniae meliore classis.
Qui nempe & idem sponte sua excitam,
Ut pro Latinis bella capesseret,
(555) E Nerviis turbam coegit
Cattigenum dare terga praedae.
Nec Classicus non tam bene Claudio
Periculorum cum Duce particeps,
Meretur in partem venire
(560) Laudis, & in numerum referri hunc.
Facto secundo praelio ad oppidum
Novesianum, quando Petilii
Iussu ante eo praemissum equestre
Stravit humi Cerealis agmen.
[II,i fol. D5r]
(565) Sed me Batavi & Claudius increpant,
Auremque vellunt solliciti mihi,
Ad Castra ne pugnata bella,
Ne tacitus, Vetera illa Castra
Obliviosa dissimulem cheli.
(570) Quod accidat ne, cauto equidem est opus.
Sed nil pericli est, dum canenti
Mî Tacitus superabit auctor,
Nomenque Claudî nobile, qui novis
Ad Castra, dixi quae modo, copiis
(575) Tutus loco consedit, utque
Admonitu bene gestae ibidem
Rei, & secundae sortis imagine,
Mentem, atque vires adiiceret suis.
Testem ergo virtutis locum ipsum
(580) Rite, loci Geniumque laudans,
Hîc se super vestigia gloriae,
Hîc cum Batavis stare Tuïstonas
Aiebat, & fastus Latinos
Cum Ducibus, Legionum & ossa
(585) Forti prementes Mummiadum pede,
Quocunque & hostis lumina tenderet,
Dira omnia obversari eidem
Ante oculos. alia inde parte
Manu haud silentem, & voce aciem struens,
(590) Vi duplicata nempe cohortium, ac
Alarum, & accessu recenti
Tergeminae Legionis auctus
[II,i fol. D5v]
Petilii ardor parti aderat suae.
Neuter morator, neuter item Ducum
(595) Pavens: sed arcebant paludes,
Et spatia ingenio suopte
Camporum, & ipsa sponte madentium,
Obliqua & in Rhenum addita Claudio à
Civile moles, cuius amnis
(600) Oppositu revolutus, aruis
Latè propinquis diluviem daret.
Haec caeca iniquis forma loci vadis
Contraria, armorum gravato
Ponderibus, pavidoque nandi
(605) Romano, equestres ut videt obrui
Turmas, & altis ire paludibus
Secum arma pessum. nec pedestri
Ut fieri olim acie suëvit,
Huic cominus res cum Batavis erat:
(610) Vagos sed undas inter, & integros
Laesis, rudes nandi peritis
Cernere erat fluitare mistos:
Totove, si quid fors stabile insciis
Loci obtulit se, corpore nitier
(615) Eò usque. persultante notis
Hoste vadis, latera atque terga
Dum fronte omissa militis Ausonî
Venire circum gestit, & integros
Laesis, rudes nandi peritis
(620) Mutuum in exitium implicare.
[II,i fol. D6r]
Hinc ergo ferro, hinc cernere aquis erat
Remi nepotes magnanimos premi.
Tuïstonas contrà & Batavos
Fluminibus, levitas, suëtos
(625) Tollebat armorum, ipseque corporum
Procerus auctus his erat usui,
Gnaros sub undis adde colles,
Quodque loci vada nota habebant.
Quid dum, Loïse ô, pandimus haec tibi,
(630) Ecquid videris, non homines, uti
Dictum est, sed utres rursum Iberos
Cernere coprophoros natantes?
Illos natantes coprophoros, quibus
Accepta fert tot funera Belgium.
(635) Certè ipse rursum, certè eosdem
Mî videor, volupe & Loïse est
fol. D6r vs. 636 Loïse er staat: videre
De Lugoduni cernere moenibus,
Non fastu, ut olim, sed tumidos aquis:
Fugamque perdentes marino
(640) Implicitam Boïsote nexu.
Revorti at illuc, unde abii modò,
Ipsa instituti me ratio monet,
Hinc nempe ad hostem pene victum,
Parte alia Batavos ovantes.
(645) Redintegratum postridie tamen
Utrinque maiore impete praelium,
Saxisque, glandibusque, & omni
Missilium genere expedito.
[II,i fol. D6v]
Hostem lacessunt dum Batavi suum,
(650) Telisque & hastis cominus eminus,
Latoque ferro rem gerentes
Ilia confodiunt natantum.
Nec illa parvo mox fuit usui
Rheno addita amni quam memoravimus
(655) Molem ante, Bructerorum ut ausus
Hanc cuneus superare nando.
Turbata ibi res, pelli acies quoque
Cohortium visa auxiliarium,
Ruente in ipsas hoste vastis
(660) Corporibus, frameisque longis.
Sed prosperum ut nil est homini diu,
Praesertim habenti cum grege perfido,
Et perfuga rem: quorum iniqua
Mox quoque proditione factum est,
(665) Voti ut potentes qui fuerant modo,
Discesserint victi, & petere alite
Cursu coacti amnem, sibique
Consulere & fuga, & arte nandi.
Nec fracta Claudî tot tamen his malis
(670) Batava virtus, quò minus obviam
Hosti iret, è Cauchisque lectum
Auxiliis repararet agmen.
Quin Drusianam diruit insuper
Molem, inque vicinam agmine Galliam
(675) Prono, labefactis ruentem
Obiicibus fluvium refudit.
[II,i fol. D7r]
Sic continentis sic spetiem insulam, &
Germaniam inter fecerat alveus
Tenûis, velut porrò amne abacto.
(680) Ecquid huic simile hoc, quod ausi
Fuere nostri temporis Ordines
Loïse nuper? par facinus quidem,
Sed exitu magis cupito:
Adde etiam meliore causa
(685) Mosae revulsos, atque Salae aggeres,
Quàm Claudii quam fractam ope diximus
Molem. sed ad Civilem, eodem
Unde abii, melius redire est.
Accepta cui post tot mala, tot vices,
(690) Cladesque, tantum vult Tacitus tamen
Belli superfuisse credi,
Praesidia ut modicis Petilî
Vicis quadripartita cohortium,
Alasque equestres cum Legionibus
(695) Invaserit, Bis Quinta Arenaci -
Altera item Batavo urbe duri,
Vadam, atque Grinnes castra cohortium,
Ut dixi, & alarum, omni ita copiis
Ex parte divisis, ut ipse,
(700) Eius item genitus sorore
Verax, suam quisque & traherent manum
Hinc Tutor, hinc dux Lingo: nec omnia
Fiducia haec patrandi, at ausis
Multa suis aliqua benignam
[II,i fol. D7v]
(705) In parte Fortunam affore: denique
Cautum parum posse artibus his Ducem
Intercipi spe, nunciisque
Pluribus huc volitantem & illuc.
At queis Arenacum obtigerat, bis &
(710) Quinta futurum cum Legione erat
Negotium, oppugnationem
Difficilem hanc nimium, simulque
Periculosae plenum opus aleae
Rati, in vagantes longius impetum
(715) Fecere, lignatum, forasque
Caedere materias profectos:
Quinque interemptis Centurionibus,
Castrisque Praefecto. ecquid enim attinet
Manipulares dicere? atque
(720) Intereà Batavo ire durum
Germanus obsessum, & valida manu
Pontem inchoatum irrumpere nitier:
Certamen anceps dum tenebrae,
Noxque superveniens diremit
(725) Obscura. plus discriminis ad Vadam
Grinnesque: Grinnes Classicus, at Vadam
Civilis expugnare adorti:
Nec poterant sine clade sisti.
Haec nempe mortis causa Brigantico,
[Iulius Briganticus Batavus sorore Civilis genitus.]
(730) Praefectus alae dum Latio meret,
Et optimo cuique interempto
E sociis. sed ubi Petilî
[II,i fol. D8r]
Caterva cum delecta equitum manu
Subvenit, exin versa Bataviae
(735) Fortuna, Germanique in amnem
Praecipites violenter acti.
Ipse agnitus dux, dum fugientium
Retentat audax terga, relicto equo
Telis petitus transnatavit
(740) Sospes: idem effugium Batavis.
Nunc ô puellae, nunc Aganippides,
Petilianas pangite nuptias,
Et Claudiam cum Claudio unà
[Claudia Sacrata, mulier Ubia.]
A Duce Romuleo subactam.
(745) Bonnam profectus namque Novesio,
Castra ut videret, quae Legionibus
Ibidem in hybernis futuris
Artifices opera erigebant:
Domum secundo flumine navibus
(750) Sparso Imperator coeperat agmine
Pedem referre, incuriosis
Excubiis, vigilumque turba
Data in soporem. sensit id hostium
Insomnis ardor: nec mora, rem dolo
(755) Tractare consultum putantes,
Insidias posuere, herili
Iussis, Sacratae & parcere somnulo
Custodibus: nox atraque nubibus
Electa, prono & amne rapti
(760) Nullo ineunt prohibente vallum.
[II,i fol. D8v]
Furtim refectis pugna tamen prior
Tentoriorum funibus, artéque
Adiuta: dum pessum suismet
It coriis coopertus hostis.
(765) Turbare classem pars alia Italam,
Et vincla tractis indere puppibus:
Utque ad premendum hostem fidelî
Arte silentî, ita caede coepta,
Repente, quò plus incuterent metus,
(770) Clamoribus rauci omnia dissonis
Miscere. dum ferro exciti, atque
Vulneribus vigilare iussi
Pars arma quaerunt, pars vaga per vias,
Tortisque circum brachia vestibus,
(775) Nec militari, ut ante, culti
More ruunt, gladiisque strictis.
At semisomnis, & prope corpore
Intectus omni dux bonus, hostium
Errore servatus, sibimet
(780) Effugio peperit salutem.
Insignem aplustri qui Tyrio ratem
Praetoriam, illic, par ut erat, rati
Esse Imperatorem, Latinis
Raptum ierant spoliis onustam.
(785) At ille noctis hoc alibi egerat
Praesagus auspex, non sine compare,
Vias breves quae ipsi, & iocundos
Militiae faceret labores,
[II,i fol. E1r]
Mollesque somnos: Nympha Ubia haec erat,
[Claudia Sacrata.]
(790) Ob quam datum intermittere symbolum
Iust, suum veternum, herili
Flagitio Vigiles tegebant.
Quid multa? captis navibus hosticis
Multa revecti luce Tuistones,
(795) Praetoriam Ducis triremem
[Velleda Virgo fatidica apud Bructeros.]
Fatidicae Dominae superbum
Traxere donum flumine Luppia.
At laetiorem iam vice redditum
Gráta Ducem, navalem in armis
(800) Instituendi aciem prehendit
Cupido. complet ergo quod uspiam est
Biremium, quaeque ordine simplici
Consuetae agi, & vis lintrium ingens
Addita, ne referam citato
(805) Cursu Liburnos. hinc spatium aequoris
Captum instar, amnis Mosae ubi plenius
Reciprocantem affundit aestum
Oceano, socia unda Rheni.
Causa instruenda classis, ovatio:
(810) Et commeatus Gallia ut advehi
Suetos prius, terrore eo inter -
Et cipere, & prohibere posset.
Contra haec (penes sit Historicum fides)
Dux copiarum Romulidum, haud metu,
(815) Rei sed admiratione,
Remivagam instituisse classem
[II,i fol. E1v]
Fertur, parem illam non numero quidem
Sed remigum usu, mole sed ardua,
Docta gubernatorum & arte,
(820) Multo etiam Batava priorem.
Huius secundo flumine, at illius
Vento acta classis, praeter utrinque sed
Vecti ambo, tentato ante iactu
Missilium, dirimuntur hostes.
(825) Transisse Rhenum mox Tacitus refert
Civilem, at hostile ulterius nihil
Audum: Insulam dum vastat omnem,
Et Batavos Cerealis agros,
Villasque: tantum praedia Claudii
(830) Intacta fallaci arte Ducum sinens:
Agitque ab omni parte praedas.
Cum pluvio super imbre fusa
Vis Rheni, & Autumni, ut fieri solet
Flexu, paludosam, atque humilem insulam
(835) Uligo visa opplere, stagni
In faciem. neque commeatus,
Aut classis hosti iussa aderat sequi:
Locoque plano castra sita, aestuum
Vi differebantur propinqui
(840) Fluminis, & pluvialis undae.
Tunc opprimi hostem, tunc potuisse opes
Frangi Latinas Marte Tuïstonum,
Lucri sed à se amore flexos,
Claudius, & Batavi imputarunt,*
[II,i fol. E2r]
(845) Magna haec fatemur, dignaque aheneis
Scribi tabellis, sed nihil ad tua
Loïse. nempe victus ille
Nempe tamen: quid enim? & coactus
Aequis iniquis conditionibus
(850) Sancire pacis foedera Romuli
Cum gente, civium heu suorum
Perfidia, auxiliariumque
Germaniarum fraude, nec hostium
Virtute, Poenis sed ducis artibus
(855) Dolique. Christi at ipse contra
Auspicio, aligerumque ductu
Caesis redisti victor ab hostibus.
Hinc excipe, udi quos stadii aequore
Exercuit cursura: Olympi
(860) Prae quibus haud, Nemeaeve ludos
Spectare malles, excipe item novis
Absorpta Iberum corpora fluctibus
Voracis undae, classe nostra
Incolumi, sociisque salvis.
(865) Ergo secundo flamine agens ratem,
Gratis replesti victibus oppidum,
Mutare equinam, bubulumque
Pane iubens corium, & caninam,
Cattasque, suavem Cattigenis cibum,
(870) Zythoque lymphas, quod Pharium vocant,
Vel flore iucundo Lyaei.
O niveum, atque diem beatum,
[II,i fol. E2v]
Qui primus alma risit adorea,
Qua commeatus, & satias redît,
(875) Fame, siti, atque peste siccis
Esuriem, obsidiumque pellens.
Dixitque tandem, respicit ut suos
Tellure in ipsa naufragium pati,
Trux ille, fortunaque nuper
(880) Ebrius Hesperia Imperator
Baldaeus, ille heu nomine Regio
Impunitatis, & veniae modo
Fallacis ostentator, urbi
Exitium toties minatus.
(885) Invitus, urbs heu, moenibus à tuis,
Portisque cedo. (sic placitum salo)
Invitus. adiuro crucem istam,
Quam fero, ut Induperante dignum est.
Nec peiero. nam quid mihi nunc boni
(890) Sit inde? sed quis gurgitibus parem
Sese esse tantis, aestuique
Postulet? ô maria Amphitritae,
O terra, ô aether, ô Ducis irritas
Spes, ô Triumphi vana petitio.
(895) O moenia usurpata quondam
Luminibus: pedibusque nostris.
At nunc supremam dicere me iubet
Non hostium vis, non Boïsotici
Metus furoris, non cavi aeris
(900) Fulmina, Mattiacumque nomen:
[II,i fol. E3r]
Castris minans sed diluviem meis
Fatalis undae saeva necessitas,
Auctusque Caeciae, Africique
Vi, rapidae alluvionis aestus.
(905) Ave ergo Lugdunum ac pariter vale,
Praecepta inani spe toties mihi.
Valete nostri valla quondam
Nominis admonitura cives.
Hoc ille, longis non sine literis,
(910) Cubilis, usus quo fuerat, foco,
Et parîeti inscriptum reliquit
Gloriolae monumentum Iberae.
Diversa at istis pectore in intimo
Secum volutans, ore premens sonum,
(915) Lingua sub ipsa immurmurasse,
Haecque tacens agitare visus.
Heu frustra Ibero dente lacessere
Canes Molossos nitimur hinnuli:
Frustra Herculi extorquere clavam,
(920) Corrigere & digitum Miloni
Malum tenenti. viribus impares
Ire obviam non definimus tamen,
Sectari & ultrò, quos vel amplus
Posse modo effugere est Triumphus.
(925) Gens civicis quae seditionibus
Relicta Cattorum avia Gallicae
Confinibus mutavit orae:
Quà tumulis maris unda arenae
[II,i fol. E3v]
Pugnans, Batavis efficit insulam
(930) A fronte, tergum hinc, ac latera alluit
Vahalis, inde Mosa, tuque
Rhene pater, fluviorum ocelle:
Ut quae Britannis tunditur aestubus,
Crepido saxi cedere nescia,
(935) Per vulnera, & cades ab ipsis
Ducit opes animosa damnis.
Non terra lapsum vi recreans sua,
Valentiorem vidit in Herculem
Consurgere Antaeum: nec aequè
(940) Corpore atrox fuit Hydra secto.
Presses, resurget firmior, & pilae
Modo resultans ibit, & impete
Miro aucta virescet, doloso
Suppositae ut cineri favillae.
(945) Cursoribus iam non ego literas,
Cum laureatis fasciculis dabo
Ferre ad Cuningam, nec Triumphi
Sollicitus meritos honores
Poscam Imperator. occidit, occidit
(950) Fortuna Iberi nominis, occidit
Spes cuncta Lugduni soluto
Obsidio, Ducibusque nostris
Captis, necatis, diluvie obrutis.
Pudet fateri. quid moror amplius?
(955) Nil vis Batava, nil manus non
Efficient Boïsotianae:
[II,i fol. E4r]
Quas & secundo numine agens Deus
Virtute vera firmat, & auspice
Dat Aurasino ubique victis
(960) Hostibus incolumes referri.

(fol. E4r — Ode II, II)

De edities van 1575 en 1576 zijn wat de folia A-P betreft identiek. De Leidse oden zijn herdrukt in Clariss. V. Jani Dousae & Pauli Melissi Musae errantes. Frankfurt 1616.
Dousa 1586: Elegiarum lib. II. Epigrammatum liber
Dousa 1599: Annales
Dousa 1609: Poemata
Dousa 1617: Epistola Jacobae Bavariae.
Terug naar de homepage van de Heinsius-Collectie
Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands

IANI DUZAENORDIVICIS NO-VORUM POEMATUM SE-CUNDA LUGDUNENSISEDITIO, PLUS DIMIDIAparte, hoc est, novem librorumaccessione recens locu-pletata & aucta.QUORUM OMNIUM, IMOSINGULORUM INDICEMVERSA PAGINA EX-PLICABIT.

IMPRESSUM IN NOVA LUGDU-NI BATAVORUM ACADEMIA.ANNO M. D. LXXVI.

ELENCHUS PRIOR, SU-PERIORE ANNO EDI-TA CONTINENS.

ELENCHUS ALTER, EORUMQUAE AD PRIOREM EDITIO-nem recens hoc anno accessere.

IANUS DUZA DE SE ETEFFIGIE SUA, A PHILIP-PO GALLO AD VIVUMEXPRESSA.

IANI DUZAENORDOVICISODARUM LUGDU-NENSIUM LIBER I.ODE LUGDUNENSIS I.QUAE ET TRIUMPHA-LIS INSCRIBITUR.Soluta secunda Lugduni in Batavis obsidio-ne, coeso ac profligato hoste publico: ci-vibusque ope Dei Opt. Max. ser-vatis, liberatisque.

ODE LUGDUNENSIS II.In gratiam Lugduni Batavorum, virtute DeiAuxiliaris secunda eaque gravissima ob-sidione liberatae, ac tandem ex Orci,hoc est Hispanorum fauci-bus ereptae, ac restitutae.

ODE LUGDUNENSIS III. Ad Eandem.

IANI DUZAENORDOVICISODARUM LUGDU-NENSIUM LIBER II.ODE LUGDUNENSIS I.AD LUDOVICUM BOI-SOTUM BATAVICAE ZELAN-dicaeque classis Praefectum, LugduniBatavorum urbis liberatorem.

AD IOANNEM HAUTE-NUM REIPUBLICAE LUG-dunensi à Secretis.ODE LUGDUNENSIS II.

Tekstkritiek volgens de lijst van Errata:

Overige tekstkritiek: