Alle de werken van Willem Godschalck van Focquenbroch.
Herdruk deel een, Amsterdam 1723 [titeluitgave van 1709a], en deel twee,
Amsterdam 1709. Verzameld en uitgegeven door Abraham Bogaert.

Gebruikte exemplaren: KBH 3 A 4; UBA O 63-8806 [deel 1] en
OK 63-3776 [deel II]; UBL 1200 E 31.
Facsimile bijn Ursicula: deel 1
Deze uitgave bevat vijf toneelstukken: Min in ’t lazarus-huys, De verwarde jalouzy,
Timon van Lucianus, de klucht van de kwakzalver en de klucht van de weyery.
Digitaal uitgegeven door drs. A.J. van Es.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een
asterisk. Een lijst van gecorrigeerde plaatsen staat onderaan dit document.

Continue

[fol. *1r: Gegraveerde titelpagina]


W. VAN FOCQUENBROCH MED. DOCT.

FUMUS GLORIA MUNDI.

ALLE DE WERKEN VAN W: VAN FOCQUENBROCH.

’T AMSTELDAM
By de Wed: van Gysbert de Groot op de Nieuwendyk. 1723
I. Goeree Del.                                             I. Baptist Schulp.




[fol. *1v: blanco]
[fol. *2r]

ALLE DE

WERKEN

VAN

W.V. FOCQUENBROCH.

EERSTE DEEL.

Verzamelt en Uitgegeven

Door

ABRAHAM BÓGAERT.

De tweede Druk.

[Fleuron].

t’AMSTELDAM,
________________________

By de Erve van de Wed. Gysbert de Groot en Antoni
van Dam,
Boekverkoopers op de N. Dyk, 1723.



[fol. *2v: blanco]
[fol. *3r]

DEN HEERE

SIMON SCHYNVOET,

Beminnaar aller Kunsten en Wetenschappen.

MIshaage u niet, dat ik een Poëzy,
ô SCHYNVOET, die gy eer beveelde aan my,
                            U op kom dragen;
Een Poëzy, die eertyds door den druk
(5) Gerabraakt was, en tot ’s mans ongeluk
                            Ter neêr geslagen.
U is de zorg, die ik heb aangewend
Tot aanwas van ’s mans naam en lof, bekent,
                            Uit zucht en yver.
(10) Geen Poëzy had ooit dat zout of zoet,
Geen Dichter streelde ooit zo myn droef gemoed
                            Als deze Schryver.
Wie schaatert niet, als hy zyn toonen zet
Op ’t huwlyksfeest, en zingt de Bruid naer bed,
                            (15) Die, blyde en wakker,
Den Bruigom wacht, die haar met praatjes paait,*
En liever had, dat door hem wierd bezaait
                            Haar malschen akker,
Wie bloost niet, als hy zucht en vlied, en streeld,
(20) En van Klimeene, en haare schoonheid speelt,
                            Die elk doet branden?
Of als hy eens Eranemite nood;
Dan als hy weêr der Juffren lof vergroot,
                            En pryst haar handen?
(25) In scherzery, in geestig boert en jok
Wykt Frankryks roem Scarron voor dezen FOK,
                            En alle Geesten.
Wat zeg ik van Zonnet en Madrigaal?
Dees Dichter schoeit, volmaakt van trant en taal,
                            (30) Op alle leesten.
[fol. *3v]
Hoe geestig zingt hy Trojes ondergang!
Hoe kunstig maakt hy al de Goden bang
                            Voor ’t heir der Reuzen!
Die, om Jupyn te bonzen uit zyn troon,
(35) De zonneriem, en ’t hoog paleis der Goôn
                            Met bergen kneuzen.
Arkadie weêrgalmt op zyn geluit,
Als hy den lof van Vorst Augustus uit
                            Door geestig kweelen.
(40) Zyn tegenzang, de ziel en oor vermaakt,
Braveert Virgyl, wanneer zyn yver blaakt,
                            En alle keelen.
Hy heeft zo klaar gelyk de dag getoont,*
Dat nooit de min, haar standplaats kiest, of woont,
                            (45) Dan in de zotten.
Ovidius herleeft door zyn gedicht,
En Luciaan is aan ’s mans brein verplicht
                            Door ’t geestig spotten.
Dees Dichter mag by Hooft, by Westerbaan,
(50) By Brand, by Vos, by Kats en Dekker staan,
                            Ja zelfs by Vondel.
Zyn Poëzy, een gadelooze schat,
Is niet dan geest en kunsten, t’zaam gevat,
                            Als in een bondel.
(55) Gy, die volmaakt alle edle kunsten eert,
De Poezy als Delfis mond waardeert,
                            Ontfang dees dichten,
Als tekenen van myn genegentheid,
Op dat ik eens (dit heeft me alleen gevleid)
                            (60) U mocht verplichten.*

                                      A. BÓGAERT.



[fol. *4r]

DE UITGEVER

AAN DEN

LEZER.

ONder de Nederlandsche Dichteren, die zich door hunne Poëzye de sterflykheid onttoogen hebben, draagt de Geneesheer W. van Fokkenbroch geen geringen lof weg; kiezende, volgens zyn gemoedsaart, wars van alle stuersheid, eene boertige wyze van Dichten uit, welke de Franschen den naam van Burlesque geven. Hier toe wierd hy aangezet door ’t lezen der overaardige Spotvaarzen des Franschen Dichters Paul Scarron, echtgenoot van Mevrouwe de Maintenon, die thans zo berucht aan het Hof van Lodewyk den XIV is: en zyn hem die zeldzame aardigheden, overvloeyende van snaaksche en miltkittelende greepen, zo wel geslaagt, dat tot noch toe niemand van alle de genen, die hem gepoogt hebben na te volgen, niet tegenstaande zy tot walgens toe zich van zyne çieraden bedienden, hem heeft konnen in zyn zog nastevenen, maar zich dwazelyk ten toon gestelt hebben. Jammer is het echter, dat hy de gewoonelyke feilen der meeste Amsterdammer Dichteren onderhevig is; rymende heid op [fol. *4v] tyd, krygen op dreigen, neit* op vlyd, schreid op verblyd, eigen op zwygen; zonder dat ik reppe van eeuwigheid op trouwigheid, en wat van dien aardt meer is. Zyne Gedichten, voor dezen stuksgewyze gedrukt, en den Liefhebberen dier aardigheden mede gedeelt, zyn met zulke genegene handen ontfangen, dat ze vaak en* by zyn leven en na zyn dood ter Drukpersse vervaardigt zyn; overmids men, hoe schertzende zyne taale ook is, uit den t’zamenhang der zaken kan bemerken, dat hy met geen geringe kennisse van alles wat tot de rechtschape Poëzy vereischt word, is begaaft geweest, ontbeerende zyne belacchelyke vertellingen noch çieraden, noch zout en peper. Doch het dikwils herdrukken zyner Gezangen had, door de zorgeloosheid der Printeren, geen gering gedeelte van ’s Dichters luister gestoolen, en zyne vloeyende zachtheid in eene onaangenaame hartheid verandert, zonder van een onnoemelyk getal van feilen te gewagen. Zo groot was echter de zugt, die eenigen tot dezen Dichter hadden, dat de Weduwe van Gysbert de Groot in den jare sestienhondert en ses-en-tnegentig te raade wierd alle zyne Werken ter Drukpersse te leggen; met byvoeginge van alle het geene, dat tot noch [fol. *5r] toe ongedrukt, en voor ’t grootste gedeelte onder my berustende was, beloopende byna het vierde deel van ’t geheel. Teffens wierd my de zorge van ’t Werk opgedragen, met beede van het in een voegelyker rang te schikken, en ’t, zo veel ’t my mogelyk was, van feilen te zuiveren, en de valsche klank der eigene namen wat te gemoed te komen. Hoe ongaarne ik myne penne en arbeid tot een werk, dat het smaalen der Nyd onderhevig was, leende, bewoog my nochtans het gemeene noodlot der Dichteren, dat hem ook de dood, na een geruimen tyd foolens, verre van zyn Vaderland, onder een ziedende hemel deed smaaken, dien last t’aanvaarden; waar op ik alle ’s Mans ongedrukte Schriften by de Liefhebbers opgezamelt, en het in dien staat gebracht hebbe, als het thans den dag ziet. En heeft men na verloop van weinig jaren vernomen, met welke opene armen het onthangen wierd; overmids de genoemde Weduwe, haare Erve, het weder ter Drukpersse heeft moeten vervaardigen, om de gretigheid dier Beminnaars te voldoen; in welken Druk de misslagen, in den eersten door eene te groote haastigheid over ’t hoofd gezien, naukeurig verbetert zyn. Vaar wel.



[fol. *5v]

De Geest

VAN

FOCQUENBROCH,

Ziende zyne Werken op nieuws herdrukt,
Vermeerdert, en Verbetert.

    HOe! leef ik noch, of ben ik dood?
    Om hier recht antwoord op te geven,
    Zo dunkt my heb ik noch geen nood:
    Neen, FOK die leeft, en zal wel leven.
    (5) ’t Is waar, myn vleesch lag lang in ’t graf,
    Bedekt met een verheven koorsteen,
    Nu mooglyk slechts een weinig kaf,
    Zo zwart als ’t roet van eenig schoorsteen;
    Ook weet ik, dat myn Heer de dood
    (10) Al lang vermaak nam in myn knooken,
    En daaglyks meêr als dardhalf loot
    Uit bei myn schinkels zit te rooken;
    Dien hy zeer kunstig draayen liet,
    Als Turkse, of Persiaansche pypen,
    (15) Zo haast hy my in zyn gebied
    Verradelings had weg gaan slypen;
    Maar is het met myn lichaam uit?
    Is ’t vleesch verrot? en zyn myn beenen
    De dood geworden tot een buit?
    (20) Myn Geest is vlugger dan voorheenen.
    Myn Geest, waar mede ik aan het Y
    Zo menig vriend plag te vermaaken:
    Zo menig zoete Juffer bly
    Deed zingen, met verheugde kaaken.
    (25) Myn Geest, waar mede ik plag te zyn
    ’t Vermaak op gast-, en bruiloftsmalen,
    Met zang en dichten by ’t dozyn,
    Zonnet, Rondeel en Madrigalen.
[fol. *6r]
    Myn Geest geneigt tot vrolykheid,
    (30) En duizend aangename geuren,
    Dien ik Thaly had toegeweid,
    Zelfs lachend midden in myn treuren:
    Dien Geest, zeg ik, van meester FOK,
    En zal geen magre dood verslinden,
    (35) Noch sluiten in zyn duiser hok,
    Zo lang ’er Drukkers zyn te vinden;
    Zo lang ’er minnaars zullen zyn,
    Dor naer zyn geurige Gezangen,
    Meêr als een dronkaart naar de wyn,
    (40) Of smooker naer de pyp verlangen.
        Zie hier myn Geest weêr kars, en vars,
    Met veel bekoorelyker wezen.
    En grooter van de Groot zyn Pars,
    Als men dien immer zag voor dezen.
    (45) Hier hebje, by het geen ik zong,
    In ons Euroop, weleer myn woning,
    Ook ’t geen my rolde van de tong
    By d’Afrikaan, als Onderkoning.
        Foei! als my dat komt in het hooft,
    (50) Moet ik myn goudlust noch vervloeken,
    Waar door ik, als van brein berooft,
    Dat helsch Del Mina ging bezoeken,
    Ach! had ik my vernoegt aan ’t Y,
    Met zang, en vlytig pis bekyken,
    (55) Al was ’t maar met myn felpe py,
    Noch draafde ik licht langs straat en wyken,
    Noch wandelde ik door Amsterdam,
    En dampte by myn oude vrinden,
    By wien ik nimmer t’ onpas kwam,
    (60) En duizend geuren wist te vinden,
        Maar zacht! wat leg ik als een zot
    Hier over noch te lamenteeren?
    Helaas! dat was myn droevig lot,
    Hier valt niet aan te corrigeeren:
    (65) Des zwyg ik best van vleesch, en been,
    Daar zich de dood meê mag vermaken,
    Terwyl myn Geest, meêr als voorheen,
[fol. *6v]
    Zich overal zal gaan vermaken.
    Myn Geest, die nu geen schoon zalet
    (70) Van Juffers, voor hem zal zien sluiten,
    Geen dis, geen ledekant, geen bed,
    Daar ’t voor myn lichaam was, sta buiten.
    Myn Geest, van groot en klein geëert,
    Om zeker trant, vol snaakse kuuren,
    (75) Daar myn Thalie op kwinkeleert
    Heel anders dan zyn nagebuuren:
    Ik laat dat staan, of ’t beter is,
    Elk heeft zyn eigen smaak in ’t eeten,
    Maar even als het aan den dis,
    (80) Zo gaat het ook met ons Poëeten:
    Voor my, ’k beken geen Geest en kon,
    Myn Geest oit groter indruk geven,
    Als wel die aardige Scarron,
    Die snaak van Frankryk in zyn leven.
    (85) Zo dat myn Geest aan zynen Geest
    Geyvert heeft te mogen raken,
    Dien nemende als een Fransche leest,
    Om Duitse zangen op te maken.
        Of FOK nu naer Scarron gelykt?
    (90) Of nu zyn rymgeest wel zo aardig
    Dat geestig oogmerk heeft bereikt?
    Dunkt my en is geen vragens waardig;
    Doordien myn geest niet minder leeft
    In Holland, door zyn snakeryen,
    (95) Als ooit Scarrons geest heeft gezweeft
    In rym, door Frankryks heerschappyen.

                                      J.U.



[fol. *7r]

Op alle de Werken van

W.V. FOCQUENBROCH,

Op nieuws vergaderd, en in een netten rang gebragt

Door den Heere

ABRAHAM BOGAERT.

REed Eskulapius, ô Dichters, op uw tongen,
En is zyn naam en kunst de weereld door gezongen,
Toen hy Hippolitus, mishandeld en gesleurt
Langs Pelops oever, en van lit tot lit gescheurt,
(5) Weer kunstig hechte aan een, en eindlyk deed herleven,
Wat lof, wat eer, wat roem zult gy aan BÓGAERT geven,
Die FOK, zo dikmaals meê gerabraakt door den Druk,
(Helaas, der Dichteren onmybaar ongeluk!)
Door gadelooze vlyt en arbeid kon herstellen?
(10) Die BOGAERT, die vermoeid van Cesars op te tellen,
Hun dolle wreedheid, en hun kroonzucht gaa te slaan,
En zich te spieglen in hun op- en ondergaan,
By FOK zyn adem haald; wiens geurige Thalyen
Zyn geest verkwikken aan een disch vol potzeryen
(15) En fratzen: daar hy toeft, en, midlerwyl bedaard,
Zyn Keizerlyke lier gemaklyk steld en snaard.
Of stopt een bittre nyd voor ’t prysselyke uw ooren,
En poogt die vuile te verstrikken en te smooren,
Al wat niet heulen wil met uw onreedlykheid,
(20) Die brave Dichteren den waaren prys ontzeid?
    Welaan, vergalde, schoon ook vriend en vyand zwegen,
Die dus zyn yver toont, is om geen lof verlegen;
Doe wat gy wilt: ’k weet hy zo lang ten minsten leeft
Als FOK, dien hy hersteld, en weder ’t leven geeft.

                        LUD. SMIDS. M.D.



[
fol. *7v]

Op alle de Werken van

W.V. FOCQUENBROCH,

Op nieuws vergadert, en in netten rang gebracht

Door den Heere

ABRAHAM BOGAERT.

WIe is hy, die dus draaft met blyde toonen,
    En weiden gaat zo breet in ’t open veld?
’t Is een der oudste en grootste Apolloos zoonen,
    En wakkere en vermaarde* letterheld,
(5) Die eeuwig leven zal op alle tongen;
    Wiens naam en lof, reeds door de Faam verbreid,
Alle eeuwen door zal werden opgezongen,
    ’t Geen hem belooft een wisse onsterflykheid;
Een voesterling van al de Zanggodinnen,
    (10) Een Plautus in geleertheid, styl, en taal,
Een Nazo in volmaakt te leeren minnen.
    ’t Is FOCQUENBROCH, een twede Juvenaal,
Die zyn Thalie alhier op nieu laat hooren,
    En moedig streeft der Dichtren Prins op zy:
(15) De Mantuaan schynt in zyn dicht herbooren,
    Wanneer hy zingt de Toischen brand aan ’t Y.
Een geest, berucht door snaakse minneryen,
    Niet buiten ’t pad, noch het bestek der deugd,
Maar zo de weg baand van te leeren vryen,
    (20) Dat hy verstrekt een noodbaak voor de jeugd.
Hier leeft hy in een zwerm van Bruilofsgoodjes,
    En wyst de Bruyd, door een verliefde trant,
Verzeld nu met een jacht van Kupidoodjes,
    Den heirbaan naer het huwlyks ledikant.
(25) Gins blaakt zyn geest, van iever aangedreven,
    Als hy de God der minne in ’t Lazrushuis
Een gekkerol doet speelen naer het leven,
    Die ’t oor vervult met aangenaam geruis.
Elk een verbrei, tot zyn gedachtenisse,
    (30) Den naam en lof van dezen Batavier,
[fol. *8r]
Door tyd noch nyd noch eeuwen uit te wissen,
    Dewyl hy voerd Apolloos veldbanier,
O BÓGAERT, die Pernas zyt opgesteegen,
    En thans uw pen in paerlen doopt en gout,
(35) Die Vondel noch, en Hooft dreigt t’ overweegen
    En ons volmaakt den Roomschen staat ontfouwt,
Dank zy uw vlyd, door edle drift gesteven,
    Dat gy dit werk, hoewel ’t zich zelve pryst,
Een meerder glans en luister hebt gegeven,
    (40) Verrykt met noch veel schoonder goude lyst.

                                    T. ASSELYN.



Op alle de Werken van

W.V. FOCQUENBROCH.

ZO praalt de Dichtkunst noch door FOCQUENBROCH geschreven.
    Zyn geestig brein vertoont zyn Heldepoëzy,
    En schetst ons Reuzen, die een berg de maan voorby
Doen vliegen, dat Jupyn, en al de Goden beven.

(5) ’t Is hy die d’ondergang van Troje doet herleven,
    Die Grieken woede toont, en dolle razerny,
    En thans Virgilius, door snaakse boertery,
Op nieu het leven door zyn vaarzen heeft gegeven.

    Ja, ’t is die Dichter, die het droef gemoed verfrist,
    (10) En zelfs de schoonheid met zyn Poëzy vernist:
Zyn roem blinkt aan het Y, en by de zwarte Mooren.

    d’Onsterflykheid vlecht hem ter eere een lauwerkroon.
    Apollo acht hem en Minerva voor haar zoon,
Terwyl de faam zyn lof de Weereld door laat hooren.

                                A. V. HALMAAL.
                                        Ab: Zoon.



[
fol. *8v]

INHOUD

Der

GEDICHTEN,

In het Eerste Deel begreepen.

Pag.
TYPHON, of REUZENSTRYD.— — — 1
ENEAS van VIRGILIUS, I Boek.— — 62
ENEAS van VIRGILIUS, II Boek.— — 146
HARDERSZANGEN van VIRGILIUS.213
DE MIN in ’t LAZARUSHUIS.— — — 333
DE VERWARDE JALOUZY.— — — 435
TYMON van LUCIANUS.— — — — 461

Continue

[
fol. A1r, p. 1]

W.V. FOCQUENBROCHS

THALIA,

OF

GEURIGE ZANGGODIN.

EERSTE DEEL.
_________________

TYPHON,

Of de

REUZENSTRYD.

EERSTE GEZANG.

IK zing met Harp, noch Luit, noch Orgel,
Noch met een kunstig Maatgezang,
Maar met een half verroeste Gorgel,
Niet den Trojaanschen ondergang,
(5) Noch dappre daaden der Romeinen,
O neen! dat is my te gering:
Myn Muza wil zich niet verkleinen,
Met zingen van zo slechten ding.
Maar ’k zing den Oorelog der Reuzen,
(10) Die met een schrikkelyke macht,
Gelyk een Leger groene Geuzen,
De Goden vielen op haar Vacht;
Die meer als driemaal, al haar lappen
Al hadden fraai by een gepakt,
(15) Om Typhons Tant, en Klaauw t’ontsnappen,
Die haar aars had tot moes gehakt.
Ik zing van Typhon, welkers vingeren,
Zo opgeblaazen, en zo trots,
[fol. A1v, p. 2]
De Goôn na ’t Aersgat dorsten slingeren,
(20) Zo meenig vast geklonken Rots.
’t Geen Jupiter van angst deed piepen,
Gelyk een half verwurgt Conyn:
Terwyl Messieurs de Reuzen riepen,
De duivel haal nu God Jupyn:
(25) Die in het end moest gaan verhuizen,
Gevolligt van de rest der Goôn;
Die meê vertrokken met haar Luizen;
Het welk haar stond te lydig schoon.
Maar ’k zing ook hoe na lang te tergen,
(30) De Reus wierd voor zyn geld berecht,
Gemetselt onder drie vier Bergen,
Het welk hem stond noch ja zo slecht.
    ô Meester Hendrik die myn Zangen
Vaak hebt geleezen met vermaak;
(35) Wil deze met uw’ gunst ontfangen,
Nadien ik u daar Voogd van maak.
Gy die zo meenig schoon Historie
Doorzocht hebt, deur, en weder deur;
En die schier heel kend per memorie
(40) Van Floris, en van Blanche Fleur,
En van de Ridder met de Zwaanen,
Van Orsson en van Valentyn,
En tagtig diergelyke Haanen,
Daar tagtig Boeken vol van zyn;
(45) Kom, lees nu eens hoe Reus en Goden
Malkander zaaten in den baard:
En hoe zy vaak als duivels vlooden,
Voor minder dan een scheet vervaard.
Lees, hoe zy vaak met zachte passen
(50) De Zeên doorliepen, even eens
Gelyk als kleine reegenplassen,
Noch niet eens nat ter halver beens.
In ’t end, doorlees hun dappre daaden,
Die ’k (schoon ik ze niet heb gezien)
(55) U echter in dees weinig blaaden,
Ootmoedig aan durf komen biên.
[fol. A2r, p. 3]
Hoewel ik u goetsmoeds durf zweeren,
Dat ik beken, dat gy dit veers
Meer als genoegzaam zult vereeren,
(60) Veeg je’et op ’t Kakhuis aan je Neers.
    ô Muzen! die dees dappre Krygers
Zo vaak elkaar het spits zaagt biên,*
Wanneer gy bang voor deze Tygers,
Van uw Parnassus af moest vliên:
(65) En die voorzeker hun Batailjes
Ordentlyk hebt in schrift gesteld,
Zo je niet zyt een deel Canailjes,
Daar men wat sprookjes van verteld.
Komt, wilt myn harszenvat verlichten,
(70) Met een dicht Toverende Geest,
En maakt dat men in myn Gedichten,
De waarheid van d’Historie leest.
Want wyl d’Historie al zo waar is,
Als ’t waar is dat je Maagden bent,
(75) En dat Jupyn je rechte Vaar is,
Schoon licht je Moer ’t niet heeft bekent,
Zo wil ik die zoo waar beschryven,
Gelyk zy nimmer is geschied;
Des help my wat, zo niet, laat ’t blyven,
(80) Want ik begin gelyk gy ziet.
    ’t Was op een Woensdag achtermiddag,
Dat Typhon, met het dorstig rot,
Van zyn Gebroeders, eens hield zitdag,
In ’t een of ’t ander Hoerekot;
(85) Na men een Jonas van drie dagen,
En zo veel nachten, had gemaakt;
En dat de Waard begon te klagen.
Dat heel de Kroeg was vaats geraakt,
Zo zou men het gelag gaan maaken,
(90) ’t Geen zo door ’t huis geschreeven stond,
Dat men geen Balk noch Wand kon raaken,*
Die men niet wit beschilderd vond:
De Waard zwoer ook by ziel en leeven,
Dat hy een heele Krytberg had
[fol. A2v, p. 4]
(95) Alleen aan dat gelag verschreeven,
En zei, dat hy noch veel vergat.
En ’t end, hy eischte ’t geen verteerd was,
’t Geen op de man twee blanken kwam:
Want weet, dat ’t geld toen vry meer weerd was
(100) Als ’t nu wel doet hier t’Amsterdam.
De Reuzen lykwel aan ’t krakkeelen,
Want ’t docht in’t eerst hen vry te veel;
Doch eindlyk sloeg men voor te speelen,
Wie ’t lag zou gelden in’t geheel.
(105) Want een bedroefde man te maaken
Was zeer by die Messieurs gemeyn,
Daarom, om ’t werk ras af te maaken,
Zo zou het spel de Klosbaan zyn.
Dees Klosbaan was het gansche Arcadie,
(110) ’t Geen men, alzo ’t wat kleintjes was,
Straks ging ontblooten van Boschadie:
En toen was’t naauwlyks noch van pas.
De klooten daar men mee zou smakken,
(115) Dat waaren Bergen van dat Land;
Die rond gedraaid en styf gebakken,
Zy werpen zouden met den hand.
Want om daar Lepels toe te vinden,
Dat was onmooglyk; want het woud
(120) Dat had geen Eiken, Den, noch Linden:
Die daar toe groot g’noeg was van hout.
Doe men nu dacht dat alles klaar was,
En dat men schier aan ’t speelen ging;
Zo docht het Typhon (als het waar was)
(125) Dat men moest speelen door een Ring.
Wat raad dan om te practizeeren.
Een Ring die hier toe kost bestaan?
Elk Reus begon bykans te zweeren,
Dat ’t best was dat men ’t spel liet staan;
(130) Dus onder ’t raazen, en het warren,
Dat men schier niemant kon verstaan,
Zag Typhon by geval van varren,
Den Regenboog aan d’Hemel staan:
[fol. A3r, p. 5]
En, wyl die scheen op d’ Aard te steunen,
(135) Zich buigende op den Horizont,
Zo docht het Typhon en zyn Zeunen,
Dat men daar Rings genoeg aan vond,
Des zou men na dees Ring gaan gooyen,
Op dees conditie, na ’k vertrou,
(140) Dat die, die ’t slechste kwam te rooyen,
Het gansch gelag betalen zou.
Dewyl dit zo voor goed gekeurd was,
Zo maakt zich ieder op een kant;
Wyl Typhon die ’t juyst eerst zyn beurt was,
(145) Een kloot ging kiezen na zyn hand.
Hy neemt ’er eindelyk een van allen,
En, die hy de alderzwaarste vond;
(’k Wed had hy die eens laten vallen,
d’ Aard had gespleten tot de grond)
(150) Die dan dus hebbende in zyn vingeren,
Begint hy die straks zo gezwind,
Vyf, zesmaal, om zyn kop te slingeren,
Dat daar uit voortkwam zulken wind
Dat al de Scheepen, die daar zeylden,
(155) In die tydt, op den Hellespont,
Gezwind de diepte daar van peylden,
Want alles bruyden in de grond.
In ’t end, de Kloot, als had hy vleugels,
Raakt door de Lucht, tot aan de boog,
(160) Maar trefte juyst een van de beugels,
Waar doorze aan duizend stukken vloog,
Dit niet alleen; maar zonder weêrstand
Te voelen, sloeg hy in het end,
De Hemel, die hy daar wat teêr vand,
(165) Aan stukken, met het Firmament,
Waar van de splinters zich verspryden
Zo Oost, als West, tot in de Zaal
Der Goden, daar zy zich verblyden,
Noch zittende over ’t Middagmaal.
(170) Wat duivel of dit hier sal werden?
(Riep God Jupyn, schier buyten west)
[fol. A3v, p. 6]
Die myn Paleys dus smyt in flerden,
Die slaa de donder, en de Pest.
Vrouw Juno, die juyst voor haar snater
(175) Een splintertje kreeg in passant;
Die lolde als een Maartsche Kater,
Mits ’t haar ontnam haar beste tand.
God Mars die zwoer gelyk een Ketter,
Mits hem een Balk kwam op de kop,
(180) Die zyn Helmet heel sloeg te pletter;
Waar door hy kermde als een Sint Job.
Maar die Vulkaan eens had zien stampen,
Hy had gezeid de vend word gek:
Om dat een splinter onder ’t dampen,
(185) De pyp sloeg stukken in zyn bek.
Vrouw Venus zette ’et op een janken,
Of zy de Pokken had gevreest.
Haar Zeuntje stelde mee de banken,
Als of hy was een mensch geweest.
(190) God Bacchus vloekte als een duivel,
Om dat hem juist een paarstoops glas,
Gevult met zyn beminde zuivel,
In dit rumoer ontlopen was.
Al zyn vermoên was op Silenus,
(195) Die vast zo mak zat als een Lam:
Wyl hy op Bacchus, en op Venus,
De schuld lei van zyn podagram.
Van die de minste vrees deên merken,
Hield Pallas zich het alderbest;
(200) Hoewel haar Uyl aan bei zyn vlerken
Meê door een splinter was gekwest.
Mercurius, gezwind in ’t vliegen,
Die ’t gat, het geen’er was gemaakt,
Was weezen zien, begon te liegen
(205) Dat het geen kant noch wal en raakt.
Want hoor, dus sprak hy tot zyn Vader:
Na ik het werk heb onderzocht,
Zo vind ik het wel driemaal kwader,
Dan ik in ’t eerste had gedocht.
[fol. A4r, p. 7]
Voor eerst, leid Iris gins te karmen,
(210) En roept geduurig om de dood:
Om dat zy mist een van haar armen,
Gebrooken door de zelfde Kloot,
Die uw Paleys dus heeft geschonden;
En die een Reus die Typhon hiet,
(215) Die d’Opperhond is van die honden,
Dus heeft gesmaakt, gelyk je ziet.
Gins leit de gantsche Koorensolder
In stukken: ’t Kooren loopt’er heen,
En rolt als Turf holder de bolder
(220) Door ’t gat ter zaal uit naar beneên.
Een Balk, die barsten moet of buigen,
Kwam in de Kelder zo om leeg,
Die al je vaaten brak in duigen:
Weg was de Nectar met een veeg.
(225) In ’t end, ik zie ’t’er zo geleegen,
Dat, by gebrek van onderhoud,
Wy, eer het Jaar is hallef weegen,
Zyn t’zaam van dorst, en honger, kout.
En zo men ’t werk niet gaat vervormen
(230) Noch d’Opper Hemel repareert,
Zal ’t rot der Reuzen ons bestormen,
Wy zyn al t’zaam gefricasseert.
    Na dat Mercuur dus had gesprooken,
Schoon hy noch niet wou houden op.
(235) Wierd van Jupyn zyn reên gebrooken,
Die bleek van vrees wierd om zyn kop.
Hoe! riep hy, die verdoemde Reuzen,
Die ’k schier by duivels vergelyk,
Veel slimmer als de groene Geuzen,
(240) Die steuren my dan in myn Ryk?
En durven my met aarde klooten
Bestormen zelfs tot in myn zaal?
En die van kant aan stukken stooten?
Dat dat gespuys de duivel haal!
(245) Ik zweer haar by het hemd van Pallas,
(Dat was zyn ordinary vloek,
[fol. A4v, p. 8]
Hoewel dat voor een God wat mal was)
Dat ik als Amsterdamsche koek
Aan duizend stukken haar zal kappen:
(250) Daarom Zoon (zeid hy tot Mercuur)
Ga straks naar dat Canailje stappen,
En zeg dat ik u tot haar stuur:
Loop, vlieg, en doe die beesten weeten
Wie dat ik ben, en wie zy zyn,
(255) Of dat ik, zo zy dat vergeeten,
Zal toonen dat ik heet Jupyn.
Ga wil je bootschap zo beleggen,
Met alles ’t geen’er by behoord,
Dat op uw werk niet valt te zeggen,
(260) Of anders wachtje voor de koord.
Mercuur straks met een Saluade,
Kwam fluks te voorschyn uit een hoek;
En makende zulk een strykade,
Dat hem een haak vloog van de broek,
(265) De borst scheen zo beleeft te weezen,
Of hy zo straks kwam van Parys:
En zonder voor gevaar te vreezen,
Vervaardigde zich tot de reis.
Des nam hy zyn Zondaagsche lappen;
(270) Maar wyl hy juist geen schoenen had,
Dan dien hy eerst had laten lappen,
Was hy geweldig in de mat.
Want ziet op al zyn Ambassades
Was deze borst gewend altyd
(275) Te maaken bystere brevades,
En hield zich heel net in ’t habyt.
Doch eyndlik het wierdt tyd van trekken
Des nam hy d’ouwe met een veert;
Schoon Momus hem, om wat te gekken,
(280) De zyne had gepresenteert.
    Mercuur dan met zyn stok met slangen,
(Misschien maar aalen in zyn hand)
En hebbende adieu ontfangen,
Van ieder vloog na ’t Reuzenlandt.
[fol. A5r, p. 9]
(285) Doch wyl hy vast was onderwegen,
Gevoelde hy, door al de brand,
Dat hy had fellen dorst gekregen;
Des zocht hy rondzom, in passant,
Een kroeg, of pleysterplaats te vinden,
(290) Daar hy zyn dorst wat lessen kon;
Doch eindlyk kwam hy by zyn Vrinden,
En Nichten, op den Helicon.
    De Muzen kwamen met haar allen,
Van vreugd, en met een groot getier,
(295) Hem zo fel om den hals gevallen,
Dat zy de Vend verwurgde schier.
Of hy al riep; wat zellementen!
(Half staamlend, en schier heel gekropt)
Tree Treevis var van complimenten,
(300) ’t Was voor een dood mans deur geklopt:
d’Een vatt’ hem boven, d’ander onder,
Elk viel om stryd hem op zyn dak:
In ’t end, ’t was wonder boven wonder,
Dat hem de maagre moord niet stak,
(305) En had Apol niet t’huis gekomen,
Na hy zyn dagreis had gedaan,
En ’t compliment had opgenomen,
Ik weet niet, hoe ’t noch had vergaan.
Doch eindlik hy begon te zussen,
(310) Hoewel Mercuur, gelyk een gek,
Verlangende om zyn brand te blussen,
Noch roerden even staag zyn bek.
En riep niet aars, als drinken, drinken,
’t Welk zynde van Apol verstaan,
(315) Gebood een van zyn volk, door ’t winken,
Dat hy wat nat zou halen gaan:
Dees bragt hem (zynde weer gekomen)
Een teugjen uit den Henghstenbron;
’t Geen, als ’t Mercuur had ingenomen,
(320) (’t Welk wel een vaan was) straks begon
Zo in zyn harssens t’opereeren,
Dat hy (het was hem lief of leet)
[fol. A5v, p. 10]
Zo wierd vervoerd tot Poëzeeren,
Dat hy straks wierd een goed Poëet.
(325) Waarom de Muzen dapper lachten,
Want of de Quibus sprak of niet,
Je had niet als op Rym te wachten:
Schoon hy zo vaak in ’t Rymen stiet,
Dat een der Muzen bei haar ooren
(330) Op ’t lest zo vol van Boomwol stak,
Uit vrees van zulk een Rym te hooren,
Dat zy bykans haar Oorvlies brak.
Hy lykwel, zonder op te houwen.
Na hy geëyst had wat papier,
(335) Begon dit Liedjen uit te spouwen:
Waar in hy op den Lauwerier
Apolloos Hooftkrans dapper schrolde,
En ’t geen hy, na ’t voleindigd was,
Gelyk als ’t volgt, zo droevig lolde,
(340) Gelyk een Kater in het gras.

Gezang van

MERCURIUS,

TOON: La Princesse.

1. HOe Apol! is noch uw zin bedooft;
Ben je noch niet van de Min berooft,
Die u zo lang heeft geplaagt;
Datje noch, schoonje alle kruiden kent,

(345) Nochtans blyft zulk een verbruiden vent,
Datje Daphnes blaân noch draagt?
Denkt gy dan dat de Lauwrier,
Blussen zal uw Minnevier?
Wyl gy schoon by de Muzen woont,

(350) Niet vergeet die vuile Bruid,
Maar noch steeds uw hooft, en Luizen kroond,
Met haar droog en schadelyk kruid?

[fol. A6r, p. 11]
    2. Wilje wel doen, laatje beter raan,
En verkiest voortaan wat beter blaan,

(355) Die u nutter zullen zyn:
Gy die aller kruyden deugden kend,
Kiest’er een ’t geen nooit je vreugd en schend,
Maar u strekt tot Medecyn.
Kies Tabak, die eedle plant,

(360) Waare hulp voor Minnebrand:
Draagt ge dat, zo zal ’t u weten doen,
Dat het zotte min verjaagd,
En dat het, om een Poëet te voên,
Alle deugd en krachten draagt.


(365) Dit dus gemaakt, en dus gezongen,
Wierd van Apol, en van zyn stoet,
Die daar uit groot vermaak ontfongen,
Gekeurd voor byster fraai en goed.
Ook zeidmen, dat Apol, door ’t hooren
(370) Van deze raadt, zo wysselyk wierd,
Dat, hebbende ’t Lauwrier verzwooren,
Hy met Tobak zyn kruin nu ciert.
’t Welk wis ook zal de reeden wezen,
Dat elk Poëet dat eedel kruid,
(375) Nu heeft voor heylzaam uitgeleezen,
Mits daar zo menig veers uit spruit.
    Doch dit ’s genoeg gezeid van ’t pleysteren
Van onzen dorstigen Mercuur;
Ik zou, als hy, my wel verbysteren,
(380) En blyven daar noch wel een uur.
Maar holla, wyl de nacht gaat dalen,
Is ’t tyd te laten Helicon,
En dat wy t’zaam weêr heen gaan dwalen
Na d’aard, en zien wat hy daar von.
    (385) Na hy zyn afscheid had genomen
Van al de Zusters, en haar Broer,
Is hy wel haast op aard gekomen:
Daar hem, het geen dat volgt, weêrvoer.
    Gekomen dan in ’t Land Arcadien,
[fol. A6v, p. 12]
(390) Zag hy wat ver ter slinker hand,
Hoe dat de Reuzen de Boschadien
Gestooken hadden in den brand.
Want weet; dat na hun Spel gestuit was,
Vermits de poort aan stukken lag,
(395) Waar door het heel proces verbruid was,
Dat elk betaald had zyn gelag.
En zonder eenig kwaad te gissen,
Begosten zy met alle man,
In Zee wat uit vermaak te vissen;
(400) Gelyk men dat wel denken kan.
Waar zy bykans droogvoets in sprongen
En daar zo in een uur, of twee,
Ses zeven Wallevisjes vongen;
Doorloopende de gantsche Zee.
(405) Zy dan, met deze vangst beladen,
Begosten die voor ’t Avondmaal,
Op ’t afgehouwe bosch te braden.
    Doch dit’s genoeg van dit verhaal;
Want dit was’t dat Mercuur gewaar wierd
(410) Wanneer hy in dat Landschap kwam;
En waar zyn hert door in gevaar wierd,
Toen hy dit vreemt gebraat vernam,
Doch eindlik, als een stouten jongen,
Is hy, niet zonder ongemak,
(415) In ’t midden van hun troep gedrongen,
Waar hy dees reden tot haar sprak:
    Jupyn, den Opperbaas der Goden,
En die my heden tot u zend,
Heeft u te zeggen my gebooden,
(420) Dat je niet als Canailje bend:
Ja tienmaal slimmer als Canaalje,
Wylje zyn Hemel stukken bost
Met klossen, maar de duivel haalje,
Zo je ooit je leven zo weer klost.
(425) Dat bruyen zal hem haast verveelen,
Want zo je weer tergt zyn gedult,
Met den gebraaden Haan te speelen,
[fol. A7r, p. 13]
’k Zweer dat je het beklagen zult.
Zyn Ambrozyn, en Nectar vaten,
(430) Zyn schier door u verdestrueert:
Des zal ’t Jupyn daar niet by laten,
Zo je dat niet weer repareert.
Des heeft hy my wel strik bevoolen,
Dat ik als vrienden u zou raân,
(435) Dat een van uw lien straks uit Poolen,
Zes Scheepen Tarw zal halen gaan.
En dat een ander zich zal spoeien,
Na Bacherach, ontrent den Rhyn;
Om zo zyn Nectar te vergoeien,
(440) Met tachtig Voeders Rinsche Wyn.
Dit doende, zult gy hem betalen,
En zo zyn donderkloot ontgaan;
Die je anders op je kop zult halen,
Om u tot strond en drek te slaan.
(445) Na dat hy dus geharangeerd had,
Stiet Typhon (trots het naar gerucht
’t Geen dees Oratie gekanzeerd had)
Dees harde woorden in de Lucht;
Wat of ons noch zal overkomen?
(450) En wie of ons noch dreygen zal?
Een much zal hier een Paard doen schroomen,
En hem hier dwingen met zyn gal.
Hoor hier jy, Ambassaad van ’t klossen!
Of Vryer met je Poddebaard!
(455) Wil jy je niet dicht of zien rossen,
Zo pakje vry weg met een vaard.
Want zo je kwestie wilt moveeren,
Om een geworpen Klosbaankloot;
Zo zal ik jouw zo daadlik leeren,
(460) Te zwygen in, en na myn schoot.
En of Jupyn wat leit te blazen,
Die acht minder als een drek;
En jou, die hier durft komen razen,
Een jonge melkmuyl, en een gek.
(465) Des neemtje neers en bei jou armen,
[fol. A7v, p. 14]
En pak je daadlyk aan een kant,
Zo je niet wilt, dat men je darmen
Straks op een Klaversingel spant.
    Dus sprak de Reus, en sloot zyn kaken,
(470) Met een gemaakte grimmelach:
’t Welk straks Mercuur deê voeten maken,
Die niet eens naar zyn hielen zag.
En straks de Reuzen weer aan ’t stoken,
En ’t braden van hun Avondmaal;
(475) Waar van zy ’t gaarste nauwliks rooken,
Of slikten ’t in als speetjes aal.
Dat eeten wel verzeld met zuipen,
Bracht eindlik dit gespuys in rust;
Waar van elk in zyn kooi ging kruipen,
(480) En sliep daar heen dat jou hart lust.
En ik, die dit vast zit te schryven,
Vind ook voor my wel ’t alderbest,
Dat ik myn oogen staak te vryven,*
En meê ga duiken in myn nest.



TWEEDE ZANG.

(485) ZO dra Aurora uit haar bed trad,
En voor de spiegel was gaan staan,
En zo dra zy haar kap gezet had,
Was om een wandeltje gegaan:
En dat zy noch haar zilvre traanen
(490) Op ’t vreugdig aardryk vallen liet;
Om aan Apol den wech te baanen,
Die haar vast volgde in het verschiet.
Zo wierd Mercuur (schoon hem geen bakker
Met toeten van zyn warrembrood
(495) In ’t oor geraast had) schielyk wakker
Op ’t kantje van een drooge sloot:
’t Geen hem die nacht een bed verstrekt had,
En daar hy angstig, en beschroomt,
Mits hy zich zelf niet wel gedekt had,
(500) Zeer van de nachtmeer had gedroomt.
[fol. A8r, p. 15]
Doch wyl hy dus den dag zag naken,
Sprong hy op ’t vaardigste over end;
En zonder veel gerucht te maken,
Vloog Hemelwaart langs ’t Firmament,
(505) Waar hy, om haast dit werk te redden,
Straks trad Jupyn zyn slaapplaats in:
Die hy verraste noch te bedden,
Met zyn eerwaarde Gemalin.
Die juist vast lei op hem te grollen,
(510) Om dat hy (als hy dikwils dee)
Te veel by andre liep uit krollen,
Waar door zy zelver honger lee.
Hoewel hy anders een fraai God was,
Gelyk gy straks wel zult verstaan,
(515) En zien zult dat hy gantsch niet zot was,
Door ’t geen hy namaals heeft gedaan.
Want had hy zich niet wel gekweeten,
Door kloekheid zonder wederga,
De Reuzen hadden hem gevreeten,
(520) In plaats van krop, of Koolzala.
Want Typhon had zo veel couragie,
Dat hy dorst zweeren, al* de Goôn
En de Godinnen, voor pottagie,
Voor hem en voor zyn maats te zoôn.
(525) Maar hoe zich ’t werk heeft toegedragen,
En hoe hem dat voer op zyn hart,
Toen hy als Stokvis wierd geslagen,
Dat zulje zien, lees maar zo vart.
    Iupyn dan lei noch in de Luuren,
(530) Toen hem Mercuur van ’t bed af riep:
Want, ’k loof ’t was noch pas zeven uuren,
Daar hy altyd tot tienen sliep.
Doch kruipende eindlyk uit de deeken,
En springend in zyn hemt van ’t dons,
(535) Trok hy dus tot Mercuur te spreeken:
Wel zoon! wat tyding brengt gy ons!
Wat antwoord geeft ons ’t volk van onderen?
Zeg, is hy goed, of is hy kwaad?
[fol. A8v, p. 16]
Wat moet men, bliksemen en donderen?
(540) Of hun vergeven deze daadt?
    Doorluchte God! (kreeg hy tot antwoord)
Indien je niet de bok wilt zyn,
En uit je Troon gesmakt; zo spant voort
Vry alje Bliksems in een lyn;
(545) Breng al je donderklooten zamen,
En breek hen straks al t’zaam de nek,
Want na dat ik het kan beramen,
Zy houden jou maar voor de gek.
En, God lof, dat ik ben ontkomen:
(550) Maar ’k was hen trouwens wat te rad,
Maar ’k mogt wel van de duivel dromen,
Zo ’k noch maar wat gebleven had;
Want dat Canailje met malkander,
Zocht my te werpen in het vuur:
(555) Maar wyl ik was geen Salamander,
Vreesde ik daar voor te weinig duur.
In ’t end, of ’t werk op ernst of spot leit,
Ik vond wel dat ik was bevreest,
Dat schier je zeun met al zyn Godheid
(560) Braaf had gebastoneerd geweest,
Zie daar dan, groote God des donders,
Al ’t geen ik daar heb uitgerecht,
En schoon het is niet veel bezonders,
’t Is nochtans als ik heb gezegt,
(565) En zo ’k er niet heb by geloogen,
Of afgedaan het minste stik,
Waar aan je licht zou twyfflen moogen,
Zo haal my daadlik hentje pik.
    Dus sprak Mercuur, en zweeg vol vrezen
(570) Dat hem zyn vaar van toom niet smeet:
Hoewel de goe man in zyn wezen
De minste gramschap blinken deed.
Loop heen, zei hy, en ga ontbyt wat,
En roep dan al de Goôn by een;
(575) Op dat ik zo hun liên bescheid vat,
Op d’oorlog daar wy in gaan treên.
[fol. B1r, p. 17]
    Doch Typhon, met zyn Rotgezellen,
Die raasde onderwyl by een,
Als bare duivels uit der hellen:
(580) Om dat haar docht datze onrecht leên,
De rukeloze Encelades,
En Mimas, met zyn domme kop,
Die maakten eyslik de bravades,
En sneeden elk om zeersten op.
    (585) Indien wy dit affront verdraagen,
Riep Mimas, als een halve zot,
Zo zie ik ons in korte dagen,
Al t’zamen repiek en kapot.
Want of Jupyn den baas wil spelen,
(590) En ons hier stellen wet op wet,
Dat zou de duivel wel verveelen;
Dus is ’t best men ’t hem belet;
En dat men ’t werk eens ga vervormen,
En dat men straks die menschenpest,
(595) Tot in zyn Hemel ga bestormen,
Om hem te lichten uit zyn nest.
Voor my, die geen gepoch gewent ben,
Ik zweer, dat ik de Goden al,
Eer dat ik noch dees week ten end ben,
(600) Met een kort mesje lubben zal.
En ’k wil dat elk van de Godinnen,
Met een in ’t kort bevind, en ziet,
En voelt, met al haar zeven zinnen,
Of ik een knegje ben of niet.
    (605) Toen Typhon dit discours gehoort had,
Stak hy vol moed zyn ooren op;
’t Gezicht, ’t geen hem vol bloed en moort zat,
Dat draaid al lachende in zyn kop.
Waar Encelades zo op gilde,
(610) Van vreugde, met een stem, zo hees,
Dat d’Antipoden daar van lilden,
En wierden bleek van enkle vrees.
Waar op hun makkers al te zamen,
Als, Athos en Porphyrion,
[fol. B1v, p. 18]
(615) (Want zie, dit zyn de maats haar namen)
En Damasor, en Celadon,
Alciëneus, Peloor, Eurites,
Thoön, Japhet, en Echion,
Polybotes, en Hippolites,
(620) Damasorus en Gration,
Ephialtes, en ook Pallene.
Die uit een oog in ’t voorhoofd keek;
En Athos met zyn dartien beenen,
Met Cinnes, die een droes geleek.
(625) Agrië, Besbos, en veel andren,
Begosten op een zelfde toon,
Zo naâr te schreeuwen met malkandren,
Dat het deê beven al de Goôn.
Zy hadden ook wel reên te beven,
(630) Want dit geroep kwam in hun Zaal:
Lang moet ons Vader Typhon leven,
Maar dat de Goôn de Duivel haal.

Jupyn dan, dus met vrees beladen,
En zo beteuteld in zyn gat
(635) Dat m’er wel kost een Ey in braden,
Indien men had wat haast gehad,
Trok aan ’t vloeken, en aan ’t zweeren,
Gelyk een Schot, of wilde Yr:
En deed heel wys te commandeeren
(640) Dat ieder God, in zyn kwartier
Zich reed zou houden in de wapen,
Uit vrees van eenig overval,
En zonder voorts hier op te slapen,
Ging hy zelfs in persoon, den wal
(645) Die men gemaakt had, visiteeren;
Als mee zyn Oorloogs Magazyn,
Zyn bliksems, donders, en onweeren,
En al ’t geen hen kost dienstig zyn.
Maar wyl hy van die Ammonitie
(650) Zich zelven vry wat schraal bevond,
Tot een langduyrige oppositie,
Zo was ’t dat hy Mercuur afzond,
[fol. B2r, p. 19]
Om na de God van ’t weer te treeden,
(Die hem uit damp van Zee en Aard
(655) Stof schafte om Bliksems van te smeeden)
Met last, dat hy hem met een vaard
Daer een goed deel van mee zou deelen;
En dat menz’ hem betalen zou:
Of dat Mercuur z’ hem zou ontsteelen,
(660) Zo hyze niet verkoopen wou.
    Mercuur dan by de Zon gekomen,
Vroeg hem, zo dra als hy hem zag,
Of hy Jupyn te goe wou koomen,
Met Ammonitie van zyn slag.
    (665) Schoon ik daar nooit geld heb genooten,
(Zei hem de Zon) wyl ’t schynt Jupyn,
Meê eeven eens als al de grooten,
Een kwaa betaalder lykt te zyn;
En, dat ik hem schier vrees te borgen,
(670) Wyl ik schier ducht voor een bankroet:
Zo zal ik hem nochtans verzorgen,
Van alles ’t geen hy hebben moet.
Ga, zeg hem, dat hy die mach wachten,
En dat ik hem op zyn bevel,
(675) Noch van dees avond, voor den achten,
Een heel scheeps lading senden zel.
Met dees tyding trok Mercuur weêr henen,
Zo blyd, van dat hy die verkreeg,
Dat hy (als zynde rad ter beenen)
(680) Geen hallef uur bleef onder weeg.
    Zo dra hy weêr was t’huis gekomen,
Kwam al het Goddelyk gestoet,
Toen elk zyn weêrkomst had vernomen,
Hem met een groot gedrang te moet,
(685) d’Een vroeg hem, of de Reuzen zwichten?
Een ander weêr, vol van angst en pyn,
Vroeg, wat voor volk de Reuzen lichten?
En of hun leger sterk zou zyn?
Maar onze boo, in plaats van spreeken,
(690) Gaf haar de Haarlemse Courant:
[fol. B2v, p. 20]
’t Geen de hoofden zaam doet steeken,
Tot kennis van de staat van ’t Land.
En, even als de Leydsche Walen,
Des Zondaags voor de Laakenhal,
(695) Begon elk ’t zyne by te halen,
Wat men moest doen in dit geval.
    Mercuur was onderwyl vertellen
Aan zyn Heer Vader, dat de Zon
Belooft had alles te bestellen,
(700) Het geen hy van hem wenschen kon.
Des deed hy straks de Goden nadren;
Vol vreugd van ’t geen hy daar vernam.
Dus zag men straks den Raad vergadren,
Die in goeje order binnen kwam.
(705) Want zonder te complimenteeren,
(’t Geen ik zo fraai vind in die Maats)
’t Geen anders kwestie kon moveeren,
Koos ieder straks zyn eigen plaats.
    Jupyn, aan ’t hooger endt gezeten,
(710) Zyn Vaar Saturnus aan zyn zy,
Deed hen in korte woorden weeten,
Hoe dat het met de zaken ly:
En wat den Reus had voor intentie;
Waar op hy wou, dat ieder een
(715) Hem raden zou na zyn Conscientie,
Hoe dat men tot dit werk moest treên.
    God Mars, die noit zyn bek kon houwen,
Zo* dra men van den oorlog sprak,
Begon hier op helsch vuur te spouwen;
(720) En riep: ’k wou dat de moord my stak,
Zo niet de Hemel is vol zotten:
Of zo te minste, God Jupyn,
De beest niet speeld, om wat te spotten
Met ons, die gantsch niet zot en zyn.
(725) Want waar toe zo veel stanks te maken,
Om pas een Reusjes acht, of tien?
Die ik alleen neem op myn kaaken,
Zo zy myn tanden niet ontvlien.
[fol. B3r, p. 21]
Ik zweer, en heb het meer gezwooren...
    (730) Hou daar jou bakhuis, riep Jupyn,
Gezwollen om zyn kop van tooren,
Gelyk een Padde van fenyn;
’t Stond aan myn Broer Neptuin te spreeken,
En niet aan u, gy domme kop!
    (735) Had Mars nooit op zyn neus gekeeken,
Hy deed het toen, en hield kort op:
Schoon hy zich naaulyks kon bedaren,
Maar beet zyn lippen daar hy zat.
    Waar op Neptuin, de God der baren,
(740) (Na hy een wyl gerochelt had,
Om een goed tal van zoute fluimen,
Daar hy zich zeer gequelt mee von,
Zyn schrale gorgel te doen ruimen)
Dus met een raauwe toon begon:
    (745) Ik, die niet ben gewend te spreeken,
Dan wen myn drietand raazen mag;
Die ik in ’t stryden meerder reeken,
Als eenig slagzweerd, speer, of dag,
Zal ook voor dees tyd niet veel zeggen,
(750) Maar u slegs in een woord, of drie,
Die goeje vonden voor gaan leggen,
Die, of ik ze gevolligt zie,
Of niet, my weinig zullen scheelen:
Het eerst is, dat men zal verbiên*
(755) Buiten de Poort te loopen speelen:
Het tweede is... zagt, ei, laat eens zien.
    Hy zweeg, en scheen het niet te weeten:
Waar door een ieder overluid
(Ziende dat hy het had vergeeten)
(760) Borst met een schriklyk lachen uit.
    Jupyn om dees zyn Broeders schanden
Beschaamt, en vol van vrees en pyn,
Vroeg hem, al bytende op zyn tanden,
Wel nu, wat zal het tweede zyn?
(765) Fy! myn memorie speeld my parten;
Antwoorde hem de Watergod,
[fol. B3v, p. 22]
En ’k ben beducht van gantscher harten,
Dat zy nu deeglik met my spot.
Want ’t darde is my meê vergeten:
(770) Maar als t’ my weêr schiet in den zin,
Zo zweer ik zulje ’t daadlik weeten.
Dat ’s spytig, (viel’er Momus in,
Die met de goeje man wou gekken)
Want zulk een wysselyken Raad,
(775) Zou ons voor duizent man verstrekken,
Zo hy zo vast als d’ eerste gaat.
    Neptunus, die den spotter kende,
En zig zo voelde gepikkeert,
Dee wel zyn tronie om te wende,
(780) Alze van schaamte in bloed verkeert,
Om dat hem al de Goôn uitlachten:
Welk lacchen eindelik brak zyn kours,
Mits Bacchus, zonder ’t end te wachten,
Daar in viel met dit zoet discours.
    (785) ’k Wou datze my in alle kroegen,
Daer ’k van myn leven komen zal,
Veel platter noch als stokvis sloegen;
Indien u ’t Aardsche Volk niet mal
En zot, in plaats van Goôn gaat noemen:
(790) Wyl gy hen zo veel wyn vergund,
Dat zy daar boven u van roemen;
Die niet als Nectar zuipen kund.
Zy, vry wat wyser als wy zamen,
Door ’t zwelgen van dat vreugdig nat,
(795) By minglen, stoopen en by aamen,
Hebben de kracht van ’t warck gevat.
Want wy hier met een Ambrozyntje,
Dat kost past voor een Kraamvrouw is,
Of van een glaesje of van een pyntje,
(800) Met Nectar, zitten aan den dis,
Gelyk een party halve gekken;
En weeten schier niet eens van vreugd,
Daer zy die wyn by aamen lekken,
Zyn altyd vroolyk, en verheugd.
[fol. B4r, p. 23]
(805) Laat ons eer d’Ambrozyn verlaten,
En kiezen den Westfaalschen Ham;
En laat ons meê de Nectar haten,
En zuipen ’t nat van d’Echte stam.
Laat ons de wyn aan alle kanten
(810) Uitroojen hier beneên op d’Aard,
En die hier in den Hemel planten:
En dan zult gy ons zien bewaard
Van alle schade der Vyanden:
Want missen zy maar eens de wyn,
(815) Ik zweer, voortaan hun hart en handen
Die zullen als gebonden zyn;
En zo zult gy hun macht doen zinken,
En nooit uw Hemel zien geschend
    Za, za, geef deze man eens drinken,
(820) Riep Momus (springende over end)
Want niemant heeft’er van zyn leven
Zo lang den Hemel Hemel was,
Zo wyze en goeje raad gegeven,
Nog die ooit zo wel kwam te pas.
(825) Zel jy dan nooit je bakhuis houwen,
(Voer hem Jupyn weêr in zyn schild)
Doch wil jy je dicht of zien touwen,
Zo zeg noch een woord, zo je wilt.
    Doch hoe hem Jupiter mocht dreigen,
(830) Noch ging zyn snater evenwel:
Vermits hy in de plaats van zwygen,
Noch zat en lachten even fel.
    Vulkaan, die hem niet wel mocht lyen,
Trok God Jupyn stil by zyn vacht,
(835) En zei hem zafjes van ter zyen,
Heer! zie je wel, hoe dat hy lacht?
    Ja, heel wel, (zei Jupyn met d’oogen
Vol gramschap) maar ik weet, dat hy
Heeft van zyn leven niet gedoogen,
(840) Noch niemand van zyn Maagschappy.
Kom, ga gy u weer neder zetten;
En zegt ons eens, gy God van ’t Vier!
[fol. B4v, p. 24]
Of gy geen raad weet te beletten,
De macht van ’t aardsche Monsterdier.
    (845) Waar op Vulkaan: ô hoge Vader!
Wyl gy te spreeken my belast,
Zo weet dat ik dit werk al* nader
Dan men wel denkt heb ondertast:
Daarom dunkt my, om die Canailjes
(850) Te stuiten in hun moeilikheên,
Dat ’t best zal zyn, dat gy my trailjes
Rontom den Hemel heen laat smeên,
En ik neem aan die zo te maken,
Dat boven Kloskloot, boven al,
(855) Geen duivel daar ooit in zal raken,
Noch dat geen Reus die breeken zal.
Vermits ik ons als Kloosternonnen,
Zo zetten zal in zekerheid;
Dat gy hen zult verplettren konnen,
(860) Gelyk een Bal, die ’t hair uit scheit.
En dit is nou de Conserratie,
Die ik heb op dit werk gehad.
(Hy meende juist Consideratie,
Want d’arme Smit versprak zich wat)
(865) Des Momus weer aan ’t Kookermuilen,
En zei: ’t was wel geproclameert.
En trok door ’t lachen schier aan ’t huilen;
Waar door de Smit, geafgronteert,
Schier groot gerucht begon te maken;
(870) Maar Jupiter, die ’t komen zag,
Besloot voor die tyd ’t werk te staken;
En stelden ’t uit tot d ’andren dag.
Want wyl de nacht toen was aan ’t zakken,
Zo scheide voor die tyd den Raad,
(875) En ik ga ook myn spillen pakken,
Want ’t is tot onzent ook al laat.



[fol. B5r, p. 25]

DERDE ZANG.

TErwyl men zich dus tot het kampen,
Van bey de kanten maakt bereid,
Had onderwyl de Zon veel dampen
(880) Rontzom den Hemel heen verspreid.
Dees dampen, die de twee partyen
Verhinderden malkaar te zien,
Die scheenen Typhon in die tyen
Een heel groot voordeel aan te biên:
(885) Want wyl hy met zyn Rotgezellen
Die heele nacht gearbeid had,
Om alles in het werk te stellen,
’t Geen dient tot ’t winnen van een Stad,
Had Mimas Berg op Berg gaan planten
(890) Begunstigd door de duisterheid,
(Die hem bevryde aan alle kanten)
En had een Brug in stilligheid
Voor een der Vensteren gaan maaken,
Die in Jupyn zyn slaapplaats kwam;
(895) En was op ’t punt daar in te raaken,
Toen hy daar iemant voor vernam.
Alzo Jupyn (mits hy van buiten
Een weinig ramlen had gehoort)
Dat kwam al bevende ontsluiten,
(900) Geheel beteutelt in zyn Poort.
Maar nauliks zag hy ’t yslyk Bakhuis
Van Mimas, ’t geen ik vast vertrou,
Zo ’t stont voor ’t Papenbrugsche Kakhuis,
Daar al de neering steelen zou,
(905) Of zette zulken keelgat open,
En riep zo deerlyk moord en brand,
Dat is ’t gewei hem niet ontloopen,
Zo gaat het boven myn verstand.
Altyd, hy viel van schrik ter aarde:
(910) Des sprong zyn wyf van ’t Leedekant,
Wylze als een helsche drommel baarde,
[fol. B5v, p. 26]
En Zocht een endje blaauwe band,
Om hem dat branden te doen ruiken:
Gelyk zy deë; waar door Jupyn
(915) Zyn oogen weêr begon t’ontluiken,
En eischte een teugje Brandewyn.
’t Geen na dat men ’t hem had gegeven,
Hem gaf een nieuwe moed in ’t lyf:
En deed hem daadlyk als herleven,
(920) Tot groot vernoegen van zyn wyf.
Hy roepende fluks om een Bliksem,
Sprong op zo lustig als een Koe;
Maar zagt, ik vind geen Rym op ixem,
Doch lykwel dat’s tot daar en toe.
    (925) De Goden, die hier op al t’zamen
Gekomen waren voor den dag,
Om met den andren te beramen,
Hoe men zou treeden tot den slag,
Die wierden van Jupyn verzonden,
(930) Elk schier in een byzonder oord,
Om zo van alle kant die honden,
Te doen verhuizen van de Poort.
Hy zelf is vol van moed gelopen,
Met een goe Bliksem in zyn klau:
(935) En deed ’t vervloekte venster open,
’t Geen hem gebracht had zo in ’t nau,
Met voorneem van zich zelf te wreeken,
Op die hem fluks zo had vervaart;
En hem den Helschen kop te breeken:
(940) Maar och, hy telde zonder waart.
Want nauliks had hy ’t venster open,
Of deze stoutheid, had op nieuw,
Hem ’t schier doen met de dood bekoopen,
Vermits dat Mimas, als een Lieu
(945) (Die aan de Schans loopt wel verstaande)
Hem gaf zo ysselyken smak,
Hem met zyn knots zo deerlyk slaande,
Dat hem het kouwe zweet uitbrak.
De Reus die hem hier door verzet zag,
[fol. B6r, p. 27]
(950) Maakte hier op terstont begin,
(Mits hy van niemant zich belet zag)
Te klimmen ’t open venster in.
Maar, of het venster al te kleyn was,
Dan of hy zelf was al te groot:
(955) Hy kon ’er niet in: des Jupyn ras
Hem ziende daar in zulken nood,
Hem gaf zo schrikkelyken klater,
Met zynen Blixem, dat het Vuur
Den Baard verbranden aan de Snater,
(960) Van dese mottige Figuur.
Wyl hy hier door stond zeer verlegen,
Herhaalde Jupiter zyn smak:
Waar op met een, een dichte regen,*
Van snik heet water, op zyn dak,
(965) Uit Junoos pispot kwam gevallen,
’t Geen hem zo kout was op zyn huit,
Dat hy, die dus het spul zag prallen,
Gelyk een Os viel ’t venster uit.
    Waar op den helschen Encelades,
(970) Terstond zyn plaats kwam nemen in,
Met een goet tal Rodemontades,
Die hy eerst uitspoog in ’t begin.
    Maar zelje lichtelik mogen vragen,
Wyl Mimas niet in ’t venster kost,
(975) Hoe dorst zyn Makker het dan wagen,
Die niet veel kleinder wezen most?
Maar wat een domme duivel binste!
Ga zie alsje d’ Historie leest,
Dat Encelades voor het minste,
(980) Wel zes vaam kleinder is geweest.
    Jupyn dan, die dees kwant zag komen
Liet hem wel haast, heel onverzaagt,
Meê van dien zelfden duivel droomen,
Die flus zyn makker had geplaagt.
(985) Want met een averechtze slinger,
En toen nog met een rechte keer,
Wierp hy den stouten Godendwinger
[fol. B6b, p. 28]
Het venster uit, ter aarde neer:
    Waar op terstont een bly geklater
(990) Den gantschen Hemel deur ontstond:
Daar (riep Jupyn, met open snater)
Daar leid dien onbeschaafden Hond;
Daar ist Canailje al hun macht kwyt.
Za mannen! nu hen achter ’t gat,
(995) Keelt hen als Varkens in de Slachttyt;
En helpt hen nu voort in de mat.
Hier op, met vreugd en moed in d’oogen,
Steeg hy ter Arend (’k had bykans
Gezeid te paard, maar ’k had gelogen)
(1000) Gewapend met een goeje Lans:
Schoon een Autheur hier meê wil stryen,
En ’t een kort piekje noemen derft;
En zeid, dat het Jupyn te Leyen,
Lest van een stoepjen had geërft.
(1005) Doch ’k laat voor my dat daar by blyven,
Elk mag gelooven dat hem lust,
En ik vervolg weêr te beschryven,
Hoe dat Jupyn, dus toegerust,
Gevolgt van de Messieurs de Goden,
(1010) Vast langs de Brug, op een galop,
De Reuzen, die als duivels vlooden,
Vervolgde met rapier, en strop.
Hen dan dus zittende op de hielen,
Riep Mars, vast staak: sla dood, sla dood,
(1015) En wou hun voort al t’zaam vernielen;
Maar Jupiter, als wys, gebood
Dat hy zich daar van wat zou wachten,
Mits dat men door voorzichtigheid
Zyn vyand niet te klein moet achten,
(1020) Die zomtyts op zyn luimen leid,
Gelyk ’t hier in der daat geschieden;
Want min in dan een oogenblik,
Had Typhon hen gestuit in ’t vlieden,
En deed hen zetten voet by ’t stuk:
(1025) Want hy had eerst door dreigementen,
[fol. B7r, p. 29]
En daar na door welspreekentheid,
Hen zo veel weten in te prenten,
Dat zy zich keerden tot den stryd.
’t Welk God Jupyn naau kwam te merken,
(1030) Of hield heel kort stand op de plaats,
En om zyn volk de moed te sterken,
Sprak hy dees reeden tot de maats:
Hier is het nu gy dappre Goden!
Dat gy uw vroomheid toonen moet;
(1035) En dat ik u liên heb van nooden,
Om niet te raaken uit myn goed.
Laat nu je deugd dan niet vermindren;
Doch denkt ook niet alleen op my,
Maar denkt ook op je Wyf en Kindren,
(1040) En haar aanstaande slaverny,
Daar gy haar nu kund van bevryden,
Indienje als eerelyke lui,
Met my die schenders helpt bestryden,
Die ons hier maaken dit gebrui.
(1045) Maar ’k zweer, myn Bliksem, en myn Donder,
(De duivel haal my zo ik lieg)
Zal hen gaan smakken zo glad onder,
Of ik hen zaam had in een wieg.
Daar, za dan mannen Broers! Wel aan dan,
(1050) Een ieder volg my nu die wil,
Want na dat ik het werk verstaan kan,
Zy hebben ’t Lood al in de Bil.
Hier moest Jupyn zyn reden staaken,
Vermits den Reus met al zyn macht
(1055) Hem onder d’oogen kwam genaaken,
Om hem te vallen op zyn vacht.
Den weerbedaarden Encelades
Was aan het hoofd van d’eerste trop,
Die met een lengte van bravades,
(1060) Den kloeken Mars dorst eisschen op.
Mars die zich nooit veel uit liet dagen,
Maakte zich tot den stryd gereed;
Om met den Reus de kamp te wagen,
[fol. B7v, p. 30]
Die ’t zelfde van zyn kant ook deed.
(1065) Waar op men daadlyk de twee Legers
Zag bidden, ieder van zyn zy,
Dat elk van dees twee felle vegers
Verwinnen mocht zyn weerparty.
Waar na dees bitze Campioenen.
(1070) Zo yslyk liepen tegen een,
Dat, mits hun ’t hart zonk in de schoenen,
Zy juist malkaar geen kwaad en deên;
Nochtans ’t geweer was al getrokken;
Daarom getuigde een Quaakers geest,
(1075) Was d’een voor d’ander niet verschrokken,
Dat dat gevecht had fel geweest.
Maar juist d’een vreezende, voor d’ander,
Zo liepen zy malkaar verby,
En groetend’ heel beleeft malkander,
(1080) Voegde elk zich weêr aan zyn party,
Die daadlyk op malkander vielen,
Zo schriklyk, ieder van zyn kant,
Als of zy ’t wouden al vernielen,
En zetten ’t al in bloed en brand.
(1085) Wyl men dus vocht van wederzyen,
Zo speelde Pan vast op zyn Riet,
De nieuwe Veldslag van Pavyen,
Kreunde zich met vechten niet.
Jupyn had nu al met zyn donder
(1090) Gedreeven Mimas op de vlucht,
En Damasor gewurpen onder,
Die met zyn pissert in de Lucht
Zeer deerlik lei in ’t zand te kyken:
Toen Typhon met zyn zware knots,
(1095) Die wel een half myl ver kon ryken:
Aan Pallas gaf zo fellen bots,
Dat zo haar schild met ’t hoofd met Slangen
(Van al de Reuzen zo gevreest)
Die loggen stoot niet had ontfangen,
(1100) Zy had’er al om koud geweest.
Waar op zy, om zich zelf te wreeken,
[fol. B8r, p. 31]
Hem naderde, om hem haar speer
Door den vervloekten Balk te steeken,
Maar och! zy reek pas half zo veer.
(1105) Met zag zy Pelor tot haar stappen,
Die zy met een steek, van zyn bloed,
Wel zestien vanen af deed tappen,
’t Geen ruim zo zwart was als myn hoed.
Doch Encelades ondertussen
(1110) Gaf aan Mercuur zo plompen slag,
Dat hy hem Juffrou d’aard deed kussen,
Die hy al voor zyn graf aan zag.
En zo Sileen hem niet ontzet had,
Gezeeten op zyn moedig Beest,
(1115) ’t Geen nochtang een heel zoete tred had,
’t Was met de borst gedaan geweest.
Maar deze dikke dronken vuilbast,
Hoe Podagreus, en stram hy was,
Gaf Encelades zulk een muiltast,
(1120) Dat hy hem tuimlen deed in ’t gras.
    Doch licht dat iemand graag zou weten,
Wat voor een Beest dit weezen mogt,
Daar dees Silenus opgezeeten,
Zo stouten daat te weeg meê brogt.
(1125) Daarom tot dees Histories klaarheid,
Zo weet vry, dat het is geweest
Een grooten Ezel in der waarheid,
Daar men zeer grooten deugd van leest.
Mits hy braaf balken kon en danssen;
(1130) Zo dat Silenus op zyn Beest
Zeer we1 geleek dien Sanche Pansen,
Daar men in Don Quichot van leest.
Ook kan ik u veel wonders zeggen,
Van dit mooi graauwtje van Sileen,
(1135) Mits ’t in dees stryd plat neêr ging leggen,
En balkten daar zo droevig heên,
Dat al de Reuzen (die de Goden
Alreets schier hadden op de vlucht)
Daar voor als bare duivels vlooden
[fol. B8v, p. 32]
(1140) Verschrikt van zulk een naar gerucht,
De Goden hen weêr op de hakken,
Weer grypende een nieuwe moed,
Die zy eerst hadden laten zakken,
Ziet zo veel deed dien Ezel goed.
    (1145) Maar mits de Reuzen, wyl zy vlooden,
Te bystre groote stappen deên,
Zo was’t onmooglyk voor de Goden,
Hen t’achterhalen op hun treên.
Ook wou Jupyn zich zo niet reppen;
(1150) Maar als vermoeid door dit geweld,
Sloeg hy, om weder aam te scheppen,
Zyn leeger neêr in ’t open veld.
    Doch onderwyl een ouwe Pagie.
Die hem zyn Vaar Saturnus zond,
(1155) Benam Jupyn een deel kouragie,
En maakte’em korzel als een Hond:
Mits dees Lakei aan hem een Brief brocht,
(Daar ’t port zelf niet van was betaald)
Waar van hem d’inhoud niet zeer lief docht,
(1160) Nadien dat daar in stond verhaald,
Dat hem zyn Vaar hier door liet weeten,
Dat hy te Romen had verstaan,
Van een groot kenner der sekreeten,
Dat by den Reus nooit zou verslaan,
(1165) Zonder de kracht en assistentie,
Van eenig aardsch en sterflyk mensch.
    Het welk Jupyn heel van intentie
Verandren deed, en meê van wensch:
Want eerst was al zyn wensch te vechten,
(1170) Maar nu verstaande dat hy niet
Kan zonder mensche hulp uitrechten;
Zo staat hy alzo loens en ziet,
Als of hy had in ’t sneê gescheeten.
Want nu was hy alleen in pyn,
(1175) En wenste maar te mogen weten,
Wie dat dat sterflyk mensch mogt zyn.
Waar op Vrou Pallas, als doorsleepen,
[fol. C1r, p. 33]
En niet gevangen voor een gat,
Die ’t werk al lang al had begreepen,
(1180) Met deze reden tot hem trad:
    Heer Vader! g’hoeft u niet te kwellen,
Om hem te kennen, die de Goôn
Moet door zyn kracht in vryheid stellen,
’t Is Herkulus, uw eige zoon;
(1185) Die uit een aardsche Vrou geteeld is,
Zo kloek en stark gelyk een rots,
Mits hy zyns Vaders tweede beeld is:
Dees zal, indien hy met zyn knots
Mach onder dat rapalje speelen,
(1190) Hen zo tracteeren dat ’t je lust,
Mits hy haar zal als Ossen keelen
En u herstellen in uw rust.
    Dit uitleg wierd zeer goed bevonden
Van Jupiter, en van zyn Raân,
(1195) Des wierd’er straks een post gezonden
Om Herkules te halen gaan:
    Doch onderwyl komt een der Goden,
(Zyn naam gedenkt my nu juist niet)
Die toegetaakelt als een Bode,
(1200) Het Reuzenleger had bespied,
Aan God Jupyn dees tyding dragen;
Te weten, dat hy had gezien,
Hoe dat de Reuzen, half verslagen,
Alleen niet hielden op van vliên,
(1205) Maar dat hen Typhon had vergaderd,
En weêr gemoedigd tot den stryd:
Zo dat hy (voer hy voort) ons naderd,
En geeft het hagje noch niet kwyt,
Maar stapt met opgesparde blikken,
(1210) Aan ’t hooft van zyn verschriklyk Rot;
Dat wis elk een moet doen verschrikken,
Al was ’t een duivel, en geen God.
    Jupyn, dees slechte maâr verstaande,
Kreeg schier de koorts op ’t lyf met kou;
(1215) Vermits hy nu voorzeker waande,
[fol. C1v, p. 34]
Dat men hem leevend lubben zou.
Doch echter, mids hy we1 kon veinzen,
Hield hy zich altyd genereus;
Voor my (zeid hy) ik kan niet peinzen,
(1220) Uit wat voor reeden, dat de Reus,
Daar hy ’t ver best had in het stryden,
Flus op een stip, en op een sprong,
Zo schielyk uit ’t gevecht ging scheiden,
En zonder reeden loopen gong.
(1225) Heer! (zei de bedgenoot van Venus,
En zonder dat hem iemand vroeg)
Het was den Ezel van Silenus
Die door zyn stem den Reus verjoeg.
    Dees daad, die hy zo braaf, en vaardig,
(1230) Deê tot ons dienst (herriep Jupyn)
Die maakt hem, by myn* zieter, waardig,
Zo wel als wy, een God te zyn.
Maar laat Sileen my eens verhalen,
Waar hy dit schoone beest toch vond?
    (1235) Heer! ’k bracht hem lest mee uit Westfalen,
(Antwoorde hem zyn baas terstond)
Daar hy laatst weeunaar was gebleeven,
Door ’t overlyden van zyn vrou;
Schoon hy noch kinders heeft in ’t leven,
(1240) Die ’k noch schier alzo goelyk hou.
    Jupyn begon te kookermuilen,
En lachte, maar ’t was met de mond;
Want ’k wed zyn hart deed niet als huilen,
Wyl hy zyn Bliksem machtloos vond,
(1245) Om daar dees Oorlog door te enden.
    Doch onderwyl, een groot* gerucht,
Deed hem gezwind zyn hoofd omwenden,
En roepen, met een nare zucht;
Helpt Goden! of wy zyn verlooren:
(1250) Want hy zag Typhon, als een Leeu,
Hem nadren, die zich vast liet hooren
Met ’t dreunen, van een naâr geschreeu.
Hy hield in bei zyn grove klauwen,
[fol. C2r, p. 35]
Zo zware en ysselyke knots,
(1255) Dat het een hart zou doen verflaeuwen,
Al was ’t geklonken uit een rots.
De Goôn hier door heel in disorders,
Behalven God Jupyn alleen,
Die hen vast stelden in slagorder,
(1260) Die keeken vast rontzom hen heên,
Om ’t hazepad te konnen kiezen,
Zo dra het op een nypen gong:
Want door het zien van Typhons kiezen,
Zo beefde en lilde oud en jong.
(1265) Jupyn had goed te leggen gillen,
Om hen te roepen tot den stryd,
De meeste pakten vast hun spillen,
En gaven ’t heele hagje kwyt!
Maar God Jupyn die juist zo datelik
(1270) Zyn Bliksem vars geladen had,
Trok daar vol moed, zo ongenaadlik,
Den stouten Typhon meê naer ’t gat,
Dat hy hem schier zyn groote snavel,
Daar meê joeg van zyn troonie af:
(1275) Hoewel hy door de stank van ’t zwavel,
Niet dan een twee drie kuchen gaf;
Die luider klonken dan* de donder:
Want door de naârheid des geschals,
Viel d’ een God boven, d’ ander onder,
(1280) En braken schier hun magre hals.
Jupyn, die het langer niet dorst keeren,
Hoewel hy stand hield tot op ’t lest,
Sprong schrylings op zyn Arends veeren,
En vluchtte meê gelyk de rest.
(1285) God Mars, en Palias die hun kooten
Meê reedlik hadden tot hun wil,
Die gingen zo droog heenen stooten,
Als of’er niet te doen en vil.
Maar Typhon, door die avantagie,
(1290) Had hen te volgen niet in ’t zin;
Maar trok ter stond aan hun Bagagie,
[fol. C2v, p. 36]
En vie1 daar als een weerwolf in.
De volle vlessen, die zy vonden
In het kwartier van God Sileen,
(1295) Die wierden in een vaard verslonden,
’t Welk hen deed joelen onder een,
Gelyk een party halve gekken:
Die, als verhongerd op het nat,
Te greetig aan het zwelgen trekken,
(1300) En razen met een dronken gat.
Doch onderwyl Messieurs de Goden,
Terwyl zy zonder fluit of trom,
Gelyk als halve Nikkers vloden,
Die keeken al te met eens om:
(1305) Verwondert, dat die Griffioenen
Hen niet vervolgden op het spoor;
Terwyl Jupyn een van zyn schoenen
In ’t loopen, langs de weg verloor:
Die hem, wyl hy die weêr zou zoeken,
(1310) Bykans op ’t hart gevaren had:
Mits hem hier op uit alle hoeken
De Reuzen kwamen achter ’t gat.
’t Geen hem geheel de moed deed zinken,
Te meer, wyl hy ’t onmooglik von
(1315) (Nadien hy zonder schoen moest hinken)
Dat hy hen var ontloopen kon;
’t Welk Typhon naau begon te speuren,
Of deê van vreugde sprong op sprong,
En maakte duizend gekke geuren;
(1320) Waar onder hy dit Liedje zong,
Van, Hei waar ben je Kooker Janssen
Met jou stopmesje..
& cetera.
En liep gelyk een zot te danssen,
Terwyl hy joeg de Goden na.
(1325) Die ziende anders niet op handen,
Dan dat wel haast Monsieur den Reus
Hen op zou vatten in zyn tanden,
Hem leelik hadden by de neus.
Want God Jupyn door zich te reppen,
[fol. C3r, p. 37]
(1330) Kwam eindlik in een kreupelbosch;
Waar hy zich zelven ging verscheppen
Met een gezwindheid, in een Vos.
Zyn Huisvrou wierd een klein Parkietje:
Diaan een schoone Papegaai.
(1335) Vrouw Venus een zoet Honigbietje,
Momus een Aap, Apol een Kraai,
Vulkaan een Bok, Bacchus een Varken,
Mercurius een Oyevaar,
Neptuin een Uil, God Mars een starken
(1340) En grooten Beer, met pik zwart hair;
Pan wierd een Geitje met ruige ooren,
Silenus wierdt zyn Ezels bruur;
In ’t end, schoon z’hun gestalt verlooren,
Zo hield elk God nog zyn natuur.
(1345) Waar door zy toen als brave bazen,
Den Reus die hen geduurig zogt,
Eens lieten op een honsvot blazen,
En vloeken zo lang als hy mogt.
Want Typhon, met zyn groote vrinden,
(1350) Stond met een neus van drie el lang,
Verbaast, van niet te kunnen vinden,
’t Geen hy gezien had noch eer laug.
Waar door hy dol, en uitgelaten,
Al wat hy zag ter neder smeet:
(1355) En niet een boom in rust kon laten,
Die niet ontgelden moest zyn leet.
Terwyl vast de voornoemde Goden
In stilligheid, met myl op myl,
In ’t korten hem zo wel ontvlooden,
(1360) Dat zy in ’t end de vruchtbre Nyl,
In ’t ryk Egyptenland, ontdekte.
’t Geen in Jupyn, en in zyn stoet,
Te met wat minder vrees verwekte,
Mits ’t hem weêr gaf een weinig moed.
(1365) Doch laat de Reus hier op wat schelden,
Wyl dat hy hen vast zoekt om niet:
Zyn razen zal hy wel ontgelden,
[fol. C3v, p. 38]
Zo dra als hy hen weder ziet.
Mits hy dan zal zyn loon ontfangen,
(1370) Voor ’t plagen van zo vroomen liên;
Gelyk gy zulks haast in de Zangen
Die volgen, klaar zult kunnen zien.



VIERDE GEZANG

DE nacht die was alreets aan ’t zakken,
En de vier paarden van de Zon
(1375) Die snooven vast als twee paar brakken;
Om dat de zeelucht haar begon
Van var al in de neus te stygen;
’t Geen haar op nieuws kouragie gaf,
En, om wel haast goet voer te krygen,
(1380) Deed runnen op een styven draf.
Wanneer de Goôn in mascarade
(Gelyk ik daadlyk heb verteld)
Noch liepen als op Gods genade,
Geheel bedroeft door bosch en veld.
(1385) Jupyn, die juist ontrent zyn inkel
Een splintertje had ingetreên,
Die hinkte met zyn eene schinkel,
En liep gelyk een horlebeen:
Terwyl Vrouw Venus, om te rusten,
(1390) Op Mars zyn staart wat zitten ging,
Die zy zo minlyk zat en kusten,
Als ofz’er honig uit ontfing.
Het welk Vulkaan niet wel mogt lyen,
Want ’t deed hem aan zyn hoorens zeer;
(1395) Des deed hy niet dan van ter zyen,
Geduurig vloeken op dien Beer.
Silenus met zyn Ezels pooten,
Die slegs maar liep door dun en dik;
En niet ontzag noch gracht noch sloten,
(1400) Bespatte ieder schier met slik.
En Bacchus met zyn Varckens veeren,
Deed niet dan vloeken zonder end,
Om dat hy moest het nat ontbeeren,
[fol. C4r, p. 39]
Zyn waar en* loflyk Element.
(1405) In ’t end, dees aftocht van de Goden,
Zo vol verdriet, en zo vol rou
Had wel een boek apart van nooden,
Zo men die recht beschryven zou.
Want lachen was’er ver te zoeken,
(1410) Zelfs Momus, met zyn apery,
Deed niet dan razen, schelden vloeken,
Op dees uitheemsche mommery.
Doch eindelyk, na lang te draven,
Ontdekten zy met groot plaizier,
(1415) Gelyk een lang gewenste haven,
De zevenmondigen rivier.
    Waar op dees Goddelyke beesten,
Of eer, dees beestelyke Goôn,
Hun droeve, en half verstrooide geesten
(1420) Weer met ’er vaard by een ontboon:
’t Geen hen een weynig stand dee houwen:
Terwyl Jupyn (die vast zyn oor
Zat met zyn slinker poot te klouwen)
De maats verzocht om wat gehoor,
(1425) Het welk hem (na hy ’t had verkregen)
Wel zesmaal, als Ovidius,
Deé roepen, byster zeer verleegen,
Ecce, Ego Supervacuus!
    Ach, riep hy, ben ik dan gebooren,
(1430) Om, na dat ik myn Koninkryk,
En al myn rykdom heb verlooren,
Te loopen trapplen dus door ’t slyk?
Helaas! wat zal de waereld zeggen?
Als men zal hooren, dat Jupyn
(1435) Moest al zyn Godheid af gaan leggen,
Om maar een simple Vos te zyn?
Wat zal men van ons ryk gelooven?
O trouwe vrienden in myn nood!
Dan dat den Heemel draait daar booven,
(1440) Gelyk als hier de Waereldkloot.
Ziet ons hier nu van groote Heeren
[fol. C4v, p. 40]
In kleine beesten ras verkeert;
Die zonder geld, en zonder kleeren,
’t Land hebben plat getracasseert.
(1445) ’t Is waar, wy zyn den Reus zyn handen
Voor dees tyd noch als wel ontsnapt,
Die anders met zyn stale tanden,
Ons had voor klokspys opgesnapt.
’t Is waar, dat wy na lang te loopen
(1450) Door velden, bossen, en door duin,
Wel reeden hebben, om te hoopen,
Dat ons Mejuffer de fortuin
Niet altyd zal de rug toe keeren;
Nadien ik hier, ontrent de Nyl,
(1455) Geen vrees heb dat men ons zal deeren;
Mits ik te Memphis, in der yl,
Zal Herkulus, myn zoon, doen halen:
Wiens knots, gelyk my is beloofd,
De Reus tot stront en drek zal malen,
(1460) Met hun verdoemden Opperhoofd.
Maar, wat zal men, helaas, beginnen,
In deze beestelyken schyn?
Want dus de Stad te treeden binnen,
Dat dunkt my kan niet raadzaam zyn.
(1465) Want ’t volk, indien ’t ons zo zag nadren,
Kwam ons voorzeker op de vagt;
Mits men om ons zich zou vergadren,
En trekken op de beeste jacht.
En zo dan wy die zyn verlaten,
(1470) En komen puur naakt in de Stad;
Zo krygen wy wis langs de straten,
Een duizend jongens after ’t gat,
En dat gebrui zou my verveelen:
Daarom zal ’t best zyn, dat Mercuur
(1475) Ziet in passant een kleed te steelen,
Van d’een of d’andre nagebuur,
Om daar meê na de Stad te trekken;
Waar hy wat lappen koopen zal,
Om ons al t’zamen meê te dekken;
[fol. C5r, p. 41]
(1480) Terwyl men hem in ’t naaste dal
Zal wachten, en zich wat bedaren.
    Waar op Mercuur, fluks in der yl,
En zonder zich eens t’ont-Oyevaren,
Zyn kours ging zetten naer den Nyl,
(1485) Waar hy wel zes paar naakte billen
(’k Versta hier naakte menschen deur)
Naer eyeren van Krocodillen
Zag zoeken: zo dat hy daar keur
Van plunje, langs de weg vond leggen:
(1490) Waar op hy met een slimme trek,
Stil kruipende achter een der heggen,
Daar een van mee nam in zyn bek.
    Het volk dit ziende, stond met troepen
En vloekten op dien Leepelaar;
(1495) En trok met alle man aan ’t roepen,
Jou schelm, jou dief, jou moordenaar.
Maar hy, die met dat roepen lachte,
Vloog met dat goedje door de lucht;
Tot dat hy ’s avonds, noch voor achte,
(1500) Neêrdaalde by een oud gehucht,
Daar hy zich zelfs ging transformeeren,
In een heel goelyk jongeling;
Die fluks in die gestoole kleeren,
Recht toe recht aan, naer Stad toe ging.
    (1505) Zo dra hy Memphis in kwam stappen,
Vond hy een Jood of Schachelaar,
Aan wien hy zyn gestoole lappen
Verschacherde voor andre waar.
    Dees Jood (die ’kloof dat Mozes heeten)
(1510) Na hy Mercuur met wat kort voer
Onthaald had, en gedist wat eeten;
Verschaft hem voor een Parelsnoer,
Daar Venus eer mee placht te pronken,
De kleeren die hy noodig had:
(1515) En na men noch eens had gedronken
Begaf Mercuur zich door de Stad;
En koft van eenen Abelcaro
[fol. C5v, p. 42]
(Die lange jaren was geweest
De stalknecht van den Koning Pharo)
(1520) Een kloek en goelyk Eezelbeest
Want zei ik Muilbeest, ’k had gelogen:
Schoon hy in kloekheydt van gestalt
Een Muyl heel wel had tarten mogen,
Mits hy bespat was, noch begalt.
    (1525) Mercuur dan, dreef dit beest geladen,
Met al die plunje, uit de stad;
Schoon hy, om de beslikte paden,
Hem vaak wat zitten ging op ’t gat.
En kwam dus zyn verlate vrinden,
(1530) Die hem vast wachte met gedult,
In staat van Eezeldryver vinden:
Waar door een ieder wierd vervult
Met blydschap, toen men hem zag nadren;
Zo dat Mercuur straks dit gespuis
(1535) Zag rondom om zyn lyf vergadren,
Als vliegen om een peperhuis.
Elk vie1 terstond op zyn bagagie,
Als of het schier op plundren ging;
In ’t end, elk kreeg vab d’equipage,
(1540) Die hem ducht dat hem ’t beste sting.
    Hier meê ging men naer stad toe treeden;
Daar juist Jupyn logeeren wou
In het Paleis, of ’t Hof van Sweeden,
Daar by geval de waard zyn vrou,
(1545) Gelyk men zei, wat licht van gat was;
Weshalven dat Vrou Juno vroeg,
Of daar geen beter kroeg in stad was;
Alzo zy byster zorg droeg,
Dat haar gemaal niet weg zou geven
(1550) ’t Geen zy zo wel als andre mocht:
Mids zy nu vreesde, dat dit even
De kooten waaren die hy zocht.
Maar hoe zy ook zocht te beletten
Dat men hier niet huisvesten zou,
(1555) Zo was Jupyn niet te verzetten,
[fol. C6r, p. 43]
Mids hy al lucht had op de vrou,
Die ook van haar kant zeer vernoegd was,
Om dat van ’t luk (gelyk haar dacht)
Haar dit gezelschap toegevoegd was,
(1560) ’t Geen zy zo laat niet had verwacht.
Nadien zy ook niet veel gewend was
Een volk te zien van zulken slag.
Dat altemaal zo schoon en jent was,
En dat’er zo geschikt uit zag.
(1565) Ook mids dat in ’t gemeen den aassem,
En ’t zweet der menschen vry wat ruikt,
Ja dikwils slimmer als de waasem
Die uyt een achterdeur ontluikt.
Zo was ’t contrarie met de Gooden,
(1570) Nadien hun aassem, en hun zweet,
Een lucht gaf naer de nieuwe moode,
Die ieder een schier fniezen deed.
Dees lucht die d’Amber overtrefte,
Vloog door de buurt en ’t heel kwartier,
(1575) Waar niemant d’oorzaak van bezefte,
Maar ieder vroeg: wat droes is hier?
    In ’t end, dees schoone vreemdelingen,
Daar men wel haast heel Memphis door
Van sprak met veel verwonderingen
(1580) Waren gehuysvest naast de Moor,
In ’t hof (gelyk ik zeg) van Sweeden:
    Nu beurden ’t eens op zeker tyd,
Dat zy (om zich wat te vertreeden)
Na ’t nemen van een goed ontbyt,
(1585) De stad wat waren gaan bekyken;
Waar door wel haast een groot getal
Van volk, byna uit alle wyken,
Hen achtervolgden overal;
Geduurig vragende aan malkanderen,
(1590) Wat men moest denken van Jupyn?
Van Mars, Mercuur en alle d’andren?
In ’t end, wat dit voor volk mogt zyn?
Maar zonder ooit op ’t wit te doelen,
[fol. C6v, p. 44]
Gaf niemand daar recht vonnis af:
(1595) Doch eyndlyk, naer ’t gemeen gevoelen,
Daar elk daar na geloof aan gaf.
Zo zei men; ’t zyn Comedianten;
Die uit het een of andre land,
Hun Schoutoneel daar kwamen planten,
(1600) Mids daar de Kermis was op hand.
    Jupyn (het geen ik had vergeeten
Te zeggen) had al onderwyl
Aan zyn Zoon Herkules doen weeten,
Dat hy zich hield ontrent den Ny!;
(1605) En had hem daar by hem ontbooden:
Zo dat hy byster kwalyk nam,
Gelyk als meê al d’andre Goden,
Dat hy noch niet te voorschyn kwam.
In ’t endt; ’t geviel eens na den eeten,
(1610) Wyl hy (gelyk hy veeltyds plag)
Was op de stoep voor deur gezeeten,
Dat hy zyn zoon verschynen zag:
Weshalven hy, om hem t’omvatten,
Hem te gemoet liep als een Gek,
(1615) En brak, mids hem zyn voet uitspatten,
Zich zelven bykans hals en nek.
Dit zoete Zeuntje van Alkmene,
Na hy zyn Vaâr lang om den hals
Gehad had, en na lang te weenen,
(1620) Ruim tien dozyn Hoe Vaar, jy alI’s?
Had in zyn ooren hooren klinken,
Wierd voorts begroet van al de Goôn:
Waar op hem straks een kelk met drinken
Van aârhalf stoop, wierd aangeboôn;
(1625) Die hy zo straks stiet na zyn nieren.
Schoon ’t volk alreeds, gelyk als zaad,
De Goôn om ’t lyf begon te zwieren,
Want ’t was op ’t midden van de straat.
Elk was op ’t alderhoogst verwonderd,
(1630) Om de gedaante van Jupyn;
Dewelke van de God die donderd
[fol. C7r, p. 45]
Nu aangenomen had de schyn.
Al d’andre Goden van gelyken,
Die hadden mede iets in ’t gezicht,
(1635) Daar ’t volk pas tegen op kon kyken,
Want ’t leek wel wat naer ’t zonnelicht.
Jupyn had onder andre mienen,
Een zekere opslag in het oog,
Waar voor het volk zomtyts by tienen,
(1640) Geheel verbaast naer huis toe vloog.
    Een zekre vent, uit een der troepen,
Hem ziende, trok, geiyk een zot,
Over de volle straat aan ’t roepen.
’t Is, of de duivel haalme een God.
(1645) Ik zie ’t hem aan van alle zyen;
Ook gaat hy niet op eene wys:
Maar hy doet anders niet als glyen,
Gelyk de Jongens op het Ys.
    Dit roepen, ’t geen elk een kost hooren,
(1650) Wierd straks van ieder opgevat;
En kwam dien avond noch ter ooren
Aan d’Opperpriester van de Stad,
Die heel nieuschierig t’ondervinden
De waarheid van dit vreemd verhaal,
(1655) Straks met een lengte van zyn vrinden
(Voorname luyden altemaal)
Zich voor Jupyn kwam presenteeren,
Met een wydloopig compliment:
Waar nevens hy hem kwam vereeren
(1660) Met dit navolgende prezent.
Te weten honderd Krokodillen,
Zes, zeven korven vol met Aal
Vier honderd blanke Kikkers billen,
Die op dien dag noch altemaal
(1665) Varsch waren uit de Nyl gevangen;
En van Gevogelt, tam en wild,
Deed hy hem zulken lengte langen
Of ’t was voor ’t heele Wevers Gild.
Met kwam men met een vat aan rollen
[fol. C7v, p. 46]
(1670) Daar ruimtjes tien aam Wyn in stak,
Gevolgt van zes of zeven rollen
Van damptuig, alias Tabak.
In ’t end men gaf hem zo veel zaaken,
Dat hy daar van, met goed fatzoen,
(1675) Een jaar kon goeje cier van maaken,
Al had hy anders niet te doen,
En vorders, nademaal zy wisten,
Dat God Jupyn in oorlog was,
En dat de Reuzen met hem twisten,
(1680) Zo offerden z’ hem in dat kas,
Tot hulp hun volk, hun stad en Landen.
    Tot dank, gaf hen weêrom Jupyn
Verlof van zonder scha, of schanden,
Oneerlyke luy te zyn.
(1685) En zwoer hen nooit te sullen straffen
Met oorlog hongersnood, noch pest;
Ja, dat hy oock zou raad verschaffen,
Dat hen de Nyl, als ze overgest,
’t Geen zy gewend is alle Jaaren
(1690) In plaatze van hun scha te doen,
Voor eeuwiglyk zou wel doen varen,
Door ’t land met vrugtbaarheid te voên.
Mercuur stondt onderwyl te vloeken
Gelyk als dol om dat Jupyn
(1695) Hem had geschikt, om t’ onderzoeken
Wat dat den Reus had voor desseyn:
Mids hy voor vast had voorgenoomen,
Terwyl men daer het minst op dacht,
Hem van de duyvel te doen droomen,
(1700) En hem te vallen op zyn vacht.
Mercuur vertrekt dan, en vertrokken,
Keert hy weérom, en weêrgekeerd,
Brengt hy voor tyding, dat die bokken,
Of Reuzen aârs geintituleert,
(1705) Vast hadden berg op berg doen planten;
Dat Ossa stont op Pelion;
Dat Typhon en zyn lyftrawanten
[fol. C8r, p. 47]
Vast zwoeren, dat, eer dat de Zon
Noch tweemaal op zou gaan, en onder,
(1710) Dat hy (in spyt van God Jupyn,
Ja schyt zyn bliksem en zyn donder)
Voogd van den Hemel zelfs zou zyn.
Dees tyding was maar al te zeeker:
Want na dit Helsche Rot een wyl
(1715) Naer God Jupyn, die slimmen steeker,
Gezocht had, schier tot by de Nyl,
Zo hadden zy zich weêr begeeven
Vol spyt, aan hun begonnen werk;
Waar zy, met iever aangedreeven,
(1720) Met alleman zo kloek en sterk,
Aan wrochten, dat met berg op bergen
Te zetten, zy in korten tyd
De Goôn fatzoenlyk konnen tergen,
En maaken hen den Hemel kwyt.
    (1725) Maar Jupiter, die ook al reed was,
En die het yzer wilde smeên,
Terwyl het vast zo gloeijend heet was,
Smeet hen wel haast een blok aan ’t been.
Want Herkules, die schier zyn handen
(1730) Uit puure boosheid zat en vrat,
Deê niet dan knarssen op zyn tanden,
En wou haar daadlyk achter ’t gat.
Waar toe (riep hy) dus lang te toeven?
Laat toe, Heer Vader! dat ik ga
(1735) En hen alleen myn kracht doe proeven,
En al dien brui tot morslen sla.
Ik zal alleen hun macht verstrooijen,
’k Zal Typhon by zyn eene been
Zo hoog door lucht en wolken gooijen,
(1740) Dat hy, eer by weêr komt beneen,
Al had by achtentachtig korven
Met Roggenbrooden aan zyn gat,
Zal puur van honger zyn gestorven,
Schoon dat hyze altemaal op vrat.
    (1745) Al d’andre Goden van gelyken,
[fol. C8v, p. 48]
Als opgewekt door dese taal,
Die deên geen minder iever blyken,
Maar zwoeren* al by vuur en staal.
    In ’t end ’t was op een Dingsdags morgen
(1750) (Een dag daar Mars op zegepraald)
Dat onze Gooden (die met borgen
Slegts hadden hun logys betaald)
Met groote vreugd te veldwaart rukten;
’t Geen elk een zeer goed teken dacht
(1755) Van ’t werk, ’t geen hem zo wel geluckten,
En ’t geen de Reuzen t’ onder bracht.
Dat ik u nu zou gaan beschryven
Dees aftocht, en met een ’t bedryf,
’t Geen op dees reis al ging op schyven,
(1760) ’t Welk niets byzonders heeft om ’t lyf,
Dat zou ik my een weynig schamen:
Laat het u daarom zyn genoeg,
Dat zy by het Reuzen leger kwamen,
Waar dat Jupyn zich neder sloeg:
(1765) En dat hy zonder lang te toeven,
Verzelschapt van zyn dappre Zoon,
Den Reus in ’t korte deed beproeven,
Dat hy te doen had met de Goôn.
    Nadien hy hen noch vry wat wonders
(1770) Deed hooren op den eersten nacht;
Want na hy uit een kar met donders,
Die hy van Memphis had gebracht,
Een half dozyn had gaan verkiezen,
Trok hy met Herkules te veld;
(1775) Die door het knarsen van zyn kiezen,
Zich toonde* als een dapper Held.
    Aan ’t Reuze leger dan gekomen,
In ’t midden van de duisterheid,
Wyl Typhon vast al lei te droomen,
(1780) En sliep in alle zekerheid,
Liet God Jupyn een donder vliegen,
Die door zyn ysselyk gerught,
De Reuzen haast in slaap kan wiegen,
[fol. D1r, p. 49]
En schier deed tyen op de vlucht.
(1785) Hier op zo volgden noch twee andren,
Noch een zo krachtig, en zo kloek,
Het welk de Reuzen met malkandren,
Bykans dee schyten in hun broek.
Doch Typhon deed hen weêr bedaaren,
(1790) En wou, dat voor die heele nacht
Men zich van ’t slaapen wat zou spaaren,
En houden rontzom dubble wagt.
Zo dra den dag begon te nadren,
Liet hy terstond, in aller haast,
(1795) Den Raad op staande voet vergadren,
Die noch was eeven zeer verbaast:
Waar op hen Typhon ging verwyten
Hun schrik, en al te zotte vrees,
Mids die niet dan uit ’t zimpel schyten,
(1800) Of ’t kraaken van een donder, rees.
Wy hoeven, zeid hy, niet te duchten,
Of alles zal ons wel vergaan;
Nadien Jupyn door zyn geruchten,
Van dondren, aârs niet heeft gedaan,
(1805) Dan ons doen zien een zeeker teeken,
Van dat hy, met zijn zotte Goôn,
Zich in zyn Hemel heeft versteeken,
Waar zy van angst zyn in gevloôn?
En waar men hen van daan moet jagen.
(1810) ’k Wil daarom dat Porphyrion
Daar op flus zal een aanval wagen,
Kort nagevolgt van Echion,
Met zyn verstaalde Beerevingren;
Verzeld met noch een vyftig man,
(1815) Die al t’zaam bergen kunnen slingren,
Die God noch duivel stuiten kan.
    Dus sprak zyn Reuslyke genade
En voerden ysselyk de viag:
Maar ’t had hem kunst geweest te raden,
(1820) Dat die uitheemschen donderslag,
Die hem zo angstig deed ontwaken,
[fol. D1v, p. 50]
Alleen maar was een oorlogsstreek,
Om aan den Vyand wys te maaken;
Een zaak, die wel haast anders bleek.
(1825) Nadien het Typhon deed gelooven,
Dat hem dit dondrende gerucht
Slechts uit den Hemel kwam van boven,
En dat Jupyn daar was gevlucht:
Die zich nochtans slechts hield versteeken
(1830) Met al zyn makkers in het bosch.
’t Geen Typhon haast zuur op zal breeken,
Mids hem Jupyn, die slimme vos
Haast lichten zal van zyn stellagie,
Die hy van bergen had gemaakt;
(1835) En hem doen kiezen een passagie,
Daar hy zyn hart en ziel uitbraakt.
Want naer Sicilie zal hy trekken,
Al vluchtende; waar juist Jupyn
Hem met den Etna zal bedekken,
(1840) Die hem zal tot zyn zarksteen zyn.
    Voorts had dees dag niet veel bezonders,
Dan dat de Reuzen, schier als dol,
In spyt van bliksems, en van donders,
Slegs zoopen hart en darmen vol;
(1845) En taaffelden we1 twaalf uuren:
Terwyl de Gooden vast hun tyd
Besteeden, in ’t geweer te schuuren,
’t Geen hen zou dienen in den stryd.
God Mars trok vaak zo grof aan ’t tieren,
(1850) Uit vechtlust, dat men menigmaal
Hem vast moest houwen met zyn vieren,
En hem schier binden aan een paal.
’t Welk Jupiter zo offenzeerde,
Dat hy (schoon hy het lang verdroeg)
(1855) Hem schier tot driemaal toe casseerde,
En hem by na uit ’t leger joeg.
Maar Venus, die de Vent beminde,
Deed door haar voorspraak, by Jupyn
Hem weêr wel haast genade vinden,
[fol. D2r, p. 51]
(1860) En deed hen weêr goe vrinden zyn.
’t Gezang dat volgt, dat zal u zeggen
Hoe Typhon, dien onnooslen kwant,
Bleef onder den Berg Etna leggen,
Die hem wierd op zyn bast geplant.



VYFDE GEZANG.

(1865) THalia, die van al de Muizen,
Steets waard myn waardigste Vriendin,
Za, Kom nu herwaards metje luizen,
En blaas my noch wat geuren in.
Want wyl ik voel myn geest verflauwen,
(1870) En dat ik vast myn nagels byt,
En bey myn ooren sit te krauwen,
Om deze zotte Reuzenstryd
Op ’t koddigst op ’t papier te malen
Zo zie ik we1, dat zonder jou
(1875) Ik van het rechte spoor zou dwalen,
En al te stemmig worden zou.
    Ik die de stemmigheid van Plato
Gelyk gy weet, steeds heb gehaat,
En die van u, en van Erato,
(1880) Steeds ben geweest een groote maat,
Zou ik myn Rym nu zien verbastren?
En einden niet als ik begon?
Zo zou my Meester Hendrik lastren,
En noemen my een Salomon.
(1885) En dat zou my wat g’affronteert zyn,
En jy, die myn Beschermster bent,
Zou daar geen kleyntje door onteerd zyn,
Mits jy niet stemmig weezen kent.
    Za, kom dan met je ratelbeenen,
(1890) En wek myn logge geest wat op;
Al zouj’er noch een paar gaan leenen,
En halen die van onze Job.
Doe myn bevrooze herssens smelten,
Op dat ik naer* den eysch beschryf,
[fol. D2v, p. 52]
(1895) Hoe Typhon met zyn lange stelten
In ’t end den Etna kreeg op ’t lyf,
Waar onder hy voor al zyn razen,
Nu leid gelyk een dolle gek,
Niet aârs dan vuur en vlam te blazen,
(1900) Of by een hel had in zyn bek.
Doe my met een op ’t fraaist vertellen
De doodsteek, en de nederlag,
Van zyn verdoemde rotgesellen,
Daar God Jupyn zyn lust aan zag
(1905) En ’k zal tot dank u weer vereeren
Een meer dan schoorsteen zwarte Kraai,
Die je zult kunnen klappen leeren,
Trots Exter, en trots Papegaai:
’k Zal u hier by een rok doen maken,
(1910) Van ’t alderfynste Lakeboe,
Dat Meester Hendrick niet zal laaken,
Al gaf hy het model daar toe.
    Kouragie za myn geest krygt leven;
Wel slaan wy d’hand dan aan de pen,
(1915) Op dat ik mag een teekken geven,
Hoe net dat ik stoffeeren ken.
Laat ons de kranken en de zieken,
Die menigmaal naar geen Civet,
Maar veeltyds na wat anders rieken,
(1920) Wat laten steenen in het bed;
Laat ons de koorts, gezwel, en wonden
Vergeeten voor een uur vier vyf,
En eens bezoeken die gezonden,
Daar ik de dappere daân van schryf.
(1925) Maar, holla wat, jy schraal Doctoortje!
Die lichtelyk voor een jaar practtyk
Niet winnen zult een hallef oortjen,
Of ’t moest juist zyn in het hemelryk,
Wat* leg jy ons hier van je kranken,
(1930) En zieken aan het oor en lelt!
’t Is best jy hen laat by hun dranken,
En datj’ons hier wat aârs vertelt.
[fol. D3r, p. 53]
    Wel vrienden! ’k zal je dan geryven,
’t Is waar, myn geest vloog daar wat wyd,
(1935) En ’k wil nu voortgaan te beschryven
Het end van deze Reuzenstryd.
    Die zelfde nacht noch, dat die kwanten,
Gemoedigt door Porphyrion,
Hun storremladders zouden planten,
(1940) Zo ging Jupyn, een uur voor zon,
Eens zien hoe dat de zaaken stonden,
Verzelt met Herkules zyn zoon:
Na zy zich in twee Bleekers Honden
Veranderd hadden, uit twee Goôn.
(1945) Zy dan, al trappend door den donker,
Ontdekten haast van var veel vier,
’t Welk door zyn ysselyk geflonker,
Jupyn wel denken deed, dat hier
Niet veel voor hem viel uit te rechten,
(1950) Nadien de Reuzen op hun wacht
Zich altyd hielden reet tot vechten,*
En altyd vuurden in de nacht.*
Des nam hy voor, hen aan te tasten,
Zo dra als weêr den dag verscheen;
(1955) Hoewel zyn zeun we1 driemaal basten;
Als of hy zei; ’k wil nou daar heên.
    Jupyn dan, trok weêr na zyn volk toe,
Dat niet veel verder van hem lag,
Als van de Beurs tot aan de Kolk toe:
(1960) En kort daar aan zo kwam den dag,
Waar door zy haast van verre zagen,
Hoe dat alreeds Porphyrion
Zyn aanslag had begost te wagen,
En dat den kloeken Echion
(1965) Hem hielp in berg op berg te zetten:
Weshalven het aan Jupiter
Ruim tyd dacht hen zulks te beletten;
In voegen dat hy hen van ver
Een Bliksem liet naer d’ooren gonzen;
(1970) Die dat Canailje, met een vaard,
[fol. D3v, p. 54]
Van hun stellagie af kwam bonzen,
En tuimelen deed ter platter aard.
    Dees Bliksem, die ’t helschvuur kon trotzen
Wierd noch tot vyfmaal toe herhaalt,
(1975) Waar door wel haast veel steile rotzen
Wierden tot gloeyende asch gemaalt;
Die meenig Reus een Kerkhof strekten,
En die ’er meenig onder ’t puin,
Met vuur, in plaats van aarde dekten,
(1980) ’t Geen hen niet zacht kwam op hun kruin.
De dapre Goôn, hier op als leeuwen
Straks uit hun schuilplaats voor den dag;
En deên de Reuzen, door hun schreeuwen,
Meer schriken, als een donderslag.
(1985) Want dat was ’t dat zy ’t minst verwachten,
En ’t geen hen zo veel vrees aanjoeg,
Dat Jupiter daar zelfs om lachten;
Die slegs al onder ’t honderd sloeg,
Terwyl zyn Bliksem niet eens miste
(1990) (Mits hy een heel goed schutter was)
Hoewel het laadkruit* tweemaal ziste,
Doch dat kwam by geen kunst te pas.
Voorts deed ook voor die tyd zyn donder
Zyn werking wel, want ieder slag
(1995) Smeet voor het minst drie Reuzen onder,
Behalven die men niet en zag.
    Zyn maaksel by Mevrou Alkmene
(Of anders Monsieur Herkules)
Die scheen het ook niet min te meenen,
(2000) Want hy had in een slag vyf zes,
Wel tien paar armen op doen rapen,
Die zonder fout haar eygenaars
Die nacht wel vreedig lieten slapen:
Maar ’t was een slaap voor alle jaars.
(2005) Zyn knots, die hy rondzom zich zwaaide,
Deed dat hy d’arme Celadon
Zo net zyn beste kop afmaaide,
Dat meester Hans ’t niet netter kon,
[fol. D4r, p. 55]
Hier na zo volgde noch veel andren,
(2010) Die hy gelyk een halve droes,
Zo hakten, in en deur malkandren
Gelyk een pot met warremoets.
God Bacchus, op zyn Kar gezeeten,
Wel opgevuld met bier en wyn,
(2015) Deê hen meê door zyn daaden weeten,
Dat dronke lui vaak dapper zyn.
    Apol, een kloek en dapper vechter,
Trof Besbos net in ’t slinker oog;
Neptuin doorboorde hem het rechter,
(2020) Waar door hy bloed, en ziel uit spoog.
    Mercuur, met vleugels aan zyn inkels,
Trof, met een brave zabelslag,
Porphyrion aan bei zyn schinkels;
Waar door hy plots ter aarde lag.
    (2025) Mars die zo even van te vooren
Van mimas klop gekreegen had,
Gaf hem een hou, die heel van d’ ooren
Hem kloofde schier tot aan zyn gat.
    De parcen deeden ook veel wonder
(2030) In deze stryd; want Atropos,
Die wierp Pallene tweemaal onder
En dee hem tuimlen als een os.
Waar op hem Clotho voort kwam moorden,
Mids zy (gelyk zy was gewent)
(2035) Hem met haar schietspoel dwars doorboorde
Die zy hem joeg door ’t fondament.
    In ’t end, de Goden deeden dingen,
Die schier van d’ andre waereld zyn;
En daar men eeuwig van zal zingen,
(2040) Zo lang men spreekt van God Jupyn.
    Doch wyl zy dachten, dat door ’t dooden
Van de voornaamste drie of vier,
Men schier geen werck meer had van nooden,
Om dat veelhoofdig monsterdier
(2045) Geheel en al ter neêr te hakken,
Kwam Encelades met zyn troep,
[fol. D4v, p. 56]
Op ’t schielykst op hun hielen zakken,
’t Geen daadlyk gaf een andre roep.
Vermits Eurites, reeds aan ’t wyken,
(2050) Zo dra hy dit secours vernam,
Weêr stand hield, en wel haast deed blyken
Dat hy een haan was met een kam.
Want met een boom van achtien ellen,
Trok hy Silenus naar het gat:
(2055) Die hy gezonden had ter hellen,
Indien de slag wel had gevat,
Maar juist zo trof hy twee drie flessen
Die hy niet achter by zyn maal,
Maar om zomtyts zyn dorst te lessen,
(2060) Voor aan de knop droeg van zyn zaal.
Zo dra dees dus zyn wyn zag vlieten,
(Waar voor* hy liever van zyn bloed
De helft gewenst had te vergieten)
Verloor hy t’ eenemaal de moed.
(2065) En zo God Mars hem niet ontzet had,
’t Was wis geweest zyn laaste dag,
Mits hem Eurites, wis verplet* had,
Met een op nieus* herhaalde slag;
Maar Mars, die* juist die slag pareerde,
(2070) Gaf hem hier door gelegentheid,
Dat hy zich zagjes retireerde:
Waar op hy voorts in hevigheid
Is op zyn vyand ingevallen,
Waar aan hy vond een goe party;
(2075) Vermits hy hem die harde ballen
Met goet fatzoen weêr effen ly.
    Toen was het, dat men meenig harnas
En meenig hart geharde kop,
Zo groot als die van Olifarnas,
(2080) Vertreên zag leggen in de trop:
Toen was het dat men meenig armen,
En meenig been, en voet, en hand,
Ja dat men meenig ellen darmen,
Zag leggen rollen in het zand.
[fol. D5r, p. 57]
    (2085) Doch lichtelyk mag hier iemand vragen,
Wat onderwylen Typhon deed?
Des om dien vrager te behagen,
Zo zal ik maaken dat hy ’t weet.
Hy stond met God Jupyn te hakken,
(2090) Die hy alreeds uit bangigheid,
Zyn hemt had tweemaal doen bekakken,
Hoewel hy opgevult van spyt,
Noch stand hield om zich zelf te wreeken;
Doch wyl hy met zyn bliksem juist
(2095) Zyn vyands harssens dacht te breeken,
Sloeg Typhons knots die uit zyn vuist.
En wyl hy wou* een ander grypen,
Zo greep hem Typhon by zyn krop,
Die hy hem zo kwam toe te nypen,
(2100) Dat hy al paars wierd om zyn kop,
En met een taal van lasterwoorden,
Die hy hem in zyn bakhuis spoog,
Ging hy hem wislyk voort vermoorden;
Maar juist kreeg dat Mercuur in ’t oog,
(2105) Die daarom, om* dit kwaad te weeren,
Tot bystand van zyn Vaâr Jupyn,
Zich straks in Hebe ging verkeeren,
Die hy wist Typhons Hoer te zyn.
Het welk hem byster wel gelukte;
(2110) Want nauwelyks zag Typhon haar,
Wanneer hy datelyk derwaarts rukte,
Waar door Jupyn uit dit gevaar
Gelukkig door zyn zoon ontsnapte,
En wyl hy zag dat Typhon vast
(2115) Gezwind na zyn Matres toestapte,
Greep hy een donder by de tast.
Waar meê hy hem zo stil verraste,
Dat wyl de Reus daar ’t minst op dacht,
Hy hem zyn kruin zo wel betaste,
(2120) Dat deze lompe dommekraght
Daar heen vie1 als een steyle tooren:
Waar op de schim van zyn Matres
[fol. D5v, p. 58]
Hem met Jupyn vie1 op zyn ooren;
Trou bygestaan van Herkules,
(2125) Die meé met een op hem kwam pikken:
Waar door den Reus, schier mank, en lam,
Op ’t laatste punt was te verstikken,
Wanneer juist Iris derwaarts kwam;
Die heel verbaast, met bleeke kaaken,
(2130) Jupyn kwam zeggen, dat de Goôn
Begosten weer in ’t naau te raaken;
En dat zy voor de Reuzen vloôn;
Zo dat zyn hulp daar was van nooden.
    Jupyn daar met zyn Zeuns naar toe:
(2135) En hield dus op zyn Reus te dooden,
Die vast al bulkten als een koe.
    Hy vliegt, en vind in ’t end zyn vrinden,
Schier afgemat, en op de vlugt,
Maar deed hun haast weer aamtocht vinden
(2140) Zo dra zyn donderend gerugt
Een Reus vyf zes ter neder* smakte,
Waar door de winnende party
Wel haast weêrom hun spille pakte,
En zelver raakte in de ly.
(2145) Jupyn vervolgde hen op de hielen,
En bei zyn Zoonen nevens hem,
Met hondert Reuzen te vernielen,
Die gaven ’t werk zyn rechte klem.
Want toen was’t dat de rest der Goden
(2150) Betoonden eerst hun dapperheid,
En Reus op Reus als luyzen dooden,
Zo waren zy in zekerheid.
Zelfs Venus heeft zich daar gekweeten
Niet minder loffelyk, dan braaf,
(2155) Mits ze op een Reus (ter neêr gesmeeten
Door Mars, haar onderdaange slaaf)
Met grooten iever zat te prikken,
En stak zyn billen met een spel,
En balkte schier alle oogenblikken,
(2160) Ik vrees dat hy my zeer doen zel.
[fol. D6r, p. 59]
Waar op hem Mars dat haast belette,
Nadien hy met een zabelslag
Hem kort daar aan de kop verplette,
Die breineloos ter aarde lag.
(2165) Hier na doorstak hy noch Eurites,
Gelyk Vulkaan aan Athos deê;
Mercuur doorboorde Hippolites,
Die dacht dat hy groot onrecht leê,
Nadien ’t het eerst was van zyn leven,
(2170) Dat men hem had ter dood gebracht.
    Alcyonus, die juist zo even
Pan had gezeten op zyn vacht,
Wierd van Neptuin met twee drie steeken,
Waar van dat elk drie gaten stak,
(2175) Belet zich zelf den hals te breeken,
Mits hy nu sturf op zyn gemak.
    Polybotes verloor zyn leven,
Door ’t instrument, daar God Cupied
(Als hy een mensch de dood wil geven)
(2180) Meê dwars door huid en ribben schiet.
    Pallene moest zyn leven laten,
Toen hy de zwynspriet van Diaan:
Gelyk een werk van caritaten,
Zach door zyn kronkel darmen gaan.
    (2185) Vrou Juno die met al haar krachten
Niet kost beletten, dat Japhet
Haar wech droeg, om haar te verkrachten,
Wierd door Mevrou Minerve ontzet.
Die na dat zy hem in zyn ribben
(2190) Een stoot twee drie gegeven had,
Hem met vrou Juno trok aan ’t lubben,
En rukt’ hem ’t hagje van zyn gat.
Hier na zo zag zy Encelades
Al dreigend komen op haar* aan,
(2195) Doch niet verschrikt voor zyn bravades,
Begon zy tegen hem te slaan:
En na zy een slag had ontweeken,
En noch een met haar schild gekeerd,
[fol. D6v, p. 60]
Deed zy hem met een twee drie steeken,
(2200) Meê proeven hoe men sterven leerd.
    Toen dees Messieurs gewandeld waren,
Zo koos de rest het hasepad,
De Goôn die niemand wilden sparen,
Die zaten deze rest naer ’t gat,
(2205) En volgden hen met groote treeden:
Toen zy in dees vervolleging
By Typhon kwamen, die alreede
Op nieuws weêr op zyn kooten sting.
Want schoon hy deerlyk was gemartelt,
(2210) Nochtans na dat hy in het veld
Een wyl geschreeut had, en gespartelt,
Had hy zich Weêr ter been gesteld;
En kwam vol moed weêr ter batailje:
En naer dat hy zyn vluchtig volk
(2215) Lang had gescholden voor canailje,
Trok hy zyn schrikkelyke dolk,
Die weêr op nieuws de Goôn dee beven,
En ter contrarie, aen zyn maats
Weerom een nieuwe moet kwam geven,
(2220) Waar van elk stand hield op de plaats.
Zo dat Jupyn ontrent zyn Goden,
Die hy het vluchten had verboôn,
Al zyn gezag wel had van nooden:
Waar op hy met zyn dappre Zoon,
(2225) Terstont op Typhon is gevallen;
Die zich (schoon hy hen komen zag)
Zo veel ontzette als niet met allen,
Maar leverde hen slag op slag.
Maar toen hy zo veel bliksemstralen,
(2230) Verzeld van Herkules zyn knots,
Voelde op zyn harssens nederdalen,
En zag, dat, was hy schoon een rots,
Hy in het end daar moest bezwyken,
Zo schoot hy midden door de trop,
(2235) En liet de Goôn zyn hielen kyken,
En vluchte heen op een galop,
[fol. D7r, p. 61]
Jupyn hem weêr aan op zyn hakken,
Mits hy hem niet verlaten wou,
Voor hy hem deed de ziel uitkakken,
(2240) Uit vrees dat hy ’t ontkomen zou.
De Reus die stapten onderwylen
Zo braaf, hoewel schier hallef lam,
Dat hy na ruimtjes hondert mylen,
In ’t kort heel in Sicilie kwam.
(2245) Waar hy zich trachte te verbergen,
Maar och! de bloed die had dat mis,
Vermits Jupyn met een der bergen,
Die daar nou noch te kyken is,
Hem ging een steene klapmuts maaken;
(2250) Waar onder hy, noch op dees uur,
Van spyt leid vuur en vlam te braken,
Tot teken van dees avontuur.
    Zo moet in ’t ende d’ ondeugd lyden;
Zo word voor* moetwil raad verschaft;
(2255) Zo worden die de Goôn bestryden
Met onuitbluslyk vuur gestraft.
    Al d’andre Reuzen van gelykken,
Die wierden mee haast aangepakt;
En konden noit hun straf ontwyken,
(2260) Maar wierden al tot moes gekapt.
En ik, die dit heb leggen schryven,
Als of ik ’er myn brood meê won,
Wil hier d’ Historie laten blyven,
Gehaalt uit Monsr. Paul Scaron.

            Eynde van het vyfde en laetste Gezang
                        van
TYPHON.



[
fol. D7v, p. 62]

DE

ENEAS.

VAN

VIRGILIUS,

IN ZYN ZONDAAGSPAK.

EERSTE BOEK.

IK, die met harp, noch luit, noch orgel,
Maar met de pypzak van myn long,
Dwars door een half verroeste gorgel,
Wel eer den stryd der Reuzen zong,
(5) ’t Geen menig prees en menig laakte,
(Hoewel hun laaken, en geprys,
My nooit een oortje ryker maakte)
Ik trek nu, op die zelfde wys,
Van daag, op nieus, na myn beloften
(10) Te zingen, dien vermaarden held,
Die met zyn Vaâr op bei zyn schoften,
Zo deerlyk vlood door bosch, en veld,
Verlaatend’ het verbrande Trooijen,
’t Geen reeds al tot een puinhoop lag,
(15) Om langs de buurt te loopen schooijen,
Zo menig jammerlyken dag;
Tot hy, na ettelyke jaren,
Na vry wat zuklens, om en om,
En na veel hobblens op de baren,
(20) Te land kwam aan Lavinium:
Veel wreedheid hebbende verdraagen,
Van Juno, dat hartbastig wyf,
Die hem met duizend andre plaagen,
Zo dikwils joeg de koorts op ’t lyf,
[fol. D8r, p. 63]
(25) ’t Geen hem zo vaak de kop deed klouwen,
Eer dat hy noch, in ’t end, die stad
Voor hem, en voor zyn volk kon houwen,
Die hy daar na als Vorst bezat.
Waar van daar na is voorgekomen,
(30) d’Albaansche, en de Latynsche stam;
Als meê dat stedeke van Romen,
Ruim eens zo groot als Amsterdam.
    O Muza! welkers gunst voor dezen
(In spyt van ’t noodlot, dat my haat)
(35) Placht al myn vreugd en troost te wezen,
En die my nooit verlegen laat,
Kom, wil my nu eens d’oorzaak melden,
Waarom de Koningin der Goôn
Dit roompje van de melk der Helden,
(40) Dus heeft vervolgd met smaat en hoon.
Zeg my, wat reden zy gehad heeft,
Dat zy dien eerlyken man,
(Daar elk haar steeds voor wys geschat heeft)
Deed zo veel zotte potzen an?
(45) Of zyn die ouwerwetze Goden
Meê zomtyds op haar beurt eens mal?
En kwaad daar ’t niet en is van noden?
Ik docht, zy waren zonder gal.
    In* Africa, verr’ van den Tyber,
(50) (Mids die Italien bespat)
En licht noch verder van den Yber,
Daar stond wel eer een oude stad,
Genoemt Karthago; daar de bouwers
De Tyriers van zyn geweest,
(55) Zo men aan d’ouwers van onze ouwers
Gelooven mag, wanneer men ’t leest.
Dees stad was heerlyk boven maten,
En had in rykdom geen gelyk:
Het goud dat lei daar langs de straten,
(60) Gelyk hier aan den Dam het slyk.
Ja ’t scheen dat d’overvloed haar booten,
Voor eeuwig daar had vast geplant,
[fol. D8v, p. 64]
En al haar zakken leeg gegooten;
In ’t end, ’t was een lui lekkerland.
    (65) De meeste Fransche kokeragies,
Als van poulet gefricasseert,
En honderd andere pottagies,
Die zyn daar eerst gepractiseert.
Ook was dat volk heel kloek ter wapen,
(70) Elk was in d’oorlog als een leeu;
En in het ambacht van het kapen,
Week niemand d’alderstoutste Zeeu.
    Dees plaats was ’t die vrou Juno minde,
Meer dan een ander, dat men weet;
(75) (Spyt Somos, dat zy eerst bezinde)
Mids zy meest hier haar tyd versleet.
Dees stad was al haar welbehagen,
Hier was haar oorlogsmagazyn,
Hier hield zy speeljacht, koets, en wagen
(80) En paerden, meer dan drie dozyn.
Al d’oude muuren, die och lacie!
Vervallen waren door de tyd,
Liet zy, heel na fortificatie,
Herbouwen, met een groote vlyt;
(85) Want zie, zy docht de stad na dezen
Zo groot te maken, en vermaard,
Dat zy als Koningin zou wezen,
Van alle steden hier op aard.
    Maar juist was haar ter oor gekomen,
(90) Ik weet schier niet op wat manier,
Misschien dat zy ’t had leggen droomen,
Dat door een averechts bestier,
Het zaat der dappere Trojaanen,
Dees stad, zo heerlyk van gebou,
(95) Met al zyn arme Tyriaanen,
In ’t kort geheel verdelgen zou.
    Dit vreezende, en noch wel indachtig
Aan d’oorlog, die zy den Trojaan
Voor die van Argos, eer zo krachtig,
(100) Doch schandelyk, had aangedaan;
[fol. E1r, p. 65]
Als meê noch denkende aan het oordeel
Van Paris, en dien ouden haat,
Om dat hy tot vrou Venus voordeel,
Haar schoont’ zo schandig had versmaat.
(105) Te meer, mids hy van haar dit vitie
Had gaan vertellen door de stad;
Dat voor een vrou, van haar conditie,
Sy al te lange mammen had,
En vry wat vuil was by haar navel:
(110) ’t Geen al te zaam by een gehoopt,
Haar gramschap zieden deed, als zwavel,
Of, als een pot die overloopt.
’t Geen haar hier by noch zeer geraakt had,
Was den gestoolen Ganimeed;
(115) Waar van haar man zyn vriend gemaakt had,
Het welk dit wyf te lydig speet.
Des deed zy, om dees smaad te wreeken,
Aan ’t arm Trojaansche overschot,
Dat vluchtig was op zee geweeken,
(120) Beproeven zulk een deerlyk lot.
Want schoon zy nu al veele jaren
Gezworven hadden, om en om,
Dreef zy door kracht van wind, en baren,
Hen altyd ver van Latium,
(125) Waar dees Messieurs te landen dachten,
En waar hen docht, dat zy die schat,
En staat, weêr hadden te verwachten,
Die hen de Griek ontstoolen had.
    Ziet, zo veel had dat werk te zeggen,
(130) En zo veel bruijens had het in,
Eer men den eersten steen kon leggen
Van ’t Roomsche Ryk, en zyn begin.
    De vloot ging zafjes heenen kruyen,
Langs de Siciliaansche strand,
(135) Met een zoet koeltjen uit het zuyen,
Dat pas de lappen hield van ’t wand.
Matroos zat vast in mars en touwen,
En dampte een pypje in volle vreê;
[fol. E1v, p. 66]
Of zong, Wilhelmus van Nassouwen,
(140) Of, van Malakken op de reê.
In ’t end, de golven, en de winden
Deên aan dees brave passagiers,
(Wyl ’t al voor wind ging) aârs niet vinden,
Dan dat hun vlucht was vol plaiziers.
    (145) Maar in die tyd (of ’t juist wou wezen)
Stak Juno ’t heuft ter deuren oet,
En zag met een gramsteurig wezen,
Dees vloot van verre te gemoet.
’t Geen haar van spyt (toen zy in weelde
(150) Hen dus zag lachchen op de zee,
Terwyl matroos vast klugjes speelde)
Schier als een braadworst barsten deê.
Van spyt dan bytende op haar nagel,
Zo sloeg haar gorgel dit geluit:
(155) Hoe! riep zy, dit verdoemd Janhagel,
Dat lacht my dan noch deerlyk uit;
Misschien geloovend’ dat de wetten
Van ’t wrevlig noodlot, my verbiên,
Hen dezen aftocht te beletten,
(160) En dat ik dit dus aan moet zien!
Hoe! Pallas die van al haar leven
Slechts Juffrou Pallas is geweest,
Heeft die den Griek wel eer verdreven?
Toen die zottin juist in haar geest
(165) Alleen op Ajax zo verstoord was?
Heeft zy den bliksem van haar Vaâr
(Die oorzaak van zo grooten moord was)
Zo fel geslingerd, hier en daar,
Dat zy held Ajax heeft verslonden,
(170) En, zonder eenig onderscheid,
De vloot der Grieken dreef te gronde,
En dat door puure koppigheid?
En zal ik, Koningin der Goden,
En vrou, en zuster, van Jupyn,
(175) Zo lange jaren met dit bloode
En lomp canailje in oorlog zyn?
[fol. E2r, p. 67]
En zal het noodlot (spyt myn tanden)
Bewaaren noch den schobbejak
Van dien Eneas, die myn handen
(180) Dus tracht t’ontvluchten, met gemak?
Helaas! wie zal niet met my gekken,
Wanneer hy my dus machtloos ziet:
Wie zal ik niet tot spot verstrekken,
Wanneer men hoord myn kleen gebied?
(185) Wie zal my vieren, dienen, eeren?
Wie zal (of ’t was een domme beest)
Myn eer en glorie celebreeren,
Op ’t vieren van myn jaarlyks feest;
Wie zal’er rooken tot myn offer?
(190) De minste doffer, duif, of krak.
Wat zeg ik? krak, of duif, of doffer?
Wie zal de minste pyp tabak
My smooken tot een offerhande?
Wanneer hy hoord, dat Jovis wyf,
(195) Tot ’t wreeken van haar eigen schande,
Zo weinig kracht heeft in haar lyf?
    Dit met een gram gemoed gesproken,
Zo daald zy van de wenteltrap,
(Waar van het tou juist was gebroken)
(200) En is, met een verhaaste stap,
Den barssen Eolus gaan vinden,
Die, hoewel hy geen Koning hiet,
Nochtans de baas is van de winden,
Die hy als Opperhoofd gebied.
(205) Schoon zy vaak weinig naer hem luistren;
Hem speelende zo menig pots,
Dat hy haar vast heeft moeten kluistren;
En zetten in een duistre rots;
Daar zonder fakken, of lantaren,
(210) Een Kristenmensch niet in durfd gaan:
Want zonder haar zo te bewaaren,
Was ’t met de waereld haast gedâan.
Want, dat canailje zo aan ’t razen,
En eens ter deeg aan ’t buldren raakt,
[fol. E2v, p. 68]
(215) Sta vast dan torens, schoorstens, glazen,
Mids ’t al dan zidderd, beeft en kraakt.
Sta vast dan kabels, zeilen, masten,
Sta vast dan bomen, dak en huis,
Want komt dit volk u aan te tasten,
(220) Het maald je wel tot stof en gruis.
    Dit vreesden ook den Baas der Goden,
Des dacht hy, dat in dees spelonk
Haar vast te sluiten was van nooden,
Om haar te houden dicht by honk.
(225) Des had hy ook by haar gaan plaatzen,
Een Opperhoofd, die, wen tot straf
Hy met de waereld wat wou kaatzen,
Haar fluks den vollen teugel gaf.
    Dees was ’t die Juno aan kwam spreeken,
(230) En die haar ook, op zyn gemak,
Aanhoorde, wyl zy onder ’t smeeken,
Tot hem dees zoete woorden sprak.
    O Eeolus gy die de winden
Bedwingt en los laat naar u zin,
(235) Ja haar in zakken weet te binden,
Schyt al de kunst van Lap, of Fin.
Gy, die het weêr hebt in uw handen,
Door het believen van Jupyn;
En die de zee jaagd op de stranden,
(240) En wederom in rust doet zyn.
    Daar zeild een bende van Trojanen,
Vol moeds, langs de Tyrreensche zee;
Die, als een Turksche Caravane,
Een groote rykdom voeren meê.
(245) Hun huisgoôn, die al lang verwonnen
Geweest zyn, binnen Ilium,
Die trachten zy indien zy konnen,
Te sleepen naer Lavinium.
Het is een doodelyk Canailje,
(250) Zo wel van vrouwen, als van mans,
Veel slimmer als het slimst rapailje,
Dat ooit kan woonen aan de schans.
[fol. E3r, p. 69]
Niet een en is’er van hen allen
Die my wil eeren naer waardy,
(255) Zy lachen naer hun welgevallen,
En hebben vlak den brui van my.
’t Geen (zo ik hen dus liet volharden)
Myn godheid zo onteeren zou,
Dat die in ’t kort wel lei in flarden,
(260) Tot grooter schand van Jovis vrou.
En daarom heb ik voorgenomen,
Om hen te wreeken deze schand,
En noch zyn moedwil in te toomen,
Eer dat hun Scheepsvloot komt te land,
(265) Des, om my te verobligeeren,
Doet straks deze aangename wind
In een ontzinde storm verkeeren,
Die daadlyk, vloot en volk verslind.
Laat al u winden uit haar hollen,
(270) Die al te zaam, met open mond,
Hen fluks tot aan de wolken zollen,
Om hen te ploffen in den grond.
    ’k Heb veertien schoone staatjuffrouwen
Die uitgelezen Nimfen zyn,
(275) De schoonste zal ik u doen trouwen,
En schenken tot u wyvelyn.
Dat zal Deiopea wezen;
Een meisjen als een kermispop,
Die ’t boek van Kats zo heeft doorlezen,
(280) Dat zy ’t schier zeid van achtren op,
Die voorts zo net kan linnen naayen,
Met klossen werken om de speld,
Borduuren, stikken, koussebraayen,
Dat ik met haar roep haagneveld
(285) In ’t end een meid van d’andre waereld;
Die zingt, en danssen kan van all’s,
Die alle zondaags gaat bepaereld,
Door hair, om armen, en om hals.
En die niet stinkt, uit mond, of aassem,
(290) Naer look, naer uyen, of naer kool,
[fol. E3v, p. 70]
Maar die steeds heeft een varssche waassem,
Als van een lekkre Viool.
Ja, die haar Fransch en Italiaans kan,
Bykans, of wel zo goed, als ik;
(295) En die by na nu meê al Spaans kan,
Maar dat gaat noch maar passelik.
In ’t end, in tien, ja twintig vrouwen,
En vondje licht haar weerga niet.
Een man die isser meê behouwen,
(300) Die haar eens tot zyn wyf geniet.
En ziet die wil ik u vereeren,
Om des u diensten te vergoen:
Waar door gy zult uw stam vermeeren,
Door puik van jongen uit te broen.
(305) En dit zal zyn tot uw betaling:
Wat zeid Heer Eolus hier op?
    Ik was den Dorpersten Westfaling,
Ja d’alderdomsten doedendop,
(Gaf hy tot antwoord) die zyn dagen
(310) In Kristenland te voorschyn kwam,
Zo ik, ’t geen gy my op komt dragen,
Met dankbaarheid niet aan en nam.
Aan u, ô Koninklyke vrouwe!
Komt alles te gebieden toe,
(315) En my slechts uw gebod t’onthouwen,
Zonder te vragen, wat, of hoe.
’k Ben reeds al lang aan u verschuldigd;
Gy hebt my, ’t geen ik ben, doen zyn,
Gy hebt myn macht vermenigvuldigd,
(320) En doet my maats zyn met Jupyn;
Die my zo dikwils, op uw beede,
Heeft aan zyn dis te gast genood;
Daar ik schier nooit weer af kwam treden,
Dan dik, en rond, gelyk een kloot.
(325) Daar ik met tal van Nectarkroezen,
En met den besten Ambrozyn,
My, vaak tot barsten van myn loezen,
Heb stom gezopen, als een zwyn.
[fol. E4r, p. 71]
En al dees heerlyke zaken
(330) Zyn my alleen van u geschied;
Des zal ik steeds myn glorie maken,
Van al te doen wat gy gebied.
Nau was dit compliment daar buiten,
Of hy gaf op de rots een klop,
(335) Die straks dien afgrond deed ontsluiten,
Uit welkers keel, op een gallop,
De winden als een party drommels,
Met zulk een snorrende gerucht,
Gelyk als van een zwarm van hommels,
(340) Straks heenen snooven in de lucht.
    De zee verhief terstond zyn golven,
Waar door in ’t korte meenig schip
Tot in den afgrond wierd gedolven,
Of stuk gesmeten op een klip.
(345) De noord, en westenwind, die loeide,
Om stryd, als op den andren aan;
In ’t end, het onweer ’t geen zy broeide,
Wierd in het korten een Orkaan.
’t Gejank van mannen, en van vrouwen,
(350) ’t Geruis van golven, en van wind,
’t Geklap van mast, van zeil en touwen,
Dat maakte elk een schier doof, en blind.
Het rammelen der hagelbuyen,
Vermengd met donder te gelyk,
(355) ’t Gesnor uit oost, noord, west en zuyen
Dat maakten hier een naâr muzyk.
De nacht spreide aanstonds toen haar vlerken,
Van zwarte wolken, langs de zee:
Of zo men noch wat licht kon merken,
(360) Zo was ’t de bliksem die ’t deê.
Want voor de zon, die sloeg op ’t hooren
Van zulk een ysselyk geruis,
Zyn regenmantel om zyn ooren,
En pakte zich eens sloeg naer huis.
(365) In ’t end het was een deerlyk leven,
Dees arme reizigers te zien,
[fol. E4v, p. 72]
Waar van vast ieder stond te beven,
Om dat de dood niet was t’ontvliên.
Eneas zelf, die goeje Eneas,
(370) Die aars op ’t land zo dapper was,
Stond meê, terwyl hy hier op zee was,
Van schrik te lillen als een das.
Doch zonder des zich eens te schamen,
Zo borst hy, met een naâr geluid,
(375) Met bei zyn witte handjes zamen,
In deze droeve woorden uit:
    Ach! riep hy, wie zal niet verflaauwen
Door ’t naken van dees laatste tyd,
Waar in misschien de kabbeljauwen,
(380) Ons vreten zullen voor ontbyt.
O drie, ja viermaal zalge zielen!
Hoe lukkig waart gy in uw val,
Wyl gy voor ’t Grieksche zwaard mogt knielen
In het gezicht van Trojes wal!
(385) O Diomedes! puik der helden!
En roem van ’t leger van den Griek,
Zeg, waarom gy my meê niet velden,
En spitten aan uw speer, of piek?
Waarom ben ik niet meê gedolven,
(390) Daar Hector leid, met Sarpedon?
Waarom of ik meê in de golven,
Niet van Simoïs sneuvlen kon?
Die toch zo menig tal van schonken
Van dappre mannen sleepte meê;
(395) Ach! ’k was ten minsten dan verdronken,
In zoeter water dan de zee,
Daar my nu aârs niet staat voor handen,
Dan dat een rog, of tarrebot,
Of dat een bruinvis, scherp van tanden,
(400) My deur zal slingren, in zyn strot.
’t Geen my (gelyk ik u durf zweeren)
Zo slecht behaagd, dat hy my nou
Op’t hoogste zou verobligeeren,
Die my zo daadlyk hangen wou.
[fol. E5r, p. 73]
    (405) Terwyl hy dus stond uit te varen,
Zo komt een felle dwarrelwind,
Verzeld met vyf zes dikke baren,
En valt als dol, en puur ontzint,
Dees fynman midden in zyn woorden,
(410) En sloeg zo hevig in het zeil,
En raasde zo in tou, en koorden,
Dat ’t gantsche schip zo in der yl
Byna aan duizend splinters raakte;
De riemen stoven buiten boord,
(415) Galjoen, en achtersteven kraakte,
Janhagel schreeude, brand, en moord;
In ’t end, ’t was al in rep en roeren,
De wind die dreef de zee zo snel,
Dat zy by wyl ten Hemel voeren,
(420) En dan weêr ploften naer de hel.
Drie van hun beste schepen, raken
Op blinde klippen, heel te schand,
Drie andre, gaan haar grafstê maken,
En delven zich in ’t wellend zand.
(425) ’t Schip dat de trouwe Orontes voerde,
Wierd van een hoogverheve golf
(Die ’t schynd dat lang al op hem loerde,
Gelyk een schaapje van de wolf)
Geslingert in zyn holle darmen:
(430) De stuurman wierd gesmakt van ’t roer,
Die over hals, en kop, och armen!
Met schip met al, ten afgrond voer;
Al d’arme zwemmers, die geen biezen
Noch blazen hadden onder ’t lyf,
(435) Die mosten ’t leven daar verliezen;
En dreven uitgestrekt, en styf,
Heel onder ’t scheepstuig, en de masten,
En onder kisten, vol van schat,
Die men om d’overloop t’ontlasten,
(440) Ter vluchs in zee gesmeeten had.
    De storm had nu het schip alreede
Waar op Ilioneus voer,
[fol. E5v, p. 74]
Gelyk dat van Achates mede,
Ontbloot van masten, zeil en roer;
(445) Dees leiden vast op zee te draaien,
Naer ’t welgevallen van de wind,
Malkaar niet kunnende bepraaien,
Al schreeuden zy zich doof en blind,
Die van Heer Abas, en den gryzen
(450) Aletes, waren reeds zo lek,
Dat ’t water, ’t geen’er in kwam dyzen,
Alreeds schier stond tot aan ’t verdek:
Wanneer Neptuin, die van beneden
Een wyl dat buldren had gehoort,
(455) Op ’t schielykst voor den dag kwam treden,
En met een aanzicht heel verstoord,
Zyn kop kwam steeken uit de baren:
Die daadlyk, spyt haar dolligheid,
Wel moesten op zyn komst bedaren,
(460) En toonen hem eerbiedigheid.
    Noch naulyk zag hy met zyn oogen,
De gansch verstrooide Troische vloot,
Of hy wierd in zyn hart bewoogen
Met deernis, om hun hooge nood:
(465) ’t Geen hem met hevigheid deed schelden,
Op al de winden, met malkaar,
Die zulk een tal van brave helden
Hadden gebracht in dit gevaar.
Want nademaal dat hy een vent was,
(470) Zo lydzaam nergens na, als Job,
En wien ook byster wel bekent was
Mevrou zyn zusters booze kop,
Die hy wel daadlyk presumeerde,
Dat hier van Cause movens was,
(475) Zo was ’t dat hy straks commandeerde,
Dat daadlyk, op dat zelfde pas.
Een koppel van de stoutste winden
(Te weten die van west, en oost)
Zich voor hem zouden laten vinden;
(480) Waar op hy dus zyn galblaas loosd:
[fol. E6r, p. 75]
    Hoe is’t? verdoemde galgenazen!
Wie meend gy langer dat gy bend?
Van dus ontzint te leggen blazen,
Zonder dat gy myn macht erkend.
(485) Wat meend gy, dat ik ben gedwongen
Te zien, al oft my niet en raakt,
Dat gy uwe gesperde longen,
Dus op myn golven ydel maakt!
Gaat gy dus zee en lucht ontroeren?
(490) En durft gy zonder myn verlof,
Zo grooten schellemstuk volvoeren?
De duivel haald, dat gaat te grof:
Ik zweer..... hier maakte hy een clause,
Want ziet, de gramschap brak zyn woord,
(495) Doch eindelyk na een korte pauze,
Zo voer hy met dees reden voort:
Gaat (zeid hy) ’k wil het u vergeven;
Maar pas wel op, van myn gebied
Nooit weer t’ontroeren, van uw leven,
(500) Want ik versta dat bruien niet.
Vertrekt, en raad u schoone Koning,
Dat hy niet met de Goden gekt,
Maar dat hy aan myn waterwooning,
Zal eerbied dragen en respect.
(505) ’t Is met zyn meerder kwaad te mallen.
De groote heerschappy der zee
Is my, niet hem te beurt gevallen;
Laat hem daarom, in rust, en vree,
Zich houden in zyn nare hollen;
(510) Daar lichtelyk meenig zwarte kol
(Wanneer dat tuig ’s nagts loopt uit krollen)
Hem geeft Aubades van gelol.
En laat hem daar zyn dolle winden,
Dat mee een deel Canailjen is,
(515) Voor eeuwig in haar ketens binden,
En houden in gevangenis.
Hier liet Neptuin zyn reden leggen;
Waar op de winden alle bei,
[fol. E6v, p. 76]
Die daar niets hadden op te zeggen,
(520) Zich aanstonds pakten aan een zy.
Zo daadlyk slonken al de baren;
Des zeevoogds drietand, en gezag,
Deed in der yl het weêr bedaren,
En bracht de zon weêr voor den dag.
(525) Straks deed hy Tryton, met zyn makker,
De schepen rukken van het strand;
Hy zelve werkte meê vry wakker,
En stiet die met zyn vork van ’t land.
    Het weêr dan dus gestilt in ’t hollen,
(530) Zo liet hy lang de stille zee,
Met vreugd zyn gladde wielen rollen,
En bracht het voorts in volle vree.
’t Geen zonder twyffel groot vermaak was,
Voor die geen die het mochten zien,
(535) Gelyk het mee een fraaie zaak was,
Die straks een Tryton, acht, of tien,
Hem hier op deên hun complimenten,
Met groote stacie, en gestoet:
Want weet vry dat dit volk in Twenten,
(540) Noch Drenten, niet is opgevoed.
    De vissen zelf, dat aârs een natie
Zo stom is als de stomste mier,
Die deden hem meê een oratie,
Van dankbaarheid, op haar manier:
(545) Om dat dees storm, die haar beledigd,
En deerlyk had geconturbeert,
Door hem nu weder was bevredigd,
En alles was in rust gekeert.
    Pas even eens, gelyk ’t canailje,
(550) Dat na lang morren onder een,
In ’t end geraakt aan een batailje,
Daar men vast vecht met stok en steen,
(Want iemand die zich poogd te wreken,
Die zal, naer ’t zeggen van Jan Vos,
(555) In nood geen wapentuig ontbreeken,
Want gramschap maakt de banden los)
[fol. E7r, p. 77]
Wanneer zy merken, dat geen gryzaard
In ’t midden van hen alle komt
Den Cato spelen, en den wyzaard,
(560) Zo staat Janrap straks zo verstomt,
En kykt zo zuinig op malkander,
Als of’er gansch niet was begaan;
Elk leid de schuld dan op een ander,
En zeid: Seigneur, die heeft ’t gedaan.
(565) Gelyk als bang, dat hem de rakkers,
Op ’t Burgermeesterlyk gebod,
Straks met een vyf zes van zyn makkers
Gaan slepen zouden naer het kot.
Daar doch dien ouden man, uit goedheid,
(570) Hen liever alles pardonneerd.
En met verstand, het volks verwoedheid
In stilstant, en in vree, verkeerd.
    Zo had Neptunus aan de winden,
Die oproermakers, ook gedaan;
(575) Die hy deed door zyn komst verzwinden,
En elk zyns weegs, naer huis toe gaan.
    Doch ondertusschen, de vermoeide
Matroozen van de Troische vloot,
Die zetten ’t vlak naer land, en roeide,
(580) Naer Lybien, met sloep, en boot.
    Hier ziet men in een inham leggen
Een eiland, dat de kust bewaakt.
En ’t zeenat afkaatst op zyn regge,
Waar door ’t van binne een haven maakt.
(585) Van weder zyds staan steile rotzen,
En dubble klippen die de lucht
Byna als met haar kruinen trotzen;
Waar onder, als in een gehucht,
Bevryd van storm, of wind t’ontfangen,
(590) Men veiliglyk ten anker leid:
Van boven ziet men ’t bosloof hangen,
Wiens zwarte schau de zee bespreid.
Van vooren, ziet men in de kaken
Van deze klippen, een spelonk,
[fol. E7v, p. 78]
(595) Daar zich de Nimfen vrolyk maken,
En zwelgen meenig koelen dronk.
Hier vind men stoelen van Kamillen,
Die ’k loof, dat niet per avontuur,
Maar wel expres voor Juffers billen,
(600) Daar zyn geplant van vrou Natuur.
Men hoefd op deze ree geen schepen
Aan tou, of paal te binden; want,
Daar ’s niemand die die weg zou slepen,
Zo vroom is ’t volk daar van dat land.
    (605) Hier was ’t, dat slechs met zeven kielen
De Vorst Eneas binnen kwam:
Mids hy van d’andre vrome zielen
Noch schip, noch schips gelyk vernam.
    Straks sprongen d’arme Trojanen
(610) Vol vreugd, op het gewenste land,
Daar zy als afgematte hanen,
Zich nederspreiden op het zand.
Achaat was d’eerste, die uit keyen
Hier vuur in drooge bladers sloeg,
(615) Of licht dat hy in al die tyen
Een tonteldoosje by zich droeg,
Om, als ’t hem luste eens te dampen,
Wanneer daar juist geen lont en brand,
Door keyen tegens een te schampen,
(620) Straks vuur te hebben by der hand.
    Al d’andren ondertusschen, halen
’t Bedurve kooren vast van boord,
Om dat te droogen, en te malen,
Tot weering van de magre moord.
    (625) Terwyl gaat Heer Eneas klimmen
Op een der rotzen, en hy ziet
De zee dwars over, langs de kimmen,
Of hy het schip van Capys niet
Of dat van Anteus op ziet komen,
(630) Of van Kaïcus; maar ô neen;
Daar word noch schip, noch zeil vernomen,
En van die drie, vind hy niet een.
[fol. E8r, p. 79]
    Maar wel zo ziet hy een troep harten,
Die, van haar makkers afgedwaald,
(635) Hem hier op strand als kwamen tarten,
    Wel, datje nou de duivel haald!
(Riep hy, haar ziende) ’k zal jou leeren,
Jou krengen hier in myn gezicht
Zo stout te komen voltizeeren:
(640) En met zo greep hy boog, en schicht,
Die hem de trouwe Achates na droeg;
Waar meê dat hy’er een doorschoot,
En al de rest voorts zo lang na joeg,
Dat hy’er eindlyk, zeven dood,
(645) In min dan niet, ter aarde velde:
Hier meê was hy van ’t jagen zat,
Mids hy net zo veel harten telde,
Gelyk hy schepen by zich had.
    Hier op, zo stapt hy naer de haven
(650) En deeld die aan zyn makkers om;
Gelyk als meê, om hen te laven,
Een ton, twee drie, met ouwe mom,
En ettelyke voedervaten
Met spaansche wynen, en met zek,
(655) Die hem Acestes had gelaten,
Als tot een foi, op zyn vertrek:
Hier na, om hen wat moeds te geven,
Spreekt hy hen aan op deze trant:
    O makkers! die met my uw leven
(660) Gerukt hebt uit de Troische brand,
Gy, die met my, van wind, en golven,
En van zo meenigen tempeest,
Gelyk als schaapjes van de wolven,
Tot noch toe zyt vervolgd geweest,
(665) Houd moed, ’t geluk dat wil verkeeren:
De Goden, schynt het worden moê,
Van ons dus lang te tormenteren,
En leggen ons een uitkomst toe.
Gy hebt, met my, de nare Scyllen
(670) (Daar ’k loof dat meenig helsche geest
[fol. E8v, p. 80]
In duistre klippen leid te gillen)
Al byster dicht ontrent geweest:
Gy hebt met my, die met u heen toog,
’t Gebergt van Polypheên gezien:
(675) Dat lompe bakbeest, met zyn een oog,
Die ons als duivels weg deed vlien.
En dit zyn wy verby gekomen,
Als dappre mannen, als wy zyn,
Pas even eens, gelyk als droomen,
(680) Daar niet van na blyft, dan de schyn.
Houd moed dan, noch eens, rotsgezellen
Het zal, als gy ’t uw kinders meugd
In ’t hoekje van den haard vertellen,
U licht noch strekken tot geneugd.
(685) Na zo veel bystere gevallen,
Na zo veel zuklens, om, en om,
Gezolt, gekaatst gelyk als ballen,
Zo streven wy naer Latium;
Daar ons een rustplaats is beschooren,
(690) Van de bestierders van ’t geval;
En daar men, als een Babels tooren,
’t Oude Trojen weer herbouwen zal.
Za, wilt de droefheid dan verdelgen,
En laat ons eens een kelk, vyf, zes,
(695) Hier in het groen gaan zitten zwelgen
Op ons geluk, en ’t goed succes.
    Dus spreekt hy lacchend met zyn oogen,
Maar krytend binnen in zyn hart,
Waar uit de vreugd lang is vervlogen,
(700) En plaats gemaakt had aan de smart.
    Straks valt men aan ’t hartevillen,
Tot meenig delikaat gerecht;
Men hakt door ribben, spier, en billen,
Trots eenig slager, of zyn knecht,
(705) d’Een steekt het lillend vleesch aan speten;
Een ander brengt de pot te vuur;
In ’t end, men maakte dat het eten
Was, op zyn Fransch, gaar, in een uur.
[fol. F1r, p. 81]
Hier op zo teeg men aan het schranssen,
(710) De minste at naby voor tien:
Elk liet zyn kakebeenen danssen,
Dat het een lust was om te zien.
Zo gaf men kracht aan maag, en darmen,
Waar toe een kroes met versse wyn,
(715) Die daadlyk d’ ooren kon verwarmen,
Hen onder een deed vrolyk zyn.
    De honger dus gesteld te vreden,
En dis, en schotels weg gezet,
Zo trekt men, in het lang, en brede,
(720) (Gelyk als tot een nabanket)
Van de verdoolde maats te spreken:
Niet wetend, tusschen vrees, en hoop,
In welk een gat zy mochten steken,
Of waar zy waren op de loop.
(725) d’ Een zei, zy zyn al lang verzopen;
Een ander zei, zy zullen wis
In andere havens zyn gelopen:
Een darde, die wat vromer is,
Gaat voor hun ziel een Ave lezen,
(730) Of mompeld zafjes zyn gety;
Een vierde, om meê niet stil te wezen,
Die hangt ’er ’t Paternoster by.
Maar boven al, de vrome Eneas,
Die toonde wel, door zyn gezucht,
(735) Hoe byster dat zyn hart gedwee was,
En hoe bekommert, en beducht
Hy in zyn ziel was, om den braven
Orontes, die met Amycus,
Licht nu al lei in zee begraven;
(740) Dank heb hier voor Heer Eolus.
Met deze, trekt hy ook met eenen,
’t Geval van Lycus, en Cloant,
En dat van Gyas, te beweenen,
Zo deerelyk geraakt van kant.
    (745) Doch dit liep nu byna ten enden,
Wanneer Jupyn, juist by geval,
[fol. F1v, p. 82]
Kwam uit zyn Troon zyn oog te wenden,
Langs zee, en aard, langs berg, en dal;
Om dat hy zien zou of beneden
(750) Noch alles in goe order stond.
En na hy nu byna alrede
Den ganschen aardkloot, in het rond
Had met zyn godlyk oog door loopen,
Zo blyft hy op het schielyks staan,
(755) En steroogd met zyn blikken open,
Op ’t Landschap van den Lybiaan,
Wanneer vrou Venus, in haar oogen
Van tranen bigglend, en beklat,
(Die zy espres niet af wou droogen)
(760) Met deze reden tot hem trat.
    O gy, die hier, zo wel als onder
Op ’t aardryk, ieder wetten geeft,
En voor wiens bliksem, en wiens donder,
Het alles zidderd, lild, en beeft:
(765) Wat heeft, ik bid u, myn Eneas
Met zyn Trojanen, u gedaan;
Dat gy op die verdoemde zeeplas,
Hen dus als honden laat vergaan?
Dat gy hem met zyn arme makkers,
(770) Dus dolen doet van oost tot west?
Gevolgt als van een troep met rakkers,
Een volk, veel slimmer dan de pest.
En dat men, om hen uit Italje
Te houwen, hen uit enkle spyt,
(775) Gelyk als Heidens of canailje,
Van alle kant de pas afsnyd?
Is dat dan uw belofte houwen?
Is dat hem handlen als een vriend?
Ach! op wiens woord zal men dan bouwen,
(780) Zo men Jupyn op leugens vind!
Gy had my meer als eens gezworen,
(Maar j’houd je woord, gelyk een vrou)
Dat ’t zaat uit Teucers stam geboren,
In ’t end noch eens op borlen zou:
[fol. F2r, p. 83]
(785) En dat uit hen dat heerlyk Romen,
Daar men zo veel van heeft gekout
(Hoewel ’t slechs sprookjes zyn, of dromen)
Noch eens zou worden opgebout,
’t Welk daar na alles zou regeeren,
(790) En speelen overal den baas,
Waar het zyn wapens slechs zou keeren;
Maar ja, zo vangd de koe een haas;
Want gy, ô vader! laat dit steken,
En lykt daar dwars van af te zien,
(795) Want ’k zie, voor my, geen eenig teken,
Dat dit ooit zal, of kan geschien.
Dit placht wel eer myn troost te wezen,
Wanneer ik dacht aan Trojes val;
Wat legt gy (zey ik vaak) te vrezen?
(800) Hoe Venus! benje zot, of mal?
Denk datje hebt vier witte voeten,
Denk God Jupyn is uw Papa,
Die zal dit onluk wel verzoeten,
En schaffen weer geluk daar na,
(805) Maar, ach! hoe ging dit uyt myn gissen
Want daar word een deel van haar
Vast op gevreten van de vissen,
Terwyl de rest, noch hier en daar,
Rampzaliglyk op zee te zwerven,
(810) En waar wil dit ô Vader heen?
En wat zal ik toch hoopen derven,
Uit zo veel ramp en moejelykheen.
    Antenor gaf het aan de Grieken,
Wanneer hy hun geweld ontvloot,
(815) Heel op een aâr fatzoen te rieken,
Wanneer hy over graft en sloot,
Dwars door Ilyricum dorst streven,
Daar de Tymajus ruyst van daan;
Tot daar hy weêr zyn tol komt geven,
(820) Vol eerbied aan den Oceaan.
En daar heeft dees wel kunnen stichten,
Het wydberoemd Batavium,
[fol. F2v, p. 84]
Dat heel de wareld schier doet zwichten,
En kykt naer land noch steeden om.
(825) Daar heeft hy met zyn onderdanen,
Zich toen wel zacht ter neêr gesteld,
En sloeg ter eere der Trojanen,
De Troische wapens op zyn geld.
Daar hield hy hof en land, en wooning,
(830) Daar maakt’ hy schatting en tribuit,
En soop, en dampte als Prins of Koning,
En lachte zelfs de waereld uit.
En dees nochtans, ô groote vader!
Die kend gy meê wel, naar ik gis,
(835) En weet dat hy slechs een verrader,
En maar een rechte vuilik is.
Daar wy in ’t tegendeel, die roemen
Van het gedacht der Goôn te zyn:
En onze namen mogen noemen
(840) Als kind, en kindskind van Jupyn,
Die worden dus, helaas! verstooten,
Verschopt, beknort, bespot, benyd?
En raken Vaderland, en vlooten,
Ja eindlyk, ’t heele hagje kwyt.
(845) En dat alleen, door puure boosheid,
Van een die in hun razerny,
Ons steeds vervolgd met zo veel loosheid,
Om dat ik mooi’er ben dan zy.
En die daarom wel durft gaan zweeren
(850) Dat ik een hoer ben in myn vel;
Maar ’k ben, God lof, een vrou met eeren,
En al de wereld kent my wel.
En ziet, dat moet ik al verdragen,
Maar dat ik ook eens spreeken dorst,
(855) Ik zweer, daar zou wat anders wagen,
Maar ik verkrop het in myn borst.
Doch gy, die dit behoort te weeren,
O groote Vader! ziet dit aan,
Als of ’t je niet ging aan je kleeren,
(860) En laat myn vroome zoon vergaan.
[fol. F3r, p. 85]
En is dit dan tot zyn belooning;
En voor al zyn godvruchtigheid?
En, in het end, is dit de kroning,
Die gy myn bloed hebt toegezeid!
    (865) Jupyn door dit discours bewogen
(’t Geen zy al snikkend bracht ten end)
Die zag haar aan met dat paar oogen,
Die, als hy die op ’t aardryk zend,
Straks storm en nevel op doen klaren,
(870) Hy zag haar dan een wyl tyds aan,
En trock in ’t end dus uit te varen:
    Foei, foei, het zou te leelyk staan,
Dat iemand u dus zag staan janken,
En balken als een nuchter kalf;
(875) Kom Cytherea! staak dit janken,
En toon ten minsten, zo je half,
Datje niet heel bent zot geworden:
Vrees niet, al ’t geen u is beloofd,
Dat zal u zekerlyk geworden
(880) Dat zweer ik noch eens by myn hoofd.
Schep moed (dus voer hy voort te snakken)
En met een zoen die hy haar gaf,
Trock hy zyn neusdoek uit zyn zakken,
En droogde haar de konen af.
(885) Schep moed! gy zult noch met uw oogen
Dat lang beloofd Lavinium
Tot aan de starren zien verhoogen,
En tarten het oude Ilium.
Gy zult uw zoon, die stad zien bouwen,
(890) En heerschen daar als oppervorst;
En ’t zal my nimmermeer berouwen,
Dat ik u zulks belooven dorst.
    Doch om het u recht uit te zeggen,
Zo moet gy weten, eer hy daar
(895) Den eersten steen noch van zal leggen,
Dat hy door meenig groot gevaar,
Door meenig scharpgedopte lanssen,
En zwaarden, meer dan tien dozyn,
[fol. F3v, p. 86]
En pieken heen zal moeten danssen,
(900) Ja dikmaal fel in ’t naau zal zyn.
Want zie, hy gaat een volk bestryen,
Dat zulke domme slagen slaat,
Dat iemand, die niet wel kan myen,
Daar dikwils arm en beenen laat.
(905) Maar weet dat hy die zo pareren,
En naar de kunst verzetten zal,
Dat hy hem mores zal doen leeren,
En jagen hen uit stad, en wal.
    Naar dees Barbaren uit te roejen,
(910) Zal ’t aardryk (dat myn voetbank strekt)
Tot driemaal in de zomer bloeien,
En driemaal zyn met sneê bedekt,
Dat is te zeggen net drie jaren,
Niet eenen dag noch min of meer,
(915) Die zullen ’er meê henen varen,
Terwyl dat hy, als opperheer,
Zal binnen Latium regeeren.
    Maar voor myn heer zyn zoon, Ascaan,
(Die me Ilus placht te nomineeren,
(920) Zo lang men Ilium zag staan,
Maar die Iülus nu herdoopt is)
Die zal de jaren tweemaal tien,
En daar dan noch tien aangeknoopt is,
Zich Koning van Lavinje zien.
(925) Wiens troon (zyt des niet eens verwondert)
Hy brengen zal in Albaas wal;
Waar ’t zaad van Hector, wel drie hondert
Jaar, achter een, regeren zal.
Tot dat een Quezel, of een Klopje,
(930) Of eer een Koninklyke Non,
Twee kinders werpt voor een gallopje,
Die zy by Mavors overwon.
    Hier na zal Romulus, eens rossen
Wolvins beminde voesterling,
(935) En by de beesten opgewossen,
Dit ryk aanvaarden, en zyn kring
[fol. F4r, p. 87]
Van ’t oosten, tot het west, uitbreien;
En de Romeinen naer zyn naam
Alzo genoemt, aan alle zyen
(940) Bekend doen maken, door de faam.
Ja zelf Mevrou, myn Gemalinne,
Die nu zo leid de beest en speeld;
En zo veel garens leid te spinnen,
Dat het my zelf al lang verveeld,
(945) Die zal dan beter zyn beraden,
En water gieten op haar gal,
Mids zy, met my, de Roomsche Raden,
En Rome zelf opkweken zal.
    Hier na zult gy noch zien met eene,
(950) Hoe dat Assarakus geslacht
Het Hof van Phitye, en van Mycene
Zal hebben tot den val gebracht,
En over Argos zal regeeren.
    Hier na zal Keizer Julius
(955) Wiens stam correct zal descendeeren
(Uit den Trojaanschen Julius)
Zyn Ryk met d’Oceaan bepalen,
En met der Starrenkryts zyn naam,
En zo veel roof uit ’t oosten halen,
(960) Dat tot in eeuwigheid de faam
Nooit van zyn eer, en lof zal zwygen,
Waar door hy in het hemelsvak,
Zal by de Goôn een plaats verkrygen,
Gelyk zyn naam in d’Almanak.
    (965) Dan zal de kryg een end verkrygen,
Dan zullen trommels, en trompet
Gelyk als moffen moeten zwygen,
En niemand jagen uit het bed.
Dan zullen al de groote Heeren,
(970) Als Kapiteins, en Luitenants,
Haar bottertje zo vet niet smeeren,
Maar droog brood vreten langs de schans.
Dan zal men Vaandrigs, en soldaten,
Dat nu een volk is van waardy,
[fol. F4v, p. 88]
(975) Zien loopen beedlen langs de straten,
Of zien staan rukken aan een hei.
Dan zal men menig leere kolder,
En menig brave wapenrok
Zien hangen rotten op de zolder,
(980) Of gans vermolmen in een hok;
Dan zal men piek, noch zwaard, noch degen,
Dan zal men harnas, noch panzier,
Niet hoeven schoon, noch glad te vegen,
Want uitgeblust is ’t oorlogs vier.
(985) Vrou Vesta, met de gryze trouheid,
En Remus, met zyn broer Quiryn,
Die zullen dan gaan in hun boutyd,
En overal de bazen zyn.
Het slot van Janus tempeldeuren
(990) Zal, nacht en dag, vernageld staan;
De razerny zal zich verscheuren,
En aan zich zelf de handen slaan,
Zo zy haar klauwen los kan krygen,
Die op haar rug geketend zyn,
(995) In ’t end, de dolle twist zal zwygen:
En geven rust aan ’t myn, en’t dyn.
En dit zal dan de glorie wezen,
Die gy, ô dochter! uit uw zoon,
En uit zyn zaad, zult zien verrezen,
(1000) Gelyk een welverdiende loon.
En dit is dan, naer lang beramen,
Myn laatste en uiterste besluit.
    Hier op riep Venus driemaal Amen,
En daar meê was dat praatjen uit.
    (1005) Jupyn dan, zo als dit ten end was,
Ontbied terstond Vrou Mayâs zoon,
Dat in zyn tyd een snaakze vent was,
Hoewel hy neef was van de Goôn.
Want wyl hy was Mercuur geheeten,
(1010) Zo werkte hy ook meenig kuur;
En maakte ’t aan zyn Ooms, en Peeten,
En aan zyn Moer, vaak vry wat zuur.
[fol. F5r, p. 89]
Want ’t liegen, ’t kakelen, en ’t klappen,
Het dobbelen, steelen, kyven, slaan,
(1015) Het schachren, en het koopmanschappen,
Komt altemaal van hem van daan.
Want van hem komt het woord Mercator,
’t Welk, als het wel word uitgeleid,
Door een Notaris, of Translator,
(1020) Een koopman is in duits gezeid.
Maar ’t beste van zyn fielterytjes,
Was, dat hy, zelver voor zyn vaâr,
Sterk handel dreef in kopperytjes,
Want daar in was hy Makelaar.
    (1025) Doch, om niet van dees Vent te dromen,
Zo laat dit hier genoeg van zyn.
Dees dan, gelyk ik zeg, gekomen
By zyn heer Vader, God Jupyn,
Kreeg daadlyk last van heên te rennen,
(1030) Naer Mevrou Didoos groot gebied,
(Die ik u daadlyk zal doen kennen,
Indien ’t my niet uit ’t hoofd en schiet)
Om hen, met al haar Cartagezen,
(Dat aârs een volk was in die tyd,
(1035) Zo bars als Turken, of Chineezen)
Te brengen tot medogentheid,
Ontrent onze arme Trojanen;
Die anders, zonder God Jupyn,
Van die verdoemde Tyrianen
(1040) Licht lang gehangen zouden zyn.
Maar, Heer Mercuur zyn Ambasade,
Die hem naer wil, en wensch, verging,
Deed dat haar Dido in genade
(Gelyk gy hooren zult) ontfing.
    (1045) Myn Heer Eneas, ondertussen,
(Die lichtelyk die gansche nacht,
Slechjes had geslapen op een kussen,
En die vry slechjes deur gebracht)
Gaat eer de droes zyn schoenen aan had,
(1050) Verzelschapt met Achaat alleen,
[fol. F5v, p. 90]
Waar aan hy steeds een vriend en man had,
Heel vroeg, wat landwaard binnen treên,
Om t’onderzoeken, en te vinden,
Waar dat zy zyn, en in wat oord:
(1055) En of dit land aan vreemd, of vrienden,
Aan Turk, of Kristen toebehoord,
En of hier beesten (mids hy d’akkers
Gansch woest en onbearbeid zag)
Huis hielden, om zyn andre makkers
(1060) Zulks aan te dienen op den dag.
    Na dat hy dan zyn zeven schepen
Had in de schaduw van het wout,
En onder het gebergt, doen slepen,
Zo stapt hy onbevreest, en stout,
(1065) Met zyn Achaat, langs veld, en paden,
Gewapend met een schicht, of twee,
En met een achtvoeds estokkade.
Die lang verroest was in de scheê.
    Na hy door veel bewosse wegen
(1070) Geslenterd had, een uur, vyf, zes,
Zo komt hem op het schielykst tegen
De aangenaamste Jageres,
Die ooit een boog, of pyl hanteerde;
Gedost in een Spartaans gewaat,
(1075) Waar in zy zo galant pareerde,
Dat het gezicht van onze maat,
Haar voor Diaan begon te keuren,
Hoewel het in der daad Mevrou
Zyn Moeder was, die, om de geuren,
(1080) Haar zoon dit potsje speelen wou.
    Hy, die haar in dees schyn niet kende,
Stond vast haar kleding aan te zien,
Die vry wat dartel, aan twee enden,
Ontdekte beid haar bloote knien;
(1085) Wanneer zy naer hem toe kwam treden,
Met ’t hair wuft in de lucht verspreid,
En hen begroete met dees reden:
    Hou, jongelingen! wie gy zyt,
[fol. F6r, p. 91]
(Dus sprak zy met zo lekkre woorden,
(1090) Als of zy muskus erten at;
Waar door Eneas, dieze hoorde,
Schier al zyn tegenspoet vergat)
Hebt gy (herriepze) in uw passagie
Een van myn speelnoots niet gezien?
(1095) Die jagende in dees Bosschagie,
Een hart, of zwyn, voor uit deed vliên?
    Dit vroeg zy, en myn Heer, den vromen
Eneas riep haar dit weer toe;
’k Heb hoofd, noch staart, van haar vernomen,
(1100) O schoone! die ik niet weet, hoe
Dat ik haar best zal tituleren,
Of als een mensch, of een goddin,
Nadien ik wel zou durven zweeren,
Dat ik u meer dan godlyk vin.
(1105) Want ik zie in uw lodrige oogen
Iets blinken, dat niet menschelyk staat,
En dat my maakt als opgetogen,
Ja dwars door al myn ribben gaat.
Uw lipjes, rooder dan koralen,
(1110) Die maken zulken zoeten lag,
Dat heintje pik my wel moet halen,
Zo ’k ooit zo hupzen deeren zag,
Gans seldrement, wat zoeter wezen!
Recht als een poppetje van was.
(1115) Wie kan u aanzien en niet vrezen
Zo straks verbrand te zyn tot asch?
Je spraak, je kleding, en je minnen,
Die zwymen vry wat naer ’t Spartaans;
Maar, schoon jy ’t my zwoerd met je tienen,
(1120) Soo lyk je my niet heel Africaans,
In ’t end, ik zie iet in u blinken,
Dat ruikt naer ’t maagschap van Jupyn,
Of ik wil daadlyk wel verzinken,
En niet meer Heer Eneas zyn.
    (1125) Ei, dat beliefje zo te zeggen,
(Viel hem vrou Venus in zyn woord)
[fol. F6v, p. 92]
Doch, ’k bid u, ons eens uit te leggen,
(Dus voer haar zoon weêr daadlyk voort)
O schoone die ’k dan zo zal laten,
(1130) Waar, en in wat land, dat wy zyn,
By Turken, Heidens, of Kroaten,
Of waar ontrent de middellyn?
Want ’k zweer; wy weten ’t geen van allen:
Wy zyn hier door een zwaar tempeest,
(1135) Door onluk op de kust vervallen,
En kennen hier noch mensch, noch beest.
Ik bid u, wil my dan vertoonen,
By wat voor landlui dat ik ben;
De hemel zal u daar voor loonen
(1140) Wyl ik het zelf niet doen en ken.
    Hier op, hief Venus dus te spreken:
’t Is uw beleeftheid, jonge Heer!
Of eer, het zyn uw hoofsche treken,
Waar door gy my zo grooten eer,
(1145) Die ik niet waard ben, om te geven.
    Hier op zo boog zy knie, en stuit;
Terwyl haar zoon, die wel kon leven,
Met speelen ’t beentjen achter uit.
’t Is hier (dus voer zy voort te zeggen)
(1150) Juffren mode, in ’t heele land,
Dus met een koker op de regge,
Met boog en pylen in de hand,
Op hart, en hind, te loopen jagen,
Gelykerwys gy my nu ziet.
    (1155) Doch om t’antwoorden op uw vragen,
Zo weet, dat gy ’t Kartaags gebied,
En ’t Tiriansche ryk, bewandeld,
Daar ’t volk vry korzel is van bloed,
En mids het sterk in wapens handeld,
(1160) Zo dom als eenig Mof, of Knoet.
    De Stad, die eer Agenor stichte,
En daar vrou Dido nu gebied,
Die voor haar Broeders haat moet zwichten,
Die is ’t, die gy van verre ziet.
[fol. F7r, p. 93]
    (1165) Zo ’k dacht, gy niet met my zoud gekken
’k Zou van die Koninglyke vrou
U hier d’Historie eens vertrekken,
Daar me een Romein uit maken zou.
    Geenzins ô schoone Tiriane!
(1170) Ik bid u zyt des niet beducht;
(Antwoorde ’t heerschap der Trojanen)
’k Wil van gelyken, om de klucht,
De myne meê wel eens verhalen:
Daar ’k wel wil wedden om een vaan,
(1175) Dat d’uwe niet eens by zal halen,
Al loeg j’er noch de helft aan.
    Wel, laat eens zien, wiens best zal wezen;
(Herriep zy, en begost aldus)
    De schoone Dido was voor dezen
(1180) De bedgenoot van Sicheus;
Aan wien haar vader, en haar moeder
(Vermids men niemand ryker von)
Haar huwelykte, maar haar broeder
Den schellemzen Pygmalion,
(1185) Door vrekke geldzucht aangedreven,
Die bracht hem in de Tempel om,
En nam hem door een steek het leven,
Die gink door ’t Pericardium.
    Zyn Bruid, die deze dood zeer drukte
(1190) Wierd des byna ontzint, en dol;
Weshalven zy haar hair uitrukte,
By meenig schoone handen vol.
Zy wou getuigenis doen beleggen,
Van deze goddeloze moord;
(1195) Maar niemand dorst ’er een woord zeggen,
Want elk was bang, voor galg en koord,
Dus bleef dit schelmstuk lang verborgen,
En zy vol wanhoop, dag, aan dag.
    Nu beurde ’t eens, op zekre morgen,
(1200) Dat zy, terwylze in ’t droomen lag,
Haar man zich voor haar zag vertoonen,
Heel naâr, en gansch bebloed, en bleek?
[fol. F7v, p. 94]
Zo dat hy met zyn holle koonen,
Byna een bâre droes geleek.
(1205) Dees ging haar in het breed vertellen,
Wat onrecht dat haar broeder had,
Hem dus te zenden na der hellen,
Daar men te brood, en water zat.
Hier op ried hy haar voort te vluchten,
(1210) (Vermids hy zorg droeg voor zyn vrou)
Uit vrees, gelyk het stond te duchten,
Dat het haar mee eens kosten zou,
Een groote lengte van pistolen,
Die men al over duizend jaar,
(1215) In diepe kuilen had verholen,
Die toonde hy hier op aan haar,
Om overal te kunnen leven,
Waar het haar lusten heen te vlien.
Vrou Dido, die vast lei te beven,
(1220) En die de vent niet aan dorst zien,
Lag vast gedoken in de deken;
Maar toen zy hoorden het geluit,
Dat hy van geld begon te spreken,
Zo stak zy haar kop ten bedden uit,
(1225) En wenste hem een goejen morgen:
Maar hy, wiens boodschap was verricht,
Bleef d’antwoord hier van aan hem verborgen,
En pakte zich uit haar gezicht.
    Hier op gaat z’ haar vertreck beramen,
(1230) Met alles wat zy bergen kon;
Het halve ryk liep datelyk zamen,
En wou, om van Pygmalion
De vreede tirani my ontvlieden,
Haar volgen over land, en Zee.
    (1235) Hier op zo maaktme op haar gebieden
Straks volk, en geld, en schepen ree,
Die in het end ter zeewaard rukte,
Onder haar vrouwelyk bestier;
Het welk haar zo voorspoedig lukte,
(1240) Dat zy in ’t kort behouden, hier
[fol. F8r, p. 95]
Aan Lybien, te landen raakte:
Waar gy Karthago, nu herboud,
(Daar d’ossenhuit de kryts van maakte)
Zo heerelyk, van verre aanschoud.
    (1245) Maar gy! wat zyt gy toch voor kwanten,
Komt, zegt my nu ook eens in ’t end,
Waar heen gy dus loopt lanterfanten,
En van wat ambacht dat je bend?
    Ik zal ’t ô schoone! aan u verhalen
(1250) (Antwoorde Eneas, met een zucht)
Wy zyn, ’t is waar, niet uit Westfalen,
Maar uit een ander land gevlucht,
Daar ons de Griek uit heeft verdreven,
En daar door zwaard, door moord en brand,
(1255) Meest al myn nichten, en myn neven,
Zyn deerljk geraakt van kant.
    Indien de naam van ’t oude Trojen
(Dat eertyds zo doorluchtig was,
Eer het de Griek kwam uit te rojen,
(1260) Doch nu slechs stof, en puin, en asch)
U ooit ter ooren is gekomen,
Zo hebt ge ô goddelyke vrou!
Haar ondergang wel meê vernomen,
Die ik u aârs verhalen zou.
    (1265) Ik ben de vrome Heer Eneas,
Die met zyn huisgoôn, en een vloot,
Van twintig schepen, lest op zee was,
Alleen ontvluchte uit deze nood.
Doch, hoewel dat Mevrou myn moeder
(1270) Ons had gezworen vry gely,
Zo heeft een storm, die veel verwoeder,
Dan hy wel goed was tegen my,
Ons hier alleen, met zeven kielen,
Gesmeten aan de barre strand,
(1275) Terwyl onze andre vroome zielen
Vergaan zyn, in ’t gezicht van ’t land.
    Daar leid nu al dat werk in flerden,
Dat my zo schoon gelukken zou;
[fol. F8v, p. 96]
Italje zou my gewerden,
(1280) Naer de belofte van een vrou.
Daar zou men Troje zien verrezen,
Daar zou men stichten een nieu ryk,
Daar zou Eneas Koning wezen;
Maar ’k bid u eens, hoe ’k hen lyk.
(1285) Want ’k loop hier schraal, en naakt, en arrem,
Met duit, noch stuiver in myn zak,
Gansch hol van maag, en leeg van darmen,
Gelyk een puure schobbejak,
In deze wildernis te zwerven:
(1290) En dat zou zyn die dappere man,
Die kroon en schepters, zou beërven,
Ik bid u, zie my dit eens an.
    Vrou Venus, wyl hy dus van ’t klagen
Begon te maken een begin,
(1295) Die kon zulks langer niet verdragen,
Maar viel daar met dees woorden in,
    ’t Zy, fyn man, wien gy ook moogt wezen,
Zo dunkt my dat ik heel wel weet,
Dat gy geen goôn meer hebt te vrezen,
(1300) Noch eenig onheil, smaad, noch leet,
Want dat durf ik u wel belooven,
Dat u dit land zo wreed in schyn,
Zo gy by Dido trekt ten hove,
In alle ding zal gunstig zyn.
(1305) Voorts, om u ’t hart gerust te stellen,
Zo boodschap ik u, dat uw vloot,
Met al uw trouwe medgezellen,
Heelshuits ontsnapt zyn uit de nood,
En reeds zyn in behouwen haven.
(1310) Want indien dat myn bestevaar,
(Die, eer by dood was, en begraven,
Ging voor een meester toovenaar)
Zyn kunst, die nimmermeer kan liegen,
My recht en zuiver heeft geleert,
(1315) Zo let eens hoe die zwanen vliegen,
Die gy van verre contempleert.
[fol. G1r, p. 97]
    Ik*[v. 1317 Ik er staat In] contempleer (zei hy) geen zwanen.
Wat (vroeg zei) contempleer je dan?
Ik zie (zei ’t Heerschop der Trojaanen)
(1320) Die vogels gints voor ganzen an.
Voor ganzen (zei zy) ’k loof je zot zyt.
Ja ganzen riep hy wederom.
    Vrou Venus, om dees groote botheid,
Die keerde zich van schaamten om,
(1325) En zei: ’t mag zyn, dat jy Trojaanen
Dat tuig tot jouwent ganzen heet,
Maar hier tot onzent zyn het zwanen,
Zo ik altyd niet beter weet.
Doch ’tzy dan wat ze wezen mogen,
(1330) Gy ziet altyd wel, met wat vaart
Dat zy zich in de lucht verhogen,
En dan weêr dalen heel op aard.
Gy ziet wel datze dapper bly zyn,
Om dat zy d’arend zyn ontsnapt,
(1335) En dat ze van zyn klauwen vry zyn,
Waar meê hy naer haar heeft gehapt.
Zo zyn uw makkers van gelyken,
Die ik u zweer, dat nu alree,
Vol vreugd voor ’t land hun zeilen stryken,
(1340) Of reeds al leggen op de ree.
    Gy daarom, keer vry naer dat pad toe,
Dat gy daer ginder voor u ziet;
En draaf, op een gallop, naer stad toe,
En kreun u met je schepen niet.
    (1345) Dit zeggende, koos, zonder groeten,
Hy ’t hazepad; maar zeker licht,
Dat haar van ’t hoofd scheen, tot de voeten,
Trof onze maat zo in ’t gezicht,
Dat, en door ’t zwieren van haar rokken,
(1350) En door een zekre zoete geur,
Die in zyn neus vloog uit haar lokken,
Hy stond te gapen als een scheur,
En bleef, gelyk een zot, staan kyken;
Doch wyl zy door haar fiere tret
[fol. G1v, p. 98]
(1355) Hem een Godin begon te lyken,
En dat hy haar, daar door, te met
Begon voor zyn mama te kennen,
Zo deed hy haar op een gallop,
Dees klacht kort op de hielen rennen,
(1360) En stiet dees woorden uit zyn krop:
    Ach! (riep hy, toenze weg ging peuren)
Ach! waarom, myn mamaatje lief,
Speel jy my altyd zulke geuren,
Dat gy my als een schelm, of dief
(1365) Niet toelaat u te mogen spreken
Maar altyd in een valsche schyn,
U zelve, als voor my gaat versteken,
En nooit aan my bekend wilt zyn?
Ach! zal ik u dan van myn leven
(1370) Niet eens omhelzen als u zoon?
Zal ik dan nooit een kusje geven,
Op uwe roosgeverfde koon?
    Dus trok hy op haar uit te varen;
Maar wyl zyn klag geen werking had,
(1375) Zo moest hy wel van zelfs bedaren,
En volgen voort zyn weg naar stad.
    Doch Venus, wyl zy zyn aan ’t trekken,
Die gaat hen om de zekerheid,
Met zeker zoort van nevel dekken
(1380) Die, schoon sy door haar dikkigheid
Hen voort ’t gezicht van elk bevryde,
(Gelyk een zak, noodzakelyk,
Om alle schelmery t’ontmyden,
Die zeer gemeen was in dat ryk)
(1385) Nochtans van hun liên kant zo klaar was,
Dat zy een ieder konnen zien:
Om zo, indien ’er wat gevaar was,
Onzichtbaar wech te kunnen vliên.
    Zy zelver, gaat naer Paphos varen,
(1390) En ziet haar schoone Tempel weer,
Daar daaglyks honderd ryke Altaren,
Met Amber smoken tot haar eer.
[fol. G2r, p. 99]
En daar zy, op haar Throon gezeten,
Verzelschapt met haar zoon Kupied,
(1395) De min met lepels geeft te eten,
Aan ieder die de mond slechs bied.
    Doch ondertusschen, onze kwanten
Die stapten vrolyk steewaard aan,
Gelyk een koppel lanterfanten,
(1400) Die om een avontuurtje gaan;
En raken eindlyk aan het klimmen,
Op zekre berg, die heel om laag
De menschen lyken deed als schimmen;
En die, byzonderlyk by daag,
(1405) ’t Gezicht tot in de stad deed ryken,
Die in het naaste dal geboud,
Van boven toeliet te bekyken.
Al watze in zich beslooten houd.
    Hier maakten onze twee passanten
(1410) Een weinig halte, wyl hun oog
Rondzom de stad, aan alle kanten,
Langs vest, langs mart, en straten vloog.
De Vorst, in d’omtrek te beschouwen,
Staat gansch verwonderd, en verbaast,
(1415) Om zo veel heerlyke gebouwen,
En zo veel poorten, net geplaatst,
Hoe dat de Tyriers krioelen,
En bezig langs de straten vliên,
Hoe dat zy draven, werken, woelen.
(1420) Dat scheen een lust hem om te zien.
    Hier zit een deel een muur te maken,
Gints ziet me’er in ’t verschiet een deel,
Die tichels leggen op de daken,
En bouwen Vesting en Kasteel.
(1425) Daar ziet men groote steenen rollen,
Hier heit men masten in de grond,
Gints rukt men dapper aan katrollen,
Hier maakt me een vierkant, daar een rond,
Hier hakt men, en daar ginder slaat men,
(1430) Hier maakt men, en daar breekt men of,
[fol. G2v, p. 100]
Hier komt men, en daar ginder gaat men,
Hiet sticht men ’t Raadhuis, daar het Hof,
Hier kiest men wyze Magistraten,
Tot onderhouding van het recht,
(1435) Hier ziet men burgers, daar zoldaten,
Hier kyft men, wyl men ginder vecht,
Hier maakt me een schuur, daar gints een pakhuis,
Hier bout me een kaatsbaan, daar een kroeg,
Hiet maakt me een keuken, daar een kakhuis,
(1440) Hier werkt men laat, daar werkt men vroeg,[]
Hier spitmen, en daar ginder graaft men,
Hier drinkt men bier, daar zuipt men hui,
Hier zit men stil, daar ginder draaft men,
Hier doet men wat, daar niet een brui,
(1445) Hier zingt, daar lolt men als een kater,
Hier sticht me een Schouburg, daar een Kerk,
Hier maakt me een preekstoel, daar ’t theater;
In ’t end een ieder doet zyn werk.
    Pas even eens gelyk de byen,
(1450) Die, schoon zy in haar beezigheid
Geen kykers by haar korven lyen,
Nochtans, na dat een ieder zeid,
En koddig zoort is van een natie,
Zo in haar honig uit te broên,
(1455) Als in haar Konings conservatie,
En in den oorlog aan te doen
Aan dat verdoemde tuig van hommels,
Die zy, in spyt van al ’t gevaar,
Zomtyds gelyk, als jonge drommels,
(1460) Te schendig zitten in het hair;
En levren veldslag en batailje,
Om met haar gansche regiment
Dat diefachtig, en lui canailje
Te weeren uit haar logiment;
(1465) ’t Geen zy met iever, nacht, en dagen,
Vol moeiten hebben opgeboud,
Daar door haar afgang in te dragen,
In plaats van kalk, en steen, en hout.
[fol. G3r, p.101]
    Zo dat my dunkt dat deze natie,
(1470) Zo arbeidzaam, en nimmer lui,
Al maakt een zoete comparatie,
Met dees Kartaagze timmerlui.
    Ook meen ik, dat meê van gelyken,
Eneas die gedachten had,
(1475) Toen hy hun werk stond aan te kyken,
Mids hy dus uitvoer om de stad:
    Ach! riep hy, wat ’s uw luk te pryzen,
O burgers! die op uw gemak
Uw stad tot in de lucht doet ryzen,
(1480) En vredig huisvest onder ’t dak:
En die niet hoefd door wind, en regen,
Te doen zo meenig droeve stap,
Gelyk als wy, die langs de wegen
Schier gaan, als op de lazrusklap.
(1485) Die in zyn mymery gesproken,
Zo daalt hy met zyn maat om leeg,
Te zaam als in de wolk bedoken,
Zo dat hen niemand onderweeg,
(O wondre zaak) gewaar kon worden,
(1490) Want schoon dat menigmaal het volk
Iets voelde, dat verby hen snorde,
Zo docht men slechs, het was een wolk,
Of hoos, of ietwes diergelyken,
En sloeg daar voort geen achting op;
(1495) Het geen de Vorst verbaast deed kyken,
Om dat, wanneer hy voor een trop
Met volk, dat hen op straat ontmoete,
Vaak heel beleefd zyn hoed af nam,
Hy niet zag, dat m’ hem weder groete,
(1500) Waar door, zo dra als hy vernam,
Dat hem zyn moeder in vizibel
(Dat is onzichtbaar) had gemaakt,
Hy vaak met vuisten, heel sensibel
(Dat is gevoelyk) heeft geraakt,
(1505) Op meenig, Karthagesche koonen:
Die in passant, en om de klucht,
[fol. G3v, p. 102]
Hy met zyn knokkels eens wou toonen,
Dat hy wat meerder was dan lucht.
Het welk’er meenig fel deed vloeken,
(1510) Om dat hy niet een mensch en zag,
Op wien hy kon revengie zoeken,
Van dees onzichtbre kinbaksslag.
Eneas, die in deze geuren
Een zonderling plaiziertje nam,
(1515) Deed aan Achaat zyn milt schier scheuren,
En lachen zich schier mank, en lam.
Doch eindlyk, na zy wel ter degen
Hun vreugd hier hadden van gehad,
En wel gelachen onderwegen,
(1520) Zo raakten zy wel haast in stad.
    Waar dat een bos, met dichte takken,
Een zekre schoone kerk bedekt,
Om dat daar juist een kinnebakken,
Dat wel voor dezen had verstrekt
(1525) Tot maaltuig, zo van hoi, als haver,
(Want datje ’et weet, ’t was van een paard
Dat zeker delvenaar, of graver,
Daar opgedolven had uit d’aard.
’t Welk naer vrou Junoos Profetyen,
(1530) Een teken was, aan groot, en klyn.
Dat dit noch eens in oude tyen
Een kloek en strydbaar volk zou zyn.
Des had vrou Dido daar doen bouwen
Een Kerk, tot haar gedachtenis,
(1535) Die men toen ryker placht te houwen,
Dan onze nieuwe Kerk hier is.
    Men klom daar in, langs kopre trappen,
Zo lang, zo dik, zo breed, zo zwaar,
Dat, om van d eene, op d’aâr te stappen,
(1540) Men zomtyds was in groot gevaar
Van zich de liezen op te scheuren,
Voornaamlyk, kortgebeende lui.
    De grendels vorders van de deuren,
Die boven zelfs in d’eerste pui
[fol. G4r, p. 103]
(1545) Al krassend wierden ingeschoven,
Die waren zo massief, en dik,
Dat ’er veel lui zyn, die geloven,
Dat zy, naer gissing, op een prik,
Die yzre spil heeft wel geleken,
(1550) Die in den Haag, op ’t binnenhof,
Vaak als wat wonders word bekeken,
Van meenig dikgekopte Mof.
Hier was het, dat de goeje Eneas
Zyn hert vry wat geruster vond,
(1555) Dan toen hy in de stroom op zee was:
Want hier was ’t dat terwyl hy stond,
Schier als met oog en mond wyd open,
Te gapen, op het een, en ’t aâr,
Hy eerst begon te durven hoopen
(1560) Het end te zien van zyn gevaar.
Onder veel andre fraaijigheden,
Die hy gewaar wierd in ’t begin,
Zag hy (wyl hy zich ging vertreden)
Al wachtende de Koningin,
(1565) Den ganschen ondergang van Trojen,
Met al dat voor en naderhand,
Gebeurt is, in het uitterojen,
Net af geschilderd op de wand.
    Hier zag hy hoe dat de Trojanen,
(1570) De Grieken zaten achter ’t gat;
Daar, hoe de Grieken de Dardanen
Ter vluchs weêr nemen naer de stad.
Hier zag hy Atreus dappre zoonen,
Daar vader Priam, gints Achil,
(1575) Die met zyn opgeblaze koonen
Het al regeerde naer zyn wil:
En vaak den baas zo schendig speelde,
Dat het dien goejen ouden man
Heer Agamemnon, zo verveelde,
(1580) Dat hy hem schier deed in den ban.
    Op dit gezicht, leek ’t dat de tranen
Van onze Vorst, met twee, en twee,
[fol. G4v, p. 104]
(Als ’t bier uit half gesloote kranen)
Uit droefheid, en uit hartenwee,
(1585) Begonnen voor den dag te komen,
Want met de neusdoek uit zyn zak,
Waar meê ik loof dat hy die stroomen
Al hikkende, de loop wat brak,
Trock hy Achaat dus aan te spreken:
    (1590) O landman! (seid hy) in wat hol
Des waerelds kunnen wy ons versteken,
Dat nu alreeds niet boorde vol
Zal zyn van onze droeve ellenden?
Zie hier ik bid u, in dit stuk
(1595) Waar dat gy slechts uw oog komt wenden
De trekken van ons ongeluk.
Hoe droes is dat toch by gekomen?
Dat men in Lybien alree,
Ons wedervaren heeft vernomen,
(1600) Daar wy zo datelyk uit de zee,
Hier eerst te landewaard komen stappen?
Heeft dan de faam niet een secreet,
Of moet zy het datelyk over klappen?
En maken dat het ieder weet?
    (1605) Zie daar Heer Priam by myn zolen!
Ik kan hem aan zyn bonte rok,
Die hem gezonden wierd uit Polen?
En aan zyn lange slinker lok.
Zie, hoe hy in de rou geschilderd,
(1610) Zyn Hectors droeve dood beweend.
    Dit volk is zo zeer niet verwilderd,
Na ’k zie, gelyk ik had gemeend,
O neen, eens anders ongelukken,
Die ik zie, gaan hen noch aan ’t hart;
(1615) Want dees Historie uit te drukken,
Is deel te nemen aan ons smart.
Het zyn geen Turken, noch geen Heidens,
Noch menschevreeters, naar ik merk;
Die schildery, vol medelydens,
(1620) Geplaatst in ’t midden van hun Kerk,
[fol. G5r, p. 105]
Doet my recht aârs van hen gelooven:
Mids ik daar uit besluit, dat zy
De eer niet aan de deugd ontrooven,
Maar die noch houden in waardy.
(1625) Wel aan dan, laat ons hier niet vrezen,
Want heeft men hier de vroomheid lief,
Zo zullen wy ’er welkom wezen,
En niet gelyk als schelm of dief,
Gevangen worden, of verstooten:
(1630) En zo de deugd hen ’t herte raakt,
God lof wy zyn uit hout gesprooten,
Daar men zulk slag van volk uit maakt.
En zeker ’t komt ons wel ter stade,
Dat men alhier, zo wyd, en breed,
(1635) Onz’ brave en loffelyke daden
Alree zo fiks te melden weet!
Want dat zal, als wy ons ontdekken,
En eens doen blyken wie wy zyn,
Ons wislyk tot groot voordeel strekken.
    (1640) Daarom couragie, broeder myn,
En alles zal ons wel gedyen.
    Dit zeggende, viel hy weêrom
Al krytende, op zyn schilderyen,
Waar dat een zaamgepakte drom
(1645) Van brave Troische jongelingen,
Aan d’eene zy, den stouten Griek
In ’t vlakke veld bestryden gingen,
Met lans, met zabel, en met piek.
Hier zag hy, hoe de Grieken vloden,
(1650) Wyl hy aan d’andre kant vernam,
Hoe dat Achil in’t menschenmoorden,
Een zonderling plaiziertje nam,
En hoe dat hy door vleesch en schonken,
Gelyk een jonge Nikker sloeg,
(1655) En hoe (waar slegs zyn pluimen blonken)
Hy de Trojaan naer huis toe joeg.
    Dicht hier ontrent ziet hy de tenten,
Sneewit en noch spikspelder nuu,
[fol. G5v, p. 106]
Van Rhezus, die juist in de lenten
(1660) Zyn leven met een valsche duu,
(Wyl dat hy vredig lag te ronken)
Van Diomeed wierd neêr gemast,
Om dat hy daags te voren dronken,
Niet wel op schildwacht had gepast.
(1665) Zo dat hy al zyn equipagie,
’t Geen hy zo varsch had meê gebracht,
En al de rest van zyn bagagie
Met het lyf verloor in eenen nacht,
Want meenig tel en menig draver,
(1670) En meenig ander kostelyk paard,
Die licht noch gras, noch hoi, noch haver,
Gewossen op den Troischen aard,
Geproeft en hadden, noch haar tanden
Gespoeld in Xanthus zuivre vloed,
(1675) Die vielen Diomeed in handen,
Met al haar meesters gelt, en goed.
Aan d’andre kant, ziet hy den wagen
Van Troilus, die met Achil
Zich zelven in duël dorst wagen,
(1680) Waar door hy ’t loot kreeg in zyn bil:
Want met een esschenlans doorsteken,
Hing hy voor dood den wagen of,
In prykel van den hals te breken:
Want wyl zyn kop byna tot stof
(1685) Gemaald wierd door langs d’aard te slepen,
En dat hy ’t toom van zyn karos
Zo dicht had in zyn vuist gegrepen,
Dat zelf de dood het naulyks los
Kon krygen, uit zyn koude vingeren,
(1690) Zo hing zyn been in ’t eene wiel,
’t Geen eindlyk, door dat stuk te slingeren,
Een uitgang maakte voor zyn ziel.
    Hier by zag hy de Troische vrouwen,
Met losse tuiten al te maal,
(1695) (Behalve zes of zeven ouwe,
Die meest al waren, grys, en kaal)
[fol. G6r, p. 107]
En met haar troontjes niet bewonden,
Gaan stappen naer vrou Pallas kerk;
Waar door ’t beweenen van haar zonden,
(1700) En met wel hart en styf en sterk,
Te kloppen, op haar magre mammen;
Zy dees verstoorde krygs Godin
Om heul, en bystand smeken kwammen,
Om haar te hebben tot vrindin.
(1705) Maar, noch haar tranen, noch gebeden,
Noch zelf een ryken offerhand,
Die zy hier toe aan haar besteeden,
(’t Welk was een heele luiermand
Vol van makrons, en konfituuren)
(1710) Wierd niet de minste gunst ontfaân;
Mids zy haar naulyks wou begluuren,
Maar keek haar met de schouwers aan.
    Hier na komt noch zyn oog te vallen
Op een verschiet, waar in Achil
(1715) Den dooden Hector om de wallen
Van Troje sleept, waar voor hy wil
(Gelyk men hem ook moest betalen)
Tot lossing hebben zo veel goud,
Als ’t rift in zwaarten op kon halen.
    (1720) De Held, terwyl hy dit beschoud,
En dat hy Priam met zyn handen
Zich zelf zag zitten in het hair,
Beet schier uit boosheid op zyn tanden,
En zwoer zo hy dien moordenaar
(1725) Toen eens aan ’t gat had mogen tyen,
Dat hy hem, als een aardstiran,
Het endje wel had af gaan snyen,
Dat hem gemaakt had tot een man.
    Doch wyl hy dit vast staat te zweeren,
(1730) Zo word hy juist zyn zelf gewaar,
Omzingeld van veel Griekse Heeren;
Waar onder, schoon hy in gevaar
Was, van het hagjen in te schieten,
Hy ’t zo braaf op een hakken steld,
[fol. G6v, p. 108]
(1735) Dat in het Griekse bloedvergieten,
Hy wel mocht roepen haagneveld.
    Ook ziet hy d’Oostersche Armade,
En ’t schild van Memmon in ’t verschiet;
Die vry wat van de zon gebraden,
(1740) Zo zwart gelyk een duivel ziet.
    Ook ziet hy ’t heir der Amazonen,
Geleid van vrou Penthazile,
Die aan het manvolk eens kwam toonen,
Hoe dat men vecht met hou, en snee.
(1745) De broek, die zy in plaats van rokken,
’t Pantzier, ’t geen zy voor borstlap had,
Of voor een ryglyf aangetrokken,
Dat stond haar zo gallant, en glad,
Dat geen van die zy heeft verslagen,
(1750) Of die zy heeft gemaakt van kant,
Ooit heeft van onrecht kunnen klagen,
Zo zoet was ’t sterven van haar hand.
    Dit vroumensch was heel kloek ter wapen
En streed heel dapper, stout en koen,
(1755) Pas of, gelyk in ’t by te slapen,
Geen speer, of lans, haar zeer kon doen.
    Terwyl Eneas opgetogen
Om deze schilderyen stond,
Waar in hy, met bekretene oogen,
(1760) Zyn heele Troische historie vond,
Zo komt hem een gerucht ter ooren,
Dat nu al vloog den Tempel in:
Hy kykt van achtere en van vooren,
En ziet in ’t end de Koningin
(1765) (Gevolgt van een heel groote statie)
Alreeds al in de tempeldeur:
Hy ziet, en maakt een comparatie
Die ik heel net, en aardig keur.
    Want even eens gelyk Diane,
(1770) Zo docht hem dat vrou Dido was,
Wanneerze in’t bosch, en dichte lane,
Of langs de strand van Eurotas,
[fol. G7r, p. 109]
Met al haar stoet ter jacht gaan ryen;
Verzien met koker, pyl, en boog,
(1775) Gevolgt van Nimf, en maagderyen,
Waar onder zy wel twe span hoog,
Met hals, en schouwers uit komt steken.
’t Gebas der honden, en ’t getoet
Der hoorens, ’t rechte jagers teken,
(1780) ’t Geen bosch, en berg weêrgalmen doet,
Verspryd zich vast met heldre toonen,
En maakt de gansche jagt vol vreugd,
Waarom haar moeder, vrou Latone,
Zich zelf in ’t heimlyk zo verheugd,
(1785) Dat zy, haar dochters deugd ter eeren,
Met al de waereld daar van praat,
En geen discours kan intameren,
Dat op haar dochter niet en slaat.
    Zodanig docht hem Dido mede,
(1790) Toen hy haar eerstmaal kwam te zien,
En zy de Tempel in kwam treden,
Verzeld met jonge Edeliên,
En Juffers, ieder om het beste,
En op ’t galanste opgeschikt,
(1795) En zo wel d’eerste als tot de leste,
Op ’t netst gepaereld, en gestrikt,
Waar onder zy, met heel geflonker,
Zo uitstak als de zonneschyn,
Want by haar scheen de rest maar donker,
(1800) En zonder glans, en licht te zyn.
’t Muzyk van Cyters, en Cymbalen,
’t Geklank van trommels en van fluit
Dat maakten zulken muzicalen,
En zulk een vrolyken geluit,
(1805) Dat zo de Vorst door deze dingen
Schier niet als roerloos was gemaakt,
Hy wisselyk al lang aan ’t springen,
En aan het danssen was geraakt.
Maar wyl hy met dees muzikanten
(1810) De Koningin vast nadren zag,
[fol. G7v, p. 110]
In ’t midden van haar lyftrawanten,
Met zulk een goddelyk gezag,
Zo dorst hy hand noch voeten roeren,
Maar bleef op deze schoone vrou
(1815) Van achter een pilaar staen loeren,
En dacht wat zy daar maken zou.
Maar Goôn, met wat een alteratie
Wierd hy getroffen door zyn oog?
Wat kreeg hy menigen tentatie,
(1820) Die hem door hart, en nieren vloog,
Toen hy haar, op haar troon gezeten,
Met zulk een groote Majesteit,
Het recht aan ieder uit zag meten,
Naer redenen van billikheid!
(1825) Want hier was ’t dat zy alle twisten,
In ’t politiek, en ’t crimineel,
Zelf in perzoon, op ’t vaardigst slisten,
Want geen injurie, noch krakeel,
Noch geen proces, hoe zwaar, of wichtig,
(1830) Of zelver gafz’er vonnis van.
    Derhalven deed zy, heel voorzigtig,
Alle Advocaten in den ban,
Vermids dat anderzins een natie
Van twist en van verwarring is;
(1835) Want hun relief, en protestatie,
Loopt dikwils ’t spoor te byster mis.
Des had zy, om dat kwaad te weeren,
Dat volk met klokslag uitgeluit,
En dat rampzalig appelleeren,
(1840) Waar mee men vaak ’t proces verbruit,
Vond hier ten Hoof geen approbatie:
Maar, na eens vonnis was gegaan,
En na een simple condemnatie,
Was daadlyk ’t heel proces gedaan.
(1845) En die het kreeg tot zynen laste,
Die gaf men fluks een voet in ’t gat,
Of zo hy zich wat grof vertaste,
Men hing, of lei hem op een rad.
[fol. G8r, p. 111]
    Dus gingen hier ten Hoof, de zaken:
(1850) Waar Dido voorts geen minder vlyt,
Om haast haar stad volboud te maken,
Betoonde tot den arrebeid.
De woekenaars, en alchimisten,
De tuisschers, en de dobbelaars,
(1855) Die tyd en geld, en al verkwisten
Leegloopers, hoeren, koppelaars,
En al die luie liedjeszangers,
En vorder al dat vuil gespuis,
Die liet zy, door de luisevangers,
(1860) Straks zetten in een werkhuis,
Om steen, of balken houts te zagen,
Of deed hen zetten aan de krui;
Of liet hen kalk, en steen aandragen,
En maakte hen tot opperlui.
    (1865) Zo wierd het recht aan alle kanten
Gehanthaafd van dees Koningin; [??p. 111, vs. 1866: ; er staat ?]
Die dees luie lanterfanten
Zich noch deed strekken tot gewin.
Eneas sprong door deze dingen,
(1870) Schier door verbaastheid, uit zyn huit,
En borst, als vol verwonderinge
In ’t end met deze woorden uit:
O Goôn! wat is een land behouwen,
Door zulk een wyze Koningin; [??p. 111, vs. 1874: ; er staat ?]
(1875) Sy schud de wetten uit haar mouwen,
Al had z’er ’t Corpus Juris in.
Achaat, om hier iets by te hangen,
Die zei hem in het oor heel stil:
Zy is voor een gat niet gevangen,
(1880) Zy mag daar zitten daar zy wil.
Maar juist zo als zy hier van spreeken,
Zo hooren zy een groot krioel,
Waar op, zo dra zy derwaards keken,
Zy midden in een groot gewoel,
(1885) (Dat vast al in de kerk kwam dringen)
En vyf zes karels sagen, die
[fol. G8v, p. 112]
Geboeiend, als ter Vierschaar gingen;
En die stracks op hun eene knie,
Zich voor de Koningin begaven,
(1890) Met zonderlinge ootmoedigheid.
Achates met myn Heer den braven
Eneas, naar een korten tyd
Het oog op dees Messieurs te wenden,
Die stonden versteld,
(1895) Toen zy hen voor hun makkers kenden,
Waar op de goeje Troische held
Verzuchte, tot verscheide malen,
En riep met verbaasde trant:
’t Is de duivel moet my halen,
(1900) Segest, Anteüs, en Cloant.
O Hemel! door wat voor mirakel,
Hebt gy hen uit den vissen balg
Verlost? om door dit droef spectakel
En licht te slepen naer de galg?
    (1905) Dit zeggende, hy door ’t tipje
Van zich te voegen aan hun zy,
Indien Achaat hem niet op ’t slipje
Had vast gehouden van zyn py.
Wat droes (riep hy) zal dit beduien;
(1910) Wy zyn ’er by myn keel om kout,
En je zult al het werk verbruien,
Indien gy u niet stil en houd.
    Hier door liet zich de Vorst beprate,
En bleef zich houden op zyn plaats,
(1915) En in zyn wolk, om door de gaten
Te zien, hoe dat het met de maats,
En met hun schepen was gelegen,
En waarom dat men dees gevat,
En by de lurven had gekreegen,
(1920) En hoe zy kwamen in de stad:
Daar hy hen in d’onstuime baren
Al lang verzopen dacht te zyn.
Om dit zich dan te doen verklaren,
Hield hy zich, tusschen hoop, en zyn
[fol. H1r, p. 113]
(1925) Noch fyntjes in zyn wolk beslooten,
En hoord’ hoe dat Ilionê,
Met bei zyn t’zaam gebonde pooten,
Aan Dido dees harange deê.
    Wyl dat, ô Koningin! myn handen,
(1930) Gelyk gy ziet, geboeiend zyn,
En dat ik klapper met myn tanden,
Alleen uit enkle vrees, en pyn,
Zo zal ik licht zo wel niet spreken,
Als aârs misschien wel zou geschien;
(1935) Waar door, zo ik’er in blyf steken,
Gy ’t heele werk confuis zult zien:
Des bid ik, wil doch kommandeeren,
Dat men dees’ marling, die my prangt,
Komt van myn handen dechargeeren,
(1940) En eens een teug te drinken langt:
En dan zal ik u gaan verhalen.
Eens d’alderdroevigste Roman,
Die men in een van ’s waerelds talen
Ooit van zyn leven lezen kan.
    (1945) Hier meê zo sloot de borst zyn kaken,
Want Dido wenkte met haar staf,
Dat men de fynman los zou maken,
En dat men hem te drinken gaf.
    Gelyk geschiede, want zyn handen
(1950) Die raakte los; waar meê hy strak
Een minglen Luiksbier, door zyn tanden,
Naer ’t centrum van zyn penshuis stak.
Waar door, zo dra zyn alteratie
Wat deurgespoeld was met het nat,
(1955) Hy, met een groote exclamatie,
Aldus zyn reden heeft hervat:
O overschoone Koninginne!
Aan wien dat God Jupyn vergund
De wreedste volkren te verwinnen,
(1960) En dat gy steden bouwen kund,
Voor u, en voor uw Afrikanen,
Die gy beheerscht in volle vree
[fol. H1v, p. 114]
Wy arme, ellendige Trojanen,
Die door de wreedheid van de zee
(1965) Hier zyn geworpen op uw kusten,
Waar dat wy, zonder arg, of list,
Ons zelf slechs dachten wat te rusten,
(Hoewel dat ons zulks is gemist,
Nadien Messieurs uw onderzaten
(1970) Ons hebben by de kop gevat,
En pas als Heidens, of Krabaten
Geboeid, gesleept naer deze stad)
Wy komen u Genade smeken,
En bidden, dat ge uw volk verbied,
(1975) Dat zy hun handen toch niet steken
Aan onze schepen, en die niet
Gaan maken tot een karbonnade,
Door die te steken in de brand;
Want zulks was wis voor u Genade
(1980) Voor eeuwig al te groote schand.
    Let eer, ik bid, op onze zaken,
En zie, wat onrecht men ons doet,
Van ons by u verdacht te maken,
Als rovers van een aâr mans goet:
(1985) Wy zyn’er niet van af gekomen,
Om zulke guitery te doen,
O neen, wy zyn meê van de vromen,
En meê gesproten uit de goên.
Wy zoeken ’t land niet af te loopen;
(1990) Wy komen niet, om met geweld,
Uw volk te plunderen, en te stroopen,
Of om te rooven langs het veld;
Wy komen hier niet, om uw boeren
Te spolieren van hun vee,
(1995) Noch om uw Huisgoôn weg te voeren,
Want zie, wy brengen d’onze meê.
    Indien wy zulke schelmen waren,
’k Beken, men deed maar wel, en recht,
Straks galgewaard met ons te varen,
(2000) Al keeken wy noch eens zo slecht.
[fol. H2r, p. 115]
    Maar, ach! wat zouden wy beginnen;
Wy arme duivels als wy zyn
Om zulke stukken te verzinnen,
Is ons de moed voorwaar te klein.
(2005) De Grieken, och! die helsche Grieken,
Daar Troje door leid neêrgestort,
Die, lykt het, hebben ons de wieken
Tot aan het lyf toe afgekort.
Wy hebben langer geen couragie;
(2010) O neen, wy kwamen maar alleen,
U bidden, datje ons vry passagie
Wou gunnen door uw landen heên.
Daar leid een zeker vruchtbaar landje,
In ’t Grieks Hespiri gedoopt,
(2015) Waar dat men meenig diamantje
Om zes, of zeve stuivers koopt.
Want ’t heeft in rykdom geen gelyken;
Het veld dat bloeid daar tweemaal ’s jaars,
Het koren groeid daar langs de dyken,
(2020) Men vangt daar puik van blanke baars,
En pos, en braassem, snoek, en korper,
En alle zoort van goeje vis;
En naulyks vindj’er boer, of dorper,
Dat niet een goed soldaat en is.
(2025) In ’t end, ons dunkt, voor ons Trojanen,
Dat het ons heel wel lyken zou:
De dappere Enotrianen
Bewoonden ’t wel eertyds; doch nou
Huisvest daar weêr een nieu canaalje,
(2030) Dat naer zyn baas, of dominus,
Dat land nu heeft genoemt Itaalje,
Want zie, die heete Italus.
    Daar was, om uw recht uit te spreken,
Dat wy het hadden op gemunt;
(2035) Daar dachten wy naer toe te steken,
Indien ons ’t noodlot had vergunt:
Maar ’t lykt wel, dat die buienmaker,
Den bulderenden Orion,
[fol. H2v, p. 116]
Die storm, en wind, en bliksemmaker,
(2040) Zulks in zyn kop niet veelen kon;
Want met zyn opgespeerde longen,
Heeft hy ons arme Troische vloot
Met zulk een felle wind besprongen,
Dat d’aldersneedigste piloot
(2045) Terstond de heele moed liet slippen,
Waar door van ons het meeste deel
Is stuk gesmakt, op rots, en klippen,
Of in den onverzaadbren keel
Geslokt, van d’ongestuime baren,
(2050) Wy raakten met een klein getal,
Die noch de Hemel wou bewaren,
In ’t end alleen noch aan uw wal;
En dachten dat wy daar noch vrinden
Of goeje, en eerlyke lui
(2055) By heele bosjes zouden vinden,
Maar ’t schynt wel, dat ons al den brui,
Wat dat wy doen, moet tegen loopen:
Want, wat fatsoen van doen is dat,
Dat al uw volk ons straks, met hoopen,
(2060) Met stok, en steen, zit achter ’t gat?
Dat men ons daadlyk aan komt randen,
En slaat, en vat ons by de kop?
En keveld ons aan hals en handen,
En bruid ons als de duivel Job?
(2065) Wat helsche ja verdoemde natie
Of op dees kusten habiteerd,
Daar men met zulken kwaajen gratie,
Den armen vreemdeling tracteerd?
    Men ziet niet, dat wy onze zoolen
(2070) Pas even zetten aan het strand,
Om by een vuur van doove koolen,
Ons wat te droogen, op het land,
En om onze ydle voeder vaten
Weêr op te vullen uit den stroom,
(2075) Of daadlyk komt een troep soldaten,
Die, in de plaats van wellekoom,
[fol. H3r, p. 117]
Of ietwes diergelyks te zeggen,
Ons deerlyk vallen op den bast,
En meeten ons de magre reggen,
(2080) Met kneppelslagen by de tast;
En dreigen onze ontmande schepen
Ter vluchts te steken in de brand,
Terwyl zy ons naer stad toe slepen,
Geboeid aan armen, en aan hand.
    (2085) Is dit aan vreemde gastvry wezen?
Is dit te troosten iemands pyn?
Is dit de groote Goden vrezen?
Het mocht de bare duivel zyn.
Men hoorde, by myn keel, te denken,
(2090) Hoe dat de Hemel ’t kwaad doen straft,
En hoe hy weder goed kan schenken,
Aan die de goeden hulp verschaft.
Wy zoeken niemands kwaad, of schade;
Wy doen geen mensch ter waereld leet;
(2095) Wy zyn een volk daar u Genade
Misschien de deugd noch niet van weet.
Want Heer Eneas, die vermaarde,
Die dappere, en godvruchte held,
Wiens deugd vast langs de gansche aarde
(2100) Word met verwondering verteld,
Dat is, verstaje, onze koning:
Merkt hier, ik bid u, eens uit an,
Of zulks dan niet tot verschooning,
En tot ons onschuld strekken kan?
    (2105) Och! zo de Hemel hem gespaard heeft,
En hem noch uit het ingewand,
Van rog, of kabbeljau, bewaard heeft,
En hem noch hier eens brengt te land,
Zo zweer ik, zal ’t u niet berouwen,
(2110) Dat gy ons red, uit ons verdriet,
Mids hy ’t al even eens zal houwen,
Als of ’t hem zelver was geschied:
Want zo gy, in ons wel t’ onthalen,
Misschien wat kosten kwam te doen,
[fol. H3v, p. 118]
(2115) Die zal hy dubbeld weêr betalen,
En tot een stuiver toe vergoên.
Want om daar over te krakkeelen,
Daar is hy gantsch niet gelogeert,
Mits het hem weinig lykt te scheelen,
(2120) Hoe veel hy voor een vriend spendeerd.
En vorders, om recht uit te spreeken,
Zo zyn we, ô Koninklyke Vrou,
Noch zo van vrienden niet versteeken,
Dat niemand ons hier redden zou.
(2125) Wy hebben zeker in Sicielje
Noch wel een man die met zyn geld,
Wel zo veel macht heeft, dat, al hielje
Ons ook zes jaaren, met geweld,
Hy ons rantzoen wel zou betaalen,
(2130) Of zelfs, indienje koppig waard
Ons wel met wapens weêr zou haalen;
Wand ik weet, zyn vrienden zyn hem waard.
Ook is Eneodo trots van wezen,
Die uit het Trooische bloed geteeld,
(2135) Van al de waereld is te vreezen,
Wanneer men hem wat potzen speeld.
    Laat ons dan liever in uw landen,
Wat minnerlyker zyn onthaald,
Op dat hier na ons scha en schanden,
(2140) Niet op uw eige kop en daald.
    Als onze schepen zyn deurwaterd,
En alle ding is reddeloos,
En alles diend wel gekalfaterd,
Daar om zo gun, dat wy een poos
(2145) Hier veilig in u havens blyven,
Om ons te herstellen in postuur,
En onder tusschen zal men schryven
(Of lichtelyk, per avontuur,
De Vorst noch ergens was behouwen)
(2150) Dat wy hier zyn te land geraakt:
Waar door wy vastelyk vertrouwen,
Als zulks zal zyn bekend gemaakt,
[fol. H5r, p. 119]
Dat wy by een wel zullen komen,
Om zo, met alle man, weêrom,
(2155) Gelyk wy hadden voorgenomen,
Te rukken naer ons Latium.
    Of, zo de hoop, met onze traanen,
Geheel, en al slechs vruchtloos is,
En dat het heerschop der Trojaanen
(2160) In ’t lyf zit van een wallevis,
En dat wy gansch geen tyding hooren,
Van hem, noch van myn heer zyn zoon,
Die, als zyn vaartje, scheen gebooren,
Om pal te zitten op den troon;
(2165) En dat daar meê dat sprookjen uit is,
Van ’t langbeloofd Latynsche land,
En dat het heele werk verbruid is,
Dat eerst zo vast leek als een wand;
Zo wilt ons, ô Vorstin! vergunnen,
(2170) Dat we, als van een verlooren reis,
Weêr na Acesters keeren kunnen,
En hem weer vallen op zyn vleis;
Want die man, is een man met eeren,
Die in zyn nieuwe stad, en wal,
(2175) Ons steeds als vrienden zal tracteeren,
En altyd wel onthalen zal.
    Dit was Ilionees harange,
Die vol van bange talmery,
Hy in het lange, als met tangen,
(2180) Vast had staan prangen uit zyn py;
En die van d’andere Trojaanen
Door ’t knikken wierd geapprobeerd;
Hoewel ze een deel der Lybiaanen,
Al lang al had geinportuneerd.
(2185) Vrou Dido, zonder zulks te toonen,
Hoewel’er vry wat wierd gemord,
Stiet uit haar purperroode koonen
Dees zoete woorden in het kort:
    Wilt, goeje lui! hier geenzins vreezen,
(2190) Voor eenig onheil, smaad, noch schand,
[fol. H4v, p. 120]
Gy zult hier alzo veilig weezen,
Als in uw eige vaderland;
Ik heb hier in myn nieuwe Staten
Een deel maximes vast gesteld,
(2195) Die my tot noch niet toe en laten,
(Uit vrees van eenig vreemd geweld,
Waar door men my licht kost bespringen)
Dat eenig schip hier op myn kust
(Voornamelyk vol vreemdelingen)
(2200) Beland, of in myn havens rust.
Hier toe heb ik, in’t rond, de stranden
Wel dicht met oorlogsvolk bezet,
Op dat, zo men ons aan kwam randen,
Men hen zulks door geweld belet.
(2205) En hier door is het, dat gy lieden
Terstond zyt by de kop gevat,
En dat men u, op myn gebieden,
Geboeid gevoerd heeft naer dees stad.
Doch zo gy onderweeg wat slagen
(2210) Ontfangen hebt, dat is my leed,
Ja ’k wenschte zelver die te dragen,
Indien het u wat voordeel deed.
Daarom zo zullen voor de teisters,
Die op uw schouders zyn geraakt,
(2215) Een goed tal defensive pleisters
In aller yl zyn toegemaakt;
Een ieder, om u te verfrissen,
Zal ik een kop met warremoes,
Van goede kruiden op doen dissen,
(2220) Verzelschapt met een goede kroes,
Van zekre Vinum Medicatum,
Of zeer Restaurative wyn;
Die u vry meer dan Oxycratum,
Of ander tuig, zal dienstig zyn.
(2225) Voords zal ik geenzins my beklagen,
Van al de kosten die ik doe,
Indien ik uw ontfange slagen
Slechs door myn traktement vergoe.
[fol. H5r, p. 121]
Ik voel my zelf daar toe verschuldigd,
(2230) Want wie kent Heer Eneas niet?
Wiens lof de faam vermenigvuldigd,
En door de gansche waereld vlied.
Wie weet van het vermaarde Trojen,
Wie weet van d’oorlog, en de brand,
(2235) Waar door ’t de Griek kwam uit te rojen,
Hier niet te spreken in ons land?
Wy Punischen zyn, by myn schoolen,
Zo dom, noch onverstandig niet,
Dat ons iets blyven zou verhoolen,
(2240) Van al ’t geen hier op aard geschied:
O neen, al wat’er mag gebeuren,
Al was het heel aan ’s waerelds end,
Van allerleie zoort van geuren,
Dat is ons in der yl bekend.
(2245) Wy hebben weeklyks twee couranten,
Waar door wy heel correkt verstaan,
Door tydingen van alle kanten,
Wat hier ter waereld om mag gaan:
Derhalven, wyl uw ongelukken,
(2250) Als meê, die van myn Heer en Vorst,
(Die my al vry aan ’t harte drukken,
En meêly stooken in myn borst)
My lang ter ooren zyn gekomen,
Zo zyt verzekerd, by myn hand,
(2255) (Het zy, dat gy hebt voorgenomen,
Te trekken naer ’t Latynsche land,
En naer Saturnus welige akkers,
Of naer Acestes, uwen vriend)
Dat gy van my, met al uw makkers
(2260) Met raad, en daad, zult zyn gediend.
Veel geld kan ik u niet vereeren,
Maar ’t geen ik hier heb in myn tas,
Daar moogt gy vry van disponeeren,
Als of het heel uw eige was.
(2265) Doch, zo’t u hier belieft te blyven,
Logys, en al is u vergund:
[fol. H5v, p. 122]
En ondertusschen kund gy schryven,
Of gy uw maats weêr vinden kund.
Voorts, zal ik tusschen uw Trojaanen,
(2270) Zo gy hier toe genegen zyt,
En tusschen al myn Tyriaanen,
Nooit maaken eenig onderschyt:
Elk zal my even welkom weezen,
Haal des uw schepen vry op strand,
(2275) En wil voor scha, noch onheil vreezen,
Maar huisvest vredig in myn land.
    En och! of ook met een uw Koning
Slechs hier aan land gedreeven waar!
Ik zweer dat ik tot een belooning,
(2280) (Indien hy slechs uit ’t zeegevaar
Verlost was) aan de God der baaren
Zou doen zo ryken offerhand,
Dat hy daar beter van zou vaaren,
Dan of hy in zyn ingewand
(2285) Een schip, vyf, zes, had in gaan slikken.
    Derhalven zal ik zo terstond
Een deel soldaaten af gaan schikken,
Langs al myn kusten in het rond,
Om alle hoolen te doorzoeken,
(2290) Zo wel in stad, als wildernis,
Om zo te zien, in wat voor hoeken
Dat toch uw Vorst vervloogen is.
    Met deze minnelyke woorden,
Was ’t dat vrou Dido hen ontfing;
(2295) Waar door een ieder, die ze hoorden,
Byna van vreugd aan ’t danssen ging;
Zo kroop de blydschap door hun kooten.
    En God weet, of die twee Messieurs,
In die uitheemsche wolk beslooten,
(2300) Niet wel om drie vaan, uit hun beurs,
Daar wenschten uit te mogen breken:
Weshalven dat myn Heer Achaat
De Vorst dus aan begon te spreken:
    Wat dunkt u, zeid hy, groote maat!
[fol. H6r, p. 123]
(2305) Wat dunkt u? is het nu geloogen
Het geen uw moeder heeft voorzeid?
Nu ziet gy immers met uw oogen,
Uw maats, en vloot in zekerheid.
Een scheepje mogen wy noch missen,
(2310) Waar van het volk al lang al dood,
Of opgeslokt is van de vissen,
Maar als de rest is uit de nood,
En heelhuits hier te land gekomen:
Wel aan, verlaat dan deze wolk,
(2315) En staat hier langer niet te droomen,
Maar openbaard u aan uw volk,
En aan dees schoone Koninginne,
Die ’t schynd dat reeds naer u verlangt,
En die my dunkt, dat met haar zinnen
(2320) AI vry wat naer de liefde hangt.
    Terwyl Achaat dus stond te spreken,
Zo deed vrou Venus van om hoog,
De nevel aan twee stukken breken,
Waar door Eneas in het oog
(2325) Van al de waereld, kwam staan pronken,
Zo braaf, en welgemaakt van leest,
Zo recht, en vierkant op zyn schonken,
Dat, mits hy daar, gelyk een geest,
Zo schielyk voor den dag kwam springen,
(2330) Hem ieder aanzag voor een God;
’t Geen menig vol verwonderingen,
Deed op zyn neus zien, als een zot.
    De reden van dees transformatie,
Waar door een ieder op hem keek,
(2335) En waar door hy, zo vol van gratie
Een Engel, of een God geleek,
Was, dat Mejuffer zyn mamaatje,
Hem met een zeker aardig nat
(Getapt uit haar blanketzelvaatje)
(2340) De gantsche trony had bespat:
Gelyk zy ook zyn zwarte lokken
Had op het aardigst gefriseert,
[fol. H6v, p. 124]
(Want anders krulde die als stokken)
En na de kunst gepomadeert,
(2345) En dicht met poeijer overgooten;
Gelyk zy meê in het gezight
(Daar niet dan vlammen uit en sproten)
Een zeker vuurtje had gestight,
Dat vry wat godlyks leek te wezen
(2350) Waar door hy met een zoet gelonk,
Heel glad, en gloeijend in zyn wezen,
Gelyk een koper bekken blonk.
    Pas even eens, gelyk de lysten,
Van Sakkerdaan, of Ebbenhout,
(2355) Door vryven, boenen, en polysten,
Straks staan te glimmen als een gout;
Of even als de achterstikken,
Of aârs de hakken van een schoen,
Wanneer de makers door hun likken
(2360) Die net en gladjes glimmen doen.
Zo stond Eneas hier te pryken,
Wyl hem dien adelyken hoop
Geheel verbaast, stond aan te kyken;
Waar van alreeds een groote hoop,
(2365) Uit schrik zyn poort begon te schuuren,
Op ’t zien van dit onzaglyk beeld:
Want niemand docht ’er om de kuuren,
Die hier vrou Venus had gespeeld.
    Hy ondertusschen, om het voetje,
(2370) Of slinker beentjen, achter uit,
En in de rechterhand het hoedje,
Sloeg vol van vreugde dit geluit.
    Hier, zeid hy, met een bevend toontje,
Hier ziet ge, ô schoone Koningin!
(2375) Hier ziet gy dat vrou Venus zoontje
En broeder van myn Heer de min,
Daar straks zo nyver na gevraagd is:
Hier ziet ge Eneas, in het end,
Die deerlyk op uw kust gejaagd is,
(2380) Door dat onkristlyk element,
[fol. H7r, p. 125]
Dat met zyn importune baaren,
Uw Lybiaansche strand bespoelt;
En dat de moeite wel mag spaaren,
Als ’t my weêr op zyn golven voeld:
(2385) Hoewel het my nu niet kan rouwen,
Vermits ik door de tyranny,
Nu ’t luk heb, aan te mogen schouwen
Zo schoone Koningin, als gy,
Die door haar toverende lonken,
(2390) Eer een Godin lykt, dan een mensch,
Mids ik daar van alreeds de vonken
Kan voelen gloejen, in myn pens.
O overschone Lybiaane,
Die met zo grooten goedigheid,
(2395) Aan myn ellendige Trojaanen
Als moeder, en beschermster zyt;
Mits gy hen, uit hun land verdreeven,
En van het wreed geval geplaagd,
Een beter woonplaats komt te geven,
(2400) Dan daar men hen uit heeft verjaagd.
Helaas! wat kan ik u betoonen,
Daar ik uw dienst meê kan vergoên?
Gewis, den hemel moet ’t u loonen,
Want, by myn keel, ik kan ’t niet doen.
    (2405) Nu is het, dat ik eerst die plagen,
En storm, voor ons gelukkig hou,
Door ons juist aan het land te jaagen,
Van zulken eerlyken vrou;
Want, ’t is gewisselyk dat een ander
(2410) Ons vry wat slimmer had geplaagd,
En ons, als schelmen, met malkander
Voor vast het gat had uitgejaagt;
En lichtelyk niet een mosselschelpje,
Voor ons ten besten had gehad,
(2415) Maar met een deerelyk God helpje,
Een voet gegeven in ons gat.
’t Had wis geweest, her uit canailje!’
En diefsche schuimers van de zee!
[fol. H7v, p. 126]
Maakt voeten of de duivel haaltje,
(2420) Of daatelyk aan de galg daar meê
Maar gy ô schoone Koninginne!
Onthaald ons op een andere trand:
Nadien gy als een goe vriendinne,
Ons goed logys gund in uw land.
    (2425) Gewis dat was ter goeder uure,
Dat eer myn Heer, U E. Pappa,
In het tournoispel der nature
Trad, met Mevrouw U. E. Mama,
Om ’t schoonste schepzel toe te taaklen,
(2430) Dat oit de zon of ’t kaarslicht zag,
En die men onder de myrakelen!
Van dese eeuw wel tellen mag.
    Zo lang dan, al de waterstroomen
Zich zelfs ontlasten in de zee,
(2435) Zo lang men schauw vind by de boomen,
En zo lang drie meer is als twee,
Ja zo lang als van ’t kindermaken
De mode noch niet af en gaat,
Zo lang zal men met volle kaaken,
(2440) Uw lof noch zingen langs de straat.
    Dus sprak de Vorst; en na het spreeken,
Gaf hy Ilione zyn hand,
Die, ’t beentjen achter uit gestreeken,
Schier met de neus dook in het zand.
(2445) Hier op zo valt hem aan zyn voeten
Dien eerlyken man Sergest,
Die hy heel Cypriaansch begroeten,
Met Heer Kloanthus, en de rest.
    Vrou Dido zat vast ondertussen
(2450) (Verwonderd om dees schoone knaap)
Met bei haar billen op het kussen,
Te kokermuilen als op een aap,
En wierp hem duizenden van lonkjes,
En vriendelyke lachjes toe,
(2455) En wierd, trots duizend tovervonkjes,
Hem aan te schouwen nimmer moe.
[fol. H8r, p. 127]
Doch eindlyk, na dees admiratie,
Hem zafjes drukkende aan zyn mou,
Vroeg zy hem met een zoete gratie,
(2460) Wel goejen Heer! hoe vaart het nou?
Zeer wel, God lof, om u te dienen,
Gaf hy tot antwoord, maar ik ben
(Gelyk men aan myn vaadsche minen
Wel zonder twyffel merken ken)
(2465) Vry wat ontsteld van myn voyagie,
En ’t scheurbuik speeld my door de leên.
Is ’t aârs niet, zei zy, schep couragie,
Die ziekte heb je niet alleen,
Gewis, gy zyt wel te beklaagen,
(2470) (Hernam zy met een droef gelaat)
Om dat u, met zo groote plaagen,
Het noodlot steeds vervolgen gaat.
    Wat of die styfkop zich wel inbeeld;
Of hy aan ieder, die ’t hem lust,
(2475) Die potzen slechs zo naer zyn zin speeld,
En niet eens ziet wie dat hy brust?
Of hy wel weet, dat hy dien vroomen
Achises zoon heeft voor gehad?
Die by de Libiaansche stroomen,
(2480) Uit Venus in de waereld trad.
Indien hy ’t had zo wel geweeten,
Als ik, ik zweer u dat hy jou
Zo fel niet had aan ’t gat gezeeten,
Maar vry meer estimeeren zou.
(2485) Het heugd my (schoon ik toen noch klein was,
En noch liep speelen met de pop)
Dat Teucer, dat myn vaârs cousyn was,
Uit Griekenland op een gallop,
By ons te Sydon aan kwam draaven,
(2490) Waar hy (wyl hy zyn vaderland
Verlooren had, met al zyn haaven)
Myn Vader bad om onderstand;
Die ’t hem gewillig presenteerde,
En ’t eiland Cyprus voor hem won;
[fol. H8v, p. 128]
(2495) Waar Teucer, daar na lang regeerde,
En zo lang leefde als hy toen kon.
Toen hoorde ik uw naam al melden,
Toen wist ik al wie dat gy waard,
Mids Teucer ons zomtyds vertelde,
(2500) By winteravond aan den haart,
Uw braave, en loffelyke daaden,
Waar door gy menig stoute Griek
Gemaakt hebt tot een huspottade,
Met hak, met steek, met zwaard, en piek:
(2505) Voords, hoe gy danzen kost, en springen,
En voltizeeren als een aap,
Op luit, en cyter slaan, en zingen,
Gelyk een vroeggelubde paap;
En alle zoort van vaarzen maaken,
(2510) En voords al dat men denken kan,
Van geest, en van galante zaaken,
Die hooren tot een eerlyk man.
Toen estimeerde ik u alreede
Voor d’alderbeste die’er leeft;
(2515) En die in deugd en dapperheden,
Misschien geen wederga en heeft.
Derhalven ben ik opgetoogen,
Van puure vreugd op dezen dag,
Dat ik u zien mag met myn oogen,
(2520) En in myn hof ontfangen mag.
Wel weest dan welkom, braave vrinden,
Gy zult hier in myn nieuwe stad,
En kost, en drank, en slaapstee vinden,
Als of je een zuster van my had.
(2525) Want wyl ik meê voor dees ter degen
Geleerd heb, wat het onluk is,
Zo ben ik uit myn hart geneegen,
Te zyn tot uw behoudenis,
En u uit alle nood te redden.
(2530) Wel aan, geef dan noch wat geduld,
En in het korte wil ik wedden,
Dat gy my des bedanken zult.
[fol. I1r, p. 129]
    Dus spreekt de schoone Libiaane,
En na een ryken offerhand,
(2535) Beschikt tot voordeel der Trojaanen,
Neemt zy Eneas by der hand,
Om hem naer ’t hoog palleis te leiden,
Verzelt met een zeer groote stoet,
Van voor, van achtren, en ter zyden,
(2540) Te paard, te wagen, en te voet.
    Hier op beveelt zy, dat de makkers,
Noch scheep gebleeven, of op strand,
Van ruim een dardhalf honderd bakkers,
Elk een gevulde turrifmand
(2545) Met brood, zou worden toegezonden:
Gelyk zy hen ook zenden deê,
(Tot troost van zo veel graage monden,
Schier uitgehongerd op de zee)
Net twintig wel gemeste stieren,
(2550) En honderd zwynen, dik van spek,
Die in dat land, als andre dieren,
Het hoofd meê draagen op den nek.
Hier by noch honderd oude schaapen,
Met zo veel jongetjes daar by;
(2555) Een schip met wortlen, kool, en raapen;
En noch tien ketels rystenbry,
Met zes of zeven voedervaten,
Met Spaanse, Rhynse, en Franse wyn,
Om zo matroozen en soldaaten,
(2560) In gloria te laten zyn.
Terwyl zo pronktme aan alle kanten
Het Hof vast op het cierlykst op;
Men slaat tapyten aan de wanten,
Men komt met menig zilvre kop,
(2565) En goude schaal te voorschyn springen,
Waar in men zag gedreven staan,
Tot glorie der nakomelingen,
Vrou Didoos grootvaârs dappre daân:
Men gaat gezwind de tafel dekken,
(2570) Terwyl dat vast den schoorsteen rookt:
[fol. I1v, p. 130]
Men gaat kapoen, en haas doorspekken,
Men bakt, men braad, men stooft, men kookt,
Men spoeld, men vuld vast kan, en glazen;
Men komt met bier, en draaft met wyn,
(2575) In’t end, men woeld, en leid te razen,
Als of ’er puur zou Bruiloft zyn.
    Myn Heer Eneas onderwylen
(Ontrust in ’t vaderlyk gemoed)
Doet zyn Achates strandwaard ylen,
(2580) Om zo terstond, op staande voet,
Myn Heer zyn zoon Ascaan te halen,
En hem te leiden naer de stad,
En hem in ’t korte te verhalen,
Hoe braaf men hen ontfangen had.
(2585) Met last, van zich net op te toien,
En d’overblyfzels altemaal,
Die men noch in de brand van Trojen
Geburgen had uit Priams zaal,
Met zich naer Didoos Hof te dragen;
(2590) Om aan die Koninklyke vrou,
Die tot vereering op te dragen,
Mids hy den haan wat speelen wou.
    ’t Register nu van dees geschenken,
(Waar aan myn Heer Virgilius
(2595) My hier ter rechter tyd doet denken)
Dat luid, na dat my dunkt aldus
Voor eerst, een ouwerwetsche nagtrok,
Zo zwaar van ’t goud ’t geen daar op blonk,
Dat iemand die hem om zyn vacht trok,
(2600) Daar mee bykans ter aarde zonk.
Ten tweede, een sluier die voor dezen
Placht van de schoone meid Heleen
Een zondags regenkleed te wezen;
En die, als ietwes ongemeen,
(2605) Daar van haar moeder was geschonken,
Toen zy ter Troische Bruiloft ging;
Schoon zy daar daaglyks mee liep pronken,
Want ’t was een zeer hovaardig ding.
[fol. I2r, p. 131]
Ten darde, een scepter, met twee kroonen,
(2610) Daar Priams oudste dochterlyn,
Mevrou de schoone Ilione,
Wel eer plag draagster van te zyn.
Ten vierde, hals en borstjuweelen,
Van deze zellefde Princes;
(2615) Ten vyfde, zekere rond fluweele
Bonnet, die met een koord, vyf, zes,
Pyramidaalsche wys bewrocht was,
En die in ’t boelhuis van een kroeg
Voor vader Priamus gekocht was,
(2620) Hoewel hy hem zeer zelden droeg.
Ten zeste, vier paar fyne kraagen;
Item, een oude porte fraas,
Die Hecuba eer plach te draagen,
Als zy gekleed ging op haar Paasch.
(2625) Item, een fransche zonnewyzer,
Die Paris eerst van Hector kreeg:
Item, een Hollands waaffelyzer,
Herkomstig uit de Zervetsteeg.
Hier by een borstlap van Helene,
(2630) Die mammen, buik, en al besloeg:
Item, een huik van Polyxene,
Daarze over Hector rouw meê droeg.
Voords noch drie kristalyne brillen,
Wel eer gebruikt van Hecuba;
(2635) Met noch een doosje goude pillen,
Zeer dienstig voor het podagra.
    Dit was het, ’t geen Achaat ging halen,
En waar mêê wy hem, met Ascaan,
(Om eens wat anders te verhaalen)
(2640) Naer stad toe zullen laten gaan.
    Vrou Venus lei vast ondertussen
Te practiseeren in haar geest,
(Als of haar zoon by Pool, of Russen,
Of Turk, en Heidens was geweest)
(2645) Hoe zy, om tot haar wit te raaken,
Haar zaaken best beleggen zou;
[fol. I2v, p. 132]
En hoe ze hem bemind zou maaken,
Van deze Koninglyke vrou.
Want mids dat zy de Tyriaanen
(2650) Heel wispeltuurig wist te zyn,
En boven al, de Courtisaanen
Slechs eerelyke lui, in schyn,
Maar in der daad, slechs valsche fielen,
Die, als ’t al omkwam, woord, noch eed,
(2655) Noch trou, noch niet een brui en hielen,
Maar zulks slechs achten als een scheet;
En dat hier by haar wel bewust was,
Hoe Juno, dat hertnekkig wyf,
Noch daaglyks in haar geest ontrust was,
(2660) En slechs, als puur per tyd verdryf,
Al d’arme, ellendige Trojaanen
Alleen maar wat te bruijen zocht,
En daarom door de Tyriaanen,
Licht hun verderf weêr overdocht;
(2665) Zo vond zy, om dit voor te komen,
Geen raad zo gunstig, naer haar zin,
Dan die zy reeds had voorgenomen,
’t Welk was, de schoone Koningin
Van nieuwe liefde te doen blaaken,
(2670) En haar op Monseigneur haar zoon
Zo schrikkelyk verzot te maaken,
Dat schoon de Tyriers al schoon
Hem zochten het gat uit te jaagen,
Zy zulks, als haar Princes, en Vrou,
(2675) In eeuwigheid niet zou verdraagen,
Maar hem steeds wel onthaalen zou.
Hier toe had zy voor al van noden
Haar jongste zoon, myn Heer Kupied,
Die, schoon de kleinste van de Goden,
(2680) Nochtans seer groot is van gebied:
Mids hy met zyn verdoemde schichten,
En Goôn, en mensch, en vee incluis,
En alles wat dat leed doet zwichten,
Ja selver tot de minste luis.
[fol. I3r, p. 133]
(2685) Dees was ’t dan, die zy straks liet roepen,
En die zy (wyl z’hem uit haar zak
Wat muscuserten gaf te snoepen)
Aldus, gelyk haar zoon, aansprak:
    O kind, gy die van uw Mamatje
(2690) Alleen de kracht zyt, en de macht,
En die het vuur van myn Papatje
Slechs als een blaas met boonen acht,
Ten aanzien van uw toorts en schichten,
Waar door (en zonder dat men liegt)
(2695) Men zeid, dat gy het al doet zwichten,
Wat gaat, of loopt, of zwemt, wat vliegt.
By u kom ik myn bystand zoeken,
Gy moet my nu eens hulpzaam zyn,
Al zou vrou Juno noch zo vloeken,
(2700) Ja eeuwig knorren, als een zwyn.
    Gy weet, hoe dat zy lange jaaren
Uw broêr Eneas heeft geplaagt,
En hem door storm, en wind, en baaren,
Nu heeft aan Lybien gejaagt.
(2705) (Want daarom hebt gy menigmaalen,
Gelyk als ik bedroefd geweest)
Des zal ’k u maar alleen verhaalen,
Hoe dat nu dat halstarrig beest
Hem nieuwe potzen zoekt te speelen,
(2710) En weêrom nieuwe laagen lyd,
Vermids zy onlust zoekt te teelen
In ’t hof van Dido, die met vlyt
Haar nieuwe gast wel zoekt t’onthaalen,
En alle zoort van diensten doet,
(2715) Derhalven leg ik vast te maalen,
En overpeins in myn gemoed,
Dat deze gunst, door Junoos laagen
In ’t korten wel verandren mocht,
En dat men hem in korte daagen,
(2720) Zag deerlyk galgewaard gebrocht:
Derhalven heb ik voorgenomen,
Dees overschoone Koningin
[fol. I3v, p. 134]
(Om alle rampen voor te komen)
Zo fel t’ontsteken van de min,
(2725) Dat zy om al haar onderzaaten,
Noch Juno, noch zelf Heintjepik,
Eneas nooit zal kunnen haaten,
Maar zelf hem niet een oogenblik
Zal uit haar oogen kunnen missen,
(2730) En hem beschermen voor ’t geweld,
En lagen, die gy wel kund gissen
Dat hem die donderheks besteld.
    Hoe dat gy dit nu aan zult leggen,
En hoe gy dit bestellen zult,
(2735) Dat is ’t, ’t geen ik u nu ga zeggen,
Geef maar een oogenblik gedult.
    Askaan, daar ik als groot mamatje,
Voor zorg als voor myn eigen kind,
Trekt fluks, door last van zyn papatje,
(2740) Met Heer Achates, zynen vrind,
Naer stad toe, om de Koninginne
Een magnifiek geschenk te doen:
Hier op zo heb ik gaan verzinnen,
Dat, eer hy zich op weg gaat spoên,
(2745) Ik hem een slaapdrank in zal geven,
Om zo terwyl hy d’oogen luikt,
(Op dat hy van zyn gansche leven
Van deze pots geen lont en ruikt)
Hem naer myn hoog palleis te voeren:
(2750) En onderwylen zult gy dan,
Om dees Comedie te volvoeren,
Straks zyn gedaante nemen an,
En in zyn plaats, naer Dido stappen,
Die, onder’t wezen van Askaan,
(2755) Gy dan op ’t kunstigst zult betrappen,
En eenig pyl door ’t hart doen gaan.
Ga dan, en wil uw rol wel speelen;
En wyl dat zy u, op haar schoot
Vast zit te kussen en te streelen,
(2760) Zo pas correkt op kruit en loot;
[fol. I4r, p. 135]
En in het midden van ’t omarmen,
Zo zend haar, met dit zoet plaizier,
Tot midden in haar kronkeldarmen,
De vonken van uw kittlig vier.
(2765) En zo gy dit, naer myn begeeren
Wel uitvoerd, zal ik u een koek
Die vol Succade is, dan vereeren,
En steken je eerstdaags in de broek.
    Op dees belofte, schud het guitje
(2770) Terstond gezwind zyn vleugels uit,
En maakte zich naer ’t Troische spruitje,
Straks zo gelyk, tot op een duit.
    En gaat op zyn Mamaas beveelen,
Straks nederdaalen naer Askaan,
(2775) Om naer de kunst zyn rol te speelen,
Gelyk gy daadlyk zult verstaan.
    Vrou Venus maakt de zoete jongen,
Vast onderwylen in den slaap;
Waar meê hy naulyks was besprongen,
(2780) Of daadlyk neemt hy deze knaap,
En voerd hem naer d’Idaasche velden,
Waar hy in roos en majoryn,
(Daar zy hem op te slapen stelde)
Een nacht alleen zal moeten zyn.
(2785) Terwyl Kupido, en de goeijen
Achates (die hem voor Askaan
Genomen had) zich steêwaard spoeijen,
En hem geschenken brengen gaan.
    Daar komend, had de Koninginne
(2790) Zich reeds al aan den dis geplant,
Terwyl, om’t gastmaal te beginnen,
De rest vast tand, en mond, en hand,
In roozewater staan te spoelen,
Tot dat Trojaan, en Lybiaan,
(2795) Na lange tyd door een te woelen,
Zich meê ter diswaard voegen gaan.
    De Vorst, aan ’t hooger end gezeten,
Met Dido aau zyn rechter zy,
[fol. I4v, p. 136]
En paste snedig op zyn vreten,
(2800) En stak geen kleintje naer zyn py,
Van een goê schottel met spinagie,
Daar hy heel trouw zyn deel van nam,
Zo viel de borst aan een pottagie,
Daar menig dartle hanekam,
(2805) En zweeserik, in lei te swemmen;
Waar meê hy, zo te met, hoe graag,
De luiten wat begost te temmen,
Van zyn half uitgeteerde maag.
    Vrou Dido had genoeg met nooden,
(2810) Ontrent al dees Messieurs te doen;
Hoewel zulks gansch niet was van noden,
Want ieder at zo stout, en koen,
Zo van gebraaden, als gebakken,
Dat Dido menigmaal al docht,
(2815) Of menig Troische kinnebakken
Niet wel betooverd wezen mocht.
    Ruim vyftig schoone staatjuffrouwen
Die pasten aan de tafel op,
En schafte vast, in menig gouwe,
(2820) En menig schoone zilvre kop,
De wyn ter kimmen vol geschonken,
Aan al de gasten in het rond,
Die daadlyk wierden uitgedronken,
Tot aan den platgeboomden grond.
(2825) Met honderd andre van gelyken,
Met zo veel jongen, even oud,
Staan vast de spyyzen aan te ryken,
Gedist in zilver, of in goud,
En maakte, dat’er voor de kaaken,
(2830) (Hoe happig, hoe gezwind, en ras,
Dat de genoode by zich staaken)
In ’t minste geen gebrek en was.
    In ’t midden nu van’t banketteeren,
En wyl een ieder vast niet deê,
(2835) Dan met ’t gebit te schermutseeren,
Zo komt’er een lakei, of twee,
[fol. I5r, p. 137]
Gezwind de kamer ingesprongen,
En brengen tyding, dat Achaat,
Verzelschapt met myn Heer, den jongen
(2840) Ascaan, haar Hoogheid bidden laat,
Van daadlyk in te mogen komen;
Het welk hen straks wierd toegestaan.
    Waar op terstond, myn Heer, den vromen
Eneas zynen zoon Askaan,
(2845) Of eer, het kleine minneguitje,
(Die ik u daadlyk heb verteld,
Dat in den schyn van ’t Troische spruitje
De goede Achates had verzeld)
Met vreugde liep verwellekomen,
(2850) Hem gevende zo menig zoen,
Dat, wyl hy zich niet in kost toomen,
Hy ’t kind schier zeer begon te doen.
Doch eindlyk, van zyn hals ontslagen,
Bracht hy hem voor de Koningin,
(2855) Om haar zyn giften op te dragen,
Als aan een waardige vriendin.
Waar op hy, met een goede gratie,
En met een aardig kompliment,
In forrem van een halve oratie,
(2860) Haar met dit heerelyk prezent,
Op zyn papaas bevel, vereerde,
’t Welk deze schoone Koningin,
Met al haar natie, zo charmeerde,
Dat ieder, als met ziel, en zin
(2865) Verrukt wierd, door die zoete jongen,
En door zyn aangenaame taal;
Gelykze ook vreernd te kyken stongen
Om de geschenken altemaal,
Die zy te voorschyn zagen komen:
    (2870) De sluier van Mevrou Heleen,
Met goude kanten aan de zomen;
Als meê de huik van Polyxeen;
Met jonker Paris zonnewyzer,
En al de rest, behaagd’ haar zeer;
[fol. I5v, p. 138]
(2875) Maar boven al het wafelyzer
Behaagd’ haar noch wel driemaal meer,
Want mids dat vreemd gebak van wafels
In dat land noch niet was bekend,
Noch ooit gezien op hun liên tafels,
(2880) Zo nam vrou Dido, dit present,
Uit alles ’t geen men haar vereerde,
Voor ’t fraaiste en ’t alderaardigste aan,
Weshalven zy straks commandeerde,
Dat men een pot vol zou beslaan,
(2885) Om zo terstond eens te probeeren
De smaak van dit uitheemsch gebak;
Waar ieder van de Troische Heeren
Een zonderlinge lof van sprak.
    Terwyl men dit zou uit gaan voeren,
(2890) Zo blyft de schoone Koningin
Steeds op het kind te zitten loeren,
En zwelgt allengs het lokaas in,
Waar meê dat hy haar zocht te vangen;
Want na dat hy de Troische Vorst
(2895) Een poos had om den hals gehangen,
En hem de vaderlyke borst
Kwanzuis met liefde zeer vervuld had,
Zo vliegt hy naer de Koningin,
Die nauwelyks zo veel geduld had,
(2900) Maar schiet zo daadlyk op hem in,
En vat, en douwt hem in haar armen,
En (slechte sloof, gelyk zy was)
Ontfangt zo in haar kronkel darmen,
’t Fenyn ’t geen haar met kelk noch glas,
(2905) Maar door de min wierd ingeschonken,
Die haar door menig felle schicht,
Alreeds door puure liefde dronken,
Het vuur deed puilen uit ’t gezicht.
    Zy kust, en zit het wicht te streelen,
(2910) Pas als de kinders, altemet,
Die door te veel met vuur te speelen,
’s Nachts leelyk pissen in het bed:
[fol. I6r, p. 139]
Want, al zo slecht is ’t haar bekomen,
Gelyk gy noch wel hooren zult,
(2915) Zo den Autheur dit voorgenomen,
En pas begonne werk vervuld;
Mids gy haar dan in korte dagen
Misschien dees zotte troeteling,
Noch op het hoogst zult zien beklagen,
(2920) Waar door de koorts haar eerst beving,
Die daadlyk dreef uit haar gedachten;
Hem, die zy eertyds, voor zyn dood,
Steeds placht te minnen, en hoog t’achten,
Als tweede ziel, en bedgenoot,
(2925) En die de liefde nu deed wyken,
En fluks verhuizen uit haar zin,
En ’t zeil voor Heer Eneas stryken,
Als d’oorzaak van dees tweede min.
    Zy dan, geheel als opgetogen,
(2930) Zat vast, en keek hem zomtyds aan,
Met starrende en verliefde oogen,
Die blyklyk gaven te verstaan
Het binnenste van haar gedachten,
Terwyl Eneas van zyn kant,
(2935) Vast overlei, met al zyn krachten,
Op wat voor amoureuse trant
Dat hy haar best zou onderhouwen,
En zat vast heimlyk in zyn zin,
Kasteelen in de lucht te bouwen,
(2940) Om dat hy in de Koningin,
Gelyk hem docht, een gunst bemerkte,
Die verder als tot vriendschap ging,
Het welk zyn hoop te byster sterkte,
Die hy alreeds van haar ontfing.
(2945) Derhalven, om van zynent wegen
Zyn liefde eens net te doen verstaan,
Dacht hem, ’t was lang genoeg gezwegen,
En sprak haar dus, al zuchtende, aan:
    O Schoone! die de doove koolen
(2950) Weer in myn boezem gloeijend maakt,
[fol. I6v, p. 140]
En die van ’t hoofd of, tot myn zoolen,
My met de blikzem hebt geraakt,
Die uit uw twee bekoorlyke oogen
My neêrgeploft is op het hart.
(2955) Helaas! wat zal ik hoopen mogen
Uit dit beginzel van myn smart?
    Wyl ik myn maag zit te verzaden,
En vast wat werk geef aan ’t gebit,
Zo dunkt my, raakt myn hart aan ’t braden,
(2960) Pas, of het aan dat zelfde spit,
Dat dit Kapoentje heeft doorregen;
(’t Geen ik vast rabraak op myn bord)
Zes uuren had voor ’t vuur gelegen,
Vermids ik puur als gloeijend word.
(2965) Ik voel vast door myn nieren kruipen,
Een vuurtje dat my schier versmelt,
En ’t geen my ’t merg schier doet ontdruipen
Zo klaar gelyk als puure geld.
Ach! dat het noodlot my na dezen
(2970) Die koorts eens dryven wou van ’t lyf!
En my zo gunstig eens wou wezen,
Van u te maken tot myn wyf.
Ik zweer, dat door d’immatriculatie
Met zulk een Koninglyke vrou,
(2975) Na een gewisse impregnatie,
Dit ryk haast Princen krygen zou,
Waar van de minste zyn papatje
In schoonheid, deugd, en aardigheên,
Zo zou gelyken op een draatje,
(2980) Of ’t uit zyn tronie was gesneên.
    Terwyl hy dus volvoer te snakken,
Zo speelde de genoode lui
Vast zo trou met hun kinnebakken,
Dat’er byna niet eenen brui
(2985) Van eetbre waar bleef overschieten:
Want, voor ’t gebeent’ van poot, en kop,
Die zy, doch weinig, over lieten,
Die nam men met de tafel op.
[fol. I7r, p. 141]
De honger dan in ’t end verslagen,
(2990) Zo brocht men kelken voor den dag,
Bekwaam voor zes paar Switzers magen,
Vermids men nimmer grooter zag.
Hier door begost me in vreugd te raken,
En’t zop dat kroop te met in ’t hout,
(2995) Waar door vrou Didoos hooge daken,
Verkeerde pas als in een woud,
Van wilde, en redenlooze dieren:
Mids ieder door de kracht van ’t nat,
Door ’t hof liep razen, schreeuwen, tieren,
(3000) Of hy de drommel binnen had.
    De nacht die ging alreeds op ’t nypen,
En meest de kaarzen altemaal
Die branden schier al in de pypen,
Toen, tot besluit van ’t avondmaal,
(3005) Vrou Dido (om de Troische Heeren
Met alle zoorten van banket
Op ’t magnifikst te regaleeren)
Tobak liet brengen in ’t zalet:
Waar van zy zelver, om de geuren,
(3010) Een pypje vulden, en onstak,
En dampte zo lang uit den treuren,
Tot dat haar ’t koude zweet uitbrak.
Want d’arme sloof die raakte aan ’t kotzen,
En deed al ’t vulzel van haar maag
(3015) Haar gorgel uit ter aarde plotzen,
Gelyk een dikke regenvlaag.
Eneas, hierom zeer verlegen,
En meenend’ dat zy sterven wou,
Trok haar de kaken af te vegen,
(3020) En riep, dat me een verschaffen zou,
Om weer haar geest te doen bekomen;
Maar zekre nimf, of kamermaagd,
Schoon dat zy heel wel had vernomen
Waar dat de Vorst naer had gevraagd,
(3025) Kwam met een goude kelk aanstappen,
Met ruimpjes twee stoop wyn bevracht,
[fol. I7v, p. 142]
Die men wel eer placht vol te tappen,
Voor Belus, en zyn gansch geslacht:
Waar van zy vaakmaal leeg gefept was,
(3030) En die per testament gemaakt
Aan Dido, een zeer goed recept was,
Voor die in flaaute was geraakt.
    Dees kelk, kwam deze Hoofsche Deeren
Voor ’t neusgat van de Koningin,
(3035) Met groote statie presenteeren,
Die naau de waassem daar van, in
Haar harssenvat had opgetrokken,
Of daadlyk, has[ras??], pas weder pas,
Was al haar flaauwigheid vertrokken,
(3040) Als of zy fris herbooren was.
Zy dan weêr ryzende op haar kooten,
Trok met dees beker in de hand,
Dit klein gebeedjen uit te stooten,
Op een zeer hospitaale trant.
(3045) O Jupiter! patroon der Goden !
Van wien men in d’Historie leest,
Die d’inventeur van ’t gasten nooden,
En van de Kroegen zyt geweest:
U bid ik, wil de Tyriaanen
(3050) Dees dag gelukkig laten zyn,
En met myn Heeren de Trojaanen,
Voortaan doen trekken eenen lyn,
U breng ik, als tot offerhanden,
Dees frisse kelk met vrolyk nat,
(3055) En stoot die naer myn ingewanden,
Op d’aanwas van myn nieuwe stad.
En gy! ô baas der natte neering!
O Bacchus met je dikke kop!
Kom, strekt ons hier tot vreugd vermeering,
(3060) En doet ons zingen helder op.
    En gy, vrou Juno, die voor dezen
Ons steeds zo gunstig zyt geweest,
Laat dees dag ons voorspoedig wezen,
Tot voorspook van myn huulyksfeest.
[fol. I8r, p. 143]
(3065) En voords gy Heeren al te zamen,
Zo maak u vrolyk onder een,
Voor my ik zal my gantsch niet schamen,
U met dit teugje voor te treen.
Dus sprak zy, en zy trok aan ’t vegen,
(3070) En zag den kelk tot op de grond,
Dat is, zy zoop die halver wegen,
Schoon ze ’em pas raakte met haar mond.
Straks liet zy die, weêr vol geschonken,
Toereiken aan Heer Bitias,
(3075) Die, hoewel nu hallif dronken,
Een zeer trouhertig veger was.
Dees stiet dit hagje naer zyn darmen;
Geloovend’, dat hem voor de kou
Die voering al zo wel zou warmen,
(3080) Als eenig watte borstrok zou.
Hier op zo volgden nu al d’andren,
Die al te zaam in ’t ronden om,
Dat kunsje naer deên met malkandren,
Waar door ’er meer als zeven stom,
(3085) En roereloos, ter aarde zeegen;
Terwyl de rest by pyp en glas
Stand hielden, en met voordacht zwegen,
Om dat den ruigen Iöpas
Zyn violon begon te snaaren;
(3090) Waar onder dat hy uit B duur,
Zyn roeste stem begost te paaren,
Naer hy wel ryklyk dard’half uur,
De compagnie gemolesteert had,
Met ’t accordeeren van zyn kwint.
    (3095) Dees zong schier al wat hy geleerd had,
Van Atlas zynen ouden vrind,
Hy zong het loopen der planeeten,
En wist net, hoe veel myl de maan
(Pas even of hy ’t had gemeeten)
(3100) Op eenen dag wel af moest gaan.
Hy zong, hoe dat de zonnewagen,
Geduurig door den hemel snord;
[fol. I8v, p. 144]
Hy zong de kracht der dondervlagen,
Hoe wind, en snee geschapen word,
(3105) En hoe ’t komt dat de Bliksem heet is,
En voords, hoe alles wat’er leefd,
(’t Geen anders een heel groot secreet is)
Zyn wezen eerst gekregen heeft.
Voords zong hy, hoe dat alle dieren
(3110) Gemaakt zyn in den ouden tyd,
En hoe die fynman, die de gieren
Zyn lever steeds schaft tot ontbyt,
(Waar op zy daaglyks komen aazen)
Den eersten mensch geschapen had,
(3115) Daar door den aassem in te blaazen,
Niet door de mond, maar door het gat.
Voords zong hy, waarom ’t ’s winters koud is,
En hoe het zomers is zo heet;
En waarom dat een mensch die oud is,
(3120) Niet zo veel als een jongen eet.
En honderd andre fraaije stukken,
Die hy tot barstens van zyn long,
Zat uit zyn magre hals te rukken,
[p.144 vs 3123 Zat er staat Dat] Schoon dat hy als voor dooden zong:
(3125) Want nergens was gehoor te krygen,
Want d’een die riep, en d’ander kreet,
Zo dat hy eindlyk wel moest zwygen,
Het was den fynman lief, of leet.
    Maar d’Afrikaansche Koninginne
(3130) Zoop ondertusschen, door de Vorst,
Allengs de minneteugjes binnen,
En wierd zo heet als peperworst.
En deed hem zo veel duizend vragen,
Van Hector, en van Heer Priaam,
(3135) En van de rest van al zyn magen,
Dat ik het schier my zelven schaam.
Dan vroeg z’hem met wat zoort van wapens
Auroraas zoon te velde kwam,
En na wel hoe veel uuren slapens
(3140) De stad geraakt was in de vlam.
[fol. K1r, p. 145]
Dan wou zy dat hy zou vertellen,
Of Diomedes paardestal
Wel zo vol dravers was, als tellen,
En hoe veel hengsten in getal?
(3145) Dan kwamze van Achil te vragen,
Wat slag ’t geweest was van een vent?
En of hy meê gesteven kragen,
Wel eer te dragen was gewent?
Dan vroeg zy of Mevrou Helene,
(3150) Zich niet blankette in haar tyd,
En dan weêr eens, of Polyxene
Niet drie was van haar tanden kwyt?
Dan vroegze hem een reis zes, zeven,
Of d’appel, die Heer Paris ging
(3155) Wel eertyds aan vrou Venus geven,
Een aagt was, of een ribbeling?
En honderd andre zoete geuren,
Die zy zo voor de vuist bedocht,
Waar door men heel wel kon bespeuren,
(3160) Dat Juffrou slechs een praatje zocht.
In ’t end begost zy dus te spreeken:
Ik bid u (zei zy) waarde held,
Dat gy my al de looze treeken
Der Grieken eens in ’t lang verteld;
(3165) Laat my, dat bid ik u, eens hooren
Dien heelen oorlog van ’t begin;
En hoe gy ’t alles hebt verlooren,
Met uw papa, en gemalin;
En hoe dat gy den brand ontsnapte,
(3170) En hoe gy met uw vaâr bedost,
Ter sluik de stad, en ’t land uitstapte,
En hoe gy voords uw reis begost;
En wat u in die zeven jaren,
Zint gy gevlucht zyt uit uw land,
(3175) Al wondre geuren zyn weêrvaren,
En hoe gy kwaamt aan onze strand.



[
fol. K1v, p. 146]

DE

ENEAS

VAN

VIRGILIUS

IN ZYN ZONDAAGSPAK.

TWEDE BOEK,

ELk zweeg, en hield terstond zyn kaken,
Wanneer de groote Iülus vaâr
Dees droeve reden uit kwam braken,
Voor dees verzade, en zatte schaar.
(5) Wel als je ’t dan perfors wilt weeten,
Myn alderliefste Koningin,
Zal ik dit kliekjen eerst op eeten,
En maken dan een naêr begin.
    Zou dan dat bar gerucht herklinken,
(10) Hoe ’t Griekse leger snood, en vals,
Het Trooise geld hilp in de vinken,
En bracht hun trots gebied om hals?
’t Welk ik, helaas! meê aan most schouwen,
Ja daar ik al myn besjes erf,
(15) Zo droevig zelf in d’ as zag brouwen,
Och! lieve* Dido nicht, ik sterf,
Wat Mensch zou zo zyn hart verstalen,
Die niet met kinderlyk geween,
Zou smelten op dat bang verhalen,
(20) Al was ’t de hart gekopste Deen?
Ja ’k zou een vaan thans durven wagen,
Al ben ik nu wat schraal van splint,
Dat zelfs Ulysses met zyn magen
Zou staan te kryten als een kind.*
[fol. K2r, p. 147]
(25) De nacht is ook al aan het zakken,
En met zyn sterren lang genoeg,
Zo dat, die zich naer bed ging pakken,
Hy kwam’er zeker niet te vroeg;
Doch zo gy zulken vreugd moet rapen,
(30) En dat gy zo belust mocht zyn,
Dat gy licht niet zoud konnen slapen
En eerder niet gerust zoud zyn,
Eer gy dees’ droeven onheil hoorde,
En Trojes laatsten ondergang,
(35) Zo luister dan na deze woorden,
Al vallen zy my vry wat bang:
    Na dat de Griekse legerbazen,
Nu zo veel jaren achter een,
Pas vorderden met al hun razen,
(40) Als of zy zaagden op een steen.
Zo teeg men aan een paard te werken,
Geribt gelyk een oorlogsschip,
’t Welk met zyn kop keek over kerken,
En stak een hals op als een klip:
(45) Dit wierd kwanzuis slechs opgeslagen,*
(Zo maakte men het volk wat wys)
Om aan de Goden op te dragen,
Tot fooi van hun aanstaande reis;
In welkers buik het Griekse puikje
(50) Zich stil verstak en school in ’t hol,
Als of ze speelde kuikre muikje
Dus kreeg dit paard zyn darmen vol.
    Daar dryft in het gezicht van Trojen
Een stukje lands in zee als kurk,
(55) ’t Geen (zo myn Muza recht kan roojen),*
Zeer wel geleek naer Ens, of Urk:
Dit landje placht wel te verbrussen,
Want ’t was heel weelderig van aart,
Als Priamus noch zat op ’t kussen,
(60) Nu is ’t een goddelooze vaart,
En een bedrieglyke haven,
Daar menig kiel den hals op brak:
[fol. K2v, p. 148]
Hier was ’t dat zy zich heen begaven,
Hier was ’t dat zich de Griek verstak,
(65) Zo dat wy schip, noch boot en zagen.
Wie hoed zich voor zo snoden find?
Elk riep (wanneer ’t begon te dagen)
De Griekse vloot is aan de wind,
En naer Mycenen heen gaan schuren.
(70) Men zag geen zeilen diert noch veer,
Wat dat wy oogen, wat wy turen,
Men zag noch vloot, noch leger meer.
Daar mee zo gaan de poorten open,
En pas als honden van de band,
(75) Loopt Troje leeg met heele hoopen,
En wandelt langs de waterkant.
’t Lust hen met byster groot behagen,
En langs verwachte vreugd, te zien,
De wallen daar de Grieken lagen
(80) De plaats waar uit zy moesten vliên,
De strand ontbloot van hunne kielen;
Hier vocht de dolle Dolopier,
Hier was Achilles aan ’t ontzielen,
Hier lag hun zeil en wimpel zwier:
(85) Hier plachtmen menschen te doorspitten,
Als men de viand, en ons volk,
Malkaâr zag in de lokken zitten,
En woeden met bebloeden dolk;
Gins gaat een hoop, het paard aanschouwen
(90) En roept met een verbaasde drift,
Hoe pronkt Minerva met haar bouwen,
Om zulken ongemenen gift?
Het grauw dat staat als opgetogen,
En loopt om ’t houte dier als mal,
(95) Terwyler sterk wierd overslagen
Om uit te vinden zulken stal,
Genoegzaam om dit beest te stallen:
Thimetes was eerst van advis,
Dat men ’t zou voeren in de wallen,
(100) En stellen op het groot Paleis;
[fol. K3r, p. 149]
’t Zy hem ’t bedrog dit voor deed stellen,
Of dat het Trojes noodlot was
Dat Juno voor had om te vellen,
Dat laat ik daar, want ’t geeft geen pas,
(105) Maar Capis zat hem op de hakken,
Die vry van beter oordeel was,
En raade het in zee te smakken,
Of straks te legen gaan in d’ as;
Die wou ’er mee victori branden,
(110) En kyken ’t in zyn ingewant
Gans bloet, hoe splitsten de verstanden,
[p.149 vs 111 splitsten er staat splitssen]
Hoe vlogen zy na alle kant!
Of doe de Griekjes die daar schuilden
Als Capys dit kwam voor te slaan,
(115) Hun schoone broekjes niet bevuilen,
Dat laat ik op u oordeel staan.
Maar toen Laokoön aan kwam schuiven,
De voorste van een groote stoet,
Die van het slot om laag kwam stuiven,
(120) Riep hy van veer, al dol van moed,
O mal gespuis vol zotternyen!
Wat razerny bezit uw kruin?
Looft gy de griekse cermonien?
Zy leiden u slechts om den tuin
(125) De Griek ging zich naar huis niet pakken,
Noch sloop zo zonder oorsaak voort
O neen, hier word wat aârs gebakken:
Of hebt gy nooit zyn list gehoort?
Meent gy, dat dan de griekse giften,
(130) Zo zyn bevryd, van schendery,
Dat men daar niet vind op te ziften;
Is Grieken zo op onze zy?
Wy zyn Ulysses zo vergeten?
Geverft in alle listigheyd,
(135) Dat wy zyn streeken niet meer weten?
O doove, en blinde dommigheid!
Of dit gediert heeft, by myn zieken!
Zyn onbeschofte dikke bast,
[fol. K3v, p. 150]
Gepropt vol goddelooze Grieken,
(140) Die ’t uit hun leger heeft gebrast:
Of ’t is geboud, om onze muren,
Stil op te klautren in der nacht
En alle huizen onder de gluren,
Of ’t geen de droes zelf niet bedacht.
(145) Het zy dan, wat het ook mag wezen,
Al wierd ik ook van elk belacht,
De Griekse gaven zal ik vreezen,
Ulysses gift is my verdacht.
Mit dreef hy (zo als hy gink zwygen)
(150) Een schicht, gesmakt uit al zyn macht,
Of hy ’er door had willen rygen,
In dit gediert zyn holle vacht;
Die op zyn dik gevoerde billen,
(Mits deze pyl niet door en gonk)[p.150, vs.154 sluithaakje ) achter gonk ontbreekt]
(155) Bleef staan te ziddren en te drillen:
De buik, ramlend weder klonk,
Die bromden met zyn zolderingen,
Daar dit bedekt gespuis in zat:
’t Geloei kwam door de houten dringen,
(160) En loeiden uit zyn achter gat.
Och! hadden doe die naare parkens!
Ons droef bederf niet vast geschat,
Of hadden wy, wy domme varkens,
Maar slechs een aas verstand gehad;
(165) Men had de Grieken haast doen kruipen
Van onder ’t houte paard zyn staard
Om fluks, voor hutspot te verkuipen,
Of frikkedillen door het zwaard.
Noch zou oud Trojen elk bekoren,
(170) En Piraams hof stond met zyn trans,
Gelyk de Monkelbaanze toren,
Op ’t hoekje doet van d’ oude schans,
Maar wat geschiet ’er onderwylen?
Een tropje rakkers van de stad,
(175) Die komen met een gast aan zeilen
Wiens handen lydig op zyn gat,
[fol. K4r, p. 151]
Gekneveld waren jong van wezen.
Dit stoof zo met een groot geraas,
Naer onzen Oppervorst voor dezen,
(180) Of Priam onzen ouden baas,
Die kwan, had zich zo laten vangen,
Uit puure moetwil, en bedrog,
Gelyk een die perfors wou hangen
Uit speculatie, maar och! och!
(185) ’t Was maar om Trojen op te zetten,
Voor ’t Griekse heir, meer snood als koen,
En ons te vangen in zyn netten,
Daar was het dien vlegel om te doen,
Hierom liet hy zich graagjes knoopen,
(190) Om dit eens te einden op zyn loost,
Al zou hy ’t met de strop bekoopen,
De schelm, die was van byts getroost.
De jongens om hem aan te schouwen,
Omringde hem, van alle kant,
(195) En teegen om het zeerst, aan ’t jouwen,
En schooren dees gevangen kwant
Gelyk m’ een rol tobak kan rieken,
Schoon dat men slechts een endje proeft.
Zo hoort uit een van deze Grieken,
(200) Een heelen aart van dit geboeft.
Want als die guit zich zag omvangen,
Van ’t gansche leger zonder heul,
Keek hy, als of hy straks zou hangen,
En dat men slechts liep om de beul.
(205) Maar als hy langsaam met zyn oogen
Om hoog te heffen, en rontom
Het gantsche leger had bewoogen,
Al draejende om dien ronden drom,
Helaas! waar zou ik dan belanden!
(210) (Riep deze doorsleepe guit)
IK zie geen veilge zee, noch stranden,
Nu is het liedje met my uit:
De Griek heeft my de dood gezwooren,
En roept niet aârs als brand, en moord,
[fol. K4v, p. 152]
(215) En mits ik viand ben gebooren,
Is Troje recht op my verstoort.
Die zucht, die uit zyn hart kwam stygen
Deed al de moetwil en ’t geraas,
En ’t jouwen van de jongens zwygen,
(220) En bond de kat vast aan de kaas.
Wy porden hem om straks te klappen,
In welken landt, in welken stad,
Zyn moer hem eerst stak in de lappen,
En wat hy op zyn horens had.
(225) Hy, (als hy onbeschroomt mocht snakken)
Stelde alle vreeze voortter zy,
En roerde dus zyn kinnebakken,
En stiet dees woorden uit zyn py:
O gryze Priaam! oud van dagen,
(230) Ik zal, (na dienje ’t zo gebied)
Hier waarlyk alles op gaan zagen,
’t Geen in der waarheid is geschied;
Voor eerst, zal ikje niet verheelen
Dat ik in ’t land gebooren ben,
(235) ’t Geen al uw schatten dacht te steelen,
En kaal te plukken als een hen,
O neen, ik zeg met styve tanden,
Myn treurig ongeval, zie daar!
Mag doen dat Zinon noch moet branden,
(240) Maar ’t maakt hem tot geen leugenaar.
    De Faam blies met zyn kromme hooren,
De groote naam van Palameed,
Met hard getoet wel in uw ooren,
Want hy was luit genoeg van kreet:
(245) Zo dat ik niet hoef op te noemen,
Den lof van dees bedroefde vent,
Daar ’t heele heir van wist te roemen,
Zy is nu al te wel bekent.
Och, hoe onnozel moest hy bloeden!
(250) Gedoemt door ’t goddeloos verraat,
Om dat hy ’t heir naer huis wou spoeden,
Nu rouwt het elk, maar laas! te laat.
[fol. K5r, p. 153]
Aan deze man, zond my myn Vaartje,
(Vry zobertjes, en schraal van kas)
(255) Om dat gy[??hy] eenigzins een haartje
Van onze na verwantschap was:
Ja, ’k was noch nauw de wieg ontwassen
Wanneer ik louter aan zyn zy,
Al moest aan ’t reizen, en aan ’t rossen
(260) Voor ruiter in zyn compagny,
Zo lang als hy ons volk regeerde,
En in de krygsraad zat als baas,
Zo had ik al wat ik begeerde,
Maar naar zyn doodt was ’t mis, helaas!
(265) De zaak is kennelyk by myn zolen;
Ulys brocht Palameed om hals,
En joeg hem voort naar Plutoos hoolen,
O hart vol roets! ô borst vol gals!
Hoe ging my dat verlies ter harten?
(270) Al ’s werelds vreugd was my verdriet,
Zo dat myn trony wel mocht tarten,
Meducaas trony in ’t verschiet.
Ik school geduirig in het duister,
Mits my het zonnelicht verdroot,
(275) En zat staags met een stil gefnuister[p. 153, vs.275 gefnuister=gefluister??],
Te vloeken op myn meesters dood:
Och! zei ik (maar had ik gezweegen
Het had my wel zo gezont geweest)
Gunt my Jupyn slechts zo veel zegen,
(280) Dat ik eens ’t huis kom, fris van geest,
Wee, die myn baas zyn dood beschooren,
En stemden in zyn snoode moord,
Ik zweer, men zyn ’er noch van hooren:
Maar ach! dat onverzichtig woord,
(285) Dat woort, dat dee Ulysses woeden.
Die my met nieuwe vonden zocht,
By ’t volk te brengen in vermoeden,
Door leugens, die hy slim bedocht:
Nu wist hy ’t grau wat wys te maken,
(290) En smeede ’t dat hy wierd gelooft:
[fol. K5v, p. 154]
Dan had ik, die, dan die gaan laken:
Dan had ik deze moord in ’t hooft,
Tot dat hy kans zag my te knellen,
Door Kalchals ach.... maar ben ik niet mal
(295) Wat mag ik arme hals vertellen,
Wie kreunt zich hier myn ongeval?
Wat mag ik u hier voor gaan praten?
De grieken zyn u even vals,
Ik zal het hier dan zo by laten.
(300) ’t Is tydt, brengt Zinon maar om hals,
Hy hoord nu al een uur te hangen,
Ja half bykans verdroogt te zyn:
Dus volgt gy Itacus verlangen,
En helpt Atrydes uit de pyn. [p.154, vs.304 Atrydes er staat Artydes]
    (305) Doe branden wy om hem te vragen,
Naar d’ oorsaak van zyn ongeluk,
Maar onbewust voor zulke lagen,
En zulken snooden schellemstuk.
Wy, zei hy (en bestont te trillen,
(310) Of hy de koorts had op zyn vleis)
Die namen dikwils voor ons spillen
Te pakken, maar helaas! de reis
Kon nimmermeer zyn voortgang krygen:
Dan was het ys ons in de weeg,
(315) Dan kwam een donderbui ons dreigen,
Dan weêr wat aârs, ’t was nooit geen deeg,
Byzonder toen men ’t paard gemaakt had,
Doe bulderden het weêr als dol,
Of Eoöl al zyn wind gebraakt had
(320) Die hy bestierden in zyn hol;
Daar had men het hooft vol muizenesten,
Eurypyl op een gram galop
Liep naar den drievoet, die ten lesten,
Dees woorden schudden uit zyn krop;
(325) Gy hebt de wind, met bloed en billen,
En ’t dooden van de schoone maagd
Zyn breideloos geweld doen stillen,
Eer gy hier noch ten anker laagt:
[fol. K6r, p. 155]
ADHOC Gy zult ook, zo na huis niet streven,
(330) Bevryt van alle tegenspoed,
Ten zy gy niemand hier doet sneven,
En plengt voor ons het Griekse bloet;
Dit kwam Janhagel nauw te hooren,
Of een verbaasde en bleeke vrees,
(335) Klom van haar koten tot haar Ooren,
En deed haar gillen als een Mees:
Elaas! riep elk, wie zal dit gelden?
Dat is te droeven ongemak,
Wie of ’t Orakel hier mee spelde?
(340) Wie wayt dat onweer op zyn dak?
Terwyl sleept Itacus een bende,
Die Calchas onze gryse Tolk,
Steets met zyn raadt, en oordeel mende,
En steltse midden onder ’t Volk.
(345) Legt ons Apols geheymenissen,
Riep hy, en zyn Orakel uit,
Door wie is ’t ongeval te slissen?
Wie eyst de God-spraak tot een buit?
Doe kwam het my al ree ter ooren,
(350) (Want veele merkten deze streek,)
Dat my dat onheyl was beschooren
Gelyk het namaals suiver bleek:
Maar Calchas, om dit wis te vragen
Hiel doe kwansuis zyn waffel toe,
(355) En zweeg zo ettelyke dagen
En maakt’ Ulys toen dagen moe:
Ik schr(zo wist hy ’t te verbloemen)
Een Mensch te noemen door myn woordt,
Die onnosel moet verdoemen,
(360) Tot zulken jammerlyken moordt;
En nauw’lyks wouw het uit zyn longen
Had Itakus met vloek, op vloek,
Hem dit ten hals niet uit gewrongen:
Doen nam hy eerst zyn toover Boek,
(365) En zong met onderaartsche toonen;
Het is de jonge Zinon dan,
[fol. K6v, p. 156]
Daar gy uw val meê kunt verschoonen;
In summa, ik, ik was de man,
Elk knikten op dat grouw’lyk oordeel,
(370) En stemde dit gelyk op myn,
Want elk die trok het tot zyn voordeel,
Mits hy zich sag bevrydt van pyn,
En nu was ’t nare licht op handen:
Dat my van licht zou zien berooft:
(375) Men knoopt alrede d’ Offerbanden,
Met Zout en Garst om Zinons hooft:
Als hy ter vlucht zich door ging pakken,
En school in een beliesde plas,
Daar hy ten hals toe in ging sakken,
(380) Tot dat dat onweer over was,
Tot dat de Vloot zyn Ankers lichte,
En ging met schade, en schande ’t Zeyl,
Mits zy hier niet meer uit kon richten,
Och! was zy over duisent myl:
(385) Ik zal doch nooit in Grieken komen,
Adieu myn Vader, ’t valt me zwaar,
Dat uw’ aangezicht moet missen,
Adieu myn Kinders altegaar:
Maar ach! gy zult het noch betalen,
(390) Ik vrees voor u onnos’le Bloe’n,
Wanneer Ulyss’ op u verhale
Die straf, die hy my dacht te doen.
Ach moedige Troojaansche Helden
Ik smeek u, by de opper-Goön,
(395) By die, daar waarheydt by mag gelden,
By al, die Schelmery verboôn;
Zo medelyden, niet och armen!
De gantsche weerelt is ontzeit,
Zo wilt u over my ontfarmen,
(400) Die dus, aan uwe voeten leyt,
En smeekt met troosteloose Kaken:
Laat toch! myn eynd’loos ongeluk,
Uw Zielen slegs een weynig raken,
Na zo veel onverdiende druk.
[fol. K7r, p. 157]
(405) Op dit gejank, schonk elk het leven
Vol mede doogen, aan dien guit,
Zelfs Priaam, die beval hier neven
Aan zyn lakeyen met een Fluit,
Dat men hem datelyk los zou binden,
(410) En sprak hem dus heel vriend’lyk aan,
Gelyk als een van zyne vrienden;
Gy zyt dan waar gy zyt van daan,
Vergeet nu u ontvloden grieken,
Die haaken na uw ongeluk,
(415) En schuilt u onder onze wieken,
Maar antwoort my net op dit stuk:
Waar toe? Met wat verborgen reden?
Wiert dit ommenschelyk gevaart?
Gebouwt, zo onbeschoft van leden?
(420) Wie was de werkbaas van dit Paart?
Wat of de Griek hier toch meê voor heeft?
Wat voor verborgen heyligheid?
Wat Oorlogs trek of haar toch spoor geeft,
Dat zulken Monster is bereyt?
(425) Uit had Priaam, en sloot zyn Wangen.
t’Wyl Zinon (zo snoodt van beleydt,
Dat hy de droes had kunnen vangen,
Had hy, met hen geveynst; om strydt)
Zyn uitgestrekte diefse handen,
(430) (Zo pas ontknevelt uit de strop,
Zo pas ontnestelt uit de banden.)
Uitstrekte, recht ten Hemel op,
En teeg, met deze toon aan ’t gieren;
O ongeschonden Godlykheid!
(435) O onvergankelyke vieren,
Ik zweer by uwe Majesteyt.
O Moort geweer! O Altaar vonken!
Die gelukelyk ontkwam,
O Kransen! Daar meê most pronken
(440) Gelyk een droevig Offer-lam,
Met recht verdoem deze Grajers:
Ik ken my vry van haren Eedt
[fol. K7v, p. 158]
Het zyn maar schelmen en verrajers,
En zal klappen dat weet;
(445) Ik ken, geen Vaderlandt noch wetten
Zo Troyen slegs zyn woord maar houd;
En haar gemoedt niet om gaat setten,
Noch in haar woorden niet verflouwt.
Neen zal waarlyk niet verzwygen,
(450) Op al, dat gy my hebt gevraagt,
Indien vryheydt mach verkrygen,
En zo gy u maar eerlyk draagt.
Al ’t heyl en hoop der Dardanezen
Wanneer haar Krygs-vloot wiert bemant,
(455) Was aan Minerva toegeweezen,
En stondt alleen in Pallas handt;
Siet hierom wast myn goede vrienden,
Dat eens Thydides (ofjet weet),
Die nimmer eenig Godt beminde,
(460) Maar d’ Alderminste Gods-dienst speet,
Aanspande met het hooft der guiten,
Ulysses, vinder van dit werk,
Om eens, heel grouw’lyk te vry-buiten.
In Pallas heerelyke Kerk,
(465) Zy gingen ’t al ter neder hakken,
En maakten al de Wagt Kapot,
En dorsten Eyndlyk ’t Beelt aanpakken,
En tegen zo met Pallas schot;
Zy kneusde, met bebloede pooten,
(470) Haar lieffelyke Roose-krans,
En vatten ’t Meysje by haar kooten,
En schonden zelfs haar Uil en Lans,
De Uil, die brak zyn slinker vleugel,
De Lansy, vloog het yser of,
(475) Dit mag byloo niet door den beugel,
Dit ging begommen al te grof;
Van die uur, of ons luk verkeert was:
Was onze hoop maar enkel windt,
Mits Pallas, zo geaffronteert was:
(480) Van die tydt waren wy het kind.
[fol. K8r, p. 159]
Zy deed haar kwaadheid uit haar oogen
Wel zien, als ’t beeld kwam in het heir;
Mids datter staag straallichjes vloogen,
En zwierden over velt en Meyr,
(485) Dees scheen de moed al op te geven,
En droop het klamme zweet van ’t lyf,
Een aar begon van angst te beven,
Of stondt gelyk een Paal zo styf;
Tot driemaal (dit staat te verwond’ren)
(490) Wierp Pallas vyer ten oogen uit,
En deed haar Lancy dapper dond’ren,
Het Schilt dat grimden op haar huit.
Straks raadt ons Calchas Zee te kiezen,
En gaf geen oogenblrespyt,
(495) Aan die niet alles wouw verliezen,
En raaken ’t heele hachje kwit:
Voor Troojen viel niet meer te vegen,
Voor dat men weer in Grieken Landt
Met al de Goden raadt ging plegen,
(500) En dan weer bracht na deze kant.
Siet hierom zynse dan gaan spatten,
Om na dit Goddelyk Advys,
Wel haast den Oorlog te hervatten,
En u te vallen op je vleys.
(505) Doch om met spoet na Huis te wayen,
Docht elk met reden op dat pas,
Dat men Vrouw Pallas wel mocht payen,
Die zo besukst vertoorent was;
Dit wist Heer Calchas weer te brouwen:
(510) Siet dees gekwetste Majesteyt
Riep hy, zult gy een Paardt gaan bouwen,
Daar mee zo schelts’ u alles kwit:
Maar zo hoog moet dit Dier zich rekken
Van hout ten Hemel opgewrocht,
(515) Dat men ’t de Poort niet in kon trekken,
Noch in uw Wallen wierdt gebrocht;
Op dat het Volk, na oude zeden,
En volgens haar voorgaande wys,
[fol. K8v, p. 160]
Niet knielen zou in haar Gebeden
(520) Voor Pallas Beelt, op haar Palleys:
Och! zo gy dit geschenk gingt schenden
Dat aan Minerf is toe-gewyt
De plaag zou u voor zeker schenden;
Ik bender dapper om verblyt,
(525) Dat gy het noch niet aan ging tasten,
Tot u, en Troojens ongemak,
Dat liever Grieken moet belasten,
En storten Calchas op zyn dak:
Maar als gy ’t in uw Muur kwaamt rokken,
(530) Zou Azien in tegen deel,
Het heele Grieken-Landt op-slokken,
Met Tak en Telg, en Bladt en Steel.
Ja zelfs haar Nichten, en haar Neven,
Tot inde achtste, en tiende Graadt,
(535) Die zouden door uw Zwaarden sneven;
Zo luidt de God-spraak op een draat.
Met deze slim’ en loose treken
Wist Sinon vol van schelmery,
Dat Volk te dwingen, en te breken;
(540) Door loosheydt en bedriegery:
Dat Volk daar Thydied voor most wyken,
Daar zelfs Achilles zo vol moedt
Voor stondt te suffen en te kyken,
Gelyk een krachteloosen bloedt.
(545) Dat Volk, dat met dien Oorlog lachte
Van tien Jaar, als zelfs wel weet,
En duisent Schepen niet meer achten
Als’ klinken van een Griekse scheet,
Most nu na Zinons pypen dansen:
(550) Maar ziet alweer een slimmer kwaat,
Dat ons see schielyk aan kwam ransen,
En maakt dat elk verbystert staat.
Laooc vol heylige gedachten,
Stont juist gereed, dien goeyen sul,
(555) Om aan de Zee voogt, te gaan slachten,
Een ongemene groote Bul;
[fol. L1r, p. 161]
Terwyl’er langs de stille golven,
(Want ziet het water lag zo net
Dat men, der op had kunnen kolven,
(560) Gelyk op ’t gladde ys aan bet)
Twee pas gelyke Slangen zullen.
Recht van het Eylandt Tenedos,
Met ysselyke groote krullen,
Al zwemmend’ teffens op ons los;
(565) Gans bloet, schrnoch in ’t verhalen!
My dunkt sie die blauwe gloedt,
Die van haar schubbig vel kwam stralen
Ik sie haar hals noch halver vloedt,
Bedekt, met etterige Manen,
(570) Terwyl de staart, met krommen bocht,
Een snellen weg door Zee kwam banen,
En stiet met kracht, door ’t zoute vocht:
De gansche vloedt begon te bruisen,
En morden op die harde vaart,
(575) Als op een Schip, dat aan komt suisen
Daar Eool vloedt noch wint aan spaart
Nu kwamen zy, de strant op kruipen,
En likten met een bar geschal
Haar Oogen, die van Etter druipen,
(580) Vol vier, en schitterende gal.
Elk scheen de moedt, en ’t Bloet ontzonken.
En vloog, gelyk een Haas uit ’t Riet,
Als hy de jagt Trompet hoort ronken:
’t Was loopje niet, zo hebje niet;
(585) Zy volgden Laooc op zyn hakken,
Die ook in een verwarde trop,
Zyn best deê om zich voort te pakken:
En vatten, eerstmaal by de kop,
Zyn twee onnos’le kleyne Kindren,
(590) Die zy met digt, en vasten slag,
Zo nauw in haren staart verhinderen,
Dat mender hooft, noch staart af sag:
Zy zonden deze teere leedtjes,
Met vel, en been te wonder graag,
[fol. L1v, p. 162]
(595) Met smaakelyk’, en prop’re beetjes,
Tot een ontbytje na haar maag:
De Vaar die juist verwoed kwam lopen;
Tot hulp, verzien met Speer, en Zwaardt,
Die gingen zy, zo dicht beknopen,
(600) Dat men pas zag zyn spitse Baart,
Verby zyn hals daar liepen krullen,
Tot aan de helleft van zyn Pruik,
Zo dat hy wel, in al die prullen,
’t Model leek van een aly kruik;
(605) Hy zocht met desperate geuren,
Doch te vergeefs, met rok op rok,
Dees ronde slingers los te scheuren,
Maar neen, dien bloed die was den bok,
’t Vergif dat sloeg hem om zyn nieren,
(610) En maakte voort zyn kop zo los,
Dat hy te groulyk trok aan ’t gieren,
En bulkte als een Deense os,
Die met zyn losgeraakte touwen,
Al vliegende op een gran galop
(615) Door markt, en straat, en steeg komt klouwen,
Bedwelmd door een vergeefse klop.
Maar deze propre gladde aaltjes
Gaan voort naar ’t hoog paleis toe vliên,
En dat met propre kleine haaltjes,
(620) Pas elk zo van een roede of tien,
En kroopen onder Pallas rokken,
En scholen achter haar rondas,
En krulden onder aan haar zokken,
En bleven hangen in het vlas.
(625) Dees nieuwe schrik, met kille spieren,
Deed al den hoop, zo bleek als doôn,
Uitroepen met gelyke gieren,
Dien boef die had zyn rechte loon,
Kost hy met vrede ’t paard niet laten,
(630) Most hy het kwetzen met zyn spriet:
Wat kost hem Pallas schâ toch baten:
Hy heeft zyn loon, dien deugeniet.
[fol. L2r, p. 163]
Wy zullen Pallas beter loven,
En halen ’t beeld met groot gedrang
(635) In hare vrysterlyke hoven,
En smeken het met zoet gezang.
Voort breekt men onze wal in stukken,
En maakt een yzelyke mond,
En trok zo vaardig aan het bikken,
(640) Tot datze vlak was tot de grond;
Doe was’t, za! za! Trojaansche bollen,
Za! mannen nu niet veel gekals,
Za! plant dit trotse dier op rollen,
En slaat dees kabel om zyn hals:
(645) Daar meê zult gy het voort zien glyen,
Rukt, elk moet dapper aan die koort,
Net als hier na de key der kyen,
Zal rammlen binnen Amersfoort.
Nu steeg ’t gevaart vast op de wallen,
(650) Met menig wapen in zyn pens,
Omringt van heilige geschallen;
Het ging de kinders naer haar wensch,
De meisjes, en de jongens haaken,
En achten ’t voor een groote vreugd,
(655) De kabel maar eens aan te raaken,
En zwaar te trekken, voor geneugt.
Nu komt het van de vest af klaavren,
En drukt de ronde kegels plat,
Tot tot het dreigend stond te daavren,
(660) In ’t midden van de schoone stad.
O Vaderland! ô machtig Trojen!
O Heere logement der Goôn!
Daar zy vaak trokken aan het poojen,
En danzen op een zatte toon.
(665) O vesten! zo vermaard van ’t vechten,
Dat niemand uws gelyk en was.
Maar ach! in ’t oordeel zulke slechten,
Als men kon vinden in de kas.
Tot driemaal heeft het paard gestooten,
(670) En stond pal op den drempelplaat,
[fol. L2v, p. 164]
Met onbeweegelyke kooten,
Als of het zelver riep verraad.
Vierwerf op bulderende toonen,
Klonk hem met ysselyk geluit,
(675) Gelyk een ydle blaas met boonen,
Het rommlend harnas in zyn huit.
Maar wy, ô onbedachte bokken!
Die gingen’er nochtans meê schot,
En sleepten ’t paard met schok op schokken,
(680) Tot dat het stond in Pallas slot.
Kassandra ging ons ’t kwaad voorspelden,
En heeft zich dapper uitgesloofd,
Hoe wel haar Godspraak niet mocht gelden,
Die nimmermeer en wierd gelooft.
(685) Wy gaan vast kerk en tempel cieren,
En toojen ieder wat hy mag,
En sparen palm noch lauwerieren,
Op Trojes jongste sterrefdag.
Het grimmelt’er in kroeg en kotten,
(690) Hier gild een fluit, gints knord een bas,
In ’t end, de stad was zo vol zotten,
Als of het vastenavond was.
Terwyl zo scheurd Apol zyn schinkels,
En dryft zyn rossen naer het wed,
(695) En ieder sloot zyn kas en winkels,
En loopt vast mat en zat naer bed;
Behalven die de wachten houwen,
Die zoopen tot op ’t alderlest,
Tot zy met schyten, en met spouwen,
(700) Verstroojen langs de gansche vest,
En sliepen zonder zorg voor wallen,
Of vrees voor eenig byster lot,
Daar hen de slaap eerst neêr deed vallen,
Gelyk als zwynen op het schot.
(705) De nacht (als of het juist wou wezen)
Viel doe zo duister neêr als pik,
Zo dat de Griek niet had te vreezen,
Maar toog aan ’t zeilen zonder schrik.
[fol. L3r, p. 165]
Mevrou Diaan, in gunst der Grieken,
(710) Die doofde doenmaals al haar vier;
En sloop met haar verbleekte wieken,
In Nobis kroeg die nacht te bier.
Zo helpt een toveres de dieven,
Een hoer de stroopers in der nacht,
(715) Om eerelyke liên t’ontrieven,
En haar te zetten in haar vacht.
De Grieken sloopen dan in ’t donker,
Lyn recht naer hun bekende strand,
En volgden t’zamen het geflonker,
(720) En ’t schittren van een helle brand,
Die d’Admiraal had op doen steken,
Op ’t tipje van zyn fokkemast,
Op dat een ieder op zou breken,
En volgen als hy had belast:
(725) Beschermd van die verdoemde Goden,
Die schendig waren op de been,
Om Priaams braaf geslacht te doden,
En neêr te matzen groot en kleen.
En Sinon lei ook niet te ronken,
(730) Maar opent stil ’t bedrieglyk paard
Daar zich de Grieken schier verstonken
By menig schoonen appeltaart.
Straks rept een ieder zich om ’t zeerste,
En maakte ’t paard zyn vragje kwyt,
(735) In ’t landen wierp men wel om d’eerste,
In ’t lossen vocht me’er om, om stryd.;
Doch d’eerste nochtans was Tissander,
Doe Sthenelus, die styve drent,
Twee Kolonellen met malkander,
(740) Elk van een Grajers regement:
Dees wierden van dees siel der sielen
Gevolgd, te weten van Ulis,
Die in het paard zyn buik vol zielen
Lang had geklaagd van Koude pis:
(745) Dees makkers schooven met malkander
Gelyklyk langs een maarlyn of,
[fol. L3v, p. 166]
Uit ’t paard zyn pens viel d’een op d’ander,
Met geen gemakkelyke plof;
Mids Athamas, en jonker Thoas,
(750) Die t’zamen hadden mis getast,
(Door dien den een zo ’t scheen wat bloô was)
Haar lydig storten op hun bast.
Pelides, bet aan ’t wand bedreven,
En Neoptolemus zyn vriend,
(755) Die licht wel tien jaar van zyn leven
Had op een Groenlands schip gediend,
Die vlogen langs het touw als katten;
Wyl Menelaus vol jalouzy
Op zyn Heleen, het tou mis vatte,
(760) En storte Pelis op zyn py:
Gans die die vent had hooren vloeken!
Ja had Ulis dit niet gestuit,
Hy had met vechten al de boeken,
Van onze Maro wel verbruit.
(765) De laatste was Epee, de stichter
Van al die doodelyke rou,
Och! had die slechts zyn beul, en richter
Noch wezen mogen aan dat tou,
Maar neen! zy gaan de stad in zakken,
(770) Bedooven in de slaap, en wyn,
En doen de kortegaard aanpakken,
En matzen menig dronke zwyn.
Men rukt terstond de poorten open,
En laat de Grieken al hun best
(775) Met heele benden binnen loopen,
En zich vergaren op de vest:
’t Was even om die streek van uuren,
Dat al het sterffelyk geslacht,
Of in het Bed, of in de luuren,
(780) Van d’eerste slaaplust word verkracht:
Te weten, (om geenzins te missen)
’t Was twalef uuren, net die tyd,
Die ons, om ons wat te verfrissen,
Van Jupiter is toegewyd.
[fol. L4r, p. 167]
(785) Toen dacht my, zag ik bleek van koonen,
Den droeven Hektor in myn droom,
Die traanen, pas als Turkse boonen,
Uitstorte met een heele stroom:
Hy zag’er uit van top tot teenen,
(790) Als doen hy van zyn kar geveld,
Eens wierd gesleept door slyk en steenen,
Te droef en deerelyk gesteld:
Zyn beenen door ’t moordadig hollen,
Wel vast benesteld in den toom,
(795) Die waren als een pad gezwollen,
Die ziet te pratten by een boom.
Helaas! hoe stond die bloed te kyken,
En keek gelyk pietsnot zo bril,
Hoe weinig scheen hy doen te lyken,
(800) Dien Hektor, die wel eer Achil
Zyn barsse wapens af deed leggen,
En schoot ze moedig op zyn pens,
Ja dorst het Trooische vuur gaan leggen,
In al zyn schepen naer zyn wensch.
(805) Zyn baard, die eertyds met pomade
Zo net en spits te pryken stond,
Die stonk nu naer een malmelade
Van etter, slyk, en paardestront:
Zyn blonde hairen van gelyken,
(810) Wel eer bepoejerd uit een pot,
Staan als de blader van een eiken,
Wiens wortel lang is afgerot.
Ik zag zyn deerelyke wonden,
Die hy ontfing om deze wal,
(815) Die pas met even zo veel monden,
Vast schreiden om zyn ongeval.
Ik kon myn zelf niet meer bedwingen,
Maar sloeg aan ’t huilen als een kind,
En ging dees droeve woorden wringen,
(820) Uit deze gorgel als ontzint:
O helder licht der Dardanensen!
Waar staakt gy dus lang in een gat?
[fol. L4v, p. 168]
O hoop van ons Trojaansche grenzen!
Wat hield u dus lang in de mat?
(825) Hoe pynigden ons u verlangen?
Van waar kwam gy toch hier by my?
Ik meende gy waart lang gehangen:
Ha! Vriendschap, welkom moet gy zyn.
Ach! zeg my toch, uit welke velden
(830) Komt gy tot ons zo droevig vliên,
Dat wy (na zo veel kloeke helden
Haar sneuvlen), u weêr herwaarts zien;
Wat noodlot heeft op uwe kaken,
Zo versch gelyk een leliblad,
(835) Haar drek, en bloed, en mist gaan braken,
Gelyk als op een vullensvat?
Van waar die deerelyke hakken,
Gy zyt gekorven als een vis,
Gereed om in de pan te bakken,
(840) zeg op, wat daar van d’oorzaak is.
Maar neen, hy zweeg gelyk een platvis,
En trok zich myn gerel niet aan,
Dat niet meer waart gelyk een gatwis,
Hy onbeantwoord heen liet gaan:
(845) Maar na een diep en laag verzuchten,
Uit ’t alderuiterst van zyn hals,
Riep hy: Eneas trek aan ’t vluchten,
En maak my hier niet veel gekals:
Pak met je Huisgoôn straks je biezen,
(850) Vlucht, vlucht, uw stad is in de nood,
Want ziet de vyand met zyn kiezen
Zit nu al lang al in je brood:
Het machtig Trojen is aan ’t vallen,
En gy hebt al genoeg gedaan
(855) Voor Koning Priaam, en zyn wallen,
Dies laat de Goden nu begaan.
Neen, had men Troje kunnen houwen,
’t Zy met de speer, of met het zwaard,
Men had my noch wel aârs zien klouwen,
(860) Maar nu was ’t niet de pyne waard.
[fol. L5r, p. 169]
De stad van Troje, nu aan ’t zakken,
Beveeld u zyn Huisgodekens,
Op dat gy die met u zoud pakken,
En kleeden als een eerlyk mensch:
(865) Neemt deze tot uw waarde makkers,
En medestanders van uw druk,
En zoek met haar vry beter akkers,
En beter vest tot uw geluk;
Een vest, die gy noch op zult maken,
(870) Na gy op zee een ruime tyd
Hebt leggen zukkelen, en braken,
Met eindeloozen arrebeid.
Zo sprak hy, bleek en naâr besturven,
En greep den heiligen offerband,
(875) En Vestaas pronkbeeld by de lurven,
Met haar onblusselyke brand,
En kwam’er meê te voorschyn stappen,
En ging’er zo terstond meê door,
Ja teeg’er zo meê op de lappen,
(880) Gelyk een kerkdief uit het koor.
Bezondre droef heên onderwylen
Vervullen straat, en burrigwal,
En komen langs hoe dichter zeilen
Naer ’t slot van ons met naâr geschal:
(885) En schoon ons huis diep in de blaâren
Zyn dak verschool in ’t duister loof,
Begon ’t geluid zo op te klaaren,
Dat ik (wel slapend’ maar niet doof)
Heel onzacht op schoot uit myn droomen,
(890) En klam op ’t dak met een galop,
En stond te luistren in de boomen,
En rechte bei myn ooren op,
Gelyk een ezel, die van veeren
Het klaatren van de zweeplyn grout,
(895) Terwyl met vloeken, en met zweeren,
Zyn baas hem zoekt door ’t gantsche woud:
Of als een ryke vrek by ’t duister,
Die heel beangstigd op zyn bed,
[fol. L5v, p. 170]
Verneemt een merkelyk geluister
(900) Ontrent zyn goudryk kabinet.
En doen begon men klaar te speuren
De Griekse loosheid, snood en vals,
En hoe dat Sinon om de geuren,
Zo had staan liegen door zyn hals.
(905) Vulkaan met zyn gevlamde pooten,
Speelde in Deïfobus zyn huis.
De beest met rokken, en met stooten,
Als in een taarvat vol harpuis:
Nu vloog hy over tot zyn buurman
(910) Ukalegon, dat braaf gebou,
En zag het zo bedampt, en zuur an,
Of hy het straks opvreeten wou.
De vlam die schitterde op de baaren,
Rondom, van de Sigeesche vloed,
(915) Die meer en meer begon te klaaren,
Door het vermeerdren van de gloed.
Daar ryst een naâr geschrei, en klatren
Van zwaarden, helm, en harnasplaat,
Daar hoord men weêr trompetten schatren,
(920) En hoorens loejen langs de straat.
Ik greep myn wapens by de lurven,
Maar vry wat door de haast verzet,
Stulpte ik myn pispot, half besturven,
Op ’t hoofd, in plaats van myn kasket:
(925) Ik greep de bedstok voor myn degen,
En paste ’t borststuk aan myn voet,
Zo dat ik uitriep heel verlegen,
Hoe meerder haast hoe minder spoet.
Myn hart dat brande om met myn makkers
(930) Een trop te rukken vlug by een,
Al was ’t van wevers, en van bakkers,
Verzien metsSchup, of stok, of steen,
Om straks het slot te gaan bezetten:
De gramschap, en de razerny,
(935) Die deed myn moed zo zeer verhetten,
Ja ’k gloeide zelver in myn py.
[fol. L6r, p. 171]
De glorie kwam al meê aanpakken,
Van in het harnas nu myn lyf
Aan flenteren te laten hakken,
(940) Tot roem, en ’s vaderlands geryf.
Maar ’k zie hoe Panthus aan komt stappen,
Die lieve Panthus, Otreus zoon,
Die ’t Griekse volk was gaan ontsnappen,
En heel verbaast kwam aangevloôn:
(945) Die heilge Priester, van de grooten
Apol, en van ’t kasteel daar by,
Kwam met de Huisgoon aangestooten,
En met zyn neefjen aan zyn zy,
Die hy met heel vermoeide schreden
(950) Nasleepte met godvruchte hand,
En ging vast hygend’ heene treden,
En zakken naer de dorre strand.
Waar is het meest gevaar aan ’t hollen,
Myn lieve Panthus sla geluit?
(955) Wat Slot hoord men met volk te vollen,
Riep ik, eer ’t ons de Griek verbruit.
Maar ’k had noch nau myn mond geslooten,
Wanneer hy met een nare zucht,
Dees woorden uit begon te stooten,
(960) Tot antwoord op myn hard gerucht:
Ziet nu die droeve nacht aan ’t glyen,
En die onworstelbaare tyd,
Die Trojen in de grond zal ryen,
En op zal slokken voor ontbyt.
(965) Wy Trojers zyn nu in de vinken,
En Troien is er zo geweest,
Ja d’eer der Teucers gaat verzinken,
En pas verzwinden als een veest:
God Jupiter, die by myn zieken,
(970) Nu pas zo dol is als een stier,
Die gund nu alles aan de Grieken,
En blaast vast lustig in hun vier.
De dolle Griek als uitgelaten,
Speelt braaf de beest aan alle kant,
[fol. L6v, p. 172]
(975) En hold door stegen en door straten,
By ’t gloejen van zyn schelmsche brand:
Dat vreeslyk paard in onze wallen,
Braakt vast soldaaten uit zyn pens,
Terwyl dat Sinon staat te brallen,
(980) En brand, en blaakt nu naer zyn wensch:
Het krield om poorten, en om bruggen,
Zo dicht, als om een zuikerton,
Een eindeloos getal van muggen,
By ’t branden van de zomerzon.
(985) De straten, sloppen, stegen proppen
Van Grieken met zo grooten macht,
Dat ’k nau geloof dat zo veel koppen,
Ooit uit hun land hier zyn gebracht.
Elk staat manhaftig op zyn kooten,
(990) Met zyn gevreesde kling van leer,
Gereed om in een mensch te stooten,
Zo glad als in een vat met smeer.
De laatste wacht is al aan ’t zakken,
En is te lydig in de mat,
(995) En slaat noch zo wat blinde hakken,
Maar kiest allengskens ’t Hazepat.
Ik hier door wakker aangedreven,
En door een goddelyk bestier,
Ga dwars door vlam en zwaarden streven,
(1000) En acht myn zelver niet een zier.
Ik vloog, waar my de gramschap voerde,
Of waar een ysselyk redement
De gantsche aarde en lucht beroerde,
Daar was ik dadelyk ontrent:
(1005) Doen kreeg ik ’t zelschap van twee knapen,
Als Rifeus, Ifitus van pas,
Die eer zo groots was in zyn wapen,
Dat niemand zyns gelyk en was:
Dit volk schoot my by ’t maanlicht tegen,
(1010) Als Hypanis, en Dymas ook,
Die zich eerst voelde heel verlegen,
En waande dat ik was een spook,
[fol. L7r, p. 173]
Mids ik zo half in ’t hemd liep draven
Als dol, en mal op een galop,
(1015) Maar doe zy zich wat nader gaven,
Vermeerden zy al mee den trop:
Gelyk Chorebus, vol van kueren,
Een jong gezel uit Mygdons stam,
Die doe juist meê ter kwader uuren,
(1020) Om vryery te Troje kwam:
Kassandraas vier, en minnevonken,
Die joegen hem in deze brand,
En maakte dat hy minnedronken,
By Priaam kwam tot onderstand:
(1025) Helaas verdoemde minnekluistren,
Helaas! ô onbedachte held,
Dat gy niet naer uw lief woud luistren,
Die u dit kwaad lang had voorspelt.
Dit volkje dan zo t’zaamgetogen,
(1030) Dat scheen me gansch de dood getroost,
Waarom ik ganschelyk bewogen,
Hen dus aansprak als hun Provoost:
Za borsten, jong, en fris van dagen,
Zo hebt gy liên voor ’t laast noch hard,
(1035) Om eens een kans met my te wagen,
Al isset hier vry wat verward,
Al zyn de Goden uit de kerken,
En ’t choor gevlucht met pak en zak,
Gelyk een uil met vlugge vlerken
(1040) Wanneer de vlam slaat in het dak:
Zo dat wy met vergeefsche hakken
(Verlaten van Monsjeurs de Goôn
De vyand moeten aan gaan pakken
Gelykerwys gewisse doôn)
(1045) Hier moetje met my niet om geven,
Want zie, een eerelyke dood,
Is beter als een schandig leven,
Dat scheelt als rog en wittebrood:
Neen, laat ons moedig toe gaan loopen;
(1050) Want die verwonnen is, na ’k gis,
[fol. L7v, p. 174]
Is al zyn troost slechs dit te hopen
Dat al zyn hoop maar ydel is.
Met jonge maats dus aangedreven,
En aangewakkert, dol van moed,
(1055) Gereed om met my lyf en leven
Te wagen, en hun edel bloed,
Die gaan met my de stad in peuren
Door Staal, door yzer, vuur en vlam,
En achten pyl en zwaard voor leuren,
(1060) En voort al wat hen tegen kwam,
Pas als een rot van grage beeren,
Of wolven, die by duister nacht,
Een schaapskooi zoeken t’affronteren,
En op te slokken vacht voor vacht,
(1065) Terwyl haar jongen leggen huilen
Van honger, met een dol geraas,
En haaken vast met open muilen,
En grage kiezen naer wat aas.
De dood kon ons niet meer verschrikken,
(1070) Wy liepen recht de stad slecht op,
Al scheen hy noch zo wis te mikken
Op onze zaam gerukte trop:
De nacht met zyn bepikte vleugels,
Vloog doe zo zwart gelyk een kau,
(1075) Of als noch zwarter slag van veugels,
Rontom ons met zyn holle schau;
Maar wie zou doch met dicht, of zangen,
Den moord van deze nare nacht,
Uit kunnen balken met zyn wangen,
(1080) En zetten in zyn volle kracht?
Wie zou dat kreischen en dat kraaken
Uit kunnen bulderen naer waard,
Ja ’t ’k loof al had men stalen kaaken,
Dat menzer op sleet metter vaart?
(1085) Of wie zou zo veel tranen laten,
En storten kunnen in het zand,
Om, ’t zy met emmers of met vaten,
Hier meê te blussen zulk een brand,
[fol. L8r, p. 175]
Dat oude stedeken van Trojen,
(1090) Dat wierd dan zo eensloegs geslecht
Na lange jaaren te tornojen,
En na een eindeloos gevecht;
Dehuizen, tempels, en de dyken
Die wierden vast met bloed besmeert,
(1095) Bezaait met weerelooze lyken,
Zo vars met pieken gelardeert:
Daar sneuvelde niet slechs Trojanen,
Maar vaak maakt hen de moed zo stout
Dat zy een lengte Griekse hanen
(1100) Weer deerlyk leggen in het zout.
De droefheid met bekreten kaken,
Die huile balk vast over al:
De vrees zo bleek als linnenlaken,
Bezet de gansche stad, en wal:
(1105) Een magre schim met dorre schinkels
(Het weezen van myn Heer de dood),
Dit grinsde schier door al de winkels,
En raapte alles in zyn schoot.
Maar d’eerste die ons van de Grieken
(1110) Te moet kwam, was Androgeos,
Gevolligt van een goed tal pieken:
Dees liep zo bot toe als een os,
En dacht wy waren Griekse kwanten,
Des riep hy vriendelyk, maats wats dat,
(1115) Dat gy hier noch loopt lanterfanten,
En treed zo proper door de stad?
Veel andere reppen reets hun handen
En dragen nu al pak by pak
Uit Troje, dat vast staat te branden
(1120) En vullen menig lege zak.
En gy komt hier zo laat aanslepen,
Pas offer niet te doen en was,
Om eens te kyken uit de schepen
Niet naer de vlam, maar slechts naer d’as:
(1125) Maar ei! doe nu dit vragen uit was,
Daar ’t rechte antwoord op ontbrak,
[fol. L8v, p. 176]
Zag hy wel dat het schoon verbruid was,
Mids dat hy in de vyand stak.
Hy dan verbaast, trok straks zyn koten
(1130) Te rug, en deisde al achterwaars,
Ja zonder een woord meer te stooten,
En popelde vast in zyn maars:
Gelyk een die met bange leden
Al zidderend te rug gaat spoen,
(1135) Die onverziens een slag ging treden,
Die leid te spelen in het groen,
Terwyl zy toornig op gaat ryzen,
En schittert op haar blauwe huid,
Zo teeg Antrogeos aan ’t dyzen,
(1140) En drong vol vrees al achter uit;
Maar wy gaan voort zyn troep bezetten,
Die van ons zo in ly geraakt,
Dat niemand het ons kon beletten,
Of alles wierd kapot gemaakt:
(1145) Want ziet wy konnen straat, en stegen,
En zy lui wisten nergens van,
Dees heel bevreest en gansch verlegen,
Geraakten alles in de pan:
Dit luk dan maakt myn jonge maatjes
(1150) Elk als een Hektor voor het minst,
Hoewel vaak riep kammeraatjes,
O d’eerste winst is katte winst,
Nochtans zo riep Kassandraas vryer
Heel opgeblazen door dees stryd,
(1155) Za maats! elk toont zich nu een stryer,
En volgt daar ons dit luk geleid.
Laat ons hun wapens en rondassen,
Laat ons hun helm en harnasplaat
Om onze leên en darmen passen,
(1160) Wat scheeld het ons hoe men verslaat,
Wat dat men zeggen mag of denken?
Al achten men ons voor kojôns:
Als men de vyand slegs kan krenken
Op deze wys, wat bruit het ons.
[fol. M1r, p. 177]
(1165) Men kan hier veilig wapens krygen,
De vyand schaft ons zelf geweer,
Dat gaatje voor niet lang te dreigen,
Dus sprak hy, en hy sprak niet meer;
Maar vatte met gezwinde vingers,
(1170) Androgos wapens by de kop,
En had met drie gezwinde flingers,
De gantsche rusting by zyn krop.
Hy zet ook (zonder veel te dralen)
Op ’t hooft zyn breed gekamde helm
(1175) Die hem stond op zyn kruin te pralen,
Pas of hy zelver was dien schelm.
Zyn schilt die haakte hy aan zyn schouwer,
Zo steeg en heerelyk van schil,
En hing voor ’t laatst zyn breeden houwer
(1180) Heel cierlyk op zyn linkerbil;
In ’t end, zo deên al ons gezellen,
Elk ruilde daatlyk zyn geweer
Terwyl ik dacht in dit herstellen,
Daar een gek loopt daar loopter meer.
(1185) Wy gaan vermomt dus by de Grieken,
Hoewel in weerwil van ons lot,
En raakten vaak met zwaard en pieken,
Eens handgemeen met eenig rot.
Veel zonden wy naer Karons boot toe:
(1190) Veel vluchten, vreezende voor slaag,
En loopen eensloegs naer hun vloot toe,
Of kruipen in het paard zyn maag;
O ja, dit scheen zo wat van buiten
Of ’t luk naer onze zy toe vil,
(1195) Maar och! men staat vergeefs te fluiten,
Wanneer het paard niet pissen wil.
Wy vonden ons wel haast verlegen,
Door een verschriklyk avontuur,
Want hadden Goôn en Grieken tegen,
(1200) En dat was niemendal partuur.
Want ziet, Kassandra wierd getrokken,
(Die schoone dochter van Priaam)
[fol. M1v, p. 178]
Uit Pallas tempel by haar lokken,
Dit gaf een wonderlyke kraam.
(1205) Zy sloeg vergeefs haar godlyke oogen,
(Want d’armen waren vast gekoord)
Na God Jupyn, die eer bewogen,
Wel slechter meisjes heeft verhoord,
Dit kon Chorebus, dol van zinnen,
(1210) Gansch niet verdragen in zyn kop,
Maar schoot, heel duldeloos van minne,
In ’t midden van dees schelmsche trop:
Wy volgden hem, wel digt geslooten,
In ’t diepste van dit heet gedrang
(1215) Met onbeweegelyke koten,
En maakten ’t daar al vry wat bang;
Doch hier begon het eerst te stinken,
Want zie, ons eige volk van ’t dak
Deed pylen op ons neder zinken,
(1220) En wierp ons steenen op ons zak:
Dit deed’er veel voor eeuwig slapen,
En sneuvelen niet wel te pas,
Om dat men aan dit vyands wapen,
Ook meende dat men vyand was.
(1225) Door dit gerucht en deerlyk schreeuwen
Van deze weêr hernomen meid,
Zo komt’er voort een trop, als spreeuwen,
Zo dicht aan zetten met gekryt,
De heftige Ajax, bei de zoonen
(1230) Van Atreus, en een groote drom
Van Grieken met gelyke toonen
Dringt op ons toe met groot gebrom:
Pas als vier winden teffens hollen,
Met een verbaasde en dolle stoet,
(1235) En doen, en brug, en duinen rollen
Langs Nereus bulderende vloed:
Ja, die, die wy flus naer de haven,
En voorts de straten op en neer,
Voor onze zwaarden deden draven,
(1240) Die gaan ons nu al meê te keer,
[fol. M2r, p. 179]
En merken datelyk onze streeken
Aan pluim, helmetten, en rondas:
Maar doen men ook begon te spreeken,
Doen gaf het veinzen niet meer pas.
(1245) Doen storten ’t ons van alle zyen,
Zo deerelyk op onze zak,
Gelyk een zwarm van honigbyen,
Die zich vergaren om een tak;
Chorebus, onze zoete vryer,
(1250) Was just d’eerste, die ter neêr
Ging storten als een eerlyk stryer,
Door Peneleus zyn moordgeweer.
Het speet hem niet dat hy moest sterven
(Zo ’t scheen) voor Pallas groot altaar,
(1255) Maar dat hy zo zyn lief moest derven,
Gesleurt gelyk een hoer by ’t hair;
Ook Rifeus snevelde op zyn vallen,
Zo goejen ziel uit ’s herten grond
Dat men nooit in de Troische wallen,
(1260) Een vromer, of oprechter vond;
En door de Goôn (die pas als fielen
Ons vrinden hadden aan gestout)
Geraakten ook die vrome zielen,
Dymas en Hypanis om kout.
(1265) Uw deugd kon ook uw dood niet weeren
O Panthus! neen, niet een en sier,
Ja al uw priesterlyke kleeren,
Die waren maar als pik ’t vier:
O Asch! ô zwarte doove koolen!
(1270) O heldere Trojaansche vlam!
Gy kunt getuigen (by myn zoolen)
Hoe u schâ ter herte nam;
Hoe yierig ik die zogt te weeren,
Ja meer als ooit in Engeland
(1275) De dappre Jork met al zyn heeren,
Zal doen als Londen staat in brand;
Gy kunt voor wis en vast getuigen,
Dat ik de zabels heb geacht,
[fol. M2v, p. 180]
Gelyk als half verrotte duigen,
(1280) In deze jammerlyke nacht:
De lanssen slegs voor bezemstokken,
De Morgensterren, fel gerand,
Voor lang gesteelde aartjezokken
In meester Priaams tuin geplant;
(1285) Zeg op, wat kon ik meer verrechten?
Had ’t noodlod daar myn tyd bepaald,
Gewis, ik had myn dood met vechten,
Ook noch wel dier genoeg betaald.
Ik ruk van hier dan met Ifitus,
(1290) Wiens slinker poot wat misselyk stond,
Uit zyn natuurelyke zitus,
Mids hem Ulysses, had gewond,
Als ook met Pelias zyn makker,
Die eerst met ons wel gansch begost,
(1295) Maar door zyn ouderdom wat zwakker
Ons wederom verlaten most.
Wy datelyk naer Priaams hof toe,
Op ’t schreeuwen an, zo regel recht:
Maar zeker daar ging ’t wat te grof toe
(1300) Voor een recht eerlyk gevecht:
Want daar, daar zag men koppen vallen,
En beenen met zo grooten macht,
Of voorts door al de stad, en wallen
Niet een mensch meer wierd ongebracht,
(1305) Daar klom God Mars als een der dollen,
Met duizend Grieken naer het dak
Hoewelder vaak een af kwam rollen,
Die arm, en hals, en beenen brak:
Daar zagme een trop bedekt met schilden,
(1310) Net als een groote schillepad,
Die mids de wind wat snipjes kilde
De beenen dicht treekt in zyn gat:
Dees houden zich ontrent den drempel
Terwyl men ’t hof aan alle kant
(1315) Met ladders vast zit op den tempel
Van boven tot beneên bemand:
[fol. M3r, p. 181]
Daar klautert men gelyk als katten,
Met schilden in de slinkerhand,
Terwyl de rechter tracht te vatten,
(1320) Naer steen of balken van de kant;
De Trojers smakken vast de daken
Van kerk, en huis van boven neer,
En passen wakker wat te raken,
En spelen zo wat lap om leer:
(1325) Zy rollen balk en goude posten,
Wel eer een kostelyk cieraat
Daar zy de Grieken vaak mee trosten
Tot barstens van hun rugge graad.
Een deel met uitgetoge zwaarden,
(1330) Die passen snedig op in huis,
Om wyn en kelders by der aarde,
Te vryen voor dit droog gespuis;
Een deel, weer goede moed gekregen,
Gaan op zyn spaans met kling en dolk,
(1335) En helpen Priaam heel verlegen,
Met zyn schier afgevochten volk.
Daar was een deur of blind portaaltje
Daar Priaam, noch een jonge kwant,
Wel eer zo menigen mooi aaltje
(1340) Door had gesprooken als galant,
En daar Andromache, by ’t pralen,
Van deze stad, vaak met haar zoon,
Naer haar voorouders door liep dwalen,
Met een beklagelyken toon:
(1345) Doch ’t geen dat eigentlyk beduide,
En wel met voordacht was bedacht,
Om zonder guur de vuile bruiden,
Door uit te leiden in de nacht.
Hier klom ik voorts de wenteltrappen
(1350) Door op, tot boven op het dak,
En kwam zo by ons volkje stappen,
En voegde my mee aan den bak.
Ons bloejen stonden wat te goyen,
Het geen de Griek pas zo veel acht,
[fol. M3v, p. 182]
(1355) Als ymand ’t steken van de vloyen,
In zyn vereelde en dikke vacht:
Hier rees een lang gespitste tooren,
Van welkers hooge trans by dag,
De heele stad rontom zyn ooren,
(1360) En ’t gantsche Griekse leger zag:
Dees hakken wy van al de pooten,
De steunzels van zyn zware pui,
En gaan van boven neder stooten,
En spits, en kap, en al den brui:
(1365) Dat maakt ruim baan in ’t nederstorten,
Met zulken ysselyken krak,
Dat ’k loof dees pui met al zyn sporten,
Wel duizend Griekse kruinen brak.
Dat scheen in ’t eerst vry wat te wezen,
(1370) Maar och! die breuk aan dees of geen,
Wierd wederom terstond genezen,
Wat dat men smaakt met balk, of steen.
De dappre Pyrrus staat te dreigen
In ’t voorste van het hof portaal,
(1375) Als of hy alle man wou rygen,
Aan zyn rapier als speetjes aal:
Zyn wapens, glad geschuurt met doeken,
Zyn schild, en helm te byster fyn,
Die glommen als boekweite koeken,
(1380) By ’t glinstren van de maneschyn:
Hem volgde Perifas den grooten,
Die met Achilles Karrossier,
En al de Scyrsche jonkheid schooten,
En wierpen naer het hof met vier:
(1385) Doch Pyrrus zelf teeg eerst aan ’t houwen,
En sloeg een ysselyke scheur
Ontrent de post, met klou op klouwen,
En brak de hengzels van de deur,
Ja na dat hy die ter neêr deed rollen,
(1390) Hieuw hy in het beschot een spleet,
Daar wel een gilde os door zou hollen
Met ziel en lyf, en al den vleet.
Men sag de groote galleryen,
En al de zaalen in ’t verschiet,
(1395) Daar Priamus zyn gasteryen
Wel eer zo rykelyk schaffen liet:
[fol. M4r, p. 183]
Men zag de Koninklyke zaalen,
Daar eer de Princelyke tryn
Hun harten plachten op te halen,
(1400) In Spaanze, Franze, en Rynsche wyn:
Het voorhuis stond noch vol soldaten,
Bezet met wacht en helbaardiers,
Getroost om niemand in te laten
Van deze Griekse granadiers,
(1405) Maar het binnenhuis dat klonk van karmen,
En zuchten als een holle ton,
Ja ’t wasser lacy? en och armen
Of men geen andre lui en kon:
De bogen en gewelfsels klaatren,
(1410) Van al dat vrouwelyk gerucht,
Ja zelfs de lucht en aarde schaatren
En gaven stadig zugt op zugt:
De Juffers als benauwde katten,
Die vliegen ’t hof door al haar macht,
(1415) En gaan om post, en pylaars vatten,
En kussen die vast goede nacht?
Maar Pyrrus och! die wreê verrader,
Houwd noch al aan met al zyn macht,
En rust niet (als zyn schelmse vader
(1420) Die meenig eerlyk man om bracht)
Geen wacht noch grendel kon bevryen,
Dat hy de deur niet met een smak
Door al zyn bonzen, en rameyen,
Deed neder storten op het vlak.
(1425) Straks was ’t ruimbaan met piek en klingen,
De wachters stuiven wech als stof.
Terwyl de grieken binnen springen,
En makent in ’t paleis zo grof
Dat nimmer springvloed, schoonze dyken
(1430) En dammen, huis en hoven slaakt,
[fol. M4v, p. 184]
Schoon zy met stal, en schaap* gaat stryken,
Het ooit zo slordig heeft gemaakt.*
Ik zag ’er Pyrrus niet verschoonen
Met zyn bebloed, en ettrig staal:
(1435) Ik zag ’er ook Vorst Atreus zoonen,
Braveeren in het voorportaal:
Ik zag ’er, half beroofd van zinnen,
Zelf oude en magre Hekuba,
Met honderd van haar zwagerinnen,
(1440) Die deerlyk riepen om gena:
Ik zag ’er Priaam by d’ altaaren,
Het vuur het geen hy had geboet,
Uitdooven met zyn eigen aâren,
En met zyn oude, en koude bloed.
(1445) De vyftig schoone ledekanten
(Waar op zyn zoons noch met fatzoen
Een leger hadden kunnen planten,
Gelyk wel wis was te vermoên)
Die storten nu met haar pylaren,
(1450) Van goud, en zilver, met een plof
En dekens, van het fynste garen,
Vlak op de deel neêr in het stof;
Daar rook, en vonken wat verwajen,
En stuiten, was de Griek den baas
(1455) En ’t zat ’er al zo dicht als kraajen
Ontrent een dood, en stinkend aas:
Maar licht zoud gy ook gaaren weten,
Hoe dat Priaam dien ouden held,
Zyn grooten geest heeft uit gedreten,
(1460) En zond, naer ’t Elysesche veld,
Toen hy d’ ondergang der wallen
Verstond, en met een groot gedruis
Zyn poorten zag ter neder vallen
En al de grieken in zyn huis,
(1465) Schoot hy het Harnas om zyn schouwer,
(Van outheid bevende in zyn py)
En hing onnuttelyk zyn houwer
Heel ongewoonlyk op zyn zy.
[fol. M5r, p. 185]
Zyn zy, die beter voor het bukken
(1470) Tot onderschraging van de vent,
Gediend was van een koppel kruken,
Als van dit doodlyk instrument:
Hy docht’er nochtans meê te kerven,
En stapt heel styfjes in de nood,
(1475) Getroost om eerelyk te sterven,
En noch te vechten voor zyn dood.
Daar stond in ’t midden van dees hoven
Een hoog altaar in d’open locht,
Ontrent gelyk een bakkers oven,
(1480) Daar zich een lauwerier om vlocht:
Hier zat, met hare zwagerinnen,
Den ouden Hekuba rondom,
Al leunende met borst, en kinnen,
Op deze naâre heiligdom:
(1485) Gelyk een vlucht zich zit te droogen,
Van duiven in een dichte schuur,
Een grouwelyke bui ontvloogen,
Die noch al bulderd nat en guur;
Zy kuste, en zoende vast met karmen,
(1490) De Goden, zo van hout, als steen,
En d’andren drukten ze in haar armen,
En aan haar poezelige leên.
Als Hekuba, met natte wangen,
Haar Priames heel dol van moed,
(1495) Zag loopen met dit tuig behangen,
Riep zy, eilaas! myn goejen bloed!
Wat razerny bezit uw zinnen?
Myn alderliefste oude man,
Wat zotheid doet u dit beginnen,
(1500) En trekken u dees wapens an?
Waar toch zo haast naer toe gevloden?
Uw hulp en komt ons niet te stâ,
Wy hebben u nu niet van noden,
Ja zulke helpers doen ons schâ:
(1505) Al kwam zelfs Hektor uit de graven,
Ik achte ’t noch zo veel portuur,
[fol. M5v, p. 186]
Of iemand met zyn kop wou draven,
Op een zesdikke steene muur.
Neen zet u meê by deze altaaren,
(1510) En laat die onze schutzels zyn,
Of laat ons t’ zaam ten hemel vaaren,
En eeten t’ samen ambrozyn.
Zo sprak dit besje zonder tanden,
En plante vast haar bestevaar,
(1515) Al meê al om die oude randen,
Van dezen droevigen altaar.
Maar Polytus met rapse kooten,
Door Pyrrus wreede zwaard gewond,
Komt voort, door pyl, en zwaarden stooten,
(1520) En loopt, daar hy slechts ruimte vond:
Doch Pyrrus zat hem op de hielen,
En trok hem na op een galop,
Verhit om deze ziel t’ ontzielen,
En ’t zwaard te prikken door zyn rop,
(1525) En nu, nu kwam hy hem te vatten,
En stak hem ’t lemmer in de huit,
Zo dat hy voor zyn vader spatte,
En spoog daar bloed en leven uit.
Toen kon Priaam, te zeer bewoogen
(1530) Door ’t spatten van dat edel bloed,
Schoon hy de dood zag voor zyn oogen,
Niet meer bedwingen zynen moed;
Maar riep, ach! zyn ’er Goôn hier boven
Tot straf van eenig schelm, of guit,
(1535) (Hoewel ik niet en kan gelooven)
Zo heb je ’et hier te slecht verbruit:
De droes mogt dan uw plaats bekleden,
O Pyrrus! mits van lit tot lit,
Men u by Pluto zal ontleden,
(1540) En branden aan een staale spit,
Mids gy myn zoon hier hebt gaan vatten,
En stak hem dwars door met uw zwaard,
Dat zelf het laauwe bloed kwam spatten,
Hier in myn vaderlyke baard.
[fol. M6r, p. 187]
(1545) Gy liegt het dat gy van Achilles
Gebooren zyt, zo braaf van moed,
Gy zyt by hem een drooge Jilles,
Een hondsvot, en een laffen bloed;
Hy had meer in zyn eene vinger
(1550) Als gy hebt in uw heele lyf
Al hebje zulk een langen slinger,
Gy zyt een guitzak, van bedryf:
Achil gaf noch na eer en schande,
En luisterde na myn gebeên,
(1555) En gaf ons Hektors lyf in handen,
Ja zond het ons weêrom: maar neen,
Gy durfd... en mid zo ging hy zwygen,
En dacht met een dien snooden boef,
Vlak met zyn werpschicht door te rygen,
(1560) Maar och! de lans en had geen troef,
Hy stuitend af op klinkend koper,
En bleef naau hangen aan de rant,
Wyl ondertussen deze strooper
Hem dit weer toesmakten in passant:
(1565) Wel gy zult dan de boodschap dragen,
Aan Heer Achil, myn vrome vaâr,
Hoe kwalik dat zyn kinders slaagen,
Gelyk als schelmen met malkaâr.
Maar eer ik u de ziel doe spouwen,
(1570) Bid ik instantlyk voor het lest,
Dat gy het toch wel wilt onthouwen,
En doen vooral, by hen jou best,
Hier meê kunt gy de reys beginnen;
Dit zeggende, met groot misbaar,
(1575) Trok hy hem met verwoede sinnen,
Al bevende, na het altaar,
Al glibberende met zyn hielen,
In ’t lauwe bloedt van zynen zoon,
Daar Pyrrus voor had hem ’t ontzielen,
(1580) Om zo te staap’le doôn, op doôn:
Zyn slinker hand zat in zyn haaren
En met de rechter hand deed hy
[fol. M6v, p. 188]
Het schitterend Zwaardt tot ’t hecht toe varen
In Priaams oud’ en lome zy.
(1585) Dit was het lot van dezen Koning,
En ’t endt van dees vermaarden kwant,
Na hy den val zag van zyn woning,
En ’t heele Pergamum in brandt:
Elaas! dees Vorst van zo veel ryken,
(1590) En van het Asiatisch landt,
Ley onbekent by d’and’re lyken,
Hier mee gesneuveld op de strandt.
Zyn lichaam mits het zo gesolt was
Gescheyden van zyn gryse kop,
(1595) Die ook een endt van daar gerolt was
Ley zonder naam gins by een trop.
Een bange vrees met kille klauwen,
Greep my doe meê eerst by de mouw,
En ging my dus in d’ooren snauwen,
(1600) Eneas! wachtje dit raakt jouw:
Uw Vader om dees streek van jaren,
Is nu ligt ook al in de neep,
Siet hoeje Vrouw, en kinders varen
Of alje volkje raakt om seep.
(1605) Kyk naaje huis of ’t salder stinken
Crëusa, en Iuûl uw kindt,
Zyn nu licht lang al in de vinken,
Waar kykje na of benje blint?
Ik sag rontom aan alle kanten
(1610) En ging myn heyr eens over zien:
Maar als myn makers, en trawanten
Die waren doot of wech gaan vlien.
Een deel om zich niet te beseeren,
Door ’t Vier, die waren van het dak,
(1615) Van boven neer gaan voltiseeren
Met geen gemakelyke smak:
Een deel met wonden overladen,
’t Geen haar de lieve vlucht benam
Die waren tot een karbonade,
(1620) Gemaakt gints door een hete vlam;
[fol. M7r, p. 189]
In ’t end, ik schoot’er dan slechs over,
Als ik in Vestaas tempeldeur
Kwam dwalen, stil door struik, en lover,
Daar my ontmoete deze geur:
(1625) Ik zag Helena zitten gluuren,
Gedoken in de predikstoel
Heel stilletjes, en zonder buuren,
Zelf zonder koppelaar of boel:
Een licht als van een dieve slonsje,
(1630) Dat lichte my al om ter sluik,
Zo dat ik zelf het minste fronsje
Kon zien in haar satyne huik:
Zy (vreezende dus voor den tuiker,
Om het verbranden van zyn stad,
(1635) En voor haar man gelyk de duiker,
Die zy zo schelms bedrogen hadt:
Wel wetend’ dat zy was den trommel,
Die al ons landen bracht in roer:
Om wien heel Troje voor den drommel
(1640) En voor zint felten heenen voer)
Had zich al ziddrend hier verborgen,
Gelyk een gaudief in een huis,
Die vast in hondert duizend zorgen
Verneemt een ongemeen gedruis.
(1645) De wraak begon myn ziel t’ontsteken,
En dreef een moordzucht door myn lyf,
Om straks myn vaderland te wreeken,
Aan dit verdoemde ritzig wyf:
Zal zy (riep ik) die teef der teeven,
(1650) Heelshuits weer keeren naer haar land,
En weer naer Sparten heenen streeven,
Die oorzaak is van deze brand?
Zal zy weer naer Mycenen keeren,
Om daar gelyk in zegenpraal,
(1655) Eens fraai de gek met ons te scheeren,
In haar Barbaarse, en Grieksche taal?
Zal zy haar man, en huis, en vaders
Weer zien, en kinders groot, en klein,
[fol. M7v, p. 190]
Na zy een langer wyl haar aders,
(1660) Hier heeft gevult met onze Wyn?
Zal zy haar liefste weer gaan strelen,
Dien Hooren-beest, en laffen siel,
Na zy hier lang de hoer ging speelen
Met Paris onzen lossen ziel?
(1665) Zal zy verselt met Trooyse Joffers,
En met een lengte Grieks gespuis,
Gaan tyen met Paket, en Koffers,
Na haar verlaten landt, en Huis?
Terwyl Priaam hier leyt gesneuvelt,
(1670) En Troyen tot de gront verbrandt
Gelyk een puin hoop leyt geheuvelt,
O neen! dat Varken moet van kant:
O neen! ’k kan dat zo niet verteeren
Al acht men ’t voor geen dapper man
(1675) Die hier een Vrouw wat of gaat smeeren
Die hoer die moet’er nochtans an:
De zom’ge zullen wel staan yzen,
En maaken wonder veel geschals,
Maar zom’ge zullen my weer prysen
(1680) Dat die kronje bracht om hals;
Ook zal ’t my nader handt noch bollen,
Dat dees asch zo heb geboet,
Met deze donder kol der kollen,
Te smooren in haar ritse bloedt.
(1685) Dus holde vast myn dolle sinnen
Door wraak, en raserny aan ’t gaan,
’t Wyl de Moeder van het minnen
Vrouw venus voo rmyn oog sag staan:
Zy kwam in ’t licht als van een Fakel
(1690) Heel schielyk by my, onverdocht,
Mits zy zo vluch gelyk een kwakel
Was neer gestreken uit de logt:
Haar wezen (als der Hemelingen
Gewoon zyn) was heel net, en schoon,
(1695) En meer genegen om te singen,
Als om te kermen by de doon:
[fol. M8r, p. 191]
Zy greep my zoetjes* by myn handen,
En zong heel aangenaam van taal,
Dees woorden uit haar witte tanden,
(1700) En uit haar lipjes van Koraal;
Myn Zoon wat yd’le rasernyen
Gaan u zo schendig door het breyn,
Dat gy, al uwe zorg laat glyen,
En denkt in ’t minst niet meer om myn?
(1705) Hebt gy geen lust om te bekyken?
Hoe of uw oude Ziel al vaart?
Of hem de doodt niet by de Lyken
Al mee gesleept heeft by zyn baard?
En of uw Lief noch aêm mach halen?
(1710) Wat of uw Zoon Askaan verrigt,
Daar zo veel Vyanden om dwalen,
Als muggen om een Fakel ligt?
Want zo myn zorg het niet gestuit had
Waar mee haar beschermen kwam,
(1715) ’t Was wis dat uw geslacht al uit had,
En door het Zwaardt, en door de vlam:
Wilt u in ’t minst dan meer bemoeyen,
Met Paris, of Helenaas ramp,
De Goden doen uw Vesten gloeyen,
(1720) En dus verzwinden, door den damp:
De Goden, vol van ongenade
Die hebben lust, uw gansche Stadt
Te maken tot een Karbonade,
En al de Praal, die zy besat:
(1725) Besiet (want zal straks uw oogen,
Af-lichten deze donkerheydt,
Waar meê de menscheyd is om toogen
Op dat gy zien moogt waar gy zyt:
Vreest niet, zal u niet bedriegen
(1730) Volgt slegs gehoorsaam, myn bevel,
De Goden houde niet van liegen,
Myn goeje zoon dat weetje wel;
Siet, daar die muur gins is verbrooken,
Ontrent die grooten hoop met steen,
[fol. M8v, p. 192]
(1735) Daar gy ’t zo deerlyk op ziet rooken
Met stof, en dampen, onder een,
Daar sloopt Neptuin vast met zyn gaffel
De Vest, zo schrikelyk dat men grouwt
En vloekt te yslyk uit zyn waffel
(1740) Dat hy de Stadt eerst heeft gebouwt;
Siet Juno, gins met magt staan roepen
Gewapent, op de Scheze poort:
Waar blyven nu, Soldaat, en Stoepen,
Sa Griekse Krygers, trek vast voort;
(1745) Siet om hoe Pallas staat te kraayen,
Op ’t Hof zyn hoog verheven trans,
Of zy het al wouw ziên en brayen
Met haar Medusaasschilt, en lans;
Jupyn, myn goeden Heer, en Vader,
(1750) Set zelfs de Grieken, krachten by
En helpt al meê, als een verrader,
Uw Stadt, te deerlyk in de ly;
Myn zoon, trek gy, desaan het zaken
En houw jy’t hier zo voor gedaan,
(1755) En gaat terstont je biezen paken,
En laat uw zorgen op my staan:
Ik salje veylig convoyeeren:
Tot by, en inje Vaders Hof,
Wilt alje vrees slechs vanje weeren:
(1760) Adieu, ’k verlaatje, met verlof.
Hier meê was Venus niet te vinden
En ’t wyl ik’er het minst om dacht
Ging Zy haar zelfs gezwind verzwinden,
[Dat maklyk gaan kon want ’t was nacht.]
(1765) ’t Wyl de Goôn, haar lust zag boeten
In Troyens deerelyke puin,
Gelyk als Verkens, die staan vroeten
In een heel cierelyke Tuin;
Toen zag eerst hoe ’t ganse Troyen
(1770) Als in een Zee van Vlammen stond,
En hoe men ’t droevig om ging rooyen,
En nederstorten tot de grond:
[fol. N1r, p. 193]
Gelyk een eik met hooge taken,
Daar twaalf vlugge dorpers knechts
(1775) Met bylen zitten op te haken,
Aan alle zyen slinghs, en reghs,
Die na een lang, en twyflig dreigen
Dan oost, dan west, al gins en weer,
Allengskens neêr begint te zygen,
(1780) En ploft in ’t end al dav’rend neêr.
Ik stygje hier op van de trappen
En gaa (beveyligt door ’t geley
Der Goôn) Door Zwaard, en vlamme stappen
Zelfs zonder zengen van myn py:
(1785) Waar dat draafde met myn schonken
Daar pakte zich de Griek van daan,
Ja zelfs en rook, en vlam, en vonken,
Die maakten daatelyk ruimbaan;
Maar doen nu was ’t huis gekomen
(1790) In ons al-oudt, en groot Kasteel
’t Geen dicht, en diep lag in de boomen
Had een wonderlyk krakeel;
Myn Vader, dien straks ging vragen
Of hy wouw sitten op myn nek,
(1795) Om hem zo naa ’t gebergt te dragen
Die schoor (zo ’t scheen) met my de gek:
Hy wouw zyn Stadt niet overleven,
Maar sterven meê in deze brandt,
En hy en kost zich niet begeven
(1800) Om meê te zwerven achter landt:
Maar gy (riep hy) gy jonge kwanten
Die ’t Leven noch schat voor geneugt,
Gy moogt noch wat gaan Lanterfanten
Trekt gy lui ’t saamen op de vlucht:
(1805) Had my het nood lot willen sparen
’t Had ook met een myn Huis en Hof
Noch voor een wyl tydts, gaan bewaren,
Maar neen, nu moet ik’er op of:
Wy hebben al genoeg zien vallen
(1810) In ’t storten van dees groote stadt,
[fol. N1v, p. 194]
Met zulke wyt beroemde wallen,
Ik ben de Brandt, en Kryg al zat:
Gaa gy slechs hier op henen draven,
En red u zelven uit de noodt,
(1815) En houdt myn lichaam voor begraven,
Ik zal wel raken aan myn doot:
Dit kleet van d’alderfynste felpen
Zal noch wel ymandts diefsche-handt
Bekooren, om myn voort te helpen,
(1820) Al wast maar om zyn Gouwe kant:
Het graf dat acht niemendalle,
Ja ’k acht het een profytlyk werk,
Mits gy geen gelt hoeft te vermallen
Om my te leggen in de Kerk:
(1825) (Daar nu met paaps’, en zotte mienen
De Gravemakers zo veel broôn,
Onnuttelyken aan verdienen,
Dat zy vet leven van de Doôn):
Ik heb toch, lang myn oude dagen
(1830) Die slechs verlangen na het lest
In spyt en weerwil moeten dragen,
Van Jupiter en al de rest:
Die Vader van de Goôn, en menschen,
Betoonde met zyn Donder-kloot,
(1835) Hoe zeer hy na myn doot most wenschen
Doen hy laast na myn vodden schoot.
Dit waren ys’re en staale wetten,
By deze ouwd’ en taje gast
Die hier by bleef, niet om versetten,
(1840) Gelyk een Gaudief by de bast;
Wy vallen hier op aan het kermen
Myn Zoon, en Vrouw, en al ons Huis
Dat ging den ouwe Man omermen,
En viel hem aan met naar gedruis,
(1845) Om hem (wast mogelyk) met suchten
Zo te versetten van zyn stuk,
Dat hy gelyk met ons ging vluchten,
Tot vryding van zyn ongeluk:
[fol. N2r, p. 195]
Maar neen, hy wouw’er niet af weten,
(1850) En met dit opset bleef hy pas,
In zynen setel neer geseten,
Of hy’er in gespykert was:
Ik gaa weer naa myn Harnas vatten
Gelyk een disperate vent
(1855) Die vlak zyn doot te moed woud spatten,
Want doe was al myn raad ten endt,
Ach! riep ik, Vader, wat voor geuren,
En droeve potsen speelt gy nu,
Meent gy, dat zo deur zou peuren
(1860) En heen gaan zaken zonder u?
Hoe derft gy zulke woorden braaken
En dat voor u Godvruchte zoon
Uit uwe Vaderlyke kaken,
Op zulk een onderaartschen toon?
(1865) Men kan de Goden niet bedriegen,
In dien het deze heeren lust,
Dat alles in de kaars moet vliegen,
Zo zal ’t zo zyn, wees des gerust:
Maar van uw kan ’t niet gehengen
(1870) Dat gy, en u, en al uw saad
Zo deerlyk om den hals zoud brengen:
Dat is te gruwelyken daad.
Ie hoeft des niet lang te verlangen,
Want binnen ’t vierndeel van een uur
(1875) Sie u wisselyk al hangen,
Of gaar gebraden, door het vuur;
Straks zult gy Pyrrus aan zien stuiven,
Noch vars met Priaams bloet besmet
Die met zyn doodelyke kluiven
(1880) En Vaar, en Kinders ’t saam verplet
De Zoon in ’t aanzien van zyn Ouders,
De Vader voor ’t geweyd Altaar,
Slaat hy de kop van zyne schouwders
En sleept hem door het bloed by ’t haar;
(1885) Hebt gy my hierom, door de klingen,
Geredt, myn goeje Moeder-lief?
[fol. N2v, p. 196]
Hebt gy myn hierom zo doen springen
Gelyk een nagejaagde Dief
Door Vier, en Vlam: om hier ’t aanschouwen
(1890) Hoe dat de Vyand en, myn Vaar
En Zoon, en Vrouw aan hutspot houwen
En mengen ’t kapsel door malkaar?
Op Mannen Wapen! Wapen! Wapen!
Op! op! ’t is nu den laasten dag!
(1895) Legt niet te geeuwen noch te gapen
Maar waagt met my noch eenen slag
Za! za! waar zyn nu deze Griekjes,
Waar is dat Kanaljeus gespuis,
Ik zweer zal haar noch als kriekjes
(1900) Al ’t saam vermorselen tot gruis?
Ey lieve, doet de deur toch open,
Ik bidje niemand houw my vast,
Ik zal myn Huit noch duur verkopen
Kom de Vyandt op zyn bast.
(1905) Hier op gaa myn Wapens vatten,
En dagt zo met een Run de deur,
En zo ten huizen uit te spatten,
Maar neen, myn Vrouw die schoot ’er veur,
Zy greep my schielik by myn kuiten
(1910) En toonde my myn eenig kint;
En ging my met dees redens stuiten
Die zy uit balkte half ontsint;
Zo gy u zelven wilt bederven
Myn lieve man door zulken doot
(1915) Zo neemt ons meê, om saam te sterven
En laat ons hier niet in de noot:
Of ziet gy noch wat heyl in ’t stryden,
En weet gy noch een beetje raadt,
Zo wilt u eygen huis bevryden
(1920) Eer dat gy op een ander gaat
Voor wie woud gy ons hier toch laten,
U Vader, my, en uwen Zoon?
Voor dat Jan Hagel van Soldaten,
Wel dat stondt ons te byster schoon?
[fol. N3r, p. 197]
(1925) Terwyl myn vrou haar dus liet hooren,
En speelde waker met haar murf,
Zo kwam ons zo wat vreemts te vooren
Het geen nauwlyks zeggen durf,
Iul (noch onder onze handen,
(1930) Daar hy by my, en moeder zat)
Scheen door een vremde streek te branden
Op ’t tipje van zyn harzen vat.
De vlam die speelde heel verzadigt
Slechs om de lokken van zyn kruin,
(1935) Gelyk men vry, en onbeschaadigt
Vaak lichjes ziet in hei, of duin:
Wy beefden t’ zaam van schrik, en kruisten
Ons zelfs met een verbaast getier,
En trachten straks met handt, en vuisten
(1940) Te blusschen dit verdwaalde vier:
Waarom Iul door onzen yver
Die dus wat hart wierd aan gezet,
Zomtydts ontving een wisse dryver,
En per abuis, en goe sufflet:
(1945) Maar vader, met gevouwe handen,
En met een heel verheugt gelaat,
Stiet dit gebedjen uit zyn tanden,
Terwyl hy zyn ’t ten hemel slaat:
O Jupiter! die kunt bestieren
(1950) Gelyk men zeght het minste gruis,
Ja zelver alder kleinste mieren,
Ja zelf een vloo, een mug, een luis:
Zo gy u immer liet bekooren,
Door een ootmoedelyk begeer,
(1955) Zo wil ons nu toch eens verhooren,
Of ik geloofje nimmermeer:
O neen wy zyn noch schelm, noch guiten,
Ziet des of gy ons hulp kunt biên,
En wilje in ons faveur besluiten,
(1960) Zo laat ons eens een teken zien.
En nauwelyks had hy uit met vragen*
Of (zie de gauheid van dien God)
[fol. N3v, p. 198]
Straks hoord men drie vier donderslagen,
Ter slinker-handt op zyn gebodt:
(1965) Men zag ook (wie zoud het gelooven?)
Hoe dat een Star, met snellen vaart,
De gansche lucht kwam door gestoven,
Die na zich sleepte een lange staart,
En schoot ons gevel, hel van luister
(1970) Vlak over, vallende in het woudt,
Dees liet een streek na door het duister
Gelyk een regen-boog van Goudt,
Een Regen-Boog als van Pistolen,
Of van het suiverste Ducaat;
(1975) Maar ook een stank als dove kolen
Of ’t alderstinkenste privaat;
Myn Vader hier op (heel van sinnen
Verandert), dankt’en Star, en Goôn,
En riep laat ons nu gang beginnen
(1980) ’t Is, tydt kom aan myn lieve zoon.
’k Ben nu gereet met u te dwalen,
Sa! pakken wy ons slechs van hier
Al wouje met me naa West-faalen,
Het scheelt my tans niet eenen sier.
(1985) En gy, o Goden! die voordezen,
Hier zo eerbiedig zyt gelooft
Wilt gy de Stadt niet gunstig wezen
Het moet ons wel zyn, volgje Hooft:
Maar wilt ons huisgesin bewaren,
(1990) (Naa ’t gunstig teeken, dat gy mildt,
Ons hebt believen ’t openbaaren)
En doet met Troyen datje wilt.
Maar gy Aaneäs, wat is ditte?
Waar zyn de Paarden, Kar, en tel?
(1995) Kom, kom, ’t is tyd om op te sitten
Hoe staaje zoo? Verstaaje ’t wel.
En naauwlyks sloot de man zyn kaaken
Wanneer het vier al nader kwam,
Zo dat klarelyk het kraken
(2000) Begon te hooren van de vlam:
[fol. N4r, p. 199]
Ach! riep ik, Vader wilt niet marren
Ben ik het die u wederhoudt?
Praat hier van wagens, noch van karren
Of wy zyn altemaal om kout.
(2005) Hoort gy geen klat’ren van de Houwers,
Komt sla jou schinkels om myn nek
Ik salje voeren op myn schouwers
Uit dees verdoemde, en dootsche plek:
Uw pak en zal my niet bezwaren
(2010) Maar een, en ’t zelfde lot, en luk,
Zal ons te zamen weder-vaaren
Het zy tot blydschap, of tot druk;
Iülus zal ik meê gaan pakken
Al dravend aan myn Rechter-Zy,
(2015) Myn Vrouw mach volgen op myn hakken
En houwen ’t slipje van myn py:
En gy, o knechts, en knappe-gasten!
Komt luistert met een snedig oor,
Naa ’t geen dat u gaa belasten,
(2020) En geeft myn redens stip gehoor:
Daar leyt pas buiten deze wallen,
Een oudt Graf, en een oude Kerk,
Die tot de gront schier is vervallen,
En op dat Graf een oude sark,
(2025) En deze sark die leyd gedooken
In ’t oude loof van een Cypres,
Daar ’t dikwils byster plach te spooken,
Door een vermaarde Toveres;
Siet daar, daar zal men t’samen treken
(2030) Een yeder door bezond’re Paân,
Die nu zyn schinkels best kan reken
Die isser nu het besten aan;
Kom Vader vat de Heyligeden,
En al de Goôn u toevertrouwt,
(2035) Al speelt dit volkje slegs voor stommen
Zy zyn nochtans van ’t spraaksaamst Gout:
Ik bidje tast gyse, voor my aan.
Want ben smeerig met verlof,
[fol. N4v, p. 200]
Ik hoop dit volk zal ons noch by staan
(2040) Al wast slegs met haar eygen stof.
Na dat dit zo had staan zeggen,
Ging een rosse Leeuwe vagt
Op by myn brede schouwers leggen,
Pas tot een sadel voor myn vracht:
(2045) Hier op liet myn Vader stappen
En nedersitten met gemak,
Die zich neer planten op dees lappen
Met al de Goden in een sak:
Myn Zoontje (noch niet groot gewassen)
(2050) ’t geen my zyn rechter-hantje gaf,
Volgt my met ongelyke passen
Vast op myn zyd naa op een draf:
Myn Huisvrouw digjes op myn zoolen
Myn rokje vattende achter aan,
(2055) Terwyl wy vast door slop, en holen,
En nare grotten henen gaan:
Ik die korts benden wist te splyten,
En bragt veel Grieken op de vlucht,
Sta nu schier in myn broek te schyten
(2060) Op ’t hooren van het minst gerucht:
Het minste dat’er ook mocht wezen,
Deê my straks lillen in myn vagt,
En deed my daat’lyk teffens vrezen,
En voor myn zelfs, en voor myn vragt;
(2065) En nu begon het eyndt te naken,
En nu sag de poort al aan,
En dacht, met heel verheugde kaken,
Nu is myn meeste vrees gedaan,
Als een getrappel, ons al nader,
(2070) En nader kwam met zwaar gerucht:
Waar op myn Ruiter, of myn Vader
My toe riep, Zoon tey op de vlucht,
Ik sie voor ons Rondassen blinken,
En ’t flik’ren van de storrem-hoên
(2075) Gansch bloet! ’t zal hier te byster stinken
Zo gy niet daatlyk voort gaat spoên;
[fol. N5r, p. 201]
’k Loof niet dat ooit een paard door spooren
Zo fiks zich op de loop begaf,
Als ik op deze stem te hooren
(2080) Myn koten spoeiden op een draf.
Maar noch en kan ik niet bedenken,
Wat droes dat doe myn harzenvat
Zo dol, en zinneloos ging krenken,
Dat ik myn zelfs by na vergat.
(2085) Want toen ik van de weg ging stappen,
En vlood voor deze Griekse trop,
Om dat my niemand zou betrappen,
En deerlyk grypen by de kop,
Zo bleef helaas! myn huisvrou achter,
(2090) Ik weet niet door wat avontuur:
’t Zy door haar tredt, licht vry wat sachter:
Of door ’t ontmoeten van een buur
Die zy voor ’t laatste noch eens kuste:
Of dat zy wat vergeten had:
(2095) Of dat zy wat heeft moeten rusten,
En zo geraakt was in de mat?
Ik weet’er waarheydt van, noch logen,
Als dit, dat my noch al ontrust,
Dat haar nimmer met myn oogen
(2100) Weer zag, Of heb adieu gekust;
Noch begon haar eer te missen,
Voor dat wy kwamen aan het Graf,
En Seres nare wildernissen,
Met geen gemakelyke draf:
(2105) Als daar ’t selschap met myn oogen
Ter deeg bezichtichden in ’t ront,
Bevont my te schelms bedroogen,
Mits myn Vrouw daar niet en vont;
Hoe teeg niet aan parlesjanten?
(2110) Wat maakten niet al misbaar?
De Goden waren slechs Bacchanten,
En pure schelmen met malkaar:
Ja niemandt woud ook verschoonen,
Zelfs Venus niet, myn eygen Moer,
[fol. N5v, p. 202]
(2115) Die om haar sprookje te beloonen,
Ik schold voor een blankette hoer,
Die my gestaag wat voor ging liegen
Gelyk een goey’ en slechten kwant
Heel lichtelyken te bedriegen,
(2120) Met sprookjes van ’t Lui-Leker-Landt:
Want dit kan yeder een wel gissen,
Dat het my nooit was zulken rouw,
Myn Vaderland te moeten missen,
Als zulken eerelyken Vrouw;
(2125) Ik liet dan achter dees struëllen
Myn Trooysche Huisgoôn, Kind, en Vaâr
Aan myn getrouwe metgezellen,
Om te beschutten voor gevaar,
’t Wyl myn wapens aan gaa treken,
(2130) En set myn Helmet op de kop,
Getroost om weer na steê te reken.
De zelfde weg op een galop:
Myn moed wierd hevig aangedreven,
Om myn weer op dit zelfde pas,
(2135) Door slop en holen te begeven,
Daar strak door gekomen was:
Ik kwam dan weder langs de Muren
En in dat donkere portaal
Daar vol schrwas door gaan schuren,
(2140) En riep wel hondert-duizend-maal.
Ik zag ja lette op alle stappen,
Naaukeurig met een fakel-licht,
Maar niemand van haar wouw wat klappen
Zo dat ik niemendal verricht:
(2145) De vrees begon my aan te paken
Mits ’t hier zo eenig was en naar,
Zo dat ik daar van daan ging zaken
En weer ging kruien op een aêr:
Ik keerde weer na onze mueren,
(2150) Want lichtelyk dacht ik, per abuis
Of door een vremde slach van kuren,
Zal zy weer zyn gekeert na huis:
[fol. N6r, p. 203]
(Want Vrouwen hebben dikwils vlagen,
Dat zy om een vergeten pot,
(2155) Haar lyf en leven zoude wagen,
Al lykt het ons al vry wat zot,)
Maar neen, ’t was daar al vol van Grieken
Die met een gruwelyk gekrak,
Een Vlam met schitterende wieken
(2160) Deên vliegen langs het gantsche dak:
Van hier liep ik na Priaams hoven,
En zag hoe ’t met het slot al stont,
Maar ach! dat gloeyden als een oven,
Met Duisend kolen in zyn mondt;
(2165) Op ’t lege pleyn en Galeryen,
By Junoos Praal-gedachtenis
Daar staan braveeren met haar beyen,
Heer Phaanix, en dien schelm Ulis
Om snedig op de buit te passen:
(2170) Want hier ley al de Trooysche schat,
Gesleept uit Koor, en Kerke kassen,
En alle huizen van de stad;
Een magt van Goud’, en Silv’re kannen
En Schaal, en Kruik, en Tafelbort,
(2175) Een macht van Potten, en van Pannen,
En lepels alzo dicht als Gort,
Een lengte zilvere Toebaks doosen
Waar van Ulysses dien Rabouw,
Der een toestak aan zyn matroozen,
(2180) Dat hy hem eensjes stoppen zou:
Een macht van mutsjes, en van pinten,
Van kroes, en and’re snuistery,
Van kleeren met, en zonder linten,
Die ik om kortheid sla voorby.
(2185) Hier zagmen noch een tal van wyven
Die met een overgeven moed
Noch staan te trekken, en te kyven,
Met de Soldaten, om haar goed:
En tal van kinders meê geloopen,
(2190) Die staan haar by in dezen stryd,
[fol. N6v, p. 204]
En tyen voor haar moers aan ’t stroopen,
Met naar, en jammerlyk gekryt;
Ik balk hier op ook meê, Kreüze!
Kreüze! met een holle bast,
(2195) Helaas waar steekje metje luisen
Myn lieve wyf zoekje vast?
Ik zoek na u met groot verlangen,
Ik bidje, houje toch niet stom,
Want zal wis myn zelfs verhangen,
(2200) Vint ikje nu niet haast weerom!
Dus galmden langs huis en stoepen
Met een verbaasd’ en vlugge tred
En had licht eeuwig noch staan roepen,
Had my dit spooksel niet belet;
(2205) Crëusaas schim kwam my te vooren
Maar vry veel groter na dees schyn
Van Oogen, Neus, en Neers, en Ooren,
Als zy voor dezen plach te zyn;
Och hoe begon doe te yzen!
(2210) Myn stem bleef steken in myn krop,
En al myn hayr begon ryzen,
Als Varkens borstels op myn kop:
En met deed zy haar kaken open,
En roerde dus haar tonge bladt:
(2215) Wat legt gy dus vergeefs te loopen
Gelyk een zots kap door de Stadt
Myn zoete man? staak deze grillen
De Goden zyn dus van Advys
Dat gy nu zonder my u spillen
(2220) Zult moeten paken op dees reys:
’t Is Junoos, en Jupyns begeeren:
Uit welkers vorstelyke last,
Gy my zult b’lieven ’t excuseeren
Mits dien by haar blyf te gast;
(2225) Maar ach! wat zien u laveren
Langs meenig onbekende grondt?
Wat zien u noch trakkaseeren.
Gelyk een pure vagebondt?
[fol. N7r, p. 205]
Voor gy noch komt met uwe makers
(2230) Aan ’t vet Hespeer’jen, schoon begroeyt,
Lanks welkers weelderige akers
De Libiaansche Tyber vloeyt:
Hier zal ’t met u breê dingen wezen,
Een Koninkryk, en Koningin,
(2235) Zal al uw smart dan weer genezen,
Wat dunkje? is dat naje Zin?
Houw op, ’t is lang genoeg gekreten
Ey doet het slegs tot myn gerief?
En wilt slegs deze druk vergeten,
(2240) Gy vindt wel haast een ander lief:
Weest ook gerust, gy zult nooit hooren
Dat (wiens schoon-moêr Venus was
En uit ’t Dardaanse Bloet gebooren)
Oit spinnen zal Myrmidons Vlas:
(2245) Ja zal zelfs nooit Grieke huizen
Of sloten, of Kasteelen zien,
Noch zal nooit aan Griekse luisen,
Gedwongen zyn den stryd te bien:
Noch nooit haar Iuffers Kamenieren,
(2250) O neen! daar ben van bevryt;
Des roept de vreugt weer doorje nieren
Ie Vrouw wort nooit een Griekse Meyd,
Maar ziet verheugt de Eng’len dansen
Op ’t snorren van Appolloos Lier,
(2255) En sit heel snedig wat te schransen
Aan ’t pater stuk van ’s Hemels stier;
Nu lief, adieu, moet vertreken,
Maar let voor al wel op ons kindt,
En wilt het s’nachts wat warmpjes deken
(2260) Want licht’lyk vat het schaap een windt.
Mit zweegie, en ging gezwind verzwinden,
Terwyl met een heze sucht
Vergeefs haar na riep, myn beminde
Begeef u toch niet op de vlucht!
(2265) Tot driemaal dacht haar te vatten
En noch ’t omhelzen om haar nek,
[fol. N7v, p. 206]
Maar driemaal ging haar schynsel spatten,
En schoor (zo ’t scheen) met my de gek.
Dies moest my dan weer gaan spoeyen
(2270) Na ’t dal, daar al myn volkje lach,
Dat zo gewis was aan gaan groeyen
Als muggen op een hete dag;
Ik was benieuwt om aan te schouwen,
’t Geselschap van myn Cameraats,
(2275) Van zulken lengte Mans, en Vrouwen,
Van zulken lengte jonge-maats,
Van zulken lengte slecht rapalje
’t Geen hier by een gekomen was,
(Hoe wel men ons al t’saam Canalje
(2280) Nu wel mogt noemen in dat kas)
Hier wast vergaart uit alle hoeken,
Gereet om met haar lyf en goet
En my, een ander landt te zoeken,
En andre Steeden langs de vloed:
(2285) Elk was getroost met my te varen
Als met een eerlyk Capetyn
Die zich verstont, op Stroom, en Baren
Zo wel als op een glas met Wyn;
En nu begon de nagt te zwigten,
(2290) En Lucifer begon zyn naars,
Alreè ter bedden uit te lichten,
En klom op Ida met zyn kaars:
De Griek had over al met wakers
De Poort beset dat speet ons meest
(2295) Des mosten wy gelyk de Quakers
Wel volgen ’t dryven van ons geest.
Daar viel voor ons niet meer te vegen,
Dies spoeyd my op myn vertrek,
En klom de Berg op heel verlegen
(2300) Met mynen gryzaart op myn nek.

                    EINDE.



[
fol. N8r, p. 207]

DE

HARDERSZANGEN

VAN

VIRGILIUS,

Tegen elkander opgezongen

DOOR

J.U. en W.v.F.



[fol. N8v, p. 208: blanco]
[fol. O1r, p. 209]

Aan den Tuingod
Priapus.

Eerwaarde Heer,
WY komen met geen varsgebakke eyerstruiven, noch roompotten ten offer, om onze hoven en tuinen in uwe goeje gratie te rekommandeeren, gelyk u in onze Tytelplaat van ettelyke Dorperessen, en Veldnimfjes gedaan word; maar wy komen u, met groote eerbiedigheid, een zekere zoort van Aubade vereeren, waar van den inhoud u zonder twyffel niet onbekend zal zyn, alzo den goeden Maro, met zyn schelle veldfluit, in de Siciliaansche velden, en dichtbeplante hoven, wel voor deze uw ooren daar meê placht te streelen, wanneer zyn Latynsche Veldgezangen hem in het beroemd Italien een eeuwige naam maakten. Deze zelve zyn het, die wy op een tweevoudige toon gereed staan in plat Neêrduits voor U E. op te zingen; de wellustige eenzaamheid der velden, en bosschen, ons noodigende, om iets vermakelyks voor u op het tapyt te brengen. Alzo men hier van alle kanten ziet, met wat reverentie dat hier uw hofheerschappy gevierd word, vermits elk een naar zyn fatzoen een beeld oprecht, al was het slechts van ouwe lappen, of zaamgenaaide matten, om u in forme van een Molik, de versbezaaide bedden, en bloezemryke karsseboomen, &c. te rekommandeeren; om door het verbaast opslag uwer oogen, de roovende spreeuwen, [fol. O1v, p. 210] en diefachtige mossen een schrik aan te jaagen, om ten koste van den armen dorper, haar ingewanden niet met het gezaaide tot barstens toe op te vullen. Wy derhalven deze Messieurs na-aapende en u in onze tytelplaat een koper beeld, naar de ouwe zwier toetakelende, rekommandeeren u de bescherming dezer onzer Zangen, die zonder twyffel meê niet weinig perykel zullen loopen, van menig spreeuwebeet door te moeten staan. Maar zulk een fynmans zoon, gelyk als gy zyt, tot onzen Kromwel (alias Protecteur) aannemende, zo durven wy hoopen, dat gy haar met ons eens lelyk zult helpen uitlacchen, om haar te doen bevinden,

        Dat hy onnut zyn tanden slyt,
        Die op een keisteen zit en byt.

    Want immers al zo doof, en ongevoelyk, verzeker ik u, dat men ons in deze gelegentheid zal vinden, in het aanhooren van de gewoonlyke beschimpingen dezer eeuwe. Alzo wy ons geenzins kreunende aan ’t geen een ander zeid, alleen ons geluk willen stellen, in uw eerwaardigheid door onze Zangen eenig vermaak gegeven te hebben; waar aan wy niet twyffelen, of gy zult, om de oude liefhebberys wil, een gunstig oor verleenen, en die zelve met uw aangeboore beleeftheid ontfangende, ons doen blyken, dat gy nooit met eenige poffers, noch stremlisnappen (dat anders uw ordinaris banket, en offerhanden zyn) beter zyt onthaald geweest.
    En zo gy anders vor een eerlyk Tuingod wilt passeeren, zo maak, dat’er voortaan geen dorper, noch bouman te vinden is, die door u aanpryzen, deze [fol. O2r, p. 211] Zangen niet fiks op zyn knokkels heeft; op dat Virgilius in ons Nederland, zowel als in Italien, eeuwig mag leven, en zyn lof door alle velden, en bosschen, door deze twee nieuwe toonen gestadig mag weêrgalmen; die wy vertrouwen, dat (hoe vreemde zwieren, en verdraaijingen zy ook maken) den Bascontinno echter geen schand aan zullen dien, gelyk als al te wel in unisono daar ’t meê accordeerende.
    Ontfang dan, zo het u belieft, met gunst, in uw ruige, opgerekte geluitvangers, deze serenade, die alleen t’uwer eere wierd opgezongen uit de longen van een koppel

                                        Uwer ootmoedigste Dienaren,

                                        J.U. en W.v.F.


[fol. O2v, p. 212]

Aan den Heere

J.U.

Op zyn Harderszangen van Virgilius.

DE Roomsche Maro op een Duitsche toon te zingen
Die met de grondstem op een hairtjen akkordeert,
Te maken dat het vee in ’t klaver voltizeert?
En dat het bloejend bosch van vreugde staat te springen;

    (5) De kristalyne beek tot danssen aan te dringen;
Te zingen dat de stroom door aandacht ruglings keert;
Te maken dat de koe, hoe graag, geen kost begeert;
Maar, als door ’t zang verrukt, geen gras meer door kan wringen;

    Te maken dat een troep van weelderige Saters,
(10) Gaan hupplen in het ront gelyk als Maârtsche katers,
Verzelschapt met een rei van Nimfen, lucht ter voet;

    Dat geeft ik eens in driën aan alle Muzikanten,
Die ooit hun knokels op fiool, of blaastuig planten,
En dat’s nochtans het geen dat hier uw veldliet doet.

                                    W. v. F.



[fol. O3r, p. 213]

TITYR.

Eerste Harderszang.

                        INHOUD.

                Terwyl dat Melibé met zuchten,
                De droeve burgerkryg gaart vluchten,
                Blyft Tityr t’huis gerust en stil,
                                    Door Cesars wil.

MELIBEUS, TYTER.

MELIBEUS.
ACh Tityr! gy legt vast gerust, en stil te droomen,
Hier in de schaduw van dees breede boeke boomen,
    En steld een velddeun op uw schelle Harders fluit;
    Terwyl wy vluchten uit ons vaderland, en uit
(5) Ons haaglyk errefdeel, met droef, en bitter zuchten;
Wy zyn gedwongen uit ons vaderland te vluchten,
    En gy legt hier in ’t loof, en leerd met zoet gegil,
    Het bosch den weêrgalm, van uw schoonen Amaril.
                                    TITYR
O Melibé! ik mag hem vry myn godheid noemen,
(10) Die my dees gunst bewees, dat ik hier in de bloemen
    My kan verlusten, zonder schrik voor ongeval:
    Want denk, dat ik hem als een God staâg eeren zal;
Ik zal zyn altaar noch wel dikmaal vet besmeeren,
Als ik met menig lam zyn heilig feest zal eeren;
    (15) Hy heeft beschikt, dat gints myn vee zo veilig graast,
    En dat ik hier (gelyk gy ziet) heel onverbaast
[fol. O3v, p. 214]
Mag speelen op myn fluit, ’t geene myne ziel geluste.
MELIBEUS.
Neen, ik benyde u niet, dat gy zo stil mogt rusten,
    Maar een verwondering heeft my veel eer vervoerd,
    (20) Mits hier het gantsche veld rondom zo is beroerd,
Zie hoe ik zelver vlucht met afgesloofde beenen,
En dryf van verre deze geitjes voor my heene:
    Ja heb genoeg te doen, dat ik deze achter my
    Met moeite voortsleep, door dees zachte klaverwey,
(25) Mits zy twee jongen flus wierp in de hazelheggen,
En moest die op een steen, eilacy! laten leggen
    Ten proje van een raaf, of hongerige gier:
    Hoe dikwils bracht den eik, gezengd van ’s hemels vier,
Ons dezen onheil vol beklag niet wel ter ooren?
(30) Hoe dikwils heeft het my de slinksche kraai doen hooren,
    Als hy al krassende op een hollen eiken zat?
    Had ik myn zinnen slechs dier tyd by een gehad.
Maar Titer, wil ons toch die groote God eens noemen,
Wiens gunst gy datelyk zo loflyk wist te roemen.
TITYR.
    (35) Myn vriend, ik heb wel eer, ik plompe en domme beest,
    In zulken zotterny, en misverstand geweest,
Dat ik die stad, daar wy ons vee vaak heen doen stryken,
(Ons kleine Mantua) by Rome wou gelyken,
    Want ik wist hoe het jong de hond niet veel ontweek,
    (40) En dat het lammetje het schaapje wel geleek;
En zo placht ik het groot by ’t kleintjen af te meten;
Maar deze stad, op zes, en noch een berg gezeten,
    Steekt zyn verheven kruin by andre steden uit,
    Als een cipresboom by het lange lynenkruit.
MELIBEUS.
(45) Wat maakte u toch zo tot dien Roomschen reis genegen?
TITYR.
Myn vryheid, dien ik laat, maar nochtans heb verkregen,
    Als my de baard nu grys voor ’t gladde schaarmes viel,
    Doe was ’t dat ik ze noch na lange wyl behiel,
Na dat my Amaril bedwong om haar te minnen,
(50) En Galathé geheel te dryven uit myn zinnen;
[fol. O4r, p. 215]
    Want ik beken, (’tgeen my noch al te dapper spyt)
    Dat, wyl ik Galathê zo vierig heb gevryt,
Ik nooit in ’t minste deel dees vryheid had te hoopen,
Maar zach slechs onbedacht myn geldje gantsch verloopen;
    (55) Want schoon ik dikwils met een heerlyk offerlam,
    Of met een vette kaas in steê ter marrikt kwam,
Ik keerde altyd de rug naar huis met leege handen.
MELIBEUS.
Ik was verwonderd, hoe dat gy bedrukt uw landen
    Vergat, ô Amaril! en viel de Goôn te voet;
    (60) Ik dacht al, waarom oft zy ’t oof niet af en doet:
Maar Tityr was van huis. de haveloze pynen
Die riepen Tityr, ja de bosschen, en fonteinen.
TITYR.
    Wat zou ik doen; ’t was noch al best, myn lieve man,
    Daar was geen beter plaats om deze droeve ban
(65) Te ontvluchten, noch ik zag geen Goden van myn leven,
Zo gunstig om aan my myn vryheid weêr te geven.
    Ha, vriend! daar wierd ik eerst dien jongeling gewaar,
    Wiens geurige altaar ik gestadig jaar op jaar,
Tot twaelf dagen toe, eerbiedig zal doen smoken.
(70) Hy was ’t, die eerst op myn verzoek dus heeft gesproken:
    Gaat knaepen, dryft u vee daar gy ’t voor dezen joeg,
    En spand uw ossen, als gy plag, vry in den ploeg.
MELIBEUS.
Gy zult uw land dan in uw gryzen dag behouwen,
Daar gy genoeg en wel uw kost op kund bebouwen!
    (75) Hoewel een barre kei, en modderige plas,
    Uw gantsche beemd omgord met lies en bies gewas.
Dies zal geen vreemde wei uw dragend vee beletten,
Noch uwe buurmans schaad zal ’t uwe niet beletten.
    Gelukkige! gy kund by uw bekende stroom,
    (80) Of by een heilge bron, in ’t lommer van een boom,
Een koeltje scheppen, naar uw eige welgevallen,
Terwyl gelyk voorheen uw nabuurs wilge wallen,
    Daat staag de By in zuigt en aast met zacht gemor,
    U sluimrig maken, met haar dommelend gesnor.
[fol. O4v, p. 216]
(85) Gins zal de snoejer, die zyn wyngaardrank gaat dwingen,
Eens lustig uit de borst in uwe rotssteen zingen:
    Ja uwe ringelduif staakt geenzins zyn gekor,
    Dat u zo zeer verheugd, al luid het hees en schor;
Noch ook de tortel, zal uit uwe velden vluchten,
(90) Maar zal hier op een olm gestadig zitten zuchten.
TITYR.
    Dieshalven zal het hert eer vliegen door de lucht,
    Eer zal de vis langs strant gaan weiden met genucht,
Eer zal de Perziaan zich in den Arar wassen;
En Duitsland drinken uit des Tigris klaaren plassen,
    (95) Eer ik dat wezen, zo bekoorelyk van min,
    Zo vol lieftalligheid zal bannen uit myn zin.
MELIBEUS.
Maar wy, eilacy! wy, wy mogen, nat van traanen,
Nu wel gaan vluchten naer de dorstige Afrikanen;
    Of naer de Schyten; of de Oäxes snelle vloed,
    (100) Die in Kretenzerland met zyne golven spoed;
Om naer het eiland van de wrevelige Britten,
Die veer van menschen, een onmenschelyk ryk bezitten,
    Dat door de Watergod, omringd van dolle zeên,
    Bykans van deze krits en aardkloot is gesneên.
(105) Of my wel ooit dat luk noch eens zou kunnen beuren,
Dat ik, na langen wyl, veer buitens lands te treuren,
    Hier weer zou keeren, by myn zoode en rieden dak,
    Daar ik zo menig dag in heerschte met gemak,
Om my hier over ’t zaad, met zyn gezwolle aâren,
(110) Eens te verwonderen, na ettelyke jaaren?
    Zal dan een krygsman, met een goddelooze hand,
    Aanvaarden zulken praal van nieugewonnen land?
Zal dan een vreemdeling gaan eeten van myn kooren?
Wat word uit burgerkryg ons niet al ramp gebooren.
    (115) Zie hier de landen, die ik zelver bracht in ’t zaat,
    Za Melibé, maak dat uw tuin wat cierlyk staat,
Gy moogt uw boompjes op een ry wel netjes planten,
Bezonder als het is voor zulke bloetverwanten.
    Komt, geitjes, gaat, ei! gaat, wel eer gelukkige vee,
    (120) Verlaat met my uw erf, en aangename stee.
[fol. O5r, p. 217]
Ik zal u toch niet meer gins in een hol, van veere,
Al sluimerend, het gras zien van de rots afscheeren:
    Myn deuntjes zyn gedaan, en gy zult u niet meer
    Verlusten hier in ’t groen, verzeld van uwen Heer.
TITYR.
(125) Maar gy kund onderwyl hier van de nacht wel rusten,
En in het loof by my u zelve wat verlusten;
    Ik heb hier ooft, en ook kastanjes, glad van bast,
    En wees op versche melk van avond toch myn gast.
Want zie de schou begint door ’t gantsche dorp te rooken,
(130) Ik loof myn knapen zyn alree al aan het kooken;
    De bergen rekken ook haar schaduw langzaam uit,
    Mids Phebus zich begeeft naer zyn gewoone bruit.
                                                            J.U.
[fol. O5v, p. 218]

TITYR.

Eerste Harderszang.

Op een andere Toon.

INHOUD.

Dit eerste, en droevig Harders lied,
Dat zal, ô Lezer! u verhalen,
Hoe dat een Barentje van Galen
(Toen dees Historie is geschied)
Eens op kwam buldren uit Westfalen,
En ’t gantsche land bracht in ’t verdriet,
En meenig boer het gat uit stiet;
Waar van’er hier een aan komt dwalen,
Die deze klacht doet, gy die ziet.


MELIBEUS, TYTER.

MELIBEUS.
O Tyter! gy legt hier gedoken,
In frisse schau van boom, en kruit,
En zit gerust een pyp te smoken,
Of speelt een deuntjen op je fluit;
(5) Daar wy ons eer, en huis verlaten,
En vluchten land, en dorp, en Stad;
Dewyl’t janhagel van soldaten
Op nieuws ons veetert after ’t gat,
En ons uit ’t zachte nest doet springen.
(10) Gy onderwyl, gerust, en stil,
[fol. O6r, p. 219]
Leert bosch, en berg den echo zingen,
Van d’ overschoone Amaril.
TITYR.
Een man, die’k wel een God mach noemen,
Liet Melibé, ons dit gemak;
(15) Des zal ik hem ook eeuwig roemen,
En zetten in myn almanak.
Voor hem zal ik steeds offer brengen,
Voor hem zal ik met meenig lam,
Zyn heiligen altaar besprengen,
(20) En vieren hem met rook, en vlam.
Want hy gelyk gy hier kunt speuren,
Is oorzaak dat ik hier in vree,
Mag deuntjes op myn zakpyp neuren,
En weien myn gelukkig vee.
MELIBEUS.
(25) Dit luk, ’t geen wy u niet benien,
Maakt my verwondert, en verblyd;
Mids (schoon dat hier van alle zyen
De drommel dus op stelten ryd)
Gy noch uw eerdeel moogt behouwen.
    (30) Maar Tyter! ach, zie met wat pyn,
Dat ik myn geitjes voort ga stouwen,
Die met haar baas schier kreupel zyn.
Dees ouwe wil geen voet vertreden,
Ei, zie den bloed hoe dat hy beeft;
(35) ’k Loof dat hy op zyn oude leden
Misschien een kraamvrous koorsje heeft:
Mids hy gong by de hazelaren,
Misschien noch geen dard’half uur geleên,
Twee zoete jongen kwam te baren;
(40) Die zy slechs op een bloote steen,
Door haastigheid had uit gesmeten;
En die ik, door die zelfde haast,
Helaas, daar deerlyk heb vergeten,
Daar nu licht al een kraai op aast.
    (45) Ach! (had men zo verr’ kunnen kyken)
Hoe vaak was ons dit kwaad voorspeld,
[fol. O6v, p. 220]
Door ’t nederstoten onzer eiken,
Door wind, en donder op het veld.
Hoe dikwils hebben ons te kraajen
(50) Ter slinkerhand, dees droeve tyd
(Al zyn het juist geen pappgajen)*
Wel toegeroepen, en voorzeid;
Doch (wyl het klagen niet kan baten)
Ei zeg my eens, wat God is dat?
(55) Daar ik u straks van hoorde praten,
En die u heeft bevryd gehad?
TITYR.
Ik pleg, ô Melibé! te meenen,
Ik domme vlegel als ik was,
Ja dommer dan een koppel Deenen,
(60) (Te weten ossen) in dat kas,
Dat die vermaarde stad van Romen
Mee even eens was als het vlek,
Daar wy zomtyds te marrik komen,
Met onze schaapjes op den nek:
(65) Pas, of ik jong gebore wulpen
By doggen, muisen by een kat,
En distels by de schoonste tulpen,
Ja kwaad by goed geleeken had.
Maar deze stad die steek zyn hoorens
(70) Zo ver by andere steden uit,
(Of anders recht gezeid zyn toorens)
Als de cypres by ’t lynekruit.*
MELIBEUS.
Maar zeg, wat dreef u toch naer Romen?
TITYR.
Myn vryheid, die’k, hoewel wat laat,
(75) Noch echter eyndeleyk heb bekomen,
Nu my de baard al gryzen gaat.
Ik heb die dan in ’t end verwurven,
Na dat my Galathé verliet;
En dat (toen die min was versturven)
(80) Ik viel in Amarils gebied:
Want dat durf ik u goeds moeds zweeren,
[fol. O7r, p. 221]
Dat door de min van Galathé,
Ik nooit in vryheid dacht te keeren;
Mids ik geen acht sloeg op myn vee,
(85) Noch op de rest van al myn zaken:
    ’k Had goed koop zien, dat koe en stier,
Wel slaagden in het klavermaken,
Het strekte my tot geen plaizier:
’k Had goed koop parssen kaas, en zuivel,
(90) En brengen die te mart in steé,
Myn geld vloog altyd voor den duivel,
En ’k bracht nooit duit, noch stuiver mee.
MELIBEUS.
Ik was verwondert in die tyen,
O Amaril! en wist gantsch niet,
(95) Voor wie dat gy zo lang liep schreien,
En d’ appels aan de boomen liet.
Maar nu begin ik eerst te vatten,
Dat ’t was om deze goeje knecht,
Die toen naer Rome was gaan spatten:
    (100) Maar, by myn keel, jy kreet met recht,
Want al de bergen, en de boomen,
(Al of zy hadden oog en stem)*
Ja zelf de velden en de stroomen
Die riepen droevig mee om hem.
TITYR.
(105) Wat zou ik doen? een slaaf te sterven,
Dat docht my dat misstond my wat;
Daarom, om vryheid te verwerven,
Zo rukte ik op het hazepad:
En daar vind ik, niet zonder vragen
(110) O Melibé! dien jongen held.
Voor wien dat jaarlyks, twaalf dagen,
Myn altaar rooken zal in ’t veld.
Daar vong ik met twee vrolyke ooren,
Dees zoete woorden uit zyn mond:
(115) Gaat, weid uw schaapjes als te voren,
En ploegt in vred’ uwe oude grond.
[fol. O7v, p. 222]
MELIBEUS.
O zaalge gryzaart! deze landen,
Die blyven dan uw errifdeel!
En gy houd voor uw ouwe tanden,
(120) Noch meer te kauwen dan te veel.
Schoon een gedeelte van u weyen,
Naar dat ik zie van d’ eene kant,
Met rots, en modder van ter zyen,
En dicht met biezen zyn beplant.
    (125) Doch hier* door mogt gy ook weêr denken,
Dat ’t schurft van ’s naaste buurmans vee
Zo licht het uwe niet zal krenken,
Gelyk het aârs misschien wel dee.
O zaalge gryzaart! in de lommer
(130) Der boomen, by uw eigen beek,
Zult gy gerust, en vry van kommer,
Verslyten meenig zoete week.
Hier zal uw buurmans hagedooren,
Daar meenig by voor henen vliegt,
(135) Al zachtjes brommen in uw ooren,
Tot dat gy legt in slaap gewiegt.*
Hier zult gy (wyl gy* staat te snoejen)
Den eenen tuinman of zyn maat,
Van verre deuntjes hooren loejen,
(140) Gelyk een koe die kalven gaat.
En ondertusschen zal den tortel
(Uw wellust) op een olmentak,
Beblaad van loof, en diep van wortel,
Vast zitten korren als een krak.
TITYR.
(145) Veel eer zal dan het hert de wolken,*
De vis bewoonen ’t drooge land;
De Perziaan, en Duitsche volken;
Die zullen eerder zyn verplant,
Of door den aardkloot henen zinken,
(150) Door een uitheemsche tovery;
De Duitscher zal eer d’Arar drinken,
Den Perziaan veel eer het Y,
[fol. O8r, p. 223]
Eer ik de heusheid zal vergeten,
Die ik van dezen jongeling,
(155) Wiens deugden niet zyn afte meten,
Wel eer zo onverdient ontfing.
MELIBEUS.
En wy, wy mogen heen gaan rekken
Na ’t altyd dorstig Afrika,
Daar men geen kleed hoeft aan te trekken,
(160) Want dat komt d’armoe wel te sta;
Of naer het ongenadig noorden,
Daar ’t altyd winter is, vol kou,
En daar men voor een hand raboorden,
Wel licht een pondgroot krygen zou;
(165) Of naer ’t vermaarde eiland Kreten,
Op d’oever van de snelle Oax
Daar ’t volk noch durft geen kikkers eten,
Mids zy daar roepen, kwix, voor kwax;
Of naer de vergelege Britten
(170) (Een woest canailje groot en klein)
Die zo ver van de menschen zitten,
Dat zy schier heel onmenschlyk zyn.
    Ach! of ik wel zou hoopen derven
Dat is myn waarde vaderland,
(175) Naer zo veel jaren om te zwerven,
Wel eens zal weêr zien naderhand;
Of ik myn arme boere wooning,
En dat vervallen zoojen dak
(Waar dat ik heb geleefd als Koning)
(180) Wel eens zal weêr zien met gemak?*
    Ach! zal dat ruigte van soldaten,
Daar toch de droes zyn gat aan veegt,
En daar ’t dozyn (om wel te praten)
Van deugd misschien geen pond en weegt,
(185) Dees schoone landen dan bezitten?
Zo wel beploegt, zo ryk bezaait.
En die ’k noch zelver om hielp spitten:
Ach! zullen die zyn afgemaait
Van die verdoemde vreemdelingen?
[fol. O8v, p. 224]
(190) Die lichtelyk van ons graan en wyn,
Eens van mooiaaltje zullen zingen,
Terwyl de meesters balling zyn.
Ach! wat kan tweedracht niet verwekken,
In burgers vol van onverstand.
(195) Ei, zie, voor wat ontzinde gekken
Dat wy ons akkers, en ons land,
Zo lang met smart bearrebeiden?
Ent Melibé vry peeren an,
En wil vry wyngaardranken snyden,
(200) Zo raakt je vrucht haast aan de man.
    Doch gy, myn altyd waarde geitjes!
(Nu droef, doch eer gelukkig vee!)
Wel aan verlaat u klaverweitjes,
En trek nu met u baas ter zee.
(205) Ik in een groene schau gelegen,
Zal u misschien na dees niet meer
Langs berg, en vetbegraasde* wegen,
Zien loopen draven op en neêr.
Ik zal licht nooit meer deuntjes zingen,
(210) Terwyl gy in de varssche beemt
Loopt vrolyk huppelen en springen,
En ’t maagdom van de klaver neemt.
TITYR.
Gy kund dees nacht wel by my blyven,
Myn goeje landsman Melibé!
(215) Kom, wil uw geitjes stalwaarts dryven,
En blyf hier slapen met je vee:
Wy hebben appels, en karstengen,
Met varssche boter na den tyd;
Wy zullen ’t nachjen overbrengen,
(220) En denken aan geen zwarigheid.
Ik zie de schoorsteen gints al rooken,
Wel aan, wyl dat den avond zakt,
En dat de pot al is aan ’t kooken,
Is ’t best zich straks naer huis gepakt.
                            W.v.F.



[fol. P1r, p. 225]

ALEXIS.

Tweede Harderszang.

INHOUD.

        Zie Koridon. schier dol van zinnen,
        Port zyn Alexs tot wederminnen;
        Maar mids die spot met zyn gefluit,
                                        Scheit hy’er uit.

DE herder Korydon verbrande vast van binnen,
Door ’t blakend vier, dat hem Alexis deed beminnen,
    Die overschoone, die zyn meesters wellust was,
    Maar al zyn minnevier smolt, zonder hoop, tot as;
(5) Zo dat hy hier in schau van dichte beukeboomen,
Vol nare mymering, gedurig liep te droomen,
    En storte, moer alleen, met troosteloos geluit
    Voor bosch en bergen, dees verwarde klachten uit:
O wreede! gy hebt dan met my geen medelyen,
(10) Gy acht myn vaarzen niet die voor u komt tot schreien,
    Uw barze ziel my blyft tot my al even straf,
    En dwingt my eindelyk te jammerlyk in ’t graf,
Nu vlied het vee de zon, en schuwt de zonnen stralen,
En kan een koeltjen in de dichte lovers halen:
    (15) De hagedoorn verfrist de groene hagedis:
    De thym en knoflook word gestamt van Thestylis,
Om zyne mayers, gantsch verhit, en afgedreven,
Door deze frisse vocht weêr nieuwe kracht te geven,
    Terwyl ik slechs, verflaut door Phebus heete straal,
    (20) Staag zonder laaffenis in uwe liefde dwaal,
En hoor aan alle kant de hegge en struiken steenen
Van heesche krekels, die met my haar dorst beweenen.
    Had ik niet duizentmaal gelukkiger geweest,
    Had ik slechs Amaril, zo nors en bars van geest,*
[fol. P1v, p. 226]
(25) En al haar spytigheid en afgunst moeten vlyen,
Of had ik slechs Menalk zyn boosheid moeten lyen,
    Al was hy bruin, en gy heel blank van aangezicht,
    O overschoone! als het heldre morgenlicht,
Neen, pocht niet al te veel op uw snee witte kaken,
(30) Al is de windblom blank, wiens oog kan hy vermaken,
    Terwyl een ieder na de bruinste bezen zoekt?
    O wreede Alexis! die myn minnevier vervloekt,
Gy kent niet eens die geen, die gy dus gaat verfoeien,
Hoe ryk van room, hoe ryk van weelderige koeien.
    (35) Gy vraagt niet eens, wie ’t is die u zo zeer bemind,
    Noch wie het is, die gantsch geen heul by u en vind.
Ik kan met vee en land de rykste bouman tergen,
’k Heb duizent schapen op de Siciliaanse bergen.
    Ik kan u versche melk des zomers aan gaan biên,
    (40) En ben des winters zelf van verze room verzien.
Ik kan die deuntjes op myn lieflyk fluitje zingen,
Daar eer Amfion kon zyn willig vee meê dwingen,
    Op het gebergte van d’ Acteesen Aracint.
    Ik ben ook geenzins zo mismaakt, myn zoete kind!
(45) Of ik mag Dafnis wel heel onbeschroomt van herten
(Schoon gy het oordeel streekt) in schonigheid wel terten.
    Ik spiegelde my korts in Thetis heldre plas,
    Wanneer de zee gestilt, en zonder golven was,
Heeft my de schadu slechs niet in den stroom bedrogen.
(50) Ach! wierd gy eindlyk eens met myn verdriet bewogen,
    En naamt getroost niet my uw toevlucht tot het veld,
    Hoewel de puntigheid van ’t hof daar niet en geld,
En gingt meê woonen in dees laage boere daken,
’t Zy dat gy op de jacht u zelven woud vermaken,
    (55) Of dryven met genucht een koppel weeldrig vee,
    Door ’t grage klaver. of langs groene maluwe;
Of dat gy Pan in ’t bosch met ons woud na gaan fluiten.
Pan was God d’eerste die een reeks van riedespruiten
    Te zamen kleefde als op een ry met buigzaam wasch,
    (60) En die de herders en het vee behoed in ’t gras.
Des hoeft het u ook in het minste niet te spyten,
Dat gy uw lipjes op dit fluitje wat ging slyten.
[fol. P2r, p. 227]
    Wat stont Amyntas om die kunst al moeiten uit?
    Ik heb een ruispyp met een ongelyk geluit,
(65) By trapjes t’ zaam gevoegt van gladde en holle rieden,
Die my Dametas op zyn doodbed aan kwam bieden,
    En sprak; myn vriend, ontfangt dees fluit op myn begeer,
    Die nu in handen valt van dezen tweeden heer.
Dus sprak Dametas wyl zyn lieve ziel ging vluchten,
(70) En wyl Amyntas, vol van afgunst, stond te zuchten.
    En boven dit vond ik noch korts met groot gevaar,
    En in een groeizaam dal twee geitjes, schoon van hair
Heel net gespikkelt, met sneeu witte en zwarte vlekjes,
Zy zuigen dagelyks met snobbelende trekjes,
    (75) Den beiden uiers van het schaapje schoontjes droog.
    Ik houze slechs voor u, ô wellust van myn oog.
Hoe bad my Thestyles nu onlangs vol begeeren,
Dat ik ze hem, op alle vriendschap, zou vereeren,
    En zeker denk ook vry dat dit gebeuren zal,
    (80) Want gy acht toch myn gift en gaven niemendal;
Maar ach wat heeft de min al wonderlyke vlagen!
Hoe zou ik u myn lief in ’t minste deel mishagen.
    Neen, overschoone, spoei, spoei herwaarts uwen voet,
    De Nimfjes treeden u met lichten dans te moet,
(85) Verzien met korfjes vol van witte lely struiken
Zie Naïs, die gelyk een Maiblom op komt luiken,
    Plukt blanke violet en mankop, bruin van kleur,
    Zy vlecht de tyloos en de dille, zoet van geur,
En breid* een ruikertje van roozen, fraei doorweven,
(90) En kruiden die een reuk als amber van zich geven,
    Zy weeft een kransje, schoon geschildert om en om,
    Van bruine bezen en van geele goude blom.
Ik, ik zal zelver kween, met ruigen schel bewossen,
Voor u gaan zoeken, en* kastaanjes in de bossen,
    (95) Een vrucht* die Amaril zo wonder garen at,
    Ook geele pruimen die ik voor wat heerlyk schat.
Ik, ik zal u, ô gy welriekende laurieren!
En u, ô myrten! die naast haar het wout komt cieren
    Afplukken, want als gy te zamen zyt verzelt,
    (100) Blaast gy een zoete geur en wazem over ’t veld.
[fol. P2v, p. 228]
Maar Korydon gy zyt te boers, wil u bedenken,
Alexis lacht met u, en spot met uw geschenken,
    Want zelver Iölas, dien overboerzen vent,
    Zou u niet wyken in een schenkent compliment.
(105) Helaas, ik armen hals! wat mocht ik toch beginnen,
Dat ik met giften deze min dacht te verwinnen?
    Wat stroide ik anders als myn bloemen in den wind,
    En deed de zwynen, heel bemoddert en ontzind,
Den klaren water bron tot aan den grond beroeren.
(110) Wat razerny komt u van onze bossen voeren?
    Was Paris niet wel eer, die Koninklyke zoon,
    Ja d’Oppergod Jupyn dit stillebos gewoon?
Laat Pallas het paleis, dat zy heeft willen bouwen,
Voor haar alleenig, als haar errefdeel behouwen:
    (115) Het bos is ’t geen dat ik voor alle plaatzen min.
    De leeu vervolgt den wolf met een verwoede zin,
De wolf den geit, de geit de groene klaverweien,
Ik myn Alexis, die ik eeuwiglyk zal vryen.
    Een ieder dier dat heeft zyn eigen zinlykheid.
    (120) Maar ziet, gins komt de var al van zyn arrebeid,
Hy sleept den ploeg op zy, en haast zich naer de stallen.
Zie Phebus, nu gereet om in de zee te vallen,
    Verdubbelt onze schim, en maakt den avond koel,
    Terwyl dat ik myn brand noch even fel gevoel:
(125) De min die houd geen maat, en wil geen uitstel langen.
Ach Koridon! wat heeft u malent brein bevangen?
    Ach Koryden! hoe dus, wat dolheid gaat u aan?
    Gy hebt uw wyngaard half gesnoeid half gins laten staan,
Die ongehavent om den ollemboom blyft hangen:
(130) Het was veel beter dat gy ietwes aan ging vangen,
    Dat u ten minsten wat profyts of nuts aanbrocht,
    Al was ’t maar, dat gy slechs wat taaje liezen zocht;
Of zat een korfjen in dees aangename weien,
Van zachte biezen voor wat tydverdryf te breien:
    (135) ’t Is moglyk dat gy haast een andre liefste vind,
    Al slaat Alexis dus uw klachten in den wind.
                                              J.U.
[fol. P3r, p. 229]

ALEXIS.

Tweede Harderszang.

Op een andere Toon.

INHOUD.

Hoe dat, door dwaze min gedreven,
Een Harder giert door bosch, en veld,
En aan ’t geboomt’ zyn smert verteld,
Dat hem noch heul noch troost kan geven;
Ja, hoe hy door dit wreed geweld,
Pas als een slak in ’t zout versmelt;
En hoe hy, in de plaats van weeven,
Raast als een koppel appelteeven,
Dat is ’t het geen dit zang vermeld.

EEn Harder (Korydon geheeten)
Was door Alex (een schoone knaap)
Zo helsch met zotte min bezeeten,
Dat hy, als een Makasserze aap,
(5) (Mids hy geen troost en kon verwerven)
De naare bosschen in, en uit,
Vaak vol van wanhoop liep te zwerven;
Waar hy met een verroest geluit,
Zomtyds een lengte van gezangen,
(10) En zotte klachten, als ontzind,
Lei uit zyn magre hals te prangen,
Die slechs verstooven in den wind.
    O wreede (riep hy duizend maalen)
O trotse Alex! gy acht my niet;
[fol. P3v, p. 230]
(15) En zult my noch zo lang doen dwalen,
Tot dat ik’er den bek in schiet.
Het vee verkwikt zig in de lommers,
De Hagedissen, rad ter poot,
En groen van huid gelyk komkommers,*
(20) Die loppen vrolyk langs de sloot,
Of bergen zich in dichte blaajers;
Ja d’onvermoeide Thestylis,
Hakt look, en moeskruid voor de maajers,
En zet hen vrolyk aan den dis.
(25) Maar laas! ik, door myn min gedreven,
Vervolg u steeds vol ongena;
Terwyl een sprinkhaan, zes, of zeven,
Slechs baaud in ’t wild myn klachten na.
Ach! nooit viel ’t my zo zwaar te lyen,
(30) Zo menig zotte en dartle gril,
En zo veel dwaze tyrannien
Van myn versteurden Amaril.
Gewis, noch zy, noch al haar parten,
Noch zelf Menalk, al was hy bruin
(35) Die gingen my nooit zo ter harten,
Gelyk men dit liet in de kruin.
    O knaap! wil niet te moeidig roemen
Op d’edle witheid van uw vel;
De verf verslenst gelyk de bloemen,
(40) En bruine karssen smaken wel.
O wreede! gy gaat my verachten,
En vraagd niet eens wie dat ik ben,
Noch hoe veel schaapjes, dik van vachten,
Dat ik wel daaglyks melken ken.
(45) Gints loopen, even als konynen,
Myn lammertjes berg op, berg neer:
Net duizend zyn’er van de mynen,
Wat dunkt u, ben ik niet een Heer?
’t Mag zomer, of ’t mag winter wezen,
(50) ’k Heb nooit gebrek van melk of kaas:
Voorts heb ik vaâr noch moêr te vreezen:
Wat dunkt u, ben ik niet een baas.
[fol. P4r, p. 231]
Ik zing ook met een bevend keeltje,
Gelyk een tweeden Amphion,
(55) En op de fluit, of op het veeltje,
Wou ’k wel een zien die ’t beter kon.
Ook dunkt my zeker dat myn facie
Noch geen godzegentons verdient,
Want ’t jongesmaken en haar gratie
(60) Verstong myn vaâr meer als je mient:
Want lestmaal, toe de wind ging leggen,
Bekeek ik my eens in de beek,
En zeper, om recht uit te zeggen,
My docht dat ik al goelyk leek.
(65) ’k Wou ook noch wel een vaantje houwen,
Dat jy me (als jy) het zeggen woud)
Hoe zeer je ook van my schynt te grouwen,
Noch wel voor Dafnis kiezen zoud.
    Ach! dat gy my maar eens woud toonen,
(70) Dat al myn smeken zo veel hulp,
Dat gy met my op ’t land woud woonen
In een met rietgedekte stulp;
En ’t grage vee met my woud weien,
In ’t fris en geurig klaverblad,
(75) En zomtyds eens ter jacht woud tyen,
En veetren hart, en hind naer ’t gat.
Gewis, dan zoud gy eerst bevinden
Wat wellust ’t land ons geven kan;
Dan zoud gy in de schau der linden
(80) Vaak zingen met den Boschgod Pan.
God Pan, met zyn gesplitste kooten,
Die eerst de fluit gevonden heeft,
Uit riet, en biezen uit de slooten,
Wel vast met wasch aan een gekleeft,
(85) Dees, zeg ik, die voor vee, en schapen,
En die voor akkers, veld, en kruit,
En die ook zorg draagt voor de knapen,
Die zou uw leeren op de fluit
Wat deuntjes dat jy zoud begeeren,
(90) Van ’t nieuwe slag zo wel als ’t oud:
[fol. P4v, p. 232]
Daar onze Amyntas, om te leeren,
Zo vaak zyn kop om heeft geklout.
    ’k heb noch een fluit van veertien pypen,
(Die ’k evenwel niet heel wel weet,
(95) Of jy zoud kunnen overgrypen,
Want zie, zy zyn wat lang en breet)
Dees heeft Dametas my gegeven,
Wanneer hy op zyn doodbed lei,
En toen, op ’t tipje van zyn leven,
(100) Hy noch dees laatste woorden zei:
Neem Korydon, myn vriend, dees pypen;
En zyt daar tweede meester van.

Hier mee ging hy zyn poort toe nypen,
En sturf gelyk een eerlyk man.
    (105) Dees gift mocht onze Amynt niet lyen,
Maar borst des schier van spyt, en rou,
Ja ieder vreesden in die tyen,
Dat zig de vent verhangen zou,
En echter wil ik wel beloven,
(110) Dat ikze aan u vereeren zal;
Met noch twee geitjes daar en boven,
Die ’k onlangs hier in ’t naaste dal,
Niet zonder prykel heb gekregen;
En die, heel spikkelig van huit,
(115) Het schaap zyn uyers ydel veegen,
En zuipen die daags tweemaal uit.
Thestylis liet m ’er om te teemen,
En prezenteert my gelt daar veur,
En indien jyze niet wilt nemen,
(120) Hy gaat ’er by myn keel mee deur.
    O schoone knaap! wil herwaarts rukken:
Zie hoe de Nimfen, schier als dol,
Voor uw vast roos en lely plukken,
By armen, ja by manden vol.
(125) De schoone Naïs mengt violen
Met tyloos, dil, en koorenblom,
En heet u, of je kwaamt uit Poolen,
Met groote stacie wellekom.
[fol. P5r, p. 233]
Al d’andre komen u begroeten
(130) Met ander tuig van riekend kruid,
En stroojen ’t u langs hooft en voeten,
Gelyk een maagdelyke bruid.
    Ik zelver zal u ruige peeren
(Die men in Holland kweën heet)
(135) Gaan plukken, om u te vereeren,
Want ’k weet dat jy die garen eet.
Of zo je lust hebt tot kerstengen,
Die Amaril zo garen at,
Daar zal ’k je een heel bossu van brengen,
(140) Al zyn zy noch zo duur in stad.
    Hier by zal ik geheele pruimen
(Voorwaar een eerelyke vrucht,
Schoon zy by wyl de poort doen ruimen
Aan meenig eereloze lucht)
(145) Doen eeten van myn besjes boomen,
Dat ’t zop u druipt langs borst en kin;
En die jy zelf kund plukken komen,
Wanneer ’t jou slechts schiet in den zin!
    Voorts moet gy ’t u, ô Myrtetelgen!
(150) En lauwerbladen! zoet van geur,
In ’t alderminste deel niet belgen,
Dat ik u vaak aan ’t plukken peur
Om myn Alexis u te geven:
Op dat uw lucht, zo wonder zoet,
(155) Te zaam zyn neusgat ingedreven,
Zyn reukkas wat vermaak aandoet.
    Maar ach wiens kruin, of harssenwinkel,*
Of ooit zo zotten praat uit stiet?
Ach! Korydon gy zyt een kinkel,
(160) En uwe Alexis acht u niet.
Of zo gy wilt met giften stryen,
Zal Iölas, die lompen jool,
U licht noch ver de loef af snyen,
Mids hy zo milt is als een Pool.
    (165) Helaas! wat heb ik toch begonnen?
Wat heb ik dus ontzint, en mal,
[fol. P5v, p. 234]
My hier een kluwentje gesponnen,
Daar ik my in verhangen zal?
Ik zond de winden in de bloemen,
(170) De zwynen in de zuivre bron:
Helaas! wie zou zich niet verdoemen
Die zulk een zotte stuk begon?
    Waar vlucht gy toch, ô harssenlooze!
Waar loop gy henen dus ontzint?
(175) Wat legt gy hier uw gal te loozen,
En braakt slechs woorden in de wind?
Keer weêr van daar gy zyt gevloden;
Verlaat Alexis en de stad.
De Trooische Paris, ja de Goden,
(180) Die hebben ’t bosch bewoond gehad.
Laat Pallas woonen in haar slooten
Die zy voor dezen heeft gebout;
En laat ons weêr naer huis gaan stooten,
En woonen vredig in het woud.
    (185) Elk volgt zyn eige zinlykheidje;
De leeu die zit den wolf naer ’t gat,
De wolf die zoekt het tamme geitje,
Het geitje zoekt het klaverblad.
In ’t end een ieder zoekt het zyne,
(190) Gelyk ik myn Alexis zoek;
Doch steeds vervolgt van zo veel pynen,
Dat ik by na myn zelf vervloek.
    Zie, d’ossen afgemat van ’t ploegen,
En nu ontslagen van haar kruis,
(195) Gaan, schoon zy noch van d’arbeid zwoegen,
Met ploeg met al, gerust naer huis.
De gulde zon, alreets aan ’t zakken,
Maakt dat op aard de schadu groeit,
En gaat zich meê naer bed toe pakken,
(200) Gantsch afgeslooft en heel vermoeit:
Doch ik gantsch afgemat van branden,
Voel noch myn vuur niet uitgeblust;
Noch zie voor my geen heil op handen,
Dat my eens stellen kan in rust.
[fol. P6r, p. 235]
(205) Want wie kan toch de liefde stillen?
Die kleine gaudief als hy is,
Had wis al lang wat op zyn billen,
Kreeg ik de roe eens uit de pis.
    Wel aan dan Koridon? couragie!
(210) Za, zet dees dolheid uit je kop;
Verlaat dees ydele vryagie,
En geeft uw dwaze min de schop.
Uw schoone wyngaard, half gesneden,
Hangt woest romtom den ollemboom,
(215) En word slechs met den voet getreden,
Terwyl gy ronkt als in een droom,
En niet eens denkt die te verliezen:
Wel aan, rys dan eens uit den dut,
En tracht dat gy met taeye biezen,
(220) Uw volle ranken onderstut.
Laat deze zoete Alexis varen,
En, om te komen tot besluit,
Zoek in zyn plaats weêr twee paar aaren,
En zeg, dat hy zyn moêr wat bruit.
                          W.v.F.


PALEMON.

Derde Harderszang.

INHOUD.

        Twee harders, heftig in ’t krakeelen,
        Geraken hier om stryd aan spelen,
        Terwyl Palemon sneeg verzind,
                            Wie dat het wind.


MENALKAS, DAMETAS, PALEMON.

MENALKAS.
DAmetas, zeg my* eens wiens schaapjes dryft gy voort
Zeg is ’t het vee niet dat aan Melibeus hoord?
[fol. P6v, p. 236]
DAMETAS.
Neen, vriend, ’t hoort Egon toe, die, heel verwart in ’t vryen,
My bad of ik het wilde in deze velden weyen.
MENALKAS.
    (5) O altyd jammerlyk en ongelukkig vee!
    Vloek vry uw meesters lief, de schoone Neëré,
Wiens zoet gezicht hem staag uit uwe wei komt voeren,
En doet hem my vol vrees en minnenyd beloeren.
    Terwyl hy u, helaas! een ander overlangt,
    (10) Die tweemaal in een uur uw uiers ydel prangt,
En weet de melk niet slechs de schapen uit te trekken,
Maar gaat de lamren zelf haar nodig zog onttrekken.
DAMETAS.
    Al zachjes finman, ei! al zacht myn goed gezel,
    Zie wat je zegt: men ken u ook te wonder wel,
(15) Is ’t u vergeten, doe die boekken van ter zyen
U laatst begrunden als zy u gins zagen snyen,
    ’t Was in ’t kapelletje; de Nimfjes, vol van lach,
    Die belgde zich des niet, schoon elk uw boosheid zag.
MENALKAS.
Ik loof gy meent, doe zy my laastmaal zagen loopen,
(20) In Mykons boomgaart, om wat appelen te stroopen;
    Of doe ik in zyn telg en jeugdig druive blad,
    Zo wakker met myn mes aan zyne trossen zat.
DAMETAS.
Zeg liever gins ontrent die oude boekestronken,
Daar gy laatst Dafnis boog aan stukken hebt geklonken,
    (25) En braakt zyn pylen, ô afgunstge! ’t was u leet,
    Dat deze jongeling dat tuigje kreeg, en ’t speet
U zo, dat had gy u dus aan hem niet gewroken,
Gy had gewis van spyt u zelf wel dood gestoken.
MENALKAS.
    Ach! moet ik lyden dat zo schellemzen geboeft,
    (30) Nu dus met laster en met schelden oversnoeft,
Wat zal ik dan wel van myn meesters moeten hooren?
Zeg booswigt, kwam ik u noch laastmaal niet verstooren?
    Wanneer gy Damons ram weg stal met slimmer zwier?
    Zyn Hondwolf blafte noch en maakte groot getier,
[fol. P7r, p. 237]
(35) Naar als ik riep, blyf staan, wil nu de vlucht niet kiezen,
(Za Tyter pas op ’t vee) toen dookt gy in de liezen.
DAMETAS.
    Hoe zou hy my die bok, die hy zo heus verloor,
    En die ik met myn fluit hem af won naer behoor
Niet leveren? ei zeg, wie zou dat zo vergeten?
(40) Doch zo je lichtlyk van de wedding niet mocht weten,
    Zo zeg ik u, dat my (naer Damons eige woord)
    Dees ram al lang al had als eigen toegehoord,
Schoon hy my stadig zocht met uitstel niet te geven.
MENALKAS.
Hoe, gy dien meester met de fluit te boven streven?
    (45) O martelaar! bliest gy wel ooit een goeje toon?
    Wat plaagt gy meenigmaal, gins by de zangers troon,
Omtrent den driespronk niet met jammerlyke zwieren,
Al droeve deunen op u valse fluit te gieren.
DAMETAS.
    Hebt gy dan ’t hert wel dat gy eens een kansje waagt,
    (50) Om eens te zien wie dat den prys van ’t speelen draagt?
Ik durfje met dees koe wel tarten, ’t puik der puiken,
Hy levert tweemaal daags twee volle mellik kruiken,
    En voed twee kalvren op dat haar geen voedzel let.
    Nu zeg eens op? wat is ’t dat gy hier tegen zet?
MENALKAS.
(55) Neen, van myn vee zou ik de minste geit niet wagen,
Want tweemaal word het van myn vader alle dagen
    En van myn stiefmoêr, die my al te lydig kweld,
    Zelf tot het minste lam naukeurig na geteld:
Hy teld de geiten, en myn stiefmoêr teld de schapen:
(60) Maar zie hier iets waar in gy meerder lust zult rapen,
    Na dien gy zin hebt dat wy wedden tegen een.
    Ik zet dees kroezen, frai uit boekkenhout gesneen.
Alcimedon, zo zeer vermaart van wonderheden,
Die ging’er al zyn kracht en kunst schier aan besteden.
    (65) De zachte naat is schoon verciert met druif en blom,
    En voorts zo krulter veil en kliefbes om en om,
Recht in het midden staan twe hoofden, schoon van wezen,
Het een van Konon, en het aâr, laat zien, van dezen.
[fol. P7v, p. 238]
    Die met vreemde rei de gantsche waereld mat,
    (70) Ten dienste van de zee, ten dienst van land en stad:
Die ons ook leerde in welken tyd men best zou zaeijen,
En weêr in welken tyd men meest met vrucht zou maeijen:
    Ik heb ze nimmer met de minste dronk besmeurt,
    Maar heb die altyd voor wat ongemeens gekeurt.
DAMETAS.
(75) De zelfde meester heeft’er my ook twe gegeven,
Met zachte beereklaau om oot en rant geweven.
    Hy heeft’er Orpheus net en aardig op gesteld,
    Gevolgt van bosch en klip door ’t uitgeworteld veld.
Maar wat of flus uw brein zo buiten ’t spoor deed wyken,
(80) Dat gy uw kroezen by myn koe woud gaan gelyken?
    O neen, ik hou je meê dees kroezen, nooit besmeurd,
    Die ik ook altyd voor wat heerlyks heb gekeurd.
MENALKAS.
Gy zult my evenwel van daag zo niet ontvlieden,
Je moogt niet af, al zou ’t wat tot myn schâ geschieden,
    (85) Dat hy vry zegsman zy die ons eerst treed te moed
    Zie gints Palemon, die zich zachjes herwaarts spoed,
Ik zal u leeren my zo schamperlyk te dreigen,
En hoe het beter was dat gy wat leerde zwygen.
DAMETAS.
    Palemon buur, die juist zo heerlyk komt te pas,
    (90) Ik bid je zet u hier wat neder in het gras,
En let op ons gezang een stip, met al je zinnen,
Wie dat’er van ons tweên de zangprys hoord te winnen,
    Het is voorzeker om geen kleinigheid gewet:
    Nu, za Menalkas, ô! in my is geen belet.
                                  PALEMON.
(95) Hef aan, terwyl wy in dees zachte klaverweijen
Vast nederzitten, daar het kruid aan alle zijen,
    En al de boomen staan en blooijen in haar jeugd;
    Het bosch dat lacht ons toe met schaterende vreugd:
Nooit kwam’er schoonder jaar myn vrolyk hert bekooren,
(100) Kom, Damon, laat ons eerst uw schelle ruispyp hooren,
    En gy Menalkas, volg uw beurt, wanneer hy staakt,
    De Zanggodessen zyn met beurtzang meest vermaakt.
[fol. P8r, p. 239]
DAMETAS.
Ik neem myn aanvang dan, ô vader aller Goden,
Van u, myn Zanggodin gehoorzaamd uw geboden.
    (105) O vader, gy vervuld de hemelen, en d’aard,
    Op uw bevel zo wierd het kruid en bosch gebaard,
Gy hebt gemaakt dat ik voor niemand hoef te zwichten,
Gy schept vermaak in myn bekoorelyk dichten.
MENALKAS.
    Maar gy, ô Febus, naer wiensgunst den Dichter haakt,
    (110) Ik weet hoe myn gezang u op het hoogst behaagt.
Ik ben altyd voorzien, om, volgens uw behaagen,
Staag milde giften aan uw altaar op te draagen:
    Ik heb lauwrieren, noch bepaereld met haar vlucht;
    Ik heb hier maaibloem, met een lieffelyke lucht.
DAMETAS.
(115) Myn Galathé, die staâg myn zieltje kon bekooren,
Dat dertle meisje werpt een appel naer myn ooren,
    En gaat dan in het loof van dichte wilgen vliên,
    Maar wenscht slechs, schuilende, dat ik haar eerst mag zien.
MENALKAS.
Maar myn Amyntas, die alleen myn brand kon blussen,
(120) Die loopt my zelf te moet, en noodigd my tot kussen.
    Diaan was nimmer aan myn brakken zo bekend,
    Als hy geduurig myn gezelschap is gewend.
DAMETAS.
Ik heb een schoon geschenk gereed naer myn behagen,
Om aan myn Venus, als een offer, op te dragen:
    (125) Ik kreeg een heerlyk nest, al zat het vry wat hoog,
    Van tortelduiven hier nu onlangs in het oog.
MENALKAS.
Ik deed myn knaap van daag tien appelen bestellen,
Aan myn verkooren lief, met heel vergulde schellen;
    Ik had’er meer gestierd, maar ’t kost doe juist niet zyn,
    (130) Maar morgen stuur ik haar wel lichtelyk een dozyn.
DAMETAS.
Hoe vaak heeft Galathé my niet wel voor gezwooren,
Dat zy geen ander lief, als my, had uitverkooren.
[fol. P8v, p. 240]
    Ach! winden, breng dit eens by Venus aan den dag!
    Op dat zy zich erbarmd met myn vergeesch geklag.
MENALKAS.
(135) O myn Amyntas! zeg, wat kan ’t Menalkas baaten,
Dat gy gestadig zegt, dat gy hem nooit zult haaten,
    Daar gy het zwyn vast door het bosch jaagd, hier en daar,
    Terwyl ik ledig, en vol angst, het net bewaar.
DAMETAS.
Iöl zend Fyllis hier, en wil ze fraai vercieren,
(140) Ik zal op heden myn geboortedag gaan vieren,
    Maar kom, vermaak hier ook eens lustig uwen geest,
    Als ik myn mestkalf slacht op ’t jaarlyks akkerfeest.
MENALKAS.
Dees Fyllis kan myn hert ook aldermeest behaagen,
Want zy was ’t, die nu laatst zo bitter stond te klaagen,
    (145) Op myn vertrek, en riep my kermende achter na:
    Vaar wel, vaar eeuwig wel, myn waardigste Iöla.
DAMETAS.
Het vee schrikt aldermeest voor wreede wolve tanden,
Den oest voor buijen, die de akkers slaan te schanden,
    Het bosch voor stormwind, die zyn boom ter neder stort;
    (150) Maar ik schrik aldermeest als Amarillis knort.
MENALKAS.
Het drooge zaat verlangt het aldermeest naer regen,
’t Gespeende geitje naer de haagies aan de wegen,
    Het zwangre schaapje naer de gryze wilgeboom,
    Ik na Amyntas, daar ik dag en nacht van droom.
DAMETAS.
(155) De groote Pollio, al zing ik boerse zangen,
Haak nochtans naer myn fluit met ongemeen verlangen.
    Za Zanggodinnen! wyt een paerelwitte stier,
    Op dat ik zyne gunst gelyk wat godlyks vier.
MENALKAS.
Wat legt gy Pollio met veel gezang te kwellen,
(160) Die zelfs zo heerelyk zyn lier weet op te stellen?
    Neen, weid een dollen stier, die stadig als ontzind,
    Met u het stof oprukt, en werpt het in den wind.
[fol. Q1r, p. 241]
DAMETAS.
O Pollio! laat die, die u gestaag beminnen,
Die vreugde die gy voeld, gevoelen in hun zinnen:
    (165) Dat staâg de honig in hun korven overvloeid,
    Daar staag de roode roos op hunnen distel groeid.
MENALKAS.
Die Bavius, dien nar, en zyn gedicht wil winnen,
Die zal ook Mevius wel pryzen in zyn zinnen,
    En laat die man de vos vry spannen in het jok.
    (170) En laat hem melken, tot zyn straf, de stootse bok.
DAMETAS.
Zie toe, gy die daar gints de bloemen uit gaat plukken;
Zie toe gy knaapen die naer aardbes staat te bukken,
    Verlaat uw bezigheid, en vlucht uit dit gewas,
    Hier leid een kille slang, en schuifeld in het gras.
MENALKAS.
(175) Gy harders wilt uw vee wat van die kant afweyen;
Het schaap kon lichtlyk van den gladden oever glyen:
    De ram die viel terstond in ’t water onverdacht.
    Zie hoe hy gints noch staat, en droogd zyn natte vacht.
DAMETAS.
Hoor Tityr! dryf het vee wat verder van de stroomen,
(180) Gints naer de weijen, of de schadu van de boomen,
    Ik zal het altemaal noch lichtlyk van de week
    Zelf af gaan wassen in dees klare waterbeek.
MENALKAS.
Voort jonges dryft het vee wat ras uit Febus oogen,
De groote hitte mocht haar uiers licht verdroogen:
    (185) Op dat wy niet al weêr, gelyk voorleden reis,
    Gaan melken zonder vrucht, en keeren even wys.
DAMETAS.
Wat mag het schoonste gras by zieke koeijen gelden?
Ei zie, wat schralder vee dryft gy op vette velden!
    Ik loof door ’t zelfde vier, waar door de harder kwynt,
    (190) Dat ook zyn mager vee, gelyk het sneeu verdwynt.
MENALKAS.
Ach neen! Het is geen min die dus zyn vee komt haaten,
Het is wat anders dat haar ’t vleesch dryft van de graaten;
[fol. Q1v, p. 242]
    Doch ik ben onbewust wat schelm het zo bezag,
    Door welkers nydig oog het magerd dag op dag.
DAMETAS.
(195) Kund gy dit raadzel raân, al zyt gy sneeg van harten,
Zo zeg ik, dat gy zelf Apollo wel moogt tarten;
    In welke stad, of land, of vreemde wildernis
    De hemel niet meer als drie ellen breed is?
MENALKAS.
Kund gy de rechte zin ook op dit raadzel passen,
(200) In welke landstreek dat de Konings bloemen wassen,
    Zo zweer ik u, dat ik zo daarlyk ben te vreên,
    Om Filles al te staan, en laaten ze u alleen.
                                  PALEMON.
Ik ben niet machtig om dat zwaar geschil te slissen.
Ik weet niet wien van tween de koe behoord te missen:
    (205) Den een verdiend ze, en den ander isze waard,
    Ja voords, een ieder die ’t met u zo loflyk klaard,
’t Zy hy de zoete min verband uit zyn gedachten,
’t Zy hem de liefde met zyn pakje komt bevrachten.
    Komt, kraamt je tuigjen op, en stopt de waterkraan,
    (210) Het veld is nat genoeg, en ik genoeg voldaan.

                            J.U.
[fol. Q2r, p. 243]

PALEMON.

Derde Harderszang. Op een andere Toon.

INHOUD.

                Twee harders, na een bits verwyt,
                Van hun begane schellemstukken,
                Gaan eindlyk aan het zingen rukken,
                En balken ieder op, om stryd.
                Hun zangen, waar in zin noch slot is,
                En die op kreuple pooten staan,
                Die raad ik, indien hy niet zot is,
                Den lezer vlak verby te slaan;
                Mids om dit zotte dorperslied,
                De rymer ’t werk schier steken liet.


        MENALKAS, DAMETAS, PALEMON.

MENALKAS.
DAmetas, zeg my eens wiens vee dit is;
Is ’t Melibé?
DAMETAS.
                    Neen, speciaal, dat’s mis:
’t Komt Egon toe, die ’t my beval te weiden.
MENALKAS.
Het vee was wel indien de baas niet vryde,
(5) Maar wyl die steets Neëer loopt naer ’t gat,
Zo is zyn vee te deerlyk in de mat,
En moet zyns meesters zotheid wel bezuuren,
[fol. Q2v, p. 244]
Mids gy het schaap melkt viermaal in twee uuren,
En mids gy slechs voor hureling verstrekt,
(10) Het arme lam zyn melk, en zog ontrekt.
DAMETAS.
Gy durft my dat zo al naer ’t wambus douwen,
En denkt niet eens dat het u wel kont rouwen:
Maar fynmans zoon, men kenne u ook vry wel;
Want of ’t u heugt toen gy in de kapel
(15) Zo leelyk wierd begrimbekt van de bokken,
En toen de nimfen zo aan ’t lachen trokken,
Toen waart gy...maar ’t zal best zyn dat ik zwyg,
Eer ik op u te zeer aan ’tschelden styg.
MENALKAS.
Neen, zeg vry op, en laat ons vry eens horen;
(20) Want jy behoeft dit niet in ’t hert te smooren.
Of praat jy van toen ’k voor een week of twee
In Mykonsthuin de wyngaartranken sneê?
DAMETAS.
O neen, ik praat van toen gy ingenomen
Van puure haat, lest by de beukeboomen
(25) De boog, en pyl van Dafnis stukken braakt,
Die, spyt uw neus, hy had tot prys gemaakt:
Gewis had gy u hier door niet gewroken,
’k Loof j’had uit spyt uw zelf den hals gebroken.
MENALKAS.
Zo my een Gaudief dit zo stout verwyt,
(30) Wat heeft een baas dan niet voor vryigheit?
O fiel! zag ik u niet voor weinig dagen
Ter sluik, de geit van Damon met u dragen;
In spyt zelf van het blaffen van den hond,
En toen ik riep: ô Tityr! zie in ’t rond;
(35) Want zie Dameet is met uw geit aan ’t loopen.
Laagt gy toen niet dicht in den heg gekroopen?
DAMETAS.
Dunkt u dat ik door diefstal hem ontnam
Een geit die my als meester eigen kwam,
En die ik hem met zang had afgewonnen.
(40) De geit was myn gelyk hy zelf zou konnen
[fol. Q3r, p. 245]
Getuigen; maar de vent lei steets en zwoer,
Dat hy die niet kon levren om zyn moêr.
MENALKAS.
Jy hem met zang, jy, zeg ik, hem verwonnen?
Wel lieve knecht! hoe heb jy dat begonnen?
(45) Myn goeje man! meén jy dat men niet weet
Hoe deerelyk gy lest noch laagt en kreet
Gints op den weg, waar dat gy met uw fluiten,
De lui zomtyds beweegden, om met duiten
Uit deerenis te stillen uw gezang,
(50) Dat droever klonk als ramlen van een tang.
DAMETAS.
’t Is uw beleeftheid die u zo doet spreken.
Doch om u mee den loef eens af te steken,
Zo hef met my eens aan heb gy het hart.
Ik heb wel eer een kloeker uitgetart;
(55) Des wil ik graag met u om stryd eens zingen.
Dees jonge koe (om u bet aan te dringen)
Die je op een dag wel twemaal melken moogt,
Hoewel zy thans twee jongen kalven zoogt,
Ben ik te vreen by ’t zangspel op te zetten.
(60) Gy, zo gy my het roemen wilt beletten,
Zeg op wat gy hier weder tegen zet.
MENALKAS.
Ik heb geen schaap dat ik hier by verwed,
Vermids myn stiefmoêr my steeds leid te kwellen,
Met tweemaal daags de schapen paer te tellen,
(65) Terwyl myn vaâr de bokken overziet;
Doch wyl die koe by jou zo overschiet,
Zo zet ik daar twee beukekroezen tegen,
Die gy zult zien dat wel een koe op wegen.
Alcimedon die snee daar voor een wyl
(70) Een wyngaard op doormengt met geurig veil,
Een eikel loof dwars door den andren henen:
In ’t midden staan twee beelden, waar van ’t eenen
Heer Konon is, en ’t andere die kwant,
Die eerst de kunst der almanakken vand;
(75) En die ons eerst geleert heeft hoe men zaayen
[fol. Q3v, p. 246]
En enten moet, en wanneer men moet maayen.
Dees kroezen zyn ’t die ’k tegen u verwed,
Schoon ’k daar noch nooit myn mond aan heb gezet,
Mids ik die steets hou in myn kas besloten.
DAMETAS.
(80) Wat of de man al uit zyn kruin mag stooten?
Wat zyn, ik bid, twee kelken by een koe?
Doch zo gy wilt, ’k heb daar twee weergaas toe,
Die schier al eens als d’uwe zyn besneden:
Dees zyn het dan, indien gy zyt te vreden,
(85) Die ’k tegen u en uw gezang verwed,
Schoon ’k daar ook nooit myn mond aan heb gezet.
MENALKAS.
Gy moogt niet af. Ik wil de kans eens wagen.
Zie daar Palemon, die juist recht ter slagen
Ons nadert om hier rechter van te zyn.
(90) Ik zweer dat ik zal maken, broedermyn,
Dat gy zo hoog voortaan niet meer zult snoeven.
DAMETAS.
Wel kund gy wat, zo wil het eens beproeven:
Ik sta u vast, en wyk u niet een stap.
Palemon buur, kom zet je zinnen schrap,
(95) En luister toe met mond, met neus, en ooren;
Want gy kund nooit zo zwaren wedspel hooren.
                                  PALEMON.
Hef op, terwyl wy zitten hier in ’t groen,
Daar bosch en veld met nieuwe spruiten bloen,
En daar het jaar schier zit als bruid te pryken.
(100) Wel aan, begin Dameet, en laat ons kyken
Wie van u tween voor baas mag zyn gekeurt.
Menalkas zal u volgen op zyn beurt,
Nadien dat de Kameensche Zanggodinnen
De beurtzang meer dan andere trant beminnen.
DAMETAS.
        (105) ZA muzen, laat ons dan beginnen
        Van God Jupyn, die ’t alles ziet,
        En die ik altijd zal beminnen,
        Mids by vermaak schept in myn lied.

[fol. Q4r, p. 247]
MENALKAS.
        Voor my ik wil God Febus roemen,
       
(110) Mids hy my lief heeft als zyn kind:
        Voor hem bewaar ik altyd bloemen
        Van myrt, laurier en hyacinth.

DAMETAS.
        Myn Galathé, dat dartel meisje,
        Dat wierp my gistren met een peer,
       
(115) En wou wel dat ik haar een reisje....
        Maar holla, hou, ik zeg niet meer.

MENALKAS.
        Maar myn Amynt, myn stookebrandje,
        Volgt my zo snedig op de hak,
        Dat ik hem heb als aan een bandje,
       
(120) Gelyk Diaan haar beste brak.
DAMETAS.
        Nu weet ik wat ik myn matresje
        Eens zal vereeren naer haar zin;
        Te weten, een klein duivenesje,
        Met twee paar kruikentjes daar in.

MENALKAS.
        (125) Tien appels ging ik flus vereeren
        Aan myn Amynt; maar morgen vroeg
        Zend ik hem noch ruim zo veel peeren,
        Zo heeft hy lang gesnoep genoeg.

DAMETAS.
        Ach! met wat minnelyke woorden
       
(130) Streelt my zomtyds myn Galathé.
        O winden! die dit dikwils hoorden,
        Ei, deelt het toch de Goden meé.

MENALKAS.
        Schoon dat gy my zeer wel moogt lyen,
        Amyntas! wat doet my dat gret?
       
(135) Wyl ik, als gy ter jacht gaat ryen,
        Alleen het net bewaren moet.

DAMETAS.
        O lolas! op myn verjaren
        Schaf ik van dezen dag myn taart;

[fol. Q4v, p. 248]
        Voor u zal ik een stuk bewaren,
       
(140) Brengt my slechs Fyllis herrewaart.
MENALKAS.
        Dees Fyllis min ik boven allen;
        Want toen ik lest vertrok van haar,
        Liet by dees woorden zich ontvallen:
        Vaar wel, myn lief, leef hondert jaar.

DAMETAS.
        (145) De stal mach voor de wolf verschrikken,
        En d’oegst voor regen, ’t bosch voor wind;
        Maar Amarils versteurde blikken
        Die doen my schreien als een kind.

MENALKAS.
        Het zaad mag haken naer de regen;
       
(150) Het zuigend lam na ’s moeders speen;
        De bok naer appels op de wegen,
        Ik haak naer myn Amynt alleen.

DAMETAS.
        Heer Pollio bemint zyn veerzen,
        En word myn boersch gezang niet moe;
       
(155) O muzen! gunt gy ze aan geen neerzen,
        Ze geeft den lezer toch een koe.

MENALKAS.
        Heer Pollio maakt zelf gedichten,
        Ten minsten alzo goed als jy:
        Wilt gy den lezer dan verplichten
       
(160) Zo geef hem vry een stier daar by.
DAMETAS.
        O Pollio! die u beminnen
        En uw gezwooren dichters zyn,
        Laat die hun brood toch by u winnen,
        En meê toch zuipen van uw wyn.

MENALKAS.
        (165) Die zulke droevige gezangen
        Als d’uwe mind, is alzo dwaas,
        Of hy een vos in ’t net wou vangen,
        En bokken melken om de kaas.

[fol. Q5r, p. 249]
DAMETAS.
        O knapen, laat het aardbesplukken,
       
(170) Gints komt een kouwe slang op ’t mat;
        Za, maaktje straks van hier te rukken,
        Eer hy je vetert achter ’t gat.

MENALKAS.
        O knapen, wilt de schapen keeren,
        En houtze gints wat van de wal,
       
(175) Eer zy in ’t water voltszeeren;
        Want ziet, dat tuig word zomtyds mal.

DAMETAS.
        Wil Tityr, op de geiten passen,
        En dryfze van de sloot van daan:
        Ik zalze zelver flus wel wassen,
       
(180) Eer dat wy noch naer huis toe gaan.
MENALKAS.
        Za, dryft het vee ter koos, gy knapen;
        Haar melk droogt vast van hitten op,
        Zo dat wy weer uit al de schapen,
        Licht krygen niet de minste drop.

DAMETAS.
        (185) Hoe zie ik in zo vette weide
        Ze droeven, en zo magren stier?
        Ik loof dat vee, en herder beide
        Vergaan door ’t zelfde minnevier.

MENALKAS.
        ’t Is waar, hy druipt schier van de graaten;
       
(190) Doch ’t is de min niet die hem scheelt:
        Maar ’k loof een kol, die moet my haten,
        Die aan myn vee die potzen speelt.

DAMETAS.
        Ik zal u als een God verhogen,
        Kund gy my zeggen in wat land,
       
(195) En waar, men met drie ellebogen
        Den heelen hemel over spant.

MENALKAS.
        Kom zeg my, om weer op te passen
        Een raadzel dat niet wyzer luid,

[fol. Q5v, p. 250]
        Waar dat de koningsbloemen wassen,
       
(200) En hou vry Fyllis tot uw bruid.
                                  PALEMON.
Ja wel goe lui, wat heb ik veel te zeggen?
Om zulk een zwaar verschil ter neêr te leggen,
Daar heeft myn kruin niet harssens genoeg toe;
Want d’een verdient zo wel als d’aâr de koe,
(205) Wyl d’een zo wel als d’ander door zyn zingen,
En door zyn min schynt naer de prys te dingen:
Maar ’t is genoeg gevochten in de mat,
Sluit toe de beek, de beemden zyn al nat.
                                        W.v.F



POLLIO.

Vierde Harderszang.

INHOUD.


        Ziet hier het geen Sibil voorspelde,
        En licht van beter hel vermelde,
        Als van dees Pollio zyn zoon
                    Naer Maroos toon.
O Zanggoddessen, die met lieffelyk verlangen,
Gestadig zyt belust naer Siciljaansche zangen,
    Gunt dat ik eens myn dicht op hooger toonen stel,
    Een ieder heeft geen lust, in ’t platte en boersche spel
(5) Der elzeboomen, en der lage tamarinden,
Maar zo wy onze snaar op hooger toonen winden,
    En speelen van het bosch, verheven van der aart,
    Die hoge trant is noch den burgermeester waart.
Nu naakt de goutgeele eeu, wiens alderlaatste tyen
(10) Ons lang voorspelt zyn van Sibilles prophecyen.
[fol. Q6r, p. 251]
    Een rei van eeuwen, met vermakelyken voet,
    Treed ons verzelt van rust, en vrolykheit te moet.
De zuivre maagt daalt weer van ’s hemels gulde vonken,
En lacht ons toe met haar bekorelyke lonken.
    (15) Eene andere afkomst, vol van goddelyke praal,
    Word ons gezonden uit des hemels hooge zaal.
O Kuize moeder, die de kraamvrous komt verlichten,
Lucyn! verhoor myn bee, de bee van myn gedichten,
    Daald met uw heil, en hulp van uw gunstrykste troon,
    (20) By dees geboorte van dees wonderlyke zoon:
Die zoon, voor wiens gezicht nu d’yzre een zal duiken,
Wanneer de rede door de wereld op zal luiken.
    Uw Febus heerst nu op zyn Koninklyke stoel.
    O Pollio! wanneer men u met groot gewoel,
(25) Voor Burgermeester van het ryk zal uit zien schreeuwen,
Dan zal de luister en de glorie van alle eeuwen
    Zyn intré nemen in ons land vol vrolykheid;
    De maanden zullen dan veel breeder uitgebreit
Haar loop in wellust en genuchten doen verzwinden;
(30) Ja zo men ergens noch een schellemstuk mocht vinden,
    Dat ooit de wereld met zyn gruwlen had gekwelt,
    Dat word op uw gebied terstond ter neêr geveld.
Op uw gebied zult gy dien grooten zoon zien baren,
Die noch gelyk een God ten hemel op zal varen,
    (35) Daar hy de helden en den rei der Hemelgoôn
    Zal zien spanceeren om den Goddelyken troon,
Terwyl zy door zyn glans en majesteit bewogen,
Hem weêr aanschouwen heel verbaast, en opgetogen.
    Hy zal in rust en vree des werelds gantsche ryk
    (40) Beheerschen door een kracht, zyn vaders kracht gelyk:
Maar, ô gy waartste van de menschelyke zoonen!
Het aardryk zal u eerst met slecht geschenk beloonen,
    Van beziën en veil met kronkelende spruit,
    Van lacchent beereklau, doormengt met bonekruit.
(45) Het schaapje zal van zelf, schoon dat het niemand hoede,
Met uiers styf van melk naer zynen stal gaan spoede.
    Geen koe, noch runt zal in den zegenryken eeu,
    De tanden schroomen van den hongerigen leeu:
[fol. Q6v, p. 252]
Uw kindsche wieg zal zelf een vruchtbre stroom doen vlie-
(50) Die al het veld met blom en kruid zal overgieten. (ten.
    De slang zal barsten aan zyn eige gif in ’t gras;
    Ja al ’t bedrieglyk kruid, en ’t doodelyk gewas
Zal voort verdorren, en tot aan den wortel smooren.
De roos van Assur zal hier ieders oog bekooren:
    (55) Maar als gy na den lof en wydberuchte daân
    Der helden, en van uw heer vader zult verstaan,
Hoe heerlyk dat hun naam en luister stond te bloeyen,
Dan zal men eerst als goud het zaadland op zien groeyen:
    Dan zal men eerst de druif, met purpre tros te pronk,
    (60) Zien hangen aan den ongesnoeiden distelstronk.
De heilige eikel zal bedauden honig zweten.
Maar ach! de schelmery blyft nog niet gansch vergeten.
    Daar zal noch al, zohier, en daar, een voetstap staan
    Van holle gierigheid, en bloedige oorlogsdaân,
(65) Dees zullen noch de mensch, belust op winst verkloeken,
Om zonder schrik, de kolk van Tetis te bezoeken,
    Om groote steden te bewallen voor geweld,
    Om met het ploegmes weêr te kerven door het veld.
Een andre Thyfys zal hier weêr te voorschyn komen:
(70) Een andere Argos, die langs Tritons gryze stromen,
    Het puik der helden zal vervoeren met zyn kiel:
    De dappere Achilles, met zyn bloed beluste ziel,
Zal weêr op nieus een heir met kryzende geschallen
Doen zeilen met zyn vloot naer Trojes hooge wallen.
    (75) Doch eindlyk, als gy met geneugelyken spoet
    Zult reizen uit uw jeugd tot mannelyker groet,
Dan zal de stierman zelf de woeste zee verlaten,
En al zyn handel in de vreemde landen haten,
    Want al het land bloeit hier van alderhande vrucht,
    (80) Schoon dat het niet voor ’t mes van scherpe ploegen zucht.
De weelge wyngaard staat van druive schier te scheuren,
En hoeft om ’t wreed gebit van ’t snoeimes niet te treuren.
    O d’akkerman verlost zyn stieren uit het trou.
    Men vind geen wol doorverft met vremde kleurge brou.
[fol. Q7r, p. 253]
(85) De ram zal zelf, daar hy door ’t lange gras gaat spoeyen,
Langs zyn bekoorlyk vel, van heuglyk purper gloeyen.
    De lammeren met verw wat bloozender van kleur.
    De Schikgodessen zelfs, die d’onverschronkte keur,
En wil van ’t noodlot met eenpaarge draden spinnen,
(90) Die deden hare spil dees heuglyke eeu beginnen.
    Doorluchte zoon, die zelf de faam als knecht gebied,
    O grooten aanwas van God Jupiters gebied!
Zie, hoe de wereld u haar gulde toom komt geven,
Terwyl vast zee, en lucht, en aardkloot staan te beven.
    (95) Zie hoe ’t hier al met lust uw tyden ziet te moet.
    Ach! had myn ouderdom slechs zo veel jaar te goet,
Om deze dagen, vol van zegen, te zien pralen,
En om genoegzaam uwe daden te verhalen;
    Dan zou zelf Orfeus, met zyn Tracisch veldgeklank,
    (100) Niet konnen halen by myn goddelyk gezank;
Al ging Kalliope haar Orfeus steeds verzellen,
En schoon Apollo zelf zyn Linus fluit kwam stellen;
    De boschgod Pan, zo hy met my verhief om stryd,
    O ja de boschgod was gewis het wedspel kwyt.
(105) Begin, ô tedre spruit, tot moeder lief te wennen,
En haar met zoeten lach van ander t’onderkennen:
    Zy droeg met arrebeid, en kommerlyke smart,
    Tien lange maanden u geduldig onder ’t hart.
Lacht moeder lief eens toe; want die dit ouders weigren,
(110) Die zullen niet vergood als Goôn ten hemel steigren,
    Die worden van den dis der Goden afgeband,
    En treden nimmer op hun godlyk ledekant.
                                               
                                J.U.
[fol. Q7v, p. 254]

POLLIO.

Vierde Harderszang.

Op een ander Toon.

INHOUD.

Een Burgermeester van oud Romen
Wierd een papaatje van een zoon;
Die Maro, op een wyze toon,
Kwam met dit zang verwellekomen.
De goude eeu, die hy voorspeld,
Daar, lykt, is niets van nagebleven,
Want Maro, die dit heeft beschreven,
Heeft niet veel goud daar van geteld.
Des is dit zang, naer zyn verstand,
Een sprookje van ’t luilekkerland


SIciliaansche zanggoddinnen,
Verlaat met my het herdersriet,
En laat ons eens wat groots beginnen;
Want elk behaagt myn veldzang niet.
(5) Of zo wy noch van bossen zingen,
Zo doet de Burgermeester dan
Met zulke slechte en zoete dingen
Wat meer vermaak en vreugt toch an.
    Nu is de laatste tyd aan ’t komen
(10) Die eer Sibil ons heeft voorspeld,
En die zy in haar tover droomen
Ons lang voor waarheid heeft verteld.
Nu komt’er weêr een reeks van tyden,
Waar in de zuivre maagd Astré,
[fol. Q8r, p. 255]
(15) En God Saturnus met haar beiden,
Ons weer belooven rust en vree.
Nu komt’er van de hemel zakken
Een afkomst, waar voor d’yzere eeuw
Gaat op ’t gezwint haar biezen pakken,
(20) Gelyk een schaapje voor de leeu.
Lucyn! gy, die de hulp der vrouwen,
En patrones der vroemoêrs zyt,
Ei, help hier toch wat beenen bouwen,
En maak de moêr dit pakje kwyt.
(25) Om ons die eeu te doen herleeven,
Waar in men voor een hand vol goud
Geen hand vol mosselen zal geeven,
Mids ’t zo gemeen zal zyn als ’t zout,
En waar men, in de plaats van knoopen,
(30) Zal peerlen dragen aan zyn rok;
Ja zelf het wild langs straat ziet loopen,
Zo gaar als of het van een kok
Gefrikasseert was, of gebraden:
In ’t end, waar in men zich in wyn,
(35) In plaats van water zal gaan baden,
En altyd lui, en lekker zyn.
O Pollio, dees tyd der tyden,
Zal, wyl gy Burgermeester zyt,
Beginnen zich langs d’aard te spreiden,
(40) En maken ons alle onheil kwyt.
Of mocht’er noch een voetstap blyven
Van onze aloude schelmery,
Die zal uw wys beleid verdryven,
Gelyk het kruis de tovery.
(45) Hy onderwyl zal nimmer sterven,
Maar met de Goden zyn gepaard,
En al zyns vaders deugden erven,
En heerschen vredig hier op aard:
Maar, ô gy kind, zo hoog van waarde,
(50) In plaats van scepter, en van kroon
Zo zal u van d’onnoosele aarde
Slechs kruiden worden aangeboôn.
[fol. Q8v, p. 256]
Het geitje zal met vollen uyer
Van zelf zich naer uw krib toe spoên,
(55) Om u, gewonden in uw luyer,
Met zyn gelade melk te voên.
Geen vee zal voor de leeu meer vreezen;
Uw wieg zal bloejen van jasmyn;
Geen kruid, noch slang en zal na dezen
(60) Vergiftig, of verschriklyk zyn.
d’Assyrsche roozen zullen bloejen,
En schier op alle wegen staan;
Men zal geen onkruid meer zien groejen,
Dat mensch, of beest zal konnen schaân.
(65) Doch als gy dan de lof der helden,
En al uws vaders daden leest,
Die u met eenen zullen melden
De deugden van een edle geeft,
Dan zult gy ’t veld vol koorenairen,
(70) De doorens zelf vol druiven zien,
De honig zult gy uit de blaren,
En schorzen zien der eiken vliên.
Doch daar zal noch iets overblyven
Van ’t oud bedrog van d’eerste tyd,
’t Geen menig mensch noch aan zal dryven,
(75) Om uit een puure gierigheid,
Om winst het zeegevaar te waagen;
Of om door oorlog, en geweld,
En stad, en volk, en land te plaagen;
Of tot het ploegen van het veld.
(80) Dan zal men noch een Tifys vinden,
En noch een Argo, om het puik
Der helden, en gezwooren vrinden
Langs zee te voeren in zyn buik.
Dan zal men noch een ander Trojen,
(85) En noch een andre Achilles zien,
Die ’t Trooische leger zal verstroojen,
En doen als nare nikkers vlien.
Doch als ge in ’t end uw manbre jaren
Bereikt hebt, dan zal schip, en kiel
[fol. Rr, p. 257]
(90) Ophouden ’t zeenat te bevaren,
In doodgevaar van lyf, en ziel;
Ja d’aard zal dan van alles teelen;
Het land zal vry zyn van de ploeg;
De wyngaard zal geen snoeimes veelen,
(95) Maar dragen van zich zelf genoeg.
Geen egge zal meer ’t land doorkerven;
Men zal geen wol, noch schapenvacht
Behoeven root, of paars te verven;
Want zelf de ram zal onverwacht,
(100) In plaats van met beslykte vlekken,
Met schoon en gloeyend purperroot,
Van zelver worden overtrokken,
Al lei hy midden in de sloot.
Dees tyden, die de Schikgoddinnen
(105) Ons vastlyk hebben toegeleid,
Die zult gy eersdaags zien beginnen,
Korrect gelyk ik heb gezeid.
Aanvaar dan, ô gy spruit der Goden!
Uw hooge tytels aan, en staat;
(110) Want zeker ’t is nu al van nooden,
Wyl d’aard alreets op ’t wagglen staat.
Zie eens hoe ’t alles werd gedreven
Van vreugd op ’t ryzen van uw zon.
Ach! had ik noch zo lang te leven
(115) Dat ik uw daden zingen kon:
Zelf Orfeus, en de schapenhoeder
Heer Linus, kwam by my te spaad,
Al nam d’een Kallioop zyn moeder,
En d’aâr Apol zyn vaâr te baat
(120) Al wou God Pan zelf met hem stryen,
God Pan viel wis by my te zwak,
En zou vol spyt wel moeten leyen,
Dat ik hem ver de loef af stak.
O kleine knaap, geef eens een lachje
(125) Aan uw mamaatje, die met smert,
U, als een zwaar en wichtig vrachje,
Tien maanden lang droeg onder ’t hert.
[fol. Rv, p. 258]
O jonge knaap wil dan beginnen;
Die d’ouders nooit eens toe en lacht,
(130) Die word by Goden, noch Godinnen,
Haar bed noch tafel waard geacht.
                                W.v.F.


DAFNIS.

Vyfde Harderszang.

INHOUD.

Hoor Mopsus naâr om Dafnis klagen,
                Maar hoor Menalk verheugd hem dragen
                By alle helden en de Goôn,
                                In ’s hemels troon.


        MENALKAS, MOPSUS.

MENALKAS.
O Brave Mopsus, welkers schelle herders fluit,
By myn gezangen past zo vleyend van geluit,
Wat let ons dat wy niet, daar zich de hazelaren
Zo koel en luchtig met deze olmen t’zaam vergaren,
(5) Gaan nederzitten tot een aangename stryd.
MOPSUS.
Om dat gy d’outste zyt past my gehoorzaamheit;
Noem slechs een plaats daar gy het aldergraagst zoud kwelen,
’t Zy daar een westerkoelte in ’t ziddrent loof komt spelen,
Die staag de schadu doet vervliegen hier, en daar;
(10) ’t Zy dat gy in een hol wilt spelen, ik ben klaar.
Zie gins een hol, verciert met ydle druive trossen,
Wiens wilde schadu ons van keur schynt te verlossen.
[fol. R2r, p. 259]
MENALKAS.
In ons gebergte ken ik niemand welkers fluit
U uit durft tarten als Amyntas zoet geluit.
MOPSUS.
(15) Hy kan met tarten zelf Apollo wel verveelen,
Maar heeft hy hart, hy trek met my eens aan het speelen.
MENALKAS.
Dat laat ik daar, maar kom, maak eens een goet begin;
Het zy gy zingen wilt van Filles zoete min,
’t Zy gy de dappre lof van Alkon wilt vermelden,
(20) Of hoe dat Kodrus trok verwoed, en dol aan ’t schelden:
Het scheeld my niet waar op dat gy uw fluitje steld,
Terwyl dat Tityr vast uw grazend vee verzeld.
MOPSUS.
Die deuntjes acht ik niet, dat zyn maar lomperyen
By ’t liedje dat ik korts zo heerelyk ging snyen,
(25) Met dartle zwieren, op een groene beukeschel,
Ik vond al neurende dat lustig beurtgespel:
Dit zal ik liever op myn fluit eens gaan verzoeken,
Laat dan Amyntas vry hier komen ons verkloeken.
MENALKAS.
Zo ver de taaie wilg met vruchtloos lover dak,
(30) Moet wyken met haar telg de blonde olyven tak,
Zo ver levender voor de hazelaar moet stryken,
Zo ver moet, naer ons dunkt, Amyntas voor u wyken.
MOPSUS.
Gy pryst my dat ik ’t hoor, en wyl hier niemand staat,
Ik bidje, zwyg, dat is maar kinderlyke praat;
(35) Wy zyn hier ook in ’t hol alree zo koel van lomren,
En ik ben reed om my met Dafnis te bekomren.
De Veldgoddinnen, met beklagelyke rei,
Beweenden Dafnis met een ongemeen geschrei,
Alwaar hy raakte om hals, en deerlyk lei verslagen.
(40) Gy hazelaren, en gy vloeden, die haar klagen
Gehoort hebt, kunt hier van getuigen in het rond,
Wanneer zyn moeder by het bleke lichaam stond,
En greep het in haar arm met droevige geruchten;
Ja scholt de Goden en de starren met haar zuchten.
[fol. R2v, p. 260]
(45) Men zag ook niemand op dien jammerlyken dag,
O Dafnis, die eens dacht, verwart in zyn geklag,
Om zyn verzade koe te dryven naer de beken:
Het vee heeft zelf de muil aan ’t water niet gesteken,
Noch proefde op dien dag ook de minste lover niet,
(50) Zo zeer was elk begaan om uw bedrukt verdriet.
Het naâr gebergte, en al de bosschen zelf vermelden
Hoe de fiere leeu zich om uw dood verstelde,
En brulde dat het wout weêrgalmde van geschrei.
’t Was Dafnis die ons eerst zo moedig op een rei
(55) De tigers, die hy uit Armenie gink verbannen,
Braaf leerde in het gareel, als makke rossen, spannen.
’t Was Dafnis ons eerst dien ongebonden dans,
Met staken in den vuist, omkrult met wyngaard krans
Wust leerde springen voor de God der frisse vochten.
(60) Gelyk een wyngaard, om een ouden olm gevlochten,
De gantsche stam vereert met kranzelingen zwier;
Gelyk de bolle druif den wyngaard is tot cier;
Gelyk de dappere en de mannelyke stieren,
De gantsche kudde met haar braaven tred vercieren?
(65) Gelyk het kooren al de velden strekt tot pracht,
Zo waart gy Dafnis ook de praal van uw geslacht.
Toen ’t wreevle noodlot u voor eeuwig dwong te slapen,
Bekreunde Pales zich niet meer met onze schapen,
En vluchte met haar gunst zo datelyk van hier.
(70) Apol vloog zelver weg, met jammerlyk getier,
Ja d’akker daar men eerst het zwaarste zaat zag bloeyen,
Daar ziet men niet als stro en groulyk onkuirt groeyen.
Daar eerst de violet en zacht bedaude roos
Heel keurig pronkte by de geele tydeloos,
(75) Daar groeyen krabbers, en gehaakte distelstronken.
O herders, die schier half in tranen legt verdronken,
Bespreit het aartryk met een kleed van riekend kruit:
Beschout de bronnen dicht met meien, gul van spruit:
De bleke Dafnis komt u tot zyn stacy nooden,
(80) Wilt hier een macht van steen en aard te zamen krooden.
Komt, recht een graf voor hem met hoog verheven top,
En snyter met een grif dees gulde vaarzen op:
[fol. R3r, p. 261]
Hier rust ik Dafnis, zo vermaard door bosch en velde,
Dat zelf het hoog gestarnt myn groote roem vermelde,
(85) Ik dreef wel ’t schoonste vee door ’t fris en welig gras;
Maar ieder zei dat ik noch schoonder herder was.
MENALKAS.
Waar by zal ik ’t vermaak van uw gezang gelyken,
Dat geen gezangen in vermaak behoeft te wyken?
O Dichter, uw gezang, zo goddelyk van gaaf,
(90) Verkwikt ons als de slaap een afgesloofde slaaf;
Of als een frisse dronk, uit koele watervloeden,
Een machtelooze ziel by Febus droogste gloeden.
Ik zeg dat gy alleen uw meester niet gelykt,
Maar dat gy met gezang hem ver den loef af strykt.
(95) Gy, ô gelukkigste, van onze jongelingen,
Zult billik d’eerste zyn die voorts na hem zal zingen.
Op dat ik evenwel zo heerlyken zank
Niet onbeantwoort laat, hoewel met slechter klank,
Zo zal ik ook eens, naer myn uitterste vermogen,
(100) Uw Dafnis voeren tot aan ’s hemels gulde boogen,
En draven met zyn lof, daar hy zyn plaats verdient.
Uw Dafnis was ons meê geen onbekende vriend.
MOPSUS.
Myn vriend Menalkas, schoon gy eeuwig ging bedenken,
Zoud gy wel grager gift aan Mopsus kunnen schenken!
(105) Myn Dafnis was ook waard, zo overschoon als jong,
Dat men met fluit, en stem eens heerlyk van hem zong;
Ja Stimichon prees korts wel dapper die gedichten,
Die zyn vermaarde roem tot aan de wolken lichten;
Gy kent den aart wel van die vent, zo vol fenyn,
(110) Die niemand pryzen zou of ’t most een wonder zyn.
MENALKAS.
De geest van Dafnis trat in een bewolkte wagen,
En liet zich daatlyk door de donkre wolken dragen;
Maar wyl hy spoeide naer des hemels breede zaal,
Stont hy verbystert in haar ongewoon portaal,
(115) Mids hy beneden hem gewaar wierd ’s hemels wondren,
De sterren, zon en maan, het bliksemen en dondren:
[fol. R3v, p. 262]
Toen wierd de blyde vreugd op nieus hier weêr hersteld,
En vloog langs bosch en berg, langs hof, langs stad, en veld;
De wuste Satyr, en de herder trok aan ’t danssen,
(120) En al de Nymfjes hups verciert met rooze kranssen;
De geitjes trippelen in ’t gras van vreugd vervoerd,
Mids haar geen looze wolf met fellen tand beloerd;
Geen jager gink zyn net in dichte bosschen stellen,
Om hart of hinden in zyn strikken te beknellen.
(125) d’Oprechte Dafnis mind de lieffelyke rust:
De bergen schaterden met ongewoone lust;
Door dien geen grazend vee haar ruige kruin kwam snoeye
De rotzen scheenen zelf van blydschap op te loeyen
Wier loeyen ’t klappend bosch met weêrklank straks vergroot,
(130) En roepen ô Menalk! uw Dafnis is vergood,
Hy is vergood, wil vry zyn nieuwe Godheid loven.
O Dafnis, die nu heerscht gelyk een God hier boven,
Zie, zie uw volk om laag met gunstige oogen aan;
Zie hier vier altaars op dees groene heuvel staan,
(135) Twee zynder die voor u eerbiedig zullen roken,
Gelyk ik d’andre twee voor Febus op doe smoken,
Twee bekers, die van melk staan schuimen op den rant,
Zal ik tot uwer eer, met een godvruchte hand,
Uitplengen yder jaar, en zo veel oly kroezen.
(140) Ik zal myn gasten ook de wyn met brave roezen,
Op uw gezontheid, eerst toe duwen, lucht van aart,
’t Zy dat de winter ons doet kruipen by den haart,
Of dat de zomer ons bedekt met koele telgen,
Wy zullen Arius met gulde schalen zwelgen,
(145) Een nieuwe wyn, die zelf den nektar tarten kan.
Ik zal myn Damon, en de Lykische Egon dan
Braaf op doen zingen, dol bekranst met wyngaard kranssen.
Alfesibeüs zal de Saters naer gaan danssen,
En dribblen luchtig met een kromme en losse zwier,
(150) Op ’t klinken van den fluit, en ’t gronzen van den lier.
Dus zal ik jarelyks uw groote naam verhalen,
Als ik de Nymfjes myn belofte zal betalen,
[fol. R4r, p. 263]
En zuivren onze beemt met smokend offervier.
Zo lang het wilde zwyn op bergen vind zyntier,
(155) Zo lang de vis zich in ’t water zal vermaken,
Zo lang de by met lust naer zoete thym zal haken,
Zo lang de krekel met zyn schaterent geluid
Zal snakken naer den dauw in ’t nat bevochte kruid,
Zo lang zal elk uw naam, en lof door onze velden,
(160) Zo lang zal elk uw roem door onze bosschen melden.
Ja d’akkerman zal ook met offer, jaar op jaar,
Uw naam gaan loven met een dankbaarlyk gebaar,
Gelyk hy Bacchus, en vrouw Ceres gaat bezoeken;
Want gy hebt macht zyn zaat te zegnen en te vloeken.
MOPSUS.
(165) Wat zal ik u, ô myn behagelyke vriend,
Vergelden voor een lied dat al te veel verdient!
Geen westerkoelte, als hy door ’t zidrend blad komt zuizen,
Geen zeegolf, als hy op de gryze strant komt bruizen,
Geen lieflyk morren van een klare watervliet,
(170) Heeft my ooit zo gestreelt als uw betoovrend liet.
MENALKAS.
Eerst zal ik, met verlof, u deze luit vereeren,
Op deze was ’t dat ik die zoete deun ging leeren
Van Koridon, die op Alexis, dol van zin,
Verslingert was, met een beklagelyke min,
(175) Op deze was ’t daar ik laatstmaal ook op vermelde:
Hou, welkers vee loopt hier en graast door onze velden,
Zyn ’t niet de schaapjes van den herder Melibé?
MOPSUS.
En gy aanvaard dees staf, Menalkas, op myn bee,
Dien ik Antigenes, de grootste myner vrinden
(180) En waardig dat ik hem met hart en ziel beminde,
Staag heb geweigert, ik verachte zyn geprag,
Daar hy my onvermoeit meê kwelde dag aan dag.
Zag gy’er ooit wel een zo net van knobbel topjes,
Zo heerelyk verciert met kopre spyker knopjes.
                                        J.U.
[fol. R4v, p. 264]

DAFNIS.

Vyfde Harderszang.

Op een ander Toon.

INHOUD.

Twee herders zingen lyk gedichten,
Ter eeren van een doode kwant;
Voor wie dat zy een grafstee stichten,
Als voor een pastorale Sant;
Mids zy hem halen uit de dooden,
En plaatzen by Messieurs de Goden.


                MENALKAS, MOPSUS.

MENALKAS.
WEl, Mopsus maat, wyl dat jy op de fluit,
En ik in ’t zang al fyntjes zyn ervaren,
Wat let ons toch, dat wy by ’t geurig kruit
Niet zingen gaan in schou der hazelaren?
MOPSUS.
(5) Ik ben te vreên; maar d’eer zy aan uw baard:
Zo ’t u belieft, zo zult gy eerst beginnen,
Uw ouderdom is my wel zo veel waard,
Dat ik my graag wil laten overwinnen.
Wel, zet u dan, ’t zy hier by deze stronk,
(10) Wiens frisse blaân de weste wind doet leven,
Of gaan wy gints veel eer in die spelonk,
Zo cierelyk met wyngaardrank omweven.
[fol. R5r, p. 265]
MENALKAS.
Ik heb geen kans te zingen tegen jou,
Vermids Amynt zelf pas by u mag halen.
MOPSUS.
(15) Wel, of die vent zelf Febus starten wou,
Wat roert dat my? laat hem zyn hert ophalen.
MENALKAS.
Nu Mopsus maat, kom, hef jy maar eens op;
Het zy gy wilt van Filles zyn vryagie,
Of dat je noch een dreun hebt in je kop,
(20) Van Alkons lof, of Kodrus zyn kyvagie.
Begin slechs: wyl dat Tityr, gins in ’t groen,
Ons grazend vee oppassen zal, en weyen.
MOPSUS.
’k Wil u veel eer een liedje hooren doen,
Dat ’k onderdaags hier in een boom ging snyen,
(25) En buiten welk ik nu geen ander zing;
Maar ’k wed, zo draa als ik ’t kom op te heffen,
Dat gy zult zien, vol van verwondering,
Dat geen Amynt my ooit zal overtreffen.
MENALKAS.
Pas even eens als voor de bleke olyf
(30) De taaie wilg moet als met eerbied zwichten,
Zo moet Amynt, al was hy zulke vyf,
Uw zang ter eer, voor u de muts aflichten.
                MOPSUS
Laat af hier van; wy zyn hier reets aan ’t hol,
Des wil ik u, wanneer wy zyn gezeten,
(35) Doen hooren, door een stukjen van B Mol,
Of Mopsus ook het zingen heeft vergeten.

                        GEZANG.
                DE Water, Bosch en Veldgodinnen
                Beweenden onze Dafnis lest,
                En trokken, even als zottinnen,
               
(40) Haar lokken uit, schier elk om ’t best;
                Elk lei te kermen en te klagen,
                En vloekte, zo in Duits, als Wals,

[fol. R5v, p. 266]
                Om dat, in ’t bloeyenst van zyn dagen,
                Dees kwant juist was geraakt om hals.
               
(45) O hazelaaren, en gy stroomen,
                Gy waart getuigen van haar rou,
                Wanneer zyn moeder (och! die vroome,
                En lieve en eerlyke ouwe vrou)
                Haar zoon, dus jammerlyk verslagen,
               
(50) Noch kwam omhelzen daar hy lei,
                En Goôn, en sterren aan dorst klagen
                Van wreetheid, en van schelmery.
                Och! Dafnis, wat was in die tyen
                Uw dood voor ons vol smert en rou?
               
(55) Geen herder kost zyn ossen weyen,
                Maar liet slechs sterven wat dat wou,
                Het vee kreeg in haar holle wagen
                In al die tyd, noch nat, noch droog,
                Maar hielden toen meê vastendagen,
               
(60) Want niemand at, noch dronk, noch zoog.
                O Dafnis! bosch, en bergen schreeuwen,
                En zeggen noch aan klein, en groot,
                Hoe zelf de Lybiaansche leeuwen
                Van droefheid huilden om uw dood.
               
(65) ’t Was Dafnis, die aan ons, als mannen,
                De wreede tigers heeft geleert
                Voor paarden in de koets te spannen,
                Schier als in lammeren verkeert.
                ’t Was Dafnis, die ons wyngaardkranssen
               
(70) Om ’t hoofd van Bacchus vlechten deed,
                En die de reien leerde danßen
                Met stokken, frai met groen bekleed.
                Gelyk de wyngaardrank de boomen,
                Gelyk de druif de wyngaard ciert,
               
(75) Gelyk de gladde vis de stroomen,
                Die vrolyk door haar golven zwiert,
                Gelykerwys de schoone stieren
                De kudden, ja gelyk ’t gebraat
                Een gantsche tafel kan vercieren,
               
(80) Zo waart gy ook al ons cieraat.
[fol. R6r, p. 267]
                Maar nu, na dat de wreede Parkes,
                Die helsche spinsters met malkaâr,
                Veel slimmer noch als spinhuisvarkes,
                Door een klein knipje van haar schaar,
               
(85) Dat draatje hebben los gesneden,
                Dat ziel en lichaam zamen bond,
                Nu leid met u ons luk vertreden
                Nu is het alles in den hond.
                Vrou Pales gaat ons veld verlaten,
               
(90) En God Apol die schiet ons op;
                Wy mogen daar nu wat om praten,
                Maar ’k zweer het steekt ons in den krop.
                Wy hebben goed koop koren zaayen,
                Ja zeker, dat is wel van noô,
               
(95) Wyl al de vrachten die wy maayen,
                Slechs niet dan distels zyn en stroo.
                Al waar eer d’aangename roozen,
                Daar eer de purpre violet,
                In ’t midden van de tydeloozen,
               
(100) Te pronken plachten op het bed,
                Daar valt nu anders niet te plukken,
                Dan magre distels by ’t dozyn,
                Daar zonder knokels op te rukken,
                Men niet gemeenzaam meê kan zyn.
               
(105) Bestroit, ô herders, veld en wegen,
                Bekranst fontein, en bron met groen;
                Want ’k heb nu onlangs tyng gekregen,
                Dat Dafnis zulks gebied te doen.
                Wilt hem met een een grafstee stichten
               
(110) Van marmersteen, zo glad als tin,
                En by aldien jy wat kunt dichten,
                Zo schryft daar deze vaarzen in:

                    Ik Dafnis, opgevoed in bosschen,
                Maar tot de stenen toe vermaart,
                (115) Ik die wel eer veel weeldrige ossen,
                En mooye schaapjes heb bewaart,
                En die noch mooyer plach te wezen
                Dan al myn vee, zo schoon van huit
[fol. R6v, p. 268]
                Die hier aan die dit kunnen lezen,
                (120) De weet, dat ik hier leg: dat ’s uit.
MENALKAS.
O brave Mopsus, dees uw gezangen
Verkwikken my gelyk de slaap
Die geen doet die naer rust verlangen,
En maken dat ik sta en gaap
(125) Op het vervolg, met ope kaken:
Geen koele bron, noch frisse teug,
Kan zo een dorstig hert vermaken,
Als ik my om uw zang verheug.
Weg fluit, wyl gy in ’t zingen mede
(130) Reets zyt zo fliks als d’oude baas,
Gy zult naast hem de stoel bekleden,
En zyn de meester in zyn plaats.
Doch schoon gy elk kunt overtreffen,
Zal ik iets brengen voor den dag,
(135) Om hem tot in ’t gesternt te verheffen,
Wyl hy ons meê te minnen plag.
MOPSUS.
Nooit kunt gy my meer gunst bewyzen,
Dan datge iets t’zyner eere neurt;
Ook is hy waardig om te pryzen,
(140) Wyl Stimichon zulks wettig keurt.
            MENALKAS gezang.
        DE schoone Dafnis ziet van verre
        De poort des hemels in ’t verschiet,
        En vliegt vast over wolk, en sterren
        Gelyk een kievit over ’t riet.
       
(145) Hier over danssen de Nayaden,
        En bosch, en bergen zyn verheugt;
        Dryaden, en Hamadryaden,
        En alles trippelt des van vreugt.
        De wolf zelf vlamt niet meer op schapen,
       
(150) Men spant geen net om hert, of rhee,
        Of wilde zwynen te betrapen,
        Want Dafnis mint de rust, en vreê.

[fol. R7r, p. 269]
        Zelf d’ongeschoore berg, en klippen,
        Want die gebruiken geen barbiers,
       
(155) Die stooten uit haar ruige lippen
        Meê vreugdgeschallen en getiers.
        Elk jeugd, en schreeut door bosch en velden,
        Ik weet schier niet uit ernst, of spot,
        Maar al wat stem heeft hoort men melden:
       
(160) De schoone Dafnis is een God.
            O Dafnis, zo dat niet geloogen,
        Of puur verdicht is, maar dat jy
        Nu zulk een man bent van vermogen,
        Zo staat jou oude maats toch by.
       
(165) Zie daar, hier plant ik vier altaren,
        Voor Febus twee, en twee voor jou;
        Daar op zo zal ik alle jaren
        Twee potten vol van rystenbrou
        Voor u ten offer komen brengen;
       
(170) Met noch twee kelken, streeke vol
        Met oly, die ’k voor u zal plengen,
        In Spyt zelf van Signeur Apol.
        Voorts zal ik boven al gedenken,
        Myn gasten vaak een brave kroes
       
(175) Op uw gezontheid om te schenken,
        En zuipen menig schoone roes,
        By zomertyd in groene velden,
        En in de winter by het vier,
        En eeuwig noch uw deugden melden,
       
(180) By nat, en droog, en wyn, en bier.
        ’k Zal nieuwe most uit zilvre schalen:
        Of liever uit een paar stoops kan
        Daar men zyn aam eens in kan halen,
        Toe schenken aan Jan Alleman.
       
(185) Dametus zal my liedjes zingen,
        Met Egon; en Alfesibé
        Zal vrolyk met de Saters springen,
        En danßen een gailjaard of twee.
        Dus zullen wy u eeuwig minnen,
       
(190) En vieren, als wy voor het land
[fol. R7v, p. 270)
        Aan Boschgoôn, en aan Veldgoddinnen,
        ’s Jaars plegen onzen offerhand.
            Zo lang het zwyn in wildernissen,
        En op de bergen zich onthoud;
       
(195) Zo lang’er noch geschobde vissen
        In ’t nat zyn, daar men ’t bier van brouwt
        Zo lang de honigby de bloemen,
        De krekel verschend au bemind,
        Zo lang zal men uw deugden roemen
       
(200) Ja zo lang als men menschen vind.
        De bouman, osse en schapenhoeder,
        Die zullen steets uw dienaars zyn;
        En u (spyt Bacchus, en de moeder
        Van d’eer ontschaakte Proserpyn)
       
(205) Hun jarelykschen offer brengen;
        En gy zult, om die offerhand,
        Uw levedagen niet gehengen,
        Dat krygers komen in hun land.

MOPSUS.
Menalkas, ach! waar meê zal ik u loonen,
(210) Voor zulk een zoet en aangenaam gezang?
Of eer, waar door zal ik u kunnen toonen,
Wat vrolykheit dat ik daar door ontfang?
Gewis, geen koelte uit het verfrisschend zuien,
Geen lenten, noch geen vrolyk zomerweêr,
(215) Geen strant, geen beek, geen veld, geen bosch, noch kruien,
Vermaakten ooit myn hert, en ziel, zo zeer.
MENALKAS.
Ik zal u eerst, myn vriend dees fluit vereeren,
Die ons die deun nu lest, van Koridon
En Melibé, eerst deê van buiten leeren,
(220) En die ik korts daar na met zingen won.
MOPSUS.
En gy Menalk! wil van myn hand ontfangen,
Dees nieuwe en netbekwaste herdersstaf,
Die ’k zelver nooit aan Antigeen wou langen,
Hoe schoone woorden hy my daar om gaf.
(225) Zie eens, ik bid, hoe fraai is hy beslagen
[
fol. R8r, p. 271]
Met koopre spykertjes, zo hier en daar;
Ei, wil die toch tot myn gedachtenis dragen,
Gelyk als ik om u dees fluit bewaar.
                                        W.v.F.


SILENUS.

Seste Harderszang.

INHOUD.

                        Zileen raakt door een pots aan ’t zingen,
                        En zingt veel wonderlyke dingen,
                        Van ’s werelds opkomst en geboort;
                        En dan zo voort.


                DE DICHTER
MYn Zanggodin die my in rymkunst komt verligten,
Verwaardigde zich eerst om Syrakusche dichten
Te speelen met een zachte en lieffelyke toon,
En was ook zonder schaamt dit stille bosch gewoon.
(5) Toen poogde ik eens myn vaars op hooger trant te stellen,
Ik wou van Vorsten, en van oorlog gaan vertellen;
Maar Febus trok my stil en zacht by ’t slinker oor,
En zei: myn zoete man, my lieve Dichter, hoor,
Het past een herders kind het weeldrig vee te dryven,
(10) En met zyn ruipspyp by een boersgezang te blyven;
Dies neem ik voor om op dit dun gesneden riet
My te vermaken, met een lustig herderslied.
O Varus, gy zult toch wel andre Dichters krygen,
Die met uw groote roem tot aan de wolken stygen,
(15) En zingen met gedreun dien droeven oorlogstoon,
Ik zing een deuntjen als Apol my heeft geboôn.
[fol. R8v, p. 272]
Het zal noch meenig hert vol vreugde wel bekooren,
Als het zyn zoet geschal en zwieren aan zal hooren.
De tamerinden, en het gantsche bosch en dal
(20) Zal Varus zingen met een aangenaam geschal:
Geen lied heeft ooit Apol met meerder lust geschreven,
Als dat met Varus naam en wil wierd opgeheven.
O zanggodinnen! heft slechs op met volle vreugd.
Mnasyl en Chromis in de lente van hun jeugd,
(25) Die zagen by geval Silenus dapper dronken,
In ’t hol van een spelonk geweldig leggen ronken,
Zyn aders puilden door het ’sandren daagse nat,
Dat hy, gelyk hy plag, tot barstens binnen had.
Zyn wyngaardkrans, by na aan slenteren gereeten,
(30) Lei gins slechs in een hoek van zyne kop gesmeeten.
Hier hing een zware pul aan haar gesleten oor.
Dees jongens kwamen naau dit schoon gezicht te voor,
Of straks wist elk met spoed de kranssen los te winden,
En gingen Bacchus knaap, en hand en voeten binden;
(35) Want deze gryzaart had vergeefs hen meenig reis
Een zoete deun belooft met ongemeene wys.
De dertele Egle, ’t puik der wuste veldgoddinnen,
Zag nau dit klugje met een zoeten lach beginnen,
Of liep dees makkers, half verschrikt en bly, te moet.
(40) Zy vat een moereby, en wreef het zwarte bloet
Om ’t gansche bakkus van Sileen, die nu met kyven
Zyn doddrig gezicht uit slaap begon te wryven,
Maar lachte als hy dit speel ter deege zelf vernam.
Waar om hebt gy my leên, riep hy, nu loom en stram,
(45) Zo vast geknevelt, en zo leeg aan een gebonden?
Gy hebt nu rykkelyk uw weêrwraak wel gevonden,
Maak slechs maar los, en wilt myn handen straks ont-
Het was u eers genoeg, dat gy dit dorst bestaan. (slaan,
Noemt slechs een deuntje dat gy ’t liefste zoud begeeren,
(50) Ik ben gereet om u een deuntje te vereeren.
Maar deze Nymf, die my zo fraaitjes heeft besmeurt,
Toen krygt hier namaals wel wat anders tot haar beurt.
Dit hief hy op, en zong, ontkneveld uit dees kranssen.
Doe had gy eerst met vreugd de Sater op zien danssen,
[fol. S1r, p. 273]
(55) En ’t wildgedierte op een verdeelde en nette maat;
Ja d’eiken schudden zelf de voisjes op een draat.
Parnas wierd nooit zo zeer door Febus lier bewogen,
Nooit stond Rodope zo vol vreugde ooit opgetogen
Met Ismaars hooge klip door Orpheus zoet geschal:
(60) Dewyl hy d’opkomst zong van ’t wonderlyk heel al.
Hoe dat de zaden van de lucht, en zee, en aarde,
En ook van ’t vloeyent vier allengskens zich vergaarden,
En zamen drongen door die groote ydelheid,
Uit welke zaden dat dit alles is bereid,
(65) Want zy de teere krits des wereld deden groeyen;
Hoe d’aard wierd hard en vast. en Nereus ging zich spoeyen
Met zyne golven daar hem ’t looppark was bewalt,
En dus kreeg alle ding allenskens zyn gestalt.
Nu zong hy weêr, hoe d’aard bleef staan als opgetogen,
(70) Als zy de glans eerst zag van Febus hemelsche oogen,
En hoe de regen van de hooge wolken droop.
Het bosch gevoelde ’t zop dat door zyn aders kroop,
En deê doe eerst zyn telg en bladeren verspreiden,
Waar onder het gediert zo hier en daar liep weiden,
(75) En dwaalden ongewoon langs berg, en bron, en dal.
Daar na zo zong hy voort hoe dat, toen ’t eerste tal
Van ’t menschelyk geslacht op twee na was verlooren,
Uit Pyrrhas steenen weer het tweede wierd herbooren.
Voorts van Saturnus, en Prometheus dievery,
(80) Die op de Kaukasus, met eindeloos geschrei,
Het stadig knagen van dien gragen gier moet harden,
Die hem met krommen bek de lever scheurd aan flarden.
En dan van Hylas, by wat sprong, en waterval
Het bootsvolk hem verloor, en riep met naâr geschal:
(85) Hou Hylas! dat de strant van Hylas stont te klinken.
Hy troost Pasisië, wier roem noch licht zou blinken,
Indien men nimmer had gekend het runderdier.
Hy troost haar, dol verzot op een sneeuwitte stier.
Rampzalige, riep hy, wat dolle razernyen
(90) Vervoeren u, helaas! tot zulke zotternyen?
De dwaze dochters, die van Proteus zyn geteeld, (veelt,
Die hebben ’t bloeyend veld met schreeuwen wel ver-
[fol. S1v, p. 274]
Maar van geen haar deed ooit zo geilen liefde blaken,
Om naar het blussen van zo vuilen vuur te haken
(95) Hoewel de zottigheid haar menigmaal genoeg
Deed ziddren voor het juk, en grouwen voor de ploeg;
Ja deed haar hoorens in het gladde voorhooft zoeken.
Rampzaalge maagt, die nu slechs dwaalt in alle hoeken,
Door bosch, en bergen, om te plegen uw gevry,
(100) Terwyl uw blanke stier, met zyn spierwitte zy,
Herkaut, en graast in schau van bruine eikelstruiken,
Op zachte maeiblaên die het gantsche veld doen ruiken;
Of volgt, vol vuu s, een koe in ’t midden van den trop.
Kretenzer Nimfjes! die op de Dikteeze top
(105) U zelf verlustigt, sluit uw bosschen, sluit uw velden,
Of ons noch mogelyk een dwalende voetspoor melde,
Den rechten weg waar hy naer toe gevloden was;
Of mooglyk zal hy haast belust op weelig gras,
Of op een tochtig beest van zelf wel komen spoeyen
(110) Naer den Gottynsen stal, verzeld van vier paar koeyen.
Toen zong hy voort hoe dat dien overschoonen bruid,
Door gulden appels in haar loopbaan wierd gestuit.
Toen Febus zusters, die met droevig leet bewogen,
Heel schielyk wierden met een bittren schel betogen,
(115) En schoten op gelyk een weelige elzenboom.
Voorts hoe dat Gallus, by Permussus waterstroom,
Al dwalend wierd gevoerd door een der Zanggoddinnen
Op Aons stylen berg, en Helikonse tinnen,
Hoe Febus negental met al zyn wyze stoet
(120) Zich voor hem boogen met een minnelyke groet,
Wyl Linus, zo vermaart door harderszang en danssen,
Verciert met zappige eppe en purpre roozenkranssen,
Hem dus te moet trad met bekoorlyk geluid:
O Gallus. ’t neegental dat schenkt u deze fluit,
(125) Daar het Hesiodus wel eer meê heeft beschonken,
Wiens oud Askrees gezank zo heerlyk heeft geklonken,
Dat zelf den barsschen eik verliet zyn berg en dal,
En volgde zonder draal zyn lieflyk fluitgeschal.
Hier op moet gy ô praal van onze metgezellen,
(130) Den grooten oorspronk van ’t Gryneesche bosch vertellen,
[fol. S2r, p. 275]
Op datter nooit een wout ter wereld zy genoemt,
Waar op dat Febus zo met zyn gezangen roemt.
Wat zong gy noch? wat ging de wynknaap meer verhalen?
’t Is best dat ik het met een korte snoer bepale,
(135) Want zou ik zeggen hoe hy noch van Scilla zong,
Dan Nisus dochter, die Ulysses vloot besprong,
En die zyn makkers zo elendig heeft verslonden,
Haar navel, zegt men, was omgort van dolle honden;
Of hoe zich Tereus, met een wonderlyke kracht,
(140) Van ’t een wezen straks in ’t ander had gebracht;
Of welke wreede spys hem Filomeel ging dissen,
En weêr ontvluchten door de dichte wildernissen,
Met deze vlerken daar zy eerst zyn droevig huis
Meê oversnorde met een jammerlyk gedruis.
(145) Ik zou gewisselyk wel in al die stof verdwalen,
Want hy zong alles dat Apollo door zyn zalen
Deed klinken in het oor van zyn Eurotas,
Die overlukkige, die zo gelukkig was:
’t Was ook niet mogelyk dat hy dit luk kon smooren,
(150) Hy liet het daatlyk aan zyn groene lauwren hooren,
En wou dat zy het straks opzongen dat het klonk.
Dit zong hy zittende dan in zyn wynspelonk.
De heuvelen in ’t rond door ’t schateren van varre,
Verhieven zynen toon aan ’t blaau gewelf der starren,
(155) Tot dat den avondstond, hoewel noch veel te vroeg,
En tegen ’s hemels dank, de zon ter koetze joeg,
En weet de herders straks om ’t kleine vee te tellen,
En om ’t noch voor de nacht op veilgen stal te stellen.

                                                    J.U.
[fol. S2v, p. 276]

SILENUS.

Seste Harderszang.

Op een andere Toon.

INHOUD.

    Sileen de dikke wyngaardsknaap,
    Wel dicht van nieuwe most bezoopen,
    Word van twee jongens, in zyn slaap,
    Geboeid met taaie wyngaardknoopen,
                En zwart beklad met moerbeizop,
                Waar door hy, aangepord tot zingen,
                Een tal van liedjes trekt te wringen
                Uit zyn verroeste gorgelkrop:
                Die licht aan die geen die ze lezen,
                Slechts puure fabels zullen wezen.


                DE DICHTER
THalia, ’t puikje aller Musen,
Zong lest met my een hardersliet,
Op d’ouwe trant van Syrakusen,
En schaamde zich haar neering niet;
(5) Maar toen ’k daar na van grooter dingen,
(Die ik voor veld en bosch verkoor)
Van kryg, en Koningen wou zingen,
Zo trok my God Apol by ’t oor,
En zy my stil: hoor hier jy vryer,
(10) Jy word my wat te groots van geest
[fol. S3r, p. 277]
Voor zulk een lompe schapewyer:
Schoenlapper hou je by je leest.
Blyf jy slechts by jou hardersdeunen,
En by jou oud beblade riet,
(15) En wil je met de rest niet kreunen,
Want zeker, ’t is je ambacht niet.
Derhalven (wyl ’t u aan Poëten,
O Varus! nooit ontbreken zal,
Die uwe daden zullen weren
(20) Te zingen, over berg en dal)
Zo zal ik my daar wel van wachten,
En door Apolloos last, en dwang,
Alweêr den koekkoek moeten slachten,
En zingen steeds myn oude zang.
(25) Doch zo daar iemand noch mocht wezen,
Die, even als een zwangre vrou,
Belust was om dit veers te lezen,
(Schoon ’t licht een zotskap wezen zou)
Die noch zal hooren, hoe de velden,
(30) Hoe dat de boomen, klein, en groot,
Noch zelf den lof van Varus melden,
Ja zelf de kikkers in de sloot,
Die zal hy hooren Varus kwekken,
In spyt van d’onbespraakte pad;
(35) Zelf Febus ziet geen liever trekken,
Dan die van Varus op het blad.
Des moet’er, wat ik ook mag zingen,
Van Varus komen iet ter baan,
Al zou ik ’t eer perfors indringen;
(40) Ja zelf al zou ’t t’eer kwalyk staan.
Wel aan, heft op dan zanggodinnen,
Doch wacht: om dat dit veers aârs sluit,
Zo wy d’historie hier beginnen,
Zo moet’er eerst dees regel uit.
(45) Nu, Chromis en Mnazyl, twee jonge
Kabouters, vonden in zyn hol,
Sileen lest van zyn slaap besprongen,
Met al zyn aaren streeke vol.
[fol. S3v, p. 278]
Zyn krans, ’t verciersel van zyn hairen,
(50) (Want toen en droeg men noch geen hoet)
Gestrengt van groene wyngaardblaren,
Lag gints vertreden met de voet.
Gints hing, aan een versleten oorgreep,
Een oude zesstoops aarde pul,
(55) Die menigmaal in een klok doorneep,
Dees altyddorstige kadul.
Dees guits, hier op van vreugd aan ’t springen,
(Want zie, hy had hen vaak beloofd
Een koddig deuntje voor te zingen)
(60) En gaan hem, in zyn wyn bedoofd,
Wel dicht bewinden in zyn bladen:
Toen Egle juist mee derwaards kwam
(Nimf Egle, ’t puikje der Najaden)
Die naulyks deze pots vernam,
(65) Of trok de vent meê aan te pakken,
En nam een moerbei in haar vuist,
Die zy hem wreef langs ’t kinnebakken,
En maakte hem zo zwart begruist
Gelyk een vorst uit Orienten.
(70) Hy veegde ’t, wakker wordende, of,
En riep: hou, hou, wat zeldrementen!
Jou kleine platjes, dat’s te grof.
Gantsch bloemerherten! kost ik loopen,
Ik zweer, ik zou die stoute pry.....
(75) Maar, komt, komt (zeid hy) maakt die knopen
Weêr los, en geeft myn handen vry,
Ik zal, gelyk ik ue beloofd heb,
Al zingen wat je hebben wilt;
Want wyl ik noch de wyn in ’t hoofd heb,
(80) Zo ben ik met myn zang wat mild.
Hier op ontbinden zy de banden,
En hy, zich ziende vry en vrank,
Stiet vyf zes liedjes uit zyn tanden,
Op welkers naâre wederklank,
(85) Straks beesten, boomen, Faunen, Saters,
En al wat pooten roeren kon,
[fol. S4r, 279]
Gelyk een troep van Maartsche katers,
Een zoete rondedans begon.
Want zo vol van vreugd zyn zelf de muzen
(90) Om ’t zingen van Apollo niet,
Als deze gekken met hun luzen
Om ’t balken van een dronke lied.
Ja zo bly waren nooit de klippen
Van Ismarus, noch Rhodopé,
(95) Om ’t roeren van Heer Orfeus lippen,
Toen hy haar lokte uit barre zee,
Als deze kwanten met malkander,
Op ’t zingen van dees dronke vent,
Die ’t eene liedje naer het ander
(100) Vast lei te balken zonder end.
Nu zong hy, hoe uit d’elementen,
Uit water, aarde, lucht, en vuur,
Na lang door een te redementen,
Door een heel smaaklyke avontuur,
(105) Die waereld pleksken was geschapen;
Hoe dat het alles, hier om leeg,
Na al dat tuig by een te schrapen,
Allengskens noch zyn wezen kreeg;
En hoe het aardryk, als een wonder,
(110) De zon voor d’eerste schynen zag;
En hoe de regen, bliksem, donder,
En al de rest kwam voor den dag;
Ja, hoe ’t geboomte begon te groejen,
En hoe ’t wel eer een nieuwtje was
(115) Dat bok, en schaap, en stier, en koejen,
Haar maaltyd deden met wat gras.
Hier na zo zong hy, hoe dat Pyrrha
Haar reisen smaakte, hier en daar,
En om dat dit wel rymd op Myrrha,
(120) Zo loof ik zong hy ook van haar.
Altyd, hy zong van ’t kindereeten
Van Heer Saturnus, en hier by,
Van het verdoemde levervreeten,
En van Prometheus dievery.
[fol. S4v, p. 280]
(125) Hier na zo zong hy, in wat water
Dat d’arme Hylas zich verdronk,
En hoe zyn maats met open snater,
Vast riepen, Hylas! dat het klonk.
Hier op zo trekt hij aan ’t beklagen,
(130) Van d’arme sloof Pasifaë,
Die, om dat zy geen stier kon dragen,
Zo schrikkelyken honger leê.
Ach! droeve en al te zotte deeren,
Riep hy, wat dolligheid is dat,
(135) Dat gy met zulk een dwaas begeeren,
Een domme stier loopt achter ’t gat?
De Pretides, in oude tyen,
’t Is waar die waren meê wel mal,
Wanneer zy liepen piereweyen,
(140) En schreeuwden over berg, en dal;
Maar geen dat ik weet van haar allen,
Is ooit zo zot als jy geweest,
Van dus haar zinnen te doen vallen
Op ’t schandig troetlen van een beest;
(145) Nadien dat elk van haar de lasten
Van ploegen zo verschriklyk vond,
Dat zy vaak naer haar voorhoofd tasten,
Of daar niet al een hooren stond.
O ongelukkigste aller maagden,
(150) Gy loopt, en dwaald door berg, en dal,
Wyl hy, die nooit iets naer u vraagde,
U acht gelyk een oude bal;
En in de schadu neêr gelegen,
Herkaaud het vulzel van zyn rob,
(155) Of loopt te zoeken, langs de wegen,
Een goelyk koeitjen uit de trop.
O gy Kretenzer Veldgodinnen,
Ei, sluit toch al uw bosschen toe,
Of lichtlyk d’oorzaak van haar minnen,
(160) In het vervolgen van een koe,
Of in zyn loop naar klaverweyen,
Een voetstap nagelaten had,
[fol. S5r, p. 281]
Die men zou kunnen onderscheyen,
Om hem te volgen op het pad.
(165) Of keurd gy, Goden, of Godinnen,
Dees min voor goed; of laat gy ’t toe,
Zo maak, wyl zy een stier moet minnen,
Dees goeje sloof meê tot een koe.
Hier na zong hy van ’t appelrapen
(170) Van Atalanta, die, wyl dat
Zy stond op ’t blinkend goud te gapen,
Haar wedloop, en zich zelf vergat.
Hier na vertrok hy hoe die meisjes,
De zusters van Heer Faëton,
(175) Veranderden in elzerysjes,
Gekuipt in een beschorste ton.
Ook zong hy het rampzalig dwaalen
Van Gallus, lang Permessus stroom;
En hoe Apol hem in liet haalen,
(180) Op Helikon, hoe wellekoom
Dat hy daar was by al die negen
Gezusters, die, spyt haar gezang,
Opstonden, en voor Gallus negen,
Dat ’t hembd haar sleepte drie span lang;
(185) Voords zong hy, hoe hem kwam ontmoeten
Den harder Linus, die met ep
Om ’t hoofd bekranst, hem dus begroeten,
Naer dat ik het onthouden heb.
Ontfang, ô Gallus, deze pypen,
(190) Die u het negental vereerd;
Wel aan, wil ze in uw knokkels grypen,
En speeld eens dat ’t zyn oog verkeerd.
Ay hebben eertyds toe gekomen
Dan d’overouden Hesiood;
(195) Zit zyn ze, daar hy berg, en boomen
Zo vaak heeft meê ten dans genood.
Hier zult gy d’afkomst op verhalen
Van het beroemd Gryneesche woud,
Om dat Apol, spyt hof, en salen,
(200) Dat voor zyn waardste woonplaats houd.
[fol. S5v, p. 282]
    Wat zal ik zeggen dat hy meer zong?
Van Scilla? by wier gordelband
Een koppel vyf zes honden neêrhong,
Waar meê men zei dat zy aan strand
(205) Ulysses schapen zo geplaagd heeft,
Dat zy een lengte van zyn volk,
Aan dit tuig in den darm gejaagd heeft,
Dat hen verslond als in een kolk.
    Of zal ik maken een narratie
(210) Van ’t lied ’t geen hy van Tereus zong,
En van zyn vreemde transformatie?
En hoe hem Filomeel ontfong,
En wat banket zy hem ging dissen?
En hoe zy liep door nat, en droog,
(215) Door bosch, door veld, en wildernissen?
En met wat vleugels dat zy vloog,
Wel eertyds over haar paleizen?
    O neen; ik zwyg veel liever stil,
Want ik verdool al in de wyzen,
(220) Die onze maat in ’t zingen hil.
    Hy zong al ’t gene dat voor dezen
Apol voor Heer Eurotas zong,
Die dit zyn lauwren gaf te lezen,
Als of dat tuig meê duits verstong;
(225) In ’t end, hy lei zo lang te talmen,
Dat ’t bosch, by na al lang al moe
Van op zyn zang te wedergalmen,
Op ’t lest al hield zyn bakhuis toe;
En dat den avond, reeds aan ’t zakken,
(230) In spyt zelf van myn Heer de Zon,
Den Harder dwong zich weg te pakken,
Wyl ’t vee geen gras meer vinden kon.

                                        W.v.F.



[fol. S6r, p. 283]

MELIBEUS.

Sevende Harderszang.

INHOUD.

              Wyl Melibé zyn bok kwam zoeken,
              Ging Thyrsis Koridon verkloeken,
                 Maar Koridon na lang geblaas,
                                      Die bleef den baas.


        KORIDON, THYRSIS, MELIBEUS.*
DE sneege Dafnis, om den heeten dag t’ontwyken,
School by geval in ’t schau van tak, en bladryke eiken,
    Daar Thyrsis Koridon tot zingen had gedaagd:
    Hun weeldrig vee dat was tot eenen trop gejaagd,
(5) En Thyrsis geitjes, met haar uiers ryk geladen,
Gaan onder Koridon zyn schaapjes zich verzaden;
    Zy waren bei gelyk in jonkheid, en geneugt;
    Het ryke Arkadie was de voedster van hun jeugd,
Getroost om over ’s hands, en ook gelyk te zingen.
(10) Myn hitze ram, gewoon de schaapjes te bespringen,
    Was van de kudde juist naer deze plaats gevloôn
    Daar dit gezelschap zat, en stelde vast hun toon;
Den dief ontsloop my, en teeg wakker op het rekken,
Als ik myn myrten voor de kou wat ging bedekken.
    (15) Ik teeg hem na, tot dat ik Dafnis wierd gewaar,
    Die my nau zag, of riep: ô vriendschap, ben je daar?
Uw ram, en bokjes zyn hier in behouden haven,
Zo dat gy niet met moeite of zorg meer hoeft te slaven:
    Voeg u dan (maakt u slechts geen andre kommer doof)
    (20) By ons hier neder in de schadu van dit loof.
[fol. S6v, p. 284]
Straks zullen hier van zelf de veerzen komen draven
Uit alle velden, om haar drooge dorst te laven:
    Die groene Mincius bekoorde deze vliet,
    En school zyn oevers in dit opgeschooten riet.
(25) Uit dees geheiligde eik hoord gy de zwarmen brommen,
Die snorrend zuizen met haar dichtvergaarde drommen.
    Hy zweeg, maar liet myn brein in groot krakeel verwart,
    De zorg van d’eene zy die porde my het hart,
Dat ik myn lammren, nu van d’uiers afgetrokken,
(30) Met spoet zou dryven naer haar afgesloten hokken,
    Mids ik dit Fyllis noch Alcip belasten kost;
    De schaterende vreugd, die ons van zorg verlost,
Vlyd my ter ander zy met lieffelyke kaken,
En zeid: wie zou met vreugd naer zulken zang niet haken?
    (35) Hoor hier het zoetste dat Arkadie ooit verzon,
    Hoor, hoor de zangstryd tusschen Thyrs, en Koridon;
Maar deze trok my met vermakelyke luimen,
Dat al myn rechte zorg voor zang en spel moest ruimen;
    Zy hadden over ’s hands hun toonen dan gesteld.
    (40) Men trok aan ’t zingen dat het klonk door bosch en veld,
De Muzen scheenen naer hun beurtzang te verlangen.
Dit waren Koridons, dat Thyrsis veldgezangen.
KORIDON.
    O zoete Nimfjes, van de Libetrensche bron,
    Stort nu een deuntjen op de tong van Koridon,
(45) Gelyk myn Kodrus zingt vol hagelyke zwieren,
Die zelf Apollo schier beroofd van zyn laurieren.
    Of zegt gy, dat gy dit aan hem alleenlyk schonk,
    Zo hang ik straks myn fluit aan deze pyn te pronk.
THYRSIS.
Arkader harders, wilt den klimkrans niet vergeten,
(50) En cierd met klimmerkruid het hoofd van uw Poëten,
    Op dat het ingewand van Kodrus barst van spyt:
    Of zo hy my noch pryst in weêrwil van zyn nyt.
Zo vlecht slechs om myn hooft een telg met lauwerbeezen,
Op dat ik nimmer hoef zyn valsche tong te vreezen.
[fol. S7r, p. 285]
KORIDON.
    (55) O Delia, ontfang dit borstlig zwynenhoofd;
    Dees horens, breed getakt, een groeizaam hert ontroofd,
De jonge Mykon komt u dit geschenk vereeren;
Maar mag hy komen tot zyn aangenaam begeeren,
    Hy richt een beeld voor u van marmer, glad gelikt,
    (60) Gedost in ’t Punisch kleed, heel luchtig opgestrikt
Tot aan de kuiten, die geschoeid met purpre broosjes,
Heel cierlyk schittren met haar Frigiaansche roosjes.
THYRSIS.
    Een kom met zoetemelk, die ik u ’s jaars vereer,
    En deze koeken zyn genoeg, ik geef geen meer,
(65) Neen Priaap: gy hebt maar een tuintje te bewaken.
Ik heb u nu een beeld van marmer laten maken;
    Maar weest verzekerddat dit niet lang duuren zal,
    Myn vee is noch niet wel tot zyn volmaakt getal,
Zo slechs myn liefje dit gebrek haast komt herstellen,
(70) Ik zal u klaar van goud in mynen bogaerd stellen.
KORIDON.
    De thym van Hiblamet zyn aangenaamste zoet,
    Is by u zoetigheid niet meer als enkel roet,
O Galathé, die u by Tetis gaat vermaken,
De witte zwaan is bruin by ’t sneeu van uwe kaken,
    (75) De blanke veil, die nooit verwelkt by wintertyd,
    Moet wyken by u nooit gekreukte schoonigheid,
Wanneer de tyd komt dat de zatgegraasde varren
Ter krib gaan spoejen, om het klimmen van de starren.
    Raakt u noch eenigzins de min van Koridon.
    (80) Zo spoeid u herwaards van uw overzilte bron.
THYRSIS.
Wil vry van my als van ’t Sardonische onkruid grouwen,
Dat iemand lacchende de lieve ziel doet spouwen,
    Vlie voor myn min als voor het scharpe distelvier,
    Ja acht my minder als het ongeachte wier,
(85) Zo deze dag, wyl ik beroofd van u moet weenen,
My niet veel langer als een jaar heeft gescheenen.
    Za pinkjes, spoei naer huis, verlost my van dit leet.
    Schaamt gy u niet, dat gy zo loomen langzaam treed?
[fol. S7v, p. 286]
KORIDON.
O koele bronnen, met uw groenbemoste stroomen,
(90) O kruid, veel zachter noch als d’alderzachste droomen,
    En gy haagappelboom, wiens groengeloorde tak
    Met ydel lommer deze twee strekt tot een dak,
Erbarm u over ’t vee, de brand begint te naaken,
De zon die heeft alreê zyn dwarse loop gaan staaken,
    (95) De knopjes zwellen van de blyde wyngaardspruit.
THYRSIS.
    Hier smookt een wakker vier, en vlamd de schoonsteen uit.
De vette fakkel schynd en glinsterd om de wanden.
De posten zyn hier zwart berookt, door ’t stadig branden.
    Wy achten Borias, met al zyn guur gejacht,
    (100) Hier minder als de wolf het tal der schapen acht;
Ja minder als de stroom den oever te bespringen,
Als hy’er langs vliet met zyn ronde waterringen.
KORIDON.
    Hier staan jenevers en kastanjes, ruig van bast,
    Ja d’appels druipen van de tak door overlast,
En grimlen langs het veld een ieder by zyn boomen.
De schaterende vreugd komt alles overstroomen;
    (105) Maar vlied Alex van hier met zyn bekoorlyk oog,
    Ziet gy de stroomen zelf tot aan den grond toe droog.
THYRSIS.
Het drooge lang begint van alle kant te scheuren,
Het kruid versmacht van dorst, de hemel staat te treuren.
    God Bacchus gunt geen druif, door straalen afgemat,
    (110) Op naare heuvels, zelf het minste wyngaardblad.
Maar straks zal ’t gansche bosch van vreugde weder bloeien
Als ons Fyllis, vol van min, weêr hier komt spoeien;
    Ja Jupiter komt zelf op haar bekoorlyk oog,
    Met lieffelyken dau straks daalen van om hoog.
KORIDON.
(115) Alcidus haakt naer ’t loof der gryze populieren,
God Bacchus mind den rank van kronkelende zwieren,
    Vrou Venus schept vermaak in ’t geurig myrteblad,
    Apol schynt dat laurier voor alle telgen schat;
[fol. S8r, p. 287]
Maar Fyllis pryst het loof van groene hazelaren,
(120) Zo lang als Fyllis dat voor lieflykst zal verklaren,
    Veracht ik Venus myrt, en Febus lauwerblaân.
THYRSIS.
    De schoonste boom is d’elsch die in het bosch kan staân,
De pyn in hoven, en de populier by stroomen:
Maar Lycidas wilt gy slechts dikwils by my komen,
    (125) Zo zal ook d’esch in ’t bosch met zyn bekoorlyk lof,
    Zo zal de pynboom zelf in myn vermaaklyk hof,
Voor uw vermaaklykheid, en zoet gezelschap wyken:
Uw zoet gezelschap doet alle andre wellust stryken.

MELIBEUS.*

    Dit is geen dat ik onthiel van hun gezang,
    (130) Maar Thyrsis viel het veel door Koridon te bang;
Elk riep van die tyd af, weg Thyrsis met je dichten,
Het lied van Koridon doet uwe deuntjes zwichten.
    Wy pryzen Koridon die loflyk overwon,
    De zangprys hoord aan u, ô dappre Koridon.

                                                                J.U.
[fol. S8v, p. 288]

MELIBEUS.

Sevenste Harderszang.

Op een ander Toon.

INHOUD.

Een herder, na dat hy zyn geit
Weerom vind die hy had verlooren,
Leent aan twee andre, bei zyn ooren,
Die voor hem zingen, elk om stryd.

(5) Na ’t janken uit verscheie toonen,
Zo blyft de prys aan Koridon;
Die, wyl hy Thyrsis overwon,
In ’t zoet gegalm van long, en koonen,
Den naam van zangbaas over hild,

(10) En deeken wierd van ’t zangersgild.

KORIDON, THYRSIS, MELIBEUS.
’t WAs eens in’t hartje van de zomer,
Dat in de schau van ’t eikeblat,
Boer Dafnis, als een joost de droomer
Met ’t hoofd in bei zyn handen zat,
(5) Wanneer twee welgelongde harders,
Dat Thyrsis was met Koridon,
Die zich vaak zongen half aan flarders,
En die, voor roosten van de zon,
Hun vee al hadden t’zaam gedreven,
(10) Zich nedervoegden aan zyn zy.
    Ik onderwylen, die zo even,
Wyl ik myn myrten staa en sny,
[fol. T1r, p. 289]
De geit, myn kudman had verlooren,
Bevond my leelyk in de mat,
(15) En stond en kraude bei myn ooren,
Geheel beteutelt in myn gat.
    Hem zoekende nu her-, dan derwaarts,
Zo kreeg my Dafnis in ’t vizier,
En riep: hou Melibé! koom herwaarts,
(20) Uw geit, daar gy naer zoekt, is hier.
Kom zet u, zo ’t je tyd mag lyen,
By ons in deze lommer neêr.
Straks zult gy zien van alle zyen.
Hoe dat de kudden heên, en weêr,
(25) Hier tot, en van het water komen,
Hier boord den oever zich met ried,
Hier gonst de byzwarm in de boomen,
In ’t end, ’t is hier zo mislyk niet.
    Wat zou ik doen? ik had geen knapen
(30) Noch jongens, die, my te geval,
Myn halfverdoolde geit, en schapen
Gaan dryven konden naer de stal;
En echter liet ik my bepraten,
En ging het geen noodzaaklyk was,
(35) Om dit gezelschaps wil, verlaten,
En plante mij meê neêr in ’t gras.
    Te meer, alzo daar een krakeel was
Gerezen tusschen Koridon
En Thyrsis, ’t geen om zang en keel was,
(40) Kwansuis, wie beter zingen kon;
Dit liep zo hoog, dat, van ’t verwyten,
’t Geen d’een, en d’ander kwalyk nam,
Men schier geraakt was aan het smyten,
En by na al aan ’t vechten kwam.
(45) Weshalven, om die zotte grillen,
Waar meê dit volk hun hertlens scheurt,
Zo veel het mogelyk was te stillen,
Zo wierd van ons voor goet gekeurt,
Dat elk om stryd eens op zou heffen;
(50) En dat men dan, ter goeder trou,
[fol. T1v, p. 290]
Hem, die zyn maat zou overtreffen,
Den naam van Zangbaas geven zou.
    Hier op, na ’t stellen van de nooten,
Begonnen zy, in volle stilt’,
(55) By beurt dees zangen uit te stooten,
Die gy kund lezen, zo gy wilt.

KORIDON

ZANG.

TOON: Wallis, of Kersnacht.

O Libetronsche Veldgoddinnen,
Ei helpt my nu een lief beginnen,
Zo fraai als ’t ooit myn Kodrus zong;

(60) Of zo my dat niet mocht gebeuren,
Zo zoud gy zien, dat ’k om de geuren,
My straks, met fluit met al, verhong.


THYRSIS

TEGENZANG.

TOON: Idem.

O Dorpers, herders, en Arkaders
Kroont uw Poëet met lauwerbladers,

(65) Op dat zelf Kodrus barst van spyt;
Of zo hy my misschien mocht pryzen,
Zo wilt my noch meer eer bewyzen,
In spyt van die geen die ’t benyt.


[fol. T2r, p. 291]

KORIDON ZANG.
TOON: Sarabande.

DE kleine Mykon, ô schoone Diane!
(70) Schenkt u de kop van dit borstelig zwyn,
Met dit paar hoorens, die hier in de lanen
Den armen Akteon ontvallen zyn;
Doch zo ik eens een ryke meit verwerf,
Zo zweer ik, zal ik u, eer dat ik sterf,
(75) Noch eens vereeren een marmre beelt,
Dat gladder zyn zal als de gladste zeelt.

THYRSIS TEGENZANG.
TOON: Idem.

GY, ô Priaap, zult u moeten belyen
Met dees twee doffers, en deze pot room:
Want jy bent anders niet, van oude tyen,
(80) Dat slechs een Molik in de karsseboom.
Gy hebt al lang gehad een marmre beeld,
Schoon ’t juist zo glad niet is gelyk een zeelt;
Maar indien Thyrsis eens met Fillis trouwt,
Zal hy je gieten doen uit louter gout.

KORIDON ZANG.
TOON: Amarant.

(85) O Galathé
Schoonste dochter van Neré
[fol. T2v, p. 292]
Veel lekkerder dan roozen,
Witter dan de snee.
    Ja wiens gezicht,

(90) Klaarder dan het zonnelicht,
Myn ziel, zo dicht bevroozen,
Heeft vol vuur gesticht,
Indien gy noch gedachten
Hebt van Koridon,

(95) Zo kom by hem vernachten,
Eer dat noch de zon
Daalt in de zilte bron.

THIRSIS.
TEGENZANG.
TOON: Idem.

’k WEnsch dat myn huit
Steets mach stinken als het kruit,

(100) Dat op ’t vergiftig Sardus
Uit der aarder spruit.
        ’k Wensch my te zyn
Noch veel slimmer dan fenyn,
En bitterder dan Dardus,

(105) Ja dan alssemwyn:
Zo my dees dag niet langer,
Hoe hy ook mag vliên,
Ja niet wel zesmaal banger
Valt dan andre tien,

(110) Door u niet eens te zien.

[fol. T3r, p. 293]

KORIDON.

ZANG.
TOON: Grand Bouré.

BEmoste bronnen, gras, en kruid!
Veel zachter dan de slaap:
O steile boomen, ruig van huid,
Daar ik myn vreugd by raap,
(115) Beschut het vee van Koridon
Toch voor de zomer zon,
Die reets zo hevig blaakt,
Dat zy myn vee, en my tot Mooren maakt.

TEGENZANG.
TOON: Idem.

HIer is men voor geen kouw vervaart,
(120) Mids hier de schoorsteen rookt;
Hier zit men eeuwig aan den haart,
En praat, en dampt, en smookt;
Hier achten wy de noordewind
Veel minder dan een kind,
(125) Al voor de zes jaar lang:
De damp die gaat hier steets zyn oude gang.

[fol. T3v, p. 294]

ZANG.
TOON: Tricarville.

HIer bloeit boom, en telg, en spruit,
Roos, en veld, en gras, kruit,
Alles lacht met vreugd in d’oogen;
(130) Maar zo dra Alex zou gaan
Hier van daan,
Zou gy daadlyk zien bedroogen
Kruid, en blaân.

TEGENZANG.
TOON: Idem.

VEldt, en boom, en kruidt verdort,
(135) Wyl de lucht vergiftig word;
Bacchus laat geen druif meer groeyen;
Maar indien myn Fillis nou
Komen wou,
Zo zou boom en kruid weer bloeyen
(140) Door den dou.

ZANG.
TOON: Gailjarde.

GOd Herkles mind den populier,
De myrten Venus, Febus den laurier;
Maar Fillis mint den hazelaar,
Des acht ik de rest niet eenen hair.

[fol. T4r, p. 295]

THYRSIS.

TEGENZANG.

TOON: Idem.

(145) HEt bosch pocht op den esschenboom,
Den populier bemint den waterstroom;
Maar indien Lycidas my weêr bemind,
Zo acht ik de rest niet meer dan wind.


Dit was ’t, het geen dees kwanten zongen
(150) En ’t geen, geen zy, met veel naâr geschals,
By na tot barstens van hun longen,
Vast stieten uit hun maagren hals;
Maar hoe dat Thyrsis ook mocht schreeuwen,
Zo was zyn balken al te maal
(155) Pas als het piepen van de meeuwen
By ’t schaatren van de nachtegaal;
Des stond hy byster loens te kyken,
Toen hy den prys niet halen kon,
Mits d’andre met de naam ging stryken
(160) Van onzen zangbaas Koridon.

                                            W.v.F.



[fol. T4v, p. 296]

TOVERES.

Achtste Harderszang.

INHOUD.

            Zie hier een reeks van droeve klachten
            Van Damon, om zyn liefs verachten.
                Zie hoe een heks door toverkonst,
                                    Buigt ’s minnaars gonst.


                            DAMON, ALFESIBEÜS.
IK ga myn herders fluit op droeve toonen stellen,
Wy zullen Damons min, vol wanhoop, gaan vertellen,
Alfesibeüs zal met onderaârs geschrei,
    Op dondren in ons dicht met nare tovery,
(5) Daar hy de jonge koe zo zeer meê kon verbazen,
Dat zy in lange wyl niet machtig was te grazen;
    Daar hy het sneegste dier dat men ter wereld vind,
    Mee zong in duizeling, gelyk als doof en blind;
Daar hy de snelste vloet zo twyflent mee deed droomen,
(10) Dat hy niet wist of hy naer oost of west zou stroomen.
    Kom Muza, laat ons zien hoe Damon klagen kon,
    En hoe Alfesibé zyn toverzang begon.
Maar eer ik noch begin, ô praal! ô licht der lichten!
O groote Pollio! begunstig deze dichten,
    (15) Schoon gy de klip nu van Timarus boven zweeft,
    Of langs ’t Illyrisch strand te water henen streeft;
Ach! zoud wel mogelyk zyn, dat my de Goôn eens gaven,
Dat ik met uwe daân mocht door de wolken draven,
    En met uw zangen aan het oost en wester licht.
    (20) Ha barse zangen, zo hoogdravent van gedicht,
[fol. T5r, p. 297]
Dat men die niet en hoeft, gelyk gemeene vaarzen,
Te zingen, maar alleen op Sofokleesse laarzen.
    Ik neem myn aanvang dan, ô Dichter! van uw gunst,
    En staak op uw geboôn myn aangename kunst,
(25) Ontfang dees rymen, op uw wenken aangeheven,
En laat my deze veil door uwe lauwren weven,
    Door uwe lauwren zo vermaart door zegenpraal.
    De nacht verdween noch nau, en Febus helle straal
Liet noch de frisse dau aan gras en bladers hangen,
(30) Daar alle beesten staag naer haken en verlangen,
    Wanneer dat Damon, ’t wyl hy leunenden op het rys
    Van een olyf, zyn zang verhief op deze wys.
DAMON.
O voorboo van het licht, in ’t midden van het donker,
O morgenstar, wel op, verschyn met uw geflonker,
    (35) Terwyl dat Damon stort zyn droeve minneklacht
    Om Nise, die hem nu zo goddeloos veracht,
Na zy hem eed, en trou alree had opgedragen;
Verschyn terwyl ik vast de Goôn myn ramp ga klagen,
    Hoewel ik haar vergeefs wel eer om hulp verzocht,
    (40) En schoon’er niemand was die eens om Damon docht,
Ik zal noch evenwel haar doove en hoorlooze ooren
Myn laatste klachten, vol van wanhoop, aan doen hooren.
    Za fluit, hef op met my een naâr Menalisch lief.
    ’t Menalische gebergt dat staag zyn kruin verziet
(45) Met heilge bosschen, en met schaterende pynen,
Ziet staag de harders, die van liefde klagen, kwynen,
    En Pan die eerst de fluit verzon van ruizend riet.
    Za fluit, hef op met my een naâr Menalisch lied.
Dien bulbak Mopsus gaat de schoone Nise trouwen;
(50) Nu vryers, nu gevryt, schoon gy de droes deed grouwen
    Met uw mismaakt gelaat, gy krygt de schoonste vrou,
    Het ongelykste paar geeft nu de beste trou.
Nu mach men griffioens by schoone hengsten spannen.
Gy zult eer lang de das zyn blooheid zien verbannen,
    (55) En slurpen met den dog uit eenen waterbak.
    Voor Mopsus, haastje wat in ’t nieuwe bruilofspak,
[fol. T5v, p. 298]
Wil vette toorzen voor uw gasten af gaan snyen,
Op dat gy hel by nacht uw bruit naer huis geleye,
    Zy staat toch al en haakt, en jankt vol ongenucht,
    (60) Dat gy zo slof zyt in ’t voldoen van hare vreugd.
Smyt wakker noten uit uw groen bekranste daken.
En laat met grabbelen de jeugt zich ook vermaken:
    Voer uwe lust zo hoog als Damon zyn verdriet:
    Kom, leit uw lief vol van viers naer ’t ledekant, want ziet
(65) Den avondster begint u al tot rust te vergen,
Mids hy verlaat de kruin van d’alderhoogste bergen;
    Ja zelf van Ata, die u macht van nieskruit biet.
    Za fluit, hef op met my een naâr Menalisch lied.
Met recht, ô Nise, gaat gy deze loboor trouwen,
(70) Dewyl gy ider zo wanwaardig aan ginkt schouwen,
    Dewyl gy lachte met myn minnelyke fluit,
    Myn vee was u te schraal, en al te schurft van huit,
Myn wynbrau veel te ruig, myn baart te lang geschoren,
Meent gy dan dat de Goôn dees smaat niet aan en hooren?
    (75) Gewis gy zult het noch beklagen met verdriet.
    Za fluit, hef op met my een naâr Menalisch* lied.
De jeugt was nauwlyks met myn twalif jaar gaan stryken,
En ik kon even aan de laagste takjes reiken,
    Als ik u d’eerste maal kwam in ons hof te zien;
    (80) Ik kwam u noch myn dienst als leitsman aan te biên,
En trok aan ’t schudden daar de geelste peeren hongen,
Die gy en moeder in uw wufte sluyers vongen,
    Waar door ik raakte in dit oneindeloos verdriet.
    Za fluit, hef op met my een naâr Menalisch lied.
(85) Nu ken ik Kupido ter deeg met al zyn vleyen,
De boomlooze Ismarus, berucht van wreede keyen,
    Of Rodopé heeft hem gespoogen uit haar hart,
    Dat met haar barsheid zelf de diamantsteen tart,
Of ’t alderuiterst van de Garamantsche klippen
(90) Heeft hem gevormt van ys op haar besneeude tippen,
    Ons menschelyk geslacht ken zulken wreedheid niet.
    Za fluit, hef op met my een naâr Menalisch lied.
De wreede Kupido, met onderaartse vieren,
Deed zelf de moêr naer bloed van hare kinders tieren,
[fol. T6r, p. 299]
    (95) Die zy verscheurde door een razend minnevier.
    O wreede moeder, wat voor wreetheid speelt gy hier?
Gy hoeft dien wreeden zoon in wreetheid niet te wyken;
Maar neen, gy zult malkaâr in wreetheid wel gelyken.
    Za fluit, hef op met my een naâr Menalisch lied.
    (100) Dat nu de wreede wolf vol vrees de schapen vliet.
De toppige eik moet nu van appels staan te kraken.
Ja d’els moet pronken met de tyloos op zyn staken.
    De tamaris, wiens loof dicht aan het aartryk wast,
    Moet amber zweeten dat het stroomt langs al zyn bast;
(105) Ja d’uil moet nu om stryd de zwaan tot zingen tergen,
Dat Tityr Orfeus zy, een Orfeus op de bergen,
    Een andere Arion by dolfynen in den vliet.
    Za fluit, hef op met my een naâr Menalisch lied.
Wat scheelt het my, laat vry dit veld met bosch en boomen
(110) Verandren in een zee met bulderende stroomen;
    Wat scheelt het my, of ’t hier, of wel, of kwalyk gaat;
    Maar evenwel, vaartwel nadien ik u verlaat.
O bosschen, vaart slechs wel, en laat uw klip vry stoffen,
Dat Damon van uw spits zich ginkter neder ploffen,
    (115) De laatste gunst die hy zyn wreede Nise bied.
    Staak fluitje! staak nu vry dit naâr Menalisch lied.
Dit lied kreet Damon, zo rampzalig, in onzen ooren.
Nu Zanggodessen, laat ons ook den antwoort hooren,
    Alfesibeüs droeve en naare fluitgeschal,
    (120) Want ieders deuntje heeft op ieders fluit een val.
ALFESIBEÜS.
Za Amaryllis! wil met water herwaarts spoeden,
Geschept uit Styksche of zelf uit Acheronsche vloeden.
    Bewin dit altaar met een zachten offerbrand,
    Steek straks met yzerkruid, al smeulende, in den brand.
(125) Doe mannen wierook met een dikke nevel smoken.
Ik moet gaan zien of ik met kracht, en hulp van spoken
    Niet machtig ben, om eens den ongedraaiden zin
    Van mynen bruidegom te keeren tot myn min;
Ik twyffel niet of ik zal buigen met verlangen.
(130) Koom, hier gebreken niet dan heesche toverzangen.
[fol. T6v, p. 300]
    Za toverzang, hebt gy ooit eenge kracht gehad,
    Zo haal myn Dafnis ’t huis, haal Dafnis van de stad.
Door toverzang trok zelf de maan aan ’t zuizebollen;
Dat hy in duitzeling ten hemel af kwam rollen;
    (135) Door toverzang trok Circe Ulysses gantsche macht,
    Gelyk als zwynen in een borstelige vacht;
Door toverzang begon de kille slang te barsten,
Daar zy zig weeldig in ’t bedaude kruid vervarsten.
    Za toverzang, hebt gy ooit eenge kracht gehad,
    (140) Za haal myn Dafnis t’ huis, haal Dafnis van de stad.
Voor ’t eerste binde ik u met drie verscheide dromme
Van driederhande kleur, driemaal dees altaar omme:
    Tot driemaal voer ik ook dit beeld naer u gesneên,
    Met stille mompeling om dezen altaar heen.
(145) Geen hel alleen, maar zelf de hemel schept gevallen,
En schynt vermaakt te zyn met ongelyke tallen
    Za toverzang, hebt gy ooit eenge kracht gehad,
    Zo haal myn Dafnis t’ huis, haal Dafnis* van de stad,
Sla net drie knoopen in dees draan met vlugge handen
(150) En roep dan: Amaril, ik knoop hier minnebanden.
    Za toverzang, hebt gy ooit eenge kracht gehad
    Zo haal myn Dafnis ’t huis, haal Dafnis* van de stad.
Gelyk dees klei verhard die was versmelt in vloeden,
Door een en ’t* zelfde vier, en met gelyke gloeden,
    (155) Zo moet myn Dafnis voor het vier van myne min,
    Dat hem verharde nu versmelten zynen zin.
Fluks Amaril strooi meel, en steek ons nieuwe vieren
Met zwavel in het loof van krakende lauwrieren;
    Want deze Dafnis met zyn blakende minnevier,
    (160) Knarst nu myn hart gelyk een krakende lauwrier.
Ik smook dan dees lauwrier om Dafnis te doen blaken,
En om met minnevlam zyn heilig hart te kraken.
    Za toverzang, hebt gy ooit eenge kracht gehad,
    Zo haal myn Dafnis ’t huis,* haal Dafnis van de stad.
(165) Dees kleren dorst dien schelm my noch als pand vertrouwen
Daar ik voor eeuwig zyne trou mee kost onthouwen,
    Ontfangtze in uwen schoot, ô zwarte en duistere aard,
    Maar zie dat gyze by dees drempel wel bewaart;
[fol. T7r, p. 301]
Dit zyn die vaste, en die bezworene onderpanden,
(170) Die Dafnis schuldig is te levren in myn handen.
    Za toverzang, hebt gy ooit eenge kracht gehad,
    Zo* haal myn Dafnis t’ huis, haal Dafnis van de stad.
Dees toverkruiden ’s nachts gegroeit op kromme stronken,
En dit vergif is my van Meris zelf geschonken,
    (175) Hy had het zelf voor my te Pontus afgesnoeit,
    Te Pontus daar met macht dit onkruit stadig groeit.
Met deze kruiden gink hem Meris vaak bestryken,
En deed zich met ’er vaart een wreede wolf gelyken,
    En liep dan huilen in het naarste van het wout.
    (180) Met dit vergif dee hy de schimmen bleek, en kout
Vaak* ryzen uit het graf, en sprak hun aan als makkers,
Of dreef het weeldrig zaat van deze op andere akkers.
    Za toverzang, hebt gy ooit eenge kracht gehad,
    Zo haal myn Dafnis ’t huis, haal Dafnis van de stad.
(185) Voort Amaryllis, laat nu d’as te voorschyn komen,
En smak die over ’t hooft in deze snelle stromen,
    Maar zie byloo niet om terwyl deze as versmoort;
    Ja met deze as moet ik myn minnaar noch aan boort.
Hy schynt de hel, met al zyn spooken, niet te vreezen,
(190) En schimpt myn tovervaars, en lacht met myn belezen.
    Za toverzang, hebt gy ooit eenge kracht gehad,
    Zo haal myn Dafnis t’ huis, haal Dafnis van de stad.
Terwyl ik slof om met deze assche weg te spoeden,
Ontsteekt zich d’assche zelf met schitterende gloeden,
    (195) Op deze altaar die reeds lichter lag en brand:
    Dees vreemdigheid stelt licht ons slechs wat goets ter hand.
Ik weet waarachtig niet wat dat ik best zal denken,
Of dit geval myn werk of vordren zal, of krenken,
    Myn wachter in de deur geeft blaffende den leus,
    (200) Hy heeft gewisselyk myn lief al in de neus,
Of streelen liefjes zich gestaag met ydle dromen,
    Zwygt toverzangen, zwygt ik zie myn Dafnis komen.

                                                                    J.U.
[fol. T7v, p. 302]

TOVERES.

Achtste Harderszang.

Op een ander Toon.

INHOUD.

            Twee herders zingen in dit lied:
            Den eenen die leit in ’t bosch te steenen,
            En kermt wat om zyn blauwe scheenen,
            Die hy wel eer aan Nise stiet.
            Den andren brengt een vrouw te spreken,
            Die met haar zang vol tooverkunst,
            Haar man wilt buigen tot haar gunst,
            Terwyl hy by de buurt liep steken;
            Hy echter, als de droes voor ’t kruis,
            Schrikt voor haar zang, en komt weêr t’huis.


DAMON, ALFESIBEÜS.
IK trek de liedjes van twee harders na te bauwen;
    Dat is van Damon, en zyn maat Alfesibé,
    Wiens zangstryd zelf de beek in stiltstant luistren dee;
Ja zelf de jonge stier betooverde in ’t herkauwen.
(5) O gy, die nu misschien Tymavus hooge rotzen,
    Of d’Illyrische strand bewandeld, of bezeild,
    ’t Is noodig dat gy my uw bystand mede deild,
Op dat ik met dit dicht Apollo zelf mach trotzen.
Ach! zal ik nooit dien dag eens zien, dat ik met veerzen
    (10) Uw lof de wereld deur met vreugd trompetten mag,
    En brengen ook met een uw dichten aan den dag,
[fol. T8r, p. 303]
Die niet en schoeyen dan in Sofoklesche leerzen?
Van u maak ik ’t begin om ’t end tot u te stieren;
    Ontfang dan dit gedicht, daar ik om u met vlyt
    (15) Myn bruinkas over scheur, en al myn nagels byt,
En ly dat ik dit veil vlecht onder uw lauwrieren.
    De koude nacht was nauwelyks aan ’t zakken,
De minnares van Heer Endimion
    Die lichte pas haar maagdelyke hakken,
(20) Voor ’t nadren van myn heer haar broer, de zon,
    Toen Damon, onder ’t loof van olietakken,
Daar hy vol smert zich zelven juist bevon,
    Dit droef gezang sloeg uit zyn kinnebakken,
En met een toon die naâr was dus begon.
                   
DAMON.

    (25) O morgenstar, begin te dagen,
    En licht je poort ter bedde eens uit;
    Wyl dat ik hier vast leg te klagen
    Om Nise, myn geweze bruid.
    Hoewel myn zuchten, met myn weenen
   
(30) Slechs verstuiven als de wind;
    Wyl Damon voor zyn blauwe scheenen
    Daar in, noch zalf, noch pleister vind.
        Wel aan, myn fluitje, help me zingen
    Een droef, en naâr Menalisch lied;
   
(35) Dewyl Menalk wel meer die dingen
    Hier in zyn wildernissen ziet.
    Vermids hy hier, by nacht, en dagen
    Een herder, of een herderin
    Geduurig zuchten hoort, of klagen,
   
(40) En janken van haar zotte min;
    Ja vaak de Saters hier ziet springen,
    Op ’t ruisschen van God Pan zyn riet.
        Wel aan, myn fluitje help me zingen
    Een droef, en naâr Menalisch lied.
   
(45) Ach, Nise gaat met Mopsus trouwen!
    Wat Minnaar zou hier om uit spyt
    Zyn luizen niet te barsten klouwen,
    Door dit verkeeren van den tyd.

[fol. T8v, p. 304]
    Nu zullen griffioens en paarden
   
(50) Voortaan noch paren onder een;
    De bloode das zal gansch ontaarden,
    En met de hond ter diswaard treên.
    O Mopsus, brand nu wasse fakkels,
    En nieuwe toortzen in uw kluis;
   
(55) Uw bruid komt nu, gelyk de kwakkels,
    U in het net van zelver t’huis.
    O zoete bruigom, strooi nu nooten:
    Om uwent wil gaat d’avondster
    Op het gezwinst naer huis toe flooten;
   
(60) Misschien alleen, om niet van verr’
    Uw boersche en zotte koesteringen
    Te zien met hartzeer en verdriet.
        Wel aan, myn fluitje, help me zingen
    Een droef, en naâr Menalisch lied.
   
(65) O zoete bruid, die ’t maagdepakje
    Gewislyk al te lastig vond,
    Hier kryg je nu een aardig brakje,
    Pas als Melampus onze hond.
    Gy die voor dezen elk verachte,
   
(70) En die geen zin had in myn fluit;
    Ja, die myn schaapjes, dik van vachten,
    Steets schold als al te schraal van huit:
    Gy die myn ruige baart, en knevel,
    En grove neus vaak hebt begekt,
   
(75) Niet wetend dat een brave gevel
    ’t Vercierzel van een huis verstrekt,
    Pas of gy met de Goden spotte,
    Die ziet nu wel hoe fraai gy zyt
    Met deze lompste zot der zotten
   
(80) Betaalt voor al uw dertelheid,
    Mids ieder, met verwonderingen,
    U by zo lieven bruigom ziet.
        Wel aan, myn fluitje, help me zingen
    Een droef, en naâr Menalisch lied.
   
(85) ’k Was nau myn elfde jaar ontwassen,
    En jy gingt noch pas naer je tien,

[fol. V1r, p. 305]
    Toen ik je pleg al op te passen,
    En naer jou oogen om te zien.
    Wat heb ik jou, en voor je mortje
   
(90) Wel peeren uit de boom geschud?
    Die jy dan in dat blauwe schortje
    Plecht staan te vangen by de mud.
    Hoe menig vrolyk maneschyntje
    Heb ik met jou wel deurgebracht?
   
(95) Wanneer wy speelde tikjemyntje
    Of leste betje in de nacht.
    Hoe dikwils plechten wy te joelen,
    Wanneer wy sprongen in het tou?
    Och! toen begost ik al te voelen,
   
(100) Dat my de pos al krullen wou;
    Vermids my zint die tyd bevingen,
    De zotte grillen van Kupied.
        Wel aan, myn fluitje, help me zingen
    Een droef, en naâr Menalisch lied.
   
(105) Nu weet ik wat het Minnegodje,
    Nu weet ik wat de liefde ook is,
    Te weten, slechs en narrig zotje,
    Een koppig kreng, ’t geen, naer ik gis,
    Dat wel voor dees in oude tyen
   
(110) Was ’t misdracht van een tigerbeest;
    Of dat voor ’t minst uit harde keyen
    Aan een geklonken is geweest:
    Want ’t lykt, zyn dolle mymeringen
    Die akkordeeren met ons niet.
       
(115) Wel aan, myn fluitje, help me zingen
    Een droef, en naâr Menalisch lied.
    De wreede liefde bracht de moeder
    Wel eer tot ’t moorden van haar kind;
    En gy noch wreeder, en verwoeder
   
(120) Vermoort die geen die u bemind.
    Wie zal dan wreeder mogen heeten
    Die wreede moorderes, of gy?
    Zy dorst noch van haar kinders vreeten,
    En schaftenze op voor lekkerny;

[fol. V1v, p. 306]
    (125) Maar hoe de nood u ook mocht dringen,
    ’t Geloof jy bikte op Damon niet.
        Wel aan, myn fluitje, help me zingen
    Een droef, en naar Menalisch lied.
    Laat vry de wolf de schapen vluchten,
   
(130) Laat zelf de toppige eikeboom
    Vry overladen zyn met vruchten,
    Ja druipen zelf van melk en room;
    Dat zelf nu d’els ook met narcissen
    Op haar verdorde struiken bloeit;
   
(135) Ja dat vry uit de tamarissen
    Voortaan den vetten amber vloeit;
    Laat uilen zingen tegen zwanen,
    Laat Tityr vry een Orfeus zyn.
    Laat Orfeus zingen in zyn lanen,
   
(140) Arion op zyn dollefyn;
    Wat roert het my hoe dat de dingen
    Hier in de wereld gaan, of niet.
        Wel aan, myn fluitje, help me zingen
    Een droef, en naâr Menalisch lied.
   
(145) Laat vry het land in zee verandren,
    Het scheelt my langer niet een zier.
            Vaart wel, gy bosschen met malkandren,
    De hemel spaar u lang voor ’t vier,
    Ik wil myn leven gaan verkorten,
   
(150) En hangen my hier aan een strop;
    Of van dees klip in zee gaan storten
    In d’eene of d’andre vis zyn rob.
            O Nise, wyl ik trek aan ’t springen,
    Versmaat die lest geschenkje niet.
   
(155) En gy, myn fluitje, staakt te zingen       
    Dit droef, en naar Menalisch lied.


Dit zoet gezang stiet Damon uit zyn longen;
Maar wat hier op zyn makker heeft gezongen,
Dat zweer ik u dat my vergeten is.
(160) Gy Muzen, die zomtyds de merry pis,
By heele vanen in uw maag gaat douwen,
[fol. V2r, p. 307]
Indien dat jy ’t misschien noch hebt onthouwen,
Zo bid ik u, zegt het voor my eens op,
Want ’k heb’er reets al pyn van in myn kop.
ALFESIBEÜS.
    (165) Za, breng my hier een emmer water,
    Win ’t altaar in den offerhand,
    Wyl dat ik, lollende als een kater,
    Dit smeulend wierook steek in brand;
    Op dat door kracht van tooverwoorden
   
(170) Ik myn verdoolde man bezweer,
    Die nu misschien in andere oorden
    Speelt met een ander wyf mooiweêr.
    Hier hapert het nu slechs aan veerzen,
    Want veerzen gaven ’t werk eerst schyn;
   
(175) Vermids die niet alleen aan neerzen,
    Maar ook in ’t toovren dienstig zyn.
        Za veerzen, doet myn man weerkeeren,
    En haalt myn Dafnis uit de stad.
    De veerzen kunnen, door ’t bezweeren,
   
(180) De maan doen pooplen in haar gat.
    Door veerzen was het, dat voor dezen
    De snoode Circe Ulysses maats
    Veranderde van menschlyk wezen,
    En zwynen maakte in de plaats.
   
(185) De veerzen doen zelf d’alderhardste,
    En koutste slang, in ’t weeldrig gras,
    Door haar bezweering stukken barsten,
    Als of het maar een braadworst was.
    Zo kan men door de werken leeren
   
(190) Wat deugd een veers in zig bevat.
        Za veerzen, doet myn man weerkeeren,
    En haalt myn Dafnis uit de stad.
    Voor eerst win ik met dees drie drommen,
    O Dafnis u tot driemaal om;
   
(195) Terwyl dat ik driemaal leg te brommen,
    En my weer driemaal hou als stom.
    Uw beeld ga ik tot driemaal dragen
    Om dezen altaar heen en weer;

[fol. V2v, p. 308]
    En driemaal geef ik u wat slagen,
   
(200) Om dat je driemaal kwest myn eer.
    ’t Schynt dat de Goôn het drietal eeren,
    Wyl het iet groots in zich bevat.
        Za veerzen, doet myn man weerkeeren,
    En haalt myn Dafnis uit de stad.
   
(205) Knoop, Amaril, terstond drie knoopen,
    Met drie verscheide draden, vast;
    Knoop slechs, en doet je kaken open,
    En roep, ik knoop een minnebast.
    Trek hier op straks aan ’t lamenteeren,
   
(210) En mau tot driemaal als een kat.
        Za veerzen, doet myn man weêrkeeren,
    En haalt myn Dafnis uit de stad.
    Gelyk dit klei zo hard als steen word,
    En dat door ’t een, en ’t zelfde vuur,
   
(215) Dit was zo zacht als puure veen word,
    Zo moet ook in dit eigenste uur
    Myn Dafnis in myn min versmelten,
    Of branden liever als harpuis;
    Ja, schoon hy heel was voor zint felten,
   
(220) Weêr daadlyk komen hier in huis.
    Verstrooi dit meel met volle handen,
    En smyt dees lauwerblaan in ’t vier;
    De schelmsche Dafnis doet my branden,
    Zo ik om hem ook dees lauwrier.
   
(225) Zo zal men deze vogel leeren
    Te tyen op het hazepad.
        Za veerzen, doet myn man weêrkeeren,
    En haalt myn Dafnis uit de stad.
    Zo felle min moet hem bevangen
   
(230) Gelyk als van een jonge koe;
    Die tochtig, en moet wulps verlangen,
    Vliegt naer haar stuursche minnaar toe,
    Die zy vervolgt langs berg en dalen,
    Tot dat zy eindlyk op de kant
   
(235) Eens beeks, om weêr wat aan te halen,
    Zich moe, en hygens nederplant;

[fol. V3r, p. 309]
    Waar zy, in haar verliefde dromen,
    Verslyt een goed stuk in de nacht,
    En niet eens denkt om ’t huis, te komen,
   
(240) Wyl niemand haar met eeten wacht:
    Zo felle min moet hem verteeren,
    Dat hy my steeds loopt achter ’t gat.
        Za veerzen, doet myn man weêrkeeren,
    En haalt myn Dafnis uit de stad.
   
(245) Dien fiel liet my dees oude lappen,
    Gelyk als voor zyn trou te pand;
    En echter is hy wech gaan stappen,
    En ploegt misschien een ander land.
    Des wil ik die hier weg gaan douwen,
   
(250) By dezen drempel onder d’ aard,
    Want zie, dit tuig is my gehouwen
    Hem weer te leevren met een vaard.
    Of anders, zo dit zou failjeren,
    Zo had de heele kunst een gat.
       
(255) Za veerzen, doet myn man weêrkeeren,
    En haalt myn Dafnis uit de stat.
    De goeje Meris heeft voor dezen
    My zelf dit toverkruid besteld;
    ’t Geen hy in Pontus had gelezen
   
(260) Gewasschen op een giftig veld,
    Daar niet dan adders, en serpenten,
    En padd, en slangen met malkaâr
    Als bare duivels redementen,
    En zich steets zitten in het hair;
   
(265) Hier door heb ik hem menig werven
    Zich zien veranderen van huit,
    En als een weerwolf loopen zwerven,
    De nare bosschen in en uit.
    Hier door heb ik hem menigmalen
   
(270) De menschen uit het kneukelhuis,
    Of uit het duister graf zien halen,
    Al waren zy al lang tot gruis.
    Hier door kon hy ’gemaeide kooren
    Van ’t een land voeren op het aâr,

[fol. V3v, p. 310]
    (275) En alles wat’er wierd verlooren
    Weêr brengen by den eigenaar.
    In ’t end, hier door stal hy met eeren,
    Al ’t geen dat hy van nooden had.
        Za veerzen, doet myn man weêrkeeren,
   
(280) En haalt myn Dafnis uit de stad.
    Za Amaril, ga smyt dees Assen
    Na over ’t hooft in de rivier:
    Want wyl myn man niet lykt te passen
    Op hemel, hel, noch vagevier,
   
(285) Ja slechs eens lacht met myn bezweeren,
    Zo ty ’k hem hier mee naer zyn gat.
        Za veerzen, doet myn man weêrkeeren,
    En haalt myn Dafnis uit de stad.       
    Maar zie wyl ik met open tanden
   
(290) Vast sta te gapen op dit stuk,
    Zo trekt d’altaar van zelf aan ’t branden,
    Tot teken van het goed geluk,
    ’t Geen ik my reets te moet zie komen.
    Maar of ik ’t wel gelooven kan?
   
(295) En zyn dit slechs geen ydle droomen,
    Van een verliefde harssenpan?
    O neen, want naer ik kan beseffen,
    Zo zie ’k myn Dafnis te gemoet;
    Ik heb myn hondje hooren keffen
   
(300) Dat hem op zyn manier begroet.
    Wel aan, laat af dan van ’t bezweeren,
    O veerzen, gy hebt kracht gehad;
    Want zie, ik zie myn Dafnis keeren,
    Daar komt de vent weêr uit de stad.


                                            W.v.F.



[fol. V4r, p. 311]

MERIS.

Negende Harderszang.

INHOUD.

    Na Meris Lycidas vertelde,
    Hoe hem de kryg en krygers kwelden,
        Zo korte hy met vreugt zyn reis.
                                Met zoeten wys.
HOu Meris, waer naer toe? gaat dat zo naer de stad,
Daar zich de weg heen strekt met zyn vermaaklyk pad?
MERIS.
O Lycidas, helaas! is dit wel te verdragen?
Wat komt my over in myn afgeleefde dagen!
    (5) Wie had zyn leven op zo droeven tyd gepast?
    Zie hoe een vremden, en een onbekenden gast
Ons hier, als heerschap van ons land de mond komt snoeren:
En roept al dreigende: heruit gy oude boeren.
    Nu tree ik hier, ach arm! zo droevig oversnoeft,
    (10) En draag dees geitjes aan dat eereloos geboeft.
Dat hy’er slechs aan barst, gebraden, of gezoden;
Het los geval heeft macht om alles om te roden.
LYCIDAS.
    Wat schud het volk dan ook al leugens uit den mou!
    Ik had voor vast verstaan, hoe dat Menalkas zou
(15) Al ’t land behouden, onbeschroomt voor deze guilen,
Van daar de heuvels haar verdorde toppen schuilen,
[fol. V4v, p. 312]
    En dalen nederwaarts in een begraasde wei
    Tot aan het water, daar dien boekboom dichte by,
Van brossen ouderdom, nu korts ter neder plofte,
(20) Menalkas zou dit erf, gelyk zy dapper stoften,
    Heel vry bezitten om zyn aangenaam gedicht,
    Waar voor de barsheid van den stoutsten booskop zwicht.
MERIS.
’t Is waar, zo ging de spraak hier door ons dorp, en velden,
Maar lieve Lycidas, ons Lied mocht zo veel gelden
    (25) By Mavors krygs geschrei, en donderent gesnor,
    Gelyk het piepen, en het lieffelyk gekor
Van een Chaoonsche duif by ’t gillen van de gieren;
Zo dat, indien een krai, die by geval kwam zwieren,
    En neêrstreek op een olm ter slinkerhand gesteld,
    (30) My dezen onheil niet te vooren had gespelt,
Uw Meris lag nu al versmoort door deze sielen;
Ja zelf Menalkas sloop omtrent de nare zielen.
LYCIDAS.
    Ach Goden! ach myn vriend! gy maakt myn brein verwart,
    Waar zou men zulk een hart toch vinden zo verhart?
(35) Menalkas was met u de dood zo na gekomen?
O eenigste vermaak van ons geboomte, en stroomen!
    Wie zou de Nimfjes hier, verciert met blom, en krans,
    Met lieflyk veldgezang dan helpen aan den dans?
Wie zou een schoon tapyt van vers gebloemte spreyen,
(40) Om graag te luisteren naer net verdeelde reyen!
    Wie zou vermaakt zyn met een bron vol koele vocht,
    Zo hy geen groene schau rontom zyne aders vlocht,
Of wie zou eindelyk, een dichje, zo vol minne,
Zo vol bekoorlykheid naer onze zin verzinnen
    (45) Gelyk ik laatstmaal uit zyn eige mond op schreef,
    Als hem een minnebui al mymerende dreef
Naer onzen Amaril, de wellust onzer velden?
Dus ging het liedje dat hy met zyn fluit vermelde:
    Hoor Tityr, wacht hier wat, ik kom u haast weêr by,
    (50) Dryf vast de schaapjes door dees weelderige wei,
[fol. V5r, p. 313]
En zo naer ’t beekje toe als ’t lyf begint te zwellen,
Wacht u wel voor den ram dat gy hem niet komt kwellen,
    Hy valt te byster sloots.
MERIS.
                                          Zeg liever ’t geen zyn lier
    Aan Varus zong, hoewel noch onvolmaakt van zwier.
(55) Streef Mantua voorby, ô Varus, met u toonen.
Dat Mantua, te dicht by ’t droevige Cremone;
    Ik zeg voor vast, zo ooit uw trant zo hoog mag gaan,
    De zangers voeren u aan ’t teken van de zwaan.
LYCIDAS.
Zo moet uw byezwarm van dolle yver spoeyen,
(60) Zo moeten d’uiers van uw vette beesten groeyen,
    Hef slechs eens wakker op, indienje nu wat weet,
    De zangsters maakten my al mee tot een Poëet.
Ik kan al op een reeks van myne rymen roemen,
De Harders gingen my al lang hun Dichter noemen,
    (65) Hoewel ik ’t niet meer acht als slechs pluimstrykery;
    Want zo ’k by Varus zing, of Cinne, ’t paster by
Gelyk het schreeuwen van de ganzen, en de kranen,
By ’t liefflyk fluiten van de witgepluimde zwanen.
MERIS.
    Zo was ik juist gezint, en zoch aan alle kant
    (70) Een aardig deuntjen op een ongemeenen trant,
Zo ik’er nu maar mee ten eersten op kan komen.
Kom hier myn liefste in dees cierelyke boomen,
    Wat voor vermaakt schept gy doch uit de woeste zee?
    Neen, tre naer ’t weelig veld myn zoete Galathé.
(75) Hier bloost de purpre lent met aangenaame kaken,
En lacht dat dier, en beemt, en beekjes zich vermaken,
    De beekjes, daar men staag een zoet gemor in hoort,
    Zyn geurig langs de kant met bloem en kruid beboort.
Gins ziet men een spelonk waar voor de telgen zwieren
(80) Met dicht, en duister loof van gryze populieren,
    Een taaye wyngaart, met zyn rond gevlochten tak,
    Breit voor den ingank koel en luchtig zomerdak.
Kom hier, myn Galathé, en wil uw zin verandren,
Verlaat de golven dol vast bonzen op malkandren,
[fol. V5v, p. 314]
    (85) Die zelf staan buldren schoon de strant haar niet en ramt,
    Ja schoon geen klip haar met zyn barze voet vergramt.
LYCIDAS.
Maar voorts, wat was ’t dat ik u laast zo hoorde kwelen,
Als gy alleenig in het maanlicht zat te spelen?
    Ik kon de wys wel, maar het rym is my uit ’t hooft.
MERIS.
    (90) O Dafnis, wat legt gy gestaag vergeefs en slooft,
En gaat gedurig met uw vlug verstant bereeknen
Den ouden opkomst van verslete hemels teeknen?
    Zie hier hoe Cezar nu, dat Dionees gestarnt,
    Met flikkerende toorts in ’t blau gewelfzel barnt,
(95) Een star, daar ’t kooren met zyn opgezwollen âren
Zich naulyks om van vreugd, en blydschap kan bedaren,
    En star die zelf den druif goutgeel, en purper bruin
    Zal verwen op den berg met staag bescheenen kruin.
Plant nu uw peeren vry, zy zullen ryk geladen,
(100) O Dafnis! met haar oost uw neven noch verzaden.
    Maar Lycidas, ik ben van zang al afgeslooft;
    Al ’s menschen lust word door den ouderdom gerooft,
Zy zal on eindlyk ook de lieve ziel ontryten.
Ik plag wel dagen in gezangen verslyten,
    (105) Doen ik noch op myn dreef, en in myn jongheid was;
    Nu raakt dien iever met myn dagen heel in d’as;
Ik ben myn deuntjes schier ten eenemaal vergeten,
Myn schorre keelgat, dat bykans al is versleeten,
    Wort van zyn stem veracht, die my staag gaat ontvliên.
    (110) De heetze wolf heeft wis op Meris eerst gezien,
Als hy met schor geluit door ’t nare bosch liep morren;
Dit droevig onheil heeft myn gorgel doen verschorren.
    Menalkas zal uw lust, als gy by hem zult gaan,
    Ook overvloedig met dees lietjes wel verzaên.
LYCIDAS.
(115) Gy doet door uitstel ons ’t gebid slechs watertanden,
De zee die zwygt alree, en luistert op zyn randen,
    En haakt naer Meris zang zo lieffelyk van toon.       
    De winden zwygen stil gelyk als stomme doôn,
[fol. V6r, p. 315]
En durven, vol begeer, haar minsten aam niet halen:
(120) Ik zie alree de helft van onze weg bepalen,
    Door dien Bianor ons zyn grafnaalt voerd ten toon.
    Kom, laat ons hier in ’t loef, daar ons tot rust komt noôn,
Bevryd voor Febus gloet, hier in de schau gaan leggen,
Alwaar de bouman vlocht dees dicht gesloten heggen;
    (125) Laat ons hier zingen met een wederzytze keer,
    En leg uw geitjes hier in ’t klaver zo lang neer,
Wy zullen evenwel noch in de stad wel komen;
Of zo gy voor de nacht voor regen licht mocht schromen,
    Zo laat ons onze weg vervolgen met gezang,
    (130) Al zingende zo valt de weg niet half zo lang.
Wel op dat we onze reis dan enden in gedichten,
Laat my uw stramme leên wat van dit pak verlichten.
MERIS.
    Laat af, myn zoon, dit zy voor deze reis genoeg:
    En tracht nu slechts met my om deze reis wat vroeg
(135) Te eindigen, wanneer Menalkas ons verzelle,
Zo zullen wy ons lied op breeder toonen stellen.

                                                  J.U.
[fol. V6v, p. 316]

MERIS.

Negende Harderszang.

Op een andere Toon.

INHOUD.

        Twee harders, na een poos’ te praten,
        Van het canailje van soldaten,
        Vervallen eindlyk op den zang,
        En door het eene lied na ’t ander,
        (5) ’t Geen zy gaan zingen met malkander,
        Valt hen de weg naar stad niet lang.

LYCIDAS, MERIS.

LYCIDAS.
WEl Meris maat, waar jy toch heenen?
Of loopt dat zo eens sloegs naer stee?
Na dat my dunkt, jou oude beenen
Die willen langer kwalyk mee.
MERIS.
(5) Ja, Lycidas, ik word wat traagjes
Het lykt wel d’ ouderdom, en ’t wyf,
Die oorzaak zyn van zulke plaagjes,
Die maken my te met wat styf.
Maar daar was weinig aan bedreven,
(10) Zo al myn onluk daar aan hing;
Maar hier by moeten wy beleven,
Dat een verdoemde vremdeling,
[fol. V7r, p. 317]
Met zyn janhagel van soldaten,*
Het geen men nimmer had gevreest,
(15) Ons langer niet in rust kan laten,
Maar speelt vast overal den beest;
En komt het heele land ontroeren?
En maakt ons wittig erf tot buit;
En roept: scheer voort, jou oude boeren,
(20) Dit land is myn, za pakj’er uit.
    De duivel mocht dit zonder klagen
Slechs aanzien met een bly gezicht,
En worden in zyn oude dagen
Zo deerelyk uit ’t net gelicht.
(25) En echter, wyl ’t geval gaat draayen,
Zo moet men noch al zuinig zien;
Gelyk als wy om hem te paayen,
Hen deze geitjes aan gaan biên.
LYCIDAS.
Wel hoe, my docht dat ik gehoort had,
(30) Dat uw Menalkas door zyn zang,
Den bitzen kryger zo bekoort had,
Dat hy voor al zyn leven lang,
Dat land voor zich zou blyven houwen,
’t Geen zich van geen heuvel spreit
(35) Verby de beek, tot daar dien ouwen
Verdorde boom ter neder leit.
    Of zou het volk slechs zo wat praten;
Ik loof het schier; want ’k neem een veers,
Of liedjes zyn nu by soldaten
(40) Slechs scheurpapiertjes voor de neers.
MERIS.
Gy zegt zeer wel, want dat janhagel
Acht nu een veers zo veel als struif,
Of als het schrapzel van een nagel;
Ja, als het piepen van een duif,
(45) Op ’t stryken van den fellen arend:
Want maat, al zong jy zes jaar lang,
De kaaken van mejonker Barend
Gaan evenwel haar oude gang.
[fol. V7v, p. 318]
En zo een kraai my niet te vooren
(50) Ter slinkerhand gewaarschout had,
Ik loof jy zoud my hier niet hooren,
Noch dus zien draven in de stad:
Want ’t was wel hondert, zo ’t niet meêr is,
Ja schier wel duizend tegen een,
(55) Dat zelf Menalkas, en uw Meris
Niet raakten naer hun besjes heên.
LYCIDAS.
Och! ken ’er zulk een schelmstuk komen
In eenig Kristenmensch zyn geest?
Ach! zou ons dan aldus dien vromen
(60) Menalkas zyn ontrooft geweest?
Wie zou dan voor de Nimfen zingen?
Wie zou dan, met zyn zoete fluit,
Ons vrolyk in het veld doen springen?
Wie zou met* varsch, en geurig kruid
(65) Voortaan dan de fonteintjes cieren?
In ’t end, wat jongspul zou ’er zyn?
Daar, by gebrek van tierelieren
Men niet zou slapen by de wyn?
Wie zou ons zulke liedjes maken,
(70) Als dat, ’t geen ik u lest onstal,
Wanneer we onze Amaril bestaken?
Laat zien, ik loof ik ken ’t nu al.



GEZANG.

TOON: Eersten Karileen.

TItyr, ei wyl dat ik heên ga rekken,
Zo bid ik wei myn geitjes wat,

(75) ’k Ben je by eer ’t kalf zyn gat kan lekken,
Want ik loop maar eens naer stadt,
Ik bid u, doet je vlyt
Dat gy ze weid.
Op dat’er de wolf geen koppels uit en byt.

[fol. V8r, p. 319]
    (80) En als zy zat zyn,
En wel gegraast naer wensch,
Zo laatze ook nat zyn,
Tot vulling van haar pens:
Maar wacht, je vacht,

(85) Wel voor die bok,
Want hy stiet lest twee knoopen van myn rok.

MERIS.
Zeg liever, ’t geen hy lest voor Varus
Zo deftig t’zyner eere zong,
En ’t geen hy, als een drommedarus,
(90) Noch onvolmaakt zyn hals uit wrong.



GEZANG.

TOON: O Joosje, &c.

O Varus, indien ons Mantua,
Te dicht aan ’t droef Kremone,
Veilig blyft van ongena,
Zo zal de schelle faam

(95) Niet blazen dan uw naam:
Ja zelf de gans, en zwanen,
Die zullen door haar zang,
Noch van uw deugd vermanen,
Over hondert jaren lang.

LYCIDAS.
(100) Want zo byloo, dat mag ik lyen;
Dat dunkt my is nocg d’oude trant,
Hier op zo wensch ik dat uw byen
Nooit vliegen in een giftig land:
Hier op zo wensch ik dat uw koeyen,
(105) In weelderige klaverblaân,
Als olifanten mogen groeyen,
En steets met melk beleden gaan.
    Maar ’k bid u, laat ons noch wat hooren:
Want schoon dat ik juist geen Poëet
(110) Van ’s moeders lyf aan ben gebooren,
[fol. V8v, p. 320]
Zo dunkt my, dat ik noch wel weet
Wat veerzen men voor fraai mag roemen;
’t Is waar, dat men in onze buurt
My ook wel een Poëet wil noemen,
(115) Maar ’k heb my daar nooit voor verhuurd;
Want ik heb tegen zulke haanen
In rymery zo weinig kans,
Gelyk als by de schelle zwanen
Het schreeuwen van een heesche gans.
MERIS.
(120) ’k Sta, Lycidas, als vast te denken.
Of my niet nieus in ’t hoofd en schiet,
Dat ik u noch voor fraai mag schenken;
Hoor toe, hier heb je een aardig lied.



GEZANG.

TOON: Wel wat of Neeltje meent.

O Schoone Galathé,
(125) Ei, wat maakt gy in de zee?
Wat geneugt, of wat vreugt,
Vind uw jeugd, daar by hier?
    Hier is het altyd lent,
’t Is hier kermis zonder end;

(130) Daar men zingt, daar men springt,
Daar men drinkt met plaizier.
    Hier stadt de roos
    Steeds in zyn bloos,
In de schau
* der wyngaardblâren.
(135) Verlaat de zee dan strak,
En komt hier met zak, en pak,
Uit d’ongestuime baren.

LYCIDAS.
Hoe is die wys die ik u hoorde
Lest zingen in de maneschyn?
(140) Ik ken de wys wel, maar de woorden
Dunkt my dat me al ontschooten zyn.



[fol. X1r, p. 321]

MERIS.

GEZANG.

TOON: Mynen man is naer Parys.

                    I.
DAfnis, waarom breekt ge uw kop
Met het loopen van de sterren;
Zie daar komt op een gallop,

(145) Cesars ster alreets al op.
Van verre, van verre, van verre.

                    2.
Dat ’s een ster die al ’t gewas,
En al de vruchten zegent;
Die de druif, en ’t klavergras

(150) Met een frisse waterplas
Beregent, &c.

                    3.
Dafnis, end nu peeren an,
Eer dat j’ het mocht vergeeten,
En laat aan je kinders dan,

(155) Tot in ’t tiende lid daar van
Noch vreeten, &c.


De tyd die gaat met alles stryken,
Ook zelf met ons geheugenis;
Want hier by bleef ik staan te kyken,
(160) Mids my de rest vergeeten is.
’t Gedenkt my, dat ik met myn zingen
Wel eer de zon te slapen lei;
En nu vind ik dat my die dingen
Ontwaait zyn als door tovery.
(165) De stem die gaat my ook begeven,
Ik loof al dat een wolf misschien,
My in het hertje van myn leven,
Eer dat ik hem zag, heeft gezien.
[fol. X1v, p. 322]
    Doch laten wy dit hier by steken,
(170) Menalk, de baas van het zangers gild,
Die zal, als gy hem komt te spreken,
U zo lang zingen als je wilt.
LYCIDAS.
Door my op nieuws weêr uit* te stellen,
Zo maakt gy, dat myn ongedult*
(175) U noch* volharden moet te kwellen,
Op dat je noch wat zingen zult.
En zie, om u hier toe te troonen,
Zo leid de zee zyn* golver neêr;
Ja zelf de wind die fluit zyn koonen,
(180) En roert zelf niet de minste veer.
Wy zyn al halver weeg gekomen,
Want zie daar gints by Bianors graf:
Laat ons hier in de dichte boomen,
Die vast de boeren snyden af,
(185) Noch in de pazant een deuntje maken.
Leg neer je geiten benje moe,
Wy zullen noch in stee wel raken,
De poort gaat nou zo vroeg niet toe.
Of vreesje dat wy noch wel* regen
(190) Ontmoeten zouden voor den nacht;
’t Gezang dat zal ons onderwegen
Licht die wel houwen van de vacht
’t Gezang zal ons de weg verkorten,
En ondertusschen wil ik graag
(195) Uw vracht wat helpen onderschorten,
Kom, geefze my dat ikze draag.
MERIS.
Ei jonge zwyg nu van die dingen,
Myn keel is al te heesch verstomt;
En zo je wel wilt hooren zingen,
(200) Zo wacht tot dat Menalkas komt.

                                    W.v.F.



[fol. X2r, p. 323]

GALLUS.

Tiende Harderszang.

INHOUD.

            De magre Gallus, dol van zinnen,
            Terwyl zyn Lief voor een aâr gaat minnen,
                Loopt ’t bosch wel razend uit, en in,
                                        Maar volgt de min.

O Arethuse, gun dat ik myn werk volende,
Ik moet myn Gallus noch een regel schrifts toezenden
    Zou iemand dit aan hem wel weigren kunnen? neen,
    Al noem ik slechs zyn naam, ik noem zyn lof met een
(5) Ei zing, dit liedjen eens zo vol van medelyen,
Dat het Lykoris niet kan hooren zonder schreien
    Maar dat zy straks verlaat haar lief, zo trots en vals,
    En valt vol waar berou haar Gallus om den hals,
Zo zal uw Doris, om met zoeten mond te troetlen,
(10) U ten geval, haar stroom niet met de zee bezoetlen.
    Neemt dan van Gallus vier uw uw lieffelyk begin,
    En steld uw snaaren op zyn kommerlyke min:
Terwyl de geitjes vast met haar kumuisde lippen,
De teere tackjes van de boompjes knippen.
    (15) Schoon wy hier zyn alleen, wy zingen voor geen doôn.
    De weêrklank van het bosch herkaats de zoete toon.
Waar staakt gy Waternymf met uw met uw verglaasde vinnen,
Toen Gallus schier versmolt van onverdiende minnen?
    Wat dyk, wat waterdam, wat hemelhooge duin*
    (20) Was u doe in de weg met zyn bezande kruin?
Parnas de weêrheld met zyn gesplitste toppen,
Noch Pindus hooge kruin kwaam u den toegang stoppen,
[fol. X2v, p. 324]
    Noch Aganip, wiens top Aönie beschout;
    De lauwerier kwam zelf met droevig nat bedout;
(25) De myrten weenden, en de pyn kreet op zyn pynen,
Daar hy verlaten in een rotzsteen lag te kwynen;
    En Menalus stort ook beklagelyke weên;
    De koude Liceüs gaf stadig steen op steen:
De schaapjes die een kring als sneeu rontom hem toogen,
(30) Bezien hem treurig met de trannen zelf in d’oogen.
    Dit vee te dryven heeft my nimmermeer berout:
    De schoone Adonis dreef zyn schaapjes door het wout.
Ei Gallus, laat u ook dat zoete vee bekooren.
De harderskwamen op dees jammerlyke kooren,
    (35) En traden toe met vlyt naer deze treurspelonk,
    Daar gy zo troosteloos in tranen schier verdronk,
Ja zelf de magere en de zuklende ossedryver,
Liep met Menalkas toe, wiens al te grooten yver
    Noch heel met ekelen vegruist zal om de kin.
    (40) Elk riep uit eenen mond: van waar zo droeven min?
Apollo daalde naer omlaag met belleke wangen,
En riep: wat razerny heeft dus uw brein bevangen?
    Uw zoete zorg, daat gy zo bang en naar om zucht,
    Is met een ander lief al lang al op de vlucht,
(45) Die zy langs klippen door de jachtsneeu, stang verbolgen,
Die zy door speer, en zwaart genoedigt is te volgen;
    Zy vreest geen onheil zelf in deze nieuwe min,
    Stel deze vryster dan, ô Gallus, uit uw zin.
Gy zaagt Silvanus met zyn vers bebloemde pruiken
(50) Hy schudde dat het klonk zyn lange lelystruiken,
    En groene wortels die hy heel bedrukt verflenst.
    De Boschgod Pan, daar heel Arkadie naer wenst,
En viert zyn godheid, most zyn gank meer t’uwaert stieren,
Maar heel bedroeft, en met beklagelyke zwieren:
    (55) Wy zagen hem, maar heel beangstig, slecht van vart,
    Zyn aanzicht was besmeurt, zyn hair en baart verwart,
Heel rood beklad met vlier, en pupre menibezen,
Wat zal het eind, spreekt hy, der minnekootze wezen?
    Gelk het gras nooit wort van frissen dau verzaad,
    (60) Gelyk een honigby van zoeten honigraad,
[fol. X3r, p. 325]
Gelyk een grage geit van ’t gulle groen te laden;
Zo zal uw wreede min door tranen niet verzaden.
    De doove liefde slaat uw klachten in den wind:
    Maar gy, ô Gallus, noch al even droef gezint,
(65) Riep: ô Arkaders, u moet ik tot zingen vergen;
Gy zingt myn mpynen in de holen van uw bergen:
    Gy zyt het welkers zang my op het hoogst behaagt,
    En dien den prys by my van alle zangen draagt:
Hoe aangenaam zal dan myn stil gebeente rusten,
(70) Als zich uw veldfluit in myn minne zal verlusten!
    Ach! had ik hier myn jeugt versleten in het groen,
    Daar ’t wollig schaapje zich in ’t klaver zat gaat voên,
Of daar de wyngaart, met zyn opgezwolle trossen,
Zich kronkelt om een olm te hemel opgewossen,
    (75) Al had ik Fillis dan zo pomp als onbeschoft,
    Of zelf amynt gestreelt, ik was noch niet bekoft;
Ja een, noch eens zo zwart van Febus gloet gebraden:
De bruine bee kan zelfs ene grage maag verzaden,
    De zwarte violet, met aangenaame geur,
    (80) Wort dikwils eer geplukt als roozen, wit van kleur:
Hoe zouden wy te zaam, in schaau van wilge bladen,
Hier onbekommert in een stroom van wellust baden,
    Omheint van geurig loof, en taye wyngaert rank?
    Amyntas zou zyn stem, met schaterend geklank,
(85) Verheffen door het bosch, en doen myn geest herleven,
Terwyl dat Fillis vast een kransje zat te weven.
    Maar zacht, waar ben ik hier? ha aangename locht,
    Ach! wierd ik hier eens van myn wreede lief bezoht?
Hier sprint ene klare born, wiens opgespuite watren,
(90) Neêrstortende op den voet der groene rotzen klatren:
    Was myn Lykoris in dees aangename wei!
    Lykoris! ach! moht ik myn leven aan uw zy
Hier in ’t geboomt vol vreugd, en vrolykheid verslyten;
Maar neen, uw droeve min poogt my van een te ryten,
    (95) En voert my niet als moort en oorlog in het hooft,
    Ik wor gedurig als van Mavors afgeslooft,
Die my met wapens dreigt, en klatert met zyn tanden:
Van alle kant tracht my de vyand ana te randen.
[fol. X3v, p. 326]
    Gy, gy ziet d’Alpen met haar wit besneeude kop:
    (100) Gy ziet de kille Rhyn met staag bevroozen top.
Schoon deze tweede staar van Febus staat verwinnen,
Draagt gy noch kouder hart in Gallus te beminnen:
    Gy vliet uw vaderland, vy vliet uw trouwse vrind,
    Gy vliet door sneeu, en ys, en hagelbui, en wind.
(105) Ach! schoon myn minnenyt met reden u mocht vloeken,
Noch doet de min my nit als heil voor u verzoeken;
    Neen, dat geen guure vorst verkleum uw teere leên,
    Geen scharpe ysschots, noch geschaarde kegelsteen
Moet in de plangen van uw zachte voetjes sneyen.
(110) Maar zact, myn min wil zich weier met wat anders vleyen,
    En stelt een versje laatst op myn gedicht ter hand,
    Een minnedeungjen op een Laleidaansche trant:
Het moet wel klinken langs die veld en klare vlieten,
Op Siclus hartersfluit van zaam gekleefde rieten.
    (115) Nu staat het vast by my, met onverschokten zin,
    Te leiden hier in ’t bosch, en hollen deze min,
Die ik ook voor heb met een grif aan alle zyen
Hier op de linden in haar teere schel te snyen:
    Op elke snee zo weent de zapperige bast.
    (120) ’t Is vremt hoe groot, en haast dat hier het schrift in was:
Maar schoon dees letters haast in hare wasdom spoeten,
Noch vlugger zal myn min in hare wasdom groeyen.
    Ik ondertusschen zal met luchtig veldgezwei,
    Verzelt met Nimfjes heir gaan danzen aan den rei,
(125) Of met een jagers spreek, met breeden dop beslagen,
De wilde zwynen door de dichte bossen jagen.
    Geen kou noch hagelbui, hoe guur, en bar, zal my
    Beletten, dat ik niet staat op de jacht en zy,
Om met de braken, en met dicht gemaasde netten,
(130) Het gansch Partheensch geboomte, en paden te bezetten.
    My dunkt ik vlieg al langs de klippen met myn ros.
    Ik hoor ’t geschal al door het dicht belooken bosch.
Ei! wat een grage vreugd doet my de tanden watren.
Ik hoor de rotzen van Cydoningen al schatren,
    (135) En brommem op ’t geloei der Persiaansche tromp:
    Maar ei, wat zing ik hier? dit lied is vele te stomp
[fol. X2r, p. 327]
Om deze kanker uit myn gloeyent hert te snyen.
De weêrmin zal allene myn treurig oog verblyen,
    Zo Jupiter, in ’t end bewogen met myn luk,
    (140) My niet komt rukken uit dees troostelooze druk.
Nu laat ik ’t bosch weier met zyn nare Boschgodinenn.
Ik vloet de zangkusnt in myn omgedraaide zinnen,
    En als het geen dat my terstond zo lieflyk scheen.
    Ik sta de fluit aan gruis op dees begroeide steen!
(145) Weg, weg, ô eenzaam veld, weg schaduryke bossen,
Gy kunt in ’t minst myn ziel van deze brand verlossen.
    O brand! wiens dolle vlam, en pynelyke gloet
    Niets is te blussen met al ’t ys van Hebrus vloet;
Ja met al ’t wintersneeuw van de Sithoonse stroomen:
(150) Al leunde ik kwynende op verdorde beuken boomen,
    En dreef de schaapjes met een heete koorts belaân,
    Daar ’t Kreeftevier den Moor gelyk een kool komt braân,
Zo smade ik zelf dien brand by ’t vier van deze minne:
De trotze liefde kan al wat ’er leeft verwinnen:
    (155) Laat ons ook wyken voor haar goddelyk gezag.
    Dit zy genoeg, ô Nimf! dit zong ik met beklag
Aan uw Poëet, geprangt door al te droeven lyen,
Terwyl ik in ’t gebloemte een korfje zat te breyen:
    Maar gy Piërides die zoo bekoorlyk zingt,
    (160) Gy zult hem te geval, wines liefde dat u dringt,
Dit lied noch menigwerf door gsch, en beemt doen ryzen;
Om Gallus wil zynt gy dit deuntje dapper pryzen.
    O Gallus! die myn min staag nieuwe groei toe zent,
    Gelyk een elze stronk zyn telgen in de lent.
(165) Kom, staan wy op, de schaau der groene geleryen
Is ongezont voor al te lange zangers ryen!
    De kille schadu der Jenever schaat het bryn:
    De schadu plag de vrugt vaak schadelyk te zyn.
Kom geitjes, nomt naer huis die u zo zat gint weyen,
(170) Want d’avontstar begint zyn vonken te verspreyen.

                                                            J.U.
[fol. X4v, p. 328]

GALLUS.

Tiende Harderszang.

Op een ander Toon.

INHOUD.

            De Dichter zingt de mymeryen
            Van Gallus, die hy, mids zyn lief
            Is met een aâr op ’t pad gaan tyen,
            Kwansuis vertroost met deze brief.
            Dit zang, als zynde ’t alderlest,
            Dunkt my veel zotter dan de rest.
HElp my voor ’t laatst, ô Arethuse!
Uitbalken het verwartste lied,
Dat immer Minnar van de Musen
Uit zyn verbaasde gorgel stiet.
(5) Ik moet het voor myn Gallus zingen;
Wien lest de stralen, van dat ding,
Van die Lykoris, zo bevingen,
Dat hy zich zelve schier verhing.
    Wie kan aan Gallus refuzeeren
(10) Een klein zoet liedtje, zeer minjoot
Om zingen, en om lammenteeren
Voor iemand die de liefde dood?
Daar op wil Febus u bewaren
Voor ’t zoute pekelvan de zee,
(15) Die lichtelyk, met zyn zilte baren,
Aârs schaa aan uw zoet water dee.
[fol. X5r, p. 329]
    ’k Zing dan de droeve vryerytjes
Van Gallus, daar hy steeds van droomd;
Terwyl de platgeneusde geitjes,
(20) Vast staan te knabblen aan ’t geboomt.
Byloo wy zingen voor geen dooven,
Want ’t bosch (dat anders heel wel hoord)
Dat zet een bek op als een oven,
En baaud ons na van woord, tot woord.
    (25) In wat voor gaten, ô Najaden!
Of eer woutapen met malkaâr,
Staakt gy toen Gallus wierd gebraden
Van ’t minnevuur ruim hallif gaar?
Want ’k loof Parnassus, noch de kleuters
(30) Die daar logeeren op zyn top,
Al zingende als een kou vol kneuters,
Die hielden u als doen niet op.
    De lauwerier, en tamarissen,
En al de rest die kreet om hem,
(35) De rotzen (aârs zo stom als vissen)
Die balkten meê met keel en stem.*
De schaapjes meê, met groot benouwen,
Staan rontsom hem. laat het uit spyt,
O Gallus! u dan niet berouwen
(40) Dat gy een schapenhoeder zyt.
Adonis zelf, die mooje Adonis,
Was wel een harder. meen jy dan
Dat het voor u meêr schand, of schoon is,
Kwanzuis als zynde een edelman?
(45) Neen, kameraat, die ossedryvers,
En dorpers die u kwamen by,
En zelf Menalkas, zo vol uvers,
Die waren al zo goet als jy.
    Dees kwanten vroegen u al t’zamen,
(50) Of het je schorten in je bol?
Maar God Apol die vroeg by namen,
Of jy bezeten waart, of dol?
Denk, zei hy, dat uw lief Lykoris
(Dit zou akskaks zyn tot uw troost)
[fol. X5v, p. 330]
(55) Al lang al met een ander door is,
Met wien ze vlucht van west, tot oost.
    Sylvanus, met zyn boerepooten,
Kwam met zyn lelien ter baan;
Docht zonder een woord uit te stooten,
(60) Zo stapte hy’er stom van daan.
    Pan, met zyn ruige geiteklaauwen,
Kwam root van menie voor den dag,
En trok op u dus aan het graauwen:
O zot, waar toe dient dit geklag?
(65) De min die lacht eens met dat zuchten:
De min verzaad zich door geen rou,
Gelyk geen bye, door blom, of vruchten,
Noch kruid, of velden, door den dou.
    Doch koppig in uw mymeringen,
(70) Riept gy: ô dorpers, evenwel
Zult gy dit aan uw bergen zingen,
En haar verhaalen myn gekwel.
O! hoe zacht zullen dan myn kuiten,
En schinkels rusten naer myn zin,
(75) Als die hier na gemaakt tot fluiten
Noch zingen zullen van myn min?
Ach! waarom of ik zo ontzind was,
Dat ik niet een wierd van uw maats?
En dat ik Fillis, of Amyntas,
(80) Niet eer bemind heb in de plaats?
Wat schaad het om myn brand te lessen,
Al is Amyntas bruin van vel?
De moerbei, en de blaauwe bessen,
Ja de violen zyn het wel.
(85) Ik zou hem in de wyngaardranken
By my doen slaapen als een vrou:
Of zomtyds zou hy liedjes janken,
Wyl Fillis kransjens plukken zou.
    Zie hier zyn bronnen, ô Lykoris!
(90) En hier zyn beemden wonder zacht,
Hier zou ik, in een dommejoris,
Met u verslyten dag, en nacht.
[fol. X6r, p. 331]
Doch nu zit my de vreede minne
Met piek, en sabels achter ’t gat;
(105) En gy, ô wreede vyandinne!
Rukt met een aâr op ’t hazepad
En loopt (het geen my zo doet vloeken)
Alleen het land uit zonder myn,
En gaat door sneeu, en Alpen zoeken
(100) De frisse, en koele rhynsche wyn.
    Och! och! ik bid u, loop toch zoetjes,
Datje geen koorts krygt op je vleis;
En op dat je aan je teere voetjes
Geen kakhiel krygt door ’t koude Ys.
(105) ’k Zal onderwyl Chaldeesche liedjes
(Nu korts in Duitsch getranslateerd)
Op fluiten, en op hardersrietjes
Gaan speelen dat ’t zyn oog verkeerd.
    Voords hoef ik u hier niet te zweeren,
(110) Dat ik hier in dit eenzaam woud
Wil by de beesten gaan verkeeren,
En snyden daar myn min in ’t hout,
Die met de boome nop zal wassen,
Want dat ’s myn oud, en vast besluit.
    (115) ’k Zal onderwyl mee sneedig passen
Op wilde zwynen, en myn huit
Niet schroomen, ’t zy in kou of hetten,
Om met een windhond, acht of tien,
De wildernissen te bezetten,
(120) Dat niet een haas het zal ontvliên.
My dunkt zelf, dat ik nu alreede
Al over berg en klippen ren;
En dat ik met gezonde treeden,
Het zwyn al op de hakken ben.
(125) Het lust my ook met boog, en pylen
Te schieten als een Perziaan,
Pas even, of dit onderwylen
Myn zotte min zou doen vergaan;
En even of het Minnegodje,
(130) Dat slechs maar lacht met iemands rou,
[fol. X6v, p. 332]
En niet is dan een koppig zotje,
Zyn hart hier door vermurwen zou.
    Maar neen, geen Veld, noch Boschgodinenn,
Geen zang, noch fluit, noch zwynejacht,
(135) Die kunnen myn verdoolde zinnen
Weér rukken uit de min zyn macht.
Zulks kan myn smert noch niet verzetten,
Al sturf ik ’s winters schier van kou,
En dat ik zomers smolt van hetten,
(140) ’k Loof dat ik noch beminnen zou.
    De min doet alle macht bezwyken;
De min verwint zelfs de natuur;
Laat ons dan ook vry voor hem wyken,
En zeggen: Maat, ’t is geen portuur.
    (145) Dit zal zo wel zyn, ô Godinnen!
Want uw Poëet die scheid’er uit;
Wyl hy een kaaskorf zit te spinnen
Of zamenvlecht van keesjeskruid.
    O Zanggodinnen, of jy Muizen,
(150) Ei, prys by Gallus toch dit veers;
Op dat hy ’t voort niet ga begruizen,
En eens sloegs vegen aan zyn neers;
Ik zeg, by Gallus, welkers liefde
Myn ziel, en ingewand, zo helsch
(155) Nu zint een korten tyd doorgriefde,
Of zy doorprikt wierd met een els.
    Wel aan laat ons dan op gaan ryzen,
De schadu maakt de keel verroest;
Geneverwater mag men pryzen,
(160) Maar ’k kryg hier van zyn schau de hoest.
    Gaat t’huis, gaat heen dan naer je stallen,
Myn zatte geitjes met malkaâr,
Want d’avondlucht begint te vallen,
En ’k loof de brypot is al gaar.

                                            W.v.F.
EINDE.




[
fol. X7r, p. 333]

W. V. FOCQUENBROCHS

MIN

IN ’T
LAZARUSHUIS,

BLYSPEL.




[fol. X7v, p. 334: blanco.]
[fol. X8r, p. 335]

OPDRACHT

Aan den Heere

P.H.

MYN HEER,
DE hedendaagsche opzichtige uitsporigheden der liefde hebben my verplicht dezelvige toe te passen den rinkelstoel in ’t Lazarushuis. Het zal U E. mogelyk vreemd dunken, dat ik U E. opdrage myn gekkespel, en lichtelyk ingenomen met een belgzucht, dat Marten en Klaas voor uwe oogen vertoonen; maar vermids zy dagelyks de stad doorkruischen, en langs de straten en wegen het oog der wysten doen stilstaan, door de vrouwen, die zy aanrandende kussen, haar gebaarden zo doen uitmunten, dat de voorbyganger by zich zelf moet meesmuilen, en klaar zien de gekheid des waerelds, dat zy zelf in hun redenloosheid, de stralen van genegentheid tot een vrou, in harssenloozen doet uitschitteren, als in vervoerde Minnaars; zo dat zommigen zo verre komen, dat zy des nachts de hekken opklauteren, om de rustplaats van een bevallig schepsel te begluuren, waar in de tochten die het verstand bestryden, zo verre komen, dat zy zich zelve inbeelden de genegentheid te raken van elk een die zy naerspooren. Ik hebbe goed gedacht (gelyk Erasmus zyn lof der zotheid opgedragen heeft aan de scherpzinnigste verstanden des waerelds) geen beter beschermheer van myn Min in ’t Lazarushuis te zullen vinden, als de wydvermaarde naam van U E. door uwe voorzaten zo in Artzenyen, als door U E. in vergaarplaatzen, en za- [fol. X8v, p. 336] letten der Jofferen verheven. Ik hebbe in myn tyd eer ik de dorper kuste van Guinee, (doch aangenaam door haar goudmyn) bezochte* veel in geneeskunst gezien, en een tal van welgeboorde mannen weinig behaagd, vermids ik gezien heb dat, de wareld in gekken bestaande, niet veel te vernoegen is in die armste broeders der verstanden. Ik heb niet minder in zaletten der Jongelingen veel uitsporigheden der liefde gezien, die my stoffe geven met Demokrites alles te belachen, tot ik eindelyk naer de andere waereld, op een vergunde hoop van een hooger geluk gestegen, in het aangezicht der Zwarten myn oogen verlustede in een getaande verwe. Zo heeft de kwaadwillige* Fortuin met my getobbeld, tot ik eindelyk, geen tegengifte vindende voor de tyrannyen der liefde, my heb overwonnen gevonden van haar trouloosheid; des ik U E. verzoeke myn nagelate Kluchtspelen te erkennen als U E. eigen, dezelve te verdedigen, gelyk een bekwaam voorvechter tegen de lasterende waereld, en voornamentlyk tegen de Messieurs van ’t Nil volentibus arduum, die, gelyk zy de Parnas, in roer stellen, veel op myn Min in ’t Lazarushuis met berispingen zullen voltizeeren; maar zo U E. niet de pyn waard acht hen te bekibbelen, zo wystze naer Jorisvaêr. Onderwylen my bevindende verplicht aan U E. perzoon ten hoogsten, zal by myn aflyvigheid U E. toevertrouwen d’opzicht van den bengel in de rinkelstoel, en de Min in ’t Lazarushuis, en zo zy mogt te voorschyn komen op eenig Toneel, beveele ik U E. perzoon de noodzakelykheid tot alles, waar op my verlate
                            W.v.F.
    Aan de Goudkust in Guinee.



[fol. Y1r, p. 337]

INHOUD.

EEn zeker Edelman, met naam Ferdinand, wonende in Den Haag, ’s nachts van zyn vryster komende, een Edelman Reinout geheten, doorsteken hebbende, komt vluchtende t’ Amsteldam by zyn vriend Valerius, met welke hy raadpleegt, hoe hy best het gevaar van zyn leven zal ontvluchten. Deze, na veel bedenkens, vind goed hem in ’t Lazarushuis voor een zot te bestellen. Ondertusschen gebeurt het, dat een Geldersche Juffer Izabelle binnen de St. Anthony poort komt, dewelke haar ouders ontloopen was, om dat zy haar tegen haar zin wilden uit huwelyken. Haar knecht Leonard die met haar gevlucht was, door dien zy veinsde op hem verlieft te zyn, begint haar afgunst te bemerken, zo dat hy, vreezende met haar achterhaalt te worden, haar t’eenemaal achter de vest uitplundert, en verlaat; waar door zy als tot een halve razerny vervoert word, zuchtende en schreeuwende over den jammerlyken staat waar toe zy zo haast door haar eige zottigheid vervallen was; zo dat Valerius, die nu zyn vriend in ’t Lazarushuis besteld had, als ook Jorisvaâr, Regent van dat huis, beide oordeelden dat ze gek moest zyn; doch Valerius, spyt deze meininge van zotheid, vind zo veel aangenaamheid in haar wezen, dat hy op haar verlieft, en bid Jorisvaâr, die haar alrede in zyn logement wou brengen, van wel op haar te letten, veinzende dat zy een was van zyn nichten, dewelke hy morgen wederom t’huis zoude bestellen: maar vertrekkende, smeede hy alrede in zyn verliefde gedagten, van haar tot zynent te brengen, te laten genezen, en alzo tot zyn genegentheid en liefde te verplichten. Indien de liefde aldus haar rol speelde buiten het Lazarushuis, voorwaar zy stond binnen het zelfve mede niet stil. Want lichtelyk was Valerius noch niet eens verlieft op Izabelle, of een zekere meit Katryn genaamt, was verlieft op zyn vriend Ferdinand, nu Karel genoemt. Zyn minnelyk wezen, en brave gestalte, zonder zyn zotheid eens aan te zien, hadden haar gedachten zo opgetogen, dat zy haar Juffer zelf deze haar liefde niet kon verzwygen. Deze door dit verhaal, als ook door haar eige nieusgierigheid hem gaande bezichtigen, word mede door dezelve drift bevangen. Haar naam was Anna, voor veertien dagen met deze haar meid van Haarlem gekomen, [fol. Y1v, p. 338] om haar Oom, die Regent was van dit huis, te bezoeken, als ook om de stad eens te bezichtigen. Zy, door haar schoonheid en minnelyk wezen beweegt dezen Karel schier om haar met gelyke liefde te beminnen, ’t welk geschiet waar, indien Izabelle, in ’t Lazarushuis komende, hem zulks door haar meerder schoonheid niet had belet. Want deze twee kwamen malkanderen nau te zien, of de liefde voegde haar herten met zo onverbreekelyken band aan malkanderen, dat, merkende elkanders verstand in ’t midden van haar dwaze zamenspraak uitschitteren, ieder zyn staat en gelegentheid aan den andren openbaarde, zweerende malkander in eeuwigheid te beminnen, en nooit te verlaten. Onderwyl hiel Juffer Anna niet op, maar klampte haar gewaande zot Karel weder aan boort, en verwekte in Izabel, door het vereeren van een strik, aan hem zodanigen jalouzy, dat zy niet, als bezwarelyk door de redenen van Karel, daar uit kon verlost worden. Maar viel dit eerste poinct van jalouzy wel uit, het tweede gelukte zo veel te slechter. Katryn om niet wederom met haar Juffer naer Haerlem te vertrekken, en alzo van het lieve gezicht hares zots berooft* te worden, veinst zich mede zot te zyn. Haar Juffer, deze vond goed vindende, volgt haar voorbeeld, zo dat Jorisvaâr, haar beide tot zyn droefheid, in deze droevige staat bevindende,* ’t zelve aan haar vader Filibert laat weten. Hy neemt voor haar op te sluiten, ’t welk hem de Doktor ontraad, en oordeelt veel eer dat het noodzaakelyker is een geveinsde trouw tusschen haar, en Karel te maaken, om haar aldus in haar genegentheid te vleyen, en wederom tot verstand te brengen. Dit dan vastgestelt, en van Karel aangenomen zynde, verwekte Izabel tot zulken jalouzy, dat zy Karel verlaat, en haar gewillig van Valerius met een sleetje naer zyn huis laat voeren. Ondertusschen gebeurt het dat Reinoud, die men meende dat Ferdinand nedergeleid had, in de stad komt, en aldaar zonder knecht komende, Leonard huurt, en met hem dit Lazarushuis gaat bekyken; alwaar hy, van de Regent genoot zynde op deze zotte bruiloft, ook voorneemt te vertoeven om zyn nieusgierigheid te voldoen. De vader van Anna was nauwlyks van Haarlem by zyn Oom gekomen, of men begint de bruiloftstacie, daar al de personen van dit Blyspel zamen verschynen, behalven Izabelle en Valerius, die zamen evenwel [fol. Y2r, p. 339] ook niet lang achter blyven; want Izabel was naulyks in ’t huis van Valerius of krygt berouw, en loopt weder naer ’t Lazarushuis. Valerius haar achter na, zo dat zy schier gelyk in ’t midden van deze bruiloft verschynen. Zy, van Karel met verachting bejegend, en door spyt gedreven, verhaalt daar in ’t kort, hoe Karel die Ferdinand was, die Reinout het leven benomen had, en alleen zich zot veinsde om het gevaar des doods te ontvlieden. Terstond was de kamer in roer, en elk zoude voor andere deze vermomde Ferdinand op ’t lyf gevallen hebben, ten zy Reinout hem met* het waarachtig verhaal dezer geschiedenisse t’eenemaal onschuldigt had, zeggende, dat niet hy, maar zyn knecht vermomt met zyn kleeren, en zyn naam van Ferdinand, gekwest was, doch niet doodelyk, schoon hy dit gerucht hadde laten uitstroyen van zyn dood, alleenlyk om te zien hoe zyn matres zich zoude houden, waarom hy ook, om deze meening noch meerder te doen versterken, van Den Haag naer Amsterdam zich hadde begeven. Ieder was vernoegt over dit verhaal, doch verlangde niet minder te weten de staat van Aagje, anders terecht Izabelle geheten, welke nieusgierigheid Leonard aan ieder voldoet, verhalende, hoe hy gevleid zynde door haar liefde, haar uit haars vaders huis had vervoert, mids haar ouders haar tegen haar zin wilde uithuwelyken, en eindelyk merkende haar afgunst tegen hem, haar had uitgeplondert, waar over hy zich ten besten verontschuldigt, haar alles weder gevende. Dit vermeerderde de vreugd zodanig, dat ieder niet raadzaam achte te scheiden, voor dat Ferdinand met Izabelle, Valerius met Juffrou Anna en Leonard met Katryn getrout wierd, te zamen, voor zo veel de tyd toeliet, bruiloft houdende in het Lazarushuis.



[fol. Y2v, p. 340]

VERTOONERS.

KUPIDO Doet de Voorreden
FERDINAND,
VALERIUS,
} Twee jongelingen.
IZABELLE, een Geldersche Juffrouw.
LEONARD, dienaar van Izabels Vader.
JORISVAAR, Vaâr van ’t Lazarushuis.
KLAASJE,
MARTEN
} Twee halve Gekken
ANNA, Dochter van Filebert, en nicht van Jorisvaar.
KATRYN, haar Meid.
DOKTER
FILEBERT, een Haarlems Koopman, Vader van Anna.
REINOUT, een Haags Edelman.

                        Vier danssende Zotten.

    Het spel speelt voort en in ’t Lazarus huis van
        Amsteldam, speelende van den eenen avond
        tot den anderen.



[fol. Y3r, p. 341]

DE MIN

IN ’T

LAZARUSHUIS,

BLYSPEL.

______________________

KUPIDO doet de Voorreden, zittende in een stoel met
    rinkels, in zots kleeren, met een blikke slab voor.


GY troep van Juffers, en van Heeren,
Die andersins myn slaven bend,
Ik zou u schier wel durven zweeren,
Dat gy uw Meester niet meer kend.
(5) Wie meent gy dat hier zit te kyken?
Wie meent gy, dat gy in dees kap,
En in dees rinkelstoel ziet pryken,
Geharnast met een blikke slap?
Ik weet wel, dat gy nooit verzinnen
(10) Noch denken zult met uw verstand,
Dat gy de groote God der minnen
Hier ziet in ’t Lasrushuis geplant;
Maar evenwel, al lyken ’t droomen,
Ik ben het zelver dat gy ’t weet;
(15) Doch hoe hier ben toe gekoomen,
Vraagt dat alleenig den Poëet
Die dees* Comedie doet vertoonen,
Vermids dat hy, wyl dat hy zweert
Dat, door lang in zyn buurt te woonen,
(20) Hy myn natuur wel heeft geleert,
My voor zo gek, en zot derft schelden,
Dat hy, als per plaizier kwanzuis,
[fol. Y3v, p. 342]
Op ’t lest my by de zotten stelde
In ’t Amsteldamsche Lasrushuis.
(25) ’k Beken, ik ben geenzins de wyste,
Schoon ik een God ben; maar, wat raat?
Ik zie, dat dikwils d’aldergryste
De grootste zotheit wel begaat,
Ben dan daarom te verachten,
(30) Een jongen zynde als ben?
Wanneer de lui van my verwachten
Meer wysheid als geven ken?
De kinders werken kindre geuren;
De zotheit is een eigenschap
(35) Die van de jeugd niet is te scheuren,
Want yder draagt zyn narrekap.
My daarom, die ’t gebied der herten
Van al de jeugd is toevertrout,
My wytmen al die zotte parten,
(40) Die dagelyks de jonkheid brout;
En ’k weet, men wijt se my met reden,
Mits ik my zelven oorzaak vind
Van hondertduisent zottigheden,
Die doe doen aan die bemint.
(45) Hoe vaak doe een party gekken
Uit zotte razerny alleen,
Haar hayr uit kop en knevels trekken
Door ’t loopen van een blaauwe scheen?
Hoe vaak doe ’er een verlieven?
(50) Die ’t minnen in gedachten pleegt,
Of met een tal van zotte brieven,
Daar zyn matres haar poort aan veegt.
Hoe vaak doe een zots-kap draven
Voorby een huis, daar ’t alles rust,
(55) En elk al leit in slaap begraven,
Terwyl hy stoep of klopper kust?
Hoe dikmaal doe ik Serenades
Op zagen voor een zotte sloor,
Die, spyt couranten en ballades,
(60) Al leid te ronken op een oor.
[fol. Y4r, p. 343]
Hoe dikmaals doe ik hair en lokken,
Besmeurt, beplakt, en styf van gom,*
Of uitgevallen door de pokken,
Bewaren voor een heiligdom?
(65) Hoe vaak heb ik een party dwazen
Tot teken van hun zotte brand,
Een tal van fluiten en van glazen
Doen kauwen naar hun ingewand?
Hoe vaak heb ik een zot bevolen,
(70) Gestyft door dwaze minnevlam,
Te zuipen uit gelaân pistolen,
Op de gezondheid van Madam?
Terwyl een ander menigmalen,
Als hem die zelfde drift bekruipt,
(75) Uit pispot, en uit urinalen
Een zotte sloofs gezondheid zuipt.
Een ander, zyn Matres ter eeren,
Smyt, door een altedulle kuur,
Zyn wambais, broek, en hoed, en kleeren,
(80) En al den preutel op het vuur.
Een ander maakt weêr andre geuren;
Die licht de Rymer van dit spel,
Vermids zy alle daag gebeuren,
Zou konnen noemen, buiten tel.
(85) Gelyk, wanneer men by de vrienden
Hier licht eens om vroeg by de ry,
Men mooglyk wel zou zielen vinden,
Die ’t beter weten noch als hy.
Dies is ’t, om deze fraaije zaaken,
(90) Waar van hy my als baas* uitschelt,
Dat hy my heeft dees stoel doen maaken,
En hier in ’t Lasrushuis gestelt;
Om u al t’ zamen te doen weten,
Of hy met reden sprak, of niet,
(95) Toen hy my gek, en zot dorst heeten,
Met al wat leeft in myn gebiedt.
Of my dees vodden dan niet passen,
En al dit Lazarus livrei,
[fol. Y4v, p. 344]
Als of ’k ’er was in opgewassen,
(100) Dat toont hy u voor eerst in my.
Terstont zal, om u te vergenoegen,
Hy u doen zien met vreemt gedruis,
Hoe zich de minneryen voegen
In de Messieurs van ’t Lasrushuis.
    (105) Vermids hy voor heeft u te toonen,
Dat nooit de min in beter plaats,
Dan in het gekkenhuis kan woonen,
En by een tal van zotte maats.
Nadien de zotheit en het minnen
(110) Zo vast aaneen gekoppelt zyn,
Dat hy berooft moet zyn van zinnen,
Of voor het minste, zot in schyn,
Die zich tot minnen gaat begeeven.
Want, of in schyn, of in der daat,
(115) Is, en de min, en ’s minnaars leven,
Slechs puure zotheid op een draad.

                        EINDE.

Continue
[
fol. Y5r, p. 345]

EERSTE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

FERDINAND, VALERIUS.*

FERDINAND.
ZO even kom ik eerst, gelyk gy ziet in stad.
VALERIUS.
Maar ik bid u, zeg my, wat verandering, en wat
Verbleekte en dootsche verf bespeur ik in uw wezen?
FERDINAND.
(120) ’t Schynt dat gy uit myn oog myn rampen weet te leezen.
Helaas, Valerius! myn lyf staat in uw hand.
VALERIUS.
Hoe dat?
FERDINAND.
                Myn waardsten vriend, die met zo waarden band
Van broederlyke trou steeds* waart aan my verbonden,
Ik heb, helaas!..
VALERIUS.
                            Spreek op.
FERDINAND.
                                              Ik heb..
VALERIUS.
                                      Wel nu?
FERDINAND.
                              Gezonden
(125) Ter afgrond, een..
VALERIUS.
                                        Wie toch?
FERDINAND.
                                Zacht, hoort men ons hier niet?
VALERIUS.
Ik zie geen mensch, spreekt uit.
[fol. Y5v, p. 346]
FERDINAND.
                          Ach? tot myn leet, doorstiet
Ik gistren zeker Heer, die my..
VALERIUS.
                          Verlaat dit vreezen,
Hier is geen mensch ontrent die u verdacht kan wezen.
FERDINAND.
Myn angst, Valerius! verbaast my zo, dat ik
(130) Voor ’t ruisschen van de wind, ja voor myn schadu schrik.
VALERIUS.
Ik bid, zeg my zyn naam, laat my uw voorval hooren.
FERDINAND.
’k Vrees dat men overal myn stappen na zal spooren,
Zo dat ik, waar ik ben, beducht ben in myn nood.
VALERIUS.
Gy schynt my door dees schrik reeds dooder dan de dood.
(135) Zeg my, wie is het doch? laat my zyn naam toch weten?
Wat is hy? Edelman of niet?
FERDINAND.
                            ’t Is my vergeten.
VALERIUS.
O twyffelmoedig hart! voorwaar ik zie in ’t end,
Dat gy de trouheid van uw vriend niet meer en kend,
Of dat gy met my spot.
FERDINAND.
                                    Wel aan, nu zal ik spreken:
(140) Weet dat ik Reinout dan heb in den Haag doorsteken,
VALERIUS.
Hoe? Reinout, zegt gy? ach, wat droever ongeluk!
FERDINAND.
Te zwaren slag helaas! te vol van smert en druk,
Zo braven Edelman, die ik zelf nooit te vooren
Gezien had, dus bedroeft, en deerlyk* te doen smooren
(145) In ’t bloejenst van zyn tyd?
VALERIUS.
                            Uw onluk is te klaar,
Gewis dit toeval, vriend, dreigt* u met veel gevaar,
Mits gy de vrienden van uw vyand hebt te vreezen,
[fol. Y6r, p. 347]
Wiens macht, en groot gezag u doodlyk zullen wezen.
FERDINAND.
Ach! ’t schynt dat my de ziel uit schrik en angst begeeft;
(150) En zo zy noch de macht van u te spreeken heeft,
’t Is door uw vrindschap, die myn hoop noch houd in ’t leven,
Van dat gy my niet zult in deze nood begeven.
Ach, vriend Valerius, berg my het leven dan,
Of zonder u ben ik gewis een lyfloos man.
(155) Maar hoe? gy antwoord niet.
VALERIUS.
                            ’k Sta op uw staat te denken.
Geen lastigheid zal ooit myn plicht van vriendschap krenken.
O neen! ik sta alleen te peinzen wat voor raat
My in dit ongeval aan u te geven staat.
Het feit dat is geschied, en is niet te herhaalen.
(160) Voorzichtigheid alleen, die is ’t, die menigmaalen
De sterkste vyand door haar listen heeft verheerd,
Die door de dapperheid vergeefsch zou zyn gekeerd.
Dees is ’t dan boven al, die ons hier hulp moet geven.
Maar, hoe, en om wat reên benaamt gy hem het leven?
FERDINAND.
(165) Na dat ik gisteren een goet deel van de nacht
Had by myn Leonoore in wellust doorgebracht,
Die ik, gelyk gy weet, al overlang beminde,
Kwam ik, in ’t uitgaan van haar deur, een man te vinden,
Die, naer ik merkte, met een knecht twee drie verzeld,
(170) Zich midden op de straat tot myn verspieder steld,
’t Geen Leonoor de deur deed sluiten, en vertrekken;
En ’t geen myn jalouzy zo hevig op kwam wekken,
Dat na veel woorden, tot verdubbeling van spyt,
Met het ontbloote staal de rest wierd afgepleit.
(175) Dees was Heer Reinout, mids ik hem met eige woorden
(Op ’t vragen wie hy was) hem zelf zo noemen hoorde.
Dees naam, my wel bekend, doch door de faam alleen,
(Vermits ik Reinoud zelf nooit had gezien voorheen)
Kon niet beletten, spyt zyn staat, en groot vermogen,
(180) Dat ik hem ging te keer. Doch wyl de nacht onze oogen
Zodanig hield bedekt, dat eerder by ’t gevoel
[fol. Y6v, p. 348]
Dan ’t licht gevochten wierd, zo trof in dit gewoel,
Doch tot myn ongeluk, dees kling myn vyands leven,
Die, door myn razerny ten boezem ingedreven,
(185) Hem met een naare schreeuw ter aarde storten deê.
Ik hier door gantsch ontroerd, vermids ik prykel leê,
Van, door zyn knechts geparst, myn leven meê te laten,
Begeef my op de vlucht, en door verscheide straten
Geraak ik in ’t voorhout en zo voort bosch waard in,
(190) En eer de morgenstond dees dag noch gaf begin,
Had ik reeds zeven myl door bosch en duin geloopen.
Zo kan de doodsche vrees een mensch met sporen noopen,
In ’t end ziet gy my hier dus vluchtig t’ Amsteldam.
VALERIUS.
O dolle jalouzy! ô zotte minnevlam!
(195) De schuld van ’t meeste bloed dat daaglyks word vergoten,
Is uit uw kooker, en uw zotte drift gesprooten.
Maar ach, myn waarde vrind, waar loopt, waar vlucht gy best
Voor uw vervolgers, die zo wel in ’t oost, als west,
(Vermids ’t onmooglyk is de wraaklust te bepaalen)
(200) U door hun groot gezag zyn machtig t’achterhaalen?
Ach, vriend, uw dapperheid, en edelmoedig vier
Dat in uw aders leeft staat heden u te dier,
Myn geest staat duizenden van vonden t’overwegen.
Ik denk, en overpeins vast honderd duizend wegen
(205) Om u te helpen, maar ik vind slechs ydelheid.
Want hoewel dat gy ryk, en groot van vrinden zyt,
Zo is ’t onmogelyk u zelve te bewaaren
Voor hen, die in gezag schier Princen evenaaren;
Maar zagt, daar schiet my iet, naer dat my dunkt, in ’t zin:
(210) De beste raad die valt zomtyts het eerste ons in.
Zoud gy wel machtig zyn een zotte rol te speelen?
FERDINAND.
Of zot of wys te zyn, kan my thans weinig scheelen.
VALERIUS.
’t Is noodig dat gy u steld in zo zotten schyn,
Dat ieder, die u ziet, u waant puur gek te zyn;
(215) En zo zult gy uw staat voor ieders oog bedekken.
[fol. Y7r, p. 349]
Dat huis is, als gy weet, een gasthuis, daar de gekken
Geherbergt worden in hun zotte razerny.
Indien gy ’t wagen durft, en by aldien dat gy,
Als een ontzinnige u daar binnen durft begeven,
(220) Zo acht u bevryd van het gevaar van ’t leven.
Want, en dees zottheit, en het lazarushabyt*
Zal nooit doen denken, dat gy Fardinandus zyt.
FERDINAND.
Uw raad behaagt my zeer. Om dan myn dood te myden,
Ga ik my van dees uur tot zot te zyn bereiden:
(225) En ’k zweer, dat ik my zelf zal veinzen zo ontzind,
Dat gy zelf geen verschil in schyn en waarheid vind.
VALERIUS.
’k Geloof schier ’t geen gy zegt, mids hier in, na myn oordeel,
Een minnaer de natuur niet weinig heeft tot voordeel.



TWEEDE TOONEEL.

IZABELLE, LEONARD, beide in Reisgewaad*
VALERIUS, FARDINAND.

                                    LEONARD.
HIer ziet gy, Izabel, het machtig Amsteldam.
(230) Dit is de poort, wiens naam van Sint Antony kwam,
Gins ziet gy langs de straat de steile Zuider tooren.
In ’t kort dit is die stad, die uit moeras gebooren,
Aan heele waerelden byna de wetten steld.
IZABELLE.
(235) Ik vind die schoonder noch dan men my had verteld.
’k Beken, ik sta verbaasd door veel verwonderingen.
                                    LEONARD.
Gy ziet het slechtste deel.
FERDINAND.
                          Dit schynen vreemdelingen.
VALERIUS.
My dunkt het ook, ’t is best hier niet te blyven staan,
Maar laat ons datelyk ons spel beginnen gaan
Treên wy in ’t Lasrushuis, om den Regent te spreeken,
[fol. Y7v, p. 350]
(240) En om u met der vaart in ’t gekkekleed te steeken.
FERDINAND.
Wel aan, wyl ’t wezen moet, treê dan ter deuren in;
En zo neemt van dees uur myn zotheid zyn begin.



DERDE TOONEEL.

IZABELLE,* LEONARD.

IZABELLE.
HEt is een schoone stad.
                                    LEONARD.
                                        ’k Zag beter nooit myn leven.
IZABELLE.
Den hemel Leonard heeft ons veel luk gegeven
(245) Van voor de nacht noch hier in stad geraakt te zyn.
Maar ach! hoe sweemt myn hart nog tussen vrees en pyn,
Wyl ik met u ontvlucht myn land, en huis te gader;
Want laas! wat of uit spyt myn over ouden Vader
Nu niet wel vloekt, en zegt
                                    LEONARD.
                                          Al ’t geen een Edelman
(250) In bloed, en eer gekwetst, uit gramschap zeggen kan,
My dunkt ik zie hem al uit dolheid loopen raazen,
En langs de straat het volk door zyn gezight verbaazen,
U noemende den hoon, en smaat van zyn geslacht,
En my een trouloos knecht die u tot oneer bracht.
IZABELLE.
(255) Zo hy de dwaasheid ooit heeft van myn min geweten,
’t Is zeker dat hy my wel zot, en dol zal heten.
                                    LEONARD.
Schoon dat de zotheid was in uw verdoolde zin,
Een ongelyk portuur te kiezen door uw min,
Zo wil my daarom nu in ’t minste niet verachten,
(260) Noch stoot myn nieu geluk niet om in uw gedachten,
Vermids de liefde, die my nu uw Bruigom maakt,
Doet, dat met een myn staat zo hoog als d’uwe raakt;
[fol. Y8r, p. 351]
En schoon ik, als uit niet, ben tot dit luk verweezen,
Denk dat ik nu niet meer ben die ik plag te weezen.
IZABELLE.
(265) Wat reden hebt gy toch, myn waarde Leonard!
Dat gy door deze reên op nieus myn ziel benard?
                                    LEONARD.
Uw woorden, Izabel, doen my verandring vreezen.
IZABELLE.
En wat verandering kuntge uit myn woorden leezen?
                                    LEONARD.
’k Merk dat gy my veracht, en u dees vlucht beroud,
(270) Mits ongelyke min nooit vaste stand en houd.
IZABELLE.
Hoe! zyt gy minder nu dan toen ik u myn leven,
Ja toen ik u myn eer kwam in uw handen geven?
Waart gy myn dienaar niet.
                                    LEONARD.
                                            Wel ja.
IZABELLE.
                                Wat ongelyk*
Kan u die eer dan doen waar meê ik u verryk,
(275) Van u uit dien staat tot myn bruigom te verhoogen?
Maar neen, gy hebt my zelf, na dat ik zie, bedroogen,
Uw inborst veinsende, ach, in met my weg te vliên:
Helaas! ik merk het wel.
                                    LEONARD.
                                    Hebt gy dat kunnen zien.
En wist gy zelver niet dat zulks u zou berouwen,
(280) En dat ik dat berou zou voor verachting houwen?
Gewislyk, Izabel, gy haat my.
IZABELLE.
                        Zyt gy zot?
                                    LEONARD.
Ik ben wel zot geweest, door ’t zamenspannen tot
Dees schandelyke vlucht, verleid door uw gebeeden,
Waar door ik dagelyks my vond van u bestreeden.
IZABELLE.
(285) Een teeken, dat ik u beminde boven hem,
[fol. Y8v, p. 352]
Die door myn vaders wil, en zyn gegeven stem,
Ik zonder deze vlucht, te trouwen was gedwongen;
Maar ’t schynt, dat enkle woord, dat my flus is ontsprongen,
Toen ik my zelve zot dorst noemen door myn min,
(290) Kwetst u ’t verstand te veel, en speelt u in den zin.
Noemt gy dan Leonard verachting u te minnen,
En door den min alleen berooft te zyn van zinnen!
Gewis, die naam komt met myn hart niet over een.
                                    LEONARD.
Uw hart is my bekend, spyt dees verzierde reên.
IZABELLE.
(295) Helaas, wie zou myn hart ooit beter konnen weten,
Dan gy die door den min daar vast zyt in gezeten;
Maar neen, vriend Leonard, het schynt dat gy met list,
Kwansuis een oorzaak zoekt van opgeworpen twist,
Om onder dezen schyn my schandig te verlaten.
(300) Maar, ach! wat reden is ’t, die u* my dus doet haten?
                                    LEONARD.
Ontrouwe! ’t blykt genoeg hoe zeer gy my versmaat,
En steets veracht hebt om ’t verschil van onze staat,
Waar door gy my uw min onwaardig denkt te wezen.
Want zo uw liefde was zo hoog in top gerezen,
(305) Gelykerwys gy veinst, hoe zoud g’op myn begeer,
My kunnen weig’ren dat, hetgeen gy noemt uw eer.
Maar neen, onbuigbaar voor myn smeken, en gebeden,
Blyft gy steets even koel, en houd verstand, en reden,
Waar dat men anders in een ziel, die recht bemind,
(310) Nooit zo veel achterdocht, en zo veel oordeel vind.
IZABELLE.
Weet gy niet dat de deugd de driften moet verwinnen,
Wanneer zy twisten om de heerschappy der zinnen?
En dat ik, eer de trouw de liefde wettig maakt,
De kuisheid eeren moet? ô Leonard, gy laakt
’t Geen in my, als een deugd, veel eerder is te pryzen.
Wat kan ik anders dan met woorden u bewyzen
(315) Dat ik u min? Gewis had ik my zelf zo bloot,
En u het geil genot gegeven van myn schoot.
’k Weet, die lichtvaardigheid had reets in uw gedachten,
[fol. Z1r, p. 353]
(320) Na die genoten gunst, my doen van u verachten;
Vermids men in ’t gemeen, na ’t wetteloos genot,
Van wien men wierd bemind, veracht word en bespot.
                                    LEONARD.
Een schoone die de ziel kan voor ’t genot doen blaken,
Zal, na ’t genot, veel eer zyn vlammen heter maken.
(325) Maar neen, ô Izabel! dees uw wantrouwigheid
Spruit uit dees oorzaak niet daar gy uw deugd mee vleid,
Maar uit iet anders, ’t geen my zien doet uit uw oogen,
Dat van u veracht, bespot ben, en bedroogen.
IZABELLE.
O onverstandige! spaar deze woorden toch.
                                    LEONARD.
(330) Zeg ongelukkige veel eer door uw bedrog.
IZABELLE.
Hoe nu! is dit bedrog? en noemt gy het dan haten
Om uwe liefde, land, en ouders te verlaten,
En eer, ja leven zelf te stellen in uw hand?
Is dit d’ontrouwigheid die gy my steld tot schand?
                                    LEONARD.
(335) Geen reden, Izabel, kan myn geloof verbreeken
Van uw bedrog, vermids dat ik uw vlucht eer reken
Te zyn veroorzaakt uit een haat tot Konstantyn
Met wien gy vreesde haast door dwang getrout te zyn,
Dan wel uit liefde, daar gy my mee kost verleyen.
IZABELLE.
(340) Ach! dees beschuldiging meld my uw schelmeryen.
’t Is waar verrader, dat de min van Konstantyn
My, spyt myn vaders dwang, nooit kon dan haatlyk zyn.
Maar wat was d’oorzaak van dit haatlyk tegenstreven?
Was ’t niet, omdat ik u myn hart al had gegeven?
(345) Helaas, myn Leonard, wat onrecht doet gy my
Door dees uw achterdocht? myn ziel, zet dit ter zy,
En keer my toch weer toe uw schoone en minlyke oogen,
Zo gy de tranen, die ik uitstort, op wilt droogen.
                                    LEONARD.
Weg met uw tranen, weg met uw geveinsde min;
(350) Maar geef my daadlyk die juweelen, die gy in
[fol. Z1v, p. 354]
Uw kleederen verbergt, en al de rest met eenen,
Die voor een dag of twee gy my liet zien te Rheenen.
IZABELLE.
Hoe! myn juweelen?
                                    LEONARD.
                                  Ja, op dat gy ze op de straat,
Of in de herberg u die niet ontsteelen laat.
IZABELLE.
(355) Waar toe begeert gy die?
                                    LEONARD.
                                      ’k Zal ’t u daar na ontknoopen.
IZABELLE.
Is licht ons geld verteert dat gy die wilt verkopen?
                                    LEONARD.
Neen, ik begeer die slechts om dat ikze begeer.
IZABELLE.
Verkoop, indien gy wilt, dees kropboot dan veel eer.
                                    LEONARD.
Neen, geef my alles hier.
IZABELLE.
                                        Hoe alles?
                                    LEONARD.
                                  Zonder praten,
(360) Geef op.
IZABELLE.
              Helaas, myn vrind, gy wilt my licht verlaten.
                                    LEONARD.
Dit tegenprevelen zal u niet wel vergaan.
IZABELLE.
Helaas, myn Leonard, wat heb u misdaan?
Zyn dees juweelen u zo wel als my niet eigen?
                                    LEONARD.
Verraderes, zo is ’t, dat gy uw loon zult krygen.
(365) Onkuische, geef my hier, al wat gy hebt.
IZABELLE.
                                          Hoe nu!
Onkuische, ach myn ziel, kryg ik dees naam van u,
Myn waarde bruidegom!
[fol. Z2r, p. 355]
                                    LEONARD.
                          Ik wil die naam niet hooren?
Geef uw juweelen, of dees pook zal u doorbooren:
IZABELLE.
Daar zyn ze. Hemel, ach! nu zie ik u nooit meer.
                                    LEONARD.
(370) Za datelyk, geeft my de rest.
IZABELLE.
                                            Myn lief, ik heb niet meer.
                                    LEONARD.
Uw reisrok met uw keurs, schud uit, en zonder spreeken
IZABELLE.
Hoe keurs en reisrok lief
                                    LEONARD.
                        Dees hand zal u doorsteken
Maakt gy het minst gerucht, en gy niet alles geeft.
IZABELLE.
Helaas! myn hart dat klopt myn lichaam lilt en beeft
(375) Van enkle schrik.
                                    LEONARD.
                            Schud uit, tot ’t hemd toe, al uw kleeren.
IZABELLE.
Waar wil dit heen?
                                    LEONARD.
                            schud uit eer ik begin te zweeren.
IZABELLE.
Daar hebt gy ’t al, helaas! wat wilt gy nu myn hart?
                                    LEONARD.
Ik heb genoeg, vaar wel, denk eens om Leonard.



VIERDE TOONEEL.

IZABELLE alleen in haar onderkleeren.

VErrader, gaat gy my zo trouweloos begeven!
(380) Keer weêr, keer weêr, en neemt met eene toch myn leven,
Wyl gy my alles, daar ’k van leven zou, ontneemt.
[fol. Z2v, p. 356]
Ach ik rampzalige! dus arm, en naakt, en vreemt,
Wat droever ongeval zie ik thans voor myn oogen!
Maar schoon dat my dien schelm dus deerlyk heeft bedrogen,
(385) ’t Is my noch troost genoeg, schoon hy myn schatten stal,
Dat hem myn liefde, noch myn hert niet volgen zal.
Want schoon dat ik met hem, myn ouders, huis, en vrienden
Ontvloden ben, geen min (vermids ik nooit beminde)
Gaf my daar oorzaak toe, maar enkle afschrik van
(390) Een minnaar, die men my wou geven tot een man.
Dees dwang alleenig dan, die porde my te vluchten,
Hoewel daar door gebracht tot zwaarder ongenuchten,
Want hoe het een bedrog door ’t ander word betaald,
Dat ziet men hier in my na ’t leven afgemaalt,
(395) Mids ik die zotheid van dien afkeer nu moet boeten;
Waar door dat ik een man, die eertyds aan myn voeten
Uit eerbied lei geknielt, te* schendig heb veracht.
Maar laas! waar zal ik heen in ’t vallen van de nacht
Dus naakt, en onbekend? wat zullen die my vinden,
(400) Van my gelooven? ach, hoe gaat gy dus verzwinden
Myn rykdom, staat, en eer! die ik zo haast verloor,
Door zotte koppigheid. Maar zacht, my dunkt ik hoor
Al volk. Ik zal my hier een weinig neder zetten.



VYFDE TOONEEL.

JORISVAAR, VALERIUS, KLAASJE,
MARTEN, IZABELLE.

JORISVAAR.
’k BEloof u, van op hem in alles wel te letten.
VALERIUS.
(405) Maar zou ’t niet noodig zyn dat men, zo dra men kon,
Voor hem een zekre zoort van tegengift verzon
En dat men hem te met wat dee medicineeren?
JORISVAAR.
    ’k Zal met den Dokter daar eens over consuleeren.
[fol. Z3r, p. 357]
Maar wyl hy menigmaal puur dol is als gy zegt,
(410) Zal ’t goet zyn, dat men hem aan ysre ketens legt,
Op dat hy door zyn kwaal al d’andre niet verhindert.
VALERIUS.
Terwyl dat nu de maan vast alle daag vermindert,
Waar mee, gelyk gy weet, de zotheit ook vergaat,
Zo is ’t niet noodig, dat men hem noch binden laat;
(415) Maar laat hem nu slechs in de lange rok wat loopen,
Tot dat men zie wat goets men uit hem heeft te hoopen.
JORISVAAR.
Zeer wel. Maar hoe ’s zyn naam?
VALERIUS.
                            Zyn naam is Karel.
JORISVAAR.
                                    En
Waar is hy toch van daan?
VALERIUS.
                                        Van Utrecht.
JORISVAAR.
                                    Ik beken,
Dat ik hem eerst had voor een Delvenaar genomen,
(420) Vermids my uit die plek veel lui bezoeken komen.
Maar wat was zyn bedryf? en wat is ’t voor een geest?
VALERIUS.
Hy is voor dezen een geleert student geweest,
Doch al te vuurig in de boeken.
JORISVAAR.
                        Naer uw meenen,
Komt het hem daar van daan?
VALERIUS.
                                              En van wat min met eenen.
JORISVAAR.
(425) Zo is zyn zotheit dan een dubbelt kwaad, alzo
’t Van jonker Plato komt, en Monsieur Kupido.
VALERIUS.
Gewislyk, elk alleen is machtig, om by tyen
De wyste man het hooft op stelten te doen ryen.
[fol. Z3v, p. 358]
JORISVAAR.
Ja, overdaat, zo wel in studie, als in min,
(430) Berooft ons het verstand, en blaast ons zotheit in.
VALERIUS.
Hoe veel te meer dan als die twee te zamen komen,
Word door de dubble kracht de reden ons ontnomen?
JORISVAAR.
Zie hier, hier ziet g’er twee, die door die zelfde kracht,
Ook zot geworden, laatst my mee zyn t’huis gebracht:
(435) Schoon zy te naaste by daar van nu zyn genezen.
VALERIUS.
Wat zyn zy?
JORISVAAR.
                    ’t Plachten eer geleerde lui te wezen,
Maar al te diep verwart door hun Philozophie
Wierd elk van hen zo zot, voor ’t minst, als andre drie
Doch eindelyk door de zorg die voor hen is gedragen,
(440) Ziet men hen zelden meer in d’oude zotte vlagen,
Zo dat ol hen gebruik in ’t passen op de poort,
En in om boodschappen op te loopen, en zo voort,
Kom Klaasje, kom eens hier.
IZABELLE.
                                          Ach ik begin te vrezen.
                                    KLAASJE.
Hier ben ik.
JORISVAAR.
                  Dat ’s een zeun.
                                    KLAASJE.
                                          Dat loof ik kan niet wezen,
(445) Vermids met myn vaâr voor gansch niet reciprocreer
Want die is lang al dood, ik ben geen zeun dan meer.
VALERIUS.
Ik hoor zyn logica.
JORISVAAR.
                                      En jy Mejonker Marten!
Jy bend een edelman.
                                      MARTEN.
                                Zo slechts myn moêr geen parten
[fol. Z4r, p. 359]
Gespeelt heeft met een boer, terwyl ik wierd gemaakt.
JORISVAAR.
(450) Dees is den adeldom zo zeer in ’t hooft geraakt,
Dat hy zich schier van ’t bloet van Heer Achilles reekent.
VALERIUS.
Ik heb hun beider zoort van zotheit al geteekent.
                                      MARTEN.
Maar zeg eens Jorisvaâr, het vuur, is ’t kout of heet?
JORISVAAR.
Kout is het altyt niet.
                                      MARTEN.
                                Hoe droes of jy dat weet?
(455) En waar of hy de kracht van ’t vuur zo wel geleert heeft?
Of is ’t, omdat hy ’t door een brandmerk geprobeert heeft?
JORISVAAR.
Jou gaudief! als je bend
VALERIUS.
                                              Ha, ha, wel Jorisvaâr!
Daar heeft hy u gehad. Maar zie, wat vrou zit daar
Gints op de straat?
                                    KLAASJE.
                            Ik wed, ’t zel Sinte Tisbe wezen,
(460) Die om haar Pyramus is uit de dood verrezen.
IZABELLE.
Helaas! na dat ik merk, zo heeft men my gezien;
Nu is het al te laat om hier van daan te vliên:
’t Zal best zyn dat ik door myn zuchten, en myn klagen
Doe blyken dat men my heeft al myn goet ontdragen,
(465) Of ik noch lichtlyk in ’t medogend Amsteldam
In dit myn ongeluk, of troost, of hulp bekwam.
                                      MARTEN.
Zeg vroumensch, sta eens op, wat zit jy hier te steenen?
IZABELLE.
O hemel! wil my wraak op dezen schelm verleenen,
Die met myn kleeren my zo veel juweelen stal.
JORISVAAR.
(470) Wy komen recht te pas.
[fol. Z4v, p. 360]
VALERIUS.
                                    Ik kenze wel ze is mal.
IZABELLE.
Ach ongelukkige! noch naulyks hier gekomen,
Word u op eenen sprong al wat gy hebt, ontnomen.
                                    KLAASJE.
O schepzel!
IZABELLE.
                  Wat is dit!
                                    KLAASJE.
                                    Houd u een weinig stil.
IZABELLE.
En waarom dat?
                                    KLAASJE.
                        Omdat u eens zoenen wil.
IZABELLE.
(475) Staat af van my, gy fiel!
VALERIUS.
                                      Ik ken dit zotte wezen.
JORISVAAR.
Kom zusje, sta jy op, en wil voor ons niet vreezen.
IZABELLE.
Ach! is ter wereld dan geen meer erbarmenis,
Voor een die al haar goed terstond ontstoolen is?
                                      MARTEN.
Indien ’t haar herssens zyn daar zy van leid te praten,
(480) Zo zweer ik dat men haar heel weinig heeft gelaten.
IZABELLE.
Acht duizent kroonen was voor ’t minste de waardy,
’t Geen in juweelen men ontstoolen heeft aan my.
JORISVAAR.
Ik hoor wel uit de text waar op haar zinnen speelen,
Dat dees haar zotheit spruit uit rykdom en juweelen.
VALERIUS.
(485) Dat hebje wel gevat, ik ken haar heele staat,
Hou haar om mynent wil van nacht slechts* van de straat.
JORISVAAR.
Za jongens, pakt haar aan, en leid haar dan naer binnen.
[fol. Z5r, p. 361]
                                      MARTEN.
Kom zusje, ga jy meé.
                                    KLAASJE.
                                    Kom aan, myn kind van minnen,
Tree zagjes voort.
IZABELLE.
                            Waar heen, wat wilt gy met my doen?
(490) Laat los, gy fielen, los.
                                    KLAASJE.
                                    Gans bloed was dat een zoen?
                                      MARTEN.
Hoe vrouwmensch! sla je my? ’k zweer ik zal jouw die parten
Verleeren kom je ’t huis.
                                    KLAASJE.
                        Seg dat je Sinte Marten,
Of van zyn maagschap bent.
                                      MARTEN.
                                            Die ben ik maar te paard.
IZABELLE.
Indien gy, die gy zegt, of van zyn vrienden waard,
(495) Zo zoud gy zo Barbaars en wreed niet met my leven,
Maar zoud my eer de helft van al uw kleeren geven.
JORISVAAR.
Kom dochter, ga jy slechs, men zal u hebt geduld,
Ter plaatse brengen daar gy kleeren krygen zult.
Kom ga, waar wacht gy na, gy hebt hier niet te vrezen
                                      MARTEN.
(500) ’k Zeg andermaal ga voort; het zal niet anders wezen.
IZABELLE.
Wel wat zal dit doch zyn; waar brengt gy my hier in?
JORISVAAR.
Ga slechs, gy zult het zien.
                                    KLAASJE.
                            Za Negersche Heidin,
Tre in ’t gevangen huis.
IZABELLE.
                                      Hoe ben ik dan gevangen?
Wat heb toch misdaan;
[fol. Z5v, p. 362]
JORISVAAR.
                                  Ga slechs, gy zult niet hangen.
IZABELLE.
(505) Laas! is dit helpen die, die men het zyn ontnam.
Zyn dit de deugden van ’t barmhertig Amsteldam?
JORISVAAR.
Des stads barmhertigheid zal u tot voordeel komen.
IZABELLE.
Hoe, vangt gy dan een vrou die ’t haaren is ontnomen?
JORISVAAR.
Ga slechs, en teem daar na uw text zo lang gy wild.
IZABELLE.
(510) ’t Was beter gy myn dief, dan my gevangen hield.
JORISVAAR.
Och, die juweelen zyn die sloof in ’t hoofd geslagen.
                                    KLAASJE.
Kom, als een meid, stap voort.
IZABELLE.
                        Helaas! myn geld t’ontdragen,
En my te vangen, ach rampzalige als ik ben!



ZESDE TOONEEL.

JORISVAAR, VALERIUS.

JORISVAAR.
TErwyl gy ziet, myn Heer, dat ik niet blyven ken,
(515) Maar my genoodzaakt vind wat order te gaan stellen,
Ontrent den toestand van myn zotte huisgezellen,
Zo ga ik nu, wyl ik u morgen weêr verwacht,
Zo gy my spreeken wild.
VALERIUS.
                                        Wel Jorisvaâr, goê nacht;
En wilt voor al toch zorg voor onze Karel dragen;
(520) En wyl hy, als gy ziet, nu vry is van zyn vlagen,
Zo zal ’t genoeg zyn, dat gy in dees lange rok
Hem slechs wat loopen laat.
JORISVAAR.
                                            Zeer wel; of anders, ’t hok
[fol. Z6r, p. 363]
Is al gereed gemaakt, daar, zo zy willen baren,
Plaats zullen vinden om haar zelven te bedaren;
(525) Want in dit huis, myn Heer, is alle ding gereet,
Voor die baldadig is, of die niet beter weet.
VALERIUS.
Goê nacht, ik ga, wilt toch dat vroumensch wel bewaren,
En schoon dat zy wat vremd en yslyk komt te baren,
En acht dat niet, maar houd haar dichjes in de val,
(530) Door dien men u hier af heel wel beloonen zal.



ZEVENDE TOONEEL.

VALERIUS, alleen.

TOt morgen toe heel vroeg. O grootste myner vrinden!
Gy zult hier zekerlyk een heerlyke uitkomst vinden.
Ik ben gelukkig, ja gelukkig ben ik wis,
Dat d’uitkomst van myn raad zo wel bevallen is,
(535) Vermids ik tot’er dood was met myn vriend verlegen;
Doch naulyks heb ik hem in ’t Lasrushuis gekregen,
Daar hy gezond, en wys ontvlucht zyn dreigend lot,
Of zelver keêr ik daar weêr uit, zo ziek als zot
Nau heb ik die zottin terstond daar in zien halen,
(540) Of straks ontfing myn ziel zo felle blixemstraalen
Uit haar lazuur gezicht, dat in die zelfde tyd
Ik myn verstand verloor, en wierd myn zinnen kwyt;
Pas of myn zotheit uit de haare was verrezen.
Ach, wat bevalligheid bevond ik in haar wezen!
(545) Haar zoete treurigheid, en minnelyke spraak
Ontsteeken in myn ziel een zotheit vol vermaak,
Zo dat ik van de min, door varsch ontsteeken hetten,
My met de zotheit reeds voel van dees vrou besmetten.
O spoorelooze min, wat is het dat gy maakt,
(550) Dat gy op ’t onverzienst my met dees zotheid raakt?
Die my dwingt morgen vroeg weêr na dit huis te keeren,
Op dat ik door een list volvoer myn zot begeeren;
Of, op dat men met een, de dwaasheid van myn geest
Met het ontstelde brein van al de rest geneest.

Continue
[
fol. Z6v, p. 364]

TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL

ANNA, KATRYN.

ANNA.
(555) ZO weet gy dan Katryn my zo ver te bepraten,
Dat ik om uwent wil myn kamer heb verlaten,
En hier tot op de plaats met u gekomen ben.
Zeg op, wat wild gy nu?
KATRYN.
                                      Mejuffer, ik beken
Dat ik eer waardig ben gelasterd dan geprezen,
(560) En dat myn zotheid wis van u bespot moet wezen,
Als ik u zeggen ga de dooling van myn zin;
En dat ik hier in huis een nieuwe zot bemin;
Maar echter, wyl uw Oom straks ’t huis is uitgetreden,
Zo hoor in vryigheid, dat ik u eens in ’t breede
(565) Myn min verhalen ga, terwyl wy hier misschien
Myn aangename zot terstond wel zullen zien.
ANNA.
Hoe nu, Katryn, wat’s dit? wat koorts ontsteld uw zinnen,
Dat gy vervoerd word tot een Lasruszot te minnen?
Maar neen, ik ben verdoold, ’k denk dat gy met my spot,
(570) Vermids men nooit een mensch verliefd zag op een zot.
KATRYN.
De min is zelver zot, dat moet Mejuffer weten,
En die niet zot en is, die mag geen minnaar heeten.
ANNA.
Een teken, dat hy u niet heel veel wysheid laat.
KATRYN.
Wie ziet ’er dat de min met wysheid zamen gaat?
ANNA.
(575) Hoe nu, een vreemde zot hier korts eerst ingekomen,
Die heeft u dan alreê al uw verstand ontnomen?
’t Is goed te zien, dat gy niet veel te missen had.
[fol. Z7r, p. 365]
KATRYN.
Zyn wezen, en gedaant bedrogen my, zo dat
Ik hem daar door in ’t eerst lang heb voor wys gereekend.
(580) Want ’t was zyn zotheid niet, Mejuffer, die al spreekend,
My dus betooverd heeft; maar ’t was terwyl hy zweeg,
Dat ik het minnevuur eerst in myn boezem kreeg.
ANNA.
Hoe, kan een wys mensch toch verlieven door het zwygen?
KATRYN.
Gelyk men liefde tot een schildery kan krygen,
(585) Waar in een beeltenis, die ons de zinnen streeld,
Ons, al stilzwygende, vaak hart en ziel ontsteeld,
Zo ben ik met een beeld meê gantsch ontroofd van zinnen.
ANNA.
Wat grooter dolligheit, een stomme steen te minnen.
KATRYN.
O ja, ’k heb aan een steen gegeven ziel en hart.
ANNA.
(590) Maar, wat genot of heil, verwacht gy uit dees smart?
KATRYN.
Myn heil bestaat alleen in op geen heil te passen.
ANNA.
Gy zyt, geloof ik, dol; de maan die is aan ’t wassen.
KATRYN.
Myn dolheid hangt misschien van ’t groejen van de maan,
Maar met de zon van ’t luk groeid ook myn liefde aan.
ANNA.
(595) Gy zyt door zon en maan alleen niet zot te heeten;
Maar gy zyt gek en dol door al de acht Planeeten.
’t Zal best zyn, dat myn Oom u meê een hok vergund,
Waar dat gy uw verstand weêr wat vergaren kund;
Wyl ik alleen weerom zal naer myn Ouders keeren.
KATRYN.
(600) Eer ik het waard gezicht van Karel zou ontbeeren,
Zo heb ik liever hier puur zot, ja dol te zyn.
Keer gy daarom vry weêr naer Haarlem zonder myn.
Want wyl ik, als gy zegt, van liefde zot moet wezen,
[fol. Z7v, p. 366]
Zo blyf ik liever hier om my te doen genezen.
(605) Maar zie, daar komt hy aan.



TWEEDE TOONEEL.

FERDINAND in zots kleeren, ANNA, KATRYN.

ANNA.
                                          IS dit uw minnaar dan?
FERDINAND.
Hoe, ik geboejend! wie deê my dees keeten an?
Of hebt gy dit gedaan, hebt gy my binden laten,
O groote kastelein van ’t slot van Damiaten?
Zo zweer ik, dat ik my hier over wreeken zal.
(610) Want, schoon dat gy dien reus, pas als een malybal,
Lest met een vuistslag hebt gestierd naer d’Antipoden,
Zo zal ik, achterskind van d’Opperbaas der Goden,
U dadelyk het hert doen zinken in uw broek,
En u doorbooren met een Amsteldamsche koek.
ANNA.
(615) Ach, laat ons vliên, Katryn!
KATRYN.
                                            Neen Juffer, laat ons blyven;
Ik weet, hy zal op ons geen overlast bedryven.
FERDINAND.
Zie hier uw dienstbre slaaf, die om uw min verbrand.
O schoone! ontvlucht my niet. Het zwarte Egyptenland,
Noch het barbaars gewest der platgeneusde Mooren
(620) Heeft my niet voortgebracht, om hier uw rust te stooren;
Maar, zo gy ’t weten wilt: de min die steld my hier,
Als tot een voorbeeld van zyn edelaardig vier.
Ik ben, en ik ben ’t niet: want zyn is niet van nooden
Dien ’t best is niet te zyn, des kom hier gevlooden,
(625) Om ’t zyn te myen, en om niemendal te zyn.
Wel eer was ik student, maar zeker maagdelyn
Deed voor de boeken my den les van Venus kiezen,
Waar door ik eindelyk moest al myn zyn verliezen,
Want, schoon dat zy aan elk den vryen toegang gaf,
[fol. Z8r, p. 367]
(630) Zo stak myn edelheid aan elk de loef noch af.
En, of ik haar geviel, dat geef ik u te gissen,
Wyl zy op zeker tyd my juist eens had zien pissen.
ANNA.
O, onbeschaamde zot, en buffel die’er leeft!
FERDINAND.
’k Bid dat uw’ Majesteit my toch haar voeten geeft,
(635) Dat ik die kussen mag; wyl gy, gelyk de Goden,
(Nadien gy godlyk zyt) geen voeten hebt van nooden.
Gewis, ik zie in u, ’t schets van die serafyn,
Die my in Amsterdam nu zot en dol doet zyn.
ANNA.
Wat jammer is’t. Katryn, dat zulke brave leden
(640) Niet naer hun waardigheid bestierd zyn van de reden?
FERDINAND.
Helaas! gy hebt myn hart geraakt met zo veel viers,
Dat ik om u al meer als slaaf ben in Algiers.
In ’t end, het vuur dat kruipt van ’t hoofd tot in myn zolen.
En blaakt veel felder als in Etnaas zulfer hoolen;
(645) En zo gy my in ’t kort geen gunstig woord vereerd,
Zo ben ik in een uur tot asch gecalcineerd.
KATRYN.
Helaas! ik vrees dat hy u meê al zal behagen.
ANNA.
Wat maand, zeg, ô Katryn, regeert ’er in dees dagen
Die zo besmettelyk in min, en zotheid is?
KATRYN.
(650) Gewis gy zyt gevat, indien ik niet en mis.
ANNA.
Ach, dat ik met myn bloed zyn wysheid weêr kon kopen!
KATRYN.
Wat baat het u, helaas! tot zulk een wensch te hoopen?
ANNA.
’k Beken, ’t en baat my niet, maar ’t wenschen staat my vry.
KATRYN.
Ach Juffer! deze wensch verwekt my jalouzy.
FERDINAND.
(655) In ’t punt van jalouzy, een koppel kneppelslagen
[fol. Z8v, p. 368]
Geplant op ’t achterstuk, kan al die drift verjagen,
Doch wyl de jalouzy in hoorens meest bestaat,
Zo bid ik zeg my eens, wie dat daar vry van gaat;
Lang leeft de groene min; lang moeten d’hoorens leven!
(660) Op dat men die malkaâr noch lang om zunst mag geven
Doch twyffeld gy misschien aan zulken fraaijen zaak,
Zo hoor, hoe ik hier op myn sylogismus maak.
Elk minnaar is jaloers: de jalouzy maakt hoorens;
Ergo, de hoorens zyn in steden meer als toorens.
(665) Indien gy, schoone! hier de minor op negeerd,
Zo hoor, hoe die in ’t kord word van my geprobeerd:
De hoorens, zo die door de jalouzy niet komen,
Hoe krygt men die dan door alleen daar van te dromen!
Wat dunkt u? antwoord eens.
ANNA.
                              Helaas, verdwaalde Geest!
(670) ’k Geloof dat hy voor dees wel wys moet zyn geweest.
FERDINAND.
Wilt gy me een vriendschap doen om te riquiesceeren
In Pace?
                            ANNA.
              En waar meê;
FERDINAND.
                                    Wilt my die strik vereeren,
Waar ik de roozen van den ezel Apulé
Op afgeschilderd zie; misschien dat zy my meê,
(675) Gelyk als hem wel eer, weêr geven ’t oude wezen.
Dit zal myn antidoot, gy myn Apollo wezen.
ANNA.
Ach, had het zulken kracht!
FERDINAND.
                                            Het zal myn noortstar zyn.
KATRYN.
Dees zal u beter staan, van geel en karmozyn.
FERDINAND.
Het zal u beter staan, dat gy u met myn zaaken,
(680) Gy kleuter, niet en moeit door ’t sluiten van uw kaaken,
[fol. Aa1r, p. 369]
ANNA.
Neen, dees zal beter zyn, want gy zyt beide groen.
FERDINAND.
Ja, op dat dit myn hoop weer mag herleven doen;
Doch in de plaats van u hier weer wat voor te schenken,
Zo zal ik daaglyks drie minnuten aan u denken.
ANNA.
(685) Voorwaar, dit is te lang.
FERDINAND.
                                      ’k Beken, het is wat veel,
Maar schat het, zo gy wild, slechs op het darden deel.
KATRYN.
Ik dacht, ô Juffer, dat gy voor dees zot woud vluchten.
ANNA.
Zwyg stil, Katryn, zyn praat verdryft myn ongenuchten,
Want schoon hy menigmaal veel zotte grillen spreekt,
(690) Zo vind ik echter dat daar veel vermaak in steekt.
Maar zacht, daar hoor ik volk. Katryn, laat ons vertrekken,
Om door de zamenspraak geen opspraak te verwekken.
                          Binnen.
FERDINAND.
Gy gaat, myn schoone zon! helaas, wat droever nacht,
Of wat voor nevel, uit den afgrond voortgebracht,
(695) Ontrooft my toch den dag, my door uw licht gegeven?
Maar zacht zy zyn al weg. Wat komt hier herwaarts streven
Helaas, waar ben ik hier gebracht door ’t ongeval!
IZABELLE.
Waar ik hier kom, ik vind slechs zotten overal,
Zo dat het vruchtloos is hier reden te gebruiken,
(700) Want daar geen reden woont, daar moet de reden duiken.
’t Zal best zyn, dat ik my mee puur uitzinnig maak,
Wyl ’k aârs geen middel zie hoe ’k hier van daan geraak;
Want daar de zotheid heerscht, daar word ’t verstand verwezen.
Des* is ’t my noodig by dees zotten zot te wezen,
(705) Hoewel van d’andere kant, door zo veel ongeval,
Myn dolheid licht van zelfs zyn rol wel speelen zal.
[fol. Aa1v, p. 370]
FERDINAND.
O hemel! wat is dit? wat zie ik voor myn oogen?
Wat goddelyker licht, wat bliksem uit den hoogen,
Treft my door dees zottin met zulk een gloejend vuur?
(710) O nooit geziene schoone! ô wonder der natuur?
Hoe komt gy in dees staat my zo volmaakt te vooren?
Ach ben ik noch myn zelf, of heb ik my verlooren?
Gewis ik voel myn brein ontroerd door dees zottin,
En myn verstant verhuist op ’t komen van de min.
IZABELLE.
(715) Hoe nu wat heeft dien zot, dat hy dus opgetogen,
En dus aandachtig staat, en ziet my onder d’oogen?
FERDINAND.
Voorwaar een gantsche reeks van jaren achter een
Was noch te korten tyd, om zo veel wonderheên
Recht te bezichtigen? vermids de Hemelingen,
(720) Op ’t zien van zo een beeld zelf vol verwonderingen,
En opgetogen, ja betovert zouden staan.
Wel aan ik voeg m’ er by en spreek haar eenmaal aan.
Maar hoe, ik sta bedroefd, wyl dat ik ga beginnen
Te spreeken met een steen, ontbloot van ziel, en zinnen.
IZABELLE.
(725) Waar sta ik op en denk, en waarom vlucht ik niet?
Het schynt dat zyn gezicht het vluchten my verbied.
Wat welgemaakter man! wat aangenamer wezen!
Helaas, ik min hem eer, dan dat ik hem zou vreezen.
FERDINAND.
O hemelsch schepzel, dat myn ziel vol vuur ontsteekt!
(730) Myn tonge blyft verstomt terwyl myn liefde spreekt.
IZABELLE.
Wat heerlyker stal van lichaam! door wat reden,
O hemel! is ’t verstand geen meester van dees leden?
FERDINAND.
De gantsche wereld zou schier sterven van verdriet,
Als hy zo schoonen beeld berooft van zinnen ziet.
IZABELLE.
(735) Rampzalige! gy zyt gelyk vergulde vaten,
Die inder daad gemaakt om amber in te laten,
[fol. Aa2r, p. 371]
Recht tegen alle reên vervult zyn met fenyn,
Hoewel dat ik gevoel dat gy, helaas en myn,
Schoon gy uw zinnen mist, myn ziel berooft* van zinnen
(740) Vermids dat gy my dwingt uw zotheid zelf te minnen.
FERDINAND.
Ach! uit wat kooker, zeg, ô spoorelooze liefd!,
Hebt gy den pyl gezocht waar meê gy my doorgrieft?
En in wat zotter nat hebt gy* zyn punt gaan doopen,
Waar van ik het vergift voel door myn aders loopen?
IZABELLE.
(745) Helaas! dat ik hem toch mocht spreeken van myn min.
FERDINAND.
Ach! by aldien ik wist ô hemelsche zottin!
Dat u een zot, wiens lot alleen hem zot doet wezen,
U aangenaam zou zyn wanneer hy was genezen,
Zoo wierd ik datelyk wys, in spyt zelf van myn nood,
(750) Nadien dat ik by u geen vrees heb voor de dood.
IZABELLE.
Hoe! ben ik niet de geen, die door myn knecht bedroogen
En arm geplundert ben? na dat ik eerst uit d’oogen
Van bei myn ouders zo stoutmoedig was gevlucht?
En sta ik nu bedeest, verwonnen, en beducht,
(755) Door het aanzien van een zot, berooft* van ziel en reden
Niet waardig van op hem myn oogen te besteden?
Helaas wat twyffel ik? ben ik mee zot in ’t end?
                                            Ferdinand spreekt haar aan.
FERDINAND.
Ach daar verdwynd myn zon, wyl zy haar oogen wend,
O Nacht verwerkster, ei, doe toch die mist verdwynnen
(760) En laat toch uw gezicht op nieus myn ziel beschynen.
IZABELLE.
Dus spraakzaam en beleeft?
FERDINAND.
                                            Myn schoone! noch myn geest,
Noch myn verstand is nooit voor dezen zot geweest.
Maar, wyl uit u te zien myn zotheid is verrezen,
Zo zweer ik eeuwiglyk met uw mee zot te wezen.
[fol. Aa2v, p. 372]
IZABELLE.
(765) Za pagies! haast u wat, brengt al het volk by een.
FERDINAND.
Helaas! daar holt haar geest weer buiten alle reên,
Ik wil my mee als zy in volle zotheid stellen.
IZABELLE.
Brengt my zo daatlyk hier een van myn beste tellen,
Die my vereert zyn van myn ridder Mandrikart.
FERDINAND.
(770) ’t Schynt als of door Romans haar brein dus is verwart,
Die zeker huidensdaags veel nieuwe zotheid teelen,
Wel aan ’t lust my met haar die zelfde rol te speelen
Za, brengt my hier myn paard, myn zabel, schild en speer,
Want daar mee trek ik dien doorluchten reus te keer,
(775) Die lestmaal Zakripand tweemaal den zaal deed ruimen;
Za, brengt my myn helmet, beschâut met groene pluimen,
Vermids myn ouwe min voortaan als rook verdwynt,
Terwyl een nieuwe hoop weêrom myn ziel beschynt.
IZABELLE.
Gy ridder, wie gy zyt, wilt my den beugel houwen.
FERDINAND.
(780) Dat ik uw dienaar ben, dat moogt gy vast vertrouwen,
Want gy, gy zyt de ziel waar door myn lichaam leeft.
IZABELLE.
Hoe fiel, byt gy my in de voeten.
FERDINAND.
                          Waarom geeft
Gy dus de naam van fiel, Princes, aan uw gevangen,
Die uit ootmoedigheid blyft aan u voeten hangen?
IZABELLE.
(785) Weet gy wel ridder dat ik Doralize ben?
FERDINAND.
Uw groote schoonheid maakt dat ik u daar voor ken;
Maar ly dat ik met een uw Mandrikart mag wezen.
IZABELLE.
Wel aan, ik sta ’t u toe, schoon Mandrikart voor dezen
In wysheid plag te zyn een Fenix van zyn tyd,
(790) Daar gy de grootsten zot van heel Europe zyt.
[fol. Aa3r, p. 373]
FERDINAND.
’k Beken ik ben een zot maar zaagt gy my van binnen,
’k Weet dat ik Mandrikart in wysheid zou verwinnen.*
IZABELLE.
Ga, vraag myn schildknaap of Rogier is hier geweest.
FERDINAND.
Hy zeid dat met* zyn schip door zeker zwaar tempeest
(795) Hier op de kust gejaagt, hy flus kwam aangevlogen;*
Maar dat hy nu by ’t vuur zyn schoenen zit te droogen.
IZABELLE.
Hoe is uw naam?
FERDINAND.
                          Myn naam? ’k loof dat die Karel is.
IZABELLE.
Zoo zyt gy dan geen neef van jonker Amadis?
FERDINAND.
Zyn neef? wel degelyk. ’t Is noch geen maand geleden
(800) Dat ik en hy ter jacht op kabbeljouwen* reden.
IZABELLE.
Zeg, kend gy Roeland wel?
FERDINAND.
                                          Zeer wel, zo ’k aârs niet weet.
Is het die man niet die zo graag pompoenen eet?
IZABELLE.
Het is een eerlyk man,
FERDINAND.
                                      Wel heet ik u dat liegen?
IZABELLE.
Neen, neen, dees is niet zot, of ’k moet my wel bedriegen,
(805) En zelver zotter zyn dan ik hem heb geacht:
Want, laas, waar heeft de min in zotheid zo veel macht!
FERDINAND.
’t Schijnt schier als of zy iet van myn verstand moet peinzen,
Daarom volhard ik best in my noch zot te veinzen
Wel aan ik wil ter jacht; men zadeld my myn paard.
(810) Waar zyn de brakken? dat men straks de honden paart.
Brengt hier de valken, met de winden, en de fretten.
[fol. Aa3v, p. 374]
IZABELLE.
Waar zyn de vuurroers, met de hoorens, en de netten?
FERDINAND.
Waar zyn de jagers? za, wy moeten op den tril.
Maar brengt geen valken, mids ik zelver vliegen wil?
(815) Ja, zo hoog, dat ik zelf de starren en planeeten
Zal kunnen vangen om voor wildbraad op te vreeten.
IZABELLE.
Za geeft my garen aan op dat ik netten braai,
Want ginder in ’t verschiet daar komt een papegaei.



DERDE TOONEEL.

JORISVAAR. IZABELLE. FERDINAND.

JORISVAAR.
IK heb u Juffrou hier een nieuwe rok doen maken,
(820) Die ik u passen wil? wil dan dit praatje staken
En ga met my in huis. En gy heer Karel, zult,
Zo ’t u belieft, aan my toerekenen de schuld,
Dat ’k u beletten ga u niet met haar te moeyen:
Want zotten hoeven hier geen zotten voort te broeijen.
FERDINAND.
(825) Hoe komt die wysheid jou toch uit die bokken baard?
IZABELLE.
Gans bloet, wat is je mont met zulk een neus bewaart,
JORISVAAR.
Gelyk gy zeer wel zegt, de wysheid hoor ik garen.
Maar of dat gintze hok u mee wel zal bewaren,
Om u die praatjens met malkander te verbien,
(830) Dat zult gy lichtelyk in ’t korte meê eens zien.
IZABELLE.
Ik lach met u, ja toch ik ben vry in alle zaken?
Want ik heb vryheid van myn huik en broek te maken,
Ja zelver van myn hart en knapzak als ik wil.
JORISVAAR.
Kom, kom, al praats genoeg, ga met my, en zwyg stil
IZABELLE.
(835) Vaar wel dan waarde zot.
[fol. Aa4r, p. 375]
FERDINAND.
                                              O hemelsche zottinne!
Ik zeg u duizentmaal vaarwel.
JORISVAAR.
                                                Kom, kom, naer binnen.



VIERDE TOONEEL.

FERDINAND, alleen.

HOu stand, ga lankzaam, myn gedacht!
Wil gy niet door de wind verzwinden.
’t Is noodig, dat gy zyt verdacht,
(840) Zo gy het rechte spoor wilt vinden,
Dat gy ’t verstand tot leidsman wacht.
    Gy gaat wel, daar de wil u leid,
Door d’eerste driften aangedreven.
Maar laas! de reden die beschreit
(845) ’t Gevaar waar in ge u hebt begeven
Door ’t hollen van uw lossigheid.
    O neen, ô neen, keer liever weêr;
Want de berooving van uw zinnen
Ontrooft uw ziel zyn glans en eer,
(850) En voorts, door een zottin te minnen,
Stort al de vreugd van ’t minnen neêr.
    Weg min, wiens dwang my tegenstreeft,
Weg dwaas en al te zot verkiezen,
Vermids het gansch geen reden geeft,
(855) Zyn brein en reden te verliezen,
Om een die brein noch reden heeft.



VYFDE TOONEEL.

VALERIUS, FERDINAND.

VALERIUS.
’k WEet, Ferdinand, dat gy myn zotheid eer zult vloeken
Dan my bedanken voor dat ik u kom bezoeken.
Want, vrind, om uwent wil kom ik nu herwaarts niet,
(860) Maar om myn zelve, die door zeker vreemt verdriet,
[fol. Aa4v, p. 376]
Helaas! het leven, met myn vryheid heb verlooren.
FERDINAND.
Ach, vriend Valerius, wat doet gy my hier hooren?
Heeft iemand my verspied? weet iemand waar ik ben?
En dat ik in dit huis my niet verbergen ken?
VALERIUS.
(865) Tot noch toe, waarde vrind, is uw verblyf verborgen,
En voor ontdekt te zyn hebt gy in ’t minst te zorgen,
Vermids dat u dit kleed bewaart tot beter lot;
Maar ach, myn Ferdinand, ik zelf, ik zelf ben zot;
En wyl myn zotheid zich niet langer kan verschuilen,
(870) Zou ’t ons wel noodig zyn van kleederen te ruilen.
FERDINAND.
Zeg my, Valerius, wat voorval dat dit is,
Dat dus uw brein verdraait uit zyn gestaltenis?
Helaas! wat doet uw verf, wat doet uw geest verdwynen?
Wat heeft in ’t end uw staat verandert in de myne?
VALERIUS.
(875) Heeft men hier gisteren in ’t vallen van de nacht,
Geen zekere zottin in ’t Lasrushuis gebracht,
Wiens schoonheid, by de zon, by hemel en planeeten,
Ja by d’onsterfflykheid schier niet is af te meeten.
FERDINAND.
Hoe! is zy d’uwe licht, dees hemelsche zottin?
VALERIUS.
(880) Was zy de myne, als ik me, eilaas, de haare vin!
FERDINAND.
Kom, ga met my in huis, om u wat neêr te stellen,
Waar gy my, zo ’t u lust, uw voorval zult vertellen.
VALERIUS.
O hemel!
FERDINAND.
                Hoe! gy zucht.
VALERIUS.
                                        Ik zucht, myn vrind, met reen;
Nadien ik met myn hart myn brein verlies met een.

Continue
[
fol. Aa5r, p. 377]

DERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

FERDINAND alleen.

        (885) IS dan ’t geval noch niet vermoeid
        Van in myn onluk, zo verbolgen,
        My met een kwelling te vervolgen,
        Die alle daag noch wast en groeid?
            Laas! in de plaats van hier t’ontvluchten
        (890) Het dreigend onluk van myn dood,
        Zo strekt dit huis my, in myn nood,
        Een dood van duizend ongenuchten.
            Want pas, als of door vlaag op vlaag
        Myn ziel nooit smarts genoeg kon vinden,
        (895) Zo word de waardste van myn vrinden
        Op nieus my tot een dubble plaag.
            Valerius, wien myn gedachten
        Bekend zyn als zyn eigen hart,
        Komt en vermeerdert noch myn smart
        (900) In plaats van hulp van hem te wachten.
            Vermids hy mee door myn zottin,
        Met my, in eenen staat gebracht is;
        En zweerd dat hem de ziel verkracht is,
        Door ’t vuur van deze zelfde min.
            (905) Hy zweerd te sterven duizend dooden,
        Zo zy niet blust zyn heete brand;
        Want weinig reden, en verstand
        Heeft de verhitte min van nooden.
            Daarom zo tracht hy hier vandaan
        (910) Haar uit dit Lasrushuis te lichten;
        Kwanzuis als iemand van zyn nichten,
        Waar van de zorg op hem moet staan.
            O liefde, in hoe veel zielsgevaren
        En leeft, en sterft, en kwynt die geen,
        (915) Die gy nu in uw slaverny doet treen,
        Wanneer uw keetens hem bewaren!
[fol. Aa5v, p. 378]
            Maar echter, spyt dees smart en pyn,
        ’t Zy men my wys of zot wil schryven,
        Laat my by myn zottin slechs blyven,
        (920) Wilt gy my niet puur zot doen zyn.



TWEEDE TOONEEL.

ANNA, FERDINAND.

ANNA.
HOe! of ik van myn zelf geen tyding dan zal hooren?
Hier zeg ik, daar ik eerst myn zelven heb verlooren;
Maar neen! ik dool misschien, mids myn geheugenis
Licht meê, met myn verstand, my reeds ontvlogen is.
(925) Want d’al te wreede min weet my het hart t’ontrukken,
En breekt myn zinnen, met een eene trek, aan stukken;
Ja zo, dat spyt de naam van zot, en dwaaze min,
Ik in myn zelf de daad noch tienmaal zotter vin.
Een zot, helaas, vervoerd myn welbepaalde zinnen,
(930) Die reeds al zotter zyn, dan hy, die zy beminnen;
Zo dat ik van een zot ben het Kameleon,
Nadien dat ik zyn verf dus schielyk overwon.
FERDINAND.
Naer dat ik hooren kan uit deze haar gedachten,
Zo zal ’t my noodig zyn my wat voor haar te wachten.
(935) ’t Zal best zyn dat ik tracht de zotheid van haar min
Weêr door myn zotheid te verdryven uit haar zin,
Dies ik my zotter noch ga veinzen dan voor dezen.
ANNA.
Zal dan een zot, helaas, myn overwinnaar wezen?
En zal ik..
FERDINAND.
                    Hebt gy hier niet in passant misschien
(940) Gevoeld, geproefd, getast, gerooken of gezien
Een zekere olifant die ik flus heb verlooren?
Gekleed in ’t groen fluweel van ’t gat tot aan zyn ooren,
En net gefigureerd met laarzen aan het been.
[fol. Aa6r, p. 379]
ANNA.
En hebt gy myn hier zelf niet eer gezien alleen,
(945) Wanhoopig in myn druk, en treurig in myn lyen?
FERDINAND.
Die eens, ô zuster, lyd, zal zig ook eens verblyden.
ANNA.
O woorden, die, indien prophezyn waard,
My d’alderlukkigste zoud maaken hier op aard.
FERDINAND.
O pinsternakelen, ô geele en roo karooten,
(950) Indien gy loopen kost op uw gesplitste pooten,
Hoe zoud gy draven op het roeren van de trom!
ANNA.
Helaas! hoe schielyk keerd zyn zotheid wederom!
FERDINAND.
Zo gy ’t geen ik verloor my weder kunt bestellen,
Zal ik tot bergloon u vereeren twee paar bellen.
ANNA.
(955) Gelukkig zou ik zyn, indien ik u verstand,
Dat gy verlooren hebt weer stellen kon ter hand.
FERDINAND.
Kom, geef het my weêrom. indien gy ’t hebt gevonden,
Of ik zweer karonje dat ik voor jou oude zonden,
Al ben je noch zo mooy, u smyten zal met slik.
ANNA.
(960) Zeg eens, uw vryster, is die wel zo mooi als ik?
FERDINAND.
Wel deeglyk; want zy doet, elk die haar ziet ontvonken,
Vermids zy is van sneeu en peper zaam geklonken.
Zy is het die my bind met een onbreekbre band,
Mids zy door ’t zelfde vuur, dat my verteerd, verbrand.
ANNA.
(965) Om haar Alleen helaas! hebt ge uw verstand verlooren.
FERDINAND.
Het branden van haar oog dat maakt de lui tot Mooren,
En ’t lachgen van haar mond geeft zulken zoeten trek,
Dat wel een watersnip zou vliegen in haar bek.
[fol. Aa6v, p. 380]
ANNA.
Helaas! in plaats dat dit myn min diend om te keeren,
(970) Zo doet zyn zotterny myn liefde noch vermeeren.
Ach! met wat schoonder geest zou hy niet zyn vercierd,
Indien van deze kwaal zyn brein genezen wierd?
FERDINAND.
’t Schynt dat gy by u zelf staat te filosofeeren;
Des om myn redenen daar by te copuleeren,
(975) Zo weet, dat Amor (aârs een vreemde en snaakse vent)
De ziel, de ziel het lyf regeerd naar ’t temprament,
Waar uit ik induceer, dat, naer de tempramenten,
De min vaak wonderlyk in ’t lyf moet redementen.
ANNA.
Hou op, hier van genoeg; maar zeg, waar is myn lind*
(980) Van hoop, dat ik u gaf?
FERDINAND.
                                              Dat is al aan de wind:
Want zynde niet heel zot in ’t minnen, noch in ’t hoopen
Zo moest ik datelyk dat troefblad laten loopen,
En diskarteeren dat behendig uit de weeg,
Zo dra ik beter kaart, en spel in handen kreeg.
ANNA.
(985) Wat kreeg gy dan?
FERDINAND.
                                      Ik kreeg een Koningin van herten,
Die zelf de Koningin van Vrankryk wel mocht tarten
In veel Provintien te winnen in een uur.
Hoewel hier tegen, door een vreemden avontuur,
Myn vyand in het spel, hoewel myn vrind in ’t leven,
(990) Door een verdoemde steek myn gansche kaart vergeven,
En ydel maakte door het zien van ’t zelfde blad,
Dat my de winst van ’t spel schier al verzekerd had.
Dit deed wel haast door twist ons vriendschap als verzwinden,
Tot vyand makende de twee getrouste vrinden,
(995) Vermids de vriendschap in myn min, en ’t speelen, stuit,
Want daar men speelt, of mind, daar heeft de vriendschap uit.
ANNA.
Zo is myn hoop dan weg?
[fol. Aa7r, p. 381]
FERDINAND.
                                        Zo doet myn hoop met eenen.
ANNA.
Wild gy een ander?
FERDINAND.
                                  Hoe, te geven, of te leenen
ANNA.
Te geven, zo gy wild.
FERDINAND.
                                  Waar hebt gy dan het lindt?
ANNA.
(1000) Hier op myn hoofd;
FERDINAND.
                                          Zo hoog.
ANNA.
                                Hoe nu dan, zyt gy blind?
FERDINAND.
Wel, maakt het dan eens los.
ANNA.
                                            Gy moet het zelf ontbinden.
FERDINAND.
Sta dan zo lang wat stil, ik zal de knoop wel vinden.
                                      Hy ontbind haar hoofdstrik.
ANNA.
Ontknoop ze, ze is voor u. O hemel! zo ik dorst
’k Zou hem omhelzen en hem drukken aan myn borst.
(1005) Maar waarom durf ik niet, geen mensch is hier op wegen.
Een zot gelyk hy is, wat is daar aan gelegen;
                                              Zy omhelsd hem.
FERDINAND.
Hoe nou wat doet gy my? al zachjes met gemak,
Of hoe na wilt gy my steelen uit de zak?
ANNA.
Helaas! hy laat niet toe hem in myn arm te knoopen,
(1010) O dwaze en zotte min, wat kund gy my doen hoopen;



[fol. Aa7v, p. 382]

DERDE TOONEEL.

IZABELLE in zotte kleêren, ANNA, FERDINAND.

IZABELLE.
DIe knoop staat wonder wel, neen, neen, ga zo vry, voort,
Want jy bent alle bei pas zo lang als ’t behoord,
Voor my ik wensch dat gy een tal van blyde jaren,
In deze omhelzing met malkander wel moogt varen.
(1015) Maar hoe, verrader? hoe zyt gy myn Mandrikart,
Die Doralice reeds gegeven had u hart?
Helaas! ik heb alreeds berou van die gedachten,
Die my wel eer wat goeds deên uit uw liefde wachten.
En gy in ’t heimelyk getrouwe Landgravin
(1020) Van Denemarken, zeg wat dolheit schiet u in?
Dat zo gy wys zyt, gy hier zot word by de zotten?
Vertrek, want ieder een zal met uw tabbert spotten,
Daar gy al slepende de vloer de neus meê snuit.
ANNA.
Al zaghjes, Aagje,* zacht roept zo niet overluid.
IZABELLE.
(1025) Neen kakelaarster, ga, ’k wil u gezicht niet veelen,
Wyl gy het wettig kind zyn erfrecht zoekt t’ ontsteelen.
ANNA.
Het zal my best zyn dat ik hier van daan vertrek,
Eer dat een ander my niet mede kend voor gek.



VIERDE TOONEEL.

FERDINAND, IZABELLE.

FERDINAND.

WAt koppelaarster zou myn zaak zich meêr bemoeijen?
(1030) Wat komt dit Lasrushuis al kuuren uit te broeijen?
Waarom is ’t dat men u een zoon noemt van de min?
Daar ik u eer de naam van vader waardig vin,
Nadien men dagelyks kan door uw daden hooren,
Dat hy door u alleen zo dikwils word gebooren.
[fol. Aa8r, p. 383]
(1035) Gy hebt, ô schoone, my verlost ter goeder tyd
Van dees gehaate vrou; maar hoe, wat treurigheid
Vertoond zich in haar oog! hoe staat dus opgetogen
Die schoonheid, die myn ziel vervoerd heeft met haar ogen?
Ach! waarom spreekt gy niet? Wat speeld ’t u in den zin?
IZABELLE.
(1040) Het roud my, dat ik met Mevrou de Landgravin
Dus stout gesproken heb, voor eerst, om dat ik vreeze,
Dat gy my denken zult van haar jaloers te wezen:
Ten anderen, om dat ik heb uw vreugd gesteurd,
En dat ik door myn komst u heb van een gescheurd.
FERDINAND.
(1045) Ach, Aagje! zo ik haar bemin, zo durf ik zweeren
Dat my de bliksem vry als boskruid mag verteeren.
En, zo ik niet en ben die zelfde Mandrikart
Die Doralice alleen draagt binnen in zyn hart;
Maar wyl zy, als gy weet, is zotter dan wy alle,
(1050) Zo hebben wy uit joks met een wat staan te mallen;
En zo ’t iet anders is, zo wensch ik, dat voortaan
Uw hart my sterven doet, gebakken of gebraân.
IZABELLE.
O fiel! gy veinst op nieus het hollen van uw zinnen.
Neen, neen, waart gy gekookt zo zou ik u beminnen,
(1055) Vermids, zo gy dan juist niet wel gevield aan my,
Ik u zo datelyk zou hakken tot pasty.
Zo dra ik in dit huis myn voeten kwam te stellen,
Zo dra begon myn oog mee naer uw muts te hellen,
En zo gy my niet had doen twyfflen aan uw hart,
(1060) Gy waart, spyt Rodomond, altyd myn Mandrikart.
FERDINAND.
O liefde! doe dees vrou ’t verstand toch weder komen,
Wyl gy, die geen die ’t had, het zynen hebt ontnomen.
IZABELLE.
O min! zo gy in macht meêr dan Apollo zyt,
Zo Maak aan deze man terstond zyn zotheid kwyt.
FERDINAND.
(1065) Doe in dit schoone beeld, ô liefde! een ziel herleven,
Op dat ik haar myn smart eens mag te kennen geven.
[fol. Aa8v, p. 384]
IZABELLE.
O min, dit wonderwerk past aan uw kracht alleen,
Doe hem myn vuur dan zien, en brand hem ook met een.
FERDINAND.
O hemel! deze vrou dient u tot gunst te wekken.
IZABELLE.
(1070) Ik durf my zelf aan hem noch niet geheel ontdekken,
Voor dat ik zie wat ik van hem gelooven mag.
FERDINAND.
Eer durf ik myn verstand niet brengen aan den dag.
Voor dat ik heb gezien, waar voor ik haar moet achten.
IZABELLE.
’k Zal in myn zotterny hem melden myn gedachten,
(1075) Om te beproeven of zyn min noch reden kend.
FERDINAND.
’k Zal haar in staat van zot verhaalen myn elend,
Op dat zy, zo zy dus myn liefde komt te weten,
Zo zy niet zot en is, myn oogen niet zot mag heeten.
IZABELLE.
Zeg fynman, weet gy wel wat dat de liefde is?
FERDINAND.
(1080) De liefde? dat’s een guit, die nu al lang, na ’k gis,
Is opgehangen, en voor bokking hangt te droogen:
Of anders, ’t is een drift oorspronkelyk uit d’oogen,
Die naer ’t bezitten haakt van ’t geen de ziel bemind.
IZABELLE.
O groote min, heb dank wyl gy zo wel begind!
FERDINAND.
(1085) De min is tweederlei, naer ’k dikwils heb gelezen.
Des vind ik, dat de schoonte ook tweederlei moet wezen,
Als d’een van ’t lichaam, en dan d’ander van de geest,
Waar van de laatste aan u onthouden is geweest,
Niet om de glans alleen van d’ander te verdooven,
(1090) Maar om myn ziel met een al zyn vermaak t’ontrooven.
IZABELLE.
Hoe is het mogelyk dat hy dit oordeel geeft,
En dat myn zotheid schat dat hy geen wysheid heeft?
[fol. Bb1r, p. 385]
FERDINAND.
Maar gy, die my zo veel weet van de min te vragen,
Kend gy zyn krachten wel?
IZABELLE.
                              Ik weet zyn zotte vlagen,
(1095) En wat die gaudief op een eerlyk mensch vermag?
Want van dat uur, helaas, dat ik u eerstmaal zag,
Heb ik zyn mogentheid zodanig ondervonden,
Dat ik uit zyn geweld nooit vrees te zyn ontbonden.
FERDINAND.
Mint gy myn dan, myn lief?
IZABELLE.
                              Hoe nu, hy merkt myn brand.
(1100) Gewis hy is niet zot.
FERDINAND.
                                        Gewis zy heeft verstand.
IZABELLE.
Versta gy wat ik zeg, ô Koning van Westfalen?
Ik min u in myn hart als krabben en garnalen.
FERDINAND.
En gy, doorluchtigste Princesse van Mogol,
Ik min u in myn maag als varsch gezoute schol.
IZABELLE.
(1105) Hy antwoord in myn taal, wie zal dat zotheid heten?
FERDINAND.
Indien zy zot is, ach, zo ben ik zelf bezeten.
IZABELLE.
’k Zou wis van u veel meêr bemind zyn, en geacht,
Zo Gy myn afkomst wist en myn beroemd geslacht.
FERDINAND.
Wel, weet van uw kant ook, dat spyt dees zotte kleeren
(1110) Die ’t noodlot my lest tot een kermis kwam vereeren,
Dat ik een Edelman, en zo ryk ben van schat,
Dat ik per overdaat een hond hou met een kat,
IZABELLE.
Een fiel, na dat hy my had uit myn land genomen,
En na hy hier met my was t’ Amsteldam gekomen,
(1115) Heeft my verraden, en ontstolen ook met een
[fol. Bb1v, p. 386]
Al wat ik by my had, doch liet my ’t hart alleen,
En wyl ik hier op straat myn ramp zat te beweenen,
En dat my by geval dit volk daar hoorde steenen,
Zo hebben zy voor zot myn in dit slot gebracht,
(1120) Ter audientie van de souveraine macht.
FERDINAND.
En ik, door ongeluk, heb zeker heer doorsteken,
Waar door ik vluchtende ben in dit huis geweken,
Om myn vervolgers niet te vallen in de hand;
Nu speel ik hier voor zot, wyl ’t missen van ’t verstand
(1125) Myn nek en hals bewaard voor meester hans zyn slagen,
Mids ik veel liever die van Jorisvaar wil dragen
Dan dat een Intendant van ’t recht van Graafflykheid,
My, zonder kompliment, ’t hooft voor de voeten leit.
IZABELLE.
Spreekt gy met ernst.
FERDINAND.
                                      Gewis; en gy, spreekt gy met reden?
IZABELLE.
(1130) Wel ja.
FERDINAND.
                    Is ’t waar myn zon! ei, wil die dan besteden
In wat medogentheid te toonen om myn smart.
Zie, hoe de min bestiert myn ziel en hart;
Wyl ik, u wanende berooft te zyn van zinnen,
Zelfs, spyt u zotheid, u gedwongen was te minnen,
(1135) En denk, of door de min myn geest niet zelver dwaald,
Wyl ik u in dees staat heb myn geheim verhaald.
IZABELLE.
Om deze oprechtigheid met myne te vergelden,
Zo weet ook dat ik ben, die ik terstond vertelde,
En niet de gene daar gy my hebt voor geacht.
(1140) Myn naam is Izabel, en ’t Adelyk geslacht,
Zo oud, en wyd beroemt, waar uit ik ben gesproten,
Is Gelders, en verwant aan ’t meeste deel der Groten;
En vorders ben ik die, die zich gelukkig vind
Van in dees zotte staat van u te zyn bemind,
(1145) Gelyk ik u na dees getuigenis hoop te geven,
[fol. Bb2r, p. 387]
Wyl dat gy my ’t geheim ontdekt hebt van uw leven,
Hoe dat myn minnend hart meer t’uwe is als het myn;
Ja dat ik tot ter dood uw dienares zal zyn.
FERDINAND.
O groote hemel! wat geluk komt my ontmoeten?
(1150) Myn schone! ’k werp van vreugt my zelve voor uw voeten,
Wyl ik u eeuwiglyk voor myn Godin erken.
IZABELLE.
Sta op, dit is een eer die ik niet waardig ben.



VYFDE TOONEEL.

JORISVAAR, IZABELLE, FERDINAND.

JORISVAAR.
AL weêr an by malkaar? wel hei! waar wil dit henen?
Ik zweer dat ik jou lui zal breken hals, en benen,
(1155) Ga voort zeg ik in huis, ziet zo, hoe smaakje dat?
FERDINAND.
Jou gryze roffiaan, jou bakhuis als een kat,
Jou ouwe woudaap, met je kamelotte kaken,
Moogt gy niet langer zien dat goe lui vrede maken?
JORISVAAR.
Geen woorden zeg ik, maar ga straks geschikt in huis,
(1160) Of anders zweer ik u, dat gy niet eenen luis*
Noch op je kop of vleis meêr zult in ’t leven houwen,
Mids ikze met dees stok te morzelen zal touwen.
Hou Marten, Klaasje hou! waar benje met je twien?
IZABELLE.
’t Was tot ons ongeluk dat hy ons kwam te zien.



[fol. Bb2v, p. 388]

ZESDE TOONEEL.

MARTEN, KLAASJE, JORISVAAR,
FERDINAND, IZABELLE.

                                      MARTEN.
(1165) WAt is hier nieus te doen? wie is’er dood gesteken?
JORISVAAR.
Op dat dit koppeltje malkaâr niet weêr zou spreken
Zo legt myn dees Sinjeur zyn voeten in de band,
En geeft dees Juffrou eens een koord om ieder* hand.
IZABELLE.
Die niet en heeft gedaan, wat schuld heeft die te boeten?
FERDINAND.
(1170) Boei my de handen mee zo wel als bei myn voeten;
Maar laat myn zuster gaan, die heeft in ’t minst geen schult.
JORISVAAR.
’k Zweer dat ge uw eerste bee wel haast verkrygen zult,
Zo gy de moeite neemt van noch wat praats te maken,
Za jongens, pakt haar aan, en let voor alle zaken,
(1175) Dat gy haar houd van een, des past vooral op hem.
FERDINAND.
O ouwerwets model van Heer Methusalem!
’k Zweer, zo het fatum my weêr in myn ryk doet keren,
Dat ik u zal tot straf in pik doen frikasseren.
                                    KLAASJE.
O zotskap, weet gy dan ’t gebruik van ’t huis noch niet?
(1180) Zeg, wanneer is ’t dat gy hier vrouws by mannen ziet?
JORISVAAR.
Kom stapter slechs mee weg.
FERDINAND.
                                              Waar wild gy henen stappen?
Of wilt gy in de kroeg een paartje laten tappen?
                                    KLAASJE.
Kom peetje, marsch jy voort.
IZABELLE.
                                            Voert gy my mee dan heen?
JORISVAAR.
Gaat voort met alle bei, maar houdze wel van een.



[fol. Bb3r, p. 389]

ZEVENDE TOONEEL.

JORISVAAR alleen.

(1185) ’k VErwonder my geenzins te zien dat dees zottinne,
Zig van een zotte vent, als dees, kan doen beminnen,
Daar zy zo gryzen, en zo wyzen ouwen man,
Schier door haar oogen in temtatie brengen kan.
Ik weet niet, die zottin helpt my het brein aan ’t dwalen,
(1190) ’t Hooft draait my of ’er zat een meulen in te malen.
Wel liefde! wat is dit? word gy dan langer zot?
En speelt gy by de Goôn noch voor een eerlyk God?
Laas! wie zal dan voortaan op d’ouderdom vertrouwen?
Want gy, ô kleine fiel! ontziet noch jong noch ouwen.
(1195) En, ’t zy hoe dat het zy in ’t grys, of blonde hair,
Uw drift speelt in den mensch altyd voor koppelaar.


Continue
[
fol. Bb3v, p. 390]

VIERDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

IZABELLE met handboeyens aan.

HOewel dat my ’t gebruik der handen is benomen,
Zo ben ik echter noch myn wachters ook ontkomen,
Want noch een keten, noch een wachter acht of tien
(1200) Kan een verliefde ziel zyn heete drift verbiên:
Want waarom zou de min zo groot niet van vermogen
Zyn, als Merkurius? die, spyt de duizent oogen
Van Argus, hem ontstal zyn menschgeweze koe?
Gewisselyk de min is alzo groot: want hoe
(1205) Men hem meer dwingen wil, beknellen en bevatten,
Hoe meer hem deze band zal buiten band doen spatten.
Want pas als vyand van dat hoort tot tiranny,
Breekt hy zyn boeyens los, en stelt zich zelve vry.



TWEEDE TOONEEL.

IZABELLE, FERDINAND.

FERDINAND.
HOe nu, men heeft u dan geboeyent aan uw handen,
(1210) Myn waarde tweede ziel! en, gy ô ysre banden!
Versmelt noch niet voor ’t vuir, daar ieder een van blaakt,
Die slechs de minste straal van deze zon genaakt?
Gelukkig yzer! ô benyens waarde keten!
Die tot gevangenis der handen word versleten,
(1215) Waar van de Minnegod de groote scepterstaf
En ’t opperste gebied van alle harten gaf.
Gelukkig yzer! ach, mocht ik uw plaats bekleden,
En boeyen in uw steê dees goddelyke leden,
Ik zweer, op dat dees hand te meêr zou zyn vereert,
(1220) Dat ik gewisselyk haast wiert in goud verkeert;
Maar ach! boeit men om my dees schoone ledematen?
IZABELLE.
Dees ysre boeyens, in de plaats van die te haten,
[fol. Bb4v, p. 391]
Zyn my, wyl my de min om u die overlaat,
Tot kostelyk gesteente, en prachtig arm cieraat.
FERDINAND.
(1225) Indien ’t cieraden zyn, u van de min gegeven,
Zo schenk ik aan die band met een myn ziel en leven,
Nadien die blinde God, door een en zelfde gloet
Ons harten zamen smelt, en die vereenen doet:
Gelyk, tot blyk dat wy maar een zaak wezen moeten,
(1230) Hy u de handen boeit, gelyk als my de voeten,
Pas of een enkle band hem niet en kan volstaan,
Om ons in eeuwigheid niet weêr van een t’ontslaan.
IZABELLE.
Die boejens, waar in ik uw voeten zie geslagen
Die zweer ik, dat ik meê steets om myn hart zal dragen,
(1235) Dewyl dat ik in die, daar my uw min meê bind
Myn aldergrootste vreugd, en al myn glorie vind.
Alleen bedroef ik my, dat ’t boeien van myn handen,
Die drift in myn belet, die ik in my voel branden,
Van u t’omhelzen, daar myn ziel nu naer zyn macht
(1240) U zyn omhelzing geeft alleenig in gedacht.
Wel aan myn tweede ziel, omhels myn zonder schromen.



DERDE TOONEEL.

KATRYN, FERDINAND, IZABELLE.

KATRYN.
HEel tydig vind ik my hier op het mat te komen.
Gy fiel, laat gaan, laat los, wat doet gy dees zottin?
IZABELLE.
Verrader, wilt gy my verkrachten?
KATRYN.
                              Hoe vriendin?
(1245) Deed hy u dan geweld?
IZABELLE.
                          O ja.
FERDINAND.
                                  Geweld van liefde.
[fol. Bb4v, p. 392]
KATRYN.
Gy Heer student, of droes, ’t was best, zo ’t u beliefde
Dat gy liet loopen deze ontzinde, en zotte meit.
Wat heeft zy u gedaan dat gy steeds by haar zyt?
FERDINAND.
Zy heeft my met een pyl in ’t ingewant getroffen,
(1250) Daar men een olifant meê zou ter aarde ploffen,
Wat dunkt u, heb ik dan geen reden tot myn wraak?
IZABELLE.
Haar zotte jalouzy die hoor ik met vermaak.
KATRYN.
Zult gy u eeuwig dan staan spiegelen* in haare oogen?
Zie my toch meê eens aan.
FERDINAND.
                                            Helaas wat groot vermogen
(1255) Hebt gy in uw gezicht, ô platgeneusde maagt!
Wyl dat gy door een lonk my schier na bed toe jaagt:
KATRYN.
Schoon dat gy my veracht, noch zult gy zo niet scheiden,
Mids ik u niet wil zien vertrekken met u beiden.*
IZABELLE.
Gansch herfst en winter, en gansch zomer alle drie,
(1260) Wat zoeter gratje dat ik in dees Juffrou zie?
Och, och, wat moet die sloof in bei haar longen branden!
Ik loof voor vastelyk d’hondsdagen zyn op handen.
KATRYN.
Wel, waarom ziet gy my niet meê eens vriendelyk aan
IZABELLE.
’k Zweer, zonder jokken, dat het kwalyk is gedaan;
(1265) Doch gy Heer Mandrikart, blyf hier, ik ga vertrekken,
Om hier myn jalouzy niet hooger op te wekken.
FERDINAND.
Hoe nu, zal deze mist op nieus weêr oorzaak zyn,
Dat ik ontbeeren zou myn schoone zonneschyn?
O wreede Roodemond! ontschaakt gy Doralice?
(1270) ’k Zweer dat ik volgen zal, of’t leven zelfs verliezen.



[fol. Bb5r, p. 393]

VIERDE TOONEEL.

KATRYN alleen.

        Is ’t mogelyk hemel, isser smart
        Op aard’ by myne te gelyken
        Helaas! wat droefheid moet niet wyken
        Voor ’t vreemde lyden van myn hart?
            (1275) Moet ik dan sterven door de min
        Om deze zot? die, door ’t verachten,
        My klaar doet zien in zyn gedachten
        Dat hy my laat voor dees zottin,
            O neen! ik zal haar dolligheid
        (1280) Zien door de mynen om te zetten,
        En zo haar zamenkomst beletten
        Eer dat dit vuur zich verder spreit.
            Want om dit Huis te houden in,
        En niet na Haarlem weêr te keeren
        (1285) Zo wil ik om geen schyn t’ ontbeeren
        De zotheid volgen van myn min.
            ’k Wil myn gaan veinzen zo ontzint,
        Dat men myn hier zal moeten laten,
        Want zal het minnen ons wat baten,
        (1290) Zo moet hy zot zyn die bemint.
Wel aan, wat let my dat ik straks niet ga beginnen?
Holla myn pagies, met myn juffers, en slavinnen!
Waar is myn gansche trein? waar blyft het hofgezin?
Za, maakt myn koets gereed, en spand de paarden in,
(1295) Vermids ik datelyk wil naar de Koning ryden.
Gy Prins, geef my uw hand, om my ten hoof te leiden?
En gy myn dwergen, brengt uw waayers voor den dag
Op dat ik voor de zon myn wat verkoelen mag.
Dit is een goet begin, om tot het werk te treden.



[fol. Bb5v, p. 394]

VYFDE TOONEEL.

ANNA, KATRYN.

ANNA.
(1300) HOe, staat gy hier Katryn? wat maakt gy hier beneden?
KATRYN.
Hoe, noemt gy my Katryn? noem my uw Koningin.
ANNA.
Helaas, wat slechter tyng ontfang ik daar vriendin?
KATRYN.
Hoe, slechte tyng? wat tyng?
ANNA.
                                              Te droevig om te hooren.
KATRYN.
Hoe, droevig! is’er iets van ’t Koninkryk verlooren?
(1305) Of is de gansche vloot van Indië vergaan?
ANNA.
Myn Vader doet terstont my door een brief verstaan
Dat het zyn wil is, dat wy straks naer Haerlem keeren,
Vermids dat hy my t’huis niet langer kan ontbeeren,
Gelyk ’er ook met die aan Jorisvaar een kwam,
(1310) Waar in hy wierd verzocht, dat hy my t’Amsteldam
Vermids ’t noodzaklyk was, niet langer op zou houwen,
Maar eer hoe liever weêr zou naer huis toe stouwen.
KATRYN.
Wel, dat het gantsche ryk dan straks victorie brand.
ANNA.
Wat ryk?
KATRYN.
                Dat Koninkryk, dat ik met dees myn hand
(1315) Als Koningin regeer.
ANNA.
                                          Hoe nu, waar zyn uw zinnen?
KATRYN.
Ik zoek myn moeder vast een schoonzoon aan te winnen.
ANNA.
Gewisslyk zy is zot, en al haar oordeel kwyt.
[fol. Bb6r, p. 395]
KATRYN.
Daar door heb ik myn ziel van meerder smert bevryt.
ANNA.
Wat toverkruit, Katryn, heb gy toch ingezoogen?
KATRYN.
(1320) Een toverkruit, ’t geen ik ontfing door bei myn oogen.
ANNA.
Bedaar u toch Katryn.
KATRYN.
                                    Vertrek, gy valsche pry!
ANNA.
Gelukkig zyt gy wis in deze uw zotterny,
Nadien dat gy daardoor hier noch zult blyven moogen
En alle dagen zien die schoone en vriendlyke oogen,
(1325) Waar van ik in myn ziel zoo diepe wonden draag,
Dat ik alleen om haar dit myn vertrek beklaag.
KATRYN.
Waar zyn myn slaven, en myn zwarte Japoneezen?
ANNA.
Ach, die zo zot mocht zyn, hoe lukkig zou hy wezen!
KATRYN.
Za! breng my water, op dat ik myn handen wasch.
ANNA.
(1330) Hoe woelt haar malend brein in dien ontstelden kas!
Maar hoe, wat of my let dat ik, reets zot ten delen,
Haar voorbeeld nu niet volg, en puur voor zot ga spelen,
Dewyl dat ik daar in twee zaken schyn te zien,
Waar door myn minnend hart veel voordeel kan geschien?
(1335) Waar van het eerste is, dat het missen van myn zinnen,
Voorzeker in dit huis my zal een plaats doen winnen,
Daar ik haast anderzints van hier zal moeten gaan:
Het tweede is, dat ik dus myn brand zal doen verstaan
Aan myn beminden zot, die ik in alle deelen
(1340) Zo zal gelyken in myn zotte rol te speelen,
Dat, als men my om hem bespeurt zo dol, en mal,
Myn vader my gewis met Karel trouwen zal;
Vermids hy, ziende ’t kwaat alleen uit hem gerezen,
Wis door dit huwelyk myn zotheid zal genezen.
[fol. Bb6v, p. 396]
(1345) Wel aan dan ik begin. Vaarwel dan myn verstant,
Want daar de min regeert moet wysheid aan een kant.
KATRYN.
Holla myn kamermaagt! waar zyt gy, kom van binnen.
ANNA.
Wat is ’t gebieden van Mevrou de Koninginne?
KATRYN.
Het is by na een uur dat hier heb gewacht,
(1350) En niemand heeft my noch myn morgendrank gebracht.
ANNA.
Uw kamerjonker zal terstont uw wil volvoeren,
Hy staat vast aan den haart een pot met bry te roeren.
KATRYN.
Zeg dat hy zich wat spoeid; of dat men in der yl
Zyn rug wat smeeren zal met ’t handvat van een dwyl.
(1355) Maar hoe, wat wil dit zyn dat Juffrou voor ’t bestraffen
My, in myn zotterny, als nieuwe stof komt schaffen?
ANNA.
Dus volg ik van dees sloor alleen de zotheid in,
Om dat ik zelve volg de zotheid van myn min.
KATRYN.
’k Geloof dat zy de grond verspied van myn gedachten,
(1360) Des zal het noodig zyn myn wat voor haar te wachten.
ANNA.
O groote Koningin, gints komt een pagie aan,
Die u een tyding brengt uit ’t eiland van de Maan.
KATRYN.
Wel licht zal het een boô van Jonker Karel wezen;
Zeg dat hy binnen komt en niets behoeft te vrezen.
ANNA.
(1365) Hoe! spreekt gy hier by my van deze vagabond?
KATRYN.
Mag ik myn bruigoms naam niet nemen in myn mond?
ANNA.
Hoe nu, uw bruigom, daar hy aan een aâr getrouwt is?
KATRYN.
Getrout?
[fol. Bb7r, p. 397]
ANNA.
                Ja toch.
KATRYN.
                                Met wie?
ANNA.
                        Dat ’s tyding die al oud is,
Met my.
KATRYN.
                Met u? en wie heeft u toch t’zaam in d’echt vereent?
ANNA.
(1370) De Paap.
KATRYN.
                        De papegaai geloof ik dat gy meent.
ANNA.
Wel wat mag dees zottin dog in haar harssens brouwen?
Meend zy myn echte man dan op een nieu te trouwen?
KATRYN.
Hoe nu! rampzalig dier, weet gy met wie gy spreekt?
En vreest gy noch niet dat uw Koningin zich wreekt
(1375) Op uw vermeete tong? za, waar zyn myn Soldaten?
Ik wil dat men de trom terstont zal roeren laten,
En dat men ’t gantsche heir zo daadlyk breng te veld,
Mids ik my wreeken wil van dit uitheemsch geweld.
ANNA.
En ik wil u terstond de Kroonen gaan verpletten.
KATRYN.
(1380) Hoe nu! zal myn slavin zich tegen my verzetten?
Een bastaard, die de schand maakt van haar gants geslagt?
Za pagie, haal my straks drie Zwitsers van de wagt,
Op dat ik haar terstond doe slepen uit myn oogen.
ANNA.
Gy hebt, ô Koningin, dwars door uw strot gelogen.
KATRYN.
(1385) Gelogen! za wel aan, ontfang dan dees sufflet.
ANNA.
O varken! wacht ik zweer dat ik u dat belet.
                                    Zy vechten.


[fol. Bb7v, p. 398]

SESTE TOONEEL.

JORISVAAR, VALERIUS, ANNA, KATRYN.

JORISVAAR.
KOm heer Valerius zo lang eens met my buiten,
Op dat ik zie waar uit dit kwaat gerucht mag spruiten,
En daarna zullen wy verhandelen met vermaak
(1390) De zaak daar gy om komt.
VALERIUS.
                          Wel aan dan, haast u strak,
Want gints zie ik uw nicht met een zottin aan ’t vechten.
JORISVAAR.
Hoe Anna wat is dit? laat los malkanders vlechten,
Laat los, en blyf van een. Kom hier, waar benje Klaas?
Za, sleept myn dees zottin terstond eens van de plaats,
(1395) Die hier myn goeje nicht schend neus, en mond, en lokken,
Wyl zy ontzinnig is, en meer als dol. Wat pokken
Beweegt u dat gy haar niet opgesloten laat?
KATRYN.
Kend gy my langer niet, gy gryze potentaat?
JORISVAAR.
Wel hoe, bent gy ’t Katryn?
KATRYN.
                                            Ik ben ’t.
ANNA.
                                                          Dees dolle deeren
(1400) Noemt zich een Koningin, en, om my t’affronteeren,
Zo zeit* zy dat zy reets met Karel is getrout,
Daar ieder een nochtans hem voor myn bruigom houd,
Gelyk wy in der daat ook zyn aan een verbonden.
JORISVAAR.
O Hemel! Anna nicht, wat heeft u brein geschonden?
VALERIUS.
(1405) Ik zweer u, Jorisvaâr, dees twee zyn beide zot.
JORISVAAR.
Wat droes, wel wat is dit? wat helpt haar brein uit ’t slot?
[fol. Bb8r, p. 399]
Wat helscher toverdrank heeft men haar dan geschonken.
ANNA.
De min is tovenaar, het toverkruid de lonken,
De minnelyke zwier, en schoonheid van ’t gelaat,
(1410) En zo gy weten wilt, waar uit my dit ontstaat,
Ga, zie myn Karel eens en zyn bevalligheden,
En oordeel dan of ik ook zot ben zonder reden.
KATRYN.
Die zelfde Karel is ’t, die my het brein verwart,
En zo gy niet gelooft, zo zie vry in myn hart,
(1415) En opent my dees borst, wiens binnenste is te vrezen,
Dat door myn felle brand alreê tot asch zal wezen.
JORISVAAR.
Ach vrind Valerius! wat ongeluk is dit?
’t Schynt dat de min alleen haar hollend brein bezit.
KATRYN.
Ik ben de Koningin van ’t land der Japonezen,
(1420) Schoon dat ik voor myn troon dees stad heb uitgelezen.
VALERIUS.
Ik sta zo zeer verbaast door dees ontzinde schyn,
Dat ik voor vast geloof dat zy betoovert zyn.
JORISVAAR.
Dewyl haar dolligheid is uit de min gerezen,
Zo moet dees tovery niet van de kleinste wezen.
(1425) Ach vriend Valerius, gy hebt te kwader tyd,
Dien Karel voor dees twee hier in myn huis geleid.
ANNA.
Wat staan wy droef te zyn? za, za, kom laat ons danzen,
JORISVAAR.
Waar wil dit henen?

                                Zy zingen en danzen
KATRYN.
                                Hei! waar benje koker janzen
Nu met je stopmes, he.
JORISVAAR.
                                    Haar zotheid groeit noch aan.
Myn lieve nicht, wat ’s dit, laat toch dit danzen staan.
[fol. Bb8v, p. 400]
ANNA.
Ta, la, la, la, la, liere.
JORISVAAR.
                                Helaas, wat vreemde zinnen?
(1430) Myn nicht, hoe kreegt gy dit?
ANNA.
                                              Door Karel te beminnen,
Verstaje my noch niet?
JORISVAAR.
                                    Ach, Karel is de man.
VALERIUS.
’t Is wonder dat een zot dit vuur verwekken kan.
JORISVAAR.
(1435) Nicht Anna!
ANNA.
                      Dat ’s voor jou.
VALERIUS.
                                      My dunkt dat ’t best zal wezen,
Dat gy haar vast zet, en door slagen laat genezen.
JORISVAAR.
Ik zal zo daadlyk haar doen zetten in een kot,
Op dat ik haar genees, of maak noch eens zo zot,
En aan haar Vader zo van stonden aan gaan schryven,
(1440) Dat, wyl zyn dochter hier gedwongen is te blyven,
Dat het noodzakelyk is, dat hy van stonden aan
Het zelve eens komt zien hoe dat de zaaken staan.
Wat Karel nu belangt, die zal ik zo besluiten,
Dat uit zyn zotheid hier geen zotheid meer zal spruiten.
VALERIUS.
(1445) Zo Karel van dit werk de wetende oorzaak was,
Zo was hy sluitens waard; maar ’k bid u..
JORISVAAR.
                                                                  Ik en pas
Hier op uw bidden niet, ik heb genoeg vernomen
Wat kwaat hy hier verwekt; maar zal hier niemand komen?
Hou Klaas en Marten, hou waar benje? komt eens uit?
ANNA.
(1450) Gy sluit myn leven zelf indien gy Karel sluit.



[fol. Cc1r, p. 401]

ZEVENDE TOONEEL.

MARTEN, KLAASJE, JORISVAAR,
VALERIUS, ANNA, KATRYN.

                                      MARTEN.
WAt is ’er Jorisvaâr, dat u zo luid doet baren?
JORISVAAR.
Iets dat myn hart en ziel te lydig komt bezwaaren.
                                    KLAASJE.
Bonjour juffrou Katryn! wel tronie sta jy hier?
KATRYN.
Zo gy my noch niet ziet zo opent u vizier.
                                    KLAASJE.
(1455) Hoe na zyn deze twee ook van de maan geslagen?
ANNA.
Dat moet je Karel zo jy het weten wilt, gaan vragen.
                                      MARTEN.
Ja, ja, ik merk het wel, zy hebben ’t al gevat.
JORISVAAR.
Ik wil haar zo terstond doen zetten in een gat,
En met den Doktor noch van daag gaan conzuleeren,
(1460) Om eer hoe liever haar dees ziekte te cureeren,
                                    KLAASJE.
O Juffrou Anna!
ANNA.
                          Wel? wat wil dees roffiaan!
                                    KLAASJE.
O wysheid! hoe gezwind is ’t vaak met u gedaan?
Wat staat gy menig maal op bystre zwakke pooten?
Wyl u de minste wind vaak op uw gat kan stooten?
(1465) Maar Jorisvaâr, wat droes heeft toch dit vrouvolk in?
JORISVAAR.
Ach vriend, ik weet het niet, zy zeggen ’t is de min.
                                    KLAASJE.
Ja! komt dat van de min, zo doet dit huis vergrooten,
Eer dat wy door ’t getal malkaâr de deur uitstooten.
[fol. Cc1v, p. 402]
                                    JORISVAAR.*
Wacht, wacht, ik zweer dat ik haar haast genezen wil
(1470) Za mannen, vat haar aan.
                                      MARTEN.
                                              Nou juffrou houwje stil.
ANNA.
Wel aan gy kerel, kom ik zal my laten vatten.
                                      MARTEN.
Ja, ja, ik hebje al, ô je zult my niet ontspatten.
JORISVAAR.
Houd haar te degen vast, en leid haar daadlyk in.
VALERIUS.
Wel, wanneer, zult gy my geven myn zottin?
JORISVAAR.
(1475) Zo dra als ik dit volk heb in het hok doen steken,
Doch eer zy gaat heb ik noch iet met u te spreken.
ANNA.
Laat los, gy fiel, laat los.
                                      MARTEN.
                                      Hou my dat kakebeen.
ANNA.
Ik zeg dat Karel is myn bruidegom alleen.
KATRYN.
En ik zeg, dat gy dat hebt door uw hals gelogen,
(1480) Want ik ben zelf zyn bruid.
JORISVAAR.
                                  Voort brengt haar uyt myn oogen,
En geef haar numro drie zo lang tot haar verblyf,
Tot ik in alderhaast een brief naar Haarlem schryf.



ACHTSTE TOONEEL.

REINOUT, LEONARD.

                                    REINOUT.
EEr dat wy Leonard, noch uyt dees stad vertrekken,
Zo dacht my in passant dit logement der gekken
(1485) Eens te bezigtigen niet ongeraân te zyn.
[fol. Cc2r, p. 403]
Gins zie ik op de plaats de gekken by ’t dozyn,
Van ’t kermis volk omringt haar perzonagies speelen,
Kom, treên wy nader om die vreugd met hen te deelen.
Maar zie, hier komt ons een van ’t huisgezin te moet,
(1490) Die met een compliment ons op zyn wys begroet.
Hy nadert om ons een discoursje te vereeren.



NEGENDE TOONEEL.

KLAASJE, REINOUT, LEONARD.

                                  KLAASJE.
MEssieurs, met uw verlof, wat zyt gy toch voor Heeren,
En wat komt gy hier doen? of komt gy hier misschien
In dit ons Lasrushuis de zotten eens bezien.
                                    REINOUT.
(1495) Ja, uit nieusgierigheid, want wy zyn vreemdelingen.
                                  KLAASJE.
’k Loof zo de zotten in jou land met bellen gingen,
En dat de wereld door de gekken, pas als wy
Getekent waren met het Lazarus livry,
Dat de nieusgierigheid van zotten te bekyken
(1500) U niet een voetstap breed had van uw weg doen wyken,
Mids gy dan weten zou door ’t dagelyks gedruis,
Dat al de wereld niet is als een Lasrushuis:
Want noem my eens een man, die in zyn gansche leven
Niet honderd duizenden van zotheên heeft verdreven,
(1505) En by aldien gy weet wat dat uw zotheid is,
Zo oordeel by uw zelf of ik al heel veel mis.
                                    REINOUT.
Ik zweer dat deze vent wel een profeet mag heten.
                                   LEONARD.
Hoe zot ik ben geweest, dat dien ik wel te weten,
Doen ik met Izabel myn meesters huis ontvloot,
(1510) En door haar zottigheid de myne heb vergroot.
                                  KLAASJE.
Doch om u te doen zien, dat maar alleen in ’t binden
Zomtyds wat onderscheid in zotten is te vinden,
[fol. Cc2v, p. 404]
Schoon niet een mensch op aard zyn zotheid kan ontvlien,
Zo tree met my in huis, ik zal ’t u laten zien.
                                    REINOUT.
(1515) Zeer wel, wy zullen zien of ’t geen gy zegt zal blyken.
                                  KLAASJE.
Wat nieus is ’t dat een gek zyn makkers gaat bekyken.



TIENDE TOONEEL.

JORISVAAR, REINOUT, LEONARD.

JORISVAAR.
GY Heeren, zo gy hier dit Godshuis komt bezien,
Vergeet, zo ’t u belieft, geen aalmis aan te biên.
                                    REINOUT.
Zeer wel patroon, hoe naer zyt gy Regent hier binnen?
JORISVAAR.
(1520) Dat ben ik, tot uw dienst, van veel ontzinde zinnen.
                                    REINOUT.
Wel aan, zo ’t u belieft, lei ons eens om myn vrind,
En toon ons eens wat slag van zotten men hier vind.
Wat het gebou belangt: ’t lykt, na ik kan bekyken,
Dat het voor armen min gebout is dan voor ryken.
(1525) Ik zie een ruime plaats met boomen fraai beplant,
’k Zie alles even schoon en net naer advenant.
JORISVAAR.
Hoor vrind, een woordje.
                                   LEONARD.
                                        Wat belieft u?
JORISVAAR.
                                      Mag het wezen,
Zeg my wat Heer dit is, vermids ik uit zyn wezen,
En zyn gestaltenis iets groots vermeen te zien.
                                  LEONARD.
(1530) Dat weet ik zelve niet, hoewel dat ik hem dien,
Vermids het, dat gy ’t weet, geen dag en is geleden,
Dat ik als vreemdeling ben in zyn dienst getreden,
Wyl hy my by geval, juist in zyn herberg vond;
[fol. Cc3r, p. 405]
Maar pas gelyk gy zegt, dat gy bemerken kond
(1535) Dat hy iets groots moet zyn, dat meen ik van gelyken,
Mids hy in al zyn doen iets ongemeens doet blyken,
En anders weet ik niet, dan dat hy in Den Haag
Zyn woonplaats houd, daar wy noch lichtelyk van daag,
Na ’k uit hem heb gehoort, weerom naer toe vertrekken.
                                    REINOUT.
(1540) Ik bid u zeg my eens, wat slag hebt gy van gekken?
En wat voor zottigheyd bezit haar harzens meest?
JORISVAAR.
Ik heb’er droevigem, ik heb’er bly van geest;
’k Heb kooplui, die van geld en wissels disponeeren;
’k Heb Filozofen, die schier eeuwig disputeeren;
(1545) ’k Heb Advokaten en Doktoren by ’t dozyn;
Ik heb Poëten die schier onverdraaglyk zyn
Met al hun revelen van acht of negen muizen,
Met een woord dits het puik van alle gekkenhuizen:
Maar onder al dien hoop, al grypje by de gis,
(1550) Zo tast j’er op niet een, die niet verlieft en is.
                                    REINOUT.
Hoe! is het mogelyk, dat in zo zotte zinnen
Die goddelyke drift geplaatst zou zyn van ’t minnen?
Daar ik voor deze dacht, dat nooit de liefde viel
Dan in een edelen of welgeboren ziel.
JORISVAAR.
(1555) Indien gy immer in een meening waart bedrogen,
Zo zyt gy ’t nu, myn Heer, nadien ik het vermogen
Zo vreemt vind van de min, dat ik geloof voor wis,
Dat buiten hem op aard, geen andre zotheid is.
Want wyl hier in myn huis, in wat voor zotternyen
(1560) Zy ook vervallen zyn, ik ieder een zie vryen,
Zo dunkt my heb reên te zeggen veilig uit,
Dat in de min alleen zich alle zotheid sluit.
                                    REINOUT.
Dus doende, zoud gy meê, wel door de zelfde reden
Het hof, ja ’t heele land, met al haar groote steden
(1565) Uitschelden, naer ik hoor, voor zulk een huis als dit,
Wyl over al de min schier yders hart bezit.
[fol. Cc3v, p. 406]
JORISVAAR.
En waarom niet? wyl ik, die zelfde zottigheden
Die ooit die liefde werkt in hoven, en in steden,
Hier daaglyks plegen zie in een en zelfde graat;
(1570) Want min is altyd min, en ’t gaat hoe dat het gaat,
Het is onmogelyk dat iemand in het minnen,
Hy zy wie dat hy zy, blyft meester van zyn zinnen.
Zo dat ik noch eens zeg, gelyk ik heb gezeid,
De zotheid is de min, en min is zottigheid.
                                    REINOUT.
(1575) En ik zeg, dat den min, een hartstocht die van allen
Zelfs d’edelste is, niet kan in zotte harssens vallen.
JORISVAAR.
En ik zeg wederom, gy kalt wat dat gy kalt,
Dat nimmermeer de min als in de zotten valt.
Doch om u ’t tegendeel van ’t geen gy zegt te toonen,
(1580) En hoe de liefde kan in zotte harssens woonen,
Zo nood ik, zo ’t u lust, u dezen avond hier
Op zeker huwlyks feest, ’t geen hoewel per plaizier,
Of eer om redenen van ons dus is besteeken,
U zal doen blyken, dat de zaak daar wy van spreeken,
(1585) Aan uw kant vals is, en aan myn zy vast en waar.
                                    REINOUT.
Gy doet my groot vermaak en zeer veel vrindschap, maar
Waar speelt dit huwelyk, en tusschen wat perzonen?
JORISVAAR.
Ik heb Heer, dat gy ’t weet, een broer te Haerlem wonen
Die door de koopmanschap, daar hy zyn werk van maakt,
(1590) Tot groote rykdom en hoogachting is geraakt,
Dees heeft een eenig kind, een dochter, die voor dezen,
Zo om haar rykdom als bevalligheid van wezen,
Van jongmans haars gelyk vaak is ten echt verzocht,
Hoewel dat noch de min nooit iets op haar vermocht,
(1595) Misschien om eindlyk dies te zwaarder haar te plagen;
Dees heeft my in dit huis voor acht, of veertien dagen
Wat by gewoont, om het vermaak van deze stad
Wat te genieten, die zy nooit gezien en had,
Dees, by na op het punt van weêr na huis te trekken
[fol. Cc4r, p. 407]
(1600) Komt by geval te zien een* van myn groote gekken,
Die, wyl hy wel gemaakt van lyf en leden is,
De onnoosle sloof zo treft in haar geheugenis,
Dat, door de min vervoert, zy, en verstand, en zinnen
Op eenen bocht verliest door deze zot te minnen.
(1605) Ik sluit haar op, en ik ontbie haar vader hier,
Die ’k noch van daag verwacht, en die met geen plaizier
Gewis zyn eenig kind in deze staat zal vinden;
Ik haal den Doktor, die in plaats van haar te binden,
Haar raad t’ ontsluiten, en dat men haar vleyen zou
(1610) Met haar aan dezen zot te geven door de trou;
Op hoop dat door de vreugd, die haar dees schyn zal geven
Haar razerny weêrom mag worden uitgedreven!
En dit is ’t huwelyk, het geen hoewel verdicht,
Vandaag geschiên zal, en, ’t geen zo gy ’t uw gezicht
(1615) Kund waardig vinden, u geen kleen vermaak zal geven.
                                    REINOUT.
Geen aangenamer zaak en zag ik nooit myn leven,
Des is ’t dat ik met vreugd d’aanstaande tyd verwacht,
En zal hier toeven zelf al was ’t tot middernacht.
JORISVAAR.
Het zal zo laat niet zyn, wy hebben tyd genomen,
(1620) Zo dra myn broeder slechs zal wezen hier gekomen,
’t Geen in een uur of twee zal wezen naar ik gis,
Daarom, wyl dat de tyd zo kort op handen is,
Zo zal ik om u niet van hier te laten scheiden,
Zo ’t u belieft, terwyl het huis eens door doen lyden.


Continue
[
fol. Cc4v, p. 408]

VYFDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

FERDINAND alleen.

(1625) HEt is vandaag een dag, dat spyt dees zotte schyn
Ik van het karmis volk hier vrees ontdekt te zyn,
Dies wensch ik in een hol te zitten opgesloten,
Dat nooit de minste straal had van de zon genoten,
Om zo myn vreezend hart t’ ontnemen al haar pyn.
(1630) Te meer, wyl ik vandaag quansuis zal bruigom zyn,
Gelyk my Jorisvaâr verzocht heeft dat te wezen,
Om Juffrouw Anna van haar zotheyd te genezen,
En om haar in de min, die haar vervoert om my,
Kwanzuis te* vleyen door dees huwlyks veinzery.



TWEEDE TOONEEL.

IZABELLE, FERDINAND.

IZABELLE.
(1635) IK kom u zoeken om u veel geluks te wenschen,
Met iets het geen my maakt d’onlukkigste aller menschen;
Leef lang gelukkige, doch trouwelooze zot
Met u beminde bruid.
FERDINAND.
                                  Spreekt gy uit ernst, of spot,
IZABELLE.
Uit spot? ô neen, geenzints, wil dat geloof verbannen.
(1640) Hoe kan uw huwelyk geschien met Juffrouw Anne,
Verrader! zonder dat zulks is uw wil geweest?
En zonder dat my zulks dat roeren zou den geest?
FERDINAND.
Hoe is het mogelyk van deze vrou te spreken,
En van dit huwelyk uit zotterny besteken,
(1645) En niet te spotten met de zotheid van haar brein;
Ik bid u veinst dan niet versteurt, en gram te zyn,
Om ’t geen gy zeer wel weet slechs enkel jok te wezen.
[fol. Cc5r, p. 409]
IZABELLE.
In zaken van belang en spotte ik nooit voor dezen,
Veel minder nu, helaas! terwyl gy zyt getrout.
FERDINAND.
(1650) Getrout, wat zegt gy?
IZABELLE.
                                            ’k Zeg ’t geen ieder zeker houd.
FERDINAND.
Hoe kan men trouwen, en daar zelve niet van weten?
IZABELLE.
Het is genoeg dat men uw huwlyk af kan meten
Uit ’t geen besloten is.
FERDINAND.
                                  ’k Beken dat dat besluit
Wel waar is, maar ik bid, hoor toch wat dit beduit:
(1655) Dit strekt alleen maar om haar zotheid te genezen,
Die haar, gelyk men zeid, op myn verlieft doet wezen.
Op hoop door deze vreugd, van dees vercierde trou,
Men met dees boertery haar kwaal genezen zou.
IZABELLE.
’t Is my onmoglyk dit voor jok of boert te achten,
(1660) Nadien dit jok in ernst verkeert in myn gedachten.
FERDINAND.
Myn lief, zo ’t anders is, zo wensch ik dat myn hert,
Daar nu uw beeld regeerd, een nest van slangen wert:
Zo wensch ik dat de min myn ondergang mag zweeren,
En dat myn rust en vree in oorlog mag verkeeren:
(1665) Zo wensch ik dat myn hoop verstuift, verdwynt, verzwint
Gelyk het lichte kaf voor ’t snorren van de wind.
Zo wensch ik zelf dat gy, ô zonne van myn leven!
De minste straal van gunst nooit op myn ziel mogt geven;
Ja, dat een onweêr van een hollenden orkaan,
(1670) Het schip van al myn heil aan flenteren mag slaan.
Ach, kunt gy zulken kwaat dan van uw slaaf geloven?
IZABELLE.
Meent gy door eeden dan my myn geloof t’ontroven?
O neen, in tegendeel uit dees geveinsde schyn,
Geloof ik dies te meer uw huwlyk waar te zyn:
[fol. Cc5v, p. 410]
(1675) Want hoe meer eeden, hoe oogschynelyker teken
Van dat die geen die zweert gewis vol schult moet steken.
Indien, gelyk gy zegt, dit alles was uit boert,
’t Is zeker dat gy nooit zo dierbaare eeden zwoert,
Die my in tegendeel daarom voor vast doen peinzen,
(1680) Dat alles waar moet zyn ’t geen gy ontkent met veinzen.
Maar hoe, wat raakt gy my? wat raak ik u in ’t end?
Wat is het dat ik u en gy myn schuldig bend?
Voor my ik vind geen reên, my machtig te bepraten
Van, zo ’k u gisteren vond, op heden niet te laten;
(1685) Want wat is toch de dienst die gy my immer deed,
Waar door ik aan u zou verplicht zyn dat ik weet?
En wat is toch de zaak waar in wy zyn verdragen,
En daar ik reên in zie om over u te klagen?
En waarom moei ik my toch zo zeer met uw staat,
(1690) Dat my u huwelyk zo zeer ter herte gaat?
Gewis, nu zie ik wel, dat men niet zonder reden,
Zot zynde als ben, myn in dees zotskap kleede:
Maar nu, Godt dank. weerom geraakt tot myn verstand,
Zeg ik u weêr adieu, en schuif u van den hand.
FERDINAND.
(1695) Schuift gy myn van de hand, en gaat gy my begeven,
Zo moet ik sterven mids myn ziel door u moet leven.
’t Is waar, ô Izabel! dat ik u nooit voor dees,
Dan met myn hart alleen de minste dienst bewees;
Maar wat voor diensten zyn toch machtig u te winnen,
(1700) Zo men uw gunst verliest door u te zeer te minnen?
’t Is waar, het is niet lang dat onze minnevlam
In onze boezemen zyn eerste oorsprong nam;
Maar hoe vaak ziet m’er twee veel jaren zaam verkeeren,
Terwyl de Minnegod geen macht had haar te deeren,
(1705) Daar hy in tegendeel vaak in een oogenblik
Twee zielen zamen bind met een onbreekbren strik.
Daar zyn veel schoonheên, die, in zich te doen beminnen,
Alleenig door de tyd vermeesteren de zinnen.
Maar daar zyn wederom ook schoonheên, welkers licht
(1710) Zodanig schitteren, dat op het eerst gezicht,
Een ziel verrast word, die vervoert, en opgetoogen,
[fol. Cc6r, p. 411]
Terstond zyn vryheid geeft aan twee verwinnende oogen.
Zodanig is aan my uw schoonheid meê geweest;
Indien dat dan de min in een verliefde geest
(1715) Een dag van smart en pyn tot duizend jaar kan maken,
Zo is ’t reets duizend jaar dat my uw oog deed blaken,
Zo is ’t reets duizend jaar dat ik als afgodin,
In ’t binnenst van myn ziel u aanbid, en bemin.
IZABELLE.
Schoon gy den listigen in woorden tracht te maken,
(1720) Zo is ’t onmogelyk dat zulks myn hart kan raken,
Mids gy uw wetenschap vergeefs hier in verspilt;
Maar wint me door de min zo gy myn winnen wilt,
Nadien onnoozelheid veel meer, naer myn gedachten,
Als de welsprekentheid is in de min te achten.
FERDINAND.
(1725) Indien dat dit zo is, zo zweer ik dat de myn,
My tot getuigenis kan van myn liefde zyn.
O min! wil toch uw kracht doen in haar boezem werken,
Ontdooi haar killig ys dat zy myn brand mag merken.
Myn schoone, waarom is ’t dat dus uw gramschap blaakt,
(1730) En dat gy dooden wilt het geen gy levend maakt?
Ach, is ’t uw schoonheid niet, die my het hart doet leven,
En wilt gy door uw haat dit dus de dootsteek geven!
Neen, neen, myn waarde lief, keer eindelyk weerom,
En neemt weer in uw gunst uw trouste bruidegom;
(1735) Reik my uw schoone hand, op dat met duizend kussen
In deze felle brand uw gramschap uit mag blussen.
IZABELLE.
Hoe! ik aan uw myn hand! ô neen; gewis gy ziet,
Noch kend tot noch de drift van myne gramschap niet.
FERDINAND.
Myn ziel, ik bid..
IZABELLE.
                            Staa af.
FERDINAND.
                                        Myn leven!
IZABELLE.
                                  Ik uw leven?
[fol. Cc6v, p. 412]
FERDINAND.
(1740) Helaas! ’t schynt my de ziel uit droefheid wil begeven.
IZABELLE.
Ga heen, en zoekt de hand van Anna.
FERDINAND.
                                  Gy alleen,
Gy zyt de godheid die van my word aangebeên,
Myn lief, bemerkt gy reets geen tranen in myn oogen?
IZABELLE.
O neen, ik ben een steen, en blyf gansch onbewogen.
FERDINAND.
(1745) Wel dan, ik ga my doôn,
IZABELLE.
                          ’k Zal ’t aanzien koel van moed.
FERDINAND.
Hoe denkt, gy ’t geen gy zegt?
IZABELLE.
                                              En doet gy ’t geen gy doet?
FERDINAND.
Indien ik met myn dood u kan vernoeging geven,
Zo ben ik vaardig om straks t’eindigen myn leven.
IZABELLE.
Ga sterft, indien ’t u lust, op dat die tong niet leeft,
(1750) Die ’t schelmsche jawoord uit uw hals gewrongen heeft.
FERDINAND.
Dat jawoord, ’t geen die tong voor u heeft uitgesproken,
Dat is, noch kan, noch zal, ooit van my zyn verbroken.
Daarom, myn Izabel, ik bid dat gy voortaan..
IZABELLE.
Zwyg, daar komt volk.
FERDINAND.
                                    Daar komt myn grootste vyand aan.



[fol. Cc7r, p. 413]

DERDE TOONEEL.

VALERIUS, FERDINAND, IZABELLE.

VALERIUS.
(1755) IK heb hier voor de deur een sleetje laten komen,
Waar dat zy heimelyk kan werden ingenomen
Dat niemand haar zal zien zelfs d’alderminste mensch.
FERDINAND.
Gewis, hy komt om u
IZABELLE.
                                  Dat is het geen ik wensch.
FERDINAND.
En zult gy gaan?
IZABELLE.
                          Gelyk gy zien zult.
FERDINAND.
                                                        Droevig scheiden!
VALERIUS.
(1760) Ik kwam u zoeken om u naer myn huis te leiden
Mejuffer, dat gy bet dan hier gedient zult zyn.
IZABELLE.
Zyt gy d’Ambassadeur van Koning Harlekyn?
VALERIUS.
Ik ben hier tot uw dienst. Maar gy, hoe gaan uw zaken,
Vrind Karel, kund gy hier u zelven wat vermaken?
FERDINAND.
(1765) Maar paslyk, wyl gy weet hoe dat myn dingen staan.
VALERIUS.
Weet gy wel dat ik straks hier heb verlof ontfaân
Van Aagje uit dit huis te voeren naer het mynen;
FERDINAND.
Terwyl uw dag begint zo gaat myn nacht verdwynen.
VALERIUS.
’k Wil haar tot mynent doen genezen van haar kwaat.
FERDINAND.
(1770) Zo is ’t dan zeker dat gy haar vervoeren gaat?
[fol. Cc7v, p. 414]
VALERIUS.
Wat wild gy, waarde vrind? myn zot verliefde zinnen,
Zyn my aârs t’enemaal onmoglyk te verwinnen;
Des heb ik, om die drift te volgen, dit bestaan,
En kom, gelyk myn nicht, haar halen hier van daan.
IZABELLE.
(1775) Hoe danst myn hart van vreugd, kom laat ons dan vertrekken,
Vermids dat ik geenzins getuige wil verstrekken
Van ’t huwlyk dat van daag hier zal in ’t huis geschien;
Maar laat ons in der yl naer d’andere wereld vliên.
VALERIUS.
Wild gy, ô Aagje, dan met my niet t’huis waard keeren?
IZABELLE.
(1780) Hoe zou ’t my mooglyk zyn u zulks te refuzeeren?
Gy zyt zo moi, zo net, zo proper en galant,
Zo cierelyk bestrikt, bepoeyert en bekant,
Dat’er geen Juffer is, al was ’t slechs om je kleeren,
Die niet gedwongen is uw gratie t’estimeeren.
(1785) Dies geef ik my aan u zodanig als ik ben,
Vermids ik uit uw zwier, en tronie merken ken
Dat gy wel machtig zyt myn droefheid te verdryven.
FERDINAND.
Wie kan de haat van een vergramde vrou beschryven?
Maar zacht, ’t zal best zyn, dat ik dit verdraag en zwyg,
(1790) Op dat ik door myn tong geen meerder onheil kryg:
Ik ben verzekert dat zy naaulyks weg zal wezen,
Of dat zy door berou haar gramschap zal genezen,
En weder keeren zal. Wel nu, gy gaat dan heên,
En gy verlaat myn dus?
IZABELLE.
                                    Vernoegt en wel te vreên.
FERDINAND.
(1795) En ik helaas! ik blyf veel droever dan te vooren;
Maar echter wyl dit dus van ’t noodlot is beschooren,
Zo laat ik gaan, die gaat, en zo ik sterven moet,
Zo heb ik noch voor ’t minst wel veertig jaar te goet.
VALERIUS.
’k Zeg u vaar wel, myn vrind, ik ga met Aagje henen,
[fol. Cc8r, p. 415]
(1800) De hemel wil u vreugd op ’t huwelyks feest verleenen.
IZABELLE.
Adieu kanaalje, ga, zeg aan uw schoone bruit,
Eer dat zy gaat te bed, dat zy haar neus eerst snuit,
FERDINAND.
’k Zal haar de boodschap doen, maar weet vry van gelyken,
Dat zo ’t u beuren mocht, gy niet zo bang zoud kyken.
IZABELLE.
(1805) Adieu vyfkante broer.
                                  Al gaande, en weêrom uitkomende.
FERDINAND.
                                              Adieu boerin in ’t rond,
IZABELLE.
Ga heen jou blykers dog.
FERDINAND.
                                        Ga kleine liermans hond.
IZABELLE.
Ga, kust de handen van uw kat van mynent wegen.
FERDINAND.
Ga gy, om aan uw aap zyn achterpoort te vegen.



VIERDE TOONEEL.

FERDINAND. alleen.

UIt vrees voor onheil dacht my ’t veinzen alderbest,
(1810) En om te zien wat eind dat nemen zal op ’t lest,
’t Aanstaande naberou van haar versteurde zinnen;
Want ik ben zeker, dat de drift van my te minnen
Alleen haar heeft vervoerd tot deze jalouzy,
Die in haar heeft gekookt dit vuur van razerny,
(1815) ’t Geen, als zy zich bedenkt, haast voedzel zal ontbeeren,
En haar in korten stond voor vast doen weder keeren?
Nadien daar eens de min een vaste grondslag leid,
Geen twist noch jalouzy die eerste driften scheid:
Derhalven heb ik voor my zelf noch stil te houwen,
(1820) Tot dat ik zie waar op dat ik my mag vertrouwen.



[fol. Cc8v, p. 416]

VYFDE TOONEEL.

FILEBERT, DOKTER, JORISVAAR.

                                  FILEBERT.
MEt groote droefheid kwam ik hier in Amsteldam;
Maar het was weêr met vreugt dat ik terstont vernam,
Dat door de wyzen raad, myn Heer, van u gegeven
Ik* onze ziekens kwaal, haast hoop te zyn verdreven,
(1825) Want naulyks sprak ik haar zo daadlyk van de trou,
En dat ik haar van daag aan Karel geven zou,
Of daadlyk door dees vreugd was al haar smart vergeten,
En zy heel spraakzaam, en begeerig om te eten.
                                    DOKTER.
De vreugd van ’t huwelyk daar al haar hoop naer strekt,
(1830) Die heeft haar van de dood tot ’t leven weêr verwekt,
Want, als Ovidius lang heeft gezeid voor dezen,
Met kruiden is de min onmoglyk te genezen,
Des acht ik ’t van Galeen een bystre zotte gril,
Als hy met dranken zelf de ziel purgeeren wil,
(1835) Daarom is ’t best geweest dees raad te appliceeren,
Die, als gy ziet, de geest straks in zyn staat doet keeren.
                                  FILEBERT.
Met Anna gaat het wel, maar nu myn meid Katryn,
Hoe zal het daar mee gaan? wat raad zal daar toe zyn?
                                    DOKTER.
Daar zal ik dadelyk, zo dra uw dochter Anne,
(1840) Gehulpen is, myn vleit en kunst op zamen spannen;
Wel aan dan, datmen haar hier straks breng voor den dag.
JORISVAAR.
Ik zal haar halen gaan.
                                  FILEBERT.
                                    Ga, doet dit broer. Dees slag
Zou wisselyk voor my te zwaar zyn om te dragen,
Want dus myn eenig kind, het steunzel van myn dagen,
(1845) Puur zot, ja dol te zien was wis voor my een straf,
Die met haar wysheid ook myn leven trok in ’t graf.
                                    DOKTER.
Zie daar, daar komt zy zelf.



[fol. Dd1r, p. 417]

ZESTE TOONEEL.

JORISVAAR, ANNA, FILEBERT, DOKTER.

JORISVAAR.
                                          KOm fraai, kom in, nicht Anne,
En wil nu door u vreugd vry al uw vrees verbannen?
Maar toon u boven al verheugd, en wel gezind,
(1850) Op dat uw bruigom ziet hoe dat gy hem bemind.
ANNA.
Waar is myn Karel dan?
                                  FILIBERT.
                                      Gy sult hem straks aan schouwen,
Zyt slechs gerust, my kind.
ANNA.
                                          Zal men ons hier dan trouwen?
                                  FILIBERT.
Wy staan alleenig maar en wachten den Pastoor.
                    JORISVAAR tegen FILIBERT.
Een zeker vreemdeling, die by geval, hier door
(1855) Is* komen reyzen, en dit huis flus kwam bekyken
Heb ik beloofd, wyl hy zyn mildheid heeft doen blyken,
Dat ik hem het vermaak zou van dees feest doen zien,
Indien het broeder mag met uw verlof geschiên,
Zal ik hem halen gaan, of hebt gy ’er iets tegen?
                                  FILIBERT.
(1860) Neen, neen, ga haal hem vry, daar is niet aangelegen.



ZEVENDE TOONEEL.

ANNA, FILIBERT, DOKTER.

ANNA.
INdien dat gy vandaag kund sluiten dees party,
Zo geef ik u uit vreugd een zoen tot maaklaardy.
                                  FILIBERT.
Denk dochter wie gy zyt, en wil zo mal niet praten.
ANNA.
Hoe kan ik wys zyn, daar myn zot myn heeft verlaten?
[fol. Dd1v, p. 418]
                                  FILIBERT.
(1865) Maar als gy zyt getroud, zult gy dan straks daar na
Weêr komen by u zelf?
ANNA.
                                    ’k Zeg ja, ja, ja, ja, ja.
Want al myn kwaad is wind, terwyl myn schip, gedreven
Door zekre zoort van storm, ’t behoud is van myn leven;
Want wyl ik reeds al zie de haven in ’t verschiet
(1870) Die my verlossen zal, zo gaat de wind te niet.
                                  FILIBERT.
Zie dochter, wie daar komt.
ANNA.
                                          Hoe nu, wat ’s dit gy ouwen?
’k Dacht dat gy Karel my, myn lief, zoud aan doen schouwen?



ACHTSTE TOONEEL.

REYNOUT, LEONARD, JORISVAAR,
FILIBERD, DOKTER, ANNA.

                                    REINOUT.
MEt uw verlof Messieurs, dat ik dit feest kom zien.
                                  FILIBERT.
Gy zyt ons welkom Heer, en doet ons eer geschiên.
ANNA.
(1875) Wat is dit voor een haan?
                                  FILIBERT.
                          Za, laat hier stoelen komen
En zet de poort vry op, op dat hier zonder schroomen
Elk een mag komen zien; en haal ons hier Katryn,
Want daar het bruiloft is, daar moeten menschen zyn.
ANNA.
Gy hebt byloo gelyk, za, laat met duizend monden*
(1880) Terstond myn bruiloftsdag van ’t oost tot ’t west verkonden?
Als zynde nu op hand het grootste huwelyk
Dat ooit gezien is, in het gantsche Kristenryk:
Vermids myn bruigom Vorst Pepyn heeft tot zyn broeder,
[fol. Dd2r, p. 419]
En dat Angelika wel eertyds was zyn moeder,
(1885) Die hem by Lankelot in eer en deugden won,
Toen hy uit Engeland te voet ging naer Japon.
JORISVAAR.
Hier hebt gy stoelen; komt gy Heeren, zet u neder.
                                    REINOUT.
Myn Heer, wy volgen u.
                                  FILIBERT.
                                      Dees stoel is u gereder.
Ik bid u, zetje slechs; Heer Dokter kom zit neêr.
ANNA.
(1890) En ik zal moeten staan? wel dat ’s een loflyke eer.
                                  FILIBERT.
Nu Jorisvaâr, gy wil de Bruigom herwaards haalen.
JORISVAAR.
Zeer wel, ik ga zo heen.
ANNA.
                                      Jupyn wil u betaalen,
Dat gy noch eindelyk myn wenschen eens vervuld.
                                  FILIBERT.
Belooft gy my dan dat gy weêr bedaaren zult?
ANNA.
(1895) Zo dra ik ben getroud zal al myn kwaal vervliegen,
Maar ’k vrees, dat gy me door dit feest slechs wilt bedriegen;
Doch wacht u dat gy my niet voor de zot en houd,
Mids, voor ’t geneezen, gy my wis bederven zoud.
                                  FILIBERT.
Gy ziet hier alles klaar, waar voor hebt gy te vrezen?
ANNA.
(1900) Wel aan, ik ben te vreên; maar wie zal speelnoot wezen?
                                    DOKTER.
Myn Heer, met uw verlof, dat het uw dienaar word.
                                    REINOUT.
Neen Heer, gy deed de Bruid en Bruiloft veel te kort.
Ik zal veel liever zelf de speelnoods plaats bekleeden.
                                    DOKTER.
Het zal genoeg zyn dat ge hem in uw plaats doet treeden.
[fol. Dd2v, p. 420]
                                    REINOUT.
(1905) Zeg Leonard.
                                  LEONARD.
                                  Myn Heer
                                    REINOUT.
                            Gy zult hier speelnoot zyn.
                                  LEONARD.
Ik vrees voor ongeluk in deze speelnoots schyn,
Mids ik de zotheid zo besmetlyk weet te wezen,
Dat my dit speelnoodsschap reets doet voor zotheid vrezen,
Hoewel dees zotheid van dees aangename Bruid,
(1910) My reets zo wel bevalt, dat, of ik ben een guit,
Ik van dien bruidegom ’t geluk schier zou benyen,
En liever voor zyn staat het speelnootschapt liet glyen.
ANNA.
Wie zyt gy fynman die hier zult myn speelnoot zyn?
                                  LEONARD.
Ik ben een Edelman.
ANNA.
                                Zyt gy gezond van brein?
                                  LEONARD.
(1915) Ik weet niet beter; maar of door veel op u te letten,
Zou ’t lichtelyk kunnen zyn dat gy my zou besmetten.
ANNA.
Geef my uw hand, ik zie jy bent een eerlyk man.
                                    DOKTER.
Gins* dunkt my in ’t verschiet* daar komt de Bruigom an.
                                  FILIBERT.
Wel, treên wy hem te moet om hem tegaan ontfangen.



[fol. Dd3r, p. 421]

NEGENDE TOONEEL.

MARTEN en KLAASJE, met FERDINAND
tusschen hun beiden, aardig op zyn Bruigoms gekleed;
JORISVAAR met KATRYN aan de hand,
FILIBERT, ANNA, DOKTER,
REINOUT, LEONARD.

                                  FILIBERT.
(1920) WY wachten, Bruidegom, u vast met groot verlangen;
Daar neem uw Bruid, en zet u zamen nevens myn,
En gy Katryn, kom hier, gy zult speeljuffer zyn.
KATRYN.
Speeljuffer ik met haar? ’k was liever dood geslagen,
Hoe? is’t noch niet genoeg my hoorens te doen dragen,
(1925) En niet myn razerny, met dit speeljufferschap,
Op nieus te voeren op den alderhoogsten trap?
Neen, neen, ik ga veel eer, en kan dit niet gedoogen.
                                  FILIBERT.
Blyf staan.
KATRYN.
                O neen, ik ga, ik ben wat teer van oogen.
                                  FILIBERT.
Blyf hier, Katryn, men zal dan naer een ander zien.
ANNA.
(1930) Zie hier dees hipokriet, wat zal my noch geschien?
KATRYN.
Zwyg gy Westfaals gediert, ’k wil uw geknor niet hooren,
En schoon dat uw geluk vandaag schynt als gebooren,
Zo acht ik dees uw trouw met Karel niemendal,
Mids ik u morgen vroeg hem weer ontsteelen zal.
ANNA.
(1935) Ik zal, dat zweer ik u, gy Hartogin van Bremen,
U met een kapacon dat kakelen benemen.
                                  FILIBERT.
Zwyg stil zottin, en draag wat eerbied aan uw man.
[fol. Dd3v, p. 422]
ANNA.
Mag ik niet spreeken?
FERDINAND.
                                  Neen, hou gy uw bek hier van,
Of ik zal u terstond, indien gy niet wilt zwygen,
(1940) Met dubbeld koperdraat de kaaken zamen rygen.
ANNA.
Zyn dit karessen dan, die my myn Bruigom doet?
FERDINAND.
My dunkt zy zyn voor u noch meêr als al te goet,
Of wilt gy in de plaats veel liever kneppelslagen?
ANNA.
Hoe, slagen aan een Bruid?
                                  FILIBERT.
                                          Dat’s ’t eerste van myn dagen
(1945) Dat ik dat heb gehoord. hoe zyt gy dan myn Bruid?
ANNA.
Is dit dan maar bedrog?
FERDINAND.
                                    Eer men dit huwlyk sluit,
Zo zal men noch malkaâr eens zitten in de hairen.
                                  FILIBERT.
Nu zachjes, niet te grof, maar laat dees zotheid vaaren.
FERDINAND.
Is ’t langer zotheid dan, dat men de waarheid zeid?
(1950) Of noemt gy hem een zot, die uit het trouwen scheid?
                                  KLAASJE.
Wilt gy, Heer Filibert, ’t krakeel niet doen vermeeren,
Zo gun dat wy dit feest eens met een dans vereeren,
Die ik flus heb bedacht van vier van onze maats.
                                  FILIBERT.
Dat ’s goet, waar is uw volk?
                                  KLAASJE.
                        Zy staan daar op de plaats,
(1955) Ik zal haar roepen gaan, zo ’t u niet zal verveelen,
                                  FILIBERT.
Maar wie zal speelman zyn om dit ballet te speelen?
[fol. Dd4r, p. 423]
                                  KLAASJE.
Daar naast zit in dat hok een zotte Muzikant,
Die zal ons wel een deun opzagen in passant.
                                  FILIBERT.
Za wakker roep uw volk, en wil maar straks beginnen.
                                  KLAASJE.
(1960) Za Robbert speel eens op, za jongen komt dan binnen.

    Daar word gespeeld, waar op Marten en Klaas de eerste
        intrêe van een zotteballet danssen: de tweede intreê
        wordt van vier andere zotten vermeerderd, die al
        te zamen als den dans uit is binnen loopen, waar op
        straks Valerius met Izabel uitkomen.




TIENDE TOONEEL.

VALERIUS, IZABELLE,* FILIBERT, JORIS-
VAAR, FERDINAND, ANNA, KATRYN.
REINOUT, LEONARD, DOKTER.

VALERIUS.
WAt stoutigheid is dit, dat gy myn huis verlaat,
En dus, gelyk als dol, durft loopen langs de straat?
IZABELLE.
’t Is niet Valerius, dat voor u wil vluchten,
Maar ’k zoek hier d’oorzaak van myn ramp en ongenuchten.
                                  FILIBERT.
(1965) Wat is dit?
VALERIUS.
                            Dees zottin, is puur gelyk ontzind,
Want nauw kwam ze in myn huis, of snelder dan de wind
Zet zy ’t op een galop de straat weêr op te draven,
En heeft niet eer gerust, voor dat zy in de haven
Zich van dit huis begaf, gelyk gy haar hier ziet.
JORISVAAR.
(1970) Hoe Aagje, wat is dit? ’t schynt of gy die geen vliet
Die meer als iemand tracht uw ziekte te verdryven?
IZABELLE.
Hier is ’t alleen, hier is ’t dat u die geen ziet blyven,
[fol. Dd4v, p. 424]
Die machtig is myn ziel te stellen weer in vreê.
’t Is waar, ik dacht in ’t eerst dat ’t onrecht, ’t geen ik leê,
(1975) (Vermids ’t onmooglyk was de spyt daar van te dragen)
Hem haast voor eeuwiglyk zou uit myn ziel verjagen;
Maar laas! noch spyt, noch vlucht had zo veel macht op my,
Dat ik my kost ontslaan uit al myn slaverny.
VALERIUS.
Wat dat ik heb gedaan met dreigen, en gebeden
(1980) ’t Was alles vruchteloos, zy hoorde naer geen reden.
IZABELLE.
Wat reden? hebt gy noch niet uit u zelf geleerd,
Dat reden wyken moet wanneer de min regeerd?
Denk dan voortaan niet meêr door reden my te winnen,
Wyl Karel my alleen beroofd heeft van myn zinnen.
                          LEONARD ter zyde.
(1985) O hemel, wat ik zie, is het Izabelle niet,
Die ik hier op de straat zo jammerlyk verliet?
Gewis dit ongeluk is haar in ’t hooft geslagen.
Ach, wat verandering reets in zo korte dagen!
VALERIUS.
Is Karel dan die geen, die u berooft van brein?
(1990) Zo loof ik dat die zot een tovenaar moet zyn.
FERDINAND.
Versteurt u niet, myn vrind, door dien ik van myn leven,
Uw nimmer oorzaak heb tot dit verwyt gegeven.
IZABELLE.
Maar zeg my Ferdinand, zyt gy getroud of niet?
FERDINAND.
O ja, dit is myn ziel die gy hier by my ziet.
IZABELLE.
(1995) Verrader! ’t is dan waar dat ik u heb verlooren?
FERDINAND.
Wyl gy Valerius voor my had uitverkooren,
Troude ik aan Anna voort, uit enkle spyt alleen,
Om dat gy myn verliet, en vluchte met hem heen.
Dies raad ik u vooral, dat, als een kind van eeren
(2000) Gy daadlyk met hem gaat naar uwe ouders keeren,
Die door uw afzyn gy in duizend angsten houd.
[fol. Dd5r, p. 425]
IZABELLE.
O schelm! het is dan waar dat gy tans zyt getrouwd,
FERDINAND.
Zy meend het ernst te zyn al ’t geen ik haar doe hooren.
IZABELLE.
O fiel! verrader! guit! wyl ik u heb verlooren,
(2005) Zo zweer ik dat geen mensch u ooit bezitten zal,
Vermids gy sterven zult, al veinsd ge u noch zo mal.
FERDINAND.
Wie zweert, of zy haar spyt niet op myn kop doet daalen?
En myn historie hier in ’t breed niet gaat verhaalen.
IZABELLE.
Wat meend gy Ferdinand, verrader als gy zyt,
(2010) Dat u dit zotte kleed..
FERDINAND.
                                              Ach, ’k ben myn leven kwyt.
St. st.
IZABELLE.
        Neen, wenk my niet. meent gy in deze lappen
Gelyk een zot vermomd, ’t recht, en de dood t’ontsnappen?
En meent gy (spyt dees schyn) dat ieder niet wel ziet,
Dat gy den moorder zyt die Reinout lest doorstiet?
                                  FILIBERT.
(2015) Hoe Reinout! zacht, laat zien, ô fiel, gewis ik reeken,
Gy zyt die Ferdinand, die Reinout heeft doorsteeken.
FERDINAND.
Hoe nu, gelooft gy dan de praat van een zottin?
Ach! ik ben lyveloos; ô zotte en dwaze min
Gy zyt hier oorzaak van: de duivel haal die gekken
(2020) Die immer aan een vrou haar zielsgeheim ontdekken.
Dewyl zulks oorzaak is van d’aldergrootste pyn.
JORISVAAR.
O schelm! door dit bedrog denkt gy dan vry te zyn;
Maar neen, ik zweer dat gy de straf hier van zult dragen.
FERDINAND.
’k Heb over niemand dan Valerius te klagen,
(2025) Mids hy degene is die my bedrogen heeft.
[fol. Dd5v, p. 426]
VALERIUS.
Wanneer een vriend zyn vriend, en raad, en bystand geeft,
Acht gy dat voor bedrog, zo heb u bedroogen.
                                    REINOUT.
O hemel, wat is dat! wat zie ik voor myn oogen?
Hoe? is dit Ferdinand, waar van ik heb gehoord,
(2030) Dat het gerecht vervolgd, als had hy my vermoord!
Gy Heeren, zo dees man niet anders heeft bedreven,
Dan dat* hy, (als gy zegt) aan Reinout nam het leven,
Zo laat hem vryelyk, want hy en heeft geen schuld.
FERDINAND.
Uit wat voor reden Heer?
                                    REINOUT.
                                        Geef u noch wat geduld.
(2035) Kend gy my Ferdinand?
FERDINAND.
                          Myn Heer, wil my vergeven,
’k Weet niet dat ik u ooit gezien heb van myn leven.
                                    REINOUT.
En nochtans ben ik zelf dien Reinout, die men zeid,
Dat onlangs in den Haag door u is neêrgeleid.
FERDINAND.
Ach, zyt gy Reinout Heer? en zyt gy weer verrezen?
                                    REINOUT.
(2040) Ik heb niet dood geweest, daarom verlaat dit vreezen,
Wyl ik u zeggen ga hoe ’t alles is geschied,
En wie het is geweest, die gy kwanzuis doorstiet;
Waar door schier ieder een tot noch toe is bedrogen.
VALERIUS.
Hoe Heer, was dan uw dood slechs een verdichte logen?
                                    REINOUT.
(2045) O ja, maar hoor in ’t kort waar uit den oorspronk kwam.
Weet dan, ô Ferdinand, dat wyl myn minnevlam
(Waar door myn Celia de boezem had doen blaaken)
Lest dwong op zekre nacht ontrent haar huis te waaken,
(’t Geen, als gy weet, naast dat van Leonora staat)
(2050) Om op te passen; door het waren langs de straat,
Of ik geen minnaar in het heimlyk kon ontdekken,
[fol. Dd6r, p. 427]
Die my tot hinderpaal in myne min mocht strekken,
Vermids ik Celia steeds vond zo koel voor my,
Dat ik met reden, door een drift van jalouzy,
(2055) Vermoede, dat zy wis een ander moest beminnen,
Aan wien zy heimelyk gegeven had haar zinnen;
Om deze minnaar dan, die ik by daag niet vond,
By nacht te zoeken, nam ik voor, haar huis in ’t rond
Zo te bewaken, dat daar niemand uit zou komen,
(2060) Die niet van een van ons zou werden waargenomen:
Ik zelf ga met myn drien ontrent den achterdeur,
En laat myn eene knecht, met drie vier andre veur,
In ’t midden van de straat wat heen, en weder treden:
Dees knecht, die had ik juist, in myn gewaad en kleden,
(2065) Gezeid dat hy zich niet dan Reinout noemen zou,
Vermids ik Celia daar door bedriegen wou:
Want ik had hem belast (het geen was voorgenomen)
Zich te vertoonen, als hy Celia zag komen,
Als zy haar minnaar zou geleiden aan de straat;
(2070) Want hier door dacht ik haar te vinden op de daat,
Om haar dan naderhand te kunnen overtuigen,
Van ’t geen ik had gezien: om zo haar hart te buigen
Tot een bekentenis van dees bedekte min,
Waar door dat zy van my vervreemde ziel, en zin.
(2075) ’t Was dan in deze stand, dat wy te wachten stonden,
Wanneer gy van myn knecht wierd aan de deur gevonden
Van Leonora, die hy, door een groot abuis,
Aanzag voor Celia, bedrogen in het huis.
Hy toond zich dan aan u, gy raad hem te vertrekken,
(2080) En vraagd wie dat hy is? hy om zich zelf t’ontdeken,
Gelyk hem was belast, zeid dat hy Reinout is.
Gy, die als vreemdeling, myn naam, naer dat ik gis,
Ligt zelve niet en kon, ’t laat staan myn spraak en wezen,
Trekt hier op straks van leer; waar uit voort is gerezen,
(2085) Na weinig morgenspraak, dat wederzyds gevecht,
Waar in gy hebt gekwetst dees myn vermomde knecht,
Die nau ter aarde lei, of straks zyn maats aan ’t roepen,
Dat Reinout was doorwond, waar op uit alle stoepen,
Toen gy de vlucht verkoos, straks zo veel volk verscheen,
[fol. Dd6v, p. 428]
(2090) Dat, wyl dat men myn knecht droeg naer een herberg heen,
De gantsche straat hem zag voor dood een huis in dragen,
Waardoor terstond ’t gerucht van dat ik was verslagen,
Zich zo verspreide door de buurten van den Haag,
Dat op dit eerst gerucht terstond, voor dau, en daag
(2095) Het Hof wel honderd man uitzond, om my te zoeken,
Wyl ik, zulks hoorende, my zelf in andre hoeken
Verschool, om hooren of myn dood de minste rou,
In ’t hart van Celia wel ooit verwekken zou;
Doch op dat niemand in den Haag my mocht ontdekken,
(2100) Besloot ik datelyk naer Amsteldam te trekken,
Na dat ik aan myn volk, en al myn knechts gebood
Te veinzen overal, als was ik waarlyk dood,
En dus ben ik tot noch, hier t’ Amsteldam gebleven,
Waar ik van daag een brief, my van een vriend geschreven,
(2105) Met vreugd ontfangen heb, die my wydloopig meld,
Hoe zeer zich Celia heeft om myn dood ontsteld;
En voorts, hoe dat het Hof ook reeds heeft ondervonden,
Dat men te haastelyk het volk had afgezonden,
Vermids dat ’s anderdaags op ’t onderzoeken bleek,
(2110) Wie den gekwetsten is, die, hoewel door een steek
Ontrent de milt geraakt, geen prykel liep van ’t leven,
Zo dat gy, Heeren, ziet, dat ’t geen daar is bedreven,
Niet anders is geweest als door onkundigheid,
Die meenigmaal een mensch tot groote dooling leid;
(2115) En die tot ons geluk nu zo wel uitgevallen,
In ’t kort, dit werk weêr doet vergaan tot niet met allen.
Gy dan Heer Ferdinand, zet al uw vrees ter zy,
En keert vrymoedelyk weêr naer den Haag met my;
Waar dat ik morgen voor den avond hoop te wezen,
(2120) En van myn Celia myn brand te doen genezen.
FERDINAND.
Voor dit gelukkig end, geef ik den hemel dank,
En blyf uw dienaar Heer voor al myn leven lank.
                                  FILIBERT.
Gewisselyk ik zie, die dees voor zot versleten,
Dat men met grooter recht die zelf eer zot mag heeten.
(2125) Doch zeg ons Ferdinand, wie is nu dees zottin,
[fol. Dd7r, p. 429]
Die om u, naer het schynt, ontzind is door de min?
                                  LEONARD.
Dit stuk raakt my alleen, om, wie zy is, t’ontdekken,
Zo ik haar haat op nieus niet vreesde te verwekken,
Mids ik haar vaders knecht veel jaren ben geweest,
(2130) En zelf licht oorzaak van het hollen van haar geest.
JORISVAAR.
Zeg ons, hoe dat zy hier is voor dit huis gekomen,
Waar wy uit medely haar hebben ingenomen?
                                  LEONARD.
Schoon dat my dit verhaal licht strekken zal tot schand,
Zo weet dat ik haar heb gevoerd uit Gelderland,
(2135) En uit haar vaders huis, die ik, hoe hoog gebooren
En edel dat hy is, u zal daar na doen hooren.
Ik bracht haar vluchtende dan hier in Amsteldam,
Waar ik (wyl tusschen ons een zekre scheuring kwam,
Als meê in myn gemoed een schrik voor haar Heer vader)
(2140) Haar jammerlyk verliet, na dat ik haar te gader
Juweelen, kleed en geld afhandig had gemaakt,
’t Geen ik haar al te zaam geheel, en ongeraakt,
Zo dra het haar belieft, beloof weêrom te geven.
Voort denk ik, dat hier door, door wanhoop aangedreven,
(2145) Zy hier in ’t Lasrushuis geraakt is als ontzind,
Waar zy nu als gy zyt, dees Edelman bemind;
Door wien, wyl dat zy hem in zotten schyn beminde,
Ik wensch dat zy haar heil in weisheid weer mag vinden
Vergeef my dan myn fout met Mejuffer Izabel,
(2150) Wyl ik my weer op nieus tot uwen dienaar stel.
IZABELLE.
Zeer wel ik vergeef het u? maar gy, denkt vry gy Heeren
Dat Ferdinand alleen, zo ik hem moet ontbeeren,
Op nieus zal oorzaak zyn, dat in myn razerny,
Men eeuwig in dit huis een plaats bestel voor my,
JORISVAAR.
(2155) Om eeuwig dan dit slag van zotten niet te houwen,
Zo dunkt my was het best dat men haar ’t zaam deed trouwen.
FERDINAND.
O neen, Valerius, die ik weet dat haar bemind,
[fol. Dd7v, p. 430]
En* aan wiens trouw ik my op ’t hoogst verschuldigd vind,
Die acht ik waard dat luk te worden aangebooden.
VALERIUS.
(2160) Dit is de liefde door geweld en vriendschap dooden;
O neen, myn waarde vriend, uw beider ziel en hart
Zyn al te vast verknocht, om met zo wreeden smart
Van een te zyn gescheurd door myn lafhertigheden:
Neen, neen, bezit elkaâr veel duizend jaar in vreden.
FERDINAND.
(2165) Ach vriend, uw edle ziel, die ’t alles overstreeft,
En die ten tweeden maal my nu het leven geeft,
Verplicht my zo op nieus, dat ik, dat zelfde leven
Voor eeuwig in uw dienst met blydschap wensch te geven.
Doch gy, myn waarde lief, die met zo teeren band
(2170) My aan uw trouw verbind, wel aan, reik my uw hand,
En wyl nu al ’t bedrog en ’t veinzen is verdweenen,
Zo neemt my voor uw man, en voor uw slaaf met eenen.
IZABELLE.
Neemt niet alleen myn hand, maar ook myn ziel daar by,
En vind voor eeuwiglyk een dienares in my.
                                    REINOUT.
(2175) Men dient met deze vreugd alleen niet op te houwen,
Maar, als tot slot van ’t spel, diend al de rest te trouwen.
Gy* Heer Valerius, u is alreê bekend
Wie Juffrou Anna is, en voords hoe dat in ’t end
Haar trouw met Ferdinand slechs veinzery geweest is,
(2180) Indien ’er noch een drift van trouwen in uw geest is.
Zo vind ik raadzaam, dat ik zelf als koppelaar,
Op nieus een huwelyk maak tusschen u en haar.
VALERIUS.
Myn Heer, uw voorspraak zou myn ziel waardeerloos achten,
En zelf met alle vlyt naer zulk een huwlyk trachten,
(2185) ’t Geen my niet anders dan een groot geluk beloofd,
Was deze schoone slechts niet van verstand beroofdt.
ANNA.
Indien ’er niet en is, dan ’t missen van myn zinnen,
Waarom Valerius my niet en kan beminnen,
[fol. Dd8r, p. 431]
Zo heeft dees zwarigheyt zeer weinig prykel in;
(2190) Want schoon dat ik my zelf zot* veinsde door de min,
Zo heeft dees zotte drift my zo niet konnen raken,
Of gy kund, zo gy wilt, my weêr verstandig maken.
                                  FILIBERT.
Hoe dochter, zyt gy weêr geraakt tot uw verstand?
ANNA.
’k Zeg, vader; is ’t uw wil dat ik terstond myn hand
(2195) Geef aan Valerius, om hem my zelf te geven?
VALERIUS.
En ik zeg, is ’t haar wil, dat ik myn gansche leven
Gelukkig achten zal, zo ’k haar als Bruid geniet.
                                  FILIBERT.
En ik zeg wederom, wyl d’eene zotheid niet
Dan weêr door de andere gestilt word en genezen,
(2200) Dat gy haar Bruidegom, en gy zyn Bruid zult wezen.
VALERIUS.
Heb dank voor deze gunst, ô waardigste zottin,
Gy word de myne dan, na dat ik het bevin.
ANNA.
Hoe kan ’er ooit zottin een waarder Bruigom vinden,
Dan die zo wel als zy de zotheid zelf beminde?
KATRYN.
(2205) Gy Heeren trouwers, en gy koppelaars met een,
Hoe nu? laat gy my hier dus ongetroud alleen?
En ben ik wyzer dan als al de rest te houwen,
Dat, wyl gy zotten troud, gy my niet mee wild’ trouwen?
                                  FILIBERT.
Katryn heeft groot gelyk, men schaft haar meê een man,
KATRYN.
(2210) Zo een gebeedje my hiertoe wat helpen kan,
Messieurs, zo schaft eens raad, dat iemand pas als dezen
Zo zot gaat worden, en myn Bruidegom wil wezen;
Of ’k zweer, ik word wel haast dees zotte grillen moe,
En keer gezond en wys weêrom naer Haarlem toe.
                                  LEONARD.
(2215) Tast toe Katryn, zie hier, hier heb je een zot gekregen,
Die zot geworden is, zo straks van uwent wegen,
[fol. Dd8v, p. 432]
En die, indien je wilt, voort zo zot worden gaat,
Dat hy u by zyn hand terstont de koop toeslaat.
KATRYN.
Tast toe, daar is de myn; doch of ’t u mocht berouwen
(2220) Zo moet ge uw zotheid zelf als oorzaak daar van houwen
                                  FILIBART.
Na zo veel vreugd by een, gy Heeren altemaal,
Zo bid ik niet te gaan dan naar het Avondmaal.
                                    REINOUT.
Dees eer is onverdiend? doch echter dus te scheiden,
Na zo veel vreemd geval, dat wil de vreugd niet lyden.
JORISVAAR.
(2225) Wel treed dan ’t zamen in, op dat met dit gedruis,
Met eenen einden mag de min van ’t Lasrushuis.

                                        EINDE.

Continue

[fol. Ee1r, p. 433]

W,V. FOCQUENBROCHS.

VERWARDE

JALOUZY,

BLYSPEL.



[fol. Ee1v, p. 434]

VERTOONDERS.

ROGIER, Burger van Amsteldam.
LEONORA, zyn Dochter.
KATRYN, haar Dienstmaagd.
LEANDER, Minnaar van Leonora.
DOREL, zyn Knecht.
KASPER, Burger van Amsterdam, en ingebeelde
                hoorendrager.
MARGRIET, zyn Wyf.
BERTRANT, Oom van Margriet.
BOUDEWYN, Vader van Krispyn.
Een zwygende Buurman.

    Het Tooneel is op straat, voor de deur van Ro-
        gier en Jasper.



[fol. Ee2r, p. 435]

DE

VERWARDE

JALOUZY,

BLYSPEL.
_______________________

EERSTE TOONEEL,

KATRYN, LEONORA.

KATRYN.
HOe Juffrou, weigerd gy met zo veel straffigheid,
’t Geen al de weereld acht zo vol van zoetigheyt?
Hoe! zult gy op het woord van trou geduurig weenen,
En ’t vrolyk woord van ja, steeds smoren door uw steenen?
(5) Ach, dat men my slechs meê een reisjen trouwen wou!
’k Beloof u, dat men my zo lang niet bidden zou;
Want in de plaats van dat my ’t jawoort zou doen beven,
Zou ik’er datelyk hier wel drie honderd geven.
Voorwaar de pedagoog van onze Frederyk,
(10) Uw jongste broertje, had, myns oordeels, groot gelyk,
Toen hy lest by geval van ’t vrouvolk kwam te spreeken.
Een vrouw word, zeid hy, recht by klimop vergeleeken,
Vermids dat, aan de boom gehecht, op ’t heerlykst wast,
Maar zynde gansch alleen, zich zelf is tot een last.
(15) En in de weereld is geen ding zo waar bevonden;
En och, ik voel dit wel in my, om al myn zonden;
Want in de zaalge tyd van onze goê Michiel,
Daar ik schier noch om schrei (de hemel heb zyn ziel)
Toen was ik wel wat aârs als nu: ’k had vriendlyke oogen,
(20) Fraai hair, ’k was glat en wel: maar dat is al vervloogen,
Gelyk een bliksem, met de vreugde van die tyd.
[fol. Ee2v, p. 436]
Ja wel, als ik het denk, ach, wat was ik een Meid!
’k Liep ’s winters zonder vuur ik wou geen stoof gebruiken,
’k Flenste altyd in het nat gelyk een ende kuiken;
(25) Maar nou, ô my! wat is ’t, ja zie my nou een reis,
Nou in de zoner zelf ben ik zo koud als ys,
En zo zal ’t u ook gaan, raakt eens uw tyd verlooren,
En zo gy niet wilt noch naer man, noch trouwen hooren;
In ’t end, Juffrou, daar is geen ding, geloof me vry,
(30) Zo zoet, als ’s nachts een man te hebben aan zyn zy;
Al zou ’t maar zyn om geen welbekomt u te verliezen,
Als men juist by geval by nacht eens komt te niezen.
                                    LEONORA.
Zoud gy my kunnen raân dees misdaad te begaan,
Dat ik Leander liet, en ging Krispyn op slaan?
(35) Ach, denk vry nimmermeer, dat noch myn vaders dreigen,
Noch dat uw raad de macht ooit zal op my verkrygen,
Dat my Krispyn, dien lomp, zou winnen tot zyn vrou,
Mids dat ik eer het graf dan hem beminnen zou.
Maar zyt verzekert, dat ik nimmer meer verander
(40) De liefde en trou die ik ben schuldig aan Leander,
Vermids myn vader my daar toe eerst heeft geraân:
Hoewel hy nu weêr tracht zich van het woord t’ontslaan,
Waar door hy zelf my aan Leander ging verlooven,
Om ’t geen hy ons eerst gaf, ons nu weêrom t’ontrooven.
(45) Doch hy doe wat hy wil: hy ried my ’t minnen aan,
Des zal myn liefde tot Leander nooit vergaan.
KATRYN.
Leander zeker is hier in ook niet te pryzen,
Dat hy zo buitenstyds is uit het land gaan reizen:
Voor my, ik ben beducht, vermids hy zo lang beid,
(50) Dat zyn voorgaande min keerd in ontrouwigheid.
                                    LEONORA.
Ach! doe my toch niet meêr in myn ellende vreezen.
                Zy haalt een schilderytje van Leander uit haar zak.
Maar ’k bid u, let eens op de trekken van zyn wezen.
Ziet eens, of dit gezicht aan my geen trou beloofd,
En of gy t’onrecht niet zyn ontrou en geloofd.
(55) Gewis, myn ziel vind zich verzekerd dat zyn zinnen
[fol. Ee3r, p. 437]
My zullen eeuwiglyk op aarde alleen beminnen.
KATRYN.
’t Is zeker dat men niets in zyn gezicht bevind,
Dan ’t geen dat waardig is van u te zyn bemind.
                                    LEONORA.
En nochtans moet ik.. Ach! houd my wat vast Katryne.
        Zy beswymt, en laat het schilderytje van Leander vallen.
KATRYN.
(60) Ach, Juffrouw! ach zy zwymt! helpt buuren, helpt! verschynen
Hier dan geen menschen? ach!



TWEEDE TOONEEL.

LEONORA, KATRYN, JASPER heel verbaast
uit zyn deur.

                                      JASPER.
                                            WAt of die stem bedied?
KATRYN.
Ach! ach! myn Juffrou sterft.
                                      JASPER.
                                              Wel nou, is ’t anders niet?
Jy maakt hier een gerucht of ’t heele land vergaan zou,
Of dat de waereld niet een oogenblik meêr staan zou.
(65) Nou lyk wel laat eens zien, of zy my noch wel hoord.
Zeg Juffrouw, ben je dood? och, zy spreekt niet een woord.
KATRYN.
Ik bid, houd haar wat vast, ’k ga onze buurman vragen,
Of hy ons helpen wil om haar in huis te dragen.



DERDE TOONEEL.

LEONORA, MARGRIET, JASPER haar de hand
over de boesem strykende.

                                      JASPER.
ZE is overal al koud waar ik haar voel, wat raad?
(70) Doch lykwel laat eens zien of ook haar hart noch slaat.
Voorwaar ik weet het nietg; maar ben ik niet bedrogen,*
[fol. Ee3v, p. 438]
Zo dunkt my leeft zy noch.
                    MARGRIET uit haar venster ziende
                                            Wat zie ik voor myn oogen?
Een vrou in d’armen van.. Maar zagt, ’k daal van de trap,
Op dat ik den verraâr noch op het feit betrap.
                                      JASPER.
(75) Veel langer, lykewel, diend zy* geen hulp te derven,
Of zy wierd wel zo gek, dat zy ging leggen sterven.
Want ’t is een zotterny, zo wel voor vrou, als man,
Dat iemand sterven gaat wyl hy noch leven kan.
                                    Katryn met een buurman uit.
Ho, ho, kom zyt gy daar?
KATRYN.
                                        Ei neemt haar met uw beien,
(80) En volgt my na, ik zal u naer haar kamer leien.
Ach, ach, wat ongeluk!                 Zy dragen haar in huis.



VIERDE TONEEL.

MARGRIET alleen.

                                        HY is al weg, zo ’t schynt,
Zo dat my d’errigwaan op ’t alderfelste pynt;
Want zyn verradery is klaar genoeg gebleken,
Mids ik terstond daar van zag al te blyklyk teken.
(85) Zo komt het, dat hy steeds met zo veel koeligheid,
Betaald al myn onthaal, zo vol van vriendlykheid.
Hy spaard, dien schelm, naer ’k zie, zyn lust voor andre gasten,
Die hy, geloof ik, voed met steeds by my te vasten.
Zie daar van onze mans de ware afbeeltenis.
(90) Zo vlieden zy het geen dat hen geoorlofd is,
En zoeken op een aâr zo in de mat te springen.
In ’t eerste zyn ’t met ons veel wonderlyke dingen:
Maar die verraders zyn daar naa maar vroom in schyn;
En brengen op een aâr, ’t geen zy t’huis schuldig zyn.
(95) Ach, wat zou ’t heerlyk zyn dat eens den Raad bestemden,
Dat ’t vry stond zo van man te wislen als van hemden,
Ik loof, dat ik ’er hier misschien wel een dozyn
[fol. Ee4r, p. 439]
Zou vinden, die haar hart zulks meê wel wenscht met myn.
Zy ziet ’t schilderitje leggen ’t geen Leonora had laten vallen.
Maar wat voor een juweel zie ik hier voor myn voeten?
(100) Het werk dat schynt zeer fraai, ik moet hier myn lust eens boeten,
En zien eens wat het is.                                     Zy raapt ’t op.



VYFDE TOONEEL.

Iasper. Margriet.

                                      JASPER.
                                  Men meende zy was dood,
Maar haar bezwymenis had, zo het blykt, geen nood,
Vermids zy zo terstond daar van is opgerezen;
Doch ’k zie myn wyf daar staan.
                                  MARGRIET.
                          Wat aangenamer wezen
(105) Wat zie ik afgebeeld in deze schildery!
                                      JASPER.
Wat ziet zy daar zo nau? ik voeg my er* dichte by.
          Zyn wyf van achteren over de schouder ziende.
O schildery! jy komt my niet veel goets te melden:
O bloed, dit is maar wis, dat dit myn eer zal gelden.
                                  MARGRIET.
Niets weet ik, dat ik ooit myn dagen schoonder zag,
(110) Mids men de kunst noch meêr als ’t gout waardeeren mag.
Hou, ’t is geparfumeert.                          Zy kust het.
                                      JASPER.
                                    Hoe, varken, in myn byzyn
Kust gy ’t? ô myn hoofd! hoe kunje nu noch vry zyn?
                                  MARGRIET.
’k Beken, dat ik die vrou op ’t hoogst gelukkig vind,
Die van zo schoonen man gediend word, en bemind.
(115) Gewis, ik voel, dat ik wel dien dit zien te staaken,
Of dat ik lichtlyk zou in kwâ bekoring raaken.
Ach wat een zoet gezicht, wat vriendelyk gelaat!
Daar is niets dat ik zie, dat aan hem kwalyk staat.
Ach! waarom heb ik meê geen man van zulk een troonje
[fol. Ee4v, p. 440]
(120) In plaats van mynen lomp, myn bakbeest?
                                      JASPER.
                          O karoonje!
                      Hy ontgrypt haar het schilderytje uit de hand.
Hier gryp ik u op ’t feit, wyl gy dus onbedacht,
Jou man, zo wel gemaakt, zo lastert en veracht.
’k Hoor wel jou rekening, ô staaltje, schoon en aardig!
Die luid dan, dat myn Heer Mejuffrou niet is waardig.
(125) Dat jouw de kranken haal, jou ritze varken, zeg,
Wat schort aan myn perzoon? wat is’er in de weg?
Dees myn gestaltenis, trots alle braave baazen,
Dees troonje, zo bekwaam om liefde in te blaazen,
Dit hair, dees gang; in ’t end al ’t gene dat my raakt,
(130) Is dat een brokje dat u niet voldaan en maakt?
En kan ik, gulzig zwyn, u niet alleen vernoegen?
Maar moet ge uw akker nog van andre laten ploegen?
                                  MARGRIET.
’k Versta ten naasten by al wat hy zeggen wil.
Jy meend op deze wys..
                                      JASPER.
                                    Houd vry je bakhuis stil:
(135) De zaak is al te klaar: ik heb hier in myn handen
Te goê getuigenis van uw en myne schanden.
                                  MARGRIET.
De gramschap is al reeds te groot in myn gemoed,
Behalven dat hy die hier noch vermeerdren doet.
Hoor hier eens, kom geef weêr: denk dit niet weg te steeken,
(140) Maar denk eens dat ik..
                                      JASPER.
                                            Wat? ’k denk jou den hals te breken.
Bloed! had ik al zo wel het principaal hier al,
Als wel ’t kopy..
                                  MARGRIET.
                          Waarom?
                                      JASPER.
                                            Waarom? om niemendal,
Myn kuische vrou! want ja ’k heb onrecht zo te janken,
[fol. Ee5r, p. 441]
En ’k loof myn kruin moet u noch voor uw gaaf bedanken.
                        Op de schildery ziende.
(145) Zie hier een rys, zie hier, dit is dat kind van weeld,
Daar gy zo lieffelyk de vrou van eer meê speeld:
En waar meê...
                                  MARGRIET.
                      En waar meê, vaar voort.
                                      JASPER.
                                    Ia, en waar mede
Gy.. bloemerhart, ik ben schier buiten alle reden.
                                  MARGRIET.
Wat of dit dronke beest hier noch meê zeggen zel?
                                      JASPER.
(150) ’k Meen varken, jy verstaat my meêr als altewel.
Jy hebt myn eerste naam van Jasper al versleten,
En maakt dat men voortaan my zal Kornutus heeten,
Dat heb ik voor myn eer zo fraaitjes weg; maar jy,
’k Zweer, jy raakt met een arm of been daar niet van vry.
                                  MARGRIET.
(155) En jy durft my zo lang met zulken praat ververveelen?
                                      JASPER.
En jy durft my, ô teef! die helsche parten speelen?
                                  MARGRIET.
Wat helsche parten, he!
                                      JASPER.
                                    Ei, hoor eens wat zy vraagd;
Maar ja, dat is niet waard dat m’er noch eens om klaagd,
En of zy my eens met twee hoorens gaat verryken,
(160) Dat dunkt haar is noch waardt dat men my komt bekyken.
                                  MARGRIET.
In ’t endt, na dat gy my dus hebt verongelykt,
En dat al myn verstant door gramschap schier bezwykt,
Zo hebt gy ’t veynsen noch dus listig voorgenomen,
Om door uw schelden myn verwyt dus voor te koomen.
(165) Wel zulk een vreemt bedryf is hier nog byster raar:
Die zelver schuldig is beschuldigt hier een aêr.
                                      JASPER.
Wie zou, als hy haar dus eens hoorde rederyken,
[fol. Ee5v, p. 442]
Niet zeggen dat haar deugd vond nergens zyns gelyken?
                                  MARGRIET.
Ga heen van daar gy komt, loop zoek u Juffrou weer,
(170) Ga kus, en streelt die vry, en doet haar noch vry meer;
Maar geef myn schildery my straks weer zonder dralen.
                Zy ontneemt hem het schildery en loopt weg.
                                      JASPER.
Ja loop zo snel gy wild, ’k zal u achter haalen.



ZESDE TOONEEL.

LEANDER. DOREL.

                                        DOREL.
’k BEn bly, wy zyn in ’t end dan weder hier in stad;
Maar dorst ik eens, myn Heer, ik vroeg u aan wel..
                                      LEANDER.
                                Wat;
                                        DOREL.
(175) Wel, benje van de droes of van zyn moer bezeeten,
Dat zo veel ongemak u niet heeft neergesmeeten;
Acht dagen lang, die wy zyn onderweeg geweest,
Gezeten elk op ’t slimst’ en utgeteertste beest,
Dat ooit de wereld droeg, en waar door al myn leeden,
(180) En boven al een plaats, aan, flarden zyn gereeden,
Die, schynt het, hebben noch op u zo weinig vat,
Dat zonder eeten gy blyft leven vet en glat.
                                      LEANDER.
Dees groote heaftigheid en is niet te misprysen,
’t Huwlyk van Leonoor doet my dus vaardig rysen:
(185) Gy weet dat ik haar min; des kom ik herwaarts aan,
Om van dit Huwelyk de waarheid te verstaan.
                                        DOREL.
Ja maar een goet ontbyt dat zou u ’t noodigst weezen;
Dat zou uw hart, ik zweer ’t, beletten van veel vreezen.
Want Heer, wanneer men wel ter deeg gegeeten heeft,
(190) ’t Is seeker dat men min voor d’ongeluken beeft.
Dat weet ik uit myn zelfs; want als ’k niet heb gegeeten,
Door ’t minste dat my let, wordt ik ter neêr gesmeeten.
[fol. Ee6r, p. 443]
Maar als my ’t hart wel is met spys gebollewerkt,
Zo is ’t voor alle noot, en ongeval, gesterkt.
(195) Geloof my, eet dan wat, zo gy naer raad wilt leven,
Op dat gy beter moogt tegen uw onluk streven.
En op dat noch uw hart te bet gehart mag zyn,
Zo legt het zafjes in een twintig glaasjes wyn.
                                      LEANDER.
Ik heb geen eetens lust.
                                        DOREL.
                                        Ik wel, zou ik schier zweeren;
(200) Nochtans, myn Heer, men zou uw kost schier prepareren.
                                      LEANDER.
Zwyg stil, gebied ik u.
                                        DOREL.
                                          Ach, al te droef gebod!
                                      LEANDER.
Ik heb geen honger, maar wel droefheid om myn lot.
                                        DOREL.
En ik heb honger, en geen kleine droefheid mede,
Mids dat een zotte min dwingt uw verstand en reden.
                                      LEANDER.
(205) Laat my, het geen ik zoek, verwachten hier in stilt.
En zonder moeilyk zyn, gaat eeten, zo gy wilt.
                                        DOREL.
’k Durf tegen uw gebodt, myn Heer, niet langer spreken.



ZEVENDE TOONEEL.

LEANDER alleen.

GEwis ik heb myn zelf te licht in nood gesteken;
Des vaders woord, zo ’k hoop, dat zal bestendig zyn.
(210) En van des dochters zy heeft het te weinig schyn,
Na zo veel eeden, die zy my wel heeft gezwooren,
Dat zy ’t geheug daar van zou hebben reeds verlooren.



[fol. Ee6v, p. 444]

ACHTSTE TOONEEL.

JASPER, LEANDER.

                                      JASPER.
IK heb ’t al weêr; nu kan ik naer myn wensch het beeld
Eens zien van dat gedrocht, dat my myn eer onsteeld.
(215) Ik ken den schender niet.           Hy beziet het schildery.
                                      LEANDER.
                        Ach, ben ik niet bedrogen,
Zo speelt myn schildery my daar van ver in d’oogen.
                                      JASPER.
Ellendige als ik ben, ach! in wat wreed geweld
Van laster en van schand is hier myn eer gesteld?
Moet dan..             Leander aanziende, keerd zich om.
                                      LEANDER.
                    Dit heerlyk pand kan, zonder zelf te vreezen,
(220) Van Leonora niet aan hem gekomen wezen.
                                      JASPER.
Moet dan myn eer voortaan dus glat te gronden gaan.
Foei! zal men dan myn naam zien in paskwillen staan?
Zal ik dan dus myn schand my voor de neus zien smyten?
En zal men my gestaâg myn wyfs bedryf verwyten?
                                      LEANDER.
(225) Bedrieg ik my?
                                      JASPER.
                                  O beest! of gy zo stout wel zyt,
Dat gy my dus bekroond in ’t jeugdigst van myn tyd?
En wyl gy vrou zyt van een man die zo volmaakt is.
Hoe komt dat hy door u in deze schand geraakt is?
                                      LEANDER.
Ach ik bedrieg my niet, ’t is wis myn schildery.
                                      JASPER.
(230) Hoe ziet die keerel zo?
                                      LEANDER.
                                              Ach! is ’t geen tovery.
                                      JASPER.
Op wie doch heeft hy ’t dan?
[fol. Ee7r, p. 445]
                                      LEANDER.
                                              O ja, ik ga ’t hem vragen.
Hem, holla, vriend, een woord.
                                      JASPER.
                        Wel hoe of’t hier zal dagen?
                                      LEANDER.
Zou ik van u, myn vriend, wel kunnen weeten, wie
U gaf dat schildery, ’t geen ’k in uw handen zie?
            Jasper ziet nu het schildery, en dan Leander aan.
                              JASPER zafjes.
(230) Van waar komt hem dees zorg? maar zacht, my dunkt, zyn wezen
Gelykt wel ’t zelfde van myn schildery te wezen.
O ja, hy staat versteld; zo dat ik zeker hou,
Dat dit myn man zel zyn, of eer, die van myn vrou.
                                        Overluid tegen Leander.
Ik weet nu al, myn Heer, de reden van uw vrezen,
(240) Vermids dit schildery voor wis zal ’t uwe wezen.
’t Was in de handen van die geen, die gy wel kend,
En waar meê gy, o schand! te ver gekoomen bend,
Om niet ontdekt te zyn in uw onkuische liefde,
Daarom zo wou ik wel, dat gy, zo ’t u beliefde,
(245) Voortaan haar, en uw min, verbande uit uw gedacht,
Vermids een man als ik zulks onbetaamlyk acht.
Maar denk eer, dat de knoop der echte huwlyksbanden..
                                      LEANDER.
Hoe! zy, van wie gy hebt dit schildery in handen,
Die is..
                                      JASPER.
            Die is myn vrou, en ik haar man.
                                      LEANDER.
                                        Haar man?
                                      JASPER.
(250) Ja man; en zo vol spyt als iemand denken kan;
En gy weet d’oorzaak wel; des ga ik zo vertrekken,
Om aan haar vrienden dit zo daatlyk meê t’ondekken.



[fol. Ee7v, p. 446]

NEGENDE TOONEEL.

LEANDER alleen.

HElaas! wat hoor ik hier? men had my wel gezeid,
Dat zy nam tot haar man het puik der beestigheid.
(255) Ach! schoon gy niet en waart verplicht door duizent eeden,
Ontrouwe Leonoor, uw trou nooit te vertreeden.
Het bloot verachten van zulk een verachtlyk beest,
Dat diende voor uw trou myn borg te zyn geweest.
Ondankbre, en wat goed.. Maar ach, dees felle slagen,
(260) Gevoegd by ’t ongemak van my op reis verdragen.
Doen dat my al myn moed, en al myn kracht ontwykt;
Zo dat myn hart byna door flaauwigheid bezwykt.
                                            Hy waggeld.



TIENDE TOONEEL.

MARGRIET uit haar deur, en LEANDER ziende.

                                  MARGRIET.
IK tegens dank dien schelm.. Maar zacht, wat mag u letten
Myn Heer! my dunkt gy zwymd. Wil u wat nederzetten.
                                      LEANDER.
(265) Het is een kwaad dat my straks aangekomen is.
                                  MARGRIET.
Ik vrees, myn Heer, voor u hier een bezwymenis.
Kom best zo lang in huis tot gy wat zyt bekomen.
                                      LEANDER.
Dees gunst werdt graag van my, wyl ’t zyn moet, aangenomen.



ELFDE TOONEEL.

JASPER, BERTRANT.

                                      BERTRANT.
’t IS waar, dat ik uw zorg niet in dit stuk en laak;
(270) Maar doch, zo zyt gy al vry haastig in dees zaak:
En al ’t geen ik van u kom tegen haar te hooren,
Bewyst gansch niet, dat zy dus heeft haar eer verlooren.
[fol. Ee8r, p. 447]
Zie neef, dit is een poin dat al vry wat bedied,
En ’t geen men* eerst bewyst wanneer men ’t zelve ziet.
                                      JASPER.
(275) Als of gy zeyd, men moet ’t eerst voelen, en betasten.
                                      BERTRANT.
De groote haastigheid zeer menig man verraste:
Wie weet eens waar van daan zy ’t schilderytje heeft,
En of zy die wel kend, die gy de schuld hier geeft.
Des ga, verneem dat eerst, wy zullen raad verschaffen,
(280) En de alder eerste zyn om deze daad te straffen.



TWAALFDE TOONEEL.

JASPER alleen.

k’ BEken hy spreekt zeer wel, en in der daad, ’t is goed
Dat men maar zafjes gaat, want licht heeft myn gemoed
Zich zelf maar ingebeeld dees hoorenige spooken:
Gewis het zweet is my te haastig uitgebrooken.
(285) En door dit schildery blykt ook myn schand voorwaar,
Als men ’t ook zeggen moet, noch niet te byster klaar;
Daarom zo moet ik eerst..



DERTIENDE TOONEEL.

MARGRIET met LEANDER uit haar deur, ’t zamen
sprekende,
JASPER haar ziende.

                                      JASPER.
                                          MAar zacht, wat zal dit wezen?
Ach, ik behoef niet meer voor het kopy te vrezen,
Zie hier eens, by myn keel, de zaak in ’t prinzypaal.
                                  MARGRIET.
(290) Myn Heer, gy gaat te ras, want lichtlyk dat u kwaal,
Zo gy dus haastig zyt, u weêr zal overkomen.
                                      LEANDER.
Ik dank u voor de hulp die ’k van u heb bekomen,
Mids ik nu eenemaal my daar van voel bevryd.


[fol. Ee8v, p. 448]

VEERTIENDE TOONEEL.

JASPER, LEANDER.

                                      JASPER.
O Varken! ’t is voor u noch geen vertrekkens tyd?
(295) Maar zacht, hy ziet my? ’k wacht of hy my aan zal spreeken
                                LEANDER. zafjes.
Ach! ’k voel door dit gezigt myn hart en ziel doorsteken.
Maar laas! wat baat my toch voortaan myn ongeduld?
Ach! ’t onheluk van myn lot heeft maar alleen de schuld
Van al myn ongeval, en myn gedurig lyden.
(300) Wat kan ik des meer doen dan slechs zyn luk benyden,
En steeds beklagen myn ellenden en myn rou?
                  Voorby Jasper gaande, en hem aanziende.
Te lukkig zyt gy, dat gy hebt zo schoonen vrou.



VYFTIENDE TOONEEL.

JASPER alleen.

DAt is altyd een taal, die wel is uit te leggen.
O bloed! ’k sta zo versteld door ’t geen hy daar gaat zeggen,
(305) Als of my zo terstond twee hoorens waaiden an.
                                          Hy ziet Leander na.
Ja gaat vry, deze daaden past geen eerlyk man.



ZESTIENDE TOONEEL.

LEONORA hebbende LEANDER, zien weg
gaan,
JASPER.

                                    LEONORA.
HOe, zag ik niet terstond Leander voor myn oogen?
Zou hy zyn weerkomst wel voor my verbergen moogen?
                                      JASPER.
Te lukkig zyt gy, dat gy hebt zo schoonen vrou.
(310) Ja, ongelukkig eer, dat ik dat varken hou,
Die al myn eer en faam zo schandelyk verkeert heeft,
[fol. Ff1r, p. 449]
Vermids dat zy myn kruin dus fraai gehoorniseert heeft.
    Terwyl Jasper dit spreekt naderd hem Leonora, om
                      hem te spreeken als hy ophoud.
Maar ondertusschen laat ik hem vast heenen gaan,
En blyf gelyk een beeld met hangende armen staan.
(315) Ach! ’k moest ten minsten hem zyn mantel af gaan ryten,
En hem met steenen, of met slyk na d’ooren smyten;
En stellen over end de gantschelyke buurt,
En maken dat hy zo zyn schelmery bezuurt.
                                    LEONORA.
Die geen, die dadelyk zich van u af ging wenden,
(320) Ik bid u, zeg my eens, is ’t lang dat gy hem kende?
                                      JASPER.
O neen! ik ken hem niet, Mejuffrou, maar myn vrou
Die kent hem maar alleen.
                                    LEONORA.
                                        Waar uit spruit dees uw rou.
                                      JASPER.
Ik bid, wil d’oorzaak niet van dees myn droefheid vragen;
Maar laat my maar alleen myn ongeluk beklagen.
                                    LEONORA.
(325) Wat is doch d’oorzaak, daar uw smart uit komen ken?
                                      JASPER.
’t Is om geen deuvikken dat ik dus treurig ben,
Ik wou ’t een ander wel een reis in dryen geven,
Niet bang te kyken, als hy in myn staat moest leven.
Van d’ongelukkigste die ’er te vinden is,
(330) Helaas! ziet gy in my de waare afbeeltenis.
Men heeft my eer en faam op ’t schandelykst ontdragen,
Wat dunkt u, heb ik dan geen reden om te klagen?
                                    LEONORA.
Wie steeld uw eer?
                                      JASPER.
                              Die vent, die schytvalk van het hof,
Die zet my hoorens op, Mejuffrou, met verlof,
(335) En dit heb ik van daag gezien zelfs met myn oogen,
Zo dat ik heel wel weet dat ik niet ben bedroogen.
[fol. Ff1v, p. 450]
                                    LEONORA.
Hoe! die geen, die terstond..
                                      JASPER.
                                              Ja, ja, die steelt myn eer;
Want hy bemind myn wyf, en zy bemind hem weêr.
                                    LEONORA.
Ach! ’k had al wel gedacht dat dit ras wederkeeren
(340) Geen haatlyke oorzaak tot myn nadeel kon ontbeeren.
Ach, ’t hart dat beefde my zo dra ’k hem kwam te zien,
’t Welk wis een teken was van ’t geen ik zie geschiên.
                                      JASPER.
Die goeje sloof schynt heel met myn verdriet bewogen.
Zou men van iemand dit noch wel verwachten mogen?
(345) ’k Loof neen; want al die geen, die ik het heb gezeid,
Die lachten my noch uit in myne ellendigheid.
                                    LEONORA.
Of een verrader wel zo godloos hier op aard is,
En vind men wel een straf, die hy niet dubbel waard is?
Gewis het leven is hy niet meer waard voortaan,
(350) Na hy dees schelmsche daat vol ontrou heeft begaan.
O heemel, kan het zyn?
                                      JASPER.
                                      ’t Is voor my al te zeker.
                                    LEONORA.
Bedrieger, valschen drog, ô ontrouwe eedenbreker!
                                      JASPER.
Die goeje ziel!
                                    LEONORA.
                      Neen, neen, de hel heeft straf noch pyn,
Waar door dees schelmsche daad genoeg betaald kan zyn.
                                      JASPER.
(355) Dat is eerst wel gezeid!
                                    LEONORA.
                                              Leeft gy dus met die gene,
Die door onnozelheid geen kwaad van u en meenen?
                                      JASPER.
Ha!
[fol. Ff2r, p. 451]
                                    LEONORA.
        Een die nimmermeer heeft ’t minste kwaad gedaan,
Verdiend die dan van u dus valsch te zyn verrâan?
                                      JASPER.
Dat ’s waar.
                                    LEONORA.
                  Die nimmermeer.. maar ’t is genoeg; het denken
(360) Aan dees vervloekte daad zou wis myn zinnen krenken.
                                      JASPER.
Myn goeje Juffrouw, ei, ontstel u niet zo zeer,
Want door uw klachten word myn droefheid noch veel meêr.
                                    LEONORA.
Neen beeld u zelf niet in dat ik hier by zal blyven,
En dat ik dus onnut maar droefheid zou bedryven:
(365) O neen, myn harte wil dat ik dit klagen staak,
En my in alderhaast ga schikken tot de wraak.



ZEVENTIENDE TOONEEL.

JASPER alleen.

DE hemel die wil haar voor deze goetheid loonen.
Doch door haar voorneem komt zy my myn plicht te toonen,
En wat my zelver staat in deze zaak te doen:
(370) Om my te wreeken, om myn schande te verhoên.
Want zo ik niet en wil by ieder een tot spot zyn,
Zo moet ik dit afgrond gaan wreeken, of een zot zyn.
Wel aan, ik wil terstond dien schelm dan zoeken gaan,
En hem tot loon zyn kop aan duizend stukken slaan.
(375) ’k Zal u, ô schenbrok, ’k zweer ’t, die parten wel verleeren,
Van dus een eerlyk man met hoorens te vereeren.
Za wakker dan, dat ’s gang: biget hy zelder an,
Dat zweer ik hem noch eens. En tot begin hier van,
Ga ik zo dadelyk my steeken in het wapen,
(380) En roepen overal, hy heeft myn wyf beslapen.



ACHTIENDE TOONEEL.

ROGIER, LEONORA, KATRYN.

                                    LEONORA.
JA vader, ’k heb myn wil geheelyk omgekeert,
Des handeld vry met my gelyk gy zelfs begeert;
[fol. Ff2v, p. 452]
En doet vry met Krispyn terstond myn huwlyk sluiten:
Gy zult my niet een woord daar tegen hooren uiten.
(385) Mids ik myn eige wil geheelyk doe te niet,
En volg gewilliglyk al ’t geen gy my gebied.
                                      ROGIER.
Ach, wat verheugd gy my door dees veranderingen!
Ik zou van enkle vreugd wel hippelen en springen,
Zo ’t volk, het geen ons ziet, daarom niet lachen zou.
(390) Kom nader, op dat ik u in myn armen dou.
Zyn kind te kussen is geoorlofd aan een vader,
En vry, dat ’t volk daar uit gedachten trekt van kwader.
                                          Hy kust haar.
Ga nu, en zo gy voorts in die goê wil volherd,
Zo maakt gy dat ik wel tien jaren jonger werd.



NEGENTIENDE TOONEEL.

LEONORA, KATRYN.

KATRYN.
(395) JA, dees verandering, zo schielyk opgekomen,
Verwonderd my op ’t hoogst.
                                    LEONORA.
                                              En als gy hebt vernomen,
Door wat voor reden ik dus van myn opzet wyk,
Zo weet ik, dat gy my zult geven groot gelyk.
KATRYN.
Dat zou wel kunnen zyn.
                                    LEONORA.
                                      Wel, weet dan dat Leander
(400) Alleenig d’oorzaak is waarom ik dus verander,
Mids dees ontrouwe my op ’t godloost heeft verraân.
Want niet alleen was hy..
KATRYN.
                                          Maar zie, daar komt hy aan.


[fol. Ff3r, p. 453]

TWINTIGSTE TOONEEL.

LEANDER, LEONORA, KATRYN.

                                      LEANDER.
EEr ik voor eeuwig noch my van u af ga scheijen,
Zo wil ik u voor ’t laatst van uw bedriegeryen..
                                    LEONORA.
(405) Hoe! my te spreeken, hebt gy noch die stoutigheid?
                                      LEANDER.
’k Beken, zy is zeer groot, maar uw ondankbaarheid
Noch grooter, en uw keur, zo schandlyk om te melden,
Dat ik met reden u mach lasteren, en schelden.
Leef dan, ja leef vernoegd, stoot al myn vreugden om,
(410) Door het bezit van zulk een waarde bruidegom.
                                    LEONORA.
’k Zal leven, ja verraâr, en al myn grootst verlangen
Zal zyn, u hier door niet dan smart te doen ontfangen.
                                      LEANDER.
Wie gaf u reden tot dees gramschap tegen my?
                                    LEONORA.
Hoe schellem, veinst gy noch dees uw bedriegery?



EEN-EN-TWINTIGSTE TOONEEL.

JASPER gewapent uit, LEANDER, LEO-
NORA, KATRYN.

                                      JASPER.
(415) ZA, waar is nu dien fielt, dien galgebrok verschoolen,
Die zonder deerenis my heeft myn eer gestoolen?
                                    LEONORA.
Keer om, en antwoord niet, maar zie wie dat daar komt,
                                      LEANDER.
Ach, ’k zie hier..
                                    LEONORA.
                            Dit gezicht maakt u genoeg verstomt.
                                      LEANDER.
Maar ’t diende u eer van schaamte en droefheid te doen sterven.
[fol. Ff3v, p. 454]
                                      JASPER.
(420) Bloed! mag ik van ’t geval nu slechs ’t geluk verwerven,
Dat ik hem achterhaal, zo zweer ik is hy dood:
Vermids dat nu myn moed en gramschap zyn zo groot,
Dat niemand hier op aard zyn doodsteek zal beletten.
’k Zal hem dit endje staals tot in zyn darmen zetten,
(425) Al was het zelfs op straat daar ’t al de wereld ’t ziet.
                                      LEANDER.
Zeg, op wien hebt gy ’t vriend?
                                      JASPER.
                            Ach, ’k heb ’t op niemant niet.
                                      LEANDER.
Waar toe dees wapens dan?
                                  JASPER zafjes.
                                            Ik draag ze voor de regen.
Bloed! had ik nu de moed, ik had hem al doorregen.
Doch, za, kouragie, kom, hy moet nochtans ter neêr.
                                      LEANDER.
(430) Wat zegt gy?
                                      JASPER.
                              Ach, ik spreek geen enkel woord myn Heer.
Hy slaat zich zelf op de borst en op de troni om kwaat te worden.
O laffe en bloode bok, waar blyft uw eer nu leggen?
Schep moet, zeg ik, schep moet.
                                    LEONORA.
                              Hy komt genoeg te zeggen,
Vermids hy uw bedryf hier door genoeg verwyt.
                                      LEANDER.
Ja, ’k zie hier door wel recht hoe schuldig dat gy zyt,
(435) Door zulk een ontrou, die me onmoglyk kan vergeven,
En wiens gelyk nooit op aarde is bedreven.
                                      JASPER.
Waarom heb ik geen hart?
                                    LEONORA.
                                          Ach, zwyg verrader vry,
De reden al te straf en al te wreed voor my.
                                  JASPER zafjes.
Ziet gy niet met wat vlyt dat zy uw zaken voorstaat.
[fol. Ff4r, p. 455]
(440) Za schep dan moed, myn zoon, eer dat hy daatlyk doorgaat,
En op dat hy hem niet tot uwer scha verweerd,
Stoot hem van achtren deur, wyl hy zyn rug omkeerd.
    Leander doet onverhoets een stap of twee ter zyden, waar
        door Jasper, die hem naderde, om hem van ach-
                teren te deursteeken, weêr te rug treed.
                                      LEANDER.
Nadien dees reeden dan, ô valsche, aan u mishagen,
Zo wilt gy, naer ik hoor, dat ik noch niet zal klagen,
(445) Maar pryzen eer de keur zo schoon van u gedaan?
                                    LEONORA.
Myn keur behaagd my wel, en daar leid u niet aan.
                                      LEANDER.
O ja, gy doet noch wel u valsheid te verweeren.
                                      JASPER.
Voorzeker doet zy wel myn recht te defendeeren:
En deze daad, myn Heer, strekt my te zeer tot schand,
(450) Om niet te klagen. Bloed! ik heb te veel verstand,
Maar anders, ’k zweer de stad zou van wat anders wagen.
                                      LEANDER.
Wat maakt u dus ontzind? en wat voor beestig klagen.
                                      JASPER.
Houd op: gy zyt te wel van myn verdriet bewust;
Maar uw conscientie diend te wezen ongerust,
(455) En moest u weten doen, dat steeds myn wyf myn wyf is,
En dat het in het minst geen redelyk bedryf is,
Dat in myn byzyn gy haar te verleiden tracht.
                                      LEANDER.
Dees errigwaan in u is waardig uitgelacht.
Gaat heen, en wil uw zelf vry van die zorg bevryen,
(460) ’k Weet wel, zy hoord u toe, maar dat ik zou verlyen..
                                    LEONORA.
Ach, met wat listigheid, verrader, veinsd gy hier!
                                      LEANDER.
Hoe! gy vermoed my dan dat door een onkuisch vier
Myn ziel tot overspel zou werden aangedreven?
                                    LEONORA.
Spreek my niet aan, maar hem, hy zal u antwoord geven.
[fol. Ff4r, p. 456]
                                      JASPER.
(465) Gy dryft welspreekender als ik myn zaken voort,
En gy begrypt myn recht gelyk als het behoord.



TWEE-EN-TWINTIGSTE TOONEEL.

MARGRIET, JASPER, LEONORA,
LEANDER, KATRYN.

                                  MARGRIET.
IK ben hier niet van zins op straat gerucht te maken;
                              tegen Leonora.
Mejuffrou, noch op u veel scheldens uit te braken;
Hoewel myn jalouzy al is in top geraakt.
(470) Maar ’k ben ook gansch niet zot, en zie wel wat gy maakt.
Dees uwe liefde is heel verfoeijelyk, en schandig,
Vermids dat gy een hart my hebt gemaakt afhandig,
’t Geen niemand hier op aard toekomen kan dan my.
                                    LEONORA.
Dit voorstel* van haar min doet zy hier al wat vry.
                                      JASPER.
(475) Uw komst, karonje, was hier gantschelyk niet van noden,
En niemand had van ons uw byzyn hier ontboden.
Gy komt en steurt haar maar, terwyl zy voor my plyt;
Doch ’k loof gy meend dat zy uw minnaar u ontvryt.
                                    LEONORA.
Ga vry, want in die zorg zyt gy geheel bedrogen.
                              tegen Leander.
(480) Nu blykt het klaar genoeg of ’t waarheid is, of logen.
                                      LEANDER.
Wat maakt men my hier wys?
 
KATRYN.
                                              Voorwaar, ’k kan niet verstaan
Waar uit dees warring spruit, noch hoe zy zal vergaan.
Ik heb hier op een wyl myn zinnen al staan slypen,
Doch hoe ik meerder hoor, hoe ’k minder kan begrypen.
(485) ’t Is best dat ik hier meê eens spreek in dit geval.
                                        Zy steld zich tusschen Leander en Leonora.
’k Bid, antwoord my elk eens op ’t geen ik vragen zal.
[fol. Ff5r, p. 457]
                              tegen Leander.
Waar meê beschuldigd gy myn Juffrou, zeg Leander?
                                      LEANDER.
Dat deze ontrouwe my versmaad heeft voor een ander,
En dat ik met een min, die nooit vond zyns gelyk,
(490) Hier komende op ’t gerucht van dit haar huwelyk,
(Schoon ik nooit dacht dat zy haar trou dus had geschonden)
Haar vind getroud te zyn, en met een aâr verbonden.
 
KATRYN.
Getroud! met wie?
                                      LEANDER.
                              Met hem.           op Jasper ziende.
 
KATRYN.
                                              Met hem? wel dat is raar.
                                      LEANDER.
Wel ja.
 
KATRYN.
            Wie zei u dat?
                                      LEANDER.
                                    Hy flusjes.
                        KATRYN aan Jasper.
                                                       Is het waar?
                                      JASPER.
(495) Wel ja, ik heb gezeid, dat ’k aan myn wyf getrouwd was.
                                      LEANDER.
Ik heb flus wel gezien, hoe zeer uw hart benoud was,
Toen gy vol errigwaan bezaagt myn schildery.
                                      JASPER.
Dat ’s waar, daar is het weêr.
                                      LEANDER.
                                            Gy zeide ook tegen my,
Dat zy, van wien gy had dat schildery gekregen,
(500) Uw echte huisvrou was; wat hebt gy daar dan tegen?
                                      JASPER.
Wel deeglyk; want ik heb ’t ontweldigd uit haar hand;
                                       wyzende op zyn vrou.
En ’k was noch, zonder dat, onwetend van myn schand.
[fol. Ff5v, p. 458]
                                  MARGRIET.
Wel wat of my van daag noch langer zal ontmoeten?
Ik heb het by geval gevonden voor myn voeten.
                        wyzende op Leander.
(505) En zelf toen ik, myn Heer, na uw te zotte klacht,
In zyn bezwymenis heb in myn huis gebracht,
Heb ik niet eens gekend de trekken van zyn weezen.
                                    LEONORA.
Uit my alleenig is dees warring eerst gereezen;
Mits ik het vallen liet flus in myn flauwigheid;
                            wyzende op Jasper.
(510) Waar in dat gy my zelf hebt naer myn huis geleid.
 
KATRYN.
Gy ziet wel, dat ik noch dit garen moest ontwinden,
En dat gy zonder my u noch verward zoud vinden.
                                      JASPER.
Zal men nu dit dan zo voor goed geld nemen aan;
’k Weet niet, of noch myn kruin daar toe wel wil verstaan.
                                  MARGRIET.
(515) Myn achterdocht is ook noch zo niet gansch vervlogen,
En hoe zoet ’t kwaat ook zy, ’k vrees noch te zyn bedrogen.
                                      JASPER.
Ei! kom laat ons malkaêr gelooven vroom te zyn;
Gy waagt niet veel van ’t uwe, en ik waag veel van ’t myn.
Kom, kom, sla toe de koop, die u nu komt te vooren.
                                  MARGRIET.
(520) ’t Is wel: maar wacht je kop, zo ’k weêr iet kom te hooren.
        Leonora tegen Leander, na dat zy een wyl tyds
                    stil zamen gesproken hebben.

                                    LEONORA.
O hemel! zo ’t zo is, ach, wat heb ik gedaan?
Myn gramschap, al te licht, zal my te zwaar vergaan.
O ja, wyl ik my dacht van u te zyn bedrogen,
Heeft myn gehoorzaamheid my in dit net getogen;
(525) En ’k heb bewilligd in het huwlyk van Krispyn,
Mids ik daar door van u gewroken dacht te zyn.
Ik heb myn vader flus beloofd met hem te trouwen;
[fol. Ff6r, p. 459]
Maar zie daar komt hy zelf.
                                      LEANDER.
                                          Hy zal zyn woord wel houwen.



DRIE-EN-TWINTIGSTE TOONEEL.

ROGIER, LEANDER, LEONORA, JASPER,
MARGRIET, KATRYN.

LEANDER tegen ROGIER.
MYn* Heer, gy ziet my weer gekomen in dit land,
(530) Vergezelschapt* met myn min, en met myn oude brand
Des hoop ik, dat ik niet heb* myn beloft verlooren,
Maar my nu gunnen zult ’t bezit van Leonore.
                                      ROGIER.
Myn Heer, die ik weer zie gekomen in dit land,
Verselschapt met uw Min, en met uw oude brand,
(535) En die hoopt, dat ik niet heb myn beloft verlooren,
Maar u nu gunnen zal ’t bezit van Leonore,
Je suis ton Serviteur, charissimo Signore!
                                      LEANDER.
Hoe nu myn Heer, wilt gy dan dus myn hoop verraân?
                                      ROGIER.
O ja, myn Heer, ik heb myn schuld, en plicht voldaan;
(540) Myn dochter volgt myn wil.
                                    LEONORA.
                        Myn plicht, die nooit vergaan moet,
Wil, dat ik my van ’t woord, ’t geen ik u gaf, ontslaan moet.
                                      ROGIER.
Hoe nu? antwoord gy dus op ’t geen ik u gebied?
En breekt gy dus gezwind uw goeje wil te niet,
Die gy had voor Krispyn? maar ’k zie zyn vader komen,
(545) Die ’t huwlyk sluiten wis van daag heeft voorgenomen.



[fol. Ff6v, p. 460]

VIER-EN-TWINTIGSTE TOONEEL.

BOUDEWYN, ROGIER, LEANDER, LEONORA,
JASPER, MARGRIET, KATRYN.

                                      ROGIER.
WEl wat brengt ons hier, Seigneur Heer Boudewyn?
                                  BOUDEWYN.
Een zaak van groot belang, van wegens myn Krispyn,
Waar door dat ik myn woord niet meêr aan u kan houwen,
Vermids myn zoon, die ik wou met uw dochter trouwen.
(550) Al zint vier maanden tyds, in ’t heimelyk zich heeft
Aan Izabel verloofd, daar hy getroud by leeft.
En mids haar ouders goed en afkomst, my beletten
My tegen dit verbond en hunne trou te zetten,
Zo kom ik..
                                      ROGIER.
                      Houd vry op. Zo gy uw zoon Krispyn
(555) Dus buiten uwe wil getrouwd bevind te zyn,
Weet dat myn dochter ook verloofd is aan een ander,
En dat ik haar al lang ben schuldig aan Leander,
Wiens goej’ hoedanigheên ik zo in waarde houw,
Dat ik myn dochter hem ga schenken tot zyn vrou.
                                  BOUDEWYN.
(560) Dees keur behaagt my zeer.
                                      LEANDER.
                            Al ’t voorspoet van myn leven,
Komt gy my t’zeffens met dees schoone gaaf te geven.
                                      ROGIER.
Kom laat ons gaan den dag bestemmen van uw trou.
                                      JASPER.
Wie dacht ooit zo gekroond te wezen door zyn vrou
Als ik? des ziet gy wel, dat men geen schyn moet achten;
(565) Mids die steeds doolen doet door valsheid van gedachten.
Neemt een exempel dan aan dit myn ongeval,
En schoon gy ’t alles ziet, geloofd vry niet met al.

                        EINDE.

Continue

[
fol. Ff7r, p. 461]

TYMON

VAN

LUCIANUS,

Tooneelschwys uitgebeeld door de zamen-
spraak dezer navolgende Personen.

TYMON, een gewezene Rykaart.
JUPITER, een Hemelsvoogd.
MERKURIUS, zyn zoon, en boode.
PLUTUS, de Rykdom.
ARMOEDE, een eerlyke vrou.
GNATHONIDES, een Pannelikker.
FILIADES, een Pluimstryker.
DEMEAS, een Redenaar.
THRASIKLES, een Philosooph.
BLEPSIAS, meê ’t een of ’t ander.

        De rest die niet en spreeken zyn stommen.



EERSTE TOONEEL.

TYMON, alleen in het land delvende.

            O Jupiter! patroon der Goden,
            Wel waard geëerd, bemind gevreest;
            Mids gy aan elk, die ’t had van noden,
            Steeds vriend, en hospes zyt geweest.
            (5) O gy verstoorde Bliksembraker!
            Wolkscheurder, felle Donderaar!
            O Wind! ô Storm! ô Buijenmaker!
            Aardschudder, trotse Hagelaar!
            Of zo u immer de Poëten
            (10) Noch voor uw doopnaam (dat ’s Jupyn)
[fol. Ff7v, p. 462]
            Een andre naam te geven weeten,
            Vooral wanneer ze in ’t rymen zyn:
            Want dan is ’t, dat ze u vaak herdoopen,
            En namen geven naer hun zin,
            (15) Want heeft hun veers een scheurtjen open,
            Daar steeken ze u gevoeglyk in.
            Waar is nu ’t kraken van uw donder?
            Waar nu uw bliksem en zyn vuur,
            ’t Geen eertyds werkte zo veel wonder,
            (20) In menig vreemden avontuur?
            ’t Schynt of zulks nu maar beuzelingen,
            En niet dan enkle droomen zyn,
            Daar de Poëten slechs van zingen,
            Gelyk van sprookjens zonder schyn:
            (25) Want ’k weet niet waarom dat uw pylen,
            Die gy (tot straffen toegerust)*
            Wel eer zo vaak op aard deed ylen,
            Nu leggen koud, en uitgeblust;
            En dat gy niet wat gloênde stralen
            (30) Hebt in uw magazyn bewaard,
            En die tot straf niet neêr doet dalen
            Op zo veel monsters hier op aard.
                Hoe, zult gy dulden dat na dezen
            Het heilloos volk dat hier beneên,
            (35) Eer ’t vuur zal van een fakkel vrezen,
            Ja eer het rollen van een steen,
            Dan wel uw bliksem, en uw donder?
            Ja dat het u niet, maar ’t geval;
            (Al smeet gy d’aarde bovenste onder)
            (40) Slechs hun verdelging wyten zal?
            Zult gy uw goedheid zien ontkennen,
            En lastren of j’’er niet en waard?
            En nimmer met uw bliksem schennen
            Die u verachten hier op aard?
                (45) Heeft zelf Salmoneus u voor dezen
            Niet blykelyk genoeg veracht,
            Wanneer hy u gelyk zou wezen,
            Zo wel in godheid als in macht?
[fol. Ff8r, p. 463]
            En waarlyk, ’t was niet zonder reden:
            (50) Want wie zou u verachten niet,
            Wyl gy de schelmen hier beneden,
            Met toegelooken oogen ziet?
                Gy zuft, en slaapt, gelyk die geenen,
            Die door een hoogen ouderdom
            (55) Zien al hun lust en kracht verdweenen,
            En kykt niet meer naer ’t aardryk om.
                Wel eer, in ’t jeugdigst van uw jaaren,
            Wanneer uw geesten en verstand
            Noch vlug, en op haar snedigst waaren,
            (60) Hield gy hen beter in den hand.
            Toen liet gy d’ondeugd niet geworden,
            Mids doen ze donder uit uw vuist
            Hen steeds langs kop, en ooren snorden;
            Toen was ’t dat gy als onbezuist,
            (65) Met hagel, en met bliksemstralen,
            (Die gy gestaâg, gelyk als zaad,
            Hen liet op nek en schouwers dalen)
            U wreeker toonde van het kwaat:
            Toen deed gy vaak het aardryk beeven,
            (70) Ja splyten met een gram gmoed,
            Toen, door uw wraakzucht aangedreeven,
            Liet gy by wyl een watervloed
            Ten top der hoogste bergen kruipen,
            Waar door gy ’t gantsch, en godloos zaat
            (75) Vaak deed by duizenden verzuipen,
            Tot straf van zo veel heillos kwaat.
            Hier uit deed gy die schipbreuk komen,
            Ten tyde van Deukalion;
            Waardoor, uit het geweld der stroomen,
            (80) Een schuitje zich nauw bergen kon;
            Waar in alleen noch was beslooten
            Het overschot van ’t aardsch geslacht,
            Waar uit daar na is voortgesprooten
            Een zaad, dat u noch meer veracht.
            (85) Ja, ’t geen u voor uw oogenluiken
            Te recht met zyn ontrouheid loond:
[fol. Ff8v, p. 464]
            Wyl niemand u doet offers ruiken,
            Noch ook uw beeltenis meer kroond
            Met blaan van eiken, en olyven,
            (90) Ten waar men noch in ’t Olympisch spel,
            Schoon d’eer, die zy u daar toeschryven,
            Meêr uit gewoont, geschiet, dan wel
            Uit eerbied, en godsdienstigheden.
            In ’t end, men tracht, ô baas der Goôn,
            (95) U, als Saturnus, te vertreden,
            En u te schoppen uit uw troon.
                Doch schoon gy zelf zeer kund weten,
            Hoe vaak ze u tempel, en altaar
            Geschonden hebben, en versmeten,
            (100) Ja hoe haar beeld zelf vaak gevaar
            Geloopen heeft, van door hun handen
            Op den Olympus te vergaan,
            (’k Laat staan, dat men het offerhanden
            Of eer zou hebben aangedaan)
            (105) Zo bleef gy doch zo lui, en leedig,
            (Gy, zeg ik, die een bliksem voerd)
            Dat gy dit aanzaagt even vreedig,
            Als of het werk u niet en roerd;
            Ja, of gy buuren had, noch honden,
            (110) Die, opgewekt door uw gerucht,
            Die schenders niet vervolgen konden,
            Wyl zy* zich pakten op den vlucht.
            Maar neen, Jupyn, die van te vooren
            Dien dappren Reuzendwinger was,
            (115) Zat licht en kraude bei zyn ooren,
            Of’t kwam zyn hoogheid niet te pas
            ’t Geweer te halen van de wanden,
            Om hen te maalen eens tot puin,
            Die hem, in spyt zelf van zyn tanden,
            (120) Het hair vast schooren van zyn kruin.
            Of daar was licht weêr een Europe,
            Die hem, ontsteeken van de min,
            Licht weêr voor bul langs ’t land deed lopen,
            Tot honger van zyn gemalin.
[fol. Gg1r, p. 465]
            (125) Of licht was hy in goude reegen
            Weêr in een maagd haar schoot gestort;
            Om daar zyn dartle lust te pleegen,
            Terwyl men hem zyn knevels kort.
                En dit zult gy noch langer lyen,
            (130) O puik der Goden, en voortaan
            Zo veel verdoemde schelmeryen
            Noch tot uw schand in dwang zien gaan?
            Ach neen, ’t is tyd uw zelf te wreeken;
            Om van noch veel meer Faëtons,
            (135) Dan wel voor dezen te doen spreeken,
            En van noch meer Deukalions.
            Doch op dat ik hier by laat steeken
            Het geen de gantsche weereld raakt,
            En eens van ’t myn begin te spreken,
            (140) Zo hoor eens verder hoe men ’t maakt.
                Ik, die van ieder eem voor dezen,
            Terwyl ik goud en schyven had,
            Placht als een God geviert te wezen,
            Ja, die al d’eer was van de stad;
            (145) Ik die door mildheid, en myn gaaven,
            Zo veel Atheners heb verrykt,
            En uit zo groot een tal van slaaven,
            Gemaakt dat elk een Prins gelyk;
            Ik, die door alles weg te schenken,
            (150) Slegs om myn vrienden wel te doen,
            Nooit op myn eige zelf te denken,
            Om zelf myn armoe te verhoên;
            Ik, zeg ik, zie my nu van allen,
            Die ik tot rykdom heb gebracht,
            (155) Nu ik in armoe ben vervallen,
            Verjaagt, gehaat, bespot, veracht.
                Indien my een van hen komt moeten,
            Die ziet my nau ter sluik eens aan,
            En hoe beleeft ik hem mag groeten,
            (160) Hy laat zyn muts verachtelyk staan;
            En doet my, die hem van het myne
            Zo rykkelyk heb meê gedeelt,
[fol. Gg1v, p. 466]
            Aan zich alzo verfoeilyk schynen,
            Gelyk een oud verwurpen beeld.
                (165) Een ander, zo hy my ziet komen,
            Uit vrees, van dat door my te zien
            Hy ’s nachts iet schrikelyks mocht dromen,
            Zou wel in huis en winkels vlien;
            Hoewel hy noch niet lang geleeden,
            (170) Alleen van myn gebooden hing,
            En me als een God heeft aangebeeden,
            Waar van hy goed en bloed ontfing.
                In ’t end, de nood die my kwam kwellen,
            En die my bracht in ongenae,
            (175) Liet my tot kleed dees ruige vellen,
            En tot myn rykdom deze spâe;
            Die my het leven op moet houwen,
            Wyl dat ik hier voor huereling
            Het land help spitten, en behouwen,
            (180) En denk op ’s weerelds wisseling,
            ’t Welk my, hoewel wat spaa, doet leeren
            Hoe al des ’s weerelds heerlykheid
            Gezint in rampspoet kan verkeeren,
            En niet en is dan ydelheid.
                (185) Doch ’t voordeel ’t geen dit eenzaam leven,
            In spyt van al myn ongeval,
            My voortaan tot myn troost kan geven,
            Is, dat ik niet meer zien en zal,
            Hoe dat een tal van guits, en gekken,
            (190) Alleen maar menschen in den schyn,
            ’t Geluk onwaardig tot zich trekken,
            En onverdient voorspoedig zyn.
            Want niets is zo vol smarts op aarde,
            Dan dat een vroom en eel gemoed,
            (195) Een ander ryk ziet zonder waarde,
            En zelver kwynt van arremoed.
                We aan, in ’t end dan brave Jovis,
            Saturnus en Vrou Rheas zoon,
            Toon dat voortaan uw oor niet doof is,
            (200) En dat de slaap u is ontvloôn.
[fol. Gg2r, p. 467]
            Mids gy reeds langer hebt geslaapen,
            Dan eertyds Epimenides,
            Za wilt u langer niet vergaapen,*
            By de een of ander matres.
            (205) Gryp weer den bliksem in u vingeren,
            En wil van den hoogen Etna of
            Die eenmaal naer beneden slingren,
            En maalen ’t al tot gruis en stof.
            Wil van die jeugdigen en vroomen,
            (210) En eertyds dapperen Jupyn,
            Een teken doen op aarde koomen,
            Dat tot den schelmen schrik mag zyn.
            Zo men ’t slechs niet voor waar mag stellen,
            ’t Geen de Kretenzen van uw dood
            (215) En uw begraffenis vertelden,
            En dat gy zyt van macht ontbloot.



TWEEDE TOONEEL.

JUPITER, MERKURIUS.

                                    JUPITER.
            Wie is Merkurius die geene
            Die in het Attische gebergt,
            Aan den Hymetus my met steenen,
            (220) En klagen dus aan d’ooren tergt?
            Wie is ’t die my dorst komen kwellen?
            Hoe! ’t is dunkt my een armen bloed,
            Bedost met rouwe lammer vellen,
            Die met een spaa in d’aarde wroet.
            (225) Doch ’k hoor wel dat het wis moet weezen,
            Een Filosooph of kaakelaar,
            Mids ieder een behalven deze,
            Beducht zou weezen voor gevaar,
            In ons dus godloos te verwyten,
            (230) Al ’t geen hy tot ons nadeel denkt,
            En tegen ons dus uit te kryten
            ’t Geen ons gezag en godheid krenkt.
[fol. Gg2v, p. 468]
                              MERKURIUS.
            Hoe! groote Vader, kan het weezen,
            Dat gy dien Tymon niet meer kend?
            (235) De zoon van Echekratis, ’t is dezen,
            Die uw wel eertyds was gewent
            Met uitgekipte offerhanden,
            Die hy voor uw altaar deed bloên,
            En voor uw neus alleen deed branden,
            (240) Steets zo veel dienst, en eer te doen.
            t’ Is hy, die schielyk ryk geworden
            Ons door zyn milde, en vroome geest,
            Zoo vaak tot vreugd en blyschap porde,
            In het vieren van uw jaarlyks feest.
                                    JUPITER.
            (245) Hoe! wat zyn dees veranderingen?
            Is dit dien eerlyken man,
            Dien rykkaart, die de vreemdelingen
            En vrienden eer schier baden an?
            Wat is dees fynman toch weervaren,
            (250) Dat hy dus arm van goet berooft,
            Bemorst, en vuil aan baard, en hairen,
            Dus deerlyk om het kosje slooft?
                              MERKURIUS.
            Hem heeft, gelyk als ik het reeken,
            Alleen zyn vroomheid dit gedaan;
            (255) Of eer, wanneer men recht zal spreeken,
            Heeft hem zyn zorgloosheid verraân.
            Vermids dat die in hem de paalen
            Van mildheid verr’ te buiten ging:
            Want niet alleen, met wel t’onthaalen
            (260) Die geen die armoe kwalyk sting,
            Maar ook met (zonder keur van vrienden,
            Of vreemden) ieder wel te doen,
            Heeft hy zich zelve doen verslinden,
            Van die hy met zyn brood ging voên.
            (265) En die als raavens, en als gieren
            Zyn leever pikten dag en nacht,
            En die hem, knaagend vlees en spieren,
[fol. Gg3r, p. 469]
            Voorts hebben in dees staat gebracht.
            Schoon hy voor ’t puikje van zyn vrinden,
            (270) En voor zyn trouwste makker nam,
            Die hy door gunst meest kost verbinden,
            En die hem ’t meest vergasten kwam;
            Als of die goedaard schier geloofde,
            Dat die geen, die hy dus ging voên,
            (275) Hem maar alleen zyn goed ontroofde,
            Om hem daar vriendschap mee te doen;
            Maar deze, na zy hem zyn schonken
            Tot ’t been toe hadden afgeknaagt,
            En die tot ’t merg toe uitgedronken,
            (280) En hem zyn buidel kaal gevaagt,
            Die hebben hem wel haast verlaaten,
            Van vrienden en van goed ontbloot,
            Hem niet meer groeten op de straaten;
            Ja hem niet kennende in zyn nood.
            (285) ’k Laat staan dat zy hem van gelyken,
            Gelyk hy hen wel eertyds dee,
            Van ’t hunne iets zouden overryken,
            Of deelen hem zomtyds iet mee.
                Hierom uit schaamt de stad ontvluchtend,
            (290) Zich kleedend met een schapen huit,
            Schelt hy, al spittende, en al zuchtend’
            d’Ondankbre steedelingen uit;
            Die ryk geworden door zyn gaaven,
            Hen nu verby gaan, schoon zy eer
            (295) Zich stelden als zyn dienstbre slaaven,
            En kennen nu zyn naam niet meer.
                                    JUPITER.
            Nochtans een man, niet om verachten,
            En die men recht d’ondankbre scheld;
            Doch op dat wy dees mee niet slachten,
            (300) En mee niet zyn in ’t tal gestelt,
            Van die geen die zyn dienst vergeeten,
            Vermids hy ons zo menig stier
            En zuiver lam, gelyk wy weten,
            Gestookt heeft tot ons offervier,
[fol. Gg3v, p. 470]
            (305) Waar van de waasem myn gedachten
            Noch kittelt, door zyn lekkerheid,
            Zo laat ons hem op ’t spoedigst trachten
            Te redden uit dees dienstbaarheyd.
                Hoewel ik om de schelmeryen,
            (310) En ’s volks verdoemde ontuchtigheid,
            Haar diefstal, en haar tooveryen,
            En al haar andre godloosheid,
            Die my vaak schrikken doen en beeven,
            En die de weereld deur geschien,
            (315) Het Attisch land, en ’t volk zyn leven
            In lang daar niet heb aangezien,
            Voornaamlyk zedert dat de tyden,
            Zo zot, en boos geworden zyn,
            Dat men met ydle reedenstryden
            (320) De wysheid geeft zo valschen schyn,
            Dat men met tieren en met raazen
            Slechs den geleerde spelen wil,
            En dat men niet dan vieze vaazen,
            Gestaag ziet trekken in verschil:
            (325) ’t Welk my gezucht belet te hooren
            Van meenig droef, doch eel gemoet,
            Nadien ’t my met geslootene ooren,
            Ja schier al roerloos zitten doet,
            Nau wetende of door al dat warren,
            (330) Ik d’ oude wereld noch wel ken,
            Ja zelf of ik door zo veel narren
            Wel veilig in myn hemel ben.
                En hierom is ’t dat gy moet weeten,
            Dat ik dees eerelyke vriend
            (335) Mee heb gelyk de rest vergeten,
            Schoon ik zyn deugd steets heb bemind.
            En daarom, zonder lang te draalen,
            Zult gy, Merkuur van stonden aan
            Myn Heer de rykdom hier gaan halen,
            (340) En straks met hem naar Tymon gaan:
            Doch zeg hem dat hy met zyn schatten,
            Schoon Tymon wat geweld bedryft
[fol. Gg4r, p. 471]
            Dees man zo haast niet gaat ontspatten,
            Maar dat hy troulyk by hem blyft.
                (345) Voorts, sal ik my in ’t kort beraden,
            Met wat voor straf en helsche pyn,
            Ik die ondankbre zal beladen
            Die oorzaak van zyn rampspoed zyn.
            Ik zal toonen dat ’t my leet is,
            (350) Dat ik hun straf dus heb gestaakt,
            Zo draa myn bliksem weer versmeet is,
            Die vry wat schaaloos is geraakt,
            Door hem al t’onbezuist te werpen
            Nu laatst op Anaxagoras
            (355) Die zyn discipes in wou scherpen,
            Dat hier om hoog geen God en was:
            Want wyl ik hem dacht te verbranden,
            En dat myn blisem nam, zyn veert,
            Heeft Perikles met bei zyn handen,
            (360) Die van dien booswicht afgekeert,
            Waar door hy juist is op den tempel
            Van Kastor en zyn broer gedaalt,
            Die zy van top af tot den drempel
            Tot puin en gruis toe heeft gemaakt:
            (365) Waar door hy zelf juist is gebroken
            Aan twee drie straten, maar ik zweer ’t,
            Dat Tymon zich zal zien gewroken,
            Zo dra hy is gerepareert,
            Hoe wel ’t hen strafs genoeg zal wezen,
            (370) Wanneer zy zullen zien, vol spyt,
            Dat Tymon weder is verreezen,
            En ryker is dan voor dees tyd.
                              MERKURIUS.
            Nu zie ik eerst, hoe veel ’t kan baaten,
            In ’t roepen onbeschaamt te zyn;
            (375) Allenig niet in Advokaten,
            Maar ook in lui vol angst, en pyn,
            Die onbeschaamt in ’t lamenteeren,
            ’t Geen meest geschied van Mof en Knoet,
            Vaak eenig voordeel obtineeren,
[fol. Gg4v, p. 472]
            (380) ’t Geen een, die ’t waart is missem moet,
            ’k Zie Tymon hier in korte dagen
            Wel haast weer tot zyn staat geraakt,
            Na hy door zyn luitruchtig klagen
            Jupyn aandachtig heeft gemaakt.
            (385) Want had dien bloed gestaag gezwegen,
            Uit schaamte en eerbied tot Jupyn,
            Zo had hy geen gehoor verkregen,
            En zou noch al vergeeten zyn.



DERDE TOONEEL.

PLUTUS, JUPITER, MERKURIUS.

                                  PLUTUS.
            EN ik, ô Jupiter, zou garen,
            (390) Schoon gy my ’t tegendeel gebied,
            Veel liever deze moeite sparen,
            En hem niet by gaan.
                                    JUPITER.
                                              Waarom niet,
            Myn goeje Plutus, in t byzonder,
            Nu ik u weder derwaarts zend?
                                  PLUTUS.
            (395) Om dat, by bliksem en by donder,
            Ik schier vervloeken zou die vend,
            Die my zo goddeloos misdaan heeft,
            Die my geplukt heeft, en gescheurt,
            En die my als een zot verdaan heeft,
            (400) Schoon ik hem had voor wys gekeurt.
            Ja, die, als die geen, die hun handen
            Aan ’t vuur ’t geen vlam, en vonken geeft,
            Bevreest zyn met veel smart te branden,
            My uit zyn huis gewurpen heeft.
            (405) En zou ik weêr by hem gaan leven,
            Om my weêr aan een deel geboeft,
            Van heer en schelmen te doen geven,
            Gelyk ik reets al heb beproeft?
[fol. Gg5r, p. 473]
            Ach! zend my eerder tot zo eenen
            (410) Die myn dienste en waarde ken;
            En laat my stappen tot die geenen
            By wie ’k geacht en welkom ben.
            Maar laat die harssenlooze zotten,
            Die d’armoe stellen boven my,
            (415) Eer in hun vuil en stank verrotten,
            En blijven in hun slaaverny.
            En laat hen van hun spaâ verwachten,
            Die troost voor al hun angst en pyn,
            Waar van zy, door my te verachten,
            (420) Met billil recht versteeken zyn.
                                    JUPITER.
            En ik durf u van Tymons wegen
            Wel zweeren, dat hy na dees tyd
            Meer dan voor dees zal overwegen
            Wat goet onthaal gy waardig zyt:
            (425) Mids hem zyn spaâ genoeg kan leeren,
            Gelyk zyn rug hem mee wel doet,
            Dat gy veel meerder zyt om t’eeren,
            Dan d’altyd kwynende arremoed.
                Doch, ik mach nu met recht wel vraagen,
            (430) Waarom gy nu dus knorrig zyt?
            Dewyl gy Tymon aan durft klaagen,
            Om dat hy u in vryigheid
            Liet naer uw welgevallen loopen;
            En dat hy zonder errigwaan,
            (435) U zette deur en venster open,
            Ja, zonder acht op u te slaan;
            Daar gy voor dezen placht te schelden
            Op zulke, die door wrekken* aard,
            U in beslote kisten stelden,
            (440) Als of gy hun gevangen waard;
            En door haar zegels op te zetten,
            U zo bedomten het gezicht,
            Dat zy u eeuwen lang beletten
            ’t Genot van ’t gulde zonnelicht.
                (445) Dit klaagde gy ons menig werven,
[fol. Gg5v, p. 474]
            Wanneer gy zwoerd by brand en moord,
            Dat men u duizent doôn dee sterven,
            In naare duisternis versmoort,
            Gansch bleek kwam ’t gy ons toen ontmoeten,
            (450) Vol zorg, heel zwart van baart, en hair,
            Met vingren, krom aan hand, en voeten,
            Gelyk een Joodsche Schacheraar;
            En zwoerd, dat gy het zoud ontloopen,
            Vond gy slechs ooit de minste reet,
            (455) Of ’t allerminste scheurtjen open,
            Mids gy daar kwalyk waard besteed,
            In ’t end, gy schold voor ’t snootst der guiten
            Die u, gelyk een Danaë,
            Ging in een ysre kamer sluiten,
            (460) En die u zo veel lyden dee;
            De duivel haal de Pedagoogen
            Dus schold en raasde gy als doen,
            Die met hun onverzaatbere oogen,
            Een goed mans kind zo zober voen.
            (465) Toen vloekte gy die zotte liefde,
            Daar zy hun daaden mee bekleen,
            Mids gy* veel, zo ’t hen beliefde,
            Waard met hun haat dan min te vreen.
            Wyl ze u noch durvende gebruiken,
            (470) Terwyl het hen geoorloft was,
            U, spyt hun hongerige buiken,
            Begraven hielden in hun kas,
            Die zy by dagen en by nachten,
            Wel dicht met zegels toegeplakt,
            (475) En zo bewaarden en bewachten,
            Dat gy daar ’t hooft nooit buiten stakt,
            Als of zy ’t nuts genoeg vertrouden
            Voor hen te wezen, zo men jou
            Slechs mochten aan een aâr onthouden,
            (480) Die daar ’t gebruik af nemen zou.
                Pas als een hond, die aan een keten
            De haver in de stal bewaart,
            Die daar van zelver niet kan eeten,
[fol. Gg6r, p. 475]
            Noch zulks vergunt aan ’t hongerig paard.
                (485) Toen ging gy ook die geen bespotten,
            Die door een vreemde jalouzy,
            Als zynde ’t puik van alle zotten,
            Zo leefden in hun slaverny,
            Dat zy, wantrouwig van zich zelven,
            (490) In een verborge Warnarspot,
            Hun rykdom onder d’aard bedelven,
            Zich zelf niet gunnend het genot;
            Niet denkend, dat misschien een ander,
            Het zy een huisknecht, of een meid,
            (495) Of lichtlyk beide met malkander,
            Getergt door ’s meesters schaarzigheid,
            Die doode eens zullen op gaan wekken,
            En weêr begraven in hun blaas:
            Terwyl zy in hun hart begekken
            (500) Hun zotten en bedrukten baas,
            Die by een duistere lantaren,
            Of een gebrekelyke lamp,
            Weêr door zyn woeker mag vergaren,
            ’t Geen hy dan kwyt is in zyn ramp
            (505) Dies* dunkt het my zeer vreemt te wezen,
            O Plutus, dat gy nu ter tyd,
            Recht anders dan gy deed voor dezen;
            Aan Tymon zyn bedryf verwyt.
                                  PLUTUS.
            Zo gy het werk wel gaat door zoeken,
            (510) Zo zult gy zien, dat ik met recht
            En d’een en d’ander mach vervloeken,
            Want elk van beide is even slecht.
            Want Tymon, die gy dus gaat roemen,
            Mag ik in plaats van mild, en goed,
            (515) Wel eerder onbedachtzaam noemen;
            Ja schelden voor een slechte bloed,
            Die geene weêr, die my in ’t duister
            Besluiten, pas als in een kou,
            Of die my zetten in een kluister,
            (520) Op dat ik vetter worden zou.
[fol. Gg6v, p. 476]
            En die my vreezen aan te raaken,
            Zich zelf niet gunnend het genot,
            Die mach ik ook met reeden laaken,
            En schelden voor ontzint, en zot,
            (525) Vermits zy my byna verworgen,
            En niet myn boejen doen vergaan,
            Niet denken dat zy* overmorgen,
            Licht moeten naer hun besjes gaan,
            En My aan iemand anders laaten,
            (530) Die al dat lang geschacherd gelt,
            Die al de goude en zilvre vaten
            Licht in een oogenblik versmelt.
            Derhalven prys ik die, noch dezen,
            Maar die geen, die in matigheid,
            (535) En mild en* spaarzaam kunnen wezen,
            Want die strek ik tot nuttigheid.
                Ik bid om Gods wil vader Jovis
            Oordeel, als gy het wel beschout,
            Of hy niet zot naer u geloof is,
            (540) Die, als hy heeft een vrou getrout,
            Die ’t schoonste is van heel Euroope,
            Op haar in ’t minst geen acht en slaat,
            Maar als voor hoer lang straat laat loopen,
            ’t Geen hem in ’t minst ter herte gaat;
            (545) Ja dat hy zelf, door huis en deuren,
            En zonder eenig errigwaan,
            Voor haar eens t’ opnen, goed zal keuren,
            Dat zy hem ’t hooft zal kroonen gaan.
            Wat dunkt u, mag dat liefde heeten!
            (550) Dat zegt gy niet, naar dat ik het gis,
            Mids gy zelfs al te wel wilt weeten,
            Hoe dat het hart eens minnaars is.
            En wederom. Indien een tweede
            Een* schoon en deugdzaam wyf geniet,
            (555) En van zyn trouwen geeft tot reeden,
            Dat zulk tot teeling is geschiet?
            En dat hy nochtans ondertusschen,
            In plaats van haar verhoole brand
[fol. Gg7r, p. 477]
            Gelyk als het betaamt te blussen,
            (560) Haar nooit genaakt met mond, of hand,
            En zelf niet dulden mag, of lyden,
            Dat ooit een ander haar beziet,
            Nadien hy om dat te vermyden,
            Haar venster, deur, en straat verbied;
            (565) Ja zelf haar opsluit alle dagen,
            Want zy, onvruchtbaar, en alleen
            Haar maagdom eeuwig mag beklagen,
            Met treurig zuchten en geween:
            Daar hy nochtans zal durven zweeren,
            (570) Dat hy veel liefde heeft tot haar,
            ’t Geen zyn gezicht wel schynt te leeren,
            Nadien hy mager, bleek, en naar,
            Wel lykt den minnaar te vertoonen;
            Daar nochtans deze beeltenis,
            (575) Met droeve en ingevalle koonen,
            ’t Model van een heel zinlooze is.
                Mag men dees, dunkt u, zo niet noemen?
            Terwyl hy zulk een schoone vrou
            In plaats dat hy haar lentebloemen
            (580) In volle wellust plukken zou,
            Dus laat verslenzen, en verkouwen,
            Nooit luister ziende van de zon,
            Nadien dat hy haar schynt te houwen,
            Als een besloote klooster non.
                (585) Dus is het ook met my geleegen,
            Nadien den een my zo versmaat,
            Dat hy als schynt met my geleegen,
            En my byna de deur uitslaat.
            Daar weêr een aâr my op zal sluiten
            (590) Gelyk een slaaf of vluchteling;
            Ja als het snoost van alle guiten,
            Die nauwelyks waard was dat hy hing.
                                    JUPITER.
            Wat legt gy dan op hen te schelden,
            Nadien dat zy liên alle bei
            (595) Zich zelf met strafs genoeg vergelden,
[fol. Gg7v, p. 478]
            Door hun verdoemde zotterny?
            Wel d’ eerste, die van alle zyden
            Hun vleyers hebben in het rond,
            Zien als Fineüs van Harpyen
            (600) Het brood zig rukken uit den mond.
            De laatste, even als Tantalen,
            Als hygend met een drooge borst,
            Schoon ’t goud verguld hun huis en zalen,
            Vergaan van honger en van dorst.
                (605) Doch, ga nu heen, en wil niet vrezen,
            Mids Tymon, al te wel geleert,
            Aan u veel minlyker zal wezen,
            En alles doen wat gy begeert.
                                  PLUTUS.
            Zal hy dan eindelyk afterlaaten
            (610) My door een bodemlooze mand
            Of door een zeef met duizent gaten,
            Te gieten met zo dwazen hand?
            Als of hy aârs niet deê dan denken,
            Als dat ik met een watervloed,
            (615) Hem in zyn schatten* zou verdrenken,
            En hem versmooren in zyn goed,
            Het welk my altyd heeft doen vreezen,
            Dat ik myn overkostlyk nat,
            Als de Danardes zelfs voor dezen,
            (620) Zal vrugtloos gieten in een vat,
            Waar in geen bodem is te vinden;
            En ’t geen, hoe sneedig dat men giet,
            Het water daadlyk doet verzwinden,
            En alles weer vergaan tot niet.
                                    JUPITER.
            (625) Wel daarom zo hy deze duigen
            En deze bodem niet verkuipt,
            En zo dat lek niet toe* doet zuigen,
            Daar dus zyn goed door heenen druipt,
            Zo zal hy licht in korte stonden,
            (630) Door het verkwisten van zyn schat,
            Zyn spaâ straks hebben weer gevonden,
[fol. Gg8r, p. 479]
            In d’ydle bdem van zyn vat.
            Daarom zo gaat nu zonder schroomen,
            En maakt hem ryk, als voor dees tyd.
            (635) En gy Merkuur, in wederkomen,
            Zo maakt dat gy indachtig zyt,
            Van* een half dozyn Cycloopen
            Te brengen uit den Etna hier,
            Op dat myn blksem, die wy hoopen
            (640) Dat niet lang zyn zal onder ’t vier,
            Door hen mach worden gekalfaatert,
            Op dat ik ’t godloos aards gespuis
            Aan d’oor mag gonzen dat het klaetert,
            Om hem te morsselen tot gruis.



VIERDE TOONEEL.

MERKURIUS, PLUTUS.

                              MERKURIUS.
            (645) KOm vriendschap Plutus, laat ons slentren;
            Maar nee! wat schortje aan jou gank?
            Jy zoud niet deugen om te entren,
            Want kameraad je lykt wel mank.
                                  PLUTUS.
            Daar heb ik niet altyt, myn goethart,
            (650) Maar uitgezonden van Jupyn,
            Zo lykt het, dat ik lam ter voet ward,
            En dat ik ga met groote pyn;
            Zo dat ik met myn traage schreeden,
            By die lui, daar ik heenen reis,
            (655) Vaak niet eer kom, voor dat ze alreede
            Al oud geworden zyn, en grys.
            Maar als ’t eens gaat op een vertrekken,
            Dan word ik weêr gezwind, en rap,
            Dat zoud gy my zomtyds zien rekken,
            (660) Een myl zes, zeven in een stap.
            Dan word ik zo gezwind van schinkels,
            Dat ik met u op gladde baan,
[fol. Gg8v, p. 480]
            Al heb je al vleugels aan jou inkels,
            Wel eens een wedloop aan wou gaan,
            (665) Want, dat je ’et weet, geen vogelpennen,
            Noch zelf geen oog, hoe snel het zy,
            Zou my dan achterhalen kennen,
            Want ’k vlieg dan als door tovery.
                              MERKURIUS.
            Dat ’s met verlof te plomp geloogen,
            (670) Myn goeje Plutus; want ik zweer,
            Dat ik ’er met myn eigen oogen
            Wel duizend heb gezien, en meer,
            Die gistren om een strop te koopen
            Geen oortje hadden in hun zak,
            (675) Om zich uit armoê op te knoopen,
            Daar zy van daag, op hun gemak,
            Zich in een fulpe koets doen trekken;
            Gevolgt van een lakei drie vier,
            Die zo aan dees verwaande gekken,
            (680) Straks geven een heel hoofsche zwier.
            Zo geeft men zich in andre ryken
            Dan heel goet koop voor Graaven uit:
            Schoon alles, ’t geen hun zulks doet lyken,
            Slechs uit hun geld en kleeren spruit.
            (685) Want buiten die, zo doen hun werken,
            Door al te blykelyken schyn,
            Genoeg aan al de werelds merken,
            Dat zy niet dan canailje zyn.
            Nochtans een diefzak vol pistoolen,
            (690) Waar van misschien het meeste part
            Is puur gewoekert, of gestoolen,
            Die geeft dit volk zo grooten hart,
            Dat, schoon zy ’t zelver naulyks weeten
            Hoe dat hyn ’t geld is aan gewaait,
            (695) Zy al hun eerste staat vergeten,
            Als of de wind die had verdraait.
                                  PLUTUS.
            Dat steund al op heel andre gronden,
            Myn groote maat, want tot dat volk
[fol. Hh1r, p. 481]
            Word ik niet van Jupyn gezonden,
            (700) Maar van de Vorst der helsche kolk,
            Die meê wat schatten uit kan deelen,
            Zo wel, ja eerder dan Jupyn.
            Vermids het rooven, kaapen, steelen,
            De wegen tot zyn rykdom zyn.
                (705) Maar, wanneer ik eens moet verhuizen
            Van ’t eene heerschop naer het aâr,
            Dan zou gy meenigmaal je luizen
            Van spyt zien barsten als een snaar.
            Want naaulyks is myn baas gaan sterven,
            (710) Of daadlyk zie jy met geraas
            De vrienden om het lykhuis zwerven,
            Gelyk als kraajen om een aas.
            Straks slaat men meenig diefsche pooten
            Aan brief, en bul en testament;
            (715) Daar ik dan dicht leg in geslooten,
            Met zegels, en met parkement,
            Daar vecht men dan, om my t’ontleeden,
            Als zeven wyven om een broek:
            Terwyl den armen overleeden
            (720) In d’een of d’andre donkre hoek,
            Licht leid op stinkend stroo te rotten,
            Bedekt met een hairbastig kleed,
            Daar licht het leger van de rotten
            Wel eer haar tanden op versleet.
                (725) Dan zoud gy meenigmaal die gekken,
            Die door hun werk en hongrig hart
            Myn meesters hoopen te verstekken,
            Gints zien staan gaapen op de mart,
            Op het onstluiten der papieren,
            (730) Gelyk een postpaart op zyn voer;
            Of, als een nest vol wilde gieren,
            Op ’t aazen van haar diefschen moêr.
                Daar na, als ’t zegel opgebrooken,
            En bul, en brief geleezen zyn,
            (735) En dat myn baas is uitgesprooken,
            Hy zy dan bloedvriend, of kouzyn,
[fol. Hh1v, p. 482]
            Of d’een of d’ander pannelikker,
            Of meid, of knecht, of hoer, of boef,
            Die zou je dan vaak als een nikker,
            (740) Eer licht het lyk noch is te groef,
            Met my, gewonden in papieren,
            Zien rukken op het haazepad;
            Niet wetend’ hoe zich aan te tieren,
            Met dees zyn nieu verwurven schat.
                (745) Straks is die grootste zot vergeeten
            Wie hy voor dezen is geweest,
            Want heeft hy Jan of Piet geheten,
            Zo gaat hy daadlyk in zyn geest
            Een nieuwe titel practizeeren,
            (750) Die hem ontkend maakt aan zyn maats,
            En doet zich Jonker proclameeren,
            Of Heer van zulk, of zulken plaats.
            Zo trekt hy aan ’t moeiweêr te speelen,
            En laat de vrienden, onder een,
            (755) Doch zonder ’t minst hen mee te deelen,
            In ’t hart een ware rou bekleen.
            Niet om ’t verlies van d’overleede;
            Maar mids de vis hem is ontnapt,
            Die ’t aas, ’t geen zy daar aan besteeden,
            (760) Zo vruchteloos heeft weg gehapt.
                Dees rekel, euvel, en hartbastig,
            Valt dan met lyf en ziel op my;
            En valt aan al de weereld lastig,
            En pleegt op elk schier tyranny.
            (765) Alleen niet op die ’t volk gebieden
            En met zyn gelt regeeren kan,
            Maar zelve meede op vrye lieden,
            Want ieder vaart daar kwalyk van:
            Zyn arme slaven met malkander,
            (770) Zit hy gedurig op den bast,
            Om zo te proeven op een ander,
            Hoe frai hem ’t meesters ambacht past.
                Dit duurt zo lang, tot hy aan ’t hollen
            Door d’een of d’andre middel raakt;
[fol. Hh2r, p. 483]
            (775) ’t Zy by hoeren, en by snollen,
            Zyn goetjen in de vinken maakt
            Of dat met paarden, of met honden
            Of lichtelyk met haanemat,
            Of hondert andre slechte vonden,
            (780) Zyn rykdom raakt op ’t haazepat?
            Of dat hy eindelyk tot het zuipen,
            Of tot den dobbel zich begeeft;
            Of dat hy licht nog doller stuipen
            Tot kwisting aangenomen heeft?
            (785) Of dat, ’t geen ’t slimste noch is van allen,
            Hy in het tyranniek geweld
            Der pannelikkers is gevallen
            Want dat volk is de pest van ’t geld.
                Want door te zweeren dat hy schoon is,
            (790) Ja schoonder dan de Nireüs was,
            En goelyker dan een Adonis,
            Ja dat zyn schrandre hartenkas
            Ulisses zelf niet hoeft te wyken,
            En dat zelfs Hektors dapperheid
            (795) By zyne niet is te gelyken,
            Maar heel door hem verwonnen leid;
            Ja dat men zyn rydkom, en zyn schatten,
            ’t Goed van een Kresus zes, of acht,
            Genoegzaam kunnen overvatten,
            (800) En dat hem elk noch ryker acht.
                Dit, zeg ik, aan hem wys te maaken,
            Doet hem met dit verdoemde volk,
            Zo lang aan het verkwisten raaken,
            Tot dat, als in een diepe kolk,
            (805) Al zyn geërrefde pistoolen,
            Die eer zo kaarig een voor een,
            Geschacherd waaren, of gestoolen,
            Gevaaren voor den duivel heen.
                              MERKURIUS.
            Dat is zo als gy komt te zeggen;
            (810) Maar wyl wy zyn op deze praat,
            Zo bid ik, my eens uit te leggen,
[fol. Hh2v, p. 484]
            Hoe jy, wanneer je allenig gaat,
            De weg zo net weet naer te spooren,
            Daar je zo blind bent als een uil:
            (815) En zomtyds over kop, en ooren,
            Niet half verzuipt in graft of kuil.
            En hoe jy juist dat volk kund weeten,
            Dat zo bemind word van Jupyn:
            En waar uit jy dan kund af meeten,
            (820) Of zy het geld al waardig zyn?
                                  PLUTUS.
            Hoe! meen jy dat ik uitgezonden,
            Die geene die ik zoek, juist vin?
                              MERKURIUS.
            Neen, ’k heb te veel recht aârs bevonden,
            En daarom beeld ik ’t my niet in;
            (825) Want anders zoud gy zo veel vroome
            En braave lui niet overslaan,
            En niet by zo veel zotten komen,
            Die aârs met slabben zouden gaan.
            Maar ’k bid u, wil my eens verhaalen,
            (830) Wat maakt gy toch al onderweeg?
                                  PLUTUS.
            Ik loop slegs blindelings te dwaalen,
            En zie niet aan, noch straat noch steeg.
            Tot dat ik eindlyk in de handen
            Van d’eene of d’andre kwidam val,
            (835) Die my juist eerst komt aan te randen,
            Of juist te moed komt by geval.*
            Want die word straks myn baas, en dezen
            Kom ik dan toe, gelyk ik zeg,
            En ’t zy hy dwaas of zot mag wezen,
            (840) Dat vetje heeft hy altyd weg.
            Hier over dankt hy mensch noch Goden,
            Dan u Merkurius alleen;
            Die dan niet als een simple bode,
            Maar als iets groots word aangebeên.
                              MERKURIUS.
            (845) Ik hoor dat wel, myn blinde fynman,
[fol. Hh3r, p. 485]
            Indien je hier in slechs niet liegt,
            Hoe dapper zich de goe Jupyn dan
            In al zyn meeningen bedriegt:
            Vermids hy denkt dat gy op aarde
            (850) Aan niemand aârs uw schatten geeft,
            Dan die hy door hun deugd, en waarde,
            Alleen daar toe gekooren heeft.
                                  PLUTUS.
            En wel met recht word hy bedroogen,
            Myn goeje lansknecht, want nadien
            (855) Dat hy wel weet, dat bei myn oogen
            Geen luisduims var niet kunnen zien,
            Zo dunkt my is hy slecht beraaden,
            Dat hy my uitzend om een ding
            Te zoeken gaan langs veld en paaden,
            (860) Dat lichtlik in de gantsche kring
            Des weerelds niet meer is te vinden;
            En dat een Lynceüs misschien,
            ’k Laat staan zo deerelyke blinden,
            Licht van zyn leven niet zou zien.
            (865) En daarom, wyl dat hier de vromen
            Zo dun en zober zyn gezaait,
            En dat je naau op straat kunt komen,
            Of datje een zot in d’oogen waait,
            Zo is ’t geen wonder dat dees leste
            (870) My altyd loopen op het lyf,
            En dat ik altyd aan de beste,
            En braafste lui ondankbaar blyf.
                              MERKURIUS.
            Maar, als gy hen eens gaat verlaaten,
            Hoe komt het dan, al ben je blind,
            (875) Dat gy dan rennend langs de straaten,
            In deze vlucht den weg wel vind.
                                  PLUTUS.
            Wanneer daar kans is om t’omtsnappen,
            Myn vroome ziel, dan zie ik sneeg;
            Dan kan ik langs myn kooten stappen,
            (880) Als of ik oog en vleugels kreeg.
[fol. Hh3v, p. 486]
                              MERKURIUS.
            Doch wil my dit dan ook uitleggen,
            Hoe dat het komt, al ben je blind,
            Doch echter excuzeert myn zeggen,
            Want ’k praat met u als met een vrind,
            (885) En datje bleek, en hol van kaaken,
            En kreupel bend aan ieder been,
            Dat gy u zo bemind kund maaken,
            En van een ieder aangebeên?
            En dat zy, door u te verwerven,
            (890) Zich achten vry van alle nood,
            En wederom, door u te derven,
            Gestaag als loopen in hun dood.
                Ik heb’er van die leste natie
            Altyd wel meer gekend als een,
            (895) Die uit een puure desperatie,
            En dat licht om een blaauwe scheen,
            Die gy hen had aan u doen loopen,
            Zich wurgden ’t enge gorgelgat,
            Of zich uit dolligheid verzoopen,
            (900) Om dat ’t hen steeds verstooten had.
            Hoewel jy zelve zult bekennen,
            Indien jy anderzins met myn
            Slechs uw gebreeken kund erkennen
            Dat het verdoemde zotten zyn;
            (905) Van met hen blinde en ydle zinnen
            Zulk een wanschapenen gedrocht,
            Gelyk als gy zyt te beminnen,
            Door zulk een harssenlooze tocht.
                                  PLUTUS.
            Hoe! meend gy dat my elk kan kyken
            (910) Zo naakt gelyk gy my nu vind?
            En dat het ieder een kan blyken,
            Dat Plutus kreupel is en blind?
                              MERKURIUS.
            Wel waarom niet? ’t en zy ze ontzint zyn,
            Of voor het minst, dat ze altemaal,
            (915) Noch meerder, dan jy zelve, blind zyn,
[fol. Hh4r, p. 487]
                                  PLUTUS.
            Neen, ook niet blind, myn speciaal;
            Maar onverstand houd hen bedroogen,
            En zotheid, dat haar speelnoot is,
            Die dot my schoon zyn in hun oogen,
            (920) En slaat hun geest met duisternis.
                Hier by haal ik? gelyk de Joffers,
            Om niet te lyken ’t geen ik ben,
            Al myn juweelen uit myn koffers,
            En wat ik moois bedenken ken,
            (925) Om elk van my niet te doen grouwen;
            En schik my zo galantjes op,
            Dat ieder die my aan komt schouwen,
            My aanziet voor een kermispop.
                Een greinsje naer de kunst besneden,
            (930) Bedekt myn bakhuis blaau, en peers,
            En vyf zes yzers op myn leden
            Doen my zo recht gaan als een keers.
            De glans van helle diamanten,
            De reuk van amber en jasmyn,
            (935) ’t Zatyn, ’t fluweel en traliekanten,
            En voorts al wat’er fraais mag zyn,
            Dat moet my zo charmant pareeren,
            Dat al de Juffers van het land
            By my wel mogen komen leeren,
            (940) Hoe men galant wind op galand,
            En hoe men slaven aan moet lokken:
            Vermids’er onder zulk een schyn,
            Gelyk als onder goude rokken,
            Veel fouten lang verborgen zyn;
            (945) Want dit maakt ieder een bedroogen,
            En dat maakt ieder, die my ziet,
            Terstont van liefde als opgetoogen,
            En dol, zo hy my niet geniet.
            Maar, zag hy my eens uit myn kleeren,
            (950) Gelyk’er meenig Juffer is,
            Die dat ook niet graag zou begeeren,
            Ik hou voor zeker, en gewis,
[fol. Hh4v, p. 488]
            Dat hy zich zelf wel zou vervloeken,
            Om* dat hy placht zo zot te zyn,
            (955) Van al zyn luk en heil te zoeken,
            By iets, veel vuilder als fenijn.
                              MERKURIUS.
            Maar zeg eens, als zy* gout en schyven,
            En u al hebben in hun hand,
            Waarom zy dan zo zot noch blyven,
            (960) En even vol van onverstand?
            Ja zo, dat die u zich ontrooven,
            Of met geweld ontnemen wou,
            Wel zekerlyk had te gelooven,
            Dat hy zyn kop eer krygen zou.
            (965) Want dan is ’t immers wel te peinzen,
            Dat jy hen niet ontkenbaar bend;
            En dat, in spyt van al uw greinzen,
            Men u wel duur en weêr duur kend.
                                  PLUTUS.
            Om in die dooling hen te houwen,
            (970) Heb ik meer hulpers, broeder myn,
            Dan jy je leven zoud vertrouwen.
                              MERKURIUS.
            Ik bid u, zeg eens wie die zyn.
                                  PLUTUS.
            Zo meenigmaal het komt gebeuren,
            Dat iemand als, een groot gewin,
            (975) My t’huis ontfangt met open duuren,
            Zo sluipt daar ook met eenen in,
            De hoovaardy met haar gespeelen,
            De hoogmoed, en laatdunkentheid,
            Die daadlyk d’ingang meededeelen
            (980) Aan staatzucht, en wellustigheid.
            Och d’afgunst met Mevrou haar moeder,
            En d’eigenbaat zyn aan haar zy,
            Gevolgt van luiheid en haar broeder
            De dikgekopte zotterny.
            (985) ’t Bedrog, de valsheid, en veel andren,
            ’t Verraad, en diefsche lastering,
[fol. Hh5r, p. 489]
            En, noch ruim hondert met malkandren.
            Die voegten zich meê in den kring.
            Waar meê, zo dra als iemands zinnen
            (990) Vermand, en ingenomen zyn,
            Zo haar by ’t geen hy moest beminnen,
            En mind het kwaat in schoonen schyn,
            En my, die oorzaak van zyn zonden,
            En ’t hooft ben van die helbaardiers,
            (995) Die my bewaaken in het ronde,
            Die liefkoost hy met zo veel viers,
            Dat hy veel eer zou branden willen,
            Of smooren ’t keelgat in een rou,
            Ja zich veel liever laaten villen,
            (1000) Eer dat hy my verlaaten zou.
                              MERKURIUS.
            Maar* hoe zyt gy toch vast te houwen,
            Ten zy gy zelf wild zyn gevat?
            Want na dat ik u aan kan schouwen,
            Zo lykt gy my zo glibbergat,
            (1005) En slibberig van huit te weezen,
            Dat ik, zo gy de myne waard,
            Gestaag zou zyn in duizent vreezen,
            Dat ik een aal had by de staart.
            Of is ’t om steeds in alle zaaken
            (1010) Recht aârs te zyn als uw party,
            Vrouw arremoe, die zo veel haaken,
            En oogen draagt aan rok, en py,
            Dat, zo men aan de minste zoomen
            Haar van haar kleeren slechs eens tast,
            (1015) Daar nimmermeer weêr af kan koomen,
            Maar eeuwig blyft aan ’t teefje vast.
                Maar zagt; ’t is best dat ik myn vragen
            Voor dees tyd liever achter laat,
            Want ’k meen, de rest verby geslagen,
            (1020) O Plutus, dat wy door de praat
            Iets hebben onderweeg vergeeten.
                                  PLUTUS.
            Wat is dat toch?
[fol. Hh5v, p. 490]
                              MERKURIUS.
                                    Dat wy de schat,
            Die men aan Tymon toe zou meeten,
            Niet hebben mee gebracht gehad.
                                  PLUTUS.
            (1025) Weest gy van die kant vry te vreeden;
            De man die heb ik altyd reê:
            Want wyl hy anders hier beneeden
            In d’aarde slaapt in volle vreê,
            Zo heeft hy last, van op geen raazen,
            (1030) Of kloppen, iemand op te doen;
            Maar door eens in myn vuist te blaazen,
            Zult gy hem straks zien herwaarts spoen.
                              MERKURIUS.
            Wel gaan wy dan; doch neem dit stokje,
            Of hou my om de zekerheid,
            (1035) Zo lang van achtren by myn rokje,
            Tot onze reis is afgeleid.
                                  PLUTUS.
            Gy zegt zeer wel, want zonder leyen,
            Zo liep ik naer myn oude trant,
            De rechte weg wel weer byzyen,
            (1040) En viel weer in een zot zyn hand.
            Maar zacht, wat hoor ik gints zo klappen?
            Wat is dat ’t geen myn ooren tergt.



VYFDE TOONEEL.

MERKURIUS, PLUTUS.

En door ’t ophalen van een gordyn, vertoont zich in ’t ver-
schiet,
Tymon, Armoede, Kracht, Sterkte,
Wysheid, Verstand ende Honger.

                              MERKURIUS.
            ’t IS Tymon die gints staat te kappen,
            En arbeid in het hart gebergt,
            (1045) Maar hoe! na dat ik kan bemerken,
            Zo heeft hy d’armoe aan zyn zy,
[fol. Hh6r, p. 491]
            Die ’t schynt hem moedigt om te werken
            De kracht, en Sterkte staan ’er by;
            De Wysheid met een broer die jonger
            (1050) Dan hy is, dat ’s, myn Heer ’t Verstand,
            En boven al de magre Honger,
            Die heeft hy aan zyn rechterhand;
            En strekken hem voor lyftrawanten,
            Daar zeker al de zotte stoet,
            (1055) Van al jou luye lanterfanten,
            Met groote schand voor wyken moet.
                                  PLUTUS.
            Och, laat ons dan terstond vertrekken,
            Myn groote maat, want met de lui
            Is by myn zieter niet te gekken,
            (1060) Ik zweer u, dat wy niet een brui
            Nu zullen by die vent uitrechten,
            Zo lang hy naar haar wetten leeft,
            En zo lang hy zo trouwe knechten,
            Als deze kwanten, by zig heeft.
                              MERKURIUS.
            (1065) Jupyn die heeft het aars beslooten,
            Des is ons hier geen vrees van noôn.
                                  ARMOE.
            Waar gaat gy met dees heenen stooten?
            Zeg eens gezinde Mayâs zoon.
                              MERKURIUS.
            Wy zyn van God Jupyn gezonden,
            (1070) Tot deze Tymon, die gy ziet.
                                  ARMOE.
            Dat werde nimmer waar bevonden,
            Of immers dat en hoop ik niet,
            Hoe! zal ik plutus weer zien komen
            By Tymon, die ik zedert lest,
            (1075) Als voor myn zoon had aangenoomen;
            Wanneer hy door die deugden pest
            Bedurven was voor al zyn leven?*
            En die ik zelf aan d’Arrebeid,
            En aan de wysheid had gegeven,
[fol. Hh6v, p. 492]
            (1080) Om onder haar gehoorzaamheid
            Hem tot een eerlyk man te maken?
            Gelyk hy nu geworden is,
            En zou ik hem nu kwyt gaan raken?
            Neen, Argus dooder, dat is mis.
                (1085) Hoe! acht gy d’Armoe dan zo schandig,
            En zo veracht een ding te zyn;
            Dat gy my maken wilt afhandig,
            Een man die ik alleen voor myn
            Als voor myn erfdeel dacht te houwen;
            (1090) En die ik tot myn troost en vreugd,
            Pas als op nieus heb gaan herbouwen,
            Naer ’t voorbeeld van de ware deugd,
            En zou ik dees nu overgeven
            Aan deze Plutus, die misschien
            (1095) Als hy dan weêr op nieus zyn leven,
            Door zyn verdoemde disciplien,
            Van Wellust, Hoogmoet, en van Luiheid,
            Geheel en al verbastert had,
            En weer gemaakt, dat hy den brui heid
            (1100) Van myn zo dier gekochten schat,
            My hem weerom zal derwaarts zenden,
            Veel slimmer dan hy immer was;
            Vol traagheid, schanden, en ellenden,
            En al zyn deugd vergaan tot as.
                              MERKURIUS.
            (1105) Dit ’s Juffer Armoe, ’t geen dat heden
            Jupyn begeert, des is ’t u best
            Te zwygen.
                                  ARMOE.
                                Wysheid en de rest.
            [editie-1669:
                              MERCURIUS.
            (1115) Dit is ô Juffer Armoe! ’t geene
            Jupijn begeert, des ist u best
            Te swijgen.
                                  ARMOE.
                            Wel, ick gae dan heenen:
            En ghy ô wijsheyt! en de rest!]

            Komt, volgt my met gezwinde treden,
            (1110) Op dat dees fynman in het kort
            Gewaar mag worden, door de reden,
            Van wie dat hy verlaten word;
            En wie ik by hem plag te wezen;
            Dat is zyn bystand in den nood,
            (1125) En die hem ’t al heb onderwezen,
[fol. Hh7r, p. 493]
            Wat* ooit de deugd in zig besloot?
            En die, zo lang hy my beminde,
            Hem heb gezond, en kloek doen zyn
            En hem de vreugde heb doen vinden,
            (1120) In ’t midden van verdriet, en pyn.
            Ja die hem de gemeene zaaken,
            Van ’s werelds staat, en prachtigheid,
            Heb naar verdiensten leeren laaken,
            En schelden slechts voor ydelheydt



ZESDE TOONEEL.

MERKURIUS, TYMON, PLUTUS.

                              MERKURIUS.
            (1125) ZY lichten naar ik zie, haar hielen;
            Wel aan komt laat ons by haar gaan.
                                  TYMON.
            Wat komt gy hier doen, ô gy fielen,
            Waar komt gy uit de hel van daan?
            Dat gy een arbeidsman komt steuren,
            (1130) En hem weêr moeilykheid verwekt?
            Doch ’k zweer dat gy het zult betreuren,
            Zo gy zo daadlyk niet vertrekt:
            Ik zal terstont met steen, en keyen,
            Zo gy een oogenblik blyft staan,
            (1135) U zo onzagt naer huis toe leyen,
            Dat het u deerlyk zal vergaan.
                              MERKURIUS.
            Wil ons dus onheusch niet bejeegnen,
            O Tymon, hoor eerst wie wy zyn,
            En laat zo licht geen steenen reegnen,
            (1140) Op d’Afgezanten van Jupyn.
            Ik ben Merkurius, en dezen
            Is Plutus, die u koomen by,
            Om uw weêr schatryk te doen wezen,
            En vry van dees uw slaverny.
            (1145) Wil dan den rykdom weer ontfangen,
[fol. Hh7v, p. 494]
            En geef aan schop en spaâ de zak:
            Leef weer voortaan naer uw verlangen,
            In volle wellust en gemak.
                                  TYMON.
            Al waard gy, die gy komt te zeggen
            (1150) Ja zelfs de duivel met zyn moêr,
            Zo zult gy voelen op uw reggen,
            De kneppelslagen van een boer,
            Indien je straks niet voort gaat rekken,
            Voornaamentlyk die blinde vent,
            (1155) Die ik zo dicht meen of te dekken,
            Dat hy niet heel, noch ongeschend,
            Zal uit myn gramme klauwen raaken.
                                  PLUTUS.
            Och och Merkuur, myn waarde vrind,
            Ik bid u laat ons voeten maaken,
            (1160) Want deze kerel is ontzind.
                              MERKURIUS.
            Hoe Tymon, dus hoe langs hoe wreeder
            Al zagjes man, bedaarje wat,
            En zet u gram gemoet wat neder;
            Let eens, wat rykdom en wat schat,
            (1165) Dat u zo mild word aangeboden.
            Neem die veel liever blylyk aan,
            En wil de goeje gunst der Goden,
            En deze giften niet versmaan.
            Word weer gelyk gy waard voor dezen,
            (1170) De machtigste van ’t gansche ryk,
            En doet u eeren, dienen,* vreezen,
            Ja word op nieus een Prins gelyk.
                                  TYMON.
            Ik heb met u hier niet te schaffen,
            Daarom zo pakt u hier vandaan,
            (1175) En maakt my hier niet veel te blaffen,
            Of ’t zal jou breynkas kwaalyk* gaan.
            Dees spaâ kan ik voor rykom strekken,
            En ik had al geluks genoeg
[fol. Hh8r, p. 495]
            Zo gy zo daadlyk gingt vertrekken,
            (1180) En dat nooit mensch meer naer my vroeg.
                              MERKURIUS.
            Al zachjes, Tymon, schoon de menschen
            U licht met reden haatlyk zyn,
            Zo moet gy doch geen kwaat toe wenschen
            Aan ons, die u van God Jupyn,
            (1185) Die zich voor u toont zo zorgvuldig,
            Zyn tot uw bystand toegestiert;
            En op wie gy dus onverduldig
            Met lasterwoorden scheld, en tiert.
                                  TYMON.
            ’k Heb God Jupyn hier voor te danken;
            (1190) Maar deze kreupele Vulkaan
            Wensch ik veel eer voor duizend kranken,
            Eer ik hem by my zou ontfaân.
                              MERKURIUS.
            Waarom toch?
                                  TYMON.
                                  Om dat hy voor dezen
            My placht van zo veel heilloos kwaad
            (1195) Den eenigen autheur te wezen;
            Wanneer hy door zyn schelms verraad,
            My overleeverde in de handen
            Der pannelikkers, welkers list
            Met zo veel dievery, en schanden,
            (1200) Myn schat en rykdom heeft verkwist.
            Wanneer hy my met een verwekte
            De haat, en nyd van ieder een;
            In ’t end, doen hy my oorzaak strekte
            Van al myn smaat, en moeilykheên.
            (1205) Want, na dat hy myn gantsche leven
            Geheel en al bedurven had,
            Ging hy my schandelyk begeven,
            En liet my ’t spot zyn van de stad.
                Daar in het tegendeel de schrandre,
            (1210) En* nooit volpreezene Arremoe,
            Myn leven nu heeft doen verandren,
[fol. Hh8v, p. 496]
            Waar door ik nu my zelve voê:
            Is ’t niet zo vet, ruim zo eerlyk,
            Vermids ik nu al ’s wereld goed,
            (1215) Geheel gerust en onbegeerlyk,
            Heb leeren schoppen met den voet,
            En nooit op menschen meer wil hoopen,
            Of ietwes ’t geen verkeeren ken;
            Mids ik my zelf nu kan bedropen,
            (1220) En met myn spaâ te vreden ben.
                Nu weet ik eerst van rechte schatten,
            En waare rykdom ik bezit,
            Die dief noch vleyer aan kan vatten,
            Noch schenden met zyn scherp gebit;
            (1225) Ja, die geen grau, hoe fel gebeten,
            Noch die geen listige tieran,
            Ooit uit myn kisten weg zal vreten,
            Noch met geweld ontrooven kan.
                Ik dan, op nieus weer als herbooren,
            (1230) En in den arbeid reets verhart;
            Wil naer geen eer noch rykdom hooren,
            Maar ban de grootsheid uit myn hart;
            En hou my met myn spaâ te vreeden,
            Die al myn rykdom in zich heeft,
            (1235) Wyl zy, ten koste van myn leeden,
            My rykkelyk myn nooddruft geeft.
                Gy moogt, Merkuur, dan vry weer keeren
            Van daar gy kwaamt, doch zeg Jupyn,
            Zo hy my wil verobligeeren,
            (1240) Dat het my gunst genoeg zal zyn,
            Zo hy om my geen volk op aarde,
            Laat leven in gerustigheid,
            Maar alles wat’er leeft, naer waarde
            Doet weenen tot in eeuwigheid.
                              MERKURIUS.
            (1245) Al zachjes, wil eerst overweegen
            Wat gy begeert myn goeje knecht,
            Het komt juist ieder niet geleegen,
            Zo lang te weenen als gy zegt.
[fol. Ii1r, p. 497]
            Daarom zo laat uw gramschap vaaren,
            (1250) Die u zo kindsche beê doet doen;
            En vat d’occasie by de hairen,
            Eer dat zy zich weer weg gaat spoen.
            Laat Plutus weer by u vernachten,
            En laat hem welkom by u zyn,
            (1255) Zo gy de gunst niet wilt verachten,
            Die u geschied van God Jupyn.
                                  PLUTUS.
            Wilt gy dat ik myn eige zaaken
            O Tymon, eens by u bepleid?
            En u met reden waar ga maaken
            (1260) Myn deugd en uw ondankbaarheid?
            Of zult gy het niet kwalyk neemen
            Zo ik iets tot myn voordeel zeg?
                                  TYMON.
            Indien gy niet te lang wilt teemen,
            Zo praat vry eens een poosje weg:
            (1265) ’k Zal, om Merkuur sijn wil, u hooren;
            Maar zeg uw reden klaar en kort.
                                  PLUTUS.
            Schoon gy my even van te vooren,
            Vry wat wydlopig hebt beknort,
            En dat ik daar door mee wel reden
            (1270) Van vry wat veel te zeggen had,
            Zo zal ik niet veel tyd besteden,
            In u te doen gedenken, dat
            Gy onrecht hebt my dus te laaken,
            Nadien gy niet ontkennen kunt,
            (1275) Wat eer en heerlyke zaaken
            Ik u voor deze heb vergunt;
            Heb ik u al ’t vermaak van ’t leven,
            Als rykdom, staat en waardigheid,
            In ’t end, heb ik u niet gegeven,
            (1280) Al wat men noemt wellustigheid?
            Heb ik uw naam niet doen herklinken,
            Waar dat men menschen vinden kon?
            Heb ik u glorie niet doen blinken,
[fol. Ii1v, p. 498]
            Gelyk de luister van de zon?
            (1285) En durft gy my noch d’oorzaak heeten
            Van uw verderf en slaverny?
            Waar in gy zyt ter neêr gesmeeten,
            Door puur bedrog en vleyery.
                Ik had veel eer van u te klagen,
            (1290) Om dat gy in de helsche kolk,
            Voor my begraven, door de lagen,
            Van dat verdoemde en schelmsche volk,
            My zo verachtlyk hebt gesmeten;
            En van dat pannelikkend tuig
            (1295) Zo schandelhyk hebt op doen vreeten,
            Dat u slechts lichte van de huig.
                Ben ik dan oorzaak uwer smarten?
            Ben ik dan oorzaak van de rest,
            Van zo veel zotte kwisters parten,
            (1300) Waar mee gy my als door de pest,
            Of door de kanker hebt verslonden?
            Neen Tymon maat, dat zynze niet
            Gy smeet u zelf als voor de honden,
            En bracht u zelf in dit verdriet.
                (1305) Des kan ik ’t geen gy flus kwaamt zeggen,
            Als dat ik u zo vroeg begaf,
            Met goeje reden wederleggen,
            En geven u de schuld daar af.
            Mids gy my zelve hebt verstooten,
            (1310) En weg geworpen uit uw huis,
            Ja als met emmers uitgegooten,
            Als water door een open sluis.
            En hierom draagt gy nu met reden
            In plaats van zyde of rood fluweel,
            (1315) Dees ruige vellen om uw leden,
            En hebt steeds d’Armoed tot uw deel.
                Voorts kan de goe Merkuur getuigen,
            Met wat voor droefheid, smart en rou,
            Ik voor Jupyns bevel moest buigen,
            (1320) Toen hy my herwaarts zenden wou.
            Vermids het my niet was vergeeten
[fol. Ii2r, p. 499]
            Hoe schandig gy my hebt geplaagt,
            Veracht, verschopt, van een gereeten,
            Ja als een gaudief weg gejaagt.
                              MERKURIUS.
            (1325) Doch nu, ô Plutus, kund gy merken,
            Dat, door zyn eige schaa geleert,
            En door dus deerelyk te werken,
            Hy te enemaal zal zyn verkeert,
            En nu veel beter dan voor dezen,
            (1330) En met meer gunst onthaalen zal.
            Wel, wil* zyn vriend dan weêr gaan wezen
            En red hem uit zyn ongeval:
            En doet hem, wyl hy staat te graven,
            Den schat onmoeten met zyn spaâ;
            (1335) Op dat door ’t zien van deze gaven,
            Hy zich met meer verstand beraa.
                                  TYMON.
            Helaas, ik voel my overwonnen!
            O Mayâs zoon! ik schiet te kort,
            Wie zou’er tegen streeven konnen,
            (1340) Als men van Goôn geroepen word?
            In ’t end, ik voel my zelf gedwongen*
            Weer ryk te worden op een nu;
            Maar ach! waar word ik toe gedwongen?
            En wat een last word my door u
            (1345) Nu weder op den hals gesmeeten?
            Daar ik tot noch toe, zo gerust,
            Myn dagen heb in vreê versleeten,
            En daar, zo veel my is bewust,
            Ik nimmer eenig kwaad verdient heb,
            (1350) Daar moet ik nu, door God Jupyn,
            Die ’t echter schynt dat ik te vriend heb,
            Weêr ryk, en steets in onrust zyn.
                              MERKURIUS.
            Hou moed, ô Tymon, wil niet vrezen;
            En gryp de rykdom by het hair?
            (1355) Al zou het maar alleenig wezen,
            Om al die schelmen met malkaâr,
[fol. Ii2v, p. 500]
            Die u voor dezen zo verachten,
            Wanneer gy noch in armoe waard,
            Van puure spyt te doen versmachten,
            (1360) Als ze u weer ryk zien* en vermaard.
                Doch wyl allengs de nacht gaat daalen,
            Moe ik van d’Etna, in passant,
            Een Cyclops twee of* drie gaan haalen,
            En keeren zo weer na myn land.
            (1365) Goe nacht dan, goe lui met malkander,
            Ik raa u dat gy vrinden zyt,
            Op dat den eenen aan den ander,
            Geen oorzaak aan doet van verwyt.
                                  PLUTUS.
            ’k Geloof dat hy is heen gan stappen;
            (1370) Want schoon dat ik wat sneeblind ben,
            Zo dunkt my dat ik het aan ’t klappen
            Wel van zyn vleugels hooren ken.
                Doch onderwyl, trekt gy aan ’t graven,
            Ik zal de schat, myn groote vriend,
            (1375) Fluks op ’t gezwinst doen herwaarts draven,
            En maaken dat je hem straks vind.
                O schat! u roep ik hier te naadren,
            Op dat gy Tymon gunstig zyt,
            En nu weer van hem laat vergaadren
            (1380) In ’t midden van zyn arrebeid.
                Za Tymon, nu niet lang te droomen,
            Spit nu, en delf uit al uw macht,
            Gy zult hem daadlyk op zien koomen;
            En onderwyl adieu: goe nacht.



ZEVENDE TOONEEL.

TYMON alleen.

            (1385) WEl aan myn spaâ, help my de gronden
            Doorspitten dan van deze dyk,
            Tot dat gy hebt de schat gevonden,
            In d’ingewanden van het slyk.
                Maar zacht, wat voel ik zich hier kanten?
[fol. Ii3r, p. 501]
            (1390) O Goôn! ô lukkige Merkuur!
            O goedertierne Karikanten!
            Wat is dit voor een avontuur?
            Van waar kan zo veel goed toch koomen?
            Maar slaap ik niet? en waak ik al?
            (1395) Helaas! ik vrees, dat na dit droomen,
            Ik niet dan steenen vinden zal.
                Maar neen, geen droom houd my bedroogen,
            ’k Heb zuiver goud in het gezicht,
            Wiens luister dat my straalt in d’oogen,
            (1400) Veel vroolyker dan ’t zonnelicht.
                O alderschoonste der metaalen!
            O wellust van het aardsch geslacht!
            Die als het vuur met heldre straalen,
            Gestadig schittert dag en nacht.
            (1405) O meer dan aangename schatten!
            Gy moet my dubbelt welkom zyn;
            U wil ik in myn armen vatten,
            Wyl ik geloof, dat God Jupyn
            Weer uw gedaant’ heeft aangenoomen;
            (1410) Helaas! wat Juffer, klein, of groot,
            Zou zulk een schoone minnaar schroomen,
            t’Ontfangen met een open schoot?
                O Midas! Krezus! en gy ryke
            Geschenken van Apolloos kerk!
            (1415) U t’hans by Tymon te gelyken,
            Was niet dan zot en kinderwerk,
            By wien geen tien Sardanapaalen,
            By wien geen bergen van Peru,
            Met al haar rykdom kunnen haalen.
            (1420) Wel aan myn spaâ dan, dat ik u,
            Schoon gy my plagt zo waart te wezen;
            Nu aan dees dorre stronk op hang,
            Wyl dat ik weêr, gelyk voor dezen,
            De rykdom in uw plaats ontfang,
                (1425) Nu wil ik dorp, en stad verlaten,
            En al het menschelyk geslacht,
            Voortaan als baare duivels haten,
[fol. Ii3v, p. 502]
            Mids ’t my voor dezen heeft veracht.
            Nu wil ik in een naare tooren,
            (1430) Gebout in droevige eenzaamheid,
            Om nooit meer van my te doen hooren,
            Verslyten gaan myn levens tyd.
            Daar wil ik gaan een grafsteê bouwen,
            Voor my, en voor myn waarde schat;
            (1435) En al wat leeft voor vyand houwen,
            Wat ooit de naam van menschen had.
                Dit is myn voorneem dan na dezen,
            Dit zal voortaan myn wet dan zyn;
            En eenig mensch zyn vriend te wezen,
            (1440) Slegs puure zotterny by myn;
            Zich over iemands leet t’ontfarmen,
            Te zuchten als een ander leid,
            Of mild te wezen aan den armen,
            Niet dan een puure dolligheid:
            (1445) Ooit heul aan eenig mensch te geven,
            Niet dan een schelmstuk of verraad,
            Maar als een wolf alleen te leven,
            Dat zal de vreugd zyn van myn staat.
            Ja zo, dat wie ik aan kom schouwen,
            (1450) Zyn leven vry vervloeken mag,
            En die minuut voor doodlyk houwen,
            Waar in dat Tymon hem bezag.
            In ’t end, ik wil geen menschen achten,
            Dan slechs voor rotzen, en voor steen,
            (1455) En alle maagschappy verachten,
            Ja alle trou met voeten treên,
            En niet dan d’eenzaamheid beminnen,
            Ja zo, dat ik voor nicht, noch neef,
            Voor lands lui, vrienden en vriendinnen
            (1460) Voortaan gelyk versturven leef.
            Zo dat, en vaderland, na dezen,
            En stam, en bloed, en maagschappy
            Voor my slechs namen zullen wezen
            Van dwaasheid, en van hoovaardy.
                (1465) Laat Tymon maar alleenig ryk zyn,
[fol. Ii4r, p. 503]
            En voorts vry, al wat leeft, vergaan,
            Laat niemand hem op aard gelyk zyn,
            Wyl dat hy ’t alles wil verzaân;
            En niemand hebben tot zyn buuren,
            (1470) Maar in dees zobere woestyn,
            Vervreemt van alle kreatuuren,
            Voor eeuwig opgeslooten zyn.
            En laat hem, zo hy doch moet sterven,
            Zich zelf slechs wel doen van zyn goed,
            (1475) Of dat hy naamaals aan zyn erven,
            Daar stuk, noch lap van vinden doet.
            En laat my elk de bynaam geven,
            Van menschenhater, ’t is myn eer;
            Vermids ik in myn gansche leven,
            (1480) Geen mensch op aard tot vriend begeer.
            De tekens hier van zullen wezen,
            Een onverzetbre koppigheid,
            En norsse wreetheid in het wezen,
            In ’t end, een puure onmenschlykheid.
                (1485) Ja zo, dat in de plaats van stelpen,
            Den brand in een ontsteeken huis,
            Ik eer de gloed zal gaande helpen,
            Door pik, door zwavel, of harpuis.
            En schoon ik iemand hulp kon geven,
            (1490) Die by geval in gracht, of sloot
            In doods gevaar was van zyn leven,
            Door hem te redden uit de nood,
            Hem eer de kop zal ondersteeken,
            Dat hy nooit zon of maan meer ziet;
            (1495) Want zo zal ik my zelve wreeken,
            Van ’t geen my eertyds is geschied.
                Dit zyn de wetten van het leven
            Des zoons van Echeratides,
            Die hy zich zelf heeft voorgeschreven,
            (1500) Als tot een dagelyksche les.
                Wel aan, dat wy die dan onthouwen,
            Getrou, standvast en heiliglyk;
            Doch om voor eerst veel kwaats te brouwen
[fol. Ii4v, p. 504]
            Zo dunkt het my noodzaakelyk,
            (1505) Te roepen doen langs markt en straten,
            Hoe dat op nieus myn zaaken staan;
            Op dat die geene, die my haten,
            Zich zelf terstond verhangen gaan.
                Maar zacht, wat zie ik gints van varren?
            (1510) Wat volk ontdekt zich hier dus stout?
            ’k Denk immers niet dat deze narren
            De lucht al hebben van myn goud.
            Wat, zal ik op dees heuvel steigren,
            En my verbergen uit hun oog,
            (1515) En hen geheel myn aanspraak weigren,
            Om slechs met steenen van om hoog,
            Hen te begroeten hier beneden?
            Of zal ik in dees eene zaak
            Myn nieuwe wetten overtreden?
            (1520) En hen noch eenmaal staan te spraak?
            O ja, ik zal hen eens verwachten,
            Om zien wat hen doet herwaarts spoen:
            En om hen, door hen te verachten,
            Een dubbelt hartzeer aan te doen.
                (1525) Laat zien wie d’eerste toch zal wezen.
            Ho, ho, het is Gnathonides,
            Dien pannelikker, die voor dezen,
            Na dat ik hem een reis vyf, zes,
            Had om een avondmaal gebeden,
            (1530) My gaf een strop in plaats van brood;
            En my met kneppels op myn leden,
            Vertrooste in al myn hongers nood:
            Daar hy wel eer zo meenigmaalen
            Tot mynent, by na alle daag,
            (1535) Zyn ingewand placht vol te haalen,
            Tot overstolpens van zyn maag.
                Maar zacht eens, laat hem herwaarts koomen,
            ’k* Zweer dat hy d’eerste van hen al,
            Zal van de baare duivel droomen,
            (1540) En heels huits niet vertrekken zal.



[fol. Ii5r, p. 505]

ACHTSTE TOONEEL.

GHATHONIDES, TYMON.

                              GHATHONIDES.
            ACh! heb ik het niet wel geweeten,
            Dat Tymon, zulk een goeyen Heer,
            Niet van de Goôn zou zyn vergeeten,
            Maar wel weêr raken in zyn eer?
                (1545) Gegroet moet gy, ô Tymon, wezen,
            O braafste, en mildste van ons land!
            Om welkers schoon en minlyk wezen,
            Zo menig Juffer zich verbrand.
                                  TYMON.
            Ik wil u goeden avond wenschen,
            (1550) O schellemse Gnathonides,
            Verdoemde slokop aller menschen,
            Ja slimmer dan een gier vyf, zes.
                              GHATHONIDES.
            Gy zyt noch d’oude zoete praater;
            Maar waar is gastmaal nu te nacht?
            (1555) Of eet men nu tot uwent laater,
            Dan men altyd voor dezen placht?
                Maar, bloed! wat had ik schier vergeeten!
            ’k Heb daar een liedjen in myn zak,
            Waar op het puikje der Poeëten
            (1560) Drie weeken lang zyn harssens brak.
            Dat kwam ik u expres vereeren,
            Vermids het nieu en aardig is,
            De wys kan ik u daadlyk leeren,
            Terwyl wy zitten aan den dis.
                                  TYMON.
            (1565) Ik zal, indien gy wat wilt zingen,
            U leeren straks een andre wys,
            Die ik u uit uw hals zal wringen,
            Met deze kneppel op uw vleis.
[fol. Ii5v, p. 506]
                              GHATHONIDES.
            Wat ’s dit? hoe Tymon, geeft gy slagen
            (1570) Voor goeje diensten? ach! ik zweer,
            Dat ik u zal aan ’t recht beklagen,
            Gelyk een vechter zonder eer.
                                  TYMON.
            Stoot gy noch een woord uit uw kaaken,
            En licht gy niet terstond uw hiel,
            (1575) Zo zult gy my straks schuldig maaken,
            Aan het vermoorden van een fiel.
                              GHATHONIDES.
            Ei, staak dat liever, mag het weezen;
            Dat doodslaan is wat ongezond;
            Leg liever, om my te geneezen,
            (1580) Een goude pleister op myn wond;
            Dat sal voor vast my daadlyk helpen;
            Want ’k loof, jy weet wel voor gewis,
            Dat dat om ’t loopend bloed te stelpen,
            Een souvereine middel is.
                                  TYMON.
            (1585) Hoe! durft gy hier noch plaats bewaaren?
                              GHATHONIDES.
            Nee, neen, ik ga; maar ’k wensch, dat gy ’t
            U eeuwig moogt op ’t hart zien vaaren,
            Dat gy dus wreed geworden zyt.



NEGENDE TOONEEL.

TYMON alleen.

            DEes is altyd voor eerst gaan rekken;
            (1590) Maar zacht, gints komt Filiades,
            In ’t ambacht van het pannelekken,
            De weêrga van Gnathonides.
                Dees kwant, na dat ik hem voor dezen
            Een goed stuk lands geschonken had,
            (1595) Om dat hy my eens had geprezen,
            Als ’t puik der Zangers van de stad,
            En my had weeten wys te maaken,
[fol. Ii6r, p. 507]
            Dat ik, spyt harp, spyt luit, en veêl,
            Zelfs Goôn en menschen kon vermaaken,
            (1600) Met ’t lieflyk gorglen van myn keel;
            En dat ik hem tot loon, met eenen
            Zyn dochter ryk had uitgetroud,
            Heeft, toen hy my daar na zag steenen,
            My met een goeje kneppel hout
            (1605) (In plaats van hulp of troost te geven)
            Zo wreed en deerelyk gegroet,
            Dat ik dien schender al myn leven,
            Myn kromme rug noch wyten moet.



TIENDE TOONEEL.

FILIADES, TYMON.

                                  FILIADES.
            O Onbeschaamdheid van die fielen!
            (1610) Nu kent men eerst Heer Tymon weêr;
            Die zy voor deze zo ontvielen,
            Wanneer zyn voorspoet nam een keer;
            Nu ziet men weêr de taaffelvrinden,
            Nu ziet men weer Gnathonides,
            (1615) Hem om zyn rykdom konnen vinden,
            Recht anders als Filiades;
            Die, in een Stad met hem gebooren,
            En altyd met hem opgevoed,
            Hem niet meer minde van te vooren,
            (1620) In voorspoed dan in tegenspoed.
                Noch lang, ô Tymon, moet gy leven,
            En dat gy nimmer ramp beproeft,
            Maar ’k bid u, toch wel acht te geven
            Op het rampzalige geboeft,
            (1625) Die slechs een mensch met woorden paajen,
            En niet dan vriend aan taaffel zyn;
            Maar anders, in der daad slechts kraajen
            En ravens in een menschen schyyn.
            Wil op dat volk toch niet vertrouwen,
[fol. Ii6v, p. 508]
            (1630) Nadien gy hun lieftalligheid
            Wel moogt voor klaare tekens houwen,
            Van vleijende geltzuchtigheid.
                Doch ik, in plaats van hem te lyken,
            Kwam herwaards met een goed stuk geld,
            (1635) Om u uit vriendschap toe te reiken;
            Maar juist wierd my langs straat verteld,
            Dat gy zulks nu niet hebt van noden,
            Maar door uw deugd, en waardigheid,
            En door de gunst der groote Goden,
            (1640) Op nieus weêr ryk geworden zyt.
                Des kom ik slechts om u te raaden,
            Dat gy die schelmen onder een,
            Die slechs maar op uw geldkist laaden,
            Nooit weder in uw gunst laat treên.
                (1645) Doch wat mag ik van raaden spreeken,
            Daar gy een Nestor, vyf of zes,
            In wysheid kund de loef afsteeken.
                                  TYMON.
            ’t Zal ook zo zyn Filiades,
            Doch ’k bid u komt een weinig nader,
            (1650) Op dat ik u met deze spa,
            Waar op ik vast myn kracht vergader,
            Het harssenvat in morsslen sla.
                                  FILIADES.
            Och! help, het hoofd is my gebrooken,
            Om dat ik deze ondankbre man,
            (1655) Een wyze raad heb toegesprooken,
            Ach! is dit dan het loon hier van?        binnen.



ELFDE TOONEEL.

TYMON alleen.

            WIe zie ik daar weêr herwaards treeden,
            Met die papieren in zyn hand,
            En met zo netgemeete schreeden?
            (1660) O! ’t is Demeas; deze kwant,
            Die van myn maagschap roemd te wezen,
[fol. Ii7r, p. 509]
            En die een Redenaar wil zyn,
            Heeft (toen hy eens om schuld voor dezen
            Gevangen was gezet) van ’t myn
            (1665) Zestien talenten op een plokje,
            Aan schout en schuldenaars betaald,
            Het geen hem anders op zyn rokje,
            Of op zyn kap zou zyn gedaald;
            Doch daar na, toen myn geld verteerd was,
            (1670) En hy weêr vry wat goeds bezat,
            Zo zwoer hy (wyl het rad verkeerd was)
            Dat hy my nooit gezien had.



TWAALFDE TOONEEL.

DEMEAS, TYMON.

            VEel heyls wil u Jupyn verleenen,
            O Tymon! die door uw verstand
            (1675) Het steunzel zyt van ons Atheenen,
            En d’eer van ’t gantsche Griekenland.
            Kom, laat ik u de stad in leyen,
            Waar dat gy markt, stadhuis of hof,
            En al* onze oude burgeryen,
            (1680) Zult hooren melden van uw lof.
            Doch eer wy ons op weg begeven,
            Zo bid ik, hoor eens het besluit,
            ’t Geen ik heb tot uw eer geschreven,
            En ’t geen in dezer voegen luid:
(1685) Alzoo dat Tymon, zoon van Echekratides,
Den Kolytenser, door zyn wysheid, deugd, en oordeel,
En kloekheid, aan dit land, geduurig zo veel voordeel,
En diensten* heeft gedaan, dat andre vyf, of zes,
En hier en boven, op een dag, met worsteling,
(1690) Met wedloop, zo te voet, als ook te paard te rennen,
Met het tournoi, en met de staciekar te mennen,
In het Olympisch spel het al te boven ging,
En prys op prys heeft weg gedragen.
[fol. Ii7v, p. 510]
                                  TYMON.
            Hoe kan dat zyn! wyl ik op ’t feest
            (1695) Van een Olympus van myn dagen
            Zelf nimmer kyker ben geweest.
                                 DEMEAS.
            Wat ’s dat? hier namaals zult gy ’t wezen,
            Doch echter vind ik het niet kwaad,
            Dit in passant daar by te leezen;
            (1700) Doch ’k bid u, hoort hoe ’t verder gaat:
En dat hy onlangs noch van de Peloponesen
Twee legers op een dag verdreef, verwon, en sloeg.
                                  TYMON.
            Hoe duivel heeft dat kunnen wezen?
            Daat ik nooit zwaart of degen droeg.
                                 DEMEAS.
            (1705) Gy spreekt zeer zedig van u zelven:
            Maar zulks, door een vergetelheid,
            Uit ons geheugenis te delven,
            Was al te groote ondankbaarheid.
En dat hy voorders door veel heerelyke wetten,
(1710) Die hy geschreven heeft, en door zyn krygsbeleit,
Aan het gemeene best geen kleine nuttigheid
(Zo om d’ondeugden als om tweedracht te beletten)
Heeft toegebracht. Zo is ’t dat edle en wyze Heeren,
Zo van ’t stadhuis, als ’t hof, zo adel, als ’t gemeen,
(1715) Beslooten hebben hem een beeltnis, niet uit steen,
Maar uit fyn louter goud, zyn groote deugd ter eeren
Te laten snyden, en dat aan een vrou Pallas zy,
Te zetten in haar Kerk, gekroond met zeven kroonen,
Met bliksemstralen in zyn hand; en om te toonen
(1720) Hoe ieder hem voortaan zal eeren naer waardy,
Zo is ’t besluit van ’t hof, dat men met vreugdevieren,
Met dans en mommery, met feesten, en muzyk,
Met het tooneelspel, en met honderd diergelyk,
Zal ’s jaarelyks een dag tot zyner eeren vieren.
            (1725) In kennisse van my,
                               DEMEAS.
                                              Die dit schreef,
Als zynde Tymons slaaf, discipel, vriend en neef.
[fol. Ii8r, p. 511]
            Dit is ’t, het geen ik noch voorheenen,
            Aan u kwam brengen voor de nacht;
            Maar, ach! waarom of ik met eenen
            (1730) Myn zoontje niet heb meê gebracht,
            Dat ’k naer u Tymon heb doen heeten?
                                  TYMON.
            Gy raaskalt, loof ik, in uw geest,
            Mids gy (zo veel ik ooit kost weeten)
            Noch nimmer zyt getroud geweest.
                                 DEMEAS.
            (1735) Maar ’k zal ’t aanstaande jaar gaan trouwen,
            En maken kinders by ’t dozyn:
            En ’t eerste (’t geen men moet vertrouwen,
            Dat wis een jonge zoon zal zyn)
            Dat zal ik Tymon laten noemen.
                                  TYMON.
            (1740) Of gy hier na, ô oude knecht,
            U van u trouwdag zult beroemen,
            En kinders maaken als gy zegt,
            Dat zou my kunst zyn om te weeten;
            Maar ’k meen dat deze kneppelslag,
            (1745) U ’t touwen wel zal doen vergeeten,
            En heugen tot den laatsten dag.
                                 DEMEAS.
            Wat ’s dit? ai my! myn hoofd, en ooren!
            Hoe Tymon pleegt gy Tyranny?
            En slaat gy dus een vrygebooren?
            (1750) En die geen slaaf en is als gy?
            Ik zweer dat gy dit zult ontgelden;
            Wanneer ik, op een andre trant,
            U naar de waarheid uit zal schelden,
            Om dat gy ’t Raadhuis hebt verbrand.
                                  TYMON.
            (1755) O fiel, nooit zag men ’t Raadhuis branden,
            Des ziet men hoe uw valsheid blykt.
                                 DEMEAS.
            ’t Was toen gy met uw diefsche handen,
            U uit ’slands spaarkist hebt verrykt.
[fol. Ii8v, p. 512]
                                  TYMON.
            Dat liegt gy ook in alle deelen,
            (1760) Mids niemand ooit ’s Lands spaarkist stal.
                                 DEMEAS.
            Men zal het dan hier na noch steelen,
            En ondertusschen hebt gy ’t al.
                                  TYMON.
            Wel, neem dan weer op nieus wat slagen.
                                 DEMEAS.
            Ai my! myn schouwerblaân! ai my!



DERTIENDE* TOONEEL.

TYMON alleen

            (1765) LAat af van schreeuwen, en van klagen,
            Of goed koop kryg je ’er noch wat by,
            Het zou voorwaar een slecht stuk werk zyn,
            Dat ik twee Legers zou verslaan,
            En als een God in Pallas kerk zyn,
            (1770) En zo vermaard van dappre daân;
            En dat ik zulken fiel der fielen,
            Zo dadelyk, indien ik wou,
            Niet met myn vuisten zou vernielen,
            En niet aan riemen scheuren zou.
                (1775) Maar zie, wie komt ons gints weêr nader,
            Is ’t niet de wyzen Trasiekles?
            O ja, het is dien gryzen vader,
            Wiens baard schier van een span vyf, zes,
            Hem zwaddert over bei zyn schoeren;
            (1780) Ei zie, hoe vreemd hy d’oogen slaat,
            En als eem tyger schynt te loeren,
            En hoe hy vast al preevlen gaat.
            Zyn gansche wezen staat verwilderd,
            Als van een Tryton, welkers vlas,
            (1785) Gelyk hem Zeuxis heeft geschilderd,
            Meê kruist, en ongeheekeld was.
                Dees fynman, stemmig in zyn kleêren,
            En byster zeedig in zyn gang,
[fol. Kk1r, p. 513]
            En spaarzaam in het geld verteeren,
            (1790) Weer ’s morgens vyf, zes uuren lang,
            Veel wonders van de deugd te spreeken:
            Aaanpryzende de matigheid,
            En vloekende de helsche treeken
            Van allerlei wellustigheid.
                (1795) Maer als hy ’s avonds, wel gewassen,
            Zich heeft geplant ontrent den dis,
            Dan zoud gy zien, door ’t gulzig brassen,
            Hoe hem zyn les vergeten is.
            Dan zoud gy (als hy met zyn vingren
            (1800) Mag streelen een gevulde kelk)
            Hem zien de wyn naer ’t hart toe slingren,
            Gelyk een zuigeling de melk.
            Dan zoud gy zien hoe hy met oogen,
            Met hand en kaaken, schermutseert,
            (1805) En schier met knie, en elleboogen
            Een ander uit de schotel weert.
            Zyn kin, wel dik met vet belobbert,
            Schier tot zyn ooren toe in ’t rond,
            Hangt (wyl hy ’t eeten binnen slobbert,
            (1810) Gelyk een grage waterhond)
            Geduurig over tafel heenen,
            Met ’t heele lichaem in een bocht,
            Als of de goeje man, met eenen,
            De wysheid in de schotels zocht.
                (1815) Zyn voorste vinger, heeft door ’t vegen,
            ’t Geen hy langs bord, en schootels doet,
            In ’t rond al zo veel eeld gekregen,
            Gelyk de zoolen van myn voer.
            En noch hoord men hem altyd klagen,
            (1820) Als of hy nooit genoeg en had
            Schoon dat hy drie paar heele dagen
            Aen tafel vast gespykerd zat.
                Daar na, wanneer hy zat, en vol is,
            Adieu dan al myn zedigheid;
            (1825) Vermids hy dan als zot, en dol is,
            Door schandige ongebondenheid.
[fol. Kk1v, p. 514]
            Hier by komt dan een eeuwig talmen,
            Van disputeeren by den drank;
            Dat zaal en kamer staat te galmen,
            (1830) En daverd met een dronke klank.
            Hier op zo volgt dan uit der mage
            ’t Uitwerpzel van zyn ingewant,
            ’t Geen hem voor dood naar huis doet dragen,
            Of smakken op een ledekant;
            (1835) Want hy, gelyk een beest zo dronken,
            Of pas als in een zwyn verkeerd,
            Zo lang blyft in zyn drek te ronken,
            Tot dat zyn wyn weer is verteerd.
                Voorts hoeft hy niet een mensch te wyken
            (1840) In loosheid noch in fieltery.
            Want naulyks vind men zyns gelyken
            In leugens, en bedriegery.
            In ’t pannelikken is hy handig,
            In ’t vloeken roept hy haagnevelt,
            (1845) ’t Bedrog verstaat hy heel verstandig,
            Mids d’onbeschaemtheidt hem verzeld.
            In ’t end, een man van d’andre wereld,
            Met zo veel wys venuft belaân,
            En zo veel wetenschap bepereld,
            (1850) Dat het hem mank en krom doet gaan.
                Daarom, wie dat hy dan mag wezen,
            En ook hoe zedig dat hy zy,
            Zo mag hy vry myn kneukels vrezen,
            Komt hy ons noch wat nader by.
                (1855) Hoe nu! wat is ’t of zyn het droomen?
            Hoe! Trasikles hier noch zoo laet.



[fol. Kk2r, p. 515]

VEERTIENDE TOONEEL.

TRASIKLES, TYMON.

                              TRASIKLES.
            DAt gy my herwaards aan ziet komen,
            Is, Tymon, in een andre staat,
            En met heel andere gedachten,
            (1860) Als ’t volk dat straks vertrokken is,
            Die slechs uw geld en rykdom achten,
            En u slechs minnen om den dis
            En u veel winds in d’ooren maken;
            U, zeg ik, die door goedigheid,
            (1865) Geen acht slaat op uw eigen zaken,
            En zomtyds al t’onnozel zyt.
                Voor my, gy weet dat my een kopje
            Met karrenmelk, of koldenschaal,
            Of dat een klein en zober sopje,
            (1870) Genoeg is tot myn avondmaal.
            En dat, wanneer ik vet wil smullen
            Een waterkersjen, of radys,
            Met broot en zoud my altyd zullen
            Verstrekken voor een zondagsspys.
            (1875) Het water, weet gy van gelyken:
            Dat uit een ruischende fontein,
            Altyd by my heeft moeten wyken
            By d’alderbeste vernewyn.
            Ook weet gy, dat di schrale rokje,
            (1880) By my voor purper werd* geacht,
            En dat ik by dit eike stokje
            Geen staf, noch goude scepter acht.
            Want al de rykdom hier op aarde,
            En al het goud van ’t Moorenland,
            (1885) Dat is by my van zo veel waarde,
            Gelyk de schulpen van de strand.
                Des kom ik hier alleenig nader,
            Om u, en uwent wil alleen;
[fol. Kk2v, p. 516]
            Om u te raden als een vader,
            (1890) Hoe gy uw rykdom zult besteên;
            Die van zo veel ontelbre kwaden
            Den schadelyken oorspronk is,
            Daarom zo gy u wilt doen raden,
            Zo zult gy daatlyk, voor gewis,
            (1895) Al wat gy hebt in zee doen werpen,
            Gelyk een doodelyk fenyn,
            Voor een die zyn verstand wil scherpen,
            En die een Filosoof wil zyn.
            Maar echter juist niet in het midden,
            (1900) Maar tot de diepte van uw knien.
            En dat zo veel ik u mag bidden,
            Geen mensch dan ik dat aan mag zien.
                Of zo u dat niet kan behagen,
            Zo smakt het anders uit uw huis.
            (1905) Of geeft ’t aan vrienden, en aan magen,
            En hout schier zelf noch munt, noch kruis,
            Geeft dezen een, die twee tallenten;
            Doch voor een Filosoof gewis,
            ’t Is billyk dat die van uw renten
            (1910) Met dubbeld deel gezegend is.
                Voor my, ik zal my wel vernoegen,
            (Schoon ik het niet begeer voor myn,
            Maar om ’t myn vrienden toe te voegen,
            Wanneer het zou noodzaaklyk zyn)
            (1915) Indien gy my dit kleine zakje,
            ’t Geen naulyks aârhalf mudde hout,
            Woud maken tot een draagbaar pakje,
            En dat uit vriendschap vullen woud.
                Want iemand die filosofeeren,
            (1920) En leven wil op zyn gemak,
            Moet niet meêr wenschen, noch begeeren,
            Dan ’t daaglyks nootdruft van zyn zak.
                                  TYMON.
            Uw zeggen heeft zeer goede reden;
            Maar eer dat ik, ô Trasikles,
            (1925) Myn geld noch aan u ga besteden;
[fol. Kk3r, p. 517]
            Zo zal ik met een vuyst vyf, zes,
            U eerst wat andre munt toe tellen,
            En met een toegift van myn spa,
            Myn mildigheid zo wel verzellen,
            (1930) Dat ik geen kruis meêr houden ga.
                              TRASIKLES.
            O Burgers! ô gebied! ô wetten!
            Ach! kunt gy dees verdoemde fielt,
            Niet in een vrye stad beletten,
            Dat hy een eerlyk man vernielt?
           


VYFTIENDE TOONEEL.

TYMON alleen.

            (1935) LAat hier uw long niet leeg te schudden,
            En balk hier dus niet als een koe,
            Of ’k geef u, goet koop, op die mudden,
            Noch daatelyk wel een schepel toe.
                Maar wat is dit? ik zie van varren,
            (1940) Noch van dit volkje drie dozyn,
            Zo dat ik vrees van deze narren,
            Niet veilig hier alleen te zyn.
            ’k Zie Blepsias met Leches loopen,
            Als of het was om lyf en goet;
            (1945) Maar ’k zweer, zy zullen ’t dier bekoopen,
            Met al den aanhang van hun stoet:
            Mids ik myn spa wat rust verleenen,
            En op dees heuvel klimmen zal,
            En hen van ver, met kei en steenen,
            (1950) Behagelen in ’t naaste dal.
           


[fol. Kk3v, p. 518]

ZESTIENDE TOONEEL.

BLEPSIAS, TYMON.

                                  BLEPSIAS.
            ACh Tymon! Tymon! wil niet smyten,
            Want niemant van ons blyft ’er staan.
                                  TYMON.
            Verdoemde schelmen! ’t zou my spyten,
            U ongewond te laten gaan;
            Des wil ’k u hevig en verbolgen,
            (1955) Terwyl ik u noch raken ken,
            U zo lang op de hakken volgen,
            Tot dat ’k van u gewrookem ben.


Einde van’t Eerste Deel van FOCQUENBROCHS
              Thalia, of Geurige Zang-godin.



[fol. Kk4r, p. 519]

Ter Geboorte Verjaaring van

Mejuffrou
JOHANNA WILMERDONKX.

WAt God bezielt myn borst en aderen?
    Ik blaak van heilige razerny.
Genaade, ik zal uw Godheid naderen,
    En met myn trant van Poëzy,
(5) Een schoonheid door de wolken dragen,
    Die u, gelyk de dau het land
Verfrischt in heete zomerdagen,
    Wanneer de Kreeft de Mooren brand.
O zielbekoorlyke oogenblikken!
    (10) O schoone dag, ô stond, ô uur!
Wie kan uw waarde en grootheid wikken,
    Waar in gy ’t pronkbeeld der natuur
Het licht des hemels deed aanschouwen,
    Waar meê de schoone Adonis zou
(15) Veel liever dan met Venus trouwen,
    In ’t lieffelyk Sabeesch landsdou.
O ja JOHANNE, uw hemelsch oogen
    Zyn als de blikem van Jupyn.
Wat sterflyk mensch kan, haar vermoogen
    (20) Beschouwende, ongevoelig zyn?
De grootste God der Hemelgoden
    Had, waartge op Tirus strand geweest,
Met u naar Kreten toe gevloden,
    Om zich te spieglen in uw leest.
(25) Geen Danaë zou hem bewegen
    Door haar bekoorelyk gelaat,
Op wine hy als een goude regen
    Zich neêrstorte uit den hoogsten staat.
Waard gy Oenone,* en ik zo teder
    (30) Van u bemind als Paris was,
Noch Griekenland, noch wind, noch weder
    Zou my niet, noch d’ onmeetbre plas,
Veel min Helene u doen verlaten.
    O neen, JOHANNE, ik zou om u
[fol. Kk4v, p. 520]
(35) ’t Geluk van Junoos byzyn haaten;
    Myn oog wierd door haar lonken schuw.
Gy, gy alleen kunt my ontroeren,
    Wanneer ’t u straalend oog gelieft
Haar vuur tot in myn ziel te voeren,
    (40) Een vuur, waar door gy ieder grieft.
Kon ik van uigepikte Roozen,
    Van Lelien, zo schoon van glans,
Gemengt met geele Tydeloozen,
    U vlechten met myn hand een krans,
(45) Hoe zou my zulk een last behagen?
    Maar ach! de sneeu bedekt het land
In deze guure winterdagen,
    Hoewel myn hart als Etna brand.
Waar meê zal ik u dan verjaren?
    (50) Wat wenschen op uw Jaargety?
Zo u Apolloos zang en snaaren
    Bekooren, of zyn Poëzy,
Dan zal hy uwe duegden zingen,
    Dat d’echo van dat schel geluit
(55) Door dichte boomen heen zal dringen,
    Tot daar ze op hooge rotzen stuit.
Hy zal u Kresus schatten wenschen,
    Minervaas schoonte en wys beleit,
En dat uw jeugt mooit mag verslenschen:
    (60) Zyn lier zal u d’ onsterflykheid
Opofferen; ja hy zal u dragen
    In ’t koor der Goden na uw dood,
Alwaar uw glans weer op zal dagen
    Veel schoonder dan zy d’aard genoot.
(65) Nu zal hy ’t Bruidsbed u bereijen,
    Met een die u behaagt, en mind:
De Nimfen zullen u geleijen,
    Dewyl u ’t Godendom bezind.
Elk wenscht met my zyn keel te paaren,
(70) En honderdmaal u te verjaaren.

Gebooren den 8 Ja-                                    A. BÒGAERT.
        nuary, 1667.

Continue


[fol. A1r-A1v: blanco.]



[fol. A2r, p. 3]

ALLE DE

WERKEN

VAN

W.V. FOCQUENBROCH.

TWEEDE DEEL.

[Fleuron]

t’AMSTELDAM,
______________________________

By de Wed. van Gysbert de Groot, Boekverkoopster op den
Nieuwen Dyk in de groote Bybel. 1709.





[fol. A2v, p. 4
]

INHOUD

Der

GEDICHTEN,

In het Tweede Deel begreepen.

BRUILOFSDICHTEN.Fol. 5.
VERJAARDICHTEN.95.
MINNEDICHTEN.109.
KLINKDICHTEN.156.
PUNTDICHTEN.164.
GESANGEN.172.
MENGELDICHTEN.265.
BRIEVEN.371.
ALERAMES en ADELASIAS
    Trougevallen.
434.



[fol. A3r, p. 5
]

W.V. FOCQUENBROCHS

THALIA,

OF

GEURIGE ZANGGODIN.

TWEEDE DEEL.

________________________

BRUILOFSDICHTEN.

KUPIDOOS VOGELVANGST,

Gezongen op het Huwlyk van

Den Heere

JOHANNES ULEUS,

En Mejuffrou

KATRYNE HENSBROEK.

’k HEb meenigmaal gezien verscheide vogels vangen,
    Met lym, met strik, met net, en wat de kunst meêr had,
Maar nimmer zag myn oog zulk zoort van gaaren hangen,
    Dan waar door dezen Uil geraakt is in de mat.
(5) Kupido had al lang hem achter hér gezeten
    Met al de listen, die ooit Vogelaar bedacht;
Doch zag zyn lagen, of ter aarde neêr gesmeeten,
    Of met ’t ontsnappen steeds te schandelyk belacht.
Des zat hy als verzuft, en wist niets te verzinnen,
    (10) Dan neemt hy ’t dus, dan zo, maar waar hy ’t keert of wend,
[fol. A3v, p. 6]
Hem komt niets ongemeens, nog ongedaans te binnen,
    Dies roept hy, Moeder help! ik ben myn raad ten end.
Hoe, zei vrou Venus, zytge al wederom verlegen?
    En kunt gy zonder my hier weêr niet komen door?
(15) Zo blyf voortaan slechts t’huis, en loop uit schoorsteenvegen.
    Och ja, Mamatje lief, zei hy, ik zit ’er voor.
Hier houd een Vogel, die my lelyk doet staan kyken,
    ’t Lykt wel een Kropper, en een Doffer met een kuif;
Maar wat ik doe of niet, hy gaat weêr heene stryken,
    (20) En acht myn lagen, en myn listen niet een struif.
Hebt gy, zei Venus, eerst zyn koers wel opgenoomen,
    En wanneer hy zyn vlucht by dag, of avond heeft?
Ja Moeder, sprak Kupied, hy komt uit gintse boomen,
    En ’t is in d’Uylevlucht wanneer hy herwaarts zweeft.
(25) En valt hy dan in ’t Hout? vroeg Venus. ja Mamatje,
    Antwoorde ’t Minnewicht. wel hang je Flouw maar uit,
Zei hem zyn Moeder. o, die kan hy op een draatje,
    Sprak hy, en al myn Spys en strikken zyn verbruit.
Zet dan steekgaaren in zyn loopen in deze Elzen,
    (30) Zei Venus. Hoe Mama! steekgaaren? wat is dat?
Vroeg hy, is ’t wel zo scherp als ’t vat van Heer van Velzen?
    Vrou Venus wierd verstoort, en zei: wat, kus men gat.
Wel hoe Mama! ’t moest immers scherp zyn, zou het steken,
    En als een Egel zyn vol pennen, zei Kupied,
(35) En is dat vat daar by zo kwalyk dan geleken,
    Dat gy my straks daarom wat Aars te kussen hied?
Loop, loop, zei Venus, domme bengel, ’t is een Netje,
    Dat me aan een pennetje heel vast in d’aarde steekt;
Ik meen, daar leit noch t’huis een in myn Kabinetje,
    (40) In d’Uithaal, kryg het, maar zie datje ’t niet en breekt.
Ha, ha, zei ’t Guitje, wat, zo zou men ’t kunnen vatten,
    Dat kan niet kwalyk zyn, adieu, ik haal het voort.
En komt hy u dan weêr, gelyk voorheen, t’ontspatten,
    Riep hem vrou Venus na, ’k heb noch meêr schut te boort.
(45) Hy heen naar Pafos, en gezwint weêrom gekomen,
    Brengt voort rapport, dat hy het Net niet vinden kon,
En dat den een of d’aâr ’t moest hebben weg genomen,
    Mits hy in d’Uithaal maar een Bosje Veeren von.
[fol. A4r, p. 7]
Dat is ’t, sprak zyn Mama: ge wilt meê Jonker heeten,
    (50) En weet niet dat men Hair met Hair, en Veer met Veer
Moet vangen. Hoe, zey hy, en zou ik dat niet weeten,
    Die zo veel Vogelen met Voglen legt ter neêr?
Maar ’t was een Netje, en geen Vogel, daar ’k om heenen
    Naer huis toe ben geweest, en lykt dit naer een Net?
(55) ’t Mocht dat ’k niet zeggen wil. wat zou jer dan van meenen,
    Vroeg Venus? dat, zei hy, zyn Veeren uit uw bed.
Neen, zei ze, ’t is een Broek van een der beste Hennen;
    ’t Is Vel en Pluimen, als een Netje toegemaakt:
Hoe slim uw Vogel is, hy zal ’t daar voor niet kennen;
    (60) Ja ’k wed hy deze dag daar noch wel vast in raakt.
Een Broek van Hennen! wel, ik ben een guit der guiten,
    Zo ik myn leven zag een Haan zelfs in de Broek,
Riep hy, veel min een Hen. wat ben je vol dispuiten,
    Zei Venus, is dit waard zo diepen onderzoek?
(65) Men noemt een Hensbroek, ’t dons, of wel de zachte Veeren,
    Die z’ hebben tusschen Staart en Beenen, onder ’t Lyf.
Zo! zo! hernam Kupied, zo doende zou men leeren,
    En weten kunnen wat je meent met dit bedryf.
Maar element! wie zou zich ooit voor zulke streken
    (70) Behoeden kunnen, zeg, wie droes bedacht dien vond?
Wie zag voor Vogelen ooit zulk een gaaren steken,
    Van buiten Vel en Pluim, van binnen zonder grond!
O hy zal over Hals en Kop daar binnen zakken!
    Dat ’s gang Mama, allons, dat gaat ’er zo naer toe,
(75) Zo ik je dat niet fraai zal als een eytje bakken,
    Zo slaat my t’avond, als ik t’huis kom, met de roe.
Zie, losbol! hier, hoor hier! hoe zult gy ’t nu gebruiken?
    Riep zy. je hebt gelyk, zei hy, ik weet het niet.
Bind d’enden van de Broek maar vast aan d’Elsestruiken,
    (80) Herriep ze, dwars door ’t pad, daar je ’em op vallen ziet;
Versta je’t wel? o ja Mama, maar ’k mag niet draalen,
    Indien ’er noch aan myn instructie iets ontbreekt,
Zo, bid ik, rep je wat, de zon is sterk aan ’t daalen.
    Niet aârs, zei Venus, als dat jy ’t te deeg vast steekt.
(85) Hy voort naer ’t Hout, en steekt dit Netje, of eer Hensbroekje
    In een der loopen, en dwars over ’t Uylepad,
[fol. A4v, p. 8]
En gaat zich datelyk begeven om een hoekje,
    Van waar hy zien kon of de Vogel is gevat.
Ten duurden niet heel lang, of d’Uyl kwam als voor dezen
    (90) Aanvliegen, tegens dat den avond neder viel,
Om weêr te zien, of daar geen aas zou voor hem wezen,
    Daar hy des andren daags het leven by behiel.
Hy valt in ’t Hout, en geeft zich naer zyn oude loopen,
    En komt in ’t end op dees; ja zag nau voor hem uit
(95) ’t Hensbroekje van Kupied, of hy begon te hoopen
    (Dat meende een heele Hen te zyn) op deze buit.
Hy treet ’er stil naer toe, en loert met arendsoogen,
    (Of liever Uylen, want die zyn by nacht de baas)
En komt ’er met een barst op ’t laast op ingevloogen,
    (100) Maar werd verstrikt, in plaats dat hy daar vong het aas.
Hy waande zich in ’t eerst ’t Hensbroekje wel t’ontrukken,
    Maar drong hy achter uit, of voor uit, ’t was al wind,
Hy was en bleef’er vast; des moest zyn wysheid bukken
    Voor dit Steekgaaren, dat zo meenig een verblind.
(105) Triomf, Iö triomf! teeg ’t Minnewicht aan ’t zingen,
    En vloog te voorschyn uit zyn schuilplaats, na zyn vangst;
Ja ging van vreugt daar by een kabriool staan springen,
    Mits hy nu eindlyk had gekregen zyn verlangst.
Wel Vogel, waar je wel verdacht op zulke listen?
    (110) Zei hy, dat komt’er van myn godheid te versmaân,
En al myn Tyd en Tuyg op u te doen verkwisten,
    Doe nu jou best vry Broêr, je zult me niet ontgaan.
Hoe, riep vrou Venus, is de Vogel al gevangen?
    O ja Mama, zei hy, daar ’s hy, en ’t Gaaren weêr.
(115) Gy kunt hem villen, en opvullen, en ophangen
    Te pronk in uw Salet, wyl ik hem u vereer.
Gansch bloed! Hoe keek den Uyl op ’t hooren van die woorden,
    Hy meende al dat hy nu sint Bartels maat zou zyn,
En dat men ’t mes sleep om hem daatlyk te vermoorden;
    (120) Maar Venus trooste hem, en hielp hem uit de pyn.
Al zoetjes, zei ze, ’k zal heel anders met u leven.
    Hoor Uyl, ontstel je niet, het is maar kindre praat.
Wil dit Hensbroekje vry jou dagen niet begeven,
    Maar blyft’er in, het zal jou best zyn kameraat.
[fol. A5r, p. 9]
(125) Het is zo kwaat niet, als’t je licht wel toe zal schynen,
    Gy zult het ook wel zien, als jy het zyt gewent.
Het is van ’t goedje niet, dat men koopt by dozynen,
    Maar ’t is een Gaarentje heel fyn, en excelent:
Men naait ’er zelfs wel meê, ik zegt je zonder gekken,
    (130) ’t Is van dat zelfde Vlas gesponnen, daar de dood
Wel eer zich tegen my te barste aan heeft gaan trekken,
    En dat ’t heelal houd voor ’t uitsterven buiten nood.
Behaagt het u dan, ’k zal j’ ’er straks aan vast gaan binden?
    En voeren u in top van Cyprus Heiligdom,
(135) Daar je alle wellust zult en vrolykheden vinden.
    Wat zeg je Vogel? spreek, of knik maar, ben je stom?
Hy boog zich nauwelyks, of straks daalt Venus wagen,
    Met zwaanen, duiven, en wel honderd Kupidons,
Ten hemel uit, waar door hy aanstonds wierd gedragen,
    (140) Met zyn Hensbroekje, naar ’t aantreklyk huwlykspons.
Daar zeit hem Venus, dat hy nu zal vrolyk leven,
    Daar toont ze aan hem, hoe hy noch zal gezegent zyn,
Wanneer hy Uyltjes by ’t douzyn hem zal zien geven,
    En brengt hem op ’t succes een glaasjen Ambrozyn.
(145) Leeft, zeit ze, zamen noch een lange reeks van jaaren,
    Gelukkig, heilig, en voorspoedig naar uw wensch!
Op dat ge uw naneef op uw voorbeeld meê ziet paaren,
    En uitroept: buiten Trouw is geen gelukkig mensch!
Uit had ze, en gaf bevel, dat daar moest zyn gezongen,
    (150) En een Ballet gespeelt, waar op terstond dit Lied,
Onder akkoort van bas en violons, een jongen,
    Heel aardig danzende, uit zyn kleene gorgel stiet.



TOON: Grand Ballet,
Of, Ballet du Roy.

                            1.
                                          KUpied
Had hem laast, om zich te doen kennen,
                        By een hoop Savoyennen,
    Die nu loopen hier door ’t land,
    (5) Gevoegt, om in passant, sant,
[fol. A5v, p. 10]
            Het huwlyks perspektyf,
            Het geen hy voor een spel droeg op zyn lyf,
            Te doen zien voor tydverdryf:
Maar ook, die daar in zaagen,
(10) ’t Minnevuur door ’t oog te jaagen
                                In haar ziel,
    Of mooglyk zo zyn Neering bet uitviel,
    Als die een wyl tyds had gedaan;
    En ’t was niet mis geraân,
(15) Vermits hy nu in plaats van klagen,
    Met te veel Klanten was belaân.

                            2.
                                          Hy riep,
Door de vreugd van winst als uitgelaaten,
                        Langs burrigwal en straaten,
    (20) Mad’moyseilles & Messieurs!
    Voila*, mooy fraai Curieux! ieux!
            Mooi fraay spul, mooy fraay kik!

            Waar door hy schier in ieder oogenblik,
            Kreeg een kyker in de strik,
(25) Op ’t lest zo zag het Guitje
Onze Bruidegom en Bruitje,
                                Dien hy dan
Met dit fraai kompliment kwam spreeken an:
    Ay Monsr.! ay voyez cela, je vous en prie!
    (30) Donnez si vous plaitil
Monsr.! a Moy un petit duitje?
    Qui un pauvre garcon je suis
.

                            3.
                                          Waar door
Zy verrukt zich lieten bei gezeggen,
                        (35) En lieten ’t oog straks leggen
    Voor het gaatje, daar de Min
    Zyn vier haar blies door in, in:
            Terwyl hy speelend zong
            Een Lied, dat hy tot bersten van zyn long,
[fol. A6r, p. 11]
            (40) Tot zynen kleinen hals uitwrong.
    D’un boulanger de Gonesse,
    Et sa Charmante Maistresse,
                                Quell’ un Cousin
Pour faire la lire, la la, als sa voisin’
    (45) Zomtyds kwam bezoeken, en ik weet niet wat
    Hy al voor grillen had,
Om deze Twe haar Minnebressen
    Te maaken tot een grooter gat.

                            4.
                                          Terwyl
(50) Had hy onze kykers, dees Gelieven,
                        De Liefdes perspektiven,
    Door en weder door doen zien,
    Die zy een Myl of tien, tien,
            Wel meenden lang te zyn,
            (55) Schoon ’t maar zo was, gelyk diens vreugd, in schyn,
            Want zy voelden straks de pyn:
    Een Pyn, die door hun Adren,
    Met een zucht om te vergadren,
                                Wierd gevoert,
(60) En Ziel, en Zin, en al steeds hield ontroert,
    En niet stilde voor een wederzyds Akkoort
    Van Weêrmin was gehoort,
En dat haar Bruiloftsfeest kwam nadren,
    Ja was voltrokken zo ’t behoort.

                            5.
                                          (65) Kupied
Ziende dus zyn wensch hier in gelukken,
                        Die lachte zich schier stukken,
    En smeet Boog en Pylen weg.
    Wat doe ik met je, zeg, zeg,
            (70) Riep hy: onnut Geweer!
            ’k Leg u voortaan, ja zelfs voor eeuwig neêr,
            Want dit spel behaagt my meêr.
    Dit Spel kan Jongen, en Gryzen,
[fol. A6v, p. 12]
    Gekken, Middelslag, en Wyzen,
                                (75) Door ’t bezien,
My straks doen krygen by het linkerbien.
    Monsr. l’Espoux ’k wensch u geluk de tout mon Ceur,
    Je suis vost’ Serviteur,
Wil nu de Bruid uw Plicht bewyzen,
    (80) Allons donc, sa, zo gaan we deur.



TER BRUILOFTE

Van den Heere

JAKOB van STEENHUIZEN,

Secretaris van de Zype, &c.

En Mejuffrou

HARMINA GOUT.

GY trouwt dan eindelyk noch eens, Heer Secretaris?
Gy trouwt noch eens? gy trouwt, en krygt uw Min-salaris
Na zo veel lopens en lang wachtens noch in Gout?
Wie had dat ooit voorzien, of immermeer vertrouwt?
(5) Wie kan u, en zal niet met my verwonderd wezen?
O andre Hylas! die de weereld zag voor dezen
Schier ieder oogenblik veranderen van min.
    Verschoon me Bruigom, zo ’k my hier te ver laat in,
’t Zal maar een grondslag zyn, om daar op voort te bouwen,
(10) Dat gy niet trouwen woud, of dat gy wel woud trouwen;
Derhalven was uw min nooit los, maar wel gegrond;
Want wel getrouwt te zyn is ’t beste trouwverbond.
De kriele driften van onze aard en jonge jaaren,
Te wuft, te dom om nut met vreugd wel t’evenaaren,
(15) Zien maar alleenig op dat ingebeelde zoet,
Dat, door een Juffers oog, seecds kitteld ons gemoed,
[fol. A7r, p. 13]
En naer ’t bezit van die wellustigheên doet haaken.
    Maar die door onderzoek vind onderscheid van zaaken,
En door dat masker van de liefde en schoonheid ziet,
(20) Wierd ondertusschen wys, en acht dat voorwerp niet,
Wanneer hy by zyn min zyn * Rekning niet kan vinden.
    Wie zal men dan aan d’eerste of twede willen binden?
Wie zal men weigeren dat hy eerst heb wat † keurs,
En zie, of ook zyn min is ’t intrest van zyn beurs.
    (25) De trou, te los volvoert, maakt veel haast naberouwen;
Dies hebt gy wel gedaan, dat ge onderzoek op Vrouwen,
En haar gelegentheid gedaan hebt, als haar oog
En verdre aanloklykheên u tot haar min bewoog.
Gy kwaamt ’er by, en zag ze, ook hebt ge haar weêr verlaaten,
(30) En vond haar beter straks, als wel daarna te haaten:
Zo hebben eenigen ook weêr met u gedaan,
Wanneer zy waanden dat zy waren wel geraân:
En ’t was heel wel, ja haar ten hoogsten ook te pryzen,
En wie zal tegen u dan slimmer oordeel wyzen?
(35) Men mag verwonderd zyn, of uw gelukkige echt
Benyden, maar een Vos had u dit lang voorzecht:
Gy moogt, zei hy, dan hier, dan daar naer Meisjes rennen,
Maar moet noch eindelyk eens in een goude benne.
Gy achte ’t min als de Trojaan Kassandra deê,
(40) En evenwel, men ziet nu dat het komt ter snee.
Gout is uw Bruid in naam, Gout is uw Bruid in zaaken,
Gy krygt hier Gout met Gout: wie zou dat netter raaken?
En schoon de Godspraak, eer ten drievoet uitgebromt
In Delfos van Apol, is door ons Heer verstomt,
(45) En dat in deze onze eeu den mond zwygt der Propheeten,
’k Zweer nochtans dat dees vent wel een Propheet mag heeten:
Maar schoon ’t gevolg nu stemt, dat hy ried by geval,
Dit was, en blyft uw lot, en dat staat voor u pal,
Dit zal nu tyd, noch nyd, noch ‡ agterklap beletten.
    (50) Wat zegt gy, Juffrou Bruid, is ’t wel om te verzetten?
Hoe spreekt gy niet? heeft u uw Moeder niet gezeit,

    * In ’t Fransch Conte. † Trouwrok. ‡ Billegatje.

[fol. A7v, p. 14]
Zo vraagt den Bruidegom, die zal u doen bescheit,
En van die zaken wel ten vollen onderrechten:
Gy zult dat zonder my te zamen wel beslechten.
(55) Heeft hy wat onderzoeks, en vry wat keurs gehad,
Dat strekke u nu ten leere, en hem, om t rechte pad
De heirbaan van de Min vrymoedig op te steigren,
En ’t zal uw plicht zyn hem te volgen zonder weigren.
Zo zult gy zaamen in uwe echt gelukkig zyn,
(60) En zien van dat geluk de vruchten by ’t dozyn;
Dit wenschen we U, en voorts alle andre fraaje dingen
    Heer Bruidegom en Bruid, ’k zal noch een Liedje zingen
Met uw verlof, en ook met eenen tot besluit,
De stem is, als ’t begint, en daar meê schei ik uit.



TOON: Als ’t begint.

                            1.
KUpied nam laast de wagen
    Van zyn Mamatjes stal,
En heeft die in geslaagen,
    Terwyl zy by geval
        (5) Aan d’een of d’ander Godin
Had laaten belet afvraagen,
        En sprong daar fluks in,
        Ja reê daar in min,
    Dan een oogenblik van Pafos meê
    (10) Tot hier ter steê.
                            2.
Hy wist dat de Secretaris
    Moest naer de Zyp toe gaan,
Dies bood hy voor weinig salaris,
    Hem daar in ten dienst te staan:
        (15) Myn wagentje staat al reed
Indien myn Heer zelfs maar klaar is,
        Dus sprak hy, zo treed
        Maar op; eer gy ’t weet
    Zal ik u doen zyn, waar gy wilt,
    (20) Waar toe tyd gespild?
[fol. A8r, p. 15]
                            3.
G’ hebt immers wel met my gereden,
    Maar nooit en smeet ik u om,
Noch klaagde gy dat uwe leden
    Door ’t hossen schier doof of stom
        (25) Ooit wierden, of deeden zeer;
Myn koets heb ik nieuw doen bekleden
        En hangen in leer,
        Om op ende neêr
    Te springen, gelyk het slag,
    (30) Of ge in moêrs schoot lag.
                            4.
De zwaanen, duiven, en mussen,
    De paarden van Venus kales,
De fraaiheid van die, en het kussen
    Bekoorden ons maat onder des,
        (35) Om daar meê een reisje te doen
Naer ’t Zypje, dat onder en tussen
        Hy niet zag als toen,
        Mids Kupied hem ging spoên
    Naar Pafos, en hem bedroog.
    (40) Eer hy ’t kreeg in ’t oog.
                            5.
Hy echter daar aangekomen,
    Bekeef zyn voerman zeer,
En zei, hy zou zonder onttomen
    Hem daadlyk brengen weêr
        (45) Ter plaatze, daar hy kwam van daan,
Of daar hy ’t had aangenomen.
        Maar Venus kwam aan
        Met zyn Bruidje gegaan,
    En zei, myn Heer, zie hier de Zyp
    (50) In dit klein begryp.
                            6.
Bezie haar van onder en boven,
    En zo dees gelykenis hinkt,
Behoeft gy my niet te geloven,
    Maar ga daar uw ampt u dan winkt,
[fol. A8v, p. 16]
        (55) Eerst heb j’ in de Zyp naer om hoog
Veel zanden tot nollen gestoven,
        En zo my myn oog,
        Als voorheen niet bedroog,
    Zo zag ik hier zulke meê
    (60) Op de zelfde steê.
                            7.
Wat lager hebt ge Egalementen,
    Zandlanden wat bultig en schraal,
Maar om in te planten en t’enten
    Heel goed, al zyn zy ook kaal:
        (65) Wat word aan de ruige weg,
Niet al gepoot in de Lenten,
        Van bosch en van hegg?
        En ziet gy niet, zeg,
    Dat ook al die fraaijigheid
    (70) In dit voorwerp leid?
                            8.
De kontribuabele landen
    Hebt ge aan de groote sloot,
En even is hier, die warande,
    Maar ’t onderscheid is wat groot:
        (75) Die geven haar Heerschappen meêr
Als veele nollen en zanden:
        Maar gy dient veel eer
        Op deze, myn Heer,
    Wat te brengen, en zyn aan dit land
    (80) Den kontribuant.
                            9.
De Poel, en Komenslooten,
    De Duiker, en oude Sluis,
Daar ’t water door uit komt geschooten
    In zee, met gestadig gedruis,
        (85) Passeer ik te zaamen voorby;
Maar waar toe hier zo veel nooten
        Gekraakt, daar doch gy
        Dit wel weet met my,
    En alles gczamentlyk vind
    (90) In dit zoete kind.
[fol. B1r, p. 17]
                            10.
Hier kont gy de Secretaris,
    Alleen van wezen, door myn,
En hoeft in kas van salaris
    Met niemand in kwesti te zyn.
        (95) Indien u dat Zypje dan haagt?
Gelyk ik geloof, Heer, zie daar is
        Tot teken haar hand,
        Geef haar d’uwe te pand,
    Zo voer ik u bei door myn zoon
    (100) Op den Huwlykstroon.
                            11.
Hy stond, als opgetoogen,
    Door dit verhaal, en de glans,
Die flonkerende uit haar oogen,
    Twyl Kupido, fluks deze kans
        (105) Niet naliet te nemen waar,
En voerde hen in den Hoogen:
        Ja bracht hen van daar
        Voor Venus altaar,
    Daar Hymen hen zamen verbond
    (110) Op den zelfden stond.
                            12.
Waar op de Minnegootjes
    Straks op een fraaije trant
Verroerden hun flukze kootjes,
    En danssen een Franse Kourant:
        (115) Kupido sprong zelf voor aan,
Als een Sater op geitepootjes,
        En riep: dat ’s gedaan,
        Za Bruigom kom aan,
    En ga naer bed met de Bruid,
    (120) Want het Liedjen is uit.



[fol. B1v, p. 18]

Kupido in de Smitswinkel

Te zamen smeedende

De Heer

LUDOLF SMIDS,

Der Medicynen Dokter;

En Mejuffrou

MARIA VAN TINGE.

ZO krygt noch elk zyn deel na lang te loopen malen,
    Hoe vreemd het dikwils schynt, en buiten ons verstand
Den eene staat bedeest een lange wyl te dralen,
    Den ander speeld weêr als Rosette, of als Galant.

                                        1.
    (5) Gy Smids, die ik versta dat heden door den band
Des Huwlyks zyt verknocht, wat zag ik u eer dwalen,
    Gelyk een Hylas staâg veranderend’ van Sant?
Zo krygt noch elk zyn deel na lang te loopen malen.
                                        2.
Gy maakt u dan gereet van Tingen t’huis te halen,
    (10) En haar te omhelzen, als uw waardste, en liefste pand?
Leer hier uit, op geen ding te spotten, noch te smaalen,
    Hoe vreemd het dikwils schynt, en buiten ons verstand.
                                        3.
    My dunkt ik zie u beide als naer ’t gebruik van’t land,
In’t koor: nu op de straat: nu in de ruime zalen
    (15) Ter dis gezeten: nu op gang naer ’t ledekant,
Den eene staat bedeest een lange wyl te dralen.
[fol. B2r, p. 19]
                                        4.
Hoe Bruitje, schrik niet, ’t is geen Barentje van Galen,
    ’t Is Smids, uw Bruidegom, stap toe, het is geen schand?
Kupied speeld tinge, tinge, op cyter, en cymbalen,
    (20) Den ander speeld weêr van Rosette, en van Galant.
                                        5.
    Zo zoekt elk zyn vermaak op een verscheyde trant,
Ik zit, en dicht, en brui: jy zuipt vast wyn uit schalen,
    En smeed op ’t aanbeeld van die dertle Venus kwant;
Doch ’k hoop gy zult my haast met deze munt betalen,
(25) Zoo krygt noch elk zyn deel.



EEN ANDER.

GY hoeft dan ’s avonds niet de deur te gaan Verspieden,
    Noch u te schuilen in een stoep, of donker Hol;
Om andre minnaars scherp het vryen te Verbieden:
    Hoe kwam ’t dat Tinge nu wierd zulk een milde Pol.

                                        1.
    (5) Daar deze fynman laast zo toornig, en zo dol
Op u was, dat gy moest zyn huis, en dochter vlieden:
    En nu speeld hy een andre, en ook een beter rol.
Gy hoeft dan ’s avonds niet de deur te gaan verspieden.
                                        2.
’k Las van uw troudag niet zo haast de blyde miede,
    (10) Of ’k riep: is dan eens uit dat wederzyds geschrol?
Zo is ’t niet noodig meêr van toornigheid te zieden,
    Noch u te schuilen in een stoep, of donker hol.
                                        3.
    Nu hoor je dan ook niet uw ooms, en moeis gelol,
Wanneer die beide, om stryt, u steeds aan andre rieden:
    (15) Waar op uw maaiend hoofd van minneyver zwol,
Om andre minnaars scherp het vryen te verbieden.
[fol. B2v, p. 20]
                                        4.
’t Scheen toen eer mogelyk Egiptens piramiden
    Te schoppen uit de weeg, als een verdroogde drol,
Als beider koppigheid uit beider zin te wieden;
    (20) Hoe kwam ’t dat Tinge nu wierd zulk een milde pol?
                                        5.
    Doch ’t zy daar meê zo ’t wil, die buijen zyn op hol;
De Hemel geev’, dat zulks nooit weder mag geschieden!
    Hoe vliegt uw pols nu, als een tou door een katrol,
Nu gy malkaâr omhelst? doet ’t ’s morgens jonge lieden,
(25) Gy hoeft dan ’savonds niet.



EEN ANDER.

ZO treed in’t huwelyk Heer Smids met Juffrou Tinge,
    En laat zich zamen smeên door een gewyde Smit,
En past niet op God Mars, die menschen rygt aan Klingen,
    Gelyk hy menig hoen laat boren aan het Spit.

                                        1.
    (5) Daar menig gast aan toond de kracht van zyn gebit;
Terwyl ik t’his verslyt myn tyd met beuzelingen,
    En lydig daar myn hooft om rym te krauwen zit,
Zo treed in ’t huwelyk Heer Smids met juffouw Tinge.
                                        2.
Wie zou van vreugde dan geen kabriolen springen,
    (10) Nu ieder om geluk, en heil, en zegen bid,
Dewyl hy voor neemt om van Aaltje te gaan zingen,
    En laat zich samen smeên door een gewyde Smit?
                                        3.
    Doen men de wynkoop had, riep hy: zie, deze kit
Met kluin, o grunjers! moet elk door zyn gorgel wringen!
    (15) Nu roept hy weer: zuip ’t nat van Bacchus, datje split,
En past niet op God Mars, die menschen rygt aan klingen!
[fol. B3r, p. 21]
                                        4.
Tewyl hy ’t Bruidje streeld, en vleid om andre dingen,
    En bied haar in haar lamp zyn oly, en zyn pit,
Ja wenscht met lyf en ziel in haar te mogen dringen,
    (20) Gelyk hy menig hoen laat boren aan het spit.
                                        5.
Waar door hy zyn geslacht, tot in het derde lit,
Als olyfspruiten, ziet zyn dis noch eens omringen.
    Hoort gasten! wie ’t ook zy, die twyflen mocht aan dit,
Wilt gy deelachtig zyn aan zulke zegeningen?
(25) Zo treed in ’t huwelyk.



EEN ANDER.

’t IS’t ambacht van een Smit, Smits dienen wel by Smeden.
    Ludolf, gy vald dan met uw hamer zo in ’t Goud,
En krygt een Dame, ’t spyt de Koningin van Sweden,
    Die u verwarmen zou, al was ’t noch eens zo koud.

                                        1.
    (5) Wel is het mogelyk! byloo, nu sta je stout,
Nu gy zo uw talent hebt weten te besteden,
    Ik zeg noch eens, gy zyt in all’s naer wensch getrouwd,
’t Is ’t ambacht van een Smit, Smids dienen wel by smeden.
                                        2.
Die twist is dan gedaan? die tocht der narresleden
    (10) Is eindlyk uit het hoofd, en in een hoek gestout?
Gy krygt na d’oorlog meê zo loffelyken vrede?
    Ludolf, gy valt dan met uw hamer zo in ’t goud?
                                        3.
    Zo zyt ge een zot, zo gy nu steeds niet zit en klout,
Midsdien heir hoopwerk is, tot ofning van uw leden,
    (15) Indien je zelfs nu niet in ’t werken maat verflout,
Gy krygt een Dame, ’t spyt de Koningin van Sweden.
[fol. B3v, p. 22]
                                        4.
Als ik uw lief bezie van boven, tot beneden,
    Bevinde ik zelfs aan haar niet d’alderminste fout,
Dus roep ik, dit ’s ’er een (en geenzins buiten reden)
    (20) Die u verwarmen zou, al was ’t noch eens zo koud.
                                        5.
’k Wensch dan voor ’t laatst, dau u dit smeden nooit beroud!
Maar dat gy tinge speeld, zelf van de dag van heden,
    Tot dat uw hamer is versleten, slap, en oud,
En dan je kinders weêr ziet in dit ambacht treden!
(25) ’t Is ’t ambacht van een Smid.



BRUILOFSDROOM,

Verhaald aan de jonge lui,

Op de

HUWELYKSFEEST

Van

Monsr. FONTEIN,

En

Juffr. N. N.

JOnge lui, wel hy hoe gaat het?
Leid het, zit het, hangt, of staat het,
Dat jy lui zo stemmig zit?
’k Moet je een reis wat toe gaan snakken,
[fol. B4r, p. 23]
(5) Hoewel dat myn kinnebakken
Is schier hallef uit het lit.
Kon ik Wals, ik zou het spreeken;
Want, na ’k wel heb omgekeeken,
’t Is hier meest van Waal kom of.
(10) Maar wat mag ik leggen praten,
Kon ik het, wat zou ’t my baten?
Want ’t ontbreekt my noch aan stof.
Zou ’t my ook aan stof dan schorten?
Bloed! dat zou myn eer verkorten:
(15) Wacht, ik heb daar wat bedocht,
’k Heb zomtyds heel snaakse droomen;
Zeker ’t zou zo vreemt niet komen,
Dat ’k ’er een te borde brocht.
Luister dan, wil jy het hooren,
(20) Maar ’k beding eerst van te vooren,
Niet te spreeken in myn schoot.
’k Droomde gistren toen het nacht was,
Dat ’k alleenig op de jacht was,
In een bosch, niet byster groot,
(25) Daar ik eindlyk, toen ’k vermoeid was,
(Mids ik juist niet wel geschoeid was)
My wat ruste in ’t malsche gras.
’k Had noch naaulyks plaats genomen,
Toen ’k van verre een maagd zag komen,
(30) Dat ons Bruidje zelve was.
Jy hebt op de Speeltooneelen
Wel van Granida zien speelen?
Zeker z’ had die zelfde schyn;
Zy ging ook (’k loof zy was dorstig .
(35) En van ’t loopen wat aamborstig)
Met der haast naer een Fontein.
Dees Fontein, die had een ader;
Zy die ziende, trad wat nader,
Zonder dat zy riep om hulp.
(40) Hier voldeed hy haar verlangen,
Toen zy mocht het water vangen,
’t Geen daar uit sprong in haar schulp.
[fol. B4v, p. 24]
Maar, o hemel! wat een vreugde
Docht my dat haar hart verheugde,
(45) Op het proeven van dit nat:
Zeker ’k dogt (een mensch droomd kluchtig)
Dat zy moest zyn waterzuchtig,
Want zy dronk en wierd nooit zat.
Eindlyk, na een drie vier teugen,
(50) Schoon ze ’er noch meer scheen te meugen,
Docht my dat zy voort verdween.
Wyl ik hier op in gedachten,
Noch iet anders scheen te wachten,
Zag ik iemand tot myn treên;
(55) ’t Was een boksvoet, of een Sater,
’t Leek bykans een Maartsche kater,
Zo droeg hy de staart om hoog:
Vrienschap, zei ik tegen dezen,
Wat mag dat voor water wezen,
(60) Dat die maagd zo bly toch zoog?
’t Is een water, welkers krachten
(Zei hy) meerder zyn te achten,
Als dat van de Hengstebron;
’t Is het puik der Medicynen,
(65) Want ’t is goed voor alle pynen,
Die men ooit in maagden von.
’t Kan haar zuchten en haar klachten
In een oogenblik verzachten,
’t Helpt straks, of de brand ’er in:
(70) Ja het heeft noch meêr vermoogen
Als de zalf van Joost de Kooge,
Men gebruikt ze in ’t huisgezin:
’t Helpt de kinders eerft aan ’t groeijen,
’t Doet het vrouwewerk wel spoeijen,
(75) Eindlyk, ’t is zo souverein,
Dat het.... maar hier bleef hy steeken,
En is voort van my geweeken,
’k Zag geen Sater, noch zyn schyn.
Des ging ik naer huis toe dwalen,
(80) Om myn besje te verhalen,
[fol. B5r, p. 25]
Wat ik al ervonden had;
Maat hoor, wat my zei myn besje:
Jongen, zei zy, j’hebt een flesje,
Vol van diergelyk een nat:
(85) J’ hebt meêr als je zuster Zaartje;
Want ik weet wel dat je vaartje
Jou dat heeft voor uit gemaakt.
’k Was zo blyd; maar juist de bakker
Blies warm brood, dies wierd ik wakker,
(90) En zo wierd myn droom gestaakt.
Maar bloed! had ik in dat droomen
Hier by jou lui kunnen koomen,
Wyl je hier zo zit in ’t rond :
’k Had, of’t iemand had van nooden,
(95) U myn flesje ook aangebooden,
Want het maakt je straks gezond.
En of je noch waard verlegen,
’k Heb daar strak weêr vaak gekregen,
’k Droom die droom noch wel een reis;
(100) En als iemand in dat droomen,
Dan geliefd by my te koomen,
’k Zal haar helpen naer den eis.



Proklamatie vol Entrelardatie

Gedaan op de

BRUILOFSFEEST

Van

Myn Heer N.L. en Mejuffr. G.S.

ALs ik let op de Bruid haar statie,
En al dezer Juffren goeje gratie,
Zo sta ik stom van admiratie:
Vermids ieders aangenaame fatie
[fol. B5v, p. 26]
(5) Meriteerd een generale aprobatie,
En een particuliere exaltatie.
Want boven dat vrouwelyke natie
Is een zeer adorable generatie,
Mids dat elk zonder kontestatie,
(10) Haar moet houden in veneratie:
Zo hebben, bovenal, deze Juffers de reputatie,
Dat zy, zonder eenige protestatie,
Boven alle andere hebben de prorogatie,
Want in deze groote convocatie,
(15) Van wegen deze huwlyksche confederatie,
Zyn de schoonheden zo in emulatie,
Dat elk, die haar ziet, in zyn imaginatie
Voeld een aangename alteratie,
En een inwendige agitatie;
(20) Die een mensch brengt in een zonderlinge tentatie,
Door een wonderlyke elevatie.
Want haar oogen zyn planeeten van kwaje prognosticatie.
Die Esopus, in de prefatie,
Van zyn boek van de Predestinatie,
(25) Met geen kwaje comparatie,
Vergelykt by een advokaats consultatie,
Of by een doktors visitatie:
Want door een zonderlinge ekwivocatie;
Van algemeene constellatie,
(30) Dreigen zy allemaal met een evacuatie,
Gevolgd van een lugubre evaporatie,
Van het droevig woordeke, helacie!
    Doch my dunkt dat myn oratie,
In plaats van te bekomen een favorable acclamatie!
(35) Zo zy langer duurde, wel zou komen in indignatie:
Daarom, vreezende eenige heimelyke accusatie,
Zal ik eindigen deze myn Proclamatie,
Na dat ik aan de gehuwde noch maar zal gedaan hebben deze comprecatie,
(Alias toewensching, naer de duitsche translatie)
(40) Dat zy in haar tegenwoordige conjugatie,
In het stuk van de procreatie,
[fol. B6r, p. 27]
Mogen doen zulk een élaboratie,
Door een inwendige distillatie;
Dat haar vrolyke incarnatie
(45) Haast mag gevolgt worden van een gelukkige Impregnatie;
Op dat zy, na negen maanden computatie,
De vruchten zien van deze inplantatie:
Om te strekken tot reparatie
Van de menschelyke exstirpatie,
(50) Door de dagelyksche mortificatie;
En tot haar eige recreatie.
    Voords wensch ik, dat deze gantsche congregatie,
Die wel mag nemen in consideratie:
Op dat zy mogen komen tot imitatie
(55) Van de huwelyksche negotiatie,
Door een avantagieuse capitulatie,
Op dat wy in korte spatie
Door een blye annunciatie,
Weêr werden geroepen ter celebratie
(60) Van uwe feesten zo vol van statie,
En wyl wy vast wachten naer deze certificatie,
Zo bidden wy u naer behoorlyke recommandatie
Om een particuliere insinuatie
In U E. aller goeje gratie.



BRUILOFSPRAATJE,

Verleend aan

Myn Heer J.V.R. en Mejuff. E. de M.

Zamen gehuwd op drie Koningendag, anno 1665.

JA wel, ik zie jy bend dan zeper
Bruid en Bruigom met malkaâr:
Och! de liefde is als peper
Zei myn zaalge bestevaâr.
[fol. B6v, p. 28]
    (5) Want hy brand en maakt geen blaren,
En hy warmt een mensch zo wel,
Dat me ’er kan een rok meê sparen,
Van een dubbeld vossevel.
Bloed! wat komtje dit ter stade,
(10) Jongelui, in deze tyd?
Wyl je schier als gaar gebraden,
Van de min zyn fakkel zyt.
Die u kou noch wind doet voelen,
Mids u die, door bloed, en murg,
(15) Een klein vuurtje doet krioelen,
Dat je warm maakt durch on durch.
’k Loof de blauwgekaakte winter
Heeft op u t’hans weinig vat;
Wyl je zonder vuur of splinter,
(20) Warmer bent als ’t Aaksche bad.
Zeper, ’k loof het by te slapen
Is t’hans wel een fraaije zaak;
Daar ik vast op sta te gapen,
Als een exter op een staak,
(25) Want ik moet my slechs belyen
Met een deeken drie of vier,
Die my zomtyts noch by tyen
Wel doen krimpen als een mier,
Had ik toch van Zwaneveeren
(30) Maar een arm vol in myn bed,
’k Loof ’t zou my dan ook niet deeren,
Dat nu vaak myn slaap belet.
Doch, wat kan my ’t wenschen baaten?
Niet een zier, och zo ’t zo was,
(35) Duizent tonnen vol dukaten
Kwamen niet by my te pas.
Maar dit zyn slechs vizevazen,
Want al wenschte ik dard’ half jaar,
’k Loof ik had, voor al myn razen
(40) Al zo veel van ’t een, als ’t aâr.
    En jy goê lui onderwylen
Stapt vast uw geluk te moet;
[fol. B7r, p. 29]
Wyl de min u door zyn pylen,
Al uw wensch bekomen doet.
(45) Want gy Bruigom, krygt een Bruidje,
En gy Bruidje krygt een man,
Door wiens hulp het minneguitje
Al uw smart geneezen kan.
Mits hy u flus met uw beyen
(50) Leeren zal het A. B. C.
Van het geen in ouwe tyen
Adam met zyn Eva deê,
Die gestrengeld in vier armen,
’t Eerst bedachten, met een zwier,
(55) Hoe dat men zich kan verwarmen,
Schoon men naakt is, zonder vier;
Want dat was het eerste ambacht,
’t Geen zy pleegden na hun schuldd,
’t Welk die moode in hun stam bracht,
(60) Die jy nu meê volgen zult.
Want de boukunst, die hy leerde,
Hing niet van zyn ploeg alleen,
Daar hy d’aarde wat meê keerde,
Die zo hart wiert als een steen,
(65) Maar bestond ook in dat ploegen,
’t Geen hem met zyn ribbig wyf
Vaak deê van den arbeid zwoegen,
Of hy had de koorts op ’t lyf.
Want dat was eerst d’aarde bouwen,
(70) Dat was zaaijen in de voor,
Die de weereld op moest houwen,
Want daar groeid en bloeid zy door.
En dit ambacht, jonge luidjes,
Zulje nu meê leeren gaan;
(75) En meê planten gaan die spruitjes
Die de weereld doen bestaan.
Spruitjes, zeg ik, die na dezen,
Als j’ ’er hebt een half dozyn
(Want dat tal dat moet ’er wezen)
(80) Al jou vreugde zullen zyn.
[fol. B7v, p. 30]
Mids ze als telgen van olyven,
Om je tafel zullen staan;
Daar vaak niet veel op zal blyven,
Als haar kaakebeenen gaan.
(85) Want dat tuig zou met zyn zessen,
Zo een kwant als meester Fok,
d’Ooren van zyn kop of vressen,
Met de noppen van zyn rok.
Want door ’t roeren van haar kaken,
(90) Kan dat volk met goed fatzoen,
Beurs en tafel schâloos maaken,
Zonder dat haar tanden bloên.
Doch by welbeduite luiden,
Als myn Heer de Bruidegom,
(95) En Mejuffer ’t puik der Bruiden;
Is dat goet slechts wellekom.
Want dat’s d’oorzaak van hun trouwen;
En dat’s d’oorzaak, dat hun slaaf,
Die zyn ooren graag zou houwen,
(100) Niet kan bidden om die gaaf.
    Doch ik loof jy word dit praaten,
Jonge lui, te met al moe;
Wel ik zal ’t dan hier by laaten,
Want jy wildt na Bethlem toe;
(105) Om drie Keuninkjen te speelen;
’k Sie het wel aan onze Bruid,
Die ik wed, by myner zeelen,
Dat ons wenst ter kamer uit.
Nou, jy zult de keuning trekken,
(110) Bruidjen wildt zo bangh niet zien;
Jy zult keuningin verstrekken,
Met d’alderlangst van drien.
Gaat slechs zafjens heenen stappen;
Niemand isser die ’t belet;
(115) Niemand zal het kunnen klappen,
Dan de deekens van je bet.
Deekens, zeg ik, die getuigen
Zullen zyn van dit krioel,
[fol. B8r, p. 31]
Van dat kussen, likken, zuigen,
(120) Eindlyk van al ’t zoet gewoel,
Daar jy zult de nacht in slyten,
En waar van jy morgen vroeg
Licht noch eensjes zult ontbyten;
Schaft de Bruigom slechs genoeg.
    (125) Doch my dunkt ik zou gaan enden,
En ik loop op een gallop;
’k Wil myn toom dan om gaan wenden,
En gaan houden strik strak op;
Met u maar alleen te zeggen,
(130) Dat, wyl dat jy van de nacht
Licht niet veel op zy zult leggen,
Dat je neemt wel goejen acht,
Zo jy door ’t om hoog te kyken,
Licht een staartstar wierd gewaar,
(135) Dat je niet en moet bezwyken,
Want zy dreigd met geen gevaar;
’t Zyn natuurelyke zaken,
Lieve Bruidje! en daarom,
Wil je ’er slechs meê vrolyk maken
(140) Vin jy ze aan je Bruidegom.



[fol. B8v, p. 32]

Op het Bonttig Verbond

Tusschen

Monsr. N.V. Bontwerker,

En Juffr. N. N.

Te zamen door den Echt bontig verbonden Anno l66l.

Op de Wyze: Meisje hoe staander jou oogjes en dryven.

                                        1.
BRuigom, hoe ga je jou winkel stoffeeren?
’t Is of j’ het ambacht eerst nieut kwam te leeren,
Nu je provizie doet van zo veel Bont,
Dat je ’er wel tien jaar meê Bontwerden kond.
                                        2.
De koude winter, die schrale scharminkel
Roofde van Bont lest bykans j’ heele winkel;
Daarom zo doe je, myns oordeels, niet kwaad,
Datje weêr nieu Bont in ’t voorjaar opslaat.
                                        3.
Trek op dit Bont dan weêr snedig aan ’t touwen,
Om ’er de mot wel ter deeg uit te houwen,
Werk je ter degen, ik wed om een duit,
Je krygt ’er in ’t jaar een klein vlokjen uit.
                                        4.
Doch ondertusschen, jy jonge lui, wakker,
Toon je van avond in’t werken niet zwakker;
En schoon je meê juist niet werkt in ’t Bont,
Werkt in de wyngaard, wy1 je anders niet kond.
                                        5.
Laat eens herwaaijen een goeje gesondheid,
Van onze Bruigom, die flus al in’t Bont leid,
Drink op ’t lang leven eens van onze Bruid,
Daar meê, ik zwyg, want myn liedjen is uit.



[fol. C1r, p. 33]

Aan myn Heer en Mejuffr. N.N.

Op haar

NABRUILOFT.

GY nieugetroude jonge lui,
Of jonggetrouwde nieuwe lieden;
(Want ’t scheelt my pas een halve brui,
Of men ’t op ’t eerst of ’t lest wil dieden,
(5) ’t Is my genoeg hoe ik het dui)
Ik kom om wat met jou te praten,
Op dit verheugde weêrreis maal:
(Hoewel ’er zyn die dat woord haten,
En noemen ’t op zyn hoofs een baal,
(10) Voor my ik zal ’t by ’t eerste laten)
    Wyl dat je nu al voor een tyd,
Zint ik je lest zag voor de koster,
Zo vast aan een gekoppeld zyt,
Als klootjes van een paternoster;
(15) Zeg hoe je nou je dagen slyt?
    Of eer, hoe slyt je nou je nachten,
Doch je vraagd licht wat my dat raakt?
En j’ hebt gelyk in die gedachten:
Want wyl men’s nachts geen neuten kraakt,
(20) Wat antwoord had ik wel te wachten?
Doch ’t zy hoe ’t zy, jy man en wyf,
Ik wou wel datje eens in der daad sprak,
Of je niet zomtyds lyf om lyf,
Wat uit de Janpottagies naatzak
(25) Speeld met malkaar om tydverdryf.
    ’k Weet dat altyd wel van te vooren,
Dat myn kouzyn dat werk verstaat,
Of hem de kunst was aangeboören,
Indien hy slechs maar langs de straat
(30) Zyn googeltuig niet heeft verlooren,
[fol. C1v, p. 34]
Want zie, een mensch ontvalt wel wat,
Dat daar na wel ter sta zou komen;
Hoewel ik weet wel, dat hy dat
(Gelyk als zynde van de vromen)
(35) Al vry wat heeft bewaard gehad.
    Maar heer, nicht kolt je ’t ook wel vaten,
Toen ’t eerde van je levtn was,
Toen je ’em met een paar neutmuskaten,
Zo met een has pat weder fat,
(40) Zo ras te bord zaagt komen, laten?
Of zeg eens hoe je dat aan Hond,
Toen hy dat hansje met ’t rood rokje,
Zo met een yaard naer Rome zond;
Zeg, droomde je niet wel van ’t Hokje,
(45) Daar je al de kracht van ’t werk in vond?
    Byloo het moest ja kluchtig wezen,
Zeg, docht het jou geen tovery?
Begon, je schier niet al te vrezen,
Dat hy door al die goóglery,
(50) Schier al jou zinnen had belezen?
Doch ’k loof, je word ’t nu al gewend,
’k Denk, je begint ’t al meê te leeren:
’k Denk, dat je (want men vat in ’t end
Met lang met googlaars te verkeeren)
    (55) Nu meé al van het ambacht bent.
    ’t Hoeft daarom niemand vreemd te lyken,
Wanneer je eens na een maand, of tien,
Zult zien hoe var je kunst kan reiken,
En dat men u zal toovren zien
(60) Een popje, dat zyn vaar zal lyken.
    Gantsch bloed! wat zei ’t een baantje zyn,
Als je gaat naer de Voolwyk roejen,
En plukt uit ’t riet een poppelyn,
Dat myn gedacht zal aan doen groejen,
(65) Met een getoverde kouzyn.
    En lykwel, kyk, zo moet het lukken,
Indien het anders wel zal gaan:
Want zonder zulk een tuig te plukken,
[fol. C2r, p. 35]
Waar zou de weereld door bestaan?
(70) O maat, sy was al lang in stukken;
    Daarom zo googeld zo al aan,
En houd de wereld zo in essen,
Op dat jy (als jy hebt gedaan)
Jou kinders naer hun vaders lessen,
(75) Meê ziet dien zelfden weg ingaan.



Op de Huwlyksfeest van

Monsr. N.N. en Mejuffr. N.N.

JA wel vriendschap N.N.
’k Zou bykans gaan zitten schreyen,
Nou je my te bruiloft nood;
Want nou moet ik wel wat dichten,
(5) Om je weder te berichten,
Met wat vaarzen voor jc brood.
En och, ’t komt my thans zo kwalyk;
Want het rymen dat is schalyk
Voor zo jonge praktizyn,
(10) Als jy weet dat meester Fok is,
Die, wyl dat zyn werk wat drok is,
Eer in ’t ziekhuis diend te zyn,
Dan te leggen poëfseeren:
En dat komt van ’t stollesteeren,
(15) Dat hy lest zo zot begost:
Want nou heeft hy het officie,
Of eer bene, of maleficie
Zeper, had ik ’t toen gelaten,
’t Had my zooien kunnen baten,
(20) En jou een goed Bruilofsdicht.
Want een officier pro Deo,
Zo die dicht pro Hymeneo,
Zo misdoet hy in zyn plicht:
Want myn meesters en myn heeren
[fol. C3v, p. 36]
(25) Houden niet van ’t poëseeren,
Of’t moest meê pro Deo zyn,
En dat zou naer zotheid zwymen;
Want voor niet te leggen rymen,
Dat en past geen Rhetrozyn.
(30) ’t Is genoeg, voor niet, by zieken
Zweet, en vuiligheid te rieken,
Doch dat doet men als Doktoor;
Maar voor niet te poëseeren,
Dat ’s de Musen aft’ronteeren,
(35) Schaften ze ’er geen slempen voor.
Nu, dat ’s me in ’t passant ontvallen;
’k Mag nu van wat aars gaan kallen;
Laat ’er een patiënt of acht
Een kwartiertje langer steenen,
(40) Dar loopt met de bruiloft heenen,
’k Heb ook wel na haar gewacht.
    Wel, Heer Bruigom, wyl jy hedcÈ
Dan gaat met je Bruidje treden
Tot den tempel van genucht
(45) (Wanre woonplaats der gelukken)
Danst je hert nu niet op krukken
Wel een el hoog in de lucht?
Ken j’ het met je zelf wel schikken?
Heeft de dag wel oogenblikken,
(50) Die u schier geen jaren zyn?
Bloed! wat moet jy wel verlangen,
Om te streelen borst en wangen,
Van uw waarde Grietelyn,
Die, streeld gy haar borst en kaaken,
(55) U wéér zal wat anders raaken,
’t Geen ik hier niet noemen moet:
Want die vrouwelyke gasten
Vreezen geen ding aan te tasten,
Als ’t haar slechts geen zeer en doet:
(60) Bloemerhert! wat wil ’t een pret zyn,
Als jy t’avond zult te bed zyn,
Daar je.... maar holla, dat ’s uit;
[fol. C3r, p. 37]
Dat rym diend wel wat verbeterd.
Daar je broekje word ontvcterd,
(65) Door de handen van je Bruid.
En daar jy lui, met je beyen,
Even als twee heunigbeyen,
Uit een aangenaame blom,
Zult malkanders zoetheid zuigen,
(70) Tot de Bruid eens valt in duigen,
Die wel weten zal waarom.
Wyl ’t haar van geen neuten kraken,
Noch van Keulen, noch van Aken,
Op het lyf zal zyn gewaaid;
(75) Maar zy zal wel kunnen vatten,
Dat het zaad eens uit moet spatten,
’t Geen in goed land is gezaaid.
En zo zul je, eer ’t jaar noch uit is,
Weten hoe een mensch gebruit is,
(80) Die een kind te wiegen heeft;
Dat je leid aan ’t oor te kryten,
Als de min het voor zyn dryten,
Vaak wat op zyn fliokert geeft:
Schoon ik fèhier zou durven zweeren,
(85) (Alhoewel het profeteeren
Van een arrem Rhetrozyn
Zomtyds kwalyk uit kan vallen)
Dat jou kinders met haar allen,
’t Kwaatste slag niet zullen zyn;
(90) Want een vaartje, en een mortje,
Die geen alderminste gortje
Hebben, dat haar kwalyk staat,
Zouden die geen jongens maken,
Van een andre sneê van laken?
(95) Neen, dat was te flechten daad.
’t Zullen wis kabouters wezen,
Die, zo dra zy kunnen lezen,
In het grootschool zullen gaan,
Daar zy wis wel zeven malen,
(100) Primus prys uit zullen halen;
[fol. C3v, p. 38]
Of myn pen die liegt er aan.
In het end, indien het waar is
Dat het kind is, als de vaar is,
Zo verzeker ik jou wis,
(105) Dat jy twee goe lui, na dezen,
Makers zult van kindren weten,
Daar der niet een gek van is.
Schoon dat werk lest schier mislukt had,
Toen de dood je schier verdrukt had,
(110) Onder dat klein pakje hout;
’t Geen je storte naer je hakken,
En je wou als haring pakken,
In dat ongemaklyk zout.
Och! wat had ik wel gekreeten;
(115) ’k Had my zelf schier opgegeeten,
Had jy lui zo gek geweest,
Dat je daar zo had gaan derven,
En ons daar door had doen derven
Zulk een heerlyk bruilofsreest.
(120) ’k Wed God Hymen met zyn zangen,
Had zich zelf uit spyt verhangen;
Ta Kupido, die de mia
Eerst deê in uw bord ontvonken,
Had zich zelf in ’t Y verdronken;
(125) Of altyd, ik beel ’t my in.
Maar hy, die u dus bewaard heeft,
En u nu te zaam gepaard heeft
Door een onverbreekbren band,
Wou niet hebben dat de parkes,
(130) (Die vaak zyn zo dom als varkes)
U dus rukten aan een kant.
Maar wou eerst uw troudag zeegnen,
En voortaan op u doen reegnen
Heil, en luk, by emmers vol.
(135) En hy wil, dat wy met eenen,
Die uw vreugd nu zien verschcenen,
Speelen meê een Bruilofsrol;
Doch van d’uwe zeer verscheyen;
[fol. C4r, p. 39]
Want als jy naer bed gaat tyen;
(140) En daar op het weelig dons
Trekt aan ’t speelen, met je beyen,
De Batailje van Pavyen,
Denkje niet eens meêr om ons;
Daar wy ondertusschen dronken
(145) Door de wyn, of door de lonken
Van een jufferlyk gezicht,
Zullen zien als halve gekken,
Die wat tydverdryf verstrekken,
Aan jou eene of andre nicht.
(150) En die onder duizend geuren
Schier haar darmen zullen schuuren,
Door’t lang roepen overluid:
Lang moet onze Bruigom leven,
En steeds zyn in luk verheven,
(155) Met zyn aangename Bruid.



Op de

BRUILOFTSFEEST

Van

Monsr. N.N. en Mejuffr. N.N.

IN’t end, het schynt dan dat de parkes
(Die norsse en onverzaatbre varkes)
Ten lesten eenmaal houden op
Van zo veel levensdraân t’ontknoopen;
(5) Vermoeid van ruim een jaar te loopen,
Op zulk een doodelyk galop,
En Monsèur Karon,, die voor dezen
Zo yslyk bezig plag te wezen,
Rust nu zomtyds wat met gemak;
(10) En speeld een deuntjen op zyn fluitje,
Of zit op ’t land, of in zyn schuitje,
En smookt met vreên een pyp tabak.
[fol. C4v, p. 40]
Vrou Venus, die in die allarmen
Schier hand noch voet heeft kunnen warmen,
(15) Maar schier als dood gevrooren was,
Begint in ’t end weêr wat t’ontdoojen,
En zit zich zelf weêr op te toojen,
Met ’t beste hulzel uit haar kas.
Haar neef, die goeje signeur Hymen,
(20) Die zint een wyl voor bruilofsrymen
Schier niet gemaakt heeft dan zyn strop,
Begint weêrom van vreugt te bremmen,
En lykt zyn pruik weêr uit te kemmen,
En zet op nieuws zyn knevels op.
(25) Nu dat hy ziet, dat door het trouwen,
Hy weêr zyn winkel op kan houwen,
Mids nu zyn neering weêr herleefd,
Die zint een wyl zo was verloopen,
Dat, op driakel te verkoopen,
(30) Hy al een wyl beraatslaagt heeft.
Want aber ’t was der Herr van nooden,
Nadien hy van de bruilofsbrooden
Zo wel zyn leven houden moet,
Als schenkers, koks, en deurbewaarders,
(35) Dat zomtyds zyn geen kostbespaarders,
Maar kwisters van een aârmans goed;
Doch nu door ’t keeren van de tyen,
Hy zich weêr ziet op nieuw beryen
Zo menig vrolyk bruilofsbed,
(40) Nu trekt hy weêr aan ’t rymen maken,
En raakt zo met zyn magre kaken
Vaak weêr tot de ooren toe in ’t vet.
Gy Bruigom, met uw waarde Bruidje,
Die door ’t vervlerkte minneguitje
(45) Meê eindlyk zyt in staat geraakt,
Om door de hulp van Monsieur Hymen
Malkander zo in een te lymen,
Dat gy tot een kunt zyn gemaakt;
Wat luk gaat u nu niet bejeegnen?
(50) Wat vreugd zal Hymen niet doen reegnen
[fol. C55, p. 41]
Op uw verliefde zielen neêr?
Wyl gy zyn scha dus helpt vergoejen,
En dus zyn ambacht weêr doet bloejen;
En hem weêr steld als in zyn eer.
(55) Voor my, ik zou wel durven wedden,
Dat schier van tachtig bruilofsbedden
Niet een het uw gelyk sal zyn:
Want Hymen, tot zyns eers vermeering,
En tot herftelling van zyn neering,
(60) Zal dat met thym, en majolyn,
Tot uw vermaak, zo dicht bestrooijen,
(Om elk die ’t ziet daar door te nooijen,
Öm u te volgen op het spoor)
Dat gy daar door een vreugd zult voelen,
(65) Die u door merg en bloed zal woelen,
En kruipen al uw leden door.
    Gans bloed! wat wil Ver t’avond dagen!
Wanneer je op Venus kordewagen,
Zo vreugdig word in een gekruid;
(70) Wat wilt gy in dat bly omarmen
Een kitling voelen in jou darmen,
En jeuking krygen door je huid?
Ik’wed bylo, als ’t jaar al uit is,
Dat zy, die nu van daag de Bruid is,
(75) Noch wel zal denken aan dees nacht,
Die haar voor ’t eerfte van haar leven, -
Wel negen maanden aan zal kleven,
Door deze vreemde kitteljacht:
Waar in zy zal met vreugd gaan vangen,
(70) Geen wild als men te koop ziet hangen
Ontrent de pensmark, en de hal,
Maar een tam dier, ’t geen op een draatje,
Haar lyken zal, als zyn Mamaatje,
Mids ’t haar Mamaatje maken zal;
(85) En haar doen zien, dat by te slapen
Niet anders is als naer te apen
Een ding gelyk men zelver is;
Mids men daar door, in kind, en neeven,
[fol. C5v, p. 42]
Zich zelve weêr doet als herleeven,
(90) In een bezielde beeltenis.
    Doch ’t lykt, o jonggetroude luiden,
(Die ’t puik van Bruigoms en van Bruiden,
Zo wel als iemand, heeten meugt)
Dat ik hier wel te veel zou praten,
(95) ’t Is best dan, dat wy ’t hier by laten,
Om niet te hindren aan uw vreugd,
Daar u de Minnengoôn verbeijen.
Gaat, stapt gy heenen met u beiden,
(100) Al zwierende om uw ledekant;
Het welk zy, tot uw bly omarmen,
Met stoof, noch bedpan zullen warmen,
Die u van vreugde zal doen smelten,
En by uw hartjes als op stelten
(105) Doen danzen, door zyn lekkerheid;
En die ik wensch, dat van uw beyen,
Zo lang gy leefd, niet af mag scheyen,
Maar groeijen steeds in zoetigheid.



Ter Bruilofte van den Heere

HENDRIK NOORMAN,

En Mejuffr.

ZARA VAN LOENEN.

Te zamen in den Echt verbonden den
1. van Bloeimaand, 1667.

NAulyks wil de kryg gaan enden,
Naulyks lykt God Mars zyn benden
t’Huis te roepen uit de zee,
Of de moeder van het minnen
(5) (Die een wyl niet heeft gedaan
[fol. C6r, p. 43]
Dan uit armoê wat te spinnen,
Mids haar neering stil bleef staan)
Schynt weêrom op nieuws te leven;
Wyl dat Mars, uit ’t krygsgewoel,
(10) Zich weêr wil tot rust begeven
In de armen van zyn boel:
Zy, die hem vast zit te wachten,
Schiet haar besten tabberd aan;
Wyl men haar by dag en nachten
(15) Pal ziet voor haar spiegel staan;
Om haar lokjes te friseeren,
En het hulssel van haar kap
Op ’t galantst te disponeeren,
Naer de zwier van ’t Jufferschap,
(20) Om haar minnaar te behagen;
Die het krygsgerucht verband,
Voor ’t gekraak der onderlagen
Van vrou Venus ledekant.
    Zyt gy nu belust te weeten,
(25) Zoete Bruid, en Bruigom! wat
Dees conjunctie der planeeten
Uit wil broeijen in dees stad:
Zo zal ik ’t u uit gaan leggen,
Wyl dat zomtyds een Poëet
(30) (Wat de lui ook mogen zeggen)
Kan passeeren voor profeet.
    Om u dit dan kort t’ontvouwen,
Wel zo denkt vry anders niet,
Dan dat gy slechs, Trouwen, Trouwen,
(35) In de lucht geschreven ziet.
Want, zo even als hier boven
By de Goôn de zaaken staan,
Zo moet gy voor vast geloven
Dat het hier ook toe moet gaan;
(40) Want, wanneer Messieurs de starren
Met malkaâr oneenig zyn,
En, gelyk een party narren,
Niet en trekken eenen lyn,
[fol. C6v, p. 44]
O dan deugt het voor zint Felten
(45) Hier ook op de weereld niet;
Mids men dan de droes op stelten,
En schier niet dan oorlog ziet.
Maar wanneer die zelfde Heeren
Vredig in conjunctie treên,
(50) Dan kan men dat conjungeeren
Strak meê voelen hier beneên.
Alles volgt terstond haar mode;
Door een kitling van het bloed,
Die een mensch, als uit den doode,
(55) Vrolyk weêr herleven doet.
Daatlyk ziet men mensch, en dieren,
Zich vermengen onder een,
Door ontsteeke minnevieren,
Die haar kruipen door de leên.
(60) Daatlyk ziet gy veld, en boomen,
Als ontluiken door de min:
Zelfs de visschen in de stroomen
Zuipen minneteugjes in;
Ja, ’k geloof de harste keyen,
(65) Zoud gy midden op den Dam
Vaak elkaar op ’t lyf zien ryen,
Door een zoort van minnevlam.
    Zo dat men hier door kan weeten,
Dat de schepzels hier op aard
(70) Met myn Heeren de planeeten
Zyn van een en zelfden aard;
Want geen ding geschied hier boven,
Of ’t gebeurd meê hier beneên;
’t Geen my vastlyk doet geloven,
(75) Dat het alles hangt aan een.
    ’k Bid u, ziet eens, hoe van varren,
Met haar zondaagsmantels aan,
Al die tintelende starren
Als verheugd ter bruiloft gaan;
(80) En ziet dan eens van gelyken,
Of dit cierlyk bruilofsfeest
[fol. C7r, p. 45]
Niet zal naer de hemel lyken;
Daar de Juffers, bly van geest,
Pas als starren zitten pronken
(85) In het byzyn van de maan;
Daar gy, door uw zuivre lonken,
Bruidje! thans wel voor moogt gaan.
    In der daad, kan ooit een hemel
Hier op aard zyn uitgebeeld,
(90) Zo dunkt my, dat dit gewemel
Daar de rechte rol van speeld.
    Doch voornaamlyk in uw beijen,
O aan een verknochte twee!
Welkers vreugd aan alle zyen
(95) Brengt een tweede hemel meé:
Want wat wellust, en gelukken,
Zie ik niet voor uw bereid,
Die gy met elkaâr zult plukken
In den hof van vrolykheid;
(100)Waar gy in de groene lenten,
En in ’t bloeijen van uw jeugd,
Zult met een die spruitjes enten,
Die, als ’t u schier niet meer heugd,
U noch zullen vaak doen denken,
(105) Aan dees dag, waar in de trou
U kwam aan elkander schenken,
En u maakte man, en vrou.
    Leef dan lang, vereende zielen!
Leef vernoegd in deze staat,
(110) Die geen toeval kan vernielen,
Zo uw liefde niet vergaat:
Die geen magre, scherpgetande,
Noch geen holgekaakte twist
Immer aan zal derven randen,
(115) Zo uw min niet word geslist.
Maar die eeuwig, en onendig,
In vernoeging blyven zal:
Blyft uw liefde slechs bestendig;
Want de min verwint het al.



[fol. C7v, p. 46]

IETS OUDS

Op een

NIEUWE BRUILOFT

Van Monsr. G.V.E. en Mejuffr. M.M.

SChoon dat Mars, als uitgelaten,
Vast aan alle kanten woed,
En zyn magere soldaten
Weêr doet azen op wat bloed;
(5) Schoon hy weêr in ’t blinkend harnas,
Met zyn dolle dikke kop,
(Grooter als van Olifarnas)
Trekt op ’t schuimend pekelzop,
Om daar weér den baas te speelen,
(10) Spyt de goeije heer Neptuin,
Die dat bruijen niet mag reelen
In zyn ouderwetsche kruin:
Mids hy in zyn oude dagen,
Door een vreemde jalouzy,
(15) Geen bravades wil verdragen
Op zyn waterheerschappy;
(Daar Messieurs zyn onderzaten,
Die veel houden van God Mars,
Hem schier als de droes om haten,
(20) En vaak aanzien over dwars;
Want al d’ontlongde dieren
Vlammen zeer op ’t traktement,
Dat God Mars van menschen spieren
Haar zomtyds te knablen zend;
(25) Daar de bruinvis, en de roggen,
En de platte tarrebot,
[fol. C8r, p. 47]
Zich zo vet van voên als zoggen,
(Of als zwynen in een kot)
Schoon dat dan, om duits te spreeken
(30) Den ontzinden Oorlogsbaas,
Weer ’t trompet begint te steeken,
Met een schrikkelyk geraas;
Om den Duitsman, en de Britten
Weêr te porren tot den stryd;
(35) Om elkaar in ’t hair te zitten
Met een dolle koppigheid.
Zo speeld Venus, met haar zoontje
(Om niet leeg te zyn aan land)
Noch een ander oorlogstoontje,
(40) Op een aangenamer trant:
Zy speelt, naer haar oude moode,
Zekre deun, die ’t harte raakt,
En waar men in plaats van doode,
Levendige lui door maakt:
(45) Want zy blaast een klein trompetje,
Dat, door zeker zoet gerucht,
Daaglyks menig bruilorsbedje
Toe doet taaklen met genucht,
Daar men wel, in ’t batailleeren,
(50) Worsteld, vat, en doud, en steekt,
Maar, dat zonder te beheeren,
Echter men geen landen breekt.
    Gy, o Bruidegom en Bruidje,
Die, verlokt op deze stryd,
(55) (Door dat aangenaam geluidje)
Thans aaneen gekomen zyt,
En die reeds een koppel uuren,
Van de laatstverlede nacht,
In elkander te verduuren,
(60) In den stryd heb doorgebracht.
Bloemerhart! wat doe je pryslyk!
(Wyl men vecht aan alle kant)
Dat jy lui zo wel, en wyslyk,
Kies ’t gevecht van ’t ledekant:
[fol. C8v, p. 48]
(65) Daar men met geen achtien ponders
Hals en schinkels stukken schiet:
Daar men geen metale donders,
Noch geen gloênde bliksems ziet:
Daar me elkaâr niet gaat doorrygen;
(70) (Schoon men, naer ’er word gekalt,
Daar ook wel een laag kan krygen,
Daar men van aan stukken valt)
Maar, waar dat men onder ’t speelen,
Met geen doodelyk kanon,
(75) Vruchten in een land gaat teelen,
Dat noch aan myn Heer de zon
Tot dees tyd toe onbekend is,
Want, schoon dat hy ’t alles ziet,
In zyn kours, die hy gewend is,
(80) Deze landstreek ken hy niet;
En nochtans, dit is dat landje,
Daar men in het bruilofsbed,
d’Enten van een levend plantje
Eerst vol zoete vreugd in zet:
(85) En het geen, door ’t welbebouwen,
Van baas Adams tyden of,
Heeft de weereld opgehouwen,
Spyt het graf, en kerrikhof.
    Wyl gy dan nu met je beyen,
(90) Zoete Bruid, en Bruidegom!
Deze veldslag van Pavyen,
Zonder fluit, trompet, of trom,
Hebt begost te battailleeren,
En met een dat weeldrig land
(95) Met der tyd zult cultifeeren,
Daar men zyns gelyk in plant;
Zo dunkt my, om wel te praten,
Dat je ’er wel aan hebt gedaan,
Eer Messieurs de Heeren Staten
(100) Daar een tol op zetten gaan:
’t Geen (hoewel het staat te vreezen)
Zo de kryg noch langer duurd,
[fol. D1r, p. 49]
Wel in ’t end zal moeten weezen,
Eer het land word uitgepuurt;
(105) Waar van dat dan wis de pachter
(Zo dat ooit word vastgesteld)
Zo niet zeilen zal ten achter,
Als die van ’t passagiegeld.
Want wat heeft het te beduiden,
(110) ’t Trouwen gaat thans byster grof,
En de Bruigoms, en de Bruiden,
Loopen dingsdags ’t koor schier of:
Zo dat het schier staat te vreezen,
Dat, die nou niet aan en raakt,
(115) ’t Naaste jaar noch maagd zal weezen,
Mits me ’er thans de duurte in maakt.
    Gy dan, die dees zwarigheeden
Nu verby gekomen zyt,
En die nu malkaâr alreede
(120) ’t Woord van maagd niet meêr verwyt;
En, die in malkanders armen
Vast gestrengeld, uit, en in,
Thans gevoeld tot in uw darmen,
Al de wellust van de min.
(125) Ach! wat is uw luk te pryzen!
Waar door gy uw vreugd voortaan
Ziet tot aan de starren ryzen,
Of aan ’t cirkel van de maan;
En waar ’t tiende part der menschen
(130) Noch de deugd niet van verslaat;
En die wy u daarom wenschen,
Dat u nimmer nu verlaat;
Maar u eeuwig by wil blyven,
Zo bestendig, en volmaakt,
(135) Dat geen nyt die kan verdryven,
Schoon ze er al haar gal op braakt.
Leef dan steeds zo vol gelukken,
Dat uw hartjes, van genucht,
Stadig danssen als op krukken,
(140) Vyf, zes el hoog, inde lucht,
[fol. D1v, p. 50]
Trek nu aan het keiren teelen;
Op dat gy noch met der vaart,
Ietwes krygt op meê te speelen,
’s Winteravonds aan den haart,
(145) Om u, in uw oude dagen,
Door die telgen van geneugt,
’t Huwlyk niet te doen beklagen,
Dat ’t begin was van uw vreugd.



BRUILOFSDIGJE

Aan

Monsr. BAARS.

        BLoemerhart dat is een zootje!
        Dat ’s eerst puik van bruine Baars!
        Raakt dat zamen in een vlootje,
        ’k Wed, zy kruipen neus in naars.
            (5) Zulke Baars kan immers tarten,
        d’Alderbeste Purmerpos:
        ’k Wed de Bruid eet ook van harten
        Liever die, als van een os.
            ’t Is een hommert, by gansfelten!
        (10) Bruidje, dat is naer je zin,
        ’k Wed hy in je mont zal smelten,
        Want daar ’s vet, en reuzel in.
            Je moet graat noch niet weg smyten,
        Tot de staart toe is hy goet;
        (15) Steekt hy wat, hy zal niet byten,
        Steekelbaars is ook wel zoet.



[fol. D2r, p. 51]

BRUILOFSZANG.

O Bruigom! die de troon nu van ’t geluk gaat nadren,
Waar toe de liefde aan u het spoor gewezen heeft,
En die nu in een staat van vreugde en wellust leefd,
Nu gy de treden volgt van uw versturve vadren.
    (5) Gedoog, dat in dees staat myn blyde Zanggodin
U nader, om uw luk, en vreugden uit te zingen,
En dat zy, als vervoerd in veel verwonderingen,
Verbreiden mag de macht, en mogendheid der min.
    O liefde! wie kan doch uw heerschappy ontvlieden?
(10) Wat is ’er hier op aarde, in ’t water, of in lucht,
Dat onder u gebiet niet daaglyks kwynt en zucht,
Wie kan uw groote macht niet dwingen en gebieden?
    Van d’aldergrootste mensch tot aan de kleinste mier,
Zag men nooit schepsel vry van ’t perssen uwer banden;
(15) Want al wat adem schept doet gy de boezem branden,
Ja smelten in de gloed van zulk een godlyk vier.
    Geen tyds verandering kon ooit uw macht verandren,
Vermids gy van ’t begin tot op dees laaste tyd,
Van ieder een gediend, en aangebeden zyt,
(20) En ’t menschelyk geslacht alleen houd by malkandren.
    Dus praalt uw heerschappy door ’t gansche werelds rond,
Waar onder d’eene zucht in zyn geduurig lyden
Wanneer gy (schoon gy hem kunt van zyn smart bevryden)
Hem stadig kwynen doet door een vergifte wond.
    (25) Een ander wederom, van deze pyn genezen,
En ziende zich vol vreugde, en heel van zorg bevryd,
Recht u Altaren op, van enkle dankbaarheyd,
Zynde als door u uit ’t stof, tot op den Troon gerezen.
    Gy des, o Bruidegom, en gy volmaakte Bruid!
(30) Die van de min, geniet dees Balsem voor uw wonden;
Wyl uw twee zielen door zijn macht aan een gebonden,
Nu smaaken gaan het soet, ’t geen uit de liefde spruit;
    Wat staat vol luk en vreugd, kan uw staat evenaren?
Heeft immer ’t menschlyk brein een wellust overdacht,
[fol. D2v, p. 52]
(35) Die voor de vreugd niet wykt die gy liên nu verwacht,
Wyl u twee zielen ’tzaam, na Cyprus lusthof varen?
    Wat vruchten kunnen by die vergeleken zyn
Die gy nu beide gaat in volle weelde plukken?
Gewis, de smaak daar van, en kan geen mensch uitdrukken
(40) Mits die het Nectar tart, en ’t hemelsch ambrozyn.
    O lieffelyke staat, van twee vereende harten!
Wat valt gy voor die geen die u bezitten zoet?
Wat baard gy voor een vreugd in een verliefd gemoed?
Vermids me u hebbende, het ongeluk kan tarten.
    (45) Dus reist, vereenden, dan uw beider luk om hoog:
Dus maakt gy, dat na dees geen ramp uw vreugd kan hindren,
Dus ziet gy nu voortaan uw droef gezucht vermindren,
Als gy u staat aanschouwt met een steeds vreugdig oog:
    Des wenscht myn Zanggodin, dat gy die nooit ziet enden,
(50) Maar dat u zoete vreugd zo lang steeds groeijen mag,
Tot gy noch honderdmaal verjaren ziet dees dag,
Die u in overvloed dees vreugde toe komt zenden.



Hymens Bruiloftstoorts,

Ontsteken op het Huwelyk van

Monsr. A. VALKENIER,

En Mejuffr.

J. van SCHOONEVELT.

GOd Hymen, die zyn toorts, trots* felle wintervlagen,
Trots snee en hagelbui, zo lang de weereld staat,
En zo lang als Auroor uit ’t helder oost zal dagen,
Altyd onuitgeblust op ’t heerlykst branden laat,
(5) Stookt met dees heilge vlam hier weêr twee zuivre zielen,
En wenteld haar te zaam in dees gewenschte gloed,
Waar in vol wellust zy in een gestrengeld krielen,
En schaft voor droefheid vreugd, voor bitter ’t zoetste zoet.
[fol. D3r, p. 53]
Gy ware Valkenier, die in dees winternachten,
(10) Al ’t geen dat pynlyk is hebt zo vol moed geleên,
Wanneer gy dagelyks dien blyden dag verwachte,
Waar in gy vreugdig mocht dit Schoonevelt in treên,
(Gy, zeg ik, ziet nu ’t end van uw bekommernissen)
En haald uw leven weêr uit d’oogen van uw Bruid:
(15) Nu kan uw’t hoogste luk in geenen deele missen,
Wylze u den ingang van het Schoonevelt ontsluit.
Hier ’s nu die lieve uur van al uw wensch verscheenen;
Hier ’s geen meêr ongeval, noch rampspoet, dat u dreygd:
O neen, al uw verdriet en kwelling is verdweenen;
(20) Nu dat gy d’intreê van dit Schoonevelt verkrijgt.
Wel brave Valkenier, wyl niets dan kan beletten
Het end van al uw wensch; zo tracht, terwyl ghy kundt,
Op ’t vaerdighst van uw vreught ’t begin in ’t werck te setten,
Tree met uw Valck te Veldt, de jacht is u vergunt.
(25) Geen duistre winternacht zal u de paden weigren,
Wijl dat de heldre Toorts van Hymen u bestraalt:
En voortaen sal geen luck het uwe oversteygren,
Indien d’opreghte Min uw leevens-loop bepaelt.
Leef dan, Vereende Twee! leef vreughdigh, en leef heyligh,
(30) Deelt steet elckanders vreught, en draeght elckaers verdriet;
Zo leeft ghy eeuwig wel, van alle Tweedraght veyligh,
Zo heght de Twist-Godes op u haer tanden niet.
Zo klaeght ghy nimmer om de strengheyt uwer banden,
Maer zegend ’t heiligh jok, ’t geen ge op uw schoudren schraagd,
(35) Zo teeld gy in uw vreugd veel aangenaame panden;
Zo word uw voorspoed nooit door ongeval verjaegd.
Noch meêr luk, lieve twee, en ongelyk meêr zegnen,
Meêr jaren dan wel eer ooit had Methuzalem,
Wil d’Opperhemelvoogd doen op uw kruinen reegnen,
(40) En schenken u het ryk van ’t hoog Jeruzalem.



[
fol. D3v, p. 54]

KLUCHT

VAN DE

WEYERY,

Vertoond op de Bruiloft van

A. VALKENIER,

EN

J. v. SCHOONEVELT.

_______________________________________

VERTOONERS.

Een VALKENIER, verzien met Valk, en Vuurroer, en
                Weitasch.

JASPER, zyn Knecht.
Een LETTERKUNSTENAAR, anders een SCHOOL-
                MEESTER, vertoonende een KOK.



EERSTE TOONEEL.

VALKENIER, JASPER.

                            VALKENIER.
DE Weiman, wanneer hy zyn vermaak wil zoeken in eenige Vogeljacht,
Zo is ’t hem noodig, niet alleen dat hy daar een bekwame tyd toe verwacht,
Maar dat hy daar en boven zodanige bosschen en velden weet op te speuren,
Daar hy verzekerd is, dat hem niet minder dan een goeje vangst zal gebeuren,
[fol. D4r, p. 55
]
(5) En dit noch niet alleen; maar zyn Valk, Vogeltasch, en de rest van het Vogeltuigje meêr,
Moet alles kant zyn: maar voornamelyk zyn Roer, daar op moet hy maken dat de Veer
Wel strak gespannen staat; want als de haan te schielyk komt los te springen,
Hoe zou het mogelyk zyn, dat het lood korrekt zou in het wildbraad dringen;
                                JASPER.
De baas heeft daar by me keel gelyk in; want zyn Veer was hem lest zo slap, en zo zwak,
(10) En hem ontvloog zo veel kruit, dat hy wel duizendmaal wenschte, dat het Veugelen de moort stak.
                            VALKENIER.
Op al deze noodzakelykheden heb ik al myn leven, als een oprechte liefhebber, goeje acht geslagen,
En daarom heb ik zelden ongeluk in ’t Veugelen, of in ’t jagen;
Want myn Valk valt op het wild, als een kraai op het aas; en dit roer miste van zijn leven niet, als ik schoot.
                                JASPER.
Maar van de pols daar zwygt hy of: want hy bruiden daar lest meê tot zyn buik toe in een modderige sloot.
                            VALKENIER.
(15) Door deze verleede winterdagen, ’t is waar, heb ik in myn jacht vry wat hinder gekregen,
Alzo alle wegen en landen onbegankelyk waren, door de hagel, sneeu en regen:
Maar evenwel, na dat ik lange tyd door natte en drooge paân
Geloopen had, heb ik eindelyk het Schoonste velt des weerelds opgedaan:
        Een Velt, ’t geen al myn jachtlust vong,
        (20) Een velt, ’t geen al myn zinnen dwong,
        Een Velt, ’t geen op zyn schoonste stong, in ’t bloeijen.
        Een Velt, ’t geen ziel en oogen vleid,
        Een Velt, ’t geen ieders hart verleid,
        Een Velt, ’t welk niet dan zoetigheid, doet groeijen.

[fol. D4v, p. 56]
        (25) Een Velt, waar in de Minnegod
        (Die ieder dwingt door zyn gebod)
        Wel eer zyn pylen scherpte, tot het jagen:
        Een Velt, waar in Minerva woond,
        Waar in natuur haar wondren toond,

        (30) En ’t geen de roem van alle schoont’, mag dragen.
                                JASPER.
’t Zedert wanneer of hy zo op rym heeft leeren snakken;
Ik loof by me keel, Apollo heeft in ’t sekreet van zy harzens wezen kakken.
                            VALKENIER.
Dit Schoonevelt stond my wel aan; maar ik zag dat het rondom bezet was met zo veel doornen, en riet,
Dat ik docht, dit zal my geen kleine moeiten kosten, eer ik hier myn Valk in schiet;
(35) Evenwel, gelyk een moedig soldaat, begon ik het lemmer van myn verstand te scherpen,
Om te zien, of ik daar door deze hinderpalen niet zou kunnen om ver werpen:
Maar hoe dat ik arrebeide, ’t was al om niet: want ik zaagde, gelyk als op een steen.
                                JASPER.
Dat is waar; want zyn zaag stiet ’er op af, en geraakte hem zelf tegen zyn schinkels, zo dat hy groot prykel liep van een blaauwe scheen.
                            VALKENIER.
Invoegen dat ik niet weinig dagen in de grootste benauwdheden des weerelds heb versleeten:
(40) Trouwens zulken moeilyken arbeid kan ieder een heel wel ofmeeten:
Eindelyk vond ik goed, om d’eigenaar van dit Velt te smeeken om verlof,
Van in dit Velt te jagen; dewelke, na dat hy my geslagen had een wijl tijds of,
Ik evenwel in ’t end door beden en beloften zo wel wist te bewegen,
Dat ik, met het grootste geluk des weerelds, in dit Schoonevelt vry jagen heb gekregen.
[fol. D5r, p. 57]
                                JASPER.
(45) Reeken jy voor geluk, het geen men met zo veel moeite en arbeid koopt?
Ik zweer je dat, ik had my al zo lief in d’ingang van dat Velt aan een haire strop opgeknoopt.
                            VALKENIER.
In dit Velt heb ik heel jaar niet gedaan, dan myn Valk in het werk te stellen,
En geduurig met geduld de hitte en kou moeten lyden, die my kwam kwellen,
Zo dat ik zomtyds onder en boven, nat van zweet,
(50) En zomtyds met een druipende neus, en moe en mat t’huis kwam; maar al dit leet
Heb ik altyd met patientie, en met lust verdragen,
Alzo ik het altyd gesteld heb tegen ’t vermaak van ’t jagen;
Het welk ik altyd zo groot geacht heb, dat ik naaulyks voelde, dat ik van eenige moeite gekweld was.
                                JASPER.
Ja zelfs zyn Valk treurde zo wel als hy, wanneer hy niet in ’t Velt was:
(55) Want dan liet dat arme beest zyn hoofd zo droevig hangen,
Dat men wel uit zyn troonje zien kon, dat hy niet een brui had gevangen.
                            VALKENIER.
Vol moed en kouragie toonde ik my altyd in het Velt,
En deze myn moedige Valk ontzag nooit het geweld
Van eenig onweêr, en hoe groot ook dat op het Velt de Snee was.
(60) Hy toonde altyd, gelyk zyn meester, dat hy tot het jagen reê was.
                                JASPER.
Dat is waar; want zomtyds in de plaats van in de lucht naer ’t wildbraad te vliegen, ging hy zo diep in de Snee kruipen,
Dat ik loof, had de Snee gesmolten, dat hy ’er met lyf en ziel zou in hebben moeten verzuipen.
[fol. D5v, p. 58]
                VALKENIER tot zyn Valk.
        O moedig beest, ’t geen oorzaak bent
        Van al myn vreugden in het jagen,
        (65) O aangenaam en waard prezent!
        ’t Geen vrou Natuur my op kwam dragen.
        Ik min u meêr als al de schat
        Van ’t parel- en het goudryk Oosten;
        Want by aldien ik u niet had,
        (70) Hoe zou de jacht my dan het grootste
        En opperste vernoegen zyn?
        Al myn vreugd zou dan versterven,
        Myn jacht zou gantsch verdorven zyn,
        En ’t schoonste velt dat moest ik derven.
                                JASPER.
(75) Zo leid myn baas nacht en dag en reveld, en die Valk, die hangt hem zo geweldig aan,
Dat ik loof, dat hy hem al zo lief zou laten kapoenen, als zonder die Valk in ’t Velt te gaan.
                            VALKENIER.
Wat legje daar achter my en reveld, en discoureerd by je zelfs van kapoenen.
                                JASPER.
Ik zeg, baas, dat ik ’er al zo lief drie gebraden had, als jou Valk.
                            VALKENIER.
                            Ik zal je straks wat op je vleis boenen,
Indien je myn Valk, die ik voor geen gedierte in de weereld wou ruilen, niet meêr en estimeerd.
                                JASPER.
(80) Wat zeid hy; eet hy meêr als drie kapoenen? ’t is best, baas, dat jy die Valk dat vreeten verleerd.
                            VALKENIER.
Ik zeg, botte reekel, dat ik wil, dat je myn Valk zult achten als ik doe, en hem zo niet vilipendeeren,
Of ik zal je daadelyk zo een coup de baston vyf zes op je huit dechargeeren.
                                JASPER.
Wel ik scheld je Valk voor een fiel uit, baas, wel dat hebje byster kwalyk verstaan.
[fol. D6r, p. 59]
                            VALKENIER.
Wel wat onkristelyker botheid! ’t is goed te zien, dat je by ’t hof niet heb omgegaan.
                                JASPER.
(85) Ja by me keel, ik loof ook, dat jy een schendig kourtizaan bent.
Altyd, wanneer je my voor hebt, zo toon je dat je een groote gebrade haan bent.
                            VALKENIER.
My dunkt, dat de gek niet als van gebrade spys en discoureerd.
                                JASPER.
Ja wel, baas, dat is een teken, dat myn maag in myn lyf van honger vry wat capriolizeerd.
                            VALKENIER.
Heb je honger, hou daar is een stuk brood, ’t geen wy van de jacht hebben overgehouwen.
                                JASPER.
(90) Het ziet ’er biget uit, of het tweemaal evreten was, dat meug je zelf in je strontdarm douwen.
                            VALKENIER.
Ja wel, lust het je niet, zo hou je bakhuis toe, en wacht tot wy t’huis zyn, ik steek het in myn zak op.
                                JASPER.
Ja wel, valt hier anders niet te schranssen, zo is ’t best dat ik een pyp toebak stop.
                            VALKENIER.
Dat meugje doen; maar kom vertel my eens; terwyl wy naer huis toegaan,
Wat dat je uytgerecht hebt, terwyl ik alleen in ’t Velt was.
                                JASPER.
                                            Dat kan ik wel doen, terwyl wy hier noch staan.
                            VALKENIER.
(95) Wel, toen ik in ’t Velt trad, waar ben je toen gebleven?
                                JASPER.
Ik zal je gaan vertellen al ’t geen ik zedert die tyd heb bedreven.
Toen je my verliet, toen stapte ik naer duinkant toe met myn fret.
[fol. D6v, p. 60]
Dat duiveltje, zo dra ik het in ’t hol gejaagd had, stiet het een brave rammelaar in ’t net,
Ik dadelyk met myn weimes, ’t geen ik ’er expres toe had esleepen,
(100) Opende hem zyn strontpens: dat is, te zeggen, na dat ik hem had egreepen.
                            VALKENIER.
Onwei je het wildbraad met een mes? jou reekel, hoe ben je noch zo boers?
                                JASPER.
Ei, baas, ik heb liever dat je in myn kakhuis valt, als in myn discours.
                            VALKENIER.
Spreek hier zo ongeschikt niet, of myn vuisten zullen je huit betasten.
                                JASPER.
Ik had al zo lief, dat je myn maag met wat gebrade spys belaste.
                            VALKENIER.
(105) Nou kom, vertel voort, ’t geen daar na noch is gebeurd.
                                JASPER.
Nou wil ik je niet van myn jacht verhalen, om dat je my dadelyk in myn reden hebt esteurd.
Maar ik zel je wat raars van onze Tryn, de duinmaaijers meid, vertellen,
Dat je lest zei dat ik op verliefd was, en daar je my genoeg meê placht te kwellen;
Trouwens nou wil ik je wel bekennen, de helft en loog je niet.
                            VALKENIER.
(110) Wel, nou laat eens hooren wat ’er tusschen je beiden is geschiet.
                                JASPER.
Wel, baas, je weet wel, dat onze Tryn een rechte abele meid is,
En dat ze lest van Piet Kees Jaap Joosten in de achterlaan evreid is.
[fol. D7r, p. 61]
                            VALKENIER.
Das’s waar, dat weet ik wel.
                                JASPER.
                                        Wel toen ik nou gister avond by haar quam,
Toen zeide ik, get Tryntje, myn Baas die is zo akereers gram.
(115) Wel zeide zy, waarom? wel zeide ik, om dat hy weet dat ik op jou verlieft ben,
En dat ik om jouwent halven van kleine Kuipidootje tot in myn krinkeldarm toe, doorgrieft ben.
Heer, zeide zy, Jasper hoe praatje? wel dat geloof ik niet, dat gelief je zo te zeggen.
Neen, zei ik, dat is by me keel waar, ja eden zou ik ’er dorven opleggen.
Maar zeide zy, waarom is je Miester zo kwaad op my, ik heb hem ommers nergens in misdaan?
(120) Wel zei ik: hy heeft my lest een heilik met een steemeid aneraan,
En daarom wil hy niet hebben, dat ik by jou zal verkeeren.
Maar ik heb den brui een beetje van die schytkous, want zy is zo morssig, dat aan haar kleeren,
Aan haar pels, en aan haar hemd, wel zo veel pond aardaakers hangt,
Dat ik wed, als ’er meê op den Dam gaat zitten, dat ze meer voor ’er aardaakers als voor haar kleeren ontfangt,
(125) En daarom heb ik nou van daag vast voorgenomen,
Met jou op het uiterste punt van myn liefde te komen,
Of anders, zo je zo Barbaars bend, dat je wilt dat ik noch langer na je loop,
Zo zweer ik je by Sint Jochem, dat ik me daadelyk in je veurhuys opknoop.
Neen, neen, zeidze daar op, Jasper Flooren, ’k hebje lief in myn hart vaar,
(130) En ik zou niet meugen lyen, datje in die kropsla zo benart waar;
En daarom als je Miester het lyen wil, zo wil ik wel met je trouwen.
[fol. D7v, p. 62]
Wel, zeide ik, zo wilje dan nou niet? zo ik ook begort myn beloften houwen;
En mit zo als ik dat ezeid had, zo greep ik een strop, die in haar veurhuis hing.
En maakteze om myn hals vast. Onze Tryn, dat verbruyde ding,
(135) In de plaats van het te beletten, ging het met drooge oogen aan leggen kyken;
En zag dat ik my in de deur van haar veurhuis opknoopte; maar toen ik nou begon te bezwyken,
En dat ik paars, en blaau om myn kop wiert, en dat my het schuym den bek uit liep;
Toen kwamze de strop los maaken, en zeide, ’t is nou genoeg vaar, je raakte aars ligt om ziep.
Ik heb nou je liefde genoeg beproeft, en mit zo begon zy my te streelen en te vleien;
(140) Maar ik was zo akereers desperaat, dat ik dat bruyen aan myn kop niet mogt leien.
Jou verbrengste meer! zeide ik, jy zoud wel willen zien, dat ik my noch meer in je veurhuis opknoop.
Neen, nou heb ik den brui ook van je, en mits zo zette ik het op de loop:
En zo ben ik weer hier by’t Schoonevelt by jou gekomen.
                            VALKENIER.
Wel noch heb ik van myn leven geen vreemder liefde vernomen;
(145) Jasper, wat dochtje, toenje in de vreemde strop hing?
                                JASPER.
Wel Baas, ik dogt in my zelve, dat ik op een tweebeende merry te post op een groote gallop ging.
                            VALKENIER.
Wel wat zou het metje geweest hebben, hadje daar den hals eens by ingeschooten?
                                JASPER.
Ja wel Baas, al hadze toen de strop noit los gemaakt, dat sterven had my niet verdrooten.
Maar evenwel nou ik ’er van verlost ben, nou hou ik my of ik mal was, en ik lach voortaan met Tryn.
[fol. D8r, p. 63]
(150) Want dat zy meent, dat de kar altyd aan heur gat zal gebonden zyn,
Begort dat is of: zy zal my niet meêr in haar veurhuis op zien hangen:
Neen, ik laat my niet meêr in zulke mottige stroppen vangen.
                            VALKENIER.
Wel dat prys ikje, neen Jasper, de steemeid is mooier, en daar moetje aan.
                                JASPER.
Ey Baas, laat ons na daar liever af zwygen, en vertel my nou meê eens hoe jou Jacht al is vergaan.
(155) En ofjer wat vermaak gehad hebt; en laat my eens zien, watje al hebt gevangen:
                            VALKENIER.
U het plaizier te verhaalen, ’t geen ik in ’t Schoone Velt heb ontfangen,
Dat is onmogelyk, alzo geen tong zulks uytspreken kan;
Maar of ik wat gevangen heb, zie daar, zie eens daar is ’er het teken van.
                            Hy haald een kind uit zyn tasch.
                                JASPER.
Wel rydje de duivel Baas, is dat wildbraad, ’t is by myn keel een kind;
(160) Ik wed kameraad, krygje alle dagen zo een vangst, datje binnen ’t jaar een heele strondsteeg met levendige zielen overwind.
                            VALKENIER tot het kind.
            O zoete vangst, zoo lang verwacht,
            Uit ’t Schoonste Veld my toegebracht,
            En waar ik eertyds dag en nacht,
                                    Om zweete:
            (165) O groote vreugde, die ik pluk!
            Nu dat ik in myn armen druk,
            Het geen ik’t opperste geluk,
                                    Mag heeten.
            Nu leefd myn ziel van druk bevryd,
            (170) Nu my voor zo veel arrebeyd,
[fol. D8v, p. 64]
            Zo waarde vangst de geest verbljd.
                                    Na dezen.
            Zal ik voortaan ter Veldwaart treên,
            Met noch meer lust als in ’t voorleên:
            (175) Nu ’k zie mjn vreugd door moeijelykheên
                                    Verrezen.*
                                JASPER.
Ik loof by myn keel, zyn Valk moet al een geestig soort van een vent zyn;
Want om zulk wildbraad op te doen, moet die hondsvot de paden van dat Velt al wat gewend zyn.
Maar, à propos baas! wat meenje deze natuurlyke vangst nou te leeren?
                            VALKENIER.
(180) Ik zal hem naar de Kok brengen, en laaten hem daar te deeg lardeeren,
En zouten, en koken, en stoven, op dat hy smaakelyk word.
                                JASPER.
Vreet jy met je vrienden van die pottagie, en geef my een bak met gort.
                            VALKENIER.
Kom Jasper, volg my, zo stappen wy daadelyk naar de Kok toe.
                                JASPER.
Laat jy dat wiltbraad bereyen zoje wilt, ik wed ik myn maag alzo lief met sult van een Noortze bok voe.



TWEEDE BEDRYF.

EERSTE TOONEEL.

De KOK uit; en spreekt.

(185) IK, die in myn gewaat een Kok vertoon, gelyk een yder zonder twyffel ziet,
Voer evenwel wat in myn harssenpan, maar vrienden, dat en weetje niet.
Myn kunst, ’t is wel waar, bestaat wel in ’t kooken, en in ’t stooven,
[fol. E1r, p. 65]
Maar het zyn zodanige gerechten, dat je het van je leven niet zoud gelooven.
Ik zout, en ik lardeer, maar het is met onzichtbaar spek.
(190) Ik weet wel, als jy lui my zo hoord spreeken, zo achtje my gek,
Maar myn kunst, hoe dwaas dat zy van de menschen geacht word,
En hoe myn ambacht ook van de wereld belacht word,
Zo durf ik nogtans roemen, dat zonder de middel van zodanigen Kok,
Gelyk ik wil wezen, niemand ooit bekleed ging met de fulpe statierok.
(195) De speceryen, waar meê ik myn gerechten weet smakelyk te maaken,
Doen d’aldergeringste mensch tot de hoogste trap van eer geraken.
Het zap, waar in ikze zet te stooten, en te weeken,
Doet d’alderonweetenste mensch van de alderverborgenste dingen spreeken.
Het spek, waar meê dat ik het wiltbraad deur en weêr deur boor,
(200) Geeft een arme beedelaar by Koningen met verwondering gehoor.
Eindelyk, zo ver durf ik my zelve in myn eige roem verstouten,
Dat ik zeg, dat het altyd ezels blyven, die met myn pekel niet zyn doorzouten,
En of iemand weeten wou, wat het mag zyn, daar ik alles meê prepareer,
Het is de letterkunst, ’t begin van geleertheid, wysheid, en van eer.
(205) En dewyl dat ik hier de stof van myn kookeryen heb durven zeggen,
Zo hoef ik u, wat voor een zoort van een Kok dat ik ben, niet klaarder uit te leggen.
Maar holla, wie komt daar?



De VALKENIER, JASPER, KOK.

                            VALKENIER.
                                            Goeden avond, myn Heer; ik heb een wyl tyds naer een Kok gezocht,
Maar zo ik geen bekwamer als u tot myn vangst vinden kon, heb ik het hier gebrocht.
[fol. E1v, p. 66]
                                  KOK.
Quidnam Cepisti? Laat ik uw vanst een zien, of zy bekwaam is van myn artem daer toe te exerceren.
                                JASPER.
(210) Hier is stront by zyn maat eraakt; wel wat of deze twee gekken dit kind hier zellen leeren?
                            VALKENIER.
Daar is het, myn Heer, het komt zo daadelyk uit het Veld.
                                  KOK.
Dit wildbraad, Amice, is al te jong om onder myn hand te zyn gesteld.
Het zou de punt van myn lardeerpriem niet kunnen verdragen.
                                JASPER.
Wel ik hoop immers begort niet, dat ze het kind een lardeerpriem door ’t lyf willen jagen.
                            VALKENIER.
(215) Ik beken wel, dat het noch te jong is, en al te weinig gevoed,
Om zo bereid te worden, gelyk gy volwasse wildbraad doet,
Maar om het met der tyd in zodanigen stand te brengen,
Zo was myn begeeren, dat gy het voor eerst van je wyf woud laten besprengen,
Met zodanige vogtigheid, die binnen een jaar, twee a drie d’onbekwaamheid verjaagt,
                                JASPER.
(220) Hy meend zulke vogtigheid, gelyk zyn wyf in haar melkvaten draagt:
Want naer ik merk, zo wil hy dit kind by deze man zyn wyf ter min besteeden.
                                  KOK.
Et etiam bene dicit: myn vriend, jy spreekt met goeje reden,
Myn wyf zal deze vangst voor eerst, binnen eenige tyd,
Zo wel toestellen, dat ik zal maken, datje dubbeld wel te vreden zyt.
(225) En dat zo dra als het bekwaam is om myn preparationes te ontfangen,
[fol. E2r, p. 67]
Zo zal ik hem voor eerst een weinig zout van het Alphabeta langen:
En dan zal ik hem eens opkooken in het zop van de Grammatica:
En vullen hem op met merg van de Rhetorica.
En zo zal ik hem allenskens tot d’oprechte bekwaamheid brengen.
                                JASPER.
(230) Maar zou hy met dat tuig wel een gans vullen, by gebrek van karstengen?
                                  KOK.
En daar na zal het spek van de Logica hem deur zyn lenden gaan.
                                JASPER.
Dat spek, loof ik, komt maar eens ’s jaars uit de Kribize Eilanden van daan.
                            VALKENIER.
Wel, myn vriend, ik lang u dan deze natuurlyke vangst in handen.
En wenste wel, datj’er al de geheimenissen van je kunst toe t’zamen spande,
(235) En dat je maakte, dat hy van alles wel door zouten word.
                                JASPER.
Zo wed ik dat de jongen in zen leven een dronke duivel word.
                                  KOK.
Ik zal in alle naarstigheid op alles heel wel letten:
En al het principaalste van myn kunst aan dit wildbraad in ’t werk zetten:
En op myn wyf, laat daar het eerste punt zonder zorgen opslaan.
                                JASPER.
(240) Ja wel maat, zet hy zyn eerste punt op jou wyf, zo vrees ik, zelter tot de twe leste punten toe ingaan.
                            VALKENIER.
Ja wel dan, myn vriend, daar meê zo meen ik dan te vertrekken,
Maar evenwel, je wyf diende ik eerst noch wel eens te spreken, alzo ’k haar iets heb te ontdekken.
[fol. E2v, p. 68]
                                JASPER.
Wel wat of hy zyn wyf ontdekken wil? dat eerste punt denk ik, daar hy dadelyk of zei?
                                  KOK.
Wel geliefje haar te spreeken? ze is beneden: begeerje dat ik ’er u lei?
                            VALKENIER.
(245) Treê in, myn Heer, ik sal volgen.
                                  KOK.
                                                            Neen; à Dextris si placet.
                            JASPER, alleen.
Ja wel vrienden wat dunkje? is ’t niet koddig, als men zulken zoort van een Valkenier, als ik doe, tot een baas hebt?
My dunkt het by me keel; want voor een heel jaar jagen,
Niet als zo een natuurlyke vangst, alias zo een klein zoet poppetje uit het velt te dragen,
Dat moet iemand vreemd dunken, al had hy ’t van zyn leven niet gezien.
(250) Maar je kend ook wel denken, dat ’er de Valk, en het Veld na is; want anders kan het kwalyk geschien.
En je weet ook wel, dat myn Baas dat kind met geen spek van varkens zal laten lardeeren;
Maar dat hy het ter min heeft besteed, en dat hy het daar na wil laten studeeren,
Doch wat mag ik hier leggen praten; ik loof niet dat’er iemand onder u allen zo slecht is,
Of hy heeft de zin wel gevat, van al ’t geen dat ’er van avond gezegt is.
(255) En je weet wel, daar een Valkenier Bruygom, en daar het Veld de Bruid is,
Dat daar noodzaaklyk, van dat jagen, zo een natuurlyk wildbraad binnen ’t jaar de buit is.
Daarom indien ’t je wel aangestaan heeft, zo toont je al te maal eens bly,
En lacht, en drinkt, en legt eens aan, ter eere van de Klucht van de Weyery.



[fol. E3r, p. 69
]

KLUCHT
VAN DE
KWAKZALVER.
Uit vermaak gespeeld op de Bruiloft van een
paar eerlyke Lui.

_______________________________________

VERTOONERS.

JAN, een Landlooper.
HANS KEYENVRESSER, een Hoogduits Kwakzalver.
TEEUWIS, een Turfboer.



JAN alleen uit, met een Fiool onder zyn arm, al schurkende,
                    en in zyn wambuis vroetende.

ALs een mensch evenwel schraal in de kleeren is, en mager in het geld,
Is ’er wel een schepzel in de werreld, dat hem niet en kweld?
De menschen en de boeren zyn ’t niet alleen, daar je zo veel van moet lyen,
Maar zelf, kyk eens, zulke tandelooze beesten komen je nagt en dag bestryen;
(5) En die loopen je het platte lant van je huid zo elderments plat,
Dat een eerlyk mensch niet en weet wat hy eerst zel krauwen, zyn hoofd of zyn gat,
En evenwel, wat wil je doen? het zou zond wezen dat j’er j’ op zoud verstooren:
Want zy zyn uit je eige vleisch en bloed lichamelyk gebooren.
[fol. E3v, p. 70]
En daarom heb ik ’er noch zo lief, al breng ik ’er zomtyds zo een hondert of zes ter dood,
(10) Want ze strekken my dikwyls noch tot spys, in tyd van hongersnood.
Zie, zo ga ik ’er meê slepen; kraekenze wat, ik denk het zyn korlen van vygen;
En daarom, loof ik, zei de Jeude Doktor lest, toen hy myn pis zag, dat ik geen nood had van de geelzucht te krygen,
Maar, og lyder! wat mizerie zal me nou aangaan in deze schrale tyd!
Want vermids ik hongerig en zonder geld ben, zocht ik van de morgen noch, tot myn ontbyt,
(15) Zo een koppel of dertig van myn vetste, en aldergemeste gasten,
Daar ik me zeker te nogtend al te overdadig in verbraste.
Want nou ik het wel inzie, nou vind ik myn luyzemarkt zo kaal,
Dat ik niet en geloof, dat myn kost verder zal strekken als tot dit avondmaal.
Want daar ik voor deze nooit mis pleeg te grypen, in wambuis, of in kleeren,
(20) Zie ik wel, dat ik nou moeite heb, eer ik een hand vol kan attrapperen.
Daarom zag ik my zelf van myn leven niet in zulken droeven nood:
Want myn geld is op, en al myn wildbraad is ziekelyk, of dood.
Bloed, wat raad dan om weêr eerlyk aan myn brood te raaken?
Voor deze plecht ik met de grepen van myn vingeren zomtyds noch myn Fortuyn te maken,
(25) Maar zedert dat ik van Miester Hans, Ridder van de drie Kruissen geslagen ben,
Gaf ik het ambagt de zak, en terwyl ik op dit instrument noch wat zagen ken;
Heb ik van de nood een deugt gemaakt, en daar myn kost meê gezocht,
[fol. E4r, p. 71]
Die ik altyd wel gevonden heb; maar og armen! in deze leste tocht,
Heeft het ’er zo schraal uit ezien, dat het biget zond en schand is;
(30) Zo dat ik bykans begin te twyffelen, of ’er noch geld in ’t land is.
Ja wel, wat zelt dan noch worden, beedlen evenwel, daar toe ben ik noch te genereus,
En doeje dat, zo hebben je daadlyk de luizevangers in de neus,
En die zyn de duivel in specie. Hoe zel dit dan noch afloopen?
Ik zie wel, myn eerste ambacht zel ik weêr moeten aanvatten, al zou ik het met de bast bekoopen;
(35) Maar evenwel, daar schiet me wat anders in de zin;
Kon ik een Meester krygen om te dienen, my dunkt, ik beeld my in,
Dat ik dan het hoekje van myn ellend was te boven.
Maar, holla, wat komt daar voor een schytvalk aangestooven.
Hoe giert hy met zyn wieken; elk stap is ’er biget ien,
(40) Wel wat of hier uit komen zel! wel noch heb ik myn leven geen grooter snoeshaan gezien.



              HANS KEYENVRESSER, JAN.

Her ausch ir grosser narren, ir phefferzakken; wo zietstu nicht wim das hir komt?
Es is aber dem grossen Hans Keyenvresser, da den ganschen welt von bromt;
Keiner hat mich in onsem lande geseen, of had mich alzo bald kaamen respectieren,
Man in diesem Hoosenkoffen land wol man mich affrontieren,
(45) Ha, ist keiner der das opregten respectum personarum had.
                                    JAN.
Na dat ik hooren kan, is dat een Mof drie ellen in zyn gat.
Zie biget hoe snuyt hy, daar trekt hy weêr aan ’t snakken.
[fol. E4v, p. 72]
                                    HANS.
Aber es verdreist mich onder diesem pheffersakken;
Stultorum omnia plena, ont keiner hat hirren in den koff.
(50) Daarom brech ich myner Domicilium alzo balt oph,
Om mich by andre volchen, ont natioon, bekant su machen;
Ont dem gantschen artbottem su doen verwondren, om myner grosser sachen.
Zes jaren hab ich gedient zyner Zweedtscher Majesteet,
Ont hab in zynen dienst den qualiteet Medicus ont soldaat met grosser erren bekleed.
(55) Ich hab im gevolch in alle zyner Deenscher orlochen,
Waar von ich hondert tausunt redten hab op su pochen.
                                    JAN.
Jy praat van pochen, vrundt; dat meen ik ben je wel ewent,
Maar broekschyten is even zo veel kunst, en dat meen ik datje ook wel kent.
                                    HANS.
Aber drymaal hab ich mit diesem hand im das leven behalten,
(60) In den veltslach op Fune. Ich selbst hab zyner dood weerhalten,
Wen zyner Konichlicher Majesteet,
Alleinich persoon, jeghen foftseen* Deenen streed.
Aber ich alleinich, hab im durch diesem krachtlichen arm dar ausch getrochen,
Want ich ’er teen oder twelf su neder hachten: was wolt ich dae von pochen?
(65) Den ganschen welt kan mich Hans Keyenvresser wol.
                                    JAN.
Keerel! kan je keyen vreten, zo kryg je goed koop je darmen vol.
                                    HANS.
Aber nar des Konighs erbarmlicher doot, hab ich dem qualiteit van soldat ganslich verlassen,
Ont allein den naam, ont roem teetelen von Medicus aangevassen.
[fol. E5r, p. 73]
Ich hab aber diezem ganschen landt myner konstlicher cuuren al doen zeen,
(70) Aber ich ben der man die gevonden hab dem Philophischen steen,
Ont dar mit hab ick mier dan hondert tausent menschen genyzen.
                                    JAN.
Hoe zou men weten dat hy een Kwakzalver, of een gek was, of hy most zyn zelve pryzen.
                                    HANS.
Man ich hab gezwooren, in diesem land iet zonders myn konst su absondieren, propter ingratitudinem hominum.
                                    JAN.
Was het met opsnyen te doen, ik loof hy maakte de aldergeleerste stom.
                                    HANS.
(75) Ont daarom ga ik mich alzo balt nar myner vatterland conferieren,
Daar man mich, dan by diesen hoosenkoffen, sol honorieren.
                                    JAN.
Daar gaat hy heen; maar wat henker, ben ik ook slecht,
Wat letme dat ik deze vent niet en vraag, of hy my wil aannemen tot zyn knecht?
Misschien dat hy ’t doet, en dan ben ik biget behouwen,
(80) Ik spreek hem byloo eens aan, al zou het my berouwen,
Hem, hem, myn Heer.
                                    HANS.
                                  Win roept daar? win raast mich an dem kof?
                                    JAN.
Ik vroeg je garen een woordje myn Heer, als het kon wezen met je verlof.
                                    HANS.
Spreght frailich ir kherrel; man halt mich nicht lang steen om den gassen.
                                    JAN.
Ik zouje garen gevraagt hebben, of je niet een knecht [fol. E5v, p. 74] van doen had, U.E. in alle eerbiedigheid op te passen;
(85) En dan zou ik myn perzoon presenteeren, als zynde tot uw dienst bereid,
                                    HANS.
Vryligh, ich heb eyner von nodten, want ich keiner in diesem ’t zyt.
Daarom bist du dein dienst gar tydich kamen presentieren.
Man ik wiesch nicht, ir kherrel; ol ir mich wol solst accomodieren.
                                    JAN.
Accomodieren? biget, trots de beste van het land;
(90) Want daar is niet te doen, met de mond, of met de hand,
Of ik weet het te klaren met behendigheid, en drolligheid van zwieren.
                                    HANS.
Gar hupsch; man es is hooghnottig das ich euch eerst einmool most probieren,
Om su seen, of ir woorden respondieren mit irren capacciteet.
                                    JAN.
Ik ben te vreên, zeg maar op, zie eens, of ik het niet te klaaren weet.
                                    HANS.
(95) Erstlich wol ich seen of ir habst gutter gestalte;
Ont of ir, wan ir mig volgt hupscher gesten kont behalten;
Gar wol dan, volch mich manierlich, ont mach der meinen der ich mach.
                                    JAN.
Dat zel ik je klaren, dat niemand van zyn leven zulk een postuurtje van Kallot en zag.
                        Zy wandelen het Tooneel een reis of twee over.
                                    HANS.
Myn zeel das hupsch; der kherrel hat gutter minen.
                                    JAN.
(100) Wat dunkt uw Excellentie, ben ik niet een man, die hem reghschapen zel dienen?
[fol. E6r, p. 75]
                                    HANS.
Vraillich, huc usque beno, man ich wol euch von husper kleydren verseen;
Ont von tagh, vor den lestenmool, met euch op onzen theatrum geen;
Dan wil ich euch nor einmool tentieren,
Ont want ir mich das selbige wol macht, wol ich euch to myner servitoren promovieren.
                                    JAN.
(105) Ik ben te vreén; maar me jonker, je moet my eerst wat onderwysen met je lessen.
                                    HANS.
Das wol ich toen wan mer su hausch zyn; las ons nor geen, om ein weinig su vressen.
                                    JAN.
Dat woord heb ik lang verwacht, biget, daar spreekt een engel uit zyn mond;
Dat zel hem geen klein broodje kosten. Ik sta vast voor een half dozyn pond.



TWEEDE TOONEEL.

TEEWIS alleen.

OCh Heer, wat raad gaat me nou an? Och ik bin al myn leven bedurven?
(110) Wel te recht plag myn Besje zaalgr. te zeggen, gelukkig zyn de keyertjes, die in haar kakstoel zyn esturven.
Want de schaapjes die leven, en sterven, zonder hartzeer of verdriet:
En as men oud word, zo is het al ellynde wat men in de worreld ziet.
Moet ik deer nou niet veur myn oogen zien? (och een stiene beeld zouwer om schrayen,)
Dat onze Dibberig zo ziek is, datze elkereis van de worreld wil schayen?
(115) Och myn lieve wyfje zo jy sterft, wat geet onze arme keyertjes an?
En wat zel het wezen mit my, jou ienigste Teewis, jou gerechtelyke man?
[fol. E6v, p. 76]
Ja wel zie deer, ien mensch zou hem zo wel vergrypen, en aan zyn zelf sleen de handen.
En deer by komt noch een ongeluk, want ô Heer! myn tanden, myn tanden,
Die maaken me schier razende dol, deur de pyn, dieze men den hielen dag hebben gedeen.
(120) En met zo veul ongemakken belaan, moest ik te nochtent van myn wyf of geen,
En naer steê toe loopen, om heur pis die ik hier heb, an den Jeuden Dokter te leeten kyken,
Om iens te hooren, hoe var dat de dreed van heur leven noch wel zel ryken,
En of’er gien hulp is, dat ik ’er noch wat by me hou.
Och het is zulken Dibberig! in de hiele worrelt vind je de weerga niet van zulken hebbelyke vrou,
(125) Ze wist ons goetje zo raindelykjes en zo fraatjes by me kaar te houwen.
Dat myn keyertjes, nog ik, van ons leven niet, met de alleboog door de mouwen,
Noch de toonen deur de koussen, of schoenen, eloopen hebben, als gemeinlyk veul huislui doen;
Noch onderdaags, brande ongze Wobbetje by ’t vuur een groot gat in ’er schoen:
Het arme meisje begon ’er om te kryten, en miende datze daarom allebei bedurven waren;
(130) Maar ’er moertje, die troosten ’er, en zeide; huil niet kynd, we zellen ’er noch wel ien paar nuwe mee besparen,
En daadlykjes haalde ze je deer uit een hoek, een stuk van ien leere lap,
En die zetteze deer zo hebbelykjes op met ien snap,
Dat je niet iens kost zien, weêr het verbrangzel was ebleven.
Deynk iens, of me niet de hiele worreld om zulken vrou zou geven,
(135) Ja al kostent me vyftig gulden, als ik ’er maar weêr gezond mocht zien,
Ik zouze zo blydjes geven, al zou ik ze noch ergen halen te lien.
[fol. E7r, p. 77]
Wangt, het is nou zulken slechten tyd keyeren! dat het is te beklagen:
Het deer onderdaags de harde wind nou niet weêr myn hiele turfschuer onger de voet eslagen?
En moet ik deer niet zien, dat myn schoone bagger, die al mootjes droog was eraakt,
(140) Deur regen nou weêr tot klink klaar modder is emaakt?
En het men zwager, ongze Goolif Freeken, deer weêr niet zulken schae eleden?
Dat hy ’t in ien hiel rongt jaar niet weêr in zel haalen, mit bagger te treeden.
Ja wel kyk iens, zie zo veul komt ongs over, evenwel, wat zelle we doen?
Die man, die ’t ons ontnomen het, die ken het ook wel weêr vergoen.
(145) We werken vast nacht en dag, om aan het dagelyks kosje te komen.
En dat wort ons dan zommis, op ien half uur, weêr zo lydig ontnomen.
Maar noch zou ik dat al te maal kennen vergeten, was ongze Dibberig maar gezongt.
En och Heer, ik vrees ze zeld niet halen, wangt ik heb de hielen dag eloopen as ien hongt,
Om den Dokter te vinden, en al myn moeiten is verlooren:
(150) [En hoe ’k esocht heb, ick heb weynigh tijngh van hem kennen hooren,]*
Ze zaide me, dat hy in de brandewyn zat, en dat hy dan de brui had van de pis,
Deer nee heb ik noch nee de Jeuden Dokter eweest, maar deer liep ik mee al mis:
Zo dat ik zonder hulp weêr nee huis toe zel moeten loopen.
Ik mach onderwegen veur ien halve schelling veneetze driakel koopen.
(155) Wat ik heb wel hoore zeggen, die is miest over al veur goet;
Dat geet dan heenen, nou het toch zo wezen moet,
Och, dat ik myn wyfje maar weêr gezongt mocht vinden,
Myn tangtpyn, loof ik, zou deur de blye tyng wel verzwynden.



[fol. E7v, p. 78]

DERDE TOONEEL.

HANS met JAN in Hanssopskleêren op de stellagie uit, elk
met een viool.

                                    JAN.
DAt gaet ’er naer toe: sta ruim mannen, hier hebje de Opperkeuning van de waterrotten.
                                    HANS.
(160) Manierlich, manierlich, ont wacht euch von mit irren Maister zu spotten.
Man mag alles vertich, ont stemt ir instrument;
Want nar ich see, is hier noch gar weinig volk ontrent.
Daaromb wolmer eyn stuch, oder sway moesicieren,
Nam mundus vult decipi, om das volch zu attrahieren,
(165) Ont wan mer gespielt habben, macht dan alzo bald irren oratioon.
                                    JAN.
Alles is klaar, miester; maar laat eens hooren, slaanwe al op een toon?
                                    HANS.
Ja vrailich; hef op, man spielt mich mit hupser, ont langer strekken.
                                    JAN.
Nou vrienden luster toe, hier hoor je een akkoort van gekken.
                                Zy speelen.
                                    JAN.
Dat ’s uit vrienden; wat dunkt u? kinkt dat niet bykans zo goet als een scheet in een mosterpot?
(170) Ja biget, dat moet je bekennen; hoewel dat je misschien wel weet dat onze Rutjert en Piet snot,
Lest een duël gehad hebben; om dat den een den andere had verweten,
Dat hy een blikaers had, om dat hy op een tweebeende merri had gezeten.
Want de heele weereld weet wel, dat den olifant, die in triangel gelardeert is,
[fol. E8r, p. 79]
Gantsch geen gelykheid heeft met een westfaals konyn, dat in een varken verkeert is.
(175) En daarom plecht myn bestevaar te zeggen: alle ding heeft zyn reden waarom dat men het zeid.
Het is juist niet, dat ik spreeken wil van die doodelyke stryd,
Die den almenak propheteert, dat ’er ontstaan zel tusschen de kikvorssen en de rotten.
Want wat hoeft jan alleman met de hoornbeesten te spotten?
De groote Turk heeft hem van zyn leven met de geboorte van den Antichrist niet bemoeit;
(180) Hoewel dat ’er tyng is, dat hy onderdaags een paar blaauwe kameelen heeft uitgebroeit;
Want daarom heeft het Hof van Holland in de leste vergadering vast beslooten, en voorgenomen,
De heele strand van Katwyk met netten te behangen, uit vrees dat het van de walvissen niet word ingenomen.
Want de duivel noch sijn moer en zou niet konnen raden of ik gek was of niet,
Als hy anders niet als een van myn veesten in een vergroot glaasje ziet.
(185) En de reden die ik, na myn verstant, daar of zou kunnen geven,
Is, dat je van geen amandeltaarten te bakken in ’t heele Martelaers boek vind geschreven.
En ik ken ook niet bedenken, hoe duivel dat ’er te pas komen zou,
Want het is noch wel drie maanden werk eer ’t kermis is te Zoeterwou.
En ey lieve zegt me toch eens: wie heeft ’er van zyn leven van geleerde lui hooren zeggen,
(190) Dat een platluis, als hy broets is, meer als ten hoogste drie eyeren gelyk kan leggen.
Want dat is altyd een ding, dat wis is, en dat de heele weereld weet,
Dat ’er een braassem, noch karper zal azen op de lucht van een simpele scheet.
[fol. E8v, p. 80]
En daarom dunkt my, zou het een gek wezen, die om een wandelingetje te doen, de heele weereld zou rontom willen gaan stappen;
Want ik loof, hy had ten minste zes paar ossehuiden van doen, om onderwegen zyn schoenen te lappen.
(195) En dat noch het slimst van allen is, zo een reis kan in geen veertien dagen geschien:
Want zy liegen ’t, die zeggen dat men de heele weereld kan deur de bril van een kakhuis zien.
Neen mannen, het kost meer moeiten, gelyk ik Kortizanibus zelf geprobeert heb,
Want ik ben die man, die op een vliegende platluis de heele weereld rondtom gevojageert heb.
Dat ik nou van zins was te verhalen, wat me daar al gebeurt is, en wat voor zoort van volk dat men daar vint,
(200) Ik wed, dat ’er niemant onder je alle zou wezen, of hy zou schreien als een kind.
Daarom wil ik daar van zwygen; want dan was al je vreugde geschonden.
Maar ik zel eens gaan verhalen, wat kruiden en balssemen dat ik drie mylen buiten de weereld heb gevonden.
Hier hebje altyd voor eerst een olie, die de naam van patientie niet kwalyk en past,
Want die daar maar drie druppelen van gebruikt, die krygt op zyn kop zulken harden bast,
(205) Dat hy, al word zyn wyf zes maal ofgezoent, niet eens en hoeft te vrezen,
Dat hy onder ’t getal van de gehoornde beesten zal wezen:
En hier hebje noch dat vrouwen Eerenpoeder, die hier een scrupel van neemt om den anderen dag,
Die is haar maagdom zo wel bewaart, of het tusschen een paar posteleine schotelen lag.
En hier hebje weêr in tegendeel een quintessentie, getrokken uit paerlen en diamanten;
(210) Die de eerlykste juffertjes leert, hoe dat men de weereld voort moet planten.
[fol. F1r, p. 81]
En hier zie je weêr een andere substantie, die eertyds hennipzaat is geweest,
En dat is die souverein remedie, die iemand in een kwartier uurs van een kwaje keel geneest;
En daar toon ik je noch een extrakt, getrokken uit het hamerslag van twee smits, terwyl zy stonden en smeden:
Die dat gebruikt, heeft geen nood dat hy licht van een diepe slaap zel worden bestreden.
(215) En Messieurs; of’er iemand onder u allen was, die noch niet naer de mode vryen kon,
Zo heb ik hier in dit glaasje de natuurlyke verf van den kameleon;
Die zulken kracht heeft, dat het die geene, die ’er zich meê bestryken,
In een oogenblik tyds, een heel ander perzonagie doet gelyken.
En behalven deze speceryen, heb ik noch duizend andre kunsten meêr,
(220) Die ik de boeren om geld, en de liefhebbers om niet met allen leer;
Gelyk als by exempel: een mug als een exter te doen klappen,
Een ezel een sarbande te doen danssen; ja zelfs Spaansche wyn uit dat vleezig vat te tappen,
Dat jy daar ziet, dat ik in myn handen heb; en dunken je deze dingen vreemd,
Zo heb je anders niet te doen, als dat je ’er maar een proefje van neemd.
                                    HANS.
(225) Halt auff, ihr grober kherrel! ir bestialiteet su proponieren,
Ont halt dem maul, von sachen der ir nicht kanst probieren.
                                    JAN.
Wel wie zeid dat meêr als jy, dat ik ze niet bewyzen kan?
En wil jy niet hebben dat zy van myn wyn proeven, hou daar, zuip jy ze dan.
                                    HANS.
Hab das, ihr bernhauter; solstu ihren meister unmanierlich bejegnen?
[fol. F1v, p. 82]
                                    JAN.
(230) Als men van stront praat, moet het dan juist bokkevoeten reegnen?
                                    HANS.
Stehe auff: wie solstu machen, das ein ezel einner sarbande danssen sol?
                                    JAN.
Wil je dat het volk eens laten kyken? miester, kom spring maar eens een kapriol.
                                    HANS.
Pots tausent, ich wol euch alsobald, dyn schalken kopff versetzen.
                                    JAN.
Ja praat jy wat, met woorden zul je lang vechten, eer je my zult kwetzen.
(235) Maar, miester! kom, treves, en een einde van ’t gevecht.
Ik heb een vraag aan je te doen, daar ik wel wou dat je my eens op onderrecht.
                                    HANS.
Spregt vrailich, man wacht euch, von mit irren meister dem nar su spielen.
                                    JAN.
Zou je wel raad weten om een scheet in twee parten te dielen?
                                    HANS.
Ir grosser nar! was vraag is das? wo nein, wie kan das gescheen?
                                    JAN.
(240) Vang jy de eerste, die ik laat, in jou neus; zo heb je twee parten, in elk neusgat een.
                                    HANS.
Myn zeel, zo ich ’s nichs om diesem geselschaf liet verblyven,
Ich hachten dem schender toe poeder.
                                    JAN.
                                  Nooit soldaat sturf’er van kyven:
Heb je wat op my te zeggen, hier ben ik, kom ruk maar een reisje van leer.
[fol. F2r, p. 83]
                                    HANS.
Gar wol, wir wollens seen.
                        Zy trekken van leer.
                                    JAN.
                                          Neen, neen; wat henker jy komt te veer.
(245) Ik wil eerst, om alle onordre te verhoeden, een akkoort met je gaan maken:
Zie daar, een schelm zel het wezen, die eerst over deze schreef zal raken:
En laat dan eens zien, wie dat van ons beide miester is.
                                    HANS.
Ich see wol, das mit narren kein eer su behalen is.
Halt mich dem maul, sach ich andermool, ont wolt mich nicht errompieren,
(250) Ich wol aber meiner medikamenten aan dem volch offerieren.
            Hy spreekt tegen ’t volk met zyn flesje en zyn brieven in zyn hand.
Es ist nicht nootig, ir Hern! das ich euch myner grosser sachen mach bekant,
Want die selbige sunt genoeg verspreid durch diesem gansschen land.
Aber of iemant myner konst nich gelauft ir Hern! da sunt myner testimonia, myner zeegelen, ont breeven:
Der zyner Keizerlicher Majesteet mit eigner hand had onderschreeven,
(255) Da mit ben ich, su Wittenberg, der Medicynen Dokter gepromoviert:
Om den eenigen dem maul su stoppen, der myner loflicher naam blamiert.
Sed propriae laus faetet. Daarom wol ich mir zelben nicht pryzen.
Sed ad rem. Hier toon ich euch ir Hern, den oprechten Lapis Philosophorum. Mit dyzen styn, mit dyzen,
Kan ich gezont machen der gekwelt sunt mit das Podagram.
(260) Das ist ein heilzaam Secretum tegen dat dybelt Ischiaticam:
Da mit mach ich das Morbum Gallicum Ganslich verdwynen.
[fol. F2v, p. 84]
                                    JAN.
De gek wil een ander van de pokken genezen, en hy weet geen raat voor de zyne.
                                    HANS.
Das ist ein Medicamentum Catholicum, Hern; ont keiner zeiner ziekten in dem genschen welt,
Der ich da mit nicht geneis: of ich wol nicht einen stiber aan gelt.
        Terwyl hy dit spreekt, komt TEWIS DE BOER uit,
                die met open mond en ooren hem aanhoord.
(265) Ont ir Hern, hier hab ich einer andern quintessenciam, getrochen aus nein ontswansich heilzamer krauden,
Das man alleinich gebraucht, is goet voor den benauden,
Gekwetsten, gestossen, geslagen, gekurven, ont gehagt,
Macht das man ein weinig warm, ont strycht das op dem wonde, das geneist, ont verzagt,
Binnen vier ont swantsich uuren alle kwetzuuren, oder de dybel hool mich, oder de brand wol der in vooren.
                                    TEWIS.
(270) Wel hier kom ik recht te staag; nou is myn reis noch niet verlooren;
Weet die man overal raad voor, zo weet hy ook wel raad veur onze Dibberig en voor myn,
Ik moet hem een reis aanspreken; want ik loof dat moet al een geliert Dokter zyn.
Maar evenwel, daar zel hy noch wat zeggen, dat moet ik lykwel noch eerst iens hooren.
                                    HANS.
Hier hab ich noch ein andren compositioon, ir Hern: der ich euch al zo bald wol verklooren.
(275) Das ist dat moogdenwasser, das aller vrouwlicher gebrechen curiert,
Ont da des halben, van dem Jonffren, voor ein grosser Arcanum wert geëstimeert.
Das macht euch das mutterspul in einer oogenblich verswinden.
[fol. F3r, p. 85]
                                    JAN.
Juffrouwen! als ’t je daar schort, zo hoef je by hem niet te gaan, by my kun je dat voor niemedal vinden.
                                    HANS.
Sag ir Hern! ont aanschouwt mir nor einmool diesem compositioon;
(280) Das is ein wasser, getrokken per dem distillatioon;
Aus dem vermaarden keistein, von dem Erntfesten Jonkhern meister,
Mit diesem geneis ich, aber zonder instrument, oder zonder pleister,
Alle gevaarlychen keyen, der euch in den kof sitsen verborgen.
Strich het vom diesem abond vor dem kof, ir Hern! ont morgen,
(285) Wol ich wedden, zal dem kei von zelbst aus dem hirnen vallen.
Daarom ir Hern! is ’er iemand onder euch allen,
Der dem kei in dem kof te viel vexiert,*
Kauf vom diesem mynen balzem, kauf, kauf, ont probiert;
Vor einer schelling an geld, kon dir diesem fleslin bekamen,
(290) Kauft aber vrailich, ont wolt euch vor diesem gezelschaf nicht schamen,
Zo euch dem kei luttert; aber es ist jet zonder nicht mier einer schand;
Want dem kei word gedragen vom dem grosten vom diesem land.
                                    JAN.
Het moet toch wezen, dat hy meend dat het geen schand is, of ’t is wis, dat hy die balzem zelf nooit geprobeerd heeft;
Want het is goed te hooren, dat hy ze voor zyn eige kop van zyn leven niet gesmeerd heeft.
                                    HANS.
(295) Daarom, wol ir geholpen zyn, ir Hern! zo most ir kauffen:
Aber zo nicht, zo zolst ir dyn eigen geluk ont genezing verlauffen.
[fol. F3v, p. 86]
                                    TEWIS.
Ik had hier een beetje pis, Domene Dokter! die zou ik vragen, of je eens bekyken woud.
                                    JAN.
Dit zel pisbekykers handgift wezen, vrienden, staanwe nou niet stout.
                                    HANS.
Gar wol, las mich seen, man, vom wim is diezen urine.
                                    TEWIS.
(300) Myn wyf heeft ze te nochtent elost, myn Heer, om U E. te dienen.
                                    JAN.
Die pis zal hem toch wel dienen, vriend, al is het maar om jou wat te kloppen uit je zak.
                                    HANS.
Ich zee, dat ir wyb, had ein gar grosser ongemak.
                                    TEWIS.
Dat is waar, want zy is zo ongemakkelyk, dat ze niet een oogenblik stil kan leggen.
                                    JAN.
Als de Doktors de pis bekyken, is dat altyd het eerste dat zy zeggen,
                                    HANS.
(305) Hic abundat Spiritus Accidus, ont das gar nicht goed.
                                    TEWIS.
Zulk latyn moest ’er niet veul komen, of ik verlies myn heele moed.
                                    HANS.
Pots tausunt, was zee ich? Hypostasis est nigra, & admodum inaequalis.
                                    TEWIS.
Och! zo zy maar niet uit haar kwaal, en al in ’s hemels zaal is.
                                    HANS.
Haar Color Nativus, vrees ich, is alzo bald geëxstinguiert,*
                                    JAN.
(310) Waar duivel of de vent de woorden van daan vercierd.
[fol. F4r, p. 87]
                                    TEWIS.
Hoe steet het, Heer Dokter? is ’er noch wat hoop van leven?
                                    HANS.
Wo vrailich; ich wol euch daar zoe, nicht mier, dan diezen fleslyn geven.
Want es ist nicht mier dan einer groser Obstruction.
In den Matrice, verzelschaft, mit einer vehementen Estuatioon.
(315) Der ettelicher grobber fulgines macht nar dem Hirrnem zu stygen.
                                    TEWIS.
Daar kan ik zeer luttel van verstaan, en daarom zel ik de helft ’er wel van zwygen.
Maar, myn Heer! mien je zeper dat haar dat genezen zal van de zieckte die haar kweld.
                                    HANS.
Vrylich, want es ist kein zolchen medikament in den ganschen welt,
Es zol binnen ein dag, oder swey, irren wyb volkomelich genyzen.
                                    TEWIS.
(320) Och, zo dat weer is, hoe zel ik jou overal pryzen!
Ik wed, ’er word van zyn leven niemand, als jy, op ons dorp ehaald.
Maar ei lieve, zeg my nou eens, hoe moet ik het gebruiken? op dat ’er niet an en faald.
                                    HANS.
Ir zolst da vom ein droppel, oder swey, in bier, oder in wyn, warm vermengen;
Ont das irren wyb, swymool doogs, ’s morgens, ont des abonts, zu brengen.
                                    TEWIS.
(325) Wel nou dan, zo heb ik aârs niet te doen, als dat ik je pas je geld.
Maar evenwel, ik heb daar zulken kwajen kies, die my den hielen dag zo het ekweld,
[fol. F4v, p. 88]
Ik wou wel datje deer iens na zaagt, of je me daar ook, van zou kunnen verlossen.
                                    HANS.
Gaap ein mooi, wir wollens zeen; ich zeer hier ein gar grossen,
Ont verrotte kele, der ich euch nootzakelich moet ausrukken mit dizem instrument.
                                    TEWIS.
(330) Ja wel ik weet niet, Heer Dokter: ik ben het eeten met al myn kiezen zo ewent,
Dat ik loof, dat het my kwalyk zel komen, als ik ’er een van zel missen moeten.
                                    JAN.
Daar meê raakt zyn heele slagorde van strontkauwers in roeten.
                                    TEWIS.
Maar zou’er anders geen raad wezen, om my te verlossen van die pyn?
                                    HANS.
Nein, das ist onmooglich, on das kan anders nicht zyn.
                                    TEWIS.
(335) Ja maar, ik vrees je zelt me zo ellemens zeer doen.
                                    JAN.
Ik wed, zyn kies beloofd al, dat hy ’t van zyn leven niet zel meêr doen.
                                    HANS.
Kein noot, kein noot, zet euch man nedder. Kon jong kryg myn instrument.
                                    TEWIS.
Ja wel; ik zel ’t dan wel moeten doen, als je my aârs niet helpen kent.
                                    JAN.
Daar miester, daar is je nyptang, daar je de keyen meê plegt uit te trekken.
                                    TEWIS.
(340) Ei handelt my wat zafjes; want met een kies is’er zeper gien gekken.
[fol. F5r, p. 89]
                                    HANS.
Halt euch man stil; es wol wol geen.
                                    TEWIS.
                                Ai, ai, ai, ai, ai, ai.
                                    JAN.
Ommers isser niet, dat de stem van een mensch zo wel kan na apen, als een boer, en een papegaai.
                                    HANS.
Daar ist der schender, der euch zo viel heft doen lyden.
                                    JAN.
Bloed miester! ik zouje raden, datje die kies in ’t koper zoud na laten snyden.
(345) Om hem in print in je boek te zetten: die je haast uit zult laten gaan.
Want een groote kies zel zo wel in uwe, als een groote wurm in Beverwyks observatien staan.
                                    TEWIS.
Gans lyden is dat trekken! ik vrees dat myn kaakebien uit het lit zal wezen.
                                    JAN.
Es ist kein zwarigheyd: ir hoeft daar nicht voor su vresen,
                                    TEWIS.
Wel hoe veel moet ik je nou geven? ei zeg me toch de neeste prys.
                                    JAN.
(350) Ir sulst mich noch meer geben, dan einer halben ryxtaller, vor diesem rys.
                                    TEWIS.
Ei zeker dat is te veel; een paar schellinkjes denk ik, daar zelje wel me akkordieren.
                                    HANS.
Ich kan es nicht minder getuigen; ont wolt daar ir selbst mit contentieren
                                        Hy geeft hem het gelt.
                                    TEWIS.
Ei je hoorde ook zeper wat kompassi te hebben met een armen bloed,
Die ten minsten een paar dagen om een halve ryxdaalder werken moet.
[fol. F5v, p. 90]
                                    JAN.
(355) Zo datje zeggen wilt, datje weinich gelt hebt om ons te betalen?
Wel, dat ik je eens een kunst leerde, daarje gelt genoeg by kost halen,
Wat zouje my willen geven, zo ik je die dadelyk leer.
                                    TEWIS.
Och dat zou wis tovery wezen; neen dat leer ik nimmermeer.
                                    JAN.
Neen, neen, je zelt zien, dat ’er geen tovery ontrent zel wezen:
(360) En als je dat kent, zo hoefje van je leven voor geen armoe te vreezen.
                                    TEWIS.
Wel, als jy dat kant doen, zo ben jy ommers meê al ryk,
En even-wel eisch jy my zo veel gelt of, dan doe je my ommers ongelyk.
                                    JAN.
Wel wat meen jy, dat de kunst niet betaalt moet wezen?
Wel, als dat niet en was, waarom zouwen wy meesters dan zo worden geprezen?
(365) Neen vrient, daar moet loon wezen, aars wierd de kunst te gemien.
                                    TEWIS.
Wel ke daar, als jy my dat leeren kent, dit zakje met gelt wil ik ’er noch an verzien.
                                    JAN.
Dat zocht ik maar. Wel kom an; ik zel je maar eenige woorden leeren zeggen,
En zo dra als je die gezeit hebt, selje straks een ryxdaalder in je zak vinden leggen.
Maar als j’et nou kent, zo meug je het niet meer doen, als twemaal daags.
                                    TEWIS.
(370) Dat is een dukaat op een dach, bloed, hier raak ik te degen slaags.
Nou wakker dan; leer het my straks; ke daar dit zakje is tot jouwen besten
[fol. F6r, p. 91]
                                    JAN.
Voor eerst moet je dit doen: maak al die zelfde gesten,
Die jy my ziet maken, en spreekt my al myn woorden na,
En daar na zel je zien, of ik in myn kunst niet vast en ga.
                                    HANS.
(375) Pots hondert dybel, was of dem nar mit diesem Baur sol machen.
Ich wol ’s ein mool anseen.
                                    JAN.
                                          Stil Miester, hou je maar zonder lachen.
Nou kom steek altyd voor eerst je rechter arm, met je slinker voet voor uit.
En spreek nou al myn woorden na, in het zelfde geluit.
    Hy zeit hem deze navolgende woorden, woord voor woord na, die
        Jan hem voorzeit, die hem ondertusschen, onder eenige
            vreemde postuuren, een ryxdaalder in de zak laat vallen.

                        JAN en TEWIS.
O Plantynus, Baldewynus, Marsepynus, Almanak.
(380) Wyl ik om kyk, wyl ik krom kyk, geef my strak,
En zo daadelyk, wel genadelyk, een patakon in myn zak.

                                    JAN.
Dat is genoeg. Kom voel nou eens in je zak, ofjer geen gelt in zult vinden.
                                    TEWIS.
Biget, daar is een ryxdaalder. Hier word ik de rykste van myn vrinden.
Gans lyden, als onze Dibberig, dit miraakel zel komen te verstaan,
(385) Ik wed, dat zy, al was ze dood, uit het graft van vreugde weêr op zou staan.
                                    JAN.
Kom maatje, waar is je zakje met gelt? kom wil je dat hier eens langen?
                                    TEWIS.
Ja ke daar, ik schenk het je van harte; want ik hoop het met de intrest wel dubbelt weêr te ontfangen,
En daar meê loop ik met kunst met al, zo daadlyk na myn wyf,
[fol. F6v, p. 92]
En jaagt haar door deze tyng de ziekte van het lyf.
(390) Maar evenwel; my dunkt de woorden die zyn my bykans al vergeeten,
Ik wou wel dat je ze my eens op schreef, dan zou ik ze beter weten.
                                    JAN.
Kom garen. Ik heb hier wel een potlootje; blyf daar maar een beetje staan.
                                        Hy schryft wat.
Zie daar hebje het; daar kunje nou gerust op heenen gaan.
                                    TEWIS.
God loont vrienschap; nou, goejen dach alle bei; en daar meê stap ik heenen.
                                    JAN.
(395) Jy ook zo. Kyk hoe loopt de kinkel: of hy ’t loopend vuur had in zyn beenen,
Wel wat dunkt’erje af Meester; is die vont zo kwalyk verciert?
                                    HANS.
Myn zeel, ir bist werdig Magister in diesem kunst su werden gepromiviert;*
Ha! der hupscher kherrel, ich wol euch su grosser Hern machen.
                                    JAN.
Zou hem dat beursje niet te vriendelyk in de oogen lachen?
(400) Ik loof het by myn keel, en dat hy my daarom zo flatteert.
Trouwens, ik mach den armen duivel de helft geven; want de eene gaudiefskunst is d’andre weert.
Want ik meen dat onze ambachten al ten naaste by op een uit zullen komen.
Zie daar Meester, daar is het beursje; ik weet wel jy bent van de vroomen,
En daarom leg ik ’er jou de helft van goejer harte van toe;
(405) Steek het in je zak, en bewaert het voor myn helft tot flusjes toe.
                                    HANS.
Gar wol, ich wol vom gelychen euch al myner kunsten communicieren,
[fol. F7r, p. 93]
Ont al onzen lucrum mit euch dividieren.
Man kom, las nor geen, ich see; es ist al tzyt,
Das volch wol nigt mier kauffen ont ich hab grosser apetyt;
(410) Daarom nemt al onser sachen, ont las ons naer haus su geen.
                                    JAN.
Ga jy maar voor uit, ik zel al het goet wat gaan binden by een,
En je zo daadlyk volgen; want eer ik noch henen ga,
Moet ik dit volk noch wat toe snacken: want ik zie zy wachtender na.
                                    HANS.
Gar wol; volg mich alzo bald, ich wol euch su haus expektieren.
                                    JAN alleen.
(415) Daar bruit myn mof na huis met zyn oude almodische gieren;
Maar zeg nou eens recht op vrienden, hebje van je leven wel natuurlyker weerga van den fulpen ezel beleeft?
Dunkt je niet, dat myn baas met dat beest een groote gelykheid heeft?
Want zy meenen allebei, dat haar bakhuis en haar manieren zo dubbelt ondieft zyn,
Dat al de juffrouwen, die haar zien, noodzaakelyk moeten op haar verlieft zyn.
(420) Ook meent myn baas, dat de grooste juffrou van de stad hem niet zou kunnen ontgaan.
Had hy zyn vaar hier in de stad, of was hy niet uit Moffeland van daan.
Want de juffrouwen worden dikwils door dat volk bedrogen; meenende dat zo een gebraden haan tot de ooren toe vol splint is;
En daar na bevint men, dat haar opsnyery niet als rook en wint is,
En dat zy niet dan een el vyf of zes fulp hebben om het lyf,
(425) Want dat volk raakt door haar kleeren alleen gemeenlyk aan een wyf.
[fol. F7v, p. 94]
Maar bloed, konnen de juffrouwen zo een perzonagie eens zonder zyn kleeren aanschouwen,
Ik loof vastelyk, dat ze hem niet, als voor een gevilden ezel, zouden houwen.
Nou evenwel, dat is tot daar toe; ’t schynt wel de weereld is thans zo verkeert,
Dat men de perzoon minder, dan zyn geld en zyn kleeren estimeert.
(430) Trouwens wat roert dat my; ik weet wel dat ik de sotheid van de weereld niet zal kunnen verandren;
Daarom wensch ik je allemaal wel eerbiedelyk een goejen avond met malkanderen.
En zo u deze snaakery eenigzints wel behaagt heeft,*
Zo verzoek ik, dat je elk malkaar eens een paar zoenen ongevraagt geeft.



[fol. F8r, p. 95
]

VERJAARDICHTEN.



Op het verjaaren,

Van myn Heer en Vriend den Dr. B.

TOen ’k hoorde dat je zoud verjaren,
Wou ik myn pen noch ink niet sparen,
Om met een regel acht of tien
U veel geluk en heil te bien.
(5) Kon ik nu slegs door al myn schryven,
Myn wensch wat doen aan u beklyven;
Of had jy al dat ik je gon,
Je waart al Keuning van Japon,
Of j’ had ten minsten een officie,
(10) ’t Geen u (schyt beul en spyt justicie)
Zou maaken in een jaar drie vier
Zo ryk als eenig officier.
Ja j’ had al lang de preferencie,
Ver boven onze Excellentie,
(15) Mits dat voorzeker al je hout
Verkeert zou zyn in klinklaar gout.
Jy ging al lang in ’t zilver laaken;
Je zoud geen onderbroek doen maaken,
Zy was aan root, of groen, of geel,
(20) Als van ongerazeert fluweel.
j’ Had alles datje zoud begeeren;
En vrienden zou je nooit ontbeeren,
Mits nooit je kelder leeg zou zyn,
Van damp noch Bacheracher wyn.
(25) In ’t end, jy waart door al myn wenschen
Noch meer als Hartog van Florencen.
Jy waart (te weeten zo je woud)
Al met een Keuningin getroud,
Die ruim zo schoon zou zyn als Venus.
(30) Jy zoud trots Bacchus, en Silenus,
Nooit zyn gekwelt met ’t Podagram,
Noch met het helsch Sciaticam.
Ja zelfs, je zoud van al je dagen
[fol. F8v, p. 96]
Akteons levery nooit dragen.
(35) Je kinders zelfs (al had j’er tien)
Die zou je uit school noit spelen zien.
Je waart (schyt Wetsteen der vernuften)
Schoon ’k wel weet dat je nooit en zuften,
Zo wys als Aristoteles,
(40) Of als een Kato vyf of zes.
Je zoud zoo fel poëtizeeren,
Dat je N. N. wel af zoud smeeren,
Ja meester Vos, die aardsch Poeët,
Was by u minder als een scheet.
(45) In ’t end, kon u myn wenschen baten,
J’had duizend tonnen vol dukaten,
En nimmer deê je minder zond,
Dan als je ’er my wat over zond,
Want ’k durf u, als een man met eeren,
(50) By d’onderkeurs van Pallas zweeren,
Dat ’k dit, en noch wel eens zo veel,
U uit myn hart wensch tot uw deel,
En dat gy noch veel tachtig jaren
In luk en voorspoet wel moogt varen,
(55) Om noch na jaren tienmaal tien
Dees dag met vreugt verjaart te zien.
    Doch zacht, ik zal’t hier zo by laten,
En niet te veel op een tyt praten;
Ook dunkt my, dat myn Rymers geest
(60) In lang zo slecht niet is geweest.
Maar licht dat die wel zal ontluiken,
Zo dra ik kom je taart te ruiken;
Want weet, dat (trots de Helikon
En der Poëten Hengstebron)
(65) Een taart aan d’armste der Poëten
Als zaad kan vaarzen uit doen zweeten.
En daarom, ’t geen ik heb bewaart,
Wacht dat op ’t schaffen van je taart.



[fol. G1r, p. 97]

TAART-VERMANING,

Aan Juffr. Ariaantje N.

’k ZOu, o Juffrou Ariaantje,
Schier wel wedden om een vaantje,
Dat jy, schoon je zyt verjaart,
Licht niet meer denkt om je taart;
(5) Maar dat zulje moeten weten,
Dat het my niet is vergeten;
En dat vulzel van je pan
My noch lacht te lydig an.
    Maar, ei zeg eens, waarom dat j’ het
(10) Zo versloft? of zeg, vergat je het
Daarom, om dat men u licht
Niet verjaart heeft met gedicht?
Wel, indien dat is de reden,
Zo trek daadlyk vry aan ’t kneden
(15) Van uw lang verwacht gebak:
Want dit vaars dat zal u strak
Dat verlies gaan repareeren,
En al wat je kunt begeeren
Toe gaan wenschen met een vaart,
(20) Om te bikken op je taart.
    ’k Wensch je daarom, Ariaantje,
Voor uw lest verlooren haantje,
Weer een ander in de steê,
Die zo goet mag zyn als twee:
(25) Dat je noch een koppel eyers,
Alias, een koppel keyers,
Of je ’er niet genoeg noch had,
Toe mag taaklen in de mat.
’k Wensch jou noch zo veel dukaten,
(30) Dat je die niet weet te laten;
Maar uit puure dartelheid
Die aan my te grabblen smyt.
’k Wensch dat u, noch ook uw kindren,
[fol. G1v, p. 98]
Nimmer mag de tantpyn hindren:
(35) ’k Wensch dat d’een zo wel als d’aar
Leeft noch acht en tachtig jaar;
Ongemoeit, zo van kwallagie,
Als van buykpyn en krawagie.
’k Wensch uw dochter Alida
(40) Haast te zien in gloria.
Dat ’s te zeggen (in ’t wel neemen)
Niet met Michelmaat van Breemen,
Maar gehuwlykt met een kwant,
Die pistoolen heeft als zant;
(45) En zo fraai is als Adonis;
Of die voor het minst zo schoon is,
Als dat troonitje, dat jy   
t’ Huis hebt in je schildery.
’k Wensch je voorts in alle zaaken
(50) Alles, wat je kan vermaaken,
’k Wensch je in ’t droomen veel geneugt,
’k Wensch je ook in het eten vreugt,
’k Wensch je zelfs plaizier in ’t kakken,
Maar voor al in ’t taarten bakken:
(55) Want, gelyk je kund vermoen,
Daar is ’t alles om te doen.
    Zo dit wenschen en dit schryven
Dan wat kan aan u beklyven,
Zo maakt, dat men in het kort
(60) Daar de reuk gewaar van word,
En zo zulje kunnen weeten,
Of ik schroom van taarten t’eeten,
Die geschaft wort van een vrou,
Die ’k myn wenschen waardig hou.



[fol. G2r, p. 99]

VERJAARVEERS

Aan Mejuffrou N.N.

Juffrou J.W.
        GHy, die myn dochter van papier,
        In goude luiertjes gewonden,
        Tot noch geen pilgift hebt gezonden;
        (5) (’t Geen ik in zulken brave vrou,
        Voor al te schraal een teken hou,
        Om door haer mildheit met myn kaaken,
        Eens in haer waaffelen te raaken)
        U kom ik heeden te gemoet,
        (10) Om met een Cipriaansche groet,
        U dit gedichje te vereeren;
        Het geen u daadlyk zal gaen zweeren,
        Dat, wyl men u op dezen dagh
        Van uw geboort vermaanen mag,
        (15) Dat ik zo vroolyk trok aen ’t rymen,
        Dat ik des meende te bezwymen,
        Want docht ik, nu zel my dat wyf
        Haar brood niet houwen uit het lyf,
        (Ten zy dat zy ’t my wou ontsteelen)
        (20) Al zou’er meer dan een meê speelen,
        Des stiet ik daadlyk, met een zwier,
        Dees zeegeningen op ’t papier,
        Die, zo zy wat aan u beklyven,
        U zullen maken ’t puik der wyven.
            (25) Voor eerst, zo wensch ik, dat de min
        Steets huisvest in u huisgezin;
        En dat het knorren, met het kyven,
        Voor eeuwig daar mag buiten blyven:
        Op dat uw hond, ’t zy reu, of teef,
        (30) Zelfs met uw kat in vriendschap leef:
        En dat zy nimmer, onder ’t speelen,
        ’t Brood uit malkanders kaaken steelen;
[fol. G2v, p. 100]
        Maar even als haar heer en vrou
        Steets vreedig leven door de trou.
            (35) Ik wensch voorts, dat uw goe Mameere
        U noch het ambacht eens mag leeren,
        Van vrucht te teelen uit een land,
        Dat licht genoegzaam word bepland,
        Maar ’t geen noch echter van zyn leven
        (40) Geen zaad, noch spruiten heeft gegeven;
        Op dat gy van haar weten meugt,
        Hoe zy ’t geklaart heeft in haar jeugt,
        Toen zy de braafste vrouw der vrouwen,
        Eerst op de weereld aan deê schouwen,
        (45) En die in lichaam, en in geest,
        Steets d’eer is van het Y geweest.
            Voorts wensch* ik dat Merkuur u zegent,
        En zo met zyn talent bereegent,
        Dat steets uw winkel (in de plaats
        (50) Dat die nu dikwils van veel maats,
        Die veel meer kaakelen, dan koopen,
        Bykans word onder voet geloopen)
        Des morgens, s’avonds, en by dag,
        Gestaag van kooplui krielen mag:
        (55) Die Wouter, met een knecht, zes, zeven,
        Gedurigh werk van binden geven,
        En maaken; dat zelfs meester Jan
        Nooit uit zyn winkel wezen kan,
        Om naer zyn tuin te loopen draaven,
        (60) Waar dat men zeit, dat hy met graaven,
        Met planten, zaayen, en zo voort,
        Al meenich uur, en duit versmoort.
            Ik wensch u voorts in alle dingen,
        Of geen, of bei veranderingen:
        (65) Ik wensch u in, en buiten ’s huis,
        Steets vry te zyn van ramp, en kruis:
        Ik wensch zelfs, dat uw dienstmaacht Lysje,
        Dat anders is een handigh meisje,
        Nooit pot, of pan, aan stukken breekt,
        (70) Of dat zy ’t bier vat wel ontsteekt,
[fol. G3r, p. 101]
        ’t Geen anders, door veel uit te lekken,
        Meê tot kyvagie kan verstrekken.
            Hier wensch ik by, dat uw gemaal,
        ’t Zy middag, of ’t zy avondmaal,
        (75) Zich nooit mag met de keuken moeien,
        Die aars meê onrust uit kon broeien;
        Want ’t is de wyven altyd leet,
        Dat iemant in haar ambacht treet.
        Want als de man eens na zyn mode,
        (80) ’t Zy vlees, of vis, of zaus wil zoden,
        Of dat hy fricassades maakt,
        Waar van de geur juist ’t wyf niet smaakt,
        EN dat zy dat dan aan moet kyken,
        En hem slechts zout, of eek, aan ryken,
        (85) Of ietwes dat daar toebehoort,
        Dan valt’er somtyts wel een woort,
        Dat, om geen twist in huis te krygen,
        Veel beter wezen zou te zwygen;
        En ’t geen ik daarom wenschen wil,
        (90) Dat u nooit aanlei tot geschil.
            En om myn wenschen kort te maaken,
        Zo wensch ik u in alle zaaken,
        Zo veel geluk, en heil, en vreugt,
        Als ik u waard vind door u deugt.
        (95) Dat is te zeggen wel verstaande,
        Met zo veel inkomst alle maande,
        Als mon Kouzin, myn Heer Louys,
        In zes jaar zoek maakt in Parys.
        En binnen ’t jaar een klein zoet schelmpje,
        (100) Dat met een toe, of open helmpje,
        (Doch beter waar ’t, naer myn verstand,
        Indien ’t kost pissen aan de wand)
        Uit u mag in de weereld springen:
        Om u in ’t kort te leeren zingen
        (105) Van zuye, zuye kindelyn:
        Waar door je dan bevryd zult zyn
        Van jongens by de buurt te steelen,
        Om by gebrek daar meê te speelen.
[fol. G3v, p. 102]
        En waar door d’arme meester Jan,
        (110) Met lief bevryd zal weezen van
        Dat spotten, scheeren, en verwyten,
        Dat hy zich vaak naer ’t oor voelt smyten,
        En ’t geen (zo was in zyn steê)
        My lang al hulp verzoeken deê.
            (115) Doch zo myn wenschen met myn hoopen,
        Eens komen heerlyk af te lopen,
        Zo meen ik, dat de lui misschien,
        Noch korts zyn manskracht zullen zien;
        En hem noch zullen pryzen moeten;
        (120) Wanneer ze u als mama begroeten,
        En dit en noch vry meer daar by,
        Wort u met ’t hart gegunt van my,
        Die u voor ’t laatste wel durf zweeren,
        Gelyk een praktizyn met eeren,
        (125) Dat, spyt je waaffels en je taart,
        Daar, wyl je heeden zyt verjaart,
        Ik haast myn maag meê hoop te styven,
        Ik graag, ja zelfs met vreugt zal blyven
        Van Juffrouw J.W.
        (130) De slaaf, tot in het Vagevier.



OP ’T VERJAAREN
Van
Juffr. A.G.

NA dat ik onlangs kwam te hooren,
Hoe gy, o zoet drie konings kind!
Op heden vreugdig wierd gebooren,
Terwyl dit nieuwe jaar begint,
(5) Zo dacht het my niet buiten reden,
Dat ik u meê geluk kwam biên;
Doordien (om onze vrolykheden)
Ik uw geluk ook graag zou zien.
Want heb ik macht om met gezangen,
[fol. G4r, p. 103]
(10) Met fluit, fiool, of cytersnaar,
Uw levensloop wat te verlangen,
Je leeft te minsten hondert jaar;
Maar wat zal ik u best gaan schenken,
Op zulken heugelyken dag?
(15) Wat vers zal ik nu best bedenken,
Daar ik u meê behagen mag?
Wil een Annagram gaan maken,
Met een verkeerde letter zwier?
O neen, ’t is best dat werk te staaken,
(20) Dat rymen past hier niet een zier:
Hier past een zang met zoeter zwieren,
Waar op dat Anna, heel verheugt,
Met ons haar boortendag mag vieren,
Als d’oorzaak van haar eerste vreugt.
(25) Wel aan dan, waar zyn nu myn vaarzen?
Maar ziet, elk is ontrent zo groot,
Gelyk wel eer die steekelbaarzen,
Die wy eens trokken uitje sloot,
Maar daar is heel niet aangelegen,
(30) De langte heeft niet te bediên:
Indien gy slechs maar had verkregen,
’t Geluk, dat u myn vers komt biên.
Want, zo ik wat vermag met wenschen,
Durf ik wel wedden zonder schand,
(35) Dat gy uw luk tans met geen menschen
Verruilde van dit gantsche land,
Want zeker, als gy gingt uit vissen,
Het zy op pos, of baars, of schol,
Je zoud nooit vanje leven missen,
(40) Te vangen kaar, ja schuiten vol.
Geen goetje zo van duim, of pinken,
Van twaalif in een tabaknap,
Maar even als Westfaalsche schinken,
Zo van een ellen, of een stap.
(45) De snoeken zouje nimmer missen
Te trekken aan jou angelkoord,
Gelyk als kleine wallevissen,
[fol. G4v, p. 104]
Die zomers zwemmen om de noord.
Je zoud met Lobbes niet na spreeuwen
(50) Gaan grablen yvrig in het zant,
Maar pas als in de gulde eeuwen,
Patrizen vangen met je hand.
Je schuit die zou van zelve vloeien
En vliegen luchtich lanks de vloed,
(55) Zo datje waart verlost van ’t roeien,
En van die moeyelyke kloet.
Die kloet, daar ik meê lei te moorden
In ’t kroos, gelijk een halve gek,
En noch te nauwer noot door boorde,
(60) Dat my het zweet liep langs myn bek:
In ’t ent, om niet te lang te zingen,
Je dee al watje zelve wout,
Al wouje zelf ook alle dingen
Verandren metje hant in gout,
(65) (Maar slechs met een hant moetje weten
Want anders voerje als die zot
Die van zyn gout doe niet kost eten,
En borst als een vergeve rot)
O neen, uw schat zou slechts vermeeren,
(70) Om ons op ’t bloeien van uw jeugt,
Te met eens wakker te tracteeren,
In volle vrolykheid, en vreugd;
Maar wat mag al dit wenschen baten,
Moogt gy licht denken? niet een myt:
(75) Doch evenwel men moet wat praten,
Tot blyk van zyn genegentheid;
Want anders, wat is al het wenschen,
Op bruiloftsfeest, of nieuwe jaar,
Als een gewoonte by de menschen,
(80) Al baat het somtyts niet een haâr;
Neen, schoond’er niet en kwam te beuren
Van al, dat ik hier heb gezeit,
Gy hoeft daarom niet eens te treuren,
Maar leven evenwel verblyt.
(85) Gy hebt den hemel slechs te loven
[fol. G5r, p. 105]
Voor al de gaven, die hy u
Zo ryklyk heeft verleent van boven,
Voor dezen niet alleen, maar nu:
Uw ouders zyn noch beide in ’t leven,
(90) En wel zo fiks, en zo gezont,
Dat zy geen oortje zouden geven,
Voor een purgatie van een pont;
Maar houd! ik mag wel uit gaan scheien,
Tot dat gy wederom verjaart,
(95) ’t Geen weêr moet beuren met verblyen
Verbly ons slechs maar metje taart.



VERJAARZANG.

Op de Geboortedag

Van

Juffr. M.L.

MYn zoete Juffer, die op heden
(Naer ik verstaan heb) zyt verjaart,
In die nu in die tyd gaat treden,
Bekwaam om haast te zyn gepaart;
(5) Hoe zou myn pen zich toch bedwingen,
Om niet met een verheugden geest,
Eens ’t uwer eeren op te zingen,
Mee hakend’ na uw bruilofsfeest?
O neen! al wist ik tans van dichten,
(10) En van al ’t rymen niet een beet,
Uw deucht zou noch voor my doen zwigten,
Zelfs d’alderaardigste Poëet:
Want geenzins is my noch vergeten
De tyd, die wy gerust in vreucht
(25) Wel eer tot uwent zaam versleeten,
Een jaartje nader aan uw jeucht:
Die jok, die zoete boerteryen,
Dat foppen dikwils, keer om keer,
Dan eens met kwellen, dan met vleyen,
(20) En duizend andre geuren meer;
[fol. G5v, p. 106]
Zo dat ik met een dubble reden
My heden ganschlyk voel verplicht,
Om eens een uurtje te besteden
Voor u, aan dit verjaargedicht.
    (25) O helder lampje! welkers stralen
Op heden eerst ontstooken zyn,
Wat zien wy haast al muggen dwaalen,
Om uw vervoert van minnepyn;
Wat zien haast al serviteuren,
(30) (Want nu word het de rechte tyt)
Gaan draven, om uw stoep, en deuren,
By tien, ja twalefen om stryt,
Waar van der vaak met kromme kooten
Een* krytende naer huis zal treên,
(35) Mits hy zyn schinkels had gestooten
Op ’t kantje van je drempelsteen:
Voorts zalder een met veel, en fluiten,
U ’s avonts janken aan het hooft,
Noch meenend’, dat hy met dit tuiten
(40) Zich yzelyk heeft uitgeslooft;
Een ander zal u weêr verzellen
Met meenig deerlyk kompliment,
Of leggen u een poos te kwellen,
Gelyk zulk volkjen is gewent.
(45) In ’t kort dit staat u haast te beuren,
Want om het zeventiende jaar
Geschiên gemeenlyk deze geuren:
Door ’t zamen loopen by malkaar.
Maar hout eens pauze van dit praten,
(50) My dunkt ik loop te veel ter zy;
Des om wat meer de zaak te raaken
Schey ik uit deze vryery,
En kom u veel geluks toe wenschen,
’t Geen zo het slechjes wou geschien,
(55) Gy u wel haast by andre menschen,
Zoud trefflyk, en gelukkig zien.
Van dit jaar hadje niet te vrezen,
De minste kwaal (na myn vermoen)
[fol. G6r, p. 107]
Mits gy gestaag zo fris zoud wezen,
(60) Gelyk het alderfikste hoen.
Geen hooft, geen tant zweer salje deeren
Ja zelfs van d’alderminste pyn,
Die men zou kunnen praktizeeren,
Zult gy geheel bevryd van zijn.
(65) Voorts in je huizelyke zaaken,
Daar waarje puur gelukkig in,
Mitsje niet hoefden aan te raaken,
Of ’t moest juist wezen met je zin:
Je bezem zou van zelve schrobben,
(70) En maaken ’t werk voor u gedaan,
En zochtje water inje tobben,
Hy vlooch zoo dryvend’ naer de kraan;
Je kraan, die pas van zelfs zou blinken,
Gelyk het alderglatste tin,
(75) En neem, je wenste eens om te drinken,
Zo stont de kan al aanje kin:
Geen spin zou inje huis logeren,
Geen vlieg, geen luis, geen muis, geen rot,
Of al het geen u kwam temteren
(80) Dat raakte datelyk kapot;
Uw tafel zou zich zelve dekken,
En wouje naaien ’t een, of ’t aar,
Uw naalt die zou van zelver trekken,
En maaken alje werkje klaar;
(85) In ’t end’ je hoefde slechs te pryken,
Op uwe stoel, als Keizerin,
Mits alles na uw oog zou kyken,
Om zich te voegen naerje zin;
En zoje lust kreeg om te trouwen,
(90) Je kreeg gewisselyk een man,
Die, schyt Prinzes, en groote Vrouwen,
Zo ryk zou wezen als Paapjan,
Ja al de weereld zouje roemen.
(Gelyk als ik, tans omje taart)
(95) En niet met onrecht lukkig noemen.
De uur wanneer gy waart gepaart.



[fol. G6v, p. 108]

Op de Geboorte van

KASPER JOAN SMIDS,

EN

GERBRETTA DE GROOT;

Beide op een nacht gebooren.

WIe las ooit raarder in Kronyken of Koranten!
Als dat me in zyn geboort’ zyn huwlyk reed vont Klaar,
En niet behoefde eens om trouw te Lanterfanten,
Maar was een zaamgemaakt, en zaamgeboore Paar.

(5) Twe vrienden, bei getrouwt, bei Dokters, die Malkaar
In alles zyn gelyk en eeren als twe Santen,
Die werden op een nacht van Zoon en Dochter Vaâr,
Wie las ooit raarder in Kronyken of Koranten!

’k Loof, dat het noodlot dit, om hen tot Bloedverwanten
(10) Te maaken, had beschikt voor meer als duizend Jaar;
Want ’t schynt onmogelyk aan Juffers en Galanten,
Als dat me in zyn geboort’ zyn huwlyk reeds vond klaar.

Wat was ’t een fraje zaak, dat ieder een hier Naar
Zyn kinders gaf ten echt aan Vrienden en Kalanten,
(15) Op dat elk zyn partuur mocht kennen van een Aâr,
En niet behoefde eens om de trouw te Lanterfanten,

Als deez’, wiens huwlyk om geen Ringen of Pendanten
Ten halven steeken bleef, door wederzyds Misbaar,
En twist, en ongelyk van afkomst, of Kontanten;
(20) Maar was een zaamgemaakt, en zaamgeboore Paar.

Weg dan met olletjes, die d’Oudheid hiel zo Raar,
Van Thisbe en Pyramus, en honderd zulke Kwanten;
’k Wed zo ze opmochten zien, dat dees veliefde Schaar
Wel uitkreet, zonder haar daar tegen eens te Kanten,
(25) Wie las oit raarder?



[fol. G7r, p. 109
]

MINNEDICHTEN.



Aan FILLIS.

NOit stal een dief zo wel als gy,
Hoe fix zyn kunst ging van verovren,
Want gy verstaat de dievery
Zo wel, dat ’k loof gy wis moet tovren,
(15) Want ’t heele werk lykt tovery.
    ’k Was laast noch ongeboeit, en vry;
’k Dacht, dat my niemant kon betoomen,
En nu ben ik in slaverny.
En dit is maar door u gekoomen;
(10) Lykt dat dan niet naer tovery?
    Myn hart, ’t geen in myn slinker zy
Zo diep, en zeker lag verhoolen,
Dat niemant daar kost koomen by,
Dat hebt gy my nochtans ontstoolen:
(15) Lykt dat dan niet naer tovery?
    ’k Was eertijds vrolyk en steets bly;
’t Scheen al ’t verdriet wou van my vluchten;
En nu doet my uw dwinglandy
Wel tachtigmaal op een dag zuchten:
(20) Lykt dat dan niet naer tovery?
    Nu hebt gy zo veel macht op my,
Als of ik vast was in uw banden,
Want ’k voel alreets uw tiranny,
Wyl gy myn hart hebt in uw handen:
(25) Lykt dat dan niet naer tovery?
    Doch schoon myn hert dus is in ly,
’k Wensch niet gy my dat weêr zult geven,
Want trots dees snoô bedriegery,
Die gy hebt op myn hart bedreven,
(30) Zo min ik noch uw tovery.



[fol. G7v, p. 110]

Op de Waajer van

FILLIS.

WAarom tracht gy noch meer die gene te verkoelen,
Wiens harte kouder is, als ’t sne dat d’Alpen dekt?
En wiens bevrooze borst geen hitte kan gevoelen,
Schoon aan myn ziel haar oog een heete zon verstrekt.
    (5) Gy zyt gewis onnut gebruikt van zulke handen,
Aan wien gy gansch niet baat; doch zo het mooglyk waar,
Dat gy haar oogen kost beletten ’t hevig branden,
En branden doen haar hert, dan diende gy by haar.



Aan FILLIS.

GY vraagt my, waarom dat ik staag,
Als ik u kom gezelschap houwen,
Uw schoone vloeren ga bespouwen?
En noemt my des uw meidenplaag;
(5) Ja rekent my zulks schier tot schanden:
Maar, zoete Fillis! weet gy niet
Dat die een lekker brokje ziet,
Van gragigheid* moet watertanden?



Op de Oogen van

FILLIS.

ALs gy my treurig ziet, ô schoone en hemelsche oogen,
En wen ik om u zucht, ai vraag niet wat my deert;
Want laas, ’t ontzag waar door myn ziel steets wort bewogen,
Verbiet my dat ik zeg, ’t geen gy my hebt geleert.
    (5) En schoon myn tranen u genoech uit kunnen leggen
De smart en oorzaak, daar myn ziel door wort verteert;
Nochtans dat groot ontzach verbiet my u te zeggen,
En dwingt my dat ik zwyg, ’t geen gy my hebt geleert.
[fol. G8r, p. 111]
    Doch had gy my met een in ’t minnen leeren hopen
(10) Of eer, had gy de hoop niet uit myn ziel geweert,
Zo sloot uw torts ’t ontzag, voor u myn boezem open,
En zei u duizentmaal, ’t geen gy my hebt geleert.
    Maar wyl ik hoopeloos moet leven, en beminnen,
En dat ik ducht, gy eer myn doot, dan min, begeert;
(15) En dat ik eer uw haat dan weerliefd’ vrees te winnen,
Zo sterf ik, en ik zwyg, ’t geen gy my hebt geleert.



Op de vingerhoet van

FILLIS.

        VIngerhoetje, die de vinger
        Van de hand van Fillis dekt,
        Dat haar tot een naaldedwinger,
        En een schrik voor ’t kwetzen strekt.
        (5) Ach! dat gy myn hart kost dekken
        Voor haar goddelyk gezicht,
        En my tot een schild verstrekken
        Voor zo meenig felle schicht,
        Als haar flonkrende oogen straalen,
        (10) Daagliks op myn zwakke ziel,
        Doen al schittert nederdaalen,
        ’k Zweer, ik u voor my behiel!
        Maar helaas! wat staale plaaten
        (Ook hoe nu ’t in d’ooreloog)
        (15) Kunnen tot bescherming baaten,
        Voor de pylen van haar oog?
        Geen beschut van schilt of wapen,
        Geen rondas, noch geen pansier,
        Is tot veiligheit geschapen
        (20) Voor dat ziel ontsteekend vier,
        Waar door dat zy ’t al doet branden,
        ’t Geen zy met haar oogen raakt;
        En waar door zy zonder banden
        Al wat leeft, tot slaven maakt.
[fol. G8v, p. 112]
        (25) Ga dan vry, ô naaldendwinger!
        Die my tot geen voordeel strekt;
        Keer weêr aan die schoone vinger,
        Daar gy al uw eer van trekt.
        Wyl haar macht niet is t’ontvluchten,
        (30) Wil ik buigen voor dees noot;
        En, trots hondert duizent zuchten,
        Heel vernoegt gaan in myn doot.



Aan FILLIS.

FIllis! de gantsche stad roemt wel uw godlykheid,
Maar zeit met een, dat men uw strafheid ook moet vrezen,
Voor my, ik weet zeer wel hoe machtig dat gy zijt,
Maar ’k twyffel, of gy zoud zo onverbid’lyk wezen.
    (5) Van u maar eens te zien komt my myn ongeval,
Des vraag ik maar alleen, of ’k hooploos sterven zal,
En of gy steets voor my zult onverbidlyk wezen?



Aan FILLIS.

WAt baat my myn stantvastigheid?
En wat kan my myn zuchten baaten?
Wijl gy myn liefde schynt te haaten,
Die loonend’ met ondankbaarheid.
(5) Laas! ’k heb myn min te lang gevleid
Met d’ydle hoop in myn ellende,
    Is best, ik door de doot gaa enden,
Haar haat, en myn standvastigheid.
    Want ’k was gewis te ver verlyd,
(10) Indien myn ydele gedachten,
Van haar beloning derfden wachten,
Voor alles ’t geen myn ziel nu lyd.
    Neen! dat was my te veel gevleyd,
Des al ’t geen ik zou hoopen derven,
(15) Is haast te eynden door myn sterven,
Haer haat, en myn elendigheid.



[fol. H1r, p. 113]

Aan FILLIS.

        TRots al het lyden van myn hart,
        Bemin ik zelfs myn eigen smart,
        En ’k moet my, Fillis, lukkig achten;
        Want, wyl ik u oprecht bemin,
        (5) Zo stort ik nimmer zucht, of klachten,
        Of ’k vind ’er vreugd, en zoetheid in.
            Niets kan een minnaar moeilyk zyn;
        Ja zelfs zyn lyden, en zyn pyn
        Die kunnen hem tot vreugde maanen
        (10) Zo heerlyk, Fillis, is de min;
        Voor my, ik storte nimmer traanen,
        Of ’k vond daar vreugd en zoetheid in,
            Waarom, myn schoone, haat gy dan
        ’t Geen zo veel vreugd verschaffen kan?
        (15) Ei! wil de min niet langer vluchten;
        Denk dat een, die getrou bemind,
        Nooit smart gevoeld noch ongenuchte,
        Daar hy geen dubble vrucht in vind.



Op het afweezen van

FILLIS.

VErsteeken van de zon, die my wel eer verlichte,
En die wel eertyds plagt in myne ziel te stichten,
                Leef ik nu vol verdriet:
                Want; leef ik? neen, ’k leef niet,
(5) Mids dat ik dagelyks voor duizend doôn moet zwichten.
    Ik leef dan niet: ’k doe al: wel hoe, zou ik niet leeven?
Ik voel te zeer d’ellend, waar door ik word gedreeven;
                En d’endelooze smart:
                Maer ik leef zonder hart,
(10) Vermits dat is tot pand by myn Goddin gebleeven.
[fol. H1v, p. 114]
Hoe, leef ik zonder hart? dat kan geen mensch goet vinden,
Mids dat het hart de ziel komt aen het lichaam binden;
                Maar ’k ben mijn ziel ook kwyt:
                Wat dient ’er dan gezeid?
(15) Dat ’k in myn zelf niet leef, maer leef in myn beminde.



Op de boezem van

KLORENIE.

WAt aangenaam albast, wat marmer, of yvoor,
Zou met de schoonheid van dees boezen durven twisten?
Waar in natuur haar kunst zo overdadig kwiste,
Dat ze al haar macht daar in op eenen tyd verloor.
    (5) O schoone weereldjes! gy doet het marmer bloozen,
Van schaamte, wyl* het zich van u verwonnen ziet;
Want by uw witheid heeft zelf ’t bleek Albaster niet;
Gelyk als by dees mond niet haalt het puik der roozen.
    O hemel! wie of doch die lukkige mag zyn,
(10) Die tot bezitter van dees schatten is gebooren?
O Goôn! was my van u dat groot geluk beschooren,
Nooit ruilde ik uwe staat, noch glorie, voor de myn.



Op een zuchje van

KLORIMENE.

LAatst loosde Klorimeen een zuchjen in de locht,
Ach liefde! had gy my uw vleugels toen gegeven,
Ik had daar daadelyk gezwind op heen gedrevem,
Om eens te zien, waar toch dit zuchjen einden mocht.



[fol. H2r, p. 115]

Aan de wangunstige

FLORENIE.

WAngunstig van myn luk, ontraad gy my de liefde,
                Die ’k draag tot Ameront;
                En gy verslyt uw mond
Met woorden die ik wensch gy zweegd zo ’t u beliefde.
(5) ’t Schynt vrientschap, maar ’t is haat, die gy my toont in ’t raden
                Vermids gy my benyd
                Die aangenaame tyd,
Waar in ’k by Ameront myn ziel in vreugd doe baden.
Daarom, om dees uw raad met myn raad te betaalen,
                (10) Zo raad ik u weêrom,
                Dat ge uw verstand, zo dom,
Niet laat in zo een zaak, gelyk myn liefde is, dalen.
Moei u alleenig maar met uw saffrane lokken,
                Zo fijn als kabeltou;
                (15) ’k Wil zeggen, ruim zo rou,
En in hun reuk gelyk het hair der Noordsche bokken,
Krul die, en, kund gy, doe hun verf en lucht verandren;
                En zo gy dat doen kond,
                Zo laat ik Ameront;
(20) En zo zal onze raad noch nut doen aan malkandren.
Maar wyl uw lokken, en myn min, van eenen aard zyn,
                En dat geen raad, hoe koen,
                Die kan verandren doen,
Zo laat ons beider raad veel eer aan elk gespaard zyn.



Op een afscheid aan

KLORENIE.

        WAt dooling, laas, beheerscht uw zin!
        Dat gy, wyl ik van plaats verander,
        Meend ik verandren zal van min:
[fol. H2v, p. 116]
        Daar ik, gelyk een salamander,
        (5) My, waar ’k my keer, in ’t vuur bevin.
            Geen andre schoont, myn afgodin!
        Gelyk gy meend, kan my verandren:
        Wyl gy alleen leeft in myn zin,
        Mids ik geen schoon kan zien in andren,
        (10) Dan die, die ik in u bemin.
            Vergeefs beeld gy u zelfs dan in,
        Dat ik, wyl ’k u en ’t hof moet vluchten,
        Ik meê ontvluchten zou myn min:
        Nadien ik overal moet zuchten,
        (15) Wyl ik u overal bemin.



Aan KLORIMENE.

        WIlt gy niet, dat ik om u zucht,
        Zo laet u gunst mijn smart verdryven;
        Of wilt voortaan zo schoon niet blyven,
        Op dat ik uit uw boejens vlucht:
            (5) Maer blyvende in myn ongenuchten,
        En gy steets zo vol godlykheên;
        Wat is dat, wreede Klorimeen!
        Dan willen, dat ik steets zal zuchten?



Aan de zelfde.

HElaas! hoe is die dag van gistren my bekomen!
        Hoe droef, en treurig hing my ’t hoofd!
        Wyl ’k hield, ’t geen ik u had beloofd.
        ’t Welk was, van niet by u te komen,
(5) Al ’t geen men denken kan van droevig, en van wreed,
        Was voor die tyd, naer myn gedachten,
        Veel eer vol vrolykheid te achten,
        Dan te gelyken by mn leed.
Want, wyl my ieder uur, door uw gezicht te derven,
        (10) Ruim duizend zuchten kosten moet,
Denk, wat een gansche dag dan doet,
        Indiengy acht neemt op myn sterven.
[fol. H3r, p. 117]
Gewis word dees dag die van gisteren gelyk;
        Indien ik u, myn zonneschyn, moet missen,
        (15) Zo hebt ge, o schoone vry te gissen,
        Dat ’s nachts uw slaef al is een lyk.



Aan KLORIMENE.

TOen ik u lestmaal by de lelien en roozen
Zo helder pronken zag, en met zo purpren bloos,
Zo dacht my, dat uit spyt de roos verbleekte in ’t bloozen,
En dat met een uit schaamt de lelie wierd een roos.
    (5) Zo doet uw schoone verf de roos en lelie duiken,
En maakt dat in uw hof, uit hartzeer en verdriet,
De bloemen altemaal verdorren op hun struiken,
Omdat men schoonder bloem op uwe kaaken ziet.



Aan KLORIMENE.

    ZO gy een hart had als het myne,
    Dat is, vol min, en trouwigheid,
    Zo zoud gy ook in eeuwigheid
    Myn zuivre min niet zien verdwynen.
        (5) Maar, wyl gy, wreede Kloromeen!
        Myn liefde en myn stantvastig lyen
        Slechs loond met ydle veinzeryen,
        Spyt al myn zuchten, en gebeên,
    Zo zult gy licht in ’t kort bevinden,
    (10) Dat, even als uw losse zin,
    Myn trouheid, en stantvaste min,
    Verdraaijen zal met alle winden.
        Want ik, ik ben niet van die geen,
        Die zich door woorden laten lyen,
        (15) En die men door veel tyrannyen
        Doet dieper in hun boeijens treên.
    O neen; alleen het wederminnen
    Behoud myn vuur in volle gloet,
    ’t Geen in der yl verdwynen moet,
    (20) Wanneer ik gunst, noch troost kan vinnen.
[fol. H3v, p. 118]
        ’t Is waar, uw gaven al te gaâr
        Die zyn wel waard voor u te sterven,
        Maar zonder weêrmin te verwerven,
        Acht ik de schoonheid niet een hair.
    (25) Ik ben niet, om een jaar te zuchten,
    Ik ben niet, om veel maanden lang
    Te leven onder het bedwang
    Van duizende van ongenuchten.
        Ik ben niet, om in eeuwigheid
        (30) Vol smarts naer een meestres te loopen,
        Die dan met vreezen, dan met hoopen,
        Een minnaar als ter slachtbank leid.
    Myn hart is niet als andre harten;
    Want, even als door wedermin
    (35) Ik my ter dood standvastig vin,
    En d’aldertrouste ziel kan tarten,
        Zo is myn min ook niet als wind,
        Of als een ydle rook te achten;
        Die straks verdwynd uit myn gedachten,
        (40) Wanneer hy zich verstooten vind.
    Kan u myn liefde dan behagen,
    Zo toon my gunst, en wedermin;
    Op dat ik u, myn afgodin,
    Myn ziel voor eeuwig op mag dragen;
        (45) En by aldien ik u mishaag,
        Zo staak vry al uw veinzeryen;*
        Om my niet om den thuin te lyen,
        Op dat ik straks myn min verjaag.
Want, om u alles in vier woorden uit te leggen,
(50) Zo weet, dat ik slechs min uit zinnelyke keur;
En dat daarom, die my geen weêrmin toe wil zeggen,
My niet te wyzen hoeft dan ’t vierkant van de deur.



VOOR DE ZELFDE.

IK minde Klorimeen een weinig in ’t begin,
        Maar door haar gunst, en wedermin
        Voel ik myn vuur zo zeer vergrooten,
Als of zy zwavel in myn vlammen had gegooten.
[fol. H4r, p. 119]
(5) Ik vond haar in ’t begin wel minnelyk te zyn,
        Maar d’aanwas van haar gunst, tot myn,
        Doet haar my nu zo godlyk lyken,
Dat ik geen schoonheid vind, de niet voor haar moet wyken.
Volhard dan in uw gunst, o schoone Klorimeen!
        (10) Op dat, gelyk uw godlykheên
        Daar door by my steeds schoonder werden,
Myn vuur ook eeuwiglyk mag in zyn brand volherden.
Of anders, door de min weêrom op nieus te vliên,
        Zo zoud gy licht in ’t korte zien,
        (15) Dat, in de plaats van aan te wassen,
Uw schoonheid, en myn vuur, verdwynen zou tot assen.



Aan KLORIMENE.

        VAar wel, lichtvaarde Klorimeen!
        Vaar wel ondankbre, trouwelooze!
        Om u van schaamte te doen bloozen
        Wil ik myn boeijens gaan vertreên.
        (5) Gy gaat my zonder reên verlaten,
        En schopt mijn liefde met de voet,
        En tracht in uw verkeert gemoet,
        In plaats van minnen, my te haten.
            Want, laas! waar is uw liefde heen?
        (10) Waar is de trouwheid nu vervlogen;
        Daar gy met half bekretene oogen,
        Meê zwoert in ’t graf te zullen treên.
        Waar zyn die onverbreekbere eeden,
        Die gy in ’t aanzien van de maan
        (15) My meêr dan eenmaal hebt gedaan,
        En die gy zwoerd nooit ’t overtreeden?
        Waar is de zuivere minnezucht,
        Die my uw trouwheid deê gelooven?
        Helaas, is die dan gansch verstooven,
        (20) Gelyk een rook, in d’ydle lucht?
        O ja, die heeft u nu verlaten,
        Want gy door wien ik ben verraân,
        Tracht voor uw liefde my voortaan
[fol. H4v, p. 120]
        Slechs te vergeeten en te haten.
            (25) Wel eer, gelyk de Wyngaartrank
        Zich vlecht om groene en bladryke elzen,
        Plecht gy vol liefde my te omhelzen,
        En wist my myne trouwheid dank.
        Wel eer placht gy met smart te wenschen
        (30) Naar ’t uur dat gy my weer mocht zien,
        Daar gy nu voor my tracht te vlien
        Als d’alderhaatlykste aller menschen.
        Nu ziet gy my afkeerig aan,
        My, die eer heeft uw gunst genooten,
        (35) En tracht nu ganschlyk te verstooten
        Uw aldertrouwsten onderdaan.
            Daarom wyl my uw losse zinnen,
        Door dees te groote ondankbaarheid,
        (Spyt myn oprechte trouwigheid,
        (40) Waar door ’k u eeuwig dacht te minnen)
        Meer dan te klaar, en blyklyk zyn,
        En dat ik word van u vergeeten,
        Zo zultge, ô schoone moeten weeten
        Dat ik ook end myn minnepyn.
            (45) Want nu ’t uw wil is, zal ik wyken:
        Doch, wie gy hier door ’t meest verkort,
        (Wyl ik van u verstooten word)
        Vertrouw ik, dat noch wel zal blyken:
        Want ik weet, dat gy, vol ongedult,
        (50) Dees trouwloosheid noch zult beklagen.
        ’k Weet dat gy noch na jaar en dagen
        Wel aan myn liefde denken zult.
        ’k Weet, dat gy ’t uur noch zult vervloeken,
        Waar in dat gy myn min verriet
        (55) ’k Weet dat het wroegende verdriet
        Hier over u noch zal bezoeken
        ’k Weet, dat ik (spyt myn ongeval)
        U, in uw haat, noch zal behagen;
        ’k Weet dat gy ’t u noch zult beklagen,
        (60) Dat ik u niet meêr minnen zal.
            Dan zult gy noch wel tienmaal peinzen
[fol. H5r, p. 121]
        Aan d’onbevlekte oprechtigheid,
        Waar door myn edelmoedigheid
        By u nooit liegen kon, noch veinzen.
        (65) Dan zult gy eind’lyk, doch te laat,
        Zyn vol berouw in uw geweten,
        Want ’k ga u van dees uur vergeten,
        Bevryd van liefde, en ook van haat.
        Vaar wel dan, noch eens, Klorimene!
        (70) Gy raakt uw trouwste minnaar kwyt;
        Om wiens verlies gy op een tyd
        Noch licht wel meêr dan eens zult weenen.



Aan de lichtvaardige

KLORIMENE.

Verdubbeld Rondeel.

DAt hy uw minnaar was, ô dartle Klorimene!
Dit tot myn nadeel u gesproken heeft van my,
En die veroorzaakt heeft kwansuis myn blaauwe scheenen,
’k Zou lachen in myn geest met dese jalouzy:
    (5) Want ’k zou dan hoopen, door de tijd, dees schelmery
Wel eens ontdekt te zien, en al myn spyt verdweenen!
Wanneer ik merken zouw uit deze snappery,
Dat hy uw minnaar was, ô dartle Klorimene,
    Maar wyl gy zelve zegt, ik zulks niet hoef te meenen,
(10) Maar dat een ander speelt my zulk een kwa party:
Zo wensch ik, dat die vent mag breeken hals en beenen,
Die tot myn nadeel u gesproken heeft van my.
    ’k Wensch, dat hy voelen mag de Turksche slaverny.
’k Wensch, dat hy eeuwen lang aan ’t podagra mag weenen;
(15) Die op my heeft gebraakt dees valsche klappery,
En die veroorzaakt heeft kwansuis myn blaauwe scheenen.
    Ik wenschte hem te zien gedompelt in de veenen,
Of midden in een sloot vol zwart en moddrig bry;
En zo hem zyn rivaal, dan hand, noch hulp wou leenen;
(20) ’k Zou lachen in myn geest met deze jalouzy.
[fol. H5v, p. 122]
Of dat hy aan de steen van Ixion mag steenen;
’k Wensch, dat hy een Tantaal, of een Prometheus zy,
Of eerder noch, ik wensch, (om al de tyranny
Van deze drie messieurs te zamen te vereenen)
(25) Dat hy uw minnaar was.



Voor KLORIMENE.

    TErwyl de dartle Klorimene
    Slechs slaat myn zuchten in de wind,
    En zelfs haar grootste vreugde vind,
    In my op ’t treurigst te zien weenen:
        (5) Zo wil ik (moe van zo veel pyn)
    De min gaan uit myn boezem rukken,
    En hem zo kaal van vleugels plukken,
    Dat hy ontveert, en lam zal zyn.
        Zyn pennen zal ik zelfs gebruiken,
    (10) Om daar mee, dwars door d’ydle lucht,
    My zelfs te geven op de vlucht,
    Om zo zyn tyranny t’ontduiken.
        De wreede naam van myn meestres
    Zal ik in nare woestenyen
    (15) In d’afgesturve schorssen snyen
    Van meenig doodlyke Cypres.
        En om niet onbeloont te blyven;
    Zal dees verwinning my voortaan
    Myn kruin bekranssen doen met blaan
    (20) Van groene lauwren, en olyven
        Dus zal ik haar gedachtenis
    In zwarte schauw des doods verdelgen,
    Wyl onder blyde vredetelgen
    Myn ziel op nieuws in vryheid is.



Aan KLORIMENE.

    WIlt gy niet dat ik om u zucht,
    Zo laat uw gunst myn smart verdryven,
    Of wil voortaan zo schoon niet blyven
[fol. H6r, p. 123]
    Op dat ik uit uw boejens vlugt?
        (5) Maar blyvende in myn ongenuchten,
    En gy steets zo vol godlykheen;
    Wat is dat wreede Klorimeen,
    Als willen dat ik steets zal zuchten?



Gedachten op ’t afzyn van

KLIMENE.

    IN ’t endt, myn zon die is verdweenen,
    En al myn vreugde, en al myn lust,
    Myn levens zoetheid, en myn rust,
    Mis ik gelyk met myn Klimene.
        (5) Nu treurt en kwynt myn droef gemoet,
    En word als met een wolk omtoogen;
    Wyl ik het zonlicht van myn oogen
    Met myn Klimene derven moet.
        Wel eer, toen my de heldre luister
    (10) Bescheen van haar volmaakt gezicht,
    Toen dagt ik, dat myn levens licht
    Nooit zou veranderen in duister.
        Toen was het, dat ik daaglyks zag
    Haar schoone en godlyke oogenstraalen,
    (15) Waar by myn ziel placht aam te haalen,
    My strekken tot een heldre dag.
        Toen zag ik myn verliefde zinnen
    Gestaâg gekoestert door de vlam,
    Die uyt haar oog haar oorspronk nam,
    (20) En die ons deed elkaar beminnen.
        [Toen was de maendt my als een dagh,*]
    Toen zag ik zo veel vrolyke uuren
    My min dan oogenblikken duuren,
    Wyl ik my in haar byzyn zag.
        (25) Toen was ’t, dat vaak van beide zyden,
    Met mond en ziel gehecht aan een
    Wy aan elkander smaaken deên
    De zoete vrugten van ons lyden.
        Toen was ’t, dat een gemaakte twist
[fol. H6v, p. 124]
    (30) Ons vaak deed stryden met malkandren,
    Om in meer liefde te verandren,
    Zo draa die weder was geslist.
        In ’t endt, toen was ’t, dat al de vreugde
    Van een oprechte en zuyvre min,
    (35) In my, en in my Afgoddin,
    Gestaadig hart, en ziel verheugde,
        Maar laas! waar is die zoete tyd
    Nu op het schielykst heen vervloogen;
    ô Zoete wellust van myn oogen!
    (40) Hoe ben ik u dus vaardig kwyt?
        Helaas! wat zal ik nu beginnen?
    Wyl ik de zon myns levens mis,
    Die uit myn oog verdweenen is,
    Maar niet uit myn verliefde zinnen.
        (45) Ik zucht, en treur in eenzaamheid,
    Gelyk een ongepaarde tortel,
    Die op een boom, verdort van wortel,
    Zyn Egaas droeve dood beschreid.
        Al ’t geen my over is gebleeven
    (50) Van zo veel lieve gunst, en vreugt,
    Is niet dan d’enkele ongeneugt,
    Van dat my die dus heeft begeeven.
        De naasmaak van ’t genoote zoet,
    Wanneer dat in myn zin komt speelen;
    (55) In plaats van noch myn ziel te streelen,
    Word my veel bitterder dan roet,
        In ’t end, ik voel myn smart vergrooten,
    Door ’t denken aan dat groot geluk,
    ’t Geen my doet wenschen in myn druk,
    (60) Zulks eer te hebben nooit genooten.
        Genooten, zeg ik, om in ’t kort
    Zulks met zo grooten smart te derven,
    En om my treurig te doen sterven,
    Terwyl het my onthouden word.
        (65) Maar hoe! wat wenscht gy, onbedachte?
    Wat zegt gy reukeloos, en stout,
    Dat u dat zoet genot berouwt,
[fol. H7r, p. 125]
    Daar niemand waard is naer te trachten?
        Ondankbre, zwygt; en trots uw nood,
    (70) Die u ’t genoote goet doet derven,
    Zo acht u lukkig in uw sterven,
    Door zulk een heerlyke dood.
        Laat andren hun leven enden
    Door wanhoop, en door raazerny,
    (75) Om dat zy niet, gelyk als gy,
    De gunst van haar meestressen kenden.
        Maar gy, indien gy sterven moet,
    Zo sterft van vreugt, en sterft gelukkig,
    En klaagt niet meer dus droef, en drukkig,
    (80) Dat u de wanhoop derven doet.
        Wat dood kan ooit zo heerlyk weezen,
    Als die de vreugd u aan kan doen;
    Indien uw ziel zich tracht te voen,
    Met al de wellust van voor deezen.
        (85) Sterft dan, maar sterft van vreugde alleen,
    En wilt de droefheid vry verstooten,
    En laat u ’t goed, wel eer genooten,
    Doen dankbaar sterven voor Klimeen.



Aan KLIMENE.

    KLimeen! uw afzyn doet my sterven;
    Myn wanhoop, in dees hooge noot,
    Zal u wel haest ’t geluk doen derven
    Van d’eer te hebben van myn dood.
        (5) Helaas! hoe vreemt is uw vermoogen!
    Daar licht een ander nu misschien
    Sterft door te veel te zien in uw oogen,
    Daar sterf ik door u niet te zien.



Aan KLIMENE.

Op haar vertrek.

    IN’t end, myn schoone, gy vertrekt?
    En door het zinken van uw stralen
[fol. H7v, p. 126]
    Zie ik voor my een nacht neerdaalen,
    Die my een dubble dood verstrekt.
        (5) Helaas! waar wil dit eyndlyk heen?
    Wat rampspoet zie ik niet voor oogen?
    Wyl ik de scheiding moet gedoogen
    Van myn zielroovende Klimeen.
        Zy gaat, helaas! zy gaat in ’t end,
    (10) En laat in duizend ongenuchten
    My om dit droevig afzyn zuchten,
    ’t Geen oorzaak is van myn ellend.
        Zal dan voortaan de schoone mond,
    (Die eertyds door verliefde kussen
    (15) Placht al myn droefheid uit te blussen)
    Niet streelen meêr myn minnewond?
        Zal ik voortaan dan zyn berooft
    Van al haar goetheid? die voor dezen
    Placht al myn troost, en vreugt te wezen,
    (20) En eeuwig zyn in smart bedooft?
        Helaas! wat staat my dan voort aan,
    Dan rampspoed, en verdriet te wachten?
    Waar in ik wislyk zal versmachten,
    Indien myn hoop niet blyft bestaan.
        (25) Maar neen; die zoete hoop alleen,
    Van haar in ’t end eens te verwerven,
    Die zal ’t belet zyn van myn sterven,
    En my doen leven voor Klimeen.
        Ga, daal dan vry myn middagzon,
    (30) En breng zomtyds in uw gedachten,
    Hem, die naer ’t leven niet zou trachten,
    Zo hy voor u niet leven kon.



Aan KLIMENE.

    MYn schoone zon, wilt gy dan vluchten,
    Em zonder gy myn droeve zuchten
    Of myn bedrukte klachten hoort?
    Helaas! denk, schoon gy zyt verbolgen,
    (5) Dat steets myn hart u na moet volgen;
    Mits ’t u meêr dan my toebehoort.
[fol. H8r, p. 127]
        Wel aan mijn hart, volgt dan haar treden,
    Speurt na gestaag dees godlykheden,
    Oorzaaken van uw slaaverny;
    (10) De min, schoon zy zich toont verbolgen,
    Geeft u verlof van hier te volgen,
    Mits j’ haar meêr toebehoort dan my.



Aan Mejuffr. N.N.

O Schoone! ziet gy niet dat ik geheel op ’t lest loop?
Zint gy myn vryheit hebt door uw gezicht ontrooft,
’t Geen u met heldre glans zo glinstert in het hooft,
Gelyk een doovekool in een bescheete mesthoop?
    (5) Ik sta gelyk vervoert, wanneer uw aassems geur,
Die door twee lipjes vloeit, die alle daag vervellen,
My alzo aangenaam de geesten komt ontstellen,
Als een benaude lucht uit Goossens achterdeur.
    Uw lokjes, daar de min vermaak neemt in te speelen,
(10) Die binden my de ziel met duizent steken vast:
Denk nu, of ik niet serf aan een vergulde bast?
Wyl zy in verf niet veel van kinderstront verscheelen.
    Uw kin, die ’t aambeelt lykt, waarop het hamerslag
Van uw vergode neus, myn hart steets driegt te kneuzen:
(15) Benaut my zo, als of ik onder al de neuzen,
Die in de werelt zyn, alree begraven lag.
    Uw kaakjes, lyke wel, doen my noch iet verhoopen;
Mits die zo puttig zyn, dat ik voor vast vertrou,
Dat zo m’er eens een stoop gelyk op gieten wou,
(20) Dat ’er niet eenen drop zou van uw troonie loopen.
    Zo groot is uw cieraat, ô Schoone! dat in ’t end,
Zo ik uw schoonheid wou naer vollen eisch beschryven,
De heele werelt haast zou twisten gaan, en kyven,
Om weeten, of j’ een mensch, dan of j’ een woutaap bend.



Aan AMERONTE.

    MEn ontraad my u te eeren,
    Om myn hart van u te keeren;
[fol. H8v, p. 128]
    Men ontraad my u te minnen,
    Om myn liefde te verwinnen.
        (5) Men vermaant my u te schouwen,
    Om my veel verdriets te brouwen:
    En men raad my u te vluchten,
    Om my eeuwig te doen zuchten.
        Men beschuldigt my, ô schoone!
    (10) Dat ik my te stout dorst toonen,
    In myn hart op u te zetten:
    Maar wat mensch zal zulks beletten?
        ’t Is wel waar, ’k min zonder hoopen,
    Want ik zie geen weegen open,
    (15) Waar door myn stantvastig minnen
    Oit kan eenig voordeel winnen.
        Doch dewyl ik ben gebooren
    Om in myn verdriet te smooren,
    Zo wil ik myn dagen enden
    (20) In de liefde, en zyn elenden.
        Laat my elk voor reukloos achten,
    Wyl ik naer uw gunst durf trachten;
    Laat my elk dees min verbieden,
    Noit zal my de liefde ontvlieden.
        (25) Schoon ik heb de hoop verlooren,
    Schoon ik zie myn val geboren,
    Schoon ik noit iets zal verwerven,
    ’k Wil nochtans stantvastig sterven.



Aan Juffr. N.

TWeemaal gaf ik aan u myn liefde en ook myn hart;
Tweemaal heb ik u die weer te gelyk ontnomen;
Tweemaal deed ik een eed van nimmer weer te komen:
Tweemaal verbande ik u als orzaak van myn smart;
(5) Tweemaal begaf ik my gewillig in uw banden;
Des eer ’k ten derdemaal my tot uw liefde geef,
Zo zweer ’k ten derdemaal, dat eer ik dat beleef,
Ik eer voor d’eerstemaal u levend zag verbranden.



[fol. I1r, p. 129]

Aan Juffr. N.A.

KOst liefde zonder hoop bestaan,
Nooit zou ik uit uw boejens loopen,
Maar ’k bad altyd uw schoonheid aan,
Doch wyl ’k van daag niet meêr durf hoopen,
(5) Is ’t morgen met myn min gedaan.
    ’t Is waar, uw vriendschap kwam my raân,
My tot dees ydle min te wenden,
En deê myn hoop en vreugd ontfaân
Doch wyl van daag dees hoop moet enden,
(10) Is ’t morgen met myn min gedaan.
    Dus heeft uw goedheid my verraân;
Mids daar myn hoop uit wierd gebooren.
’k Dacht, dat me uw gunst nooit zou ontgaan;
Doch wyl ik heb die hoop verlooren,
(15) Is ’t morgen met myn min gedaan.
    Uw oog ziet my nu toornig aan,
Waar in ’k wel eer uw gunst zag blinken,
Eer u myn liefde had misdaan:
Dewyl van daag myn hoop moet zinken,
(20) Is ’t morgen met myn min gedaan.
    Dus zal myn min te gronde gaan,
Die lykwel my niet in ’t verdriet laat,
Mids ’k my licht kan van u onslaan;
Want wyl van daag myn hoop te niet gaat,
(25) Is ’t morgen met myn min gedaan.
    Zie my doch voor so slecht niet aan,
Dat ’k u zou minnen zonder hoopen,
Geen min hield my ooit zo gevaân,
Of zo van daag myn hoop gaat loopen,
(30) Is ’t morgen met myn min gedaan.



[fol. I1v. p. 130]

Aan de oogen van

KLORIS.

O Gy hovaardige vyanden van myn rust!
        Wiens felle bliksemstraalen,
        Wen ze in myn boezem daalen,
Myn hart doen sidderen, en rooven al myn lust.
(5) Schoone oogen! haat my niet, om dat ik zuchtend sterf,
        Wyl al myn ongenuchten
        My sterven doen, en zuchten,
Alleenig om dat ik om u niet zuchten derf.
’k Draag u zo groot ontzag, dat, hoe veel ik ook ly,
        (10) Ik nooit zou klagen derven,
        Dat ik om u moet sterven,
Uit vrees, van dat myn dood noch trok uw haat op my.
Haat my dan niet, noch eens, om dat ik zuchtend sterf.
        Wyl al myn ongenuchten
        (15) My sterven doen, en zuchten,
Alleenig om dat ik om u niet zuchten derf.



Aan Mejuffrou.

HOe lang zal u myn slaverny,
O zon myns levens! noch behagen?
Wilt gy dat ik de tiranny
Van myne min zal eeuwig dragen,
(5) En nimmer daar van worden vry?
    ’t Is waar, myn lyden is wel zoet,
Nadien ’t my komt van uwe banden,
Maar als men hooploos zuchten moet,
En geen verlossing ziet op handen,
(10) Wat is dit zoet dan meêr als roet?
    Kost gy van myn genegentheid,
En trouwe min onkundig wezen,
Zo zoude ik van uw straffigheid
[fol. I2r. p. 131]
Zo veel verdriet en smart niet vrezen,
(15) Als komende uit onwetentheid;
    Maar wyl myn eeden duizendwerf
U toonden myn rampzalig lyen,
Wat is ’t doch, dat ik hoopen derf
Uit al uw wreede tyrannyen,
(20) Dan dat ’t uw wil is, dat ik sterf?
    Want laas! wat kan myn hoop toch zyn,
Wyl gy my niet kund hooren klagen?
Want zo gy deel naamt aan myn pyn,
Gy zoud myn zuchten graag verdragen,
(25) Waar door ik u nu moeilyk schyn.
    Want liefde is zelfs van zulken aard,
Dat al haar vreugd bestaat in zuchten;
Was u daarom myn liefde waard,
Gy zoud my, als ik zucht, niet vluchten,
(30) Noch u daar toonen voor vervaard.
    Dit, dit is d’oorzaak dat ik ducht,
Dat u myn liefde moet mishagen,
En dat gy wilt, dat als de vrucht,
Die ik daer voor naer ’t graf zal dragen,
(35) Zal zyn ellende en ongenucht.
    Want zo ge, o schoone! waard gezind
Myn liefde eenmaal te vernoegen,
Door weêr van u te zyn bemind,
Gy zoud uw hart na ’t myne voegen,
(40) Daar men d’oprechtigheid zelf in vind.
    Dan zou uw min, gelyk de myn,
In al uw reên en daden blyken,
Myn droefheid zou zelfs d’uwe zyn:
Wy zouden dan elkaâr gelyken,
(45) In liefde, vreugde, en ook in pyn.
    Doch schoon uw steedsche straffigheid
My noch dees hoop niet heeft gegeven,
Zal lykwel myn stantvastigheid,
Gelyk myn liefde, oneindig leven,
(50) Wyl gy daar van zelfs d’oorzaak zyt.



[fol. I2v, p. 132
]

Aan BELIZA,

Op haar wederkomst van Utrecht.

IN’t end, myn schoone morgenzon!
Zo komt uw glans ons weêr beschynen;
In ’t end, gy doet de nacht verdwynen,
Die in myn ziel zyn woonplaats von.
    (5) In ’t end, myn vreugde, die in ’t duister,
Door uw vertrek, begraven lag,
Ziet door uw weerkomst weêr den dag,
En krygt weêr leven door uw luister.
    Helaas! wat was ons Amsteldam
(10) Bedroeft, toen gy haar gingt verlaten;
De traanen vloeide langs haar straten,
Zo dra het uw vertrek vernam.
    Want wyl de stad met u moest missen
Zyn eer, zyn vreugd, en zyn cieraad,
(15) Wie zou dan d’alderdroefste staat
Niet uit uw afzyn kunnen gisen?
    Helaas! hoe menig bange zucht
Deed ik den weg van Utrecht kiezen!
Om u, o schoone zon Belize!
(20) Te melden al myn ongenucht.
    Hoe menigmaal zag ik den drempel
Uws woonings aan, in myn verdriet?
Maar laas! ik zag myn godheid niet,
’k Zag niet dan haar verlaten tempel.
    (25) Hoe menigmaal heeft my de nacht
Gevonden met van u te droomen?
Hoe dikmaal heb ik veld, en boomen,
Gemaakt getuigen van myn klacht?
    Hoe vaak moert het het Sticht ontgelden,
(30) Als ’k het benyde zyn geluk,
En het tot oorzaak van myn druk,
En al myn droeve zuchten stelde?
[fol. I3r, p. 133]
    Ja zo ver ging myn jalouzy,
Dat ’k Utrecht u onwaardig noemde,
(35) En ’t noch al te gelukkig roemde,
Te sterven in uw slaverny.
    Dus en noch slimmer, duizendwerven.



[fol. I3v, p. 134]

Ontmoeting aan Juffrouw N.

HElaas! wat had ik weinig moeds,
Toen ik u gisteren ontmoete,
Gezeten in uw falpe koets,
Getrokken van acht witte voeten.
    (5) Gewis myn hart sprong toen zo schoon
Gelyk een paard dat op een hoef gaat,
En ’k zag gelyk een boeren zoon,
Die met zyn bestemoér te groef gaat.
    Want zo bedrukt keek ik u aan,
(10) Toen my de bliksem van uw oogen
Zo vlak in het gezicht kwam slaan,
En my deé staan als opgetoogen.
    Zo dat ik vreesde, dat den Haag
d’Eer van myn grafsteê niet zou erven,
(15) Want door zo fellen bliksemvlaag
Had Haarlem my byna zien stervn.



Aan Juffrouw N.N.

HOe zal ik best uw lof verhalen?
O schoone! die zo menigmalen
Myn deur en stoep zelfs de eer aan doet,
Van daar uw weg verby te maken:
(5) En die my schier myn gal doet braken,
Als ik u over straat ontmoet.
    2. Helaas! Hoe meenigh duizend werven
Heb ik gedacht om u te sterven,
Uit puure ontzinde razerny,
(10) Wanneer ik u niet kost ontwyken
Maar juist dat backhuis aan moest kyken,
Dat steeds de koorts jaagd door myn py?
    3. Derhalven, om niet stil te blyven,
Wil ik uw deugd eens gaan beschryven,
(15) Mids ik van ganscher harten wensch,
[fol. I4r, p. 135]
Dat ieder eens mag oordeel stryken,
Wat of je ’et best wel zult gelyken,
Een beest, een nikker, of een mensch.
    4. Om dan jou trony af te meeten,
(20) Zo dunkt my dat die in zyn breeten
Omtrent zal zyn van zestien steek;
Gelyk my goed koop was te raden,
Door al de streepen, en de naden,
Die ik daar onderdaags in keek.
    (25) 5. Zyn lengte, om dat goed te maken,
Die, lykt het, stuit ontrent je kaken;
Vermids uw aangenaame kin,
Door dat zoet koppel paarsse wangen
Zo net, en aardig word behangen
(30) Dat ik voor hem geen spacie vin.
    6. Uw nette en cierelycke lokjes,
Meest uit gevreeten door de pokjes,
Die distileeren smeer, en smout;
En krullen soo soet door malkandren,
(35) Dat men den eenen door den andren
Vaack aansiet voor gekaut soethout.
    7. Uw ooghjes, die als doove koolen
U sitten in den kop verschoolen,
Soo diep dat men die pas kan zien;
(40) Daar siet men soo veel gom uitloopen,
Dat ghy, soo ghy die woud verkoopen
Daar wel een Stadt soud mee verzien.
    8. Uw kromme neus staat op uw bakhuis,
Gelyck een schoorsteen op een kakhuis:
(45) En is als de recipient
Van een verrotte exhaltatie,
Die door een vuile distilatie
Uw gorgel steets na boven send.
    9. Uw mondtje vol gehuurde tanden,
(50) Soo wyd als twee span van myn handen,
Spreeckt met een doodelyke galm;
En word van lipjes toeslooten,
Die, spyt Robyn, en roo Carooten,
[fol. I4v, p. 136]
Gekleurtdzyn als gerookte salm.
    (55) 10. Uw hals door sulk een last te dragen,
Word langhs hoe korter alle dagen;
Soo dat misschien je sware kop,
Noch met der tydt eens in sal sincken,
En soo sich selven noch verdrincken,
(60) In ’t stinckend vulsel van je rob.
    11. Uw ouwe half-verdroogde prammen;
Gekleurt gelyck westfaalse Hammen,
Die draagh jy dan eens op je buick,
Dan op je rugh. gelyk de maayers,
(65) Of even als Messieurs de hayers,
Haar knapsack, met haar water-kruick.
    12. Uw vel, waar in je magre schinckels
Pas ramm’lem als een zak met rinckels,
Hanght u los om het vleis, en been,
(70) Dat ik heel wel souw wedden willen;
Dat men’er, soo gy u liet villen,
Wel drie paar trommels meê souw kleen.
    13. Uw handen, plat als raatel-beenen,
Die hoop ik eerstdaaghs eens te leenen,
(75) Om in de plaats van een rancket,
In Klaas syn kaatsbaan te gebruicken;
Mits sy soo dorr als distelstruicken,
Niet zyn dan peesen zonder vet.
    14. Uw beenen gansch ontrooft van kuite,
(80) En krom gelyck West-faalsche fluiten,
Daar steetsje lyf op lilt, en beeft,
(Pas of j’ op stelten liept te ryen)
Die doen u loopen van ter zyen,
Gelyckerwys een Noordtsche Kreeft.
    (85) 15. En nochtans met dees schoone gaven
Leght ghy gestaagh langhs straat te draven,
Als of het puur uit glorie was;
En of je nimmer stil kost byven,
Want eeuwigh gaat je gat op schyven,
(90) Gelyck de naalt van een Compas.
    16. Vreest ghy niet met de lichte spieren,
[fol. I5r, p. 137]
Dat u de wind eens weg sal slieren?
Of dat de zon, wanneer hy straald,
U eens als daauw om hoogh sal rukken?
(95) En maacken dat je weer aan stukken,
In form van blixem nederdaalt?
    17. Voor my ik ben, van uwent weegen,
Daar vaack geen kleyntjen om verleegen;
Hoewel dat ghy, in dit geval,
(100) Licht dencken meught, gelyck het waar is,
Dat u je kop, die eens so swaar is,
Wel weer na ’t Centrum douwen sal.
    18. Soo dat het ons noch staat te vreesen,
Dat ghy noch langh sult by ons weesen;
(105) Want ’t lyckt dat u de doodt ontsiet;
En u niet wel souw raken derven;
Mits ghy ’er meer dan hy doet sterven,
Door schrik wanneer men u besiet.
    19. Want ghy zyt vet gelyk een hekel,
(110) En ruickt soo soet als ouwe pekel,
Ghy zyt soo blanck gelyk een rot;
En danst gelyck een kooperbeeltje
En als ghy singht soo klinkje keeltje,
Gelyck een drooge rommelpot.
    (115) 20. In ’t end, jy bend een aardigh beesje,
Soo dor, en naar gelyck een geesje,
Herkomstig uit een kneuckelhuis.
Waar op Messieurs de Spaansche mieren,
Na dat ik loof, veel beter tieren,
(120) Als eenigh vloo, of magre Luis.
    21. Want ’k sie, je vel om been, en armen,
En om je penshuis, en je darmen,
Is drooger als oudt parkement;
En rammelt als een schotse Trommel;
(125) Waar door jy, als een magre drommel,
De schrik, van mensch en beesten bent.
    22. Doch wil de doodt u noch wat sparen,
Soo sal men u noch voor lantaren
Gebruicken kunnen door de stadt,
[fol. I5v, p. 138]
(130) Indien Mejuffer slechts na desen
(’t Geen licht niet wel sal kunnen wesen)
Een kaars kan veelen in haar gat.
    23. Doch hier mee sal ik laten blyven
Uw schoone gaven te beschryven:
(135) Mids dit genoegh is tot myn wensch,
Om elck eens oordeel te doen stryken,
Wat of j’ het best wel sult gelycken,
Een beest, een nikker, of een mensch.



LYDIA aan FILIDAS.

DE schoone Lydia verzuchte, en weende, en brande
        Om den ondankbren Filidas;
Die, mits dat hem de min noch nimmer aan kwam randen,
Niet wist, dat zulk een vuur op aard geschapen was.
(5) Zy daarom in het end, door ongedult gedreven,
        Tapt uit haar witalbastren arm
        Een bloed, noch heet, en kokend warm;
Doch heeter door de min, dan door het vuur van ’t leven,
        En, na een tweede minneklacht,
        (10) Die ’t leven byna wou verkroppen,
    Schryft zy met incarnate droppen
Op wit papier haar trou, aan die haar trou veracht.
Ach (schreef zy) Filidas! aan u schenk ik myn leven,
            En trots het rollen van de tyt,
(15) En al de slagen, die het onluk ons kan geven,
Zult gy my eeuwig zien, voor u, vol trouwigheit.
En tot bevesteging van ’t geen dees letters spreken,
            Zo neemt dit levend teken;
Zie uit dit zelfde bloed myn naam in dit geschrift,
            (20) ’t Geen uit myn hart komt leken,
Als tot een zegel van dees on weerroepbre gift.
Dus eindigt zy den brief, met tranen dicht begooten,
            En met haar eigen bloed beklad;
            En meer haar hart, dan wel het blad
(25) Zend zy aan Filidas, in ’t zelfde blad beslooten.
Doch wylz eal bevende haar brief en ader sluit,
[fol. I6r, p. 139]
            Laat ïy een tal van zwangre zuchten
            Uit haar yvore boefem vluchten,
En barst, terwylzy weenende, in deze woorden uit:
            (30) O Filidas! zo gy voor dezen
            Myn ware liefde hebt veracht,
            En eer myn tranen hebt belacht,
Dan dat gy door myn smart eens zoud bewogen wezen;
Zo ban, ô wreede! nu in ’t ent uw wangeloof,
(35) En denk wat feller vuur dat in myn borst moet koken,
Die ik om u alleen myn minnent hart ontroof.
            Geloof aan dees bebloede streken;
            Wiens purper, door zyn zuiverheit,
            Voor myn oprechte liefde pleit,
(40) En waarom dat myn ziel van zyne vlam komt spreken,
Myn waarde Filidas! dees letters zyn myn hert,
’r Geen hier tot bloet geperst, en uitgenepen wert.
Is dit ô wreed aart! u dan niet genoech bewezen
De smart waar door ik my verteer?
(45) En kunt gy uit dit bloet myn liefde noch niet lezen?
Helaas! wat blyk begeert gy meer?
Wat letters kan myn veder malen,
Die krachtiger dan dees myne trouwe min doen zien?
Die uit myn aders komen vlien,
(50) Om u op ’t bloedigfte myn lyden te verhalen,
Ten kotte zelve van die heete en dierbare int,
Die ’t leven geeft aan ’t hart, dat u zo teer bemint.
Ach! had gy met uw moordende oogen
Gezien, met wat gehoorzaamheit
(55) Dees droppels uit myn aders vloogen,
Ten dienst van myn getrouwigheit,
Om aan myn droeve pen een schatting te betalen,
Die myn onfeilbre min naer ’t leven afkon malen.
En, ach! had gy gezien met wat godvruchtigheit,
(60) En eerbied, dat ik dit papiere altaar besprengde
            Met ’t bloet, het geen ik plengde,
Altaar en ofrèrhant voor uwe godlykheit,
Ik ben verzekert, dat gy, wreede!
Daar door bewogen waart geweelt,
[fol. I6v, p. 140]
(65) En wel een teere zucht uit uw ontroerde geest
Gedwongen had geweest uit meely te besteden,
Aan een, die, spyt haar smart, u steets heeft aangebeden;
            Maar mits gy zulks niet hebt gezien,
Zo wilt dan uw geloof aan dit papier toch geven,
            (70) ’t Geen ik vol liefde u aan kom bien,
Noch vochtig en geverft van ’t voetzel van myn leven.
Want zekerder noch teerder pant
Is u onmoogelyk te schenken,
Dan zelfs myh hart, dat, vol van brant,
(75) Op ’t punt is i n dit blat zich zei vc te verdrenken:
Wyl het, al zwemmende op de golven van dit bloet,
De haven van de min zoekt in uw wreet gemoet.
Zo ik voorts geen meer bloet doe uit myn ader leken,
Tot grooter proef van min, gelooft vry dat het is
(80) Uit vrees, ó schoone! van myn hart gansch te verbreken,
De waare woonplaats van uw lieve beeltenis.
Doch, pas gelyk als ik voor dezen,
Door hecte ontdeeke minnedorst,
Met hygende en verdroogde borst
(85) Wel eer de liefde zocht uit uw bevallig wezen;
’Zo bid ik, dat gy mede doet.
Myn waarde Filidas! ei, drink toch door uw oogen
Het minste droppeltje van dit verliefde bloet,
’t Geen door de min myn hart en aders wortonttogen.
(90) Gewis, gansch krachteloos, gansch dor, en uitgedrocht
Moest wel dees sprinkaar zyn, wiens nat u wort gcschonken,
Indien hy, zo gy daar de minde drop van zocht,
U maakte door de min niet heel ontroert, en dronken.
Aaew is, onv ruchtbaar moet die waarde dau dan zyn,
(95) Die ’k uit myn hanaar giet, om ’t uwe te befproeien,
Indien zy machtloos is den akker te doen bloeien
Vanuw verwoedetrou, zódor, en dood infthyn.
Maar neen, ö Filidas! demindoetmygelooven,
Indien gy niet van ys elftzyt,
(100) Dat ’t vuur van myn getrouwigheit
U, door dees letters, rects uw haat begin t’outroven.
[fol. I7r, p. 141]
            My dunkt, ik zie alreets een vonk,
Is ’t niet van wedermin, voor ’t minst van medelyen.
            In uw bevrozen boezem glyen,
            (105) Die, door een half verliefde lonk,
            Uit uw twee schoone en yovrende oogen
            (Waar uit de wreetheit is vervlogen)
            My, door het aanwas van de tyd,
Allengskens in uw ziel en volle brant voorzeit.
(110) Wel aan dan, dat dees vonk keer in zo fellen gloet,
Dat obze harten bei daar eeuwig zo door gloeien,
Dat, als de min haar eens heeft aan elkaar doen schroeien,
Geen tyd, noch geen geval die immer scheiden doet.



MINNESTRYD,

Tusschen Moeder, en Dochter, om de bezit-
ting van myn hart.

HElaas, hoe is myn hert in pyn!
Tot wien van tweên zal ik my keeren?
Een Moeder met haar dochterlyn
Die willen bei daar in logeren,
(5) En ’k weet niet wien ’k zal gunstig zyn.
    Myn harte deurtje staat vast aan;
En, hoe schoon dat zy beide praten,
Een van haar tween zal moeten gaan,
Want zo ’k haar beiden in zou laten,
(10) ’k Zou vrezen bloetschand te begaan.
    Des dient hier ernstig overleit,
Wie dat ik van dees twee moet kiezen,
Want elk heeft zyn bevalligheit,
Die, om dees plaats niet te verliezen,
(15) Genoechzaam tot haar voordeel pleit.
    Des Moeders oogen, schoon van schyn,
Die zouden my het hert ontsluiten,
Zo ’s Dochters lipjes als robyn
Met kracht haar daar niet hielden buiten,
[fol. I7v, p. 142]
(20) Mits niet van zo veel macht mach zyn;
    ’t Is waar, de aangename kin
Des Moeders, roept zeer tot haar voordeel,
Maar ’s Dochters lokjes, daar de min
Zyn macht in toont, herroepen ’t oordeel,
(25) En zeggen, laat de Dochter in;
    Maar dees haar voorhooft al te breed,
Doet my ’t weer met de Moeder houwen,
Vermits ’t noch van geen rimpels weet,
Doch als ’k weer gaa haar Neus aanschouwen,
(30) Zo wort my deze keur weer leet;
    Voorts waar dat myn gezicht zich zet,
’t Zy op de Oud’, of op de Jonge,
’t Zy op hun wezen, gangh, en tret,
Ik vind my steeds met vrees besprongen,
(35) Die my een vaste keur belet.
    Heeft d’oude Vrouw schier veertig jaar,
Haar Dochter heeft’er noch geen zestien:
Dat jonge goet steekt vol gevaar
En doen my haar gelyk de pest vliên,
(40) Dus valt my ’t kiezen byster zwaar:
    Doch zo ’k de jeugt vrees van den een,
Ik haat weêr d’ouderdom van d’ander,
Zo dat ’k in deze onzekerheên,
Weer t’elkens in myn keur verander,
(45) En weet niet wie ik in doe treen.
    Ook dunkt my, dat ik voor myn hart,
Haar met hun beide al hoor aan ’t kyven,
Want elk van hun twist even hart,
En geen van bei wil buiten blyven,
(50) Zo dat den een den ander tart:
    ’k Vrees, ’t slaan volgt straks noch op het woort,
Want haar gekyf wert lang hoe bitzer.
Zo dat ’k zou vrezen voor een moort,
Indien myn hert niet van een zwitzer
(55) Verzien tot wacht was van de poort.
    Dees dient straks met zyn hellebaart
Haar in’t gekyf van een te scheiden,
[fol. I8r, p. 143]
Op dat heur bloet toch wort gespaart,
Ook heb ik vrees van straf te lyden
(60) Indien ’er een ter hellen vaart.
    Wel, om zo veel dan als ’t kan zyn,
Van myn kant hun verschil te slissen,
Zo moet myn keur wat vaardig zyn,
Des (schoon ’k int best misschien zal missen)
(65) Zeg ik, tree in ghy Dochterlyn;
    Doch op conditie, dat een maant
U, tot een tyd van proef zal strekken,
Want toont gy u maar wat verwaant,
Zo zult gy weêr in tyd vertrekken,
(70) Want zie uw weg is al gebaant:
    Doch draagt* ge u wel, zo blyft gy vast:
Zo niet, zo zult ge uw plaats verliezen
Op dat uw Moeder word myn gast,
Daarom zo pakt vry straks je biezen,
(75) Indienje niet wel op en past.
    Dus brak myn voorzorg haren stryd,
Maar hielt my steets d’oogen open,
Vol vrees, dat dit volk metter tyd
Myn hart noch eensjes af mocht lopen
(80) En maaken my myn zelve kwyd
    En dan was ’t werk genoech verbruit
Des om all’ onheil te caveeren,
Zo blyf vast by dit besluit,
Dat die geen die wil revolteeren
(85) Terstont het gat zal raken uit.



MINNEKLACHT,

Van

LEONORA.

WIe zou op een minnaar bouwen,
Die zo los is als de wind:
Want zo hy van daag* bemint,
[fol. I8v, p. 144]
’t Zal hem morgen weêr berouwen!
    (5) Want als hy my ’t huis komt spreeken,
Schoon ik zyn bedrog wel merk,
Veynst hy zich in min zo sterk,
Dat ’er niets aan schynt ’t ontbreeken.
    Karel mind my zo hy zeid,
(10) En heeft my zyn trouw gezworen;
Maar met dees myn eigen ooren,
Hoorde ik zyn ontrouwigheid.
    En ontmoet hy my bedekt,
Zo heeft hy zyn min verlooren,
(15) En vervloekt schier Leonore;
Met wiens liefde dat hy gekt.
    Want als myn spraak verander,
En verbergh hem myn gezicht,
Doe ’k hem doolen in zyn plicht,
(20) En myn aanzien voor een ander:
    En in dees gemaakte schyn,
Doe my van hem beminnen
Soo, dat merk dat zyn sinnen,
Niet dan ydle losheyd zyn.
    (25) Dus wouw zyn min beproeven
Door dees, myn arglistigheyd;
Waar door zyn trouwigheyd
Vond te staan op losse schroeven.
    Minnaars losser als de windt,
(30) Wie zal des op u betrouwen,
Mits ’t u Morgen zal berouwen,
Hoe zeer ghy van daag bemindt?



Klachte over de onstandvastigheid van

KLIMENE.

DE schoone Venus mind Vulkaan,
Hoewel hy Kreupel, Lam, en Mank is,
De Brave Mars moet achterstaan,
Schoon ’t tegen al zyn wil, en dank is.
[fol. K1r, p. 145]
    (5) So eygen schynt het aan de schoont,
Te minnen ’t geen niet minnens waard is,
So word ons dag’lyk klaar betoont
Hoe dat een schoone Vrouw van aart is,
    Zy volght alleen haar kriele lust,
(10) En om geen minnaars te verliezen,
Is ’t haar alleens wie dat haar kust,
Al zouden zy zelver kreupels kiezen:
    Aan wien zy (als hy na de kunst,
Haar yetwes weet in ’t oor te praten,
(15) Schoon zy voor dees hem zwoer te haten)
Bewysen zal de grootste gunst;
    Dan stopt zy voor de waardigheydt
Van and’re Minnaars, oogh, en ooren,
Dan acht zy op geen trouwigheydt
(20) Die haar een ander heeft gezwooren.
    Klimene, ach! uw losse sin
Doet my dit meê in uw bevinden!
Wyl ik, geblindt-hokt door uw min
Dacht dat ghy my alleen beminde;
    (25) Maar ach! uw onstantvastigheyd
Of eer, uw hollende gedachten
Die doen my zien wat seekerheydt
Ik van uw woorden heb te wachten:
    Ghy zwoerd te haten dien Vulkaan
(30) Die minnaar met verkrompen pezen,
Ghy zwoerd dat van nu voortaan,
Alleen van u bemind zou weezen:
    En ondertusschen is ’t gewis,
Dat ghy in beyden hebt geloogen,
(35) Want wyl hy meê begunstight is,
Wat ben beter dan bedroogen?
    Vergeef my al te schoone maacht,
So u van bedrogh beschuldigh,
De liefde die u slaaf u draaght,
(40) Maakt hem door erghwaan onverduldigh:
    Zyn hart het geen hy u alleen,
En niemant anders heeft gegeven,
[fol. K1v, p. 146]
Kan ook, zielroerende Klimeen!
In geen verdeelde gunsten leven.



MINNEKLACHT.

WAarom volgt men de min, zo’t niet is dat men mynd
In ’t lest, voor ongelukken
Veel zoete vreucht te plukken,
Om so betaalt te zyn van alles ’t geen ons pynt:
(5) ’t Geen ons den arrebeyd, niet moejelyk doet vinden,
Is dat men iets verwacht,
’t Geen al de smart versacht,
Die men in d’arbeyt leê, en die die doet verzwinden;
Die dan verseekert was dat hy voor al zyn pyn,
(10) En alle zyn verdrieten,
Geen soetheyd zou genieten,
Zou die geen groote zot, in zyn volharden zyn?
Waarom volhard dan in myn stantvastigh minnen?
Daar verseekert ben,
(15) Dat niet anders ken,
Als droefheyt, en ellend, voor al myn moeyte winnen?



Aan ERANEMITE.

WAardigste Engel, trots uw strafheid,
Trots uw afkeer, en verwyt,
Trots uw haat, die my in ’t graf smyt,
’k Min u tot in eeuwigheid.

    (5) Schoon gy my laatst hebt verdreeven,
Schoon gy al myn hoop afsnyd,
Schoon ’k als levend doot moet leven,
’k Min u tot in eeuwigheid.

    Schoon ik al uw haat moet dragen,
(10) Om een woort zo ligt gezeid;
(’t Welk ik lykwel moet beklagen)
’k Min u tot in eeuwigheid.

[fol. K2r, p. 147]
    Schoon ’k u daar door heb betekent
’t Grootst van myn genegentheid:
(15) (Hoewel gy ’t heel anders rekent)
’k Min u tot in eeuwigheid.

    Ja, schoon dat myn hart onschuldig,
Noch meer andre rampen lyd:
’k Draag het alles heel geduldig,
(20) Mits ’k u min in eeuwigheid.



De TEMPEL der LIEFDE,

Gevonden door een

KOPER PENNINKJE,

Gevallen in den boezem van

KLIMENE.

Aan de zelve.

SChoone Klimene,
    Zo als ik van deze morgen bezig was in myn gewoone devotie te plegen, aan dat aangename Penninkje, ’t welk gy my weet zo waart te zyn, door de heiligheid, dewelke het mee gebracht heeft uit de pelgrimagie, die het door die heilige landstreek, die u bekent is, gedaan heeft: en dat ik het met de grootste opgetoogenheid des werelts kussende, met deze woorden (die morgengebeden geworden zyn) aansprak, en dat ik zeg:

    Ik offer u met vreugt, ô Penninkje! die kussen.
            Die ik u daglyks schuldig ben.
            Hoewel dat ik u machtloos ken,
    Hoe heilig gy ook zyt, myn vlammen uit te blussen.

[fol. K2v, p. 148]
    Zie, zo opent S. Ignatius (die gy weet dat de helft van deze heilige medailje maakt) tot myn ontsteltenis, en verwondering zyn mond; en als de zaak van de Penning opvattende (gelyk hy recht had, vermits zy te vast aan een gebonden zyn, om verscheide gedachten en gevoelens te hebben) begint hy my dus in zyn kopere taal aan te spreeken,
    Gy hebt gelyk, ö Alidor, dat gy my met zulk een devotie eert, nademaal myn heiligheid met grooter reden aanbiddens waart is, dan of ik de reliquie van een van de grootste Heiligen des weerelds was. Geen pelgrimagie naer het vervalle Jeruzalem, noch naer de heilige Vrou van Lorette, kan iemant zodanig een voorrecht in de heiligheid geven, dan de reis, die ik in min dan een oogenblik had konnen doen, hoewel ik om de schoonheid der landstreeken, die ik doorwandelen moest, ruim vier uuren onderwegen geweest ben.

            Want alles ’t geen het oog ooit zag:
            Of al ’t geen ooit volmaakt lkon schynen
            Moet voor het geen ik zag, verdwynen,
                Gelyk het starlicht voor den dag.


    Deze woorden (die in een taal, die aan alle anderen dan aan my, onbekend zou geweest hebben, gesprooken wierden) deden my na een goeje wyl stiszwygen, hem met groote verbaastheid vragen, van waar hy, die van onberoerlyk metaal gemaakt was, had geleert woorden voor te brengen, en dat meer is, in vaarzen te spreeken? waar op hy my in de zelfde taal antwoorde, dat my zulks geen wonder moest schynen, nademaal het onmoogelyk was, te zien ’t geen hy gezien had, zonder van dood levendig, van onbeweeglyk ontroert, van stom sprekend, en van dom en onverstandig een reedelyk goed Poëet te worden.
    Deze woorden (die ik zeer wel kon vatten, alzo ik uw schoonheid ziende, die in my zelve waar bevonden had, nademaal ik daar door myn geest, als met een [fol. K3r, p. 149] nieu vuur ontsteken en gezuivert had bevonden) deden my hem wederom met groote nieuschierigheid vragen, wat het was, dat hy al gezien had? en hem bidden, dat hy my zulks toch op alle vriendschap wilde verhalen.
    De goede Heer Ignatius (die al zyn leven een zeer eerlyk man geweest is, en die derhalven die goetheid zelfs my hier op niet in zyn kopre Beeltenis heeft willen laten versterven) my willende vernoegen, heeft my, in dezer voegen, zyn avontuurlyke reis beginnen te verhalen.
    Na dat gy my, ô Alidor! uw hand liet ontvallen, wiert ik gelyk als met een zoete sluimerziekte bevangen; doch alzo die zelve niet langer duurde, dan tot dat ik van myn val (die op een zeer zachte plaats geschiede) herkomen was, bevond ik my zelve wel haast in staat, om op dit toeval, en de stant daar ik in was, te denken. Waar op ik, myn oogen opheffende, my zelve vont vervallen te zyn in den ingang van een vallei, die een scheiding scheen te maaken tussen de twee aangenaamste bergen des weerelds, die, hoewel zy in schoonheid tegen malkanderen scheenen te stryden, nochtans zeer vreedig zamen huis hielden.

        Want schoon dat elk zyn kruin vol moets ten hemd hefte,
                Schier als tot spyt van zyn party;
        Zo was ’t nochtans, dat geen den andren overtrefte,
                In schoonheid, luister, noch waerdy.

    De eerste gedachten, die my in deze aangename vallei in den zin schooten, waaren niet dan twyffelingen, of ik niet wel buiten myn wetten in het Italiaansche gebercht mocht geraakt zyn, van waar men het marmer in zo groote meenigte de weereld door overzend; alzo ik deze schoone heuveltjens, met zo groot getal van albastre aaren doorwrocht zag, dat ik oordeel, dat deze inbeelding in myns gelyken, voor die tyd, lichtelyk te vergeven was. Doch na dit ik de omstandigheeden een weinich beter had beginnen aan te merken, bevond ik wel haast dat ik in myn oordeel gedoolt had.

[fol. K3v, p. 150]
                Nadien des tedre zachtigheid,
    Die ik hier wiert gewaar, my klaar genoeg deed merken,
                Dat in dit schoon gebercht te werken,
    Of in een steene grond, was zeer groot onderscheid.

’Maar alzo ik van myn leven wel had hooren zeggen, dat de Alpen altyd zomer en winter met snee bedekt leggen, zo was ’t geen wonder, dat ik uit myn voorverhaalde dwaling, in een nieuwe kwam te vervallen, my zelve weér in beeldende, uit al de witheid, die my alle kanten de oogen by na verblinde, dat het gewislyk in dat gebergte moest wezen daar ik verzeilt was: want

        Geen snee, die hooge Alpen dekt,
        Kan zich in’t minst hier by gelyken;
        Maar moet voor deze witheid wyken,
        Die ’t oog hier tot verwondering strekt.

    Maar zo dra ik weér begon te bespeuren, dat hier het omleggende vlakke land. zo wel als het geberchte zelve, met deze sneewitte bepleistering gedekt was, zo begon ik my zelve weér wel haast van buitensporigheid te beschuldigen: te meer, wanneer ik, zo ver myn oog kon ryken, om hoog ziende, de toppen van deze heuveltjes, niet met wit snee, of hagel, gelyk d’Alpen doen, maar ieder met een rond cirkeltje van het schoonste vermillioen des werelds bedekt zag.

        ’t Welk kwam aan myn gezicht verschynen
        Zo aangenaam, o schoon en varsch,
        Als d’alderrypste zoomer kars
        Spyt Sidons purper, en robynen.


    Deze twe schoone ringetjes scheenen als van Mejuffrou, de voorzichtige natuur, daar als tot een park gestelt te zyn, om ieder in zich te besluiten een kleine opening, die de gedaante zeer wel had, van in toekomende tyden een schoone [fol. K4r, p. 151] en levendige fontein te zullen worden. De verwondering, die dit gezicht in my veroorzaakte, belette my echter niet te gevoelen, dat ik door de effenheid en glatheid van deze wegen, allenskens wat lager begon te vervallen, tot dat ik eindelyk in het diepste van deze vallei geraakt zynde, de tipjens van dit gebergte uit het gezicht verloor, waar door ik myn gedachten met eenen daar van aftrekkende, wel haast gewaar wiert een zekere werkende klopping uit ’t onderste gedeelte van ’t gebergte voorkomende, en met onderscheidelyke pauzen volharden. Ik zou hier garen aan d’een of d’ander gevraagt hebben, of in deze onderaartsche mynen, ook eenige werklieden verborgen waren? om hier, gelyk in het Luikze geberchte geschiet, met hamers eenige kolen, of andere mineralen uit te bikken. Maar alzo ik hier geen passagiers, veel minder inwoonders vond, zo was ik genootzaakt, my met de inbeelding te vernoegen, van dat daar voorzeker een sprinkader moest verborgen zyn, die door het uitgieten van zyn levendig water, dit gebergte, en al het aangrenzende land, moest onderhouden, en voetzel geven. Doch my zelve in deze gedachten lang op te houden, was my onmoogelyk, alzo ik my te met vond neder zakken, tot in een schoon en wydluchtig effen veld, nergens in zyn omtrek met eenig geboomte of water beslooten, dan alleen in een zeker gedeelte, daar deze schoone beemt een weinig afhangende begon te worden, en de gelykenis van een vallei scheen te maaken: want daar was het, dat ik, zo var myn oog kon ryken, in het af hangen een weinig kreupelbosch begon gewaar te worden. De begeerte die ik had, van my in de schaduw van eenige geboomte wat te rusten, deê my op dat gezicht, als door een zeilsteen getrokken, derwaarts zakken; te meer, alzo de hitte, hoewel ik geen zon gewaar wiert, my daar zo gevoelyk begon te worden, dat ik vol vrees was, dat ik, hoewel van koper gemaakt, aan’t branden mocht geraaken. Doch hoe ik deze kleine boschadie meer begon te naderen, hoe ik my zelve met noch grooter doch veel aangenamer vuur ontroert begon te gevoelen.

[fol. K4v, p. 152]
        Want uit dit bosjen is ’t alleen, dat God Kupied,
                Wanneer hy wil de meester speelen,
                Zyn zielonsteekend vuur gaat steelen:
        ’t Geen hy met zulk een kracht daar hart en nieren schiet.

    Noch naauwelyks was ik op het punt van my in deze aangename lommer te verbergen, of het scheen, als of ik door een zeker ingeven, tot een zonderlinge eerbied (die men aan de heiligheid van deze plaats schuldig is) geport wiert. Het godlyk vuur, ’t geen my daar op nieus de zinnen begonnen t’ontsteeken, deed my de macht en de stoutheid ontzakken, van verder te durven gaan.

            Vermits de heiligheid, in dit geboomt beslooten,
                    Wat als de Tempel van de Min;
                    Waar niemand om te komen in,
            (Dan met gedachte alleen) de vryheid heeft genooten.

    My zelve dan met zulk een eerbiedigheid tot dae plaats ingenomen gevoelende, en (hoewel door de wellustigheid van dit gezicht opgetoogen) niet verder durvende gaan, begon ik wel gewaar te worden, dat het my onmooglyk zou zyn, daar langer te harden, zonder de heiligheid van deze plaats te ontheiligen, en daar door, tot straf myn eige heiligheid te verliezen, en als een martelaar te sterven.
    Deze gedachten, die in my zeer gevoelyk waren, deden my in deze gelegentheid, ô Alidor! op u denken, en het geluk, ’t geen ik genoot, uit al myn hart toe wenschen: niet twyffelende, of gy (die de min altyd voor nw eenigste godheit hebt aangebeden, en die derhalven wel verdient, een van zyn gunstelingen te zyn) zoud in myn plaats zynde, en zo veel geluk genietende, van het voorhof van zyn tempel te mogen bezigtigen, daarenboven wel de vryheid van hem verkregen hebben, van zonder eenige ontheiliging de [fol. K5r, p. 153] binnenste deelen van deze tempel te moogen doorwandelen.

        Want hoe zou u de min dit voordeel kunnen weigren?
                U, zeg ik, wiens getrouwigheid
                Bekent is aan zyn godlykheid:
        En die zo wel verdient van eens vol vreugd te steigren?
            In ’t binnenst van die heiligheid.

    Doch terwyl ik in dit wenschen bezig was, zo wiert ik als door een aartbeeving daar van daan gerukt, en weér in myn oude wereld gebracht, waar ik zedert die tyd niet gedaan heb, dan op die toeval te mymeren en u te beklagen, die in spyt van uw devotie, altyd aan de liefde beweezen, noch zo var versteeken zyt van het bezit van zo goddelyken plaats als deze, dewelke ik niemant op de weereld wensch, of oordeel toe te moeten komen, dan u, welkers getrouheid, niet dan met het bezit van deze heilige plaats, kan vergolden worden.
    Met deze woorden eindigde myn goeje kopcre Ignatius zyn verhaal, en zweeg zo bot stil, als of hy van pure droefheid om myn ongeluk al zyn vyf zinnen op een tyd kwam te verliezen, en liet my in de grootste verbaastheid, en ontsteltenis des weerelds een lange wyl aan zyn stomheid deel nemen. Doch eindelyk na dat ik myn gedachten lang genoeg met zyn laaste woorden gekwelt had, begon ik met een groote ontroertheid in deze reden uit te barsten.

        O Goon! is ’t moogelyk, dat zelfs het stom metaal
                    Weet van myn trou te spreken,
        En dat nochtans de min, daar ik myn trou van haal,
                    My dus in ramp laat steeken?
        Is ’t mooglyk dat Klimeen myn zuivre min ontkent?
                    Daar zelfs d’ontzielde dingen,
        Bewoogen door myn smart, vast melden myn ellend.
                    En van myn liefde zingen.

[fol. K5v, p. 154]
    Na dat ik een wyl in deze, en diergelyke uitberstingen, op de ondankbaarheid van de Minnegod gescholden had, die my spyt van al de devotie, die ik hem altyd beweezen heb, den ingang van deze zyn Tempel tot noch toe geweigert heeft; en dat ik ook u, ô schoone Klimeene! (die ik zedert kort heb verstaan de bewaarder van deze heilige plaats te zyn) van gelyken van onkundigheid, en wreetheid had beschuldigt, nadien gy tot noch toe myn liefde niet hebt willen kennen, of die kennende, die tot noch toe zo ondankbaarlyk ontfangen hebt, zo heb ik (oordeelende, dit men zomtyds door de onnoosle oprechtigheid van zyn beschuldigers eer dan door iet anders in zyn gemoed kan overtuigd worden) u de waarachtige avontuur, en het oprecht gevoelen van myn kopere voorspraak willen bekent maken, de welke gy immers zonder een overtollige halstarrigheit, niet van flattery, en leugentaal zult kunnen beschuldigen. Nadien zyn oprechtigheid hem daar voor, by u, diende te bevryden. Laat hem derhalven u eer in uw gemoet van al te grooten ongeloof, en strafheid overtuigen, en u voor zeker doen gelooven, dat

        Myn ziel van u alleen zyn boejens heeft ontfangen,
                    En dat ik in myn slaverny,
                    In spyt van al uw tyranny,         Voor eeuwig myn geluk zal van uw dienst doen hangen.


    En laat u voorts deze verzekertheid (die zo zeker is, als dat gy de schoonste des weerelds zyt) beweegen, om my eenmaal, na zo veel slaverny, toe te laten deze heilige Tempel (welkers ontsluitinge van uw macht alleen hangt) in te treden. En zyt verzekert, dat het zo var daar van daan is, dat ik die ontheiligen zou, dat ik u durf zweeren, noit priester der liefde een van zyn Tempelen met zo zuiveren oifer, of wierookvat, heeft ingewyd, als ik deze verzeker te zul- [fol. K6r, p. 155] len doen; nadien ik u voor ’t laatst beloof te zullen betoonen, dat
            De heiligheid van d’oferhand,
        Die ’k in dees Tempel zal doen smooken,
        En op ’t altaer der min doen rooken,
        Zal zyn myn zuivre minnebrand,
            Die gy zoud zond doen te verachten;
        Nadien die al zyn zuiverheid
        Alleen trekt van uw godlykheid,
        Die gantsch weergaadloos is te achten.
            Denk hier dan op in ’t end Klimene! en gelooft,
                    Dat d’intreê van den drempel,
                    Van dees vergoode Tempel,
        Aan u zo wel als my, al ’s weerelds vreugt belooft.




Aan AMARANTE.

    ONs beider harten, Amarant,
Zyn als uit eene rots gesneeden;
Want ’t myn verduurt de liefdes brand,
En ’t uw myn traanen en gebeeden.
    (5) Dit d’oorzaak, waarom dat de tyd
Myn min noch smart zal doen verdwynen;
Want myn hart is een rots in pynen;
En ’t uwe een rots in straffigheid.



[fol. K6v, p. 156
]

KLINKDICHTEN.

AAN

KASPER JOAN SMIDS,

Over het ontydig afsterven

Van

GERBRETTA DE GROOT;

zyn toegezeide Bruid.

KASPARUS, die my scheen door’t noodlot uitverkooren
Ten Neef, helaas! de dood heeft u uw Bruid ontschaakt,
Uw Bruid, die zeker was met u in echt geraakt,
Mits zy met u, voor u, was op een nacht gebooren:

    Maar nu gaat deze hoop zo vruchteloos verlooren,
Die my, en vader tot een geslacht gemaakt,
Wiens vriendschap nimmer werd door nyd of twist geslaakt,
Maar altyd weêr op nieu blonk beter dan te vooren.

    Beklaag, beween haar dood. Beweeg uw ouders meê
Tot trou en treurigheid, en zeg: de dood heeft twee,
Gebooren tot malkaar, zo deerelyk gaan schaaken.

    Hou op van klagen, stel uw ouders dus te vree,
GERBRETTA blyft tog dood. haar ouders zyn weêr ree, Om my weêr binnen ’t jaar een andre Bruit te maaken.



[fol. K7r, p. 157]

Aan FILLIS.

GY hebt het, Fillis, dan zo’t schynt op my geladen;
Want ’k vind u zint een wyl my vriendlyk aan te zien,
Gy drukte my myn hand lest tusschen bei uw kniên,



KLINKDICHT.

OP d’oever van een beek, die op zyn zuchten zwol,
Zat Tirzis in de schap eens aangename linde,



[fol. K7v, p. 158]

KLINKDICHT.

LAas! zal myn onluk dan zyn wreetheid nimmer staaken?
Zal dan myn smart, dus lang gerezen in den top,
Nooit dalen? zal myn ramp dan nimmer houden op,
Maar steets volharden in op my zyn haat te braaken?
    Dus klaagde Fillis laast, met tranen op haar kaaken,
En wrong, gelyk ontzint, haar hagel witte krop:
En rukte zo veel hair in een uur uit haar kop,
Dat men ’er wel met fatzoen, zes balle van kon maaken.
    Vaar voort (riep zy in’t end) ô noodlot al te wreet;
Ja zelfs verdubbel vry, indien ’t u lust, myn leet,
Gy zult my nimmer weêr daar tegen hooren klagen.
    Myn ziel is om meer kwaad te lyden nu al reê:
En om te proeven of ik alles kan verdragen,
Hebt gy myn hond gedood, neem ook myn kat vry mee.



KLINKDICHT.

OP een zeer hoogen berg, omheint met duizend rotzen,
Die aan ’t heel al verstrekt een steil voor ’s hemels val;
En van wiens top een os gelykt een maillebal,
En hooge boomen zyn als kleine wandelknotzen,
Die als een Titan schynt den Hemelvoogt te trotzen,
En uit zyn ingewant braakt nat zo dik als gal,
’t Welk met een wreet geweld sleept tot in ’t naaste dal
Zomtyds een berg vyf zes, gelyk ontdooide schotzen:
    En die de bliksem vaak dekt tachtig myl in ’t rond;
’t Geen hem zomtyds wat rook doet spuwen uit zyn gront,
Gelyk een oven daar men kalk in heeft gebakken.
    Op deze berg in ’t end, die schier den hemel scheurt
(Om u de waarheid, als een fyn man, toe te snakken)
En is my, by myn keel, myn leven niets gebeurt.



[fol. K8r, p. 159]

KLINKDICHT.

DE donder, en de wind, en felle hagel buyen,
Die streeden onder een met ’t alderwreedst geweld,
En maakten ’t dichtste bosch tot een geeffent veld,
En dreigden ’t Noords gebergt in Afrika te kruyen.
    (5) De bliksem, die vast vloog van ’t Noorden tot het Zuien,
Was met zo fellen brand en hevig vuur verzeld,
Dat niemand werd betaald dan met gesmolten geld,
En dat de klok vast droop, wyl men die stond te luien.
    Zelfs d’ongestuime zee, dat schriklyk element,
(10) Hield meê met aarde en lucht zo wreden parlement,
Alsof zy allebei wou in haar darmen slingren.
    In dees denkwaarde tyd stond Mopzus met zyn vrou,
En telden elk om stryd op ’t ievrigst op haar vingren,
Wanneer haar bonte koe op ’t langst wel kalven zou.



KLINKDICHT.

GY Piramiden, en gy oude wonderheên!
Gy trotse graven! vol van overdaad de outheit,
Die door de groote pracht, met welke gy gebout zyt,
Toont hoe zomtyds de kunst kan de natuur vertreên.
    En gy paleizen der Romeinen! die voor heen
Zo vaak hebt kunnen zien,schoon gy maar steen en hout tyt,
Hoe dat de lui zomtyds door reukelooze stoutheid
In enkle moordery malkaar verpogjes deên;
    Hoe ziet men door de tyd nu uw cieraat verslonden?
Daar eer uw glorie blonk, daar pissen nu de honden;
En uw vermaarst gebou lykt nu een varkens hok;
Wyl zelfs uw marmer dan is door de tyd gespleten,
Waarom verwondert my, dat dees myn fulpe rok,
Die ’k al twee jaren draag, is aan de mou versleten?



[fol. K8v, p. 160]

KLINKDICHT.

GRaaf Maurits gaat in’t velt, en zal den Bisschop stuiten,
Wiens naakt en hongrig volk loopt ’t Drent en Twente plat,
Terwyl een deel van haar omcingeld zit in ’t nat,
Datmen haar voor een wyl deê klimmen naer haar kuiten.
    (5) Ons leger tracht het haare in dat mourasch te sluiten.
Terwyl de Fransman meê haar veetert naer het gat,
Den armen bouman vlucht, en kiest het hazepad,
Terwyl de steeman klaagt om ’t schatten, scheren, snuiten.
    De Staaten zyn byna by nacht en dag vergaart;
(10) En schaffen tydverdryf aan Bisschop, en aan staart,
Die met zyn Schotsche kop naer geen akkoord wil hooren.
    In’t end, ’t is al in roer, trompet en trommel gaat,
De weereld is op hol; elk bikt op onze staat;
En ik bik op een pyp, die ik vast zit te smooren.



KLINKDICHT.

TE denken dat in’t end myn staat eens zal verkeeren,
En dat ik eindelyk eens zal gelukkig zyn,
Te hoopen dat in ’t end een heldre zonneschyn
De nacht van myn verdriet eens uit myn ziel zal weeren.
Te zien dat in myn beurs de duiten wat vermeeren,
En dat ik dagelyks win dukaten by ’t dozyn;
Te hebben kelders vol van Fransche en Rinsche wyn,
Om, als ’t my wel gevalt, myn vrienden te trakteeren,
Noch eens een wintertje, gelyk als de voorlcen,
Tefleiten vol van vreugd in d’ armen van Klimeen,
Wiens onstantvam’ghcid my nu een wyl doet treuren.
Of in haar plaats, op nieu te vinden by Katryn
Een gunst, en een genot dat ’t eerft gelyk mag zyn,
Dat is dat mecfter Fok mifschion nooit zal gebeuren.



[fol. L1r, p. 161]

KLINKDICHT.

TOen Midas eindelyk zyn wensch verkregen had,
En dat hy zyn geluk reets dacht volmaakt te wezen,
Toen vvashet, dat nyccrftzy n onluk zag verrezen,
En dat hy zich bevond te lydig in de mat.
Want’t geen hy had gcwenll, dat wiert de borst haast zat;
Het gout wierd hem een straf, schoon het nochtans voor dezen
Zyn groote wellust was; want na ik heb gekten,
Wierd het al gout, al wat hy raakte, dronk, of at.
    Ziet men dit daaglyks méé in ’t hnwlyk niet gebeuren?
Wanneer men mcenigzot daardoor lang ziet betreuren,
Een staat van hem voor dees gezocht met ziel en lyf?
    En mag men zo een borst niet vooreen Mydas achten?
Die, ’t zy in huis; ot’bed, by dagen ofby nachten,
Al wat hy raakt, oftall, niet anders vind als wyf.



Aan KLORIMENE.

TOen u myn zugten steets myn liefde kwamen melden,
Die ik herkomstig zwoer uit uw volmaakt gezicht;
Toen ik geen godheid had dan u en ’t minnewicht,
Die ik tot Afgoôn van myn ziel en zinnen stelde.

    Toen ik in proos, en vaars uw groote glans vertelde,
Die ik veel schoonder vond dan ’t hemels zonnelicht.
Toen my de weêdom van een doodelyke schicht,
Gelyk gy denken moogt, met duizent pynen kwelde.

    Ja, toen myn tranen, als getuigen van myn smart,
Verzelschapt met een tal van zuchten uit myn hart,
U scheenen ’t aldermeest myn liefde uit te leggen.

    Toen deed ik, Klorimeen, al even eens als nu,
Dat is (om u in ’t end de waarheid op te zeggen)
Ik lachte in myn geest, en schoer de gek met u.



[fol. L1v, p. 162]

KLINKDICHT.

HOe, zou ik oit uw gunst, ô schoone Klorimeen,
Verwerven kunnen, daar ik ben een mensch geboren,
En daar het schynt dat gy een minnaar hebt verkooren,
Die door zyn beestigheid bezit uw hart alleen?

(5) Ach, nu bevind ik dat een beest, en anders geen
Het vrouwelyk geslacht slechts kan tot min bekooren;
En dat myn heer Jupyn daarom al lang te vooren,
Zelfs met zyn godheid liep zo meenig blaauwe scheen.

Weshalve hy daarom in ’t eind na beter leeren,
(10) Zich zelf om Leda heeft bedost met zwaneveeren,
En vrouw Europa heeft ontschaakt in stiersche schyn.

Een teken, dat noch mensch, noch godheid iet kan winnen;
Maar dat men om zich van een vrouw te doen beminnen,
Niet anders noodig heeft, dan slechts een beest te zyn.



Op een pyp, die ik niet aan kon houwen.

O Goude zon! wiens licht noch noit is uitgegaan,
Maar die gedurig brand by ons, of d’Antipoden;
Ghy, die geen swavel-stok, noch vuurslach hebt van noden,
Om, (of ghy wierd gedooft) u weer in brandt te slaan:
Ghy van wiens vuur, al de Planeeten, en de Maan,
Haar leven trekken, als de menschen van de brooden,
Ja zonder wien ons vuur geen pot sou kunnen zooden,
En niemandt schier een bout half gaar sou kunnen braên;
Ghy, welkers vrolyk licht de Weereldt doet herleven,
Met recht word u de naam van God’lyk toegeschreven,
Nadien g’al meerder deugt op aardt doet als de Wyn;
Ik sal tot uwer eer een Hoog Altaar doen bouwen
Soo ghy maakt dat dees Pyp die schier geen vuur wil houwen
Meê even eens als ghy, altydt ontfonkt mag zyn.



[fol. L2r, p. 163]

Sententiaal Klinkdicht.

[Zie de brief over een Compromis.]
VOlmaakte Juffrou N.N. met licentie,
Omdat gy het woortje scheel hebt kwalyk g’emplojeert;
Zo word gy arbitraal van my gecondemneert,
Om vaardig te voldoen het recht, en dees sententie.

    (5) Het recht ’t geen billik spreekt, en lyd geen resistentie,
Noch wil niet dat gy oit tot hooger appelleert,
En ’t vonnis ’t geen ik spreek, is zo vast gefondeert
Dat geen exceptien hier zyn in apparentie;

    Laat des de miltheid eer, die steets by u logeert,
(10) En die met al uw deugt gy zo vast possideert
Als of zy van uw ziel schier was de quintessentie,

    Ons heden eens doen zien hoe loflyk gy trakteert,
Als gy wilt dat de faam, met al haar eloquentie,
Uw lof de weereld deur, op ’t heerlykst trompetteert.



[fol. L2v, p. 164
]

PUNTDICHTEN,

Beschryvinge van een Maagd.

SY vlucht, en vluchtende wil zy, men haar zal volgen:
Zy stryd, en stryende wil zy verwonnen zyn;
En nimmer haat zy ons, al toont zy zich verbolgen;
Want dus dwingt haar haar eer te wezen in dees schyn.



JOBS ellende.

        DE duivel sloeg met felle slagen
        Den vroomen Job aan ziel en lyf,
        En had hem al zyn goed ontdragen;
        Maar tot de zwaarste zyner plagen,
        (5) Zo liet hy hem alleen zyn wyf.



Op JAN.

        IS liefde dronkenschap, zo ben ik altyd zat,
            Schreef Jan lest op een ly;
            Maar Joris schreef ’er by,
        De liefde hoeft hier niet, ’t is waar behalven dat.



LEVERRYM.

Op de zelfde.

DIt Levertje lykt van geen Haring, maar van een Gier,
Gisteren, toen ik my liet scheeren, vond ik onze Jan by de barbier,
Die zyn in gezwolge Bacchustranen vast herkaude onder ’t scheeren,
[fol. L3r, p. 165]
En met zo smakte hy de knecht, die hem schoor, een heele golf over de kleeren;
En maakte de kom, die hy voor zyn neus had, meémooitjes streeke vol.
De scheerder, die zich zo gefield ziende, vloekte als razende dol,
En riep: dat die vend dit en dat haal, hoe komt dit beest zo dronken:
Niet, niet, zei Jan, het kwam maar van datje handen zo naer driakel stonken.



Op GRIET.

GRiet zeid, zy leend haar buik alleen maar aan haar vrinden;
Waar zou men dan in ’t land een vyand van haar vinden?



Op KEES.

KEes hoddebek voert steets, waar dat hy is, het woort,
Zo dat men niemandt dan zyn lompe snappert hoort.
Hoe na meent deze vent voor kaeklen gelt te krygen?
Neen: maer hy wil dat elk hem gelt geeft om te zwygen.



d’Onreine Geest.

VAn Lysjes voedervat sprong lest het boomgat open,
Waar uit met groot gedruis een waassem kwam geslopen,
Die met haar vuile lucht het neusgat trof van Zaâr:
Dus vloog d’onreine Geest van ’t eene zwyn in’t aâr.



Van een Vrager.

GY vraagt uit wat voor reên, dat ik de stad uit vlie?
’t Is om dat ik op ’t land jou tronie niet en zie.



[fol. L3v, p. 166]

Grafschrift van een Hoornbeest.

INdien’t gehoorend volk (de Heer die zy haar vriend)
In d’andre weereld eens de beste plaets verdient.
        Hier leid ’er een (zyn wyf heb dank)
        Die zitten zal op d’eerste bank.



Op een blinde Kupido.

Aan Klimene.

WAarom staat hier de min dus blindeling gedreven?
        Is ’t om myn onluk niet te zien?
        Of is ’t, om dat hy u misschien,
Om godlyker te zyn, zyn oogen heeft gegeven?



Aan een Stinkmuil.

    GY tiert, en raast om dat uw hond
    Zyn muil, of alias, zyn bakhuis,
    Al snufflend steken gaat aen strond;
    Maer wyl hy kust zo vaak uw mond,
    (5) Zo dunkt my doet het beest geen zond,
    Hy is geleert op lucht van’t kakhuis.


Grafschrift.

    HIer leit een finman, die wel eêr
    Stierf door zyn eigen lyfgeweer;
    Wyl hy daar mee, om tyt verdryf,
    Wat speelde op zyn buurwyfjes lyf.
    (5) Waar hy nu is kan niet gissen:
    Maar ’k zou schier wel gelooven, dat
    Hy ’t paradys heel vlak zal missen,
    Zo hy de weg zocht door dat gat.



[fol. L4r, p. 167]

GRAFSCHRIFT,

Van M.F.

VAn Mr. Fok leid’t lichaam in dees kas;
Die veel van rook, en damptuig heeft geschreven,
Die steets by rook geleek het ’s menschen leven,
’t Geen als een rook verdwynt, en wort tot as.



ANDERS.

IK ben de plaats die’t rif van Mr. Fok begryp,
Die in de rook zyn leven zag verzwinden,



ANDERS.

        HIer leid in ’t onderaardsche hok
        Het rift van d’ arme M. Fok
        Begraaven onder deze koorsteen:
        Hy was gebooren t’Amsteldam,
        Zo zwart als een Westfaalse ham;
        Door rookt gelyk zyn besjes schoorsteen.
        De rook was ook zyn element,
        Waar door hy menig parkement
        Heeft om den damp aan stuk gekurven;
        Hy heemelde op een donderdag;
        Had hy gewacht tot zaturdag,
        Hy was zo vroeg noch niet gesturven.



[fol. L4v, p. 168]

Op het vereeren van een Diamantje aan

Juffrouw N.N.

DE trouste minnaar van het land
Gaf schoone aan u dees Diamant,
Die, hoe schoon dat hy blinkt in luister,
Noch bj zyn minnevlam is duister,
Berooft van alle glans, en licht;
Doch zonder dat gy zyt verplicht
Iets aan hem wederom te geven,
Stelt hy tjn grootste vreugt hier in,
Dat hy aan u zyn Afgoddin
Hier by noch schenkt zyn ziel, en leven.



Op de zwarte tanden

Van JUFFER N.N.

Uw mond, een schoorsteen van een ry berookte tanden,
Toont meer dan klaar genoeg, aan die het werk verstaat,
Wat vuur ’er in de haart wel van je gat moet branden,
Waar van zo zwarten rook tot om je bakhuis slaat.



Op het snarenspel van

MEJUFFROU S.L.T.

JA Orfeus trok wel eêr, door ’t lokkend snaargeluid,
Zyn lief Euridice de Helsche poelen uit:
            Gy aangename Leonoor,
            Wanneer uw knieviool myn oor
Kwam streelen, net geraakt van uwe lieve vingren:
Zo deed gy zoete maagt myn ziel op u verslingren,
En trok my uit een poel van diepe suffery,
En maakte dat myn ziel nu steets zweeft aan u zy.



[fol. L5r, p. 169]

Spes mea fumus est.

WYl ik dus zit en smook een pypjen aan den haart,
Met een bedrukt gelaat, en d’ogen naer den aard,
d’Een elboog onder ’t Hooft, zoekt myn gedacht de reden
Waerom ’t geval my plaegt met zo veel straffigheden
    De hoop daar op, (die my vast uitsteld dag aan dag,
Schoon dat ik nooit iets goets van al myn hoopen zag)
Belooft my wederom haast tot myn wensch te komen,
En maakt my grooter als een Keizer van out Romen.
    Maar nau is ’t smookend kruid verbrand tot stof en asch,
Of ’k vind my in die stand, daar ik voor dees in was:
En nau zie ik de rook in ydle lucht verzwinden,
Of ’k zeg, dat ik in ’t minst geen onderscheid kan vinden,
In, of ol leef of hoop, of dat ’k een pypje smook,
Want ’t een is niet als wind, en ’t ander niet als rook.



Verheeve Gedachten.

MYn zinnen, en myn ziel, waar dwaalt gy buiten westen?
Ay keert doch van het pad, van uwe dooling weêr:
Rampsalig, als ghy sijt, wat moogt g’uw hoop toch vesten,
Op yets het geen uw hoop, smyt ’t eenemael ter neer?
Aenschout dees schoone wel, so zult g’uw dooling kennen,
Hier ziet ghy immers, dat indien ghy uw gedacht,
Op so verheven, en zo hoogen plaets wilt wennen:
Light al uw hoop vervalt, en werdt tot niet gebracht.
Siet toe dan, so ghy niet als Icarus wilt vaeren,
Keert van dees heete Son, uw teere wieken af:
Haer straelen dreygen u met ’t vallen in de Baeren:
Eer u zulks dan gebeurt, zo vlucht dees zware straf.
Roemt liever hare glans, en wond’ren zo verheven:
Zo zult gy vry van straf, en veel geruster leven.



[fol. L5v, p. 170]

Op een Afscheid.

O Oogen, die wel eêr uw grootste vreugt kost halen
In het aanschouwen van myn zoete vyandin,
Gy, zeg ik, die wel éér zo moedig placht te pralen,
Om dat gy my verleide en bracht tot deze min.
Beween nu uwverdtiet, wylgy van haar moet scheien,
En in de plaats van vreugt beerven niet dan pyn;
Doch om naer rechten eisch dees aflcheid te belchrcien,
Zo zyt gy niet genoeg; maar’k moeft een Argus zyn.



PASIFEAS BEE.

WYl Pasifé langs bergen, en langs dalen,
            Gedreven door de min,
Haar lief vast zogt, om hem eens t’achterhalen,
            Kwam ze op een berrig tin,
Waar zy, vermoeit van lopen, en van dwalen,
Zich rulle, en neder zat,
En na dat zy weer aam begoft te halen,
Sprak zy dees reen, en bad:
O Venus! gy die dus verkeert myn zinnen r
Verhoor een beê, die’k doe;
Wyl dat gy my dwingt om een Stier te minnen,
Hcrschep my in een Koe.



Op het speelen van een Batailje,
Aan JUFFROU N.N.

WAt hart is zo verhart, dat het niet zou verslingren,
Doot ’t aangenaam geluid van uwe albaste vingren,
Geen, mits gy ieders ziel verwind, ontrooft, ontlteelt,
Wanneer uw oog en hand om flryd batailje spcclt.
Ei specl geen flag meer van Pavyen!
Want niemand kan de neêrlaag myen,
O Schoone! want gy wind altyd,
Schoon gy maar met uw oogen stryd.



[fol. L6r, p. 171]

Op de Schildery van Juffr. C.S.

DIt is schoonheid zelf, doch maar in schildery:
Kan iemand haar bezien, en voor de min niet vreezen?
Gewis, de wreetste mensch wort slaaf van het kopy:
Wie of dan veilig voor het principaal zou wezen?



Aan myn Nichte.

SChoon ik, ô charmante Nichte!
Byster graag op u zou dichten,
’k Heb nochtans niet uitgericht,
Want men dicht op u niet licht.
Wil my des juist niet betichten,
Dat ’k wel kan op andre dichten:
Zeg niet, ’t valt u even licht
Of je op my op andre dicht:
Lieve Nichte! ’k zou wel dichten,
Mocht ik dichten op myn Nichten;
Viel al ’t dichten even licht,
’k Had al lang op u gedicht.



Aan JAN.

JAn zeid, dat hy straks myn gezontheid heeft gedronken,
Maar hoe droes kan dat zijn, want ’k meen ik hebze noch?
En Jan is sat, en ziek, en dronken als een zog,
Hoe mooy gaat Jan daar nu met myn gezontheid pronken?
Waert ghy gelyk ghy zegt van myn gezontheid dronken,
Zo ik, ô Ian! u myn gezontheid had geschonken,
Uw woorden, en u doen, zou komen over een;
Maer myn gezontheid maakt geen zotte zieken, neen.
Hoe drommel zegt gy dan, dat gy die hebt gedronken?



[fol. L6v, p. 172
]

GEZANGEN,

Pzalm XVI.

Satiabor cum apparuerit Gloria tua.

        IN’t ryke en schoone Egiptenland
        Kruipt in de schauw der hooge boomen,
        Al bruissend door het dorre zand,
Een Kristalyne beek, die door zyn zilvre stroomen
(5) Den matten reiziger met vreugd tot drinken nood;
        Doch, in de plaats van hem te laven,
        Heeft het vergift in zich begraven,
Dat dorst verschaft na dorst, en met die dorst, de doot.
        Want zo fel is zyn helsch fenijn,
        (10) Dat het, en hart, en ziel, doet branden,
        En al het waeter van zyn stranden
        Nooit voor uw dorst genoegh laet zijn.
Dit ryk Egiptenland is als de weerelt zelve,
Die met een schoone schyn het oog met wellust vleid;
(15) Maar die door zyn fenyn van onvernoegtzaamheid
Komt alle vreugt, en luk, in pyn en smart bedelven.
        Wat baat het ydle weerelts goet?
        Wat baten scepters en wat kroonen?
        Wat is ’t bezit der goude troonen,
(20) Zo hy, die het bezit, ’t vernoegen derven moet?
        En steets in zyn ontruste zinnen,
        Geport word om iets vreemts te minnen?
O schoone Klio! daal, ei daal van uw Parnas,
Om met uw citerslag myn vaarzen op te pronken,
(25) Noem my een, die wel eer heeft van dit nat gedronken,
En drinkent nooit verzaad, maar even dorstig was.
        David, waardste zoon zyns vaders,
        Die wel eer het wollig veê
        Zo vol vreugde weiden deê
[fol. L7r, p. 173]
        (30) Door de varsch-bedauwde blaaders;
        [Ongetroffen van dat kwaad,*]
        ’t Geen met onrust, en met zorgen,
        Van den avond, tot den morgen,
        Alle vreugt ter neder slaat.
(35) Dees vond nochtans geen rust in dit gelukkig leeven;
Waar voor licht meenig vorst zyn scepter had gegeven,
        Dikmaals zag hy, hoe een leeu,
        Hoe een trop van wolf en beeren,
        Door hun schrikkelyk geschreeu,
        (40) Deê zyn veê ter stalwaard keeren,
        Dit was wat hem zuchten deê,
        En zich zelve vaak bedroeven.
        Mits hy daar door dacht te proeven,
        Dat zyn staat veel onrust lee.
        (45) Maar de hemel. die zyn zegen
        Hem al lang had toegedacht,
        Gaf zyn jonkheid zo veel kracht,
        Dat hy, zonder ooverwegen
Het schrikkelyk gevaar, van muil van klau, en tand,
(50) En wolf, en leeu, en beer, ter neerslaat met zyn hand
O nieuwen Hercules! zult gy hier by uw lusten
        Voortaan wel laaten rusten?
        En wel vernoegt zyn met de eer,
Van dus den schrik te zyn van leeuw, van wolf, en beer?
        (55) O neen, zeid hy, geenzins: dees kracht,
        Die my den heemel heeft gegeven,
        Die wil dat dees hut veragt,
        Om na een hooger staat te streeven
        Die wil niet dat de wilde dieren
        (60) Alleen getuigen van myn daan;
        Myn moedt derf na iet hoogers staan;
        Myn kruin eyscht palmen, en laurieren.
        Dees ooverwinning is te kleyn,
        Om myn ontsteeken moedt te koelen;
        (65) Den opgeblaazen Philisteyn
        Die moet doen myn kragt gevoelen.
        Het viandlyke heir, dat met d’Hebrëer spot,
        Dat wil ik buigen doen, en zwigten,
[fol. L7v, p. 174]
        Om aan den Isralietschen God
        (70) Voor eeuwig, tot zyn eer, Trofëen op te rigten.
        Dus spreekt hy met een nieuwe gloedt,
        Ontrokken in zyn jonge zinnen;
        En laat, met onversaagden moedt,
        Zyn stal, en treet het leeger binnen.
        (75) Hier dunkt my zal hy zyn vernoegt,
        Met d’eerste veltslag by te woonen,
        Om u neevens andere te toonen,
        Wat kracht hem God heeft toegevoegt.
        Maar neen zeid hy, sie dien trotsen Goliad,
        (80) Aan’t hooft der kloeke Philisteynen
        Te trots te moedig en te prat,
        Het heyr van Israël bespotten, ver verkleynen.
        Het lust my deze hoon, en spot,
        In spyt van Baal, en Astaroth,
        (85) Op dees hun opperhooft te wreeken;
        Geeft God my noch die zelfde kracht,
        Daar den Leeuw mee t’onderbracht,
        Zo zweer hem den kop te breeken.
        Dus spreekt hy moedig, en alleen.
        (90) Gewaapendt met vyf gladde keyen
        Doet hy met onverschraakte treên,
        Zich tot aan ’t Reuzen leeger leyen.
Hier vind hy, na zyn wensch, den Reus ter stryt gereet:
Aan wien ’t gezicht, hoe straf, en wreet,
(95) Aan wien een weeversboom, in zyn verstaalde vingren,
Gansch geen beschut gaf, voor een handt,
Die hem ter neer wierp in het sandt,
Door hem een gladde key in’t bekeneel te slingren.
        Daar viel den lompen Reus ter neer;
        (100) Dus zeegen praalden den Hebreer
        Over het hooft der Philisteinen;
        Waar van de moedt, toen door dees slag
        Hun hoop en steun ter needer lag,
        Terstondt ging als een rook verdwynen.
        (105) Een yeder vlucht gezwind, en snel,
        En wordt van ’t zaadt van Israal,
[fol. L8r, p. 175]
Vervolgt, verstrooit en neergeslaagen.
Wyl David ’t schrikkelyk Reuzenhooft,
Van leeven, bloed, en geest berooft
(110) Gaat van de doode romp af saagen!
Waar meê hy, als in zeegen praal,
Geleid wordt tot in ’s Koonings zaal,
Verseldt van Juffers, en van Maagden;
Wiens Harpen-spel, en Cyter-slag,
(115) Wiens stem, om deze Neederlag,
Van Saul, en Davids lof gewaagden.
        Wildt danssen, en springen,
        (Dus hoorde men zingen)
        Wild d’eertytels melden,
        (120) Van onze twee helden.
        Vlecht Palm, en Lauwrieren,
        Om haar te vercieren;
        En laat ons hun stryden,
        En daaden, verbreiden;
        (125) Door die te doen maalen
        In steen en metaalen,
        Om altyt na deezen
        Onsterflyk te weezen.
        Dus zal onzen Kooning,
        (130) Die seedert zyn Krooning
        Heeft duisent verslaagen,
        Zyn lof doen gewaagen,
        Waar dat men na deezen,
        Zyn daaden zal leezen.
        (135) Doch David den harder,
        Die zal noch veel varder
        Zyn eer zien verbreiden,
        Nadien hy in ’t stryden
        (Als ’t puik aller helden)
        (140) Tien duisenden velden.
        Des zal ook zyn leeven
        De weereld door zweeven,
        Dus zal men hem roemen,
        Waar men hem hoort noemen.
[fol. L8v, p. 176]
(145) Dus hoorde, David, door de dood van Goliad,
Zyn eer al zingende verbreiden door de Stad.
        O Braaven heldt! gelukkigste aller menschen!
        Wat kunt gy noch meer wenschen?
Maakt u dees eer dat gy den Reus versloegt
        (150) Nu eindlyk niet vernoegt?
        O neen antwoordt hy weer, ô neen;
        De schoonheit, en de wonderheen,
Die ik, gelyk een Son, in Michols oog sie schynen,
        Die doen op nieuws myn vreugt verdwynen.
        (155) Dees schoone dochter van de Vorst.
        Vermeert myn dorst.
En maakt dat nooit myn ziel zyn rust zal kunnen vinden
Ten zy haar besit voor Bruidt en voor Beminde.
        Hoe nu reukloose jongeling!
        (160) Wat zegt gy? wat zyn uw gedachten?
        Een arme harder, zo gering,
        Derft die naa ’s Konings dochter trachten?
Maar ja, uw goet geluk begunstigt noch uw min;
De trouw maakt u haar Heer, en haar uw Gemalin.
        (165) Wel beroemde Reus verwinnaar!
        Dappre held, gelukkig minnaar!
Zie hier dan eindelyk het endt van al uw pyn:
Nu zult gy, ja, nu zult g’in ’t endt versaadigt zyn.
        O neen, herzeid hy; wat kan ’t helpen,
        (170) Schoon dees schoone bruidt besit?
        Dees winst maakt my noch meer verhit,
        In plaatze van myn brant te stelpen.
Al de genote gunst des Konings baat my niet,
Ten zy met zyn kind, zyn Scepter ook geniet.
(175) Een edelmoedig vuur komt my op nieuws ontsteeken,
        Om vorst te zyn van ’t Jooden-landt:
        Want niets schynt aan myn luk ’t ontbreken,
Dan kronen op myn hooft, en Scepters in myn handt.
        David! hoe, waar wild gy heenen?
        (180) Zyt gy van verstandt berooft?
        Is uw oordeel gansch verdweenen?
        Dat gy dus ontzint gelooft,
[fol. M1r, p. 177]
Dat gy (alleen gewoon een Hardersstaf te draagen)
Zult machtig zyn om kroon en Scepters t’onderschraagen?
        (185) Ach! waar heen dus spooreloos?
        Kendt uw zelf en gaat niet varder;
        Of denkt gy dus reukeloos,
        Dat een arm onnoosel Harder,
Uit een slechte schaapen-stal,
(190) Dus op den hoogsten troon des werelts klimmen zal?
Ja, ja, de weerelt gansch verwondert om zyn daaden,
Die lacht, en ziet met vreucht, zyn opgang te gemoet;
Terwyl den Heemel, die vast tracht hem te versaaden,
Hem tot op Sauwels troon voorspoedig klimmen doet.
        (195) Doch zegt my, nu gy dus verreezen
        En alles ’t geen gy wenste, zyt,
        Of gy nu al uw onrust kwyt,
        En voortaan zult gelukkig weezen?
        O neen: zulks is onmoogelyk
        (200) (Antwoordt hy weer) zo lang myn ryk
        Moet in dees wreeden oorlog leeven;
        Den vyand die noch raast, en woed,
        Moet eerst treeden met de voet,
Om my, en Israal, en vreê, en rust te geeven,
        (205) Wel eeven zo als gy ’t begeert,
        Komt het den Heemel u te gonnen;
        Gy kwaamt, gy saagt, en hebt verwonnen,
        Gy keert weerom, en triompheert.
Nu zal de vree in ’t endt dan eens uw onrust staken,
(210) En u vernoegt, gerust, en gelukzaalig maken.
        Maar neen, ô neen (antwoord hy weer)
        Dat kan niet weezen, voor al eer
Den heemel aan dit ryk noch duizend komt te voegen,
        Om my te vernoegen.
        (215) Maar ach; (vaardt hy al zuchtend voort)
        Wie heeft’er ooit op aard gehoort?
        Dat eenig mensch vervult met zonden,
        Vernoegt, en lukkig is gevonden?
        Dan, ô myn God! myn hoogste goedt!
        (220) Zie alleen myn luk te moedt,
        Wanneer van dit vleesch ontslaagen
[fol. M1v, p. 178]
De zon uws heerlykheidts hier boven zal zien daagen.
        Zo sprak den Isralietschen Vorst,
        Gevreesde Kooning van veel ryken,
(225) Die schoon hy in geluk vond weinig zyns gelyken,
        Zich niet gelukkig noemen dorst.
        Leert hier uit, sterffelyke menschen!
        Dat in dit sondig traanen dal
        Geen rust noch voorspoet is te wenschen,
        (230) ’t Geen u gelukkig maaken zal.
Na dien dat God den mensch op aard geen rust kan geeven,
Want geene rust is rust, dan die van ’t eeuwig leeven.



BRUILOFSGEZANG.

Toon: la Lande.

IS’er vreugde
Hier op aard, ’t is in de Min,
Mits ’er noit iets zo verheugde
Lichaam, hart, en ziel en zin,
(5) Als de liefde, die de trou
Vast maakt tusschen man en vrou,
Die gehandhaaft van de deugden
Is de steun van ’t aardsch gebou.

    Want so onendighbr> (10) Als de vreugd is van de Min
Zo ’s op aard zyn macht nootwendig,
Want ’t bestaat daar alles in:
Daar is liefde ’t zoetste zoet
Daar is liefde ’t hoogste goed.
(15) Niemandt is op aard ellendig,
Dan die liefde niet en voedt.

    Ach hoe verheven!
In geluk, vereende twe,
[fol. M2r, p. 179]
Moet voortaan uw gantsche leven
(20) Zyn in liefde, en hyl’ge vreê!
Hoe volmaakt is nu uw lust?
Hoe vol vreugd is nu uw rust?
Nu uw zorgen zyn verdreven,
En uw lyden uitgeblust.

    (25) Slyt dus de dagen
Van uw aangenaame lent,
Op dat ghy moogt vruchten dragen,
Die geen bitze tweedracht schend;
Want zo liefde u altyt bind
(30) En gy steets de liefde mint,
Zult gy eens dat luk zien dagen,
Daar gy ’t eeuwig heil in vind.



Op de Oogen van Kloris.

Toon: ma Duchesse.

WAar bleek immer de min
Zo volmaakt en vol vermogen
Als in d’alverwinnende oogen
Van myn zoete vyandin?
(5) Welkers aangename lonken,
Zo vol van een godlyk licht,
Door een tal van minnevonken,
Ieders ziel vol vlammen sticht.

    Wat hert kan zo zyn verhert,
(10) Die door dees vergoode lichten,
Niet verwonnen straks moet zwichten,
En niet gansch vermeestert werd?
Zo veel machts te gaen bestryen
Schoone Cloris, is om niet,
(15) Ieder laet zyn vryheyd glyen
Die u zo vol wond’ren ziet.

[fol. M2v, p. 180]
    Toen het kleine minnewicht,
Hier op Aerd zyn macht wouw toonen,
Kwam hy in uwe oogen woonen
(20) Waer van elk hem strekt, een schicht,
Maer ’t is vremt daer in uw oogen,
Zo veel min gevonden werd,
Dat uw Hart nooit word bewoogen,
Maer altijdt blyft Even hert.



Toon: Hebbenze dat gedaan.

ONs Leisje buur, ons Leisje buur,
Die is zo zeer verlegen, zeer verlegen
Zy sorght zeer van die tureluur
Haer manke Dochters wegen:
Want die fraje Trijn zoekt een Vryer,
Want die fraje Trijn, lyt groote pijn.

    Tryn zeit zo vaak, Tryn ziet zo vaak
Och had Jaap enomen, Jaep enomen
Ik leefde nu steets in vermaek,
’t Was nooit zoo verr’ gekomen,
Dat nu steets klaegh, om een Vryer
Dat nu steets klaegh, schier alledaeg.

    Haer moer die zeit, haer moer die zeit
Jou malle Trijn wilt wachten, Trijn wilt wachten
So lang tot dat je word evrijt.
Mijn pijn ken niet versachten
Roept Tryn even staeg, moet toeven,
Roept Tryn even staeg, na deze vraeg.

    ’t Is zulken deun, ’t is zulken deun,
Dat soete sollebollen, sollebollen,
Och! zeidme lestend’ jaep ooms seun,
Je weet niet van dat sollen,
[fol. M3r, p. 181]
Wakker as een meyd, haet het wachten
Wakker as een meyd, het wordt al tijd.

    En had toen, en had toen
Zyn raet in acht genomen, acht genomen,
Ik zou dees klachten nu niet doen
’t Was nooit zo verr’ ekomen:
Daerom Moertje ey, weet j’een Vryer,
’k Bidje moertje ei, stuer hem tot my.



Oscula vana quidem, sed in his quoque magna voluptas.
Toon: Eerste Carileen.

LAast geleên,
Daar ik lag onder d’elzen,
In vermoeide sluimerlust:
Dicht by daer ’t beekje bruist,
En safjes ruist,
Wierd ick van Phillis verstoort
                In mijn rust.

    Met geweên,
Quam zy my daer omhelsen,
En het kussen van mijn kaeck:
Nooyt wierd ik meer verheught,
Door zoeter vreucht:
Ick waende te dromen, maer
                Toen ick ontwaeck:
                Kon ’k niet sat blussen,
                Mijn over hete Min:
                ’k Riep: staak het kussen,
O mijn Af-Goddin
                Off ick
                Verstick,
[fol. M3v, p. 182]
In lekkerny;
    Want de vreugd,
Noch geneugd
Vind geen meerder plaats in my.



Toon: Nova.

WEg, weg, ik verlaat het malle vryen:
Faustina had wel eer myn ziel bekoort;
Maer door de tyt is die min gans versmoort,
Nu schuif ik het minnen heel ter zyen,
(5) Want wie zag oit dat de min
Immer aanbracht groot gewin?
’k Roem voortaan dan myn geluk,
Want draag geen liefdens juk.

    ’k Zal niet meer op liefd van maagden hoopen;
(10) Gelyk uj eertyds op Faustina deê:
Neen losse Maeght, ’k haet de pyn die leê
Des zoek ik de Liefde nu ’t ontlopen.
Want wie zag ooit dat de Min
Immer aenbracht groot gewin?
(15) ’k Roem voortaen dan myn geluk,
Want ik draag geen liefdens juk.



Toon: la Prima.

’k JOkte wel eêr
Met al het dartel weeldrig minnen;
Maer zie, ik leer,
Dat men zulk jok niet moet beginnen;
(5) Nu Venus kleyne Guit,
Myn jokken heeft gestuit;
My handlend’ na zyn wetten
Die hy my voor komt zetten:

[fol. M4r, p. 183]
    Doch ’k roem het kind,
(10) Dat my myn zieltje doet verhuizen
Na ’t geen het mindt:
Want nu sie de blyde sluisen
Der soetheydt van de min
Ontsloten, nu in
(15) De aengename Golven,
Van liefde legh bedolven.

    O zoete maagd!
Die in uw aangename oogen,
Myn zieltje draeght:
(20) (Want toen zy my tot min bewoogen
Verliet myn ziel haer steê
En koos die soete reê
Uw oogh, ’t welk door zyn straelen
Myn ziel my quam onthalen.)

    (25) Wel schoone zon!
Ik laet u dan myn zieltjen houwen:
Maer ’k bid u, gon
My, op uw goetheyd te betrouwen:
En handelt het niet wreet,
(30) ’t Geen ghy zo te roven weet:
Of so vernoeght zal leven,
Wilt my weer het uwe geven.



[fol. M4v, p. 184]

De ontwapende Kupido.
Toon: la Duchesse.

LEst bad ik ’t kleine Venus wicht,
(Om voor myn pyn verlichtenis te vinden)
Dat hy myn beminde,
Raekte met zyn schight:
Cupied en had noch nauw myn beê vernomen,
Of hy is straks van boven af gekomen,
Verzien met boog, en schichten,
Daer het al voor beeft,
En die het all doen zwichten,
Wat op Aerde leeft:
Het guitje had heel aerdigh,
Straks zyn tuigje vaerdigh
De pyl kwam op de snaer,
En daer meê was hy klaer.

    Hy mikt’ een poos al was hy blindt,
Om ’t hart te treffen van ERANEMITE:
Maer helaes! zyn schieten,
Was zo veel als windt:
Want schoon Cupied inspanden al zyn krachten,
Zy scheen zyn boogh en pylen te verachten
Geen schichten mochten baten,
Want haer harde borst,
Was even als met plaaten,
Van Metael beschorst:
Zyn kracht en mocht niet gelden,
Des teeg hy aen ’t schelden:
En riep het is om niet,
Dat dit hardt beschiet.

    Mit wierp hy boog, en kooker neer,
En heel verstoord begon hy dus te klagen;
’k Ben niet waerdt te dragen,
[fol. M5r, p. 185]
Dit myn oud geweer;
Ik die in ’t schieten meester plach te weezen,
En die de Goden zelf voor my deê vreezen,
Hoe! is myn kracht vermindert?
Ben niet die ’k was?
Wel wat of my dan hindert,
Dat niet zo ras,
Dees Boesem kost doorboren,
Zal moeten hooren,
Dat men dan Godt Cupied,
Voortaen niet meer ontsiet?

    Dus klaegend, kwam hem in den sin,
Dat hem een doek de Oogen deê benevlen,
Des maekt hy van ’t revlen,
Weder een begin;
En sprak; waerom is my ’t gezicht bewonden?
En met dees doek de oogen toe gebonden?
’t En kan geen wonder weezen,
Dat somtyts mis;
’k Begin voorwaer te vreezen,
Dat het seeker is,
Dat ’k hier door ben bedrogen,
Want mis myn oogen,
Des neem zelfs verlof,
En trek die doek eens of.

    Noch voer hy voort, Ik wil gaen heen,
En zien, of straks myn pyl niet kwam te missen,
Want zou schier gissen,
Dat op een steen,
Of op een harde rots, myn pylen spilde:
Zo dra als ’t kindt dit nu gaen kyken wilde,
Is hy met d’oogen oopen,
Na Eranemiet,
In aller haest geloopen:
Maer zo dra hy haer ziet,
En merkt’ haer gloeinde lonken;
Vreesden hy haer vonken:
[fol. M5v, p. 186]
En riep: ’k moet aen een kandt,
Eer ik myn vleugels brand.



Toon: Courante la Bare.

ERanamite, schoone zon!
Wyl my de noot lest dwong van u te scheiden,
Zo moet ik door dit af zyn lyden
De zwaarste pyn, die men oit dragen kon.
(5) Den hemel schynt my zonder licht,
Wyl dat ik missen moet uw zoet gezicht,
Wiens gunst dat my wel eer plagt te bestralen,
Maar nu myn hart
Geen aâm kan haalen:
(10) Leef ik steets in smart.

    Myn oogen die wel eer haar vreugt,
En ’t leven zelfs, uit uw gezicht ontfongen,
Zyn van ’t verdriet nu zo gedrongen,
Dat zy versmelten door haar ongeneugt.
(15) Myn tranen smooren gras en kruid
Op ’t vruchtbaar land, tot aan de wortel uit,
Ia d’aarde zelfs die schynt met my te weenen,
Mits myn ellend
De harde steenen
(20) Zelfs tot treuren wend.

    ’s Nachts als men ’t al in ruste vint,
Zo woelt myn geest, ’k meen zomtyts met myn oogen
Uw glans te zien, maar ’k ben bedrogen:
Want in uw plaats, omhels ik niet dan wint.
(25) ’k Ben levend’ dood; want ’k mis myn ziel,
Mits ghy ô schoone, die tot pand behiel.
Maar lykwel kan ik die dood niet haten
Mits tot pand
Myn ziel mach laten,
(30) In zo waarden hand.



[fol. M6r, p. 187]

Toon: Gavotte d’Anjou.

’k LAat nu varen ’t snoode goet,
Dat de ziel met zorgen voedt,
En verleid een wys gemoed:
’k Zal van ’t malle Vryen,
(5) My voortaan wel myen.
’k Haat voortaan dit snood geslacht,
Dat my heeft in noodt gebracht.

    Ach! hy dwaaldt die geen die mint;
Want die gunst die is maar windt,
(10) Die men by de Maagden vindt:
’t Zyn niet dan Sirenen:
Die, hoewel zy weenen,
Inderdaad heel anders zyn,
Als ’s haar toonen in den schyn.

    (15) Dat dan elk myn raadt onthoudt,
En zich van de Maagden houdt,
Eer het hem hier namaals rout.
d’Eden zy die zweeren,
Zyn als lichte veeren.
(20) Want zy laaten Mars wel gaan,
En verkiezen een Vulkaan.

    Haar vervloekt, en loos gevlei,
Brengt ’er menigh in de ly:
Want die door haar tovery,
(25) En haar loose lonken,
Maar een reys wordt dronken:
Wordt als van Natuur verkeert,
En geheel Getransformeert:

    Als de makkers van Ulyss’,
(30) (’t Welk ons dunkt dat wonder is)
[fol. M6v, p. 188]
Die geheel haar beeltenis,
En gestalt verlooren:
Om dat zy haar ooren,
Leend’, aan Cyrces soet gevlei,
(35) En vervloekte Tovery.

    Maar die als Ulysses zyn,
En niet drinken van die Wyn;
Heel doormengt met snood fenyn,
Die ’s ons komen geven,
(40) Zal gerustig leven
Vluchtende dat snoo serpent,
Dat ons oorsaakt all’ ellendt.

    Leer hier uit dan, domme jeugd,
(Wyl dat ghy u spieg’len meugt)
(45) So ghy zoekt d’Oprechte vreught,
Laat de Maagden vaaren,
Die steets onrust baaren.
Vlied ’t lichtvaardige gespuis,
’t Geen ons strekt als tot een kruis



Toon: Ba watte parten?

’k JOkte voor dezen
Met de wulpse en dartle min,
Maar nu dat zyn kracht bevin,
Begin ’k myn straf te vreezen:
(5) Want weet, Cupied die kleyne Godt
Die houd de spot,
Met die geen die hem heeft veracht,
Als hy daar na zyn hulp verwacht.

    Des heb reeden,
(10) Om het kleyne Kindt ’t ontzien,
En hem met neergebogen kniên,
Op ’t offeren myn gebeden:
Want vrees so hem niet versoen,
[fol. M7r, p. 189]
Dat hy zal doen,
(15) Dat myn ziel noit het ende ziet,
Van de strafheid van Eranemiet.

    O Venus wigje!
Ik verzoek dan uw genaad,
En dat gy van boven dalen laat
(20) Maar een eenig schigje
In de borst van myn Eranemiet,
Die my nu vlied:
Maak dat haar nooit vermurruwt hert
Door uw schicht tot my bewogen wert.

    (25) ’k Zal dan na dezen,
U erkennen voor een heer,
En u steets geven lof en eêr,
En ’k zal uw Dienaar wezen:
Za wel aan, maak dan uw pylen reê,
(30) Verhoor myn beê:
En toon, dat ghy noit mis en schiet;
Tref ’t hart van myn Eranemiet.



Aar Sleutelbag.

’k AChtze voor dwaats,
Die zich op Mans betrouwen,
Want het is maar zotterny:
Want in de plaats
(5) Van hun beloft te houwen,
Is het maar bedriegery.
Hy, welkers woorden,
My tot min bekoorden,
Beloofde my wel eêr
(10) Dat hy zou nimmermeer
Geen van zyn eeden breeken,
Maar helaas! het kwam te veer.

[fol. M7v, p. 190]
    ’t Is waar, hy zwoer
Dat hy niet dan myn oogen
(15) Beminde in zyn hart;
Maar hoe ik voer,
Toen ’k* van hem wierd bedroogen
Voel ik noch wel door de smart;
Want al zyn eeden,
(20) Heeft hy vertreden,
En koos een aêr voor my.
Denk nu of ’k zulk gevlei,
Niet dan met groote reden,
Scheld voor bedriegery.

    (25) ’k Zal nu voortaan
Zo zot en dwaas niet wezen,
Dat aan een man geloof:
Nu ’k ben verraên
Zo schandelyk door dezen,
(30) Hou ik my voor haar als doof.
Maar ’k zal nu leeren
Haast te verkeren
Myn trou beloftenis:
Want ’k acht het voor gewis,
(35) Dat men ’t nu doet met eeren,
Wyl ’t doch de moden is.



Toon: Gavotte d’Anjou.

DIe geen, die het kleine kind
Afbeeld met ’t gezicht geblind,
’t Is gewis dat die niet mind,
En dat hy zyn wonden
(5) Nimmer heeft bevonden;
Want ’t is zeker en gewis,
Dat Kupied niet blind en is.

    ’k Heb zyn pyl genoeg gesmaakt;
Want vermits hy heeft gemaakt,
(10) Dat myn borst in liefde blaakt,
[fol. M8r, p. 191]
Heb ik wel bevonden,
Dat ik deze wonden
Niet en kreeg van ’t kleine wigt,
Zo hy miste zyn gezicht.

    (15) Vlucht ik schoon in bosch of velt,
Om t’ontvluchten zyn gewelt,
Waar meê hy myn zieltje kwelt:
Wil ik my verschuilen
In de diepste kuilen,
(20) ’t Baat niets: mits het kleine kind
Over al myn hart wel vint.

    Wie ontkend nu dat hy niet
Wel te recht en deeglyk ziet,
Mits geen mensch zyn schicht ontvlied?
(25) Maar hy heeft geen ooren
Om myn klacht te hooren!
Want als ik myn klachten uit,
Is ’t of hy zyn ooren sluit.

    Dat hy doof is loof meest:
(30) Want had hy niet doof geweest,
Al had hy een tigerbeest,
Of een wolf gesogen:
Myn klacht had hem bewogen.
’t Guitje ziet wel als hy schiet,
(35) Maar als ’k bid zo hoort hy niet.



Toon: Petits sots de Bordeaux.

ALs ik aan de zoetigheden
Denk, die men in ’t minnen vind,
En de zoete vrolykheden,
Acht lukkkig een die mint:
(5) Maar als ’k weder ga bedenken,
Dat die mind veel pynen lyd,
En de min fenyn kan schenken,
Hou ik ’t met de vryigheid.

[fol. M8v, p. 192]
    Ach, wanneer men mag geloven,
(10) Dat men weder wort bezint,
Dan kan men dees smart verdoven:
Dan is lukkig die bemind;
Maar als men weêr komt te vinden,
Dat dees eerste liefde verslyt,
(15) En verandert als de winden,
Dan is ’t best in vryigheyd.

    Die geen, die in d’oogenstralen,
Van zyn schoone wellust vint,
En daar al zyn vreugd kan halen,
(20) Die acht lukkig een die mind;
Maar die vindt dat by zyn schoone,
Niet en is dan straffigheyd:
En dat daar geen liefd kan woonen,
Houd het met de vryigheid.

    (25) Maar wat is ’t een groot vernoegen,
Zo me in ’t lest haar gunst noch wind,
En datz’ haar tot min wil voegen,
Is hy lukkig die zo mind;
Maar als ’t dan weêr komt gebeuren,
(30) Dat de nood u van haar scheid:
En met macht dees vreugd komt scheuren,
Dan is ’t best in vryigheyd.

    Maar men kan zich noch verblyden,
Schoon men zich gescheiden vind;
(35) Want de hoop verzoet dit lyden,
Hy ’s dan lukkig die bemind.
Maar als zy is weêr gekomen,
Zo gy dan verstooten zyt,
En uw plaats vind ingenoomen,
(40) Was ’t niet best in vryigheid?

    Gy dan die uw vreugd kunt vinden
By die geen die gy bezint,
[fol. N1r, p. 193]
Hou u slechs by uw beminde;
En acht lukkig een die mind;
(45) En gy weder, die in ’t minnen
Vind geen vreugd noch zoetigheid,
Eert de vryheid als Goddinne,
En blyft steets in vryigheid.



Toon: Courante la Bare.

O Zoet gedenken van de vreugd,
Die ’k in myn ziel wel eêr plag te genieten,
Wanneer ik van Eranemite
Zo menigmaal wiert door haar gunst verheugd!
(5) O zoete vreugd, my noit begeeft!
Mits dat myn hart door uw gedenken leeft!
Want zo ik moest dit zoet gedenken derven,
Zo zou d’ellend
My wis doen erven
(10) d’Onderaardsche tend.

    O zoet gedenken! leef altyt
Dan in mijn ziel, en wil my noit begeven;
Zo zal ik steets in vreugde leven,
Schoon my ’t geval van deze schoone scheid.
(15) Haar afzyn (schoon ’t my strekt tot pyn)
Zo ’k u maar heb, zal my zo zwaar niet zyn,
Mits dat gy kunt aan my dees overschoone,
Als in een glas,
Zo wel vertoonen,
(20) Of ik by haar was.



Toon: Courante la Bare.

KUpied leg nu uw wapens neêr,
Myn schoone zon verlaat het tegenstreven;
Zy komt zich in uw macht begeven:
[fol. N1v, p. 194]
Ach! zeid zy, ach! hier baat geen tegenweer;
(5) Haar tegenstant was slechts onnut,
Zo dra uw schicht haar strafheid had gestut,
Haar marmer hart wiert straks tot min bewogen,
Zy riep dus uit:
Ik ben bedrogen,
(10) Door die kleine guit.

Heb dank dan kleine Minnegod!
Voor al de gunst van u aan my bewezen:
Myn luk is nu op ’t hoogst gerezen,
Nu dat myn schoone leeft naer uw gebod.
(15) Nu dat de min haar ziel gebied,
Begint my vreugd, en eindigt* myn verdriet.
Haar strafheid, en myn ramp zyn nu vervlogen;
Nu is ’t getraân,
Van bei myn oogen,
(20) En myn rou gedaan.



Toon: Gavotte d’Anjou.

WYl ik hier dus aan den haart
Met de oogen naer de aard,
En ’t gemoed, en ’t hoofd bezwaart,
Zit een pyp te dampen,
(5) Denk ik aan de rampen,
Die myn ziel onschuldig draagt,
En daar my ’t geval meê plaagt.

    d’Hoop die my steets weêr verblyt,
(Schoon zy my van tyt, tot tyt,
(10) Steets weêr uitstelt) komt, en zeid:
Dat ik myn ellenden;
Wel haast zal zien enden,
En belooft my tot een loon,
Veel meer als een Keizers kroon.

[fol. N2r, p. 195]
    (15) Maar nau is myn pyp tot asch,
Of vind my alzo ras
Die geen, die ’k voor dezen was;
’k Voel weêr d’oude pynen,
’k Zie myn hoop verdwynen
(20) Als de rook in d’ydle lugt:
Mits ’t my allebei ontvlugt.

    Daarom heb ik vaak gezeid,
Dat ik vind geen onderscheid
In die, die de hoop verblyd,
(25) En die ’t houd met smooken,
En als leeft van ’t rooken;
Want is ’t eene wind, en rook,
’t Ander is maar damp, en smook.



Toon: Courante la Françoise.

DUs pleegt de min op u zyn wraak,
Gy, die myn zugten hoorde met vermaak:
Gy, die met vreugd myn lyden zaagt,
Wort nu te recht met dubble straf geplaagt.
(5) Nu zuchtge om my: maar ’t is verlooren,
Myn vrye ziel stopt voortaan zyn ooren,
            Wyl dat gy klaagt.

    Toen wel eer uw wreev’lig hart
Wou buigen door myn duldeloose smart,
(10) Toen hielt gy u voor my als doof,
En gaaft myn trouw noch eeden geen geloof:
Nu doe ook zo, wyl uw zinnen,
Uw hart, en ziel, het kleine kind der minnen
            Zyn tot een roof.

    (15) Klaag nu, als ik wel eer, uw pyn,
Ik zal voortaan als gy, onwinbaar zyn:
[fol. N2v, p. 196]
Slyt nu uw daagen in geweên,
En proeft nu meê het geen heb geleên,
Op dat ’t berou uw ziel mag knagen,
(20) En al dat zwaar verdriet, ’t geen ik most dragen,
            Om uw straffigheên.

    Kost gy, onnoosle! toen niet zien,
Toen gy my dwongt uw straffigheid te vliên,
Dat ik, vermoeid van al myn pyn,
(25) Daarna niet meer zou in uw boejens zyn?
Ik vloot; maar ’k liet u uwe banden,
En myne ziel (die eerst was in uw handen)
            Nam ik tot myn.

    Nu leef ik vry, en gy gevaân:
(30) Ik leef verheugd, en gy met druk belaân,
Ik ben verwinnaar, en gy stryd,
Gy zyt geboeit, en ik myn banden kwyt.
Zo kan de min haar wraak meê plegen.
Gy hebt tot loon uw straf, en ik de zegen,
            (35) En de vryigheid.



Nieu Bruilofslied

Van een Maaijer die ging maaijen in het ried
En wat hem in het maaijen al is geschiet.


Op de wyze.

O Nigje, waar jy der myn Nigje niet, &c.

                                    1.
DAar zou ’er een Maaijer uit maaijen gaan,
Alzo ver langs gene landsdouwen;
Hei, wat vond hy daar inne zyn wegen staan;
Hoor toe men zel ’t je ontvouwen.
                                    2.
    Hei, ’t was ’er een veltje van ’t schoonste riet,
Daar oit Maaijer van zyn leven in kon maaijen,
[fol. N3r, p. 197]
Daarom dacht ook de kloeke maaijer anders niet
Dan zyn maaylust daar eens in te payen.
                                    3.
    Maar eer hy noch in dit riet te maaijen kwam,
Wat moest die goeien bloed al verdragen;
Want de baas van het riet, hier woonachtig t’Amsteldam
Hei, die most hy’t wel driemaal vragen.
                                    4.
    Och baasje, lieve baasje, zei hy, wou jy myn
Al in dat rietebosje maaijen laten;
Hei, dat zou ’et verlichten myn smart, en al myn pyn,
En het zou my wel een Dokter baten.
                                    5.
    Hei, dat rietje dat staat’er zo schoon, en alzo groen,
Het moet ’er zyn gemaaid oPt zou bederven;
Daarom laat’et van my toch eer als van een ander doen,
Of ik zou van klinklaar hartzeer leggen sterven.
                                    6.
    De rietbaas die docht’er toen eindlyk in zyn zin,
Die maaijer lykt tot maaijen wel gebooren;
En in myn riet dat moet gemaaid zyn, of ik beeld myn zelven in,
Dat haar maaytyd anders licht zou gaan verlooren.
                                    7.
    En dan zou ’er myn rietje schier geen oortje waardig zyn,
En ik zou de schult daar zelf van moeten dragen;
Daarom wil ik die maaijer gaan verlossen van zyn pyn,
En het maaijen van myn riet eens met hem wagen.
                                    8.
    Daarom gaf hy hem daadlyk belofte by zyn hand,
Dat hy hem zyn maaylust haast zou payen,
En dat hy met zyn zeyssen vry mocht trekken in het land,
Om dat rietje, wyl het groen was, noch te maaijen.
                                    9.
    Dees tyding die verheugde de maaijer alzo zeer,
Dat hy straks zyn maaymes al begon te slypen,
En hy trok op dat riet, hei, zo daadlyk van leer,
Want hy docht hy kon zich niet vergrypen.
[fol. N3v, p. 198]
                                    10.
    Nu maait’er dees maaijer in dit ried schier nagt en dag,
Tot zyn zeissen in het end begon te krommen;
En schoon dat hy in dit riet vaak bezwymt van d’arbeid lag,
Nochtans is hy elke reis weer bekommen.
                                    11.
    O Maaijer! hoe gelukkig ben jy in jou maaijers tyd;
Dat jy zulken schoonen riet mogt gaan bemaayen:
Nu verslyt gy u w dagen in vreugd, en vrolykheid,
Mits gy, als gy wilt, in ’t riet u gaat vermayen.
                                    12.
    (45) Oorlof Princessen! hier wel op acht,
Wyl uw tyd te zyn gemaayd nu is geomen.
Laat je maaijen, wil je wel doen, zo by dag zo wel als nacht,
’k Wed jy zult dan van geen nachtmerry droomen.



VOOR KLIMENE.

Toon: Kourante la Reyne nouvelle.

1. O Treurige eenzaamheid!
Getuig van myn gedachten,
En van al de klachten,
Die myn trouwigheid
(5) My steets doet storten voor myn godlykheid;
Getuig, hoe veel de wrede min
My heeft doen lyden om myn Afgoddin:
Vertel myn zuchten,
En d’ongenuchten,
(10) Die ik in my vin.
    2. Op dat ik in ’t end Klimeên,
Door uw getrou getuigen,
Eens haar ziel mag buigen
Voor myn droef geweên,
(15) Waar voor zy herder is als marmersteen;
Doet haar door uw gerechtigheid
Eens zien hoe zeer de min myn borst opryt,
Daar door dees schoone
[fol. N4r, p. 199]
In my zal woonen
(20) Tot in eeuwigheid.



Aan KLORIMENE.

Toon: Courage.

TOen ik eerstmaal, heel gewond,
Geraakte in uwe banden,
Dacht ik, dat myn minnrwond
Zich alreets op ’t hevigst vond
(5) In branden, in ’t branden, &c.
    2. Maar toen ik uw godlykheen
Geduurig aan zag groeien,
Voelde ik, schoone Klorimeen!
Dat myn vuur ook wies met een
(10) In ’t gloejen, &c.
    3. Zo dat ik myn min voortaan
Nu zie in top gewassen:
Groei dan niet in schoonheid aan,
Of gy doet my wis vergaan
(15) Tot asschen, tot asschen,



Aan KLIMENE.

Toon: l’Isabelle.

1. IN’t end, schoone Klimene,
Zo krygt myn trouwe min,
Door myn langduurig weenen,
In uw verfteende zin
(5) Noch een klein plaasjen in.
Myn zuchten en myn klagen,
Waar in gy schiep behagen,
Verandren nu van schyn:
Nu dat uw godlykheden,
[fol. N4v, p. 200]
(10) Van ieder aangebeden,
In ’t end door al myn pyn
Eenmaal bewogen zyn.
    2. Wat heb ik daq na dezen,
In zo veel vreugd verwart,
(15) Voor ongeval te vrezen,
Indien uw minlyk hart
Meê deel neemt aan myn smart?
Myn ramp, en ongenuchten
Gaan ganschlyk van my vluchten
(20) In dien uw trouwigheid
De myne zal gelyken,
Die nimmer kan bezwyken;
Mits ik uw godlykheid
Min tot in eeuwigheid.



De drie airen van de

MUSKWETTAIRES,

Aan KLORIS.

Eerste Air.

1. HElaas! ik zucht en ween om niet,
Wyl dat myn wrede niet en ziet,
Wat d’oorzaak is van myn verdriet;
Want schoon myn zuchten duizentwerf
(5) Haar zeggen, dat ik om haar sterf,
Wat is ’t, wyl ik niet klagen derf?
    2. De vrees, die met myn liefde groeit,
Die houd myn tong gestaag geboeit,
Hoewel myn hart vol vlammen gloeit.
(10) ’t Ontzag alleen van haar gezicht
Doet dat myn tong gestadig zwicht,
En stelt my ’t zwygen tot een plicht.
    3. Dus leef ik, stervende in de min,
Wyl dat myn schoone vyandin
[fol. N5r, p. 201]
(15) Maakt dat ik hoopeloos bemin.
Want, Kloris, eêr gy my verwyt
Myn al te groote reukeloosheid,
Zo zwyg ik best in eeuwigheid.



Tweede Air.

1. VOlmaakte Kloris! wyl u is bekent, bis.
Hoe schoone en hoe volmaakt gy bent,
Waarom en weet gy dan ook niet,
Dat gy veroorzaakt het verdriet,
(5) Daar gy my in versmelten ziet?
    2. Want wyl uw ogen ieder zugten doen, bis.
Kunt gy myn smart dan niet vermoên?
Of, wyl ’t onmogelyk kan geschien,
U ziende, uw groot geweld t’ontvliên,
(10) Waarom kunt gy myn smart niet zien?
    3. Of wagt gy, wrede, tot dat myn mond bis.
Zal de oorzaak zeggen van myn wond?
Zo neme uw oog zyn strengheid af,
Of anders, vrezende voor straf,
(15) Daal ik eêr zwygend in myn graf.



Derde Air.

1. KOst u myn getrouwigheid, bis.
                    En de smart,
        Zyn uitleid,
Wrede Kloris! ’k wed gy zeid
    (5) Dat de pyn, die my deert,
    Had uw haat overheert,
    En in medely verkeert
Al uw straffigheid.
    2. Want myn liefde, en ook myn pyn bis.
                    (10) Zyn zo fel,
    Dat geen hel
Kan wreeder zyn.
Zaagt gy dees maar slechts de schyn
    Van myn leed, zonder end,
[fol. N5v, p. 202]
    (15) ’k Zweer, gy haast had bekend,
Dat geen liefde, noch ellend
Is zo groot als ’t myn.
    3. Zie des eens myn lyden aan, bis.
                    En ’t verdriet,
                    (20) ’t Geen gy ziet,
Dat my doet vergaan.
Wil my eens hier van ontdaan
    Door het goddelyke woort,
    Dat ’er ooit is gehoort;
    (25) Dan is al myn ramp versmoort,
En myn smart gedaan.


Simple Kourant.

Aan KLORIS.

1. HEel t’onrecht beelt gy u myn min,
O waardigste Afgodin!
Voor onstantvastig in;
Wyl ik my trou bevin.
(5) ’k Ben zo groot in stantvastigheid,
Als gy in schoonheid zyt,
Want trots ’t verdriet,
’t Geen g’ in my ziet,
’k Min u in eeuwigheid.
    (10) 2. Uw beeld, ’t geen al ’t volmaakste tart,
En ieders ziel verwart,
Zie ik steets in myn hart,
Als oorzaak van myn smart.
Gy ook zo, schoone Engelin!
(15) Zoekt gy myn trouwe min,
Myn ziel, die gy
Voerd aan uw zy,
Ziet daar myn trouheid in.
    3. Daar zult gy zien, dat, schoon ik ly
(20) Zo wrede tiranny,
[fol. N6r, p. 203]
Dat ik dees slaverny
Noch acht een luk voor my.
Daar zult gy zien, dat zelfs de tyt,
Noch al uw straffigheid,
(25) Noch geen geval,
Ooit krenken zal
Myn min, noch trouwigheid.



Aan

KLORENIE,

Op haar vertrek.

Toon: Karsnacht.

1. MYn schoone, wilt gy dus vluchten,
Zonder dat gy myn droeve zuchten,
En myn bedrukte klachten hoort?
Helaas! denk, schoon gy zyt verbolgen,
(5) Dat u myn hart steets na moet volgen,
Wyl ’t u meer dan my toebehoort.
    2. Wel aan myn hart, volg dan haar treden;
Naspeurt gestaag dees godlykheden,
Oorzaken van myn slaverny;
(10) De min, schoon zy zich toont verbolgen,
Geeft u verlof van haar te volgen,
Wylg’ haar meer toebehoort dan my.



GEZANG.

IK min wel als ik wort bemind;
Maar al myn liefde is maar wind,
Wanneer zy niet gaat van twee zyden.
Ik acht de min maar tiranny,
(5) Ten zy men meê om my wil lyden,
Gelyk ik om een ander ly.
[fol. N6v, p. 204]
    2. Ook heeft, al ’t geen men schoonheid acht,
Op my niet even groote macht.
Om my te brengen tot het minnen;
(10) Myn hart te krygen is al kunst:
Min moet ’er zyn om my te winnen,
En om my te bewaren, gunst.



Toon: Simple Kourante.

INdien ik dacht, ô schoone zon!
Dat ’k door myn lyden u verzachten kon,
Of zo ik dacht, dat al myn smart
Eenmaal ondoojen zou uw killig hart,
(5) Zo zei ik u (’t geen ik nu niet en derf)
Dat ’k meer om u dan duizent dooden sterf.
    2. Maar wyl tot noch myn groots gemoed
My nimmer heeft met deze hoop gevoed,
Dat een zo goddelyke Zon
(10) Ooit aan een aardse vlam zich branden kon,
Zo is ’t my best (wyl ik niet klagen derf)
Dat ’k eeuwig zwyg, en vry van laster sterf.



Toon: la Fronde.

DIogenes, de wyze,
Die woonden in een vat;
Hier uit kan men bewyzen,
Dat wyshied woont by ’t nat,
(5) Indien gy dan de wysheid mind,
In ’t vaatje gy die vint:
Komt, volgt dan met malkander
Den Grooten Alxander
Naer ’t holle vat, naer ’t holle vat,
(10) Daar Diogenes in zat.
    2. De Groote Alexander
Sprak tegen Diogeen:
Indien ik was een ander,
[fol. N7r, p. 205]
’k Wenste in uw plaats te treên.
(15) Wort ons hier dan niet klaar vertoont,
Dat in het vat de wysheid woont?
Komt, volgt dan met malkander
Den Grooten Alexander
Naer ’t holle vat, naer ’t holle vat,
(20) En houd u by het nat.



Op een Afwezen.

Toon: Kourante la Bare.

1. ERanemite, schoone zon!
Wyl my de nood laast dwong van u te scheiden,
Zo moet ik door dit afzyn lyden
De zwaarste pyn, die men ooit dragen kon.
(5) De hemel schynt my zonder licht,
Wyl dat ik missen moet uw zoet gezicht,
Wiens gunst dat my wel eer plagt te bestralen;
        Maar nu myn hart
        Geen aam kan halen,
        (10) Leef ik steets in smart.
    2. Myn oogen, die wel eer haar vreugd,
Ja ’t leven zelf, uit uw gezicht ontfongen,
Zyn van ’t verdriet nu zo gedrongen,
Dat zy versmelten in haar ongeneugd.
(15) Myn tranen smooren gras, en kruid
Op ’t vrugtbaar land schier tot de wortel uit.
Ja d’aarde zelf die schynt met my te weenen,
        Mits myn ellend
        De harde steenen
        (20) Zelf tot treuren wend.
    3. ’s Nachts als men ’t al in vrede vind,
Zo woelt myn geest: ’k meen zomtyts met myn ogen
Uw glans te zien, maar ’k ben bedrogen,
Want in uw plaats omhels ik niet dan wint;
(25) ’k Ben levend dood, want ’k mis myn ziel,
[fol. N7v, p. 206]
Mits gy, ô schoone, die tot pand behiel?
Maar evenwel kan ik die dood niet haten,
        Wyl ik tot pand
        Myn ziel mag laten
        (30) In zo waarde hand.



Aan

KLIMENE.

Toon: Petite Altesse.

1. GEen schyn van vreugd, hoe groot en uitgelaten,
Kan, ô Klimeen! u roeien uit myn zin,
Doet andere vry eeuwig van my haten,
En wortelt my noch dieper in uw min.
(5) Want hoe zou ik voor u verandren?
Wyl ik in andren
Die glans niet min,
Die m uw oog het hemelsch zonlicht tart,
En maar alleen kan heersschen in myn hart.
    (10) 2. Ik zou de dood byna wel durven dagen,
(Hoewel zyn macht het alles slyten doet)
Om uit myn ziel die trouheid te verjagen,
Die daaglyks daar word door uw oog gevoet,
Geen vreugd noch pyn kan myn verkeeren,
(15) Noch van my weeren
Dat trou gemoed,
’t Geen in myn ziel de dood schier zelve tart,
Wyl gy alleen kund heersschen in myn hart.



ZINGZANG.

Toon: Fillis soyes Kruelle.

1. IK heb het, by myn zolen,
Dan eindlyk op myn huid;
[fol. N8r, p. 208]
Myn hartje brand op koolen,
En springt myn vel schier uit.
(5) De stralen van uw oogen,
Beftierd door Venus kind,
Die doen my vast verdrogen,
Als stokvis in de wind.
    2. ’k Heb van de nacht gekreten
(10) Ruim twe paar emmers vol:
’k Heb schier de damp vergeten,*
Zo is my ’t hooft op hol:
’k Heb myn gekruifde* lokken*
Zo kaal geplakt om jou,
(15) Dat men uit al de vlokken
Zes ballen maken zou.
    3. Ach, moet dit langer duuren,
Zo geef ik ’t hagjen op,
Al zou ik by myn buuren
(20) Gaan leenen bast, en strop;
Want ik wil, by zint felten,
Eer derven als een man,
Dan dus door u versmelten,
Als botter in de pan.
    (25) 4. Ach laat myn ongelukken
U porren tot gena:
Zie hoe myn hart op krukken
U huppelt achter na:
Ei, wil dat eens ontfangen,
(30) En koestren in uw schoot;
Wilt gy my niet zien hangen,
Ruim tien jaar voor myn dood.



Aan FILLIS.

Toon: La Gaillarde.

1. FIllis! wie kan uw schoonheid zien,
En het geweld van uw gezicht ontvlien!
[fol. N8v, p. 208]
’t Geen door een zoete tovery
Een ieder brengt in slaverny.
    (5) 2. Wat mensch kan aan uw macht weerstaan,
Maar bid geboeit niet straks uw schoonheid aan,
Zo dra uw oog, zo vol van gloet,
Hem als een Etna branden doet?
    3. Myn hart gaf zonder tegenstant
(10) Van d’eerste uur zich willig in uw hand:
En vreesde in zyne slaverny
Geen pyn, noch smart noch tiranny.
    4. Maar laas, nu het in zyn verdriet
Uw oog wel schoon, maar zonder liefde ziet,
(15) Nu keert zyn hoop, wel eer zo zoet,
Schier hoopeloos geheel in ’t roet.
    5. Wat smart, wat lyden, en wat pyn
Kan dan by myn verdriet geleken zyn?
Wyl dat ik, zuchtende in uw min,
(20) In plaats van hoop, myn grafsteê vin.
    6. Ach, dat de liefde eens uw hart
Deelachtig maakte aan myn wrede smart!
En dat het vuur, ’t geen my verteert,
Meê eens uw ziel had overheert!
    (25) 7. Wat vreugd wierd my dan niet belooft?
Wat heil, wat luk hing my niet over ’t hoofd?
Mits dan een band ons zielen beid
Verknochten zou in eeuwigheid.



Aan KLIMENE.

Voix: La Sirene.

1. O Schoone zon!
Zo myn smart
U kost spreeken uit myn hart;
            ’k Wed
            (5) Te met
Had by uw haat verzet,
[fol. O1r, p. 209]
En myn verdriet
Baarde dan uw afkeer niet.
    2. Want myn ellend
(10) Heeft gelyk myn min geen end,
En in myn pyn
Moet ik onverandert zyn:
            Want
            De brand,
(15) Die my heeft overmand,
Is u gelyk,
Want z’ is onveranderlyk.
    3. Ach, zie in ’t end
Eenmaal dan op myn ellend;
(20) En laat myn min
Eens veranderen uw zin.
            En
            Beken,
Dat ik gebooren ben,
(25) Om in dees nood
U te winnen of myn dood.



Aan KLORIS.

Toon: Simple Kourant.

SChoone oogen! die, met schoot op schoot,
Daags duizent minnaars dood,
Waar krygt gy al dat schroot,
Dat boskruid, en dat loot?
(5) Zeg hoe uw moorttuig zo lang duurt;
Of leen j’ het by de buurt?
Of heeft Kupied
Aan u lucht niet
Zyn magazyn verhuurt?
    (10) 2. Helaas! ik ben schier buiten west,
Myn vreugde krygt de pest;
Myn vryheid loopt op ’t lest,
[fol. O1v, p. 210]
En is schier schut, en rest.
Ik geef myn hart wel om een duit;
(15) Want alles is verbruid,
Zint uw gezicht
My door de schicht
De koors joeg op myn huid.
    3. O schoone! zal uw minnaar dan,
(20) Die niet meer zuchten kan,
U niet meer bidden an,
En raken in de pan?
Wie zal voortaan met keel, en fluit
Uw lof dan zingen uit,
(25) Zo wel als ik,
Die op een prik
U ken tot inje huid?
    4. Ach, laat veel eer myn wrede pyn,
(In welkers helsch fenyn
(30) Ik als een slak verdwyn)
Door u genezen zyn,
Zo zal de faam, al was zy stom,
Op haar klaroen, en trom,
Uw eer, en lof,
(35) Gaan roepen of
De weereld driemaal om.



GEZANG.

1. INdien gy u zegt te branden
Door een lonkend aangezicht,
Of door twe yvoore handen,
Vriend! zo is u ’t hoofd te licht:
(5) Want de min heeft geen vermogen
Noch in handen, noch in oogen.
    2. Liefde krygt alleen haar luister
Uit het schoon en glinstrent goud;
Zonder dat zo is zy duister,
(10) En geheel verflaud, en kout.
[fol. O2r, p. 211]
Had Kupied geen goude schichten,
Waar zou hy zyn vuur meê stichten?
    3. Boog en koker kan niet maken,
Zo zyn pyl niet is verguld,
(15) ’t Gout dat kan het hart maar raken,
Maar de pyl heeft nimmer schult:
Trof een pyl van loot uw zinnen,
Gy zoud haten, en niet minnen.
    4. ’k Weet nochtans wel wat voor banden,
(20) Dat aan my de schoonheid geeft,
Goude lokken, peerle tanden,
Indien die een Juffer heeft,
Met een koffer vol dukaten,
’K zal die minnen, en niet haten.
    (25) 5. ’k Wil geen schat noch vreugde zoeken
Van Parnas, maar van Peru:
Al de rest wil ik vervloeken,
Want wat ’s deugd en schoonheid nu!
Zo een Juffer ryk is; deze
(30) Zal ook schoon, en deugdzaam wezen.



TEGENZANG.

1. ZO gy ooit, ô vriend! wilt minnen,
Wil geen acht slaan op het gout;
Haat een vrou met wyze zinnen,
En alleen om schoonheid trout:
(5) Schoonheid is de mensch gegeven
Om de liefde te doen leven.
    2. Haat de zotheid van de weereld,
Die, geblinddoekt door het geld,
Slegts op Juffers, wel beperelt,
(10) Al haar ziel en zinnen stelt,
Want ’t zyn slechte huwliks zaken,
Daar het gout de min moet maken.
    3. Wil altyt de trotsheid schouwen,
Die in ryke bruiden leeft
[fol. O2v, p. 212]
(15) Mits men altyt in de vrouwen
Met het gelt ook hoogmoed heeft.
Wil je een ryke vrou verkrygen,
Leer dan vry met schande zwygen.
    4. Wyze vrouwen van gelyken,
(20) Zult gy meê vol hoogmoed zien,
Mits ze al even als de ryken
Willen over u gebiên.
Wie zou zulk een wysheid roemen,
En niet liever zotheid noemen?
    (25) 5. Schoonheid is alleen gegeven
Tot een cierzel van een vrou,
Om de liefde te doen leven
Door de banden van de trou;
Zonder die, zyn al haar gaven
(30) Maar in drek, en stank begraven.



TOEZANG.

1. WAt kan d’ydle schoonheid baten,
Die verdwynt gelyk de wint?
Wat zyn tonnen vol dukaten,
Daar men nimmer rust by vint?
(5) Mits, die ’t meesten heeft van deze,
d’Onvernoegste zelfs zal wezen.
    2. Wie zal toch op schoonheid roemen,
Die de tyt ter neer kan slaan?
Even eens gelyk de bloemen,
(10) Die in haar geboort vergaan!
Bloemen, zeg ik, welkers bladen
Slangen voen om ons te schaden.
    3. Rykdom, ydelste aller dingen,
Wie is ’t, die op u vertrout?
(15) Wie kan tot uw lof iets zingen,
Wyl gy niet en zyt dan gout,
Welkers last, en smaak, en luister
Drukt, en dood, en sleept in ’t duister?
[fol. O3r, p. 213]
    4. Alles kan de tyd vernielen,
(20) ’t Zy hoe machtig, ryk of schoon,
Maar by welgeboorne zielen
Houd de deugd altyt haar kroon;
Waare schoonte, en rechte schatten,
Zyn het die de ziel bevatten.
    (25) 5. Wilt gy my, ô min! doen leven
In een aangenamen pyn,
Zo wilt my een Juffer geven,
Die en schoon, en ryk mag zyn;
Maar recht ryk en schoon is deze,
(30) Die de deugd recht wys doet wezen.



Op een Afzyn.

Vois: La Duchesse Royale.

1. INdien, ô goddelyke maagd!
Uws slaafs getrouwe min u niet mishaagt,
Zo ly toch dat hy klaagt:
Ly dat hy zucht, niet om zyn strenge banden,
(5) Maar om ’t geval zyn straffigheid;
’t Geen hem van u, die ’t licht zyns leevens zyt,
Voor al te lang dus ongelukkig scheid.
        Doch kost myn pyn
        Verzekert zyn,
        (10) Dat in uw handen
        Zyn ziel, door u gewond,
        Die oude gunst noch vond;
        Dan achte ik ’t verdriet
        Van ’t afzyn niet,
(15) Maar hoopte, trots ’t geval,
Dat steets d’uwe weezen zal.
    2. Maar laas, dees hoop is nu als wind;
Nadien een ziel, die steets getrou bemind,
Zich nooit gerust bevind.
(20) Duizent beloften, en tien duizent panden
[fol. O3v, p. 214]
Van weeder-min, en trouwigheyt,
Die maaken, als ’t geval haar zamen scheid,
Zyn hoop tot wind, door onverzekertheid.
        Doch kost ik &c. ut supra.
    (25) 3. Doch wyl de zon, waar hy zich keert,
Van al wat leeft bemind word, en begeert,
Wyl elk zyn luister eerd,
Zo zal voor vast uw glans ook elk doen branden
Waar ghy voortaan uw stralen spreid,
(30) Waar door misschien een ander, die u vleid,
U zal vergeten doen myn trouwigheid.
        Doch kost ik &c. ut supra.



Sarabanda aan Fillis.

1. INdien gy my, gelyk ik u, beminde,
Schoone Klimeen, zo bleeft gy niet zoo schuw,
Gy zoud, als ik, de min vol zoetheid vinden,
En leed voor my, gelyk ik ly voor u.
    (5) 2. Gy zoud niet haten meer de zachte banden
Van ’t kleine kind, noch ook zyn heerschappy,
Maar zou uw hart, als gy myn hart ziet branden
Voor u alleen, ook branden doen voor my.
    3. Ik vind ’t voor u zo heerelyk te lyden,
(10) Dat ik de min geen pyn acht, maar genucht;
Daar gy in tegendeel, door die te myden,
Voor ’t zoetst vermaak van ’t jeugdig leven vlucht.
    4. Ach! laat uw hart Klimeen! eer eenmaal raken
Gelooft ook vry dat een, die trouw bemind,
(15) Nooit smart, noch pyn, noch ongeval kan smaken,
Daar hy niet steeds een dubble vreugd in vind.



[fol. O4r, p. 215]

Aan KLIMENE.

Voix: Cyere Friponne, &c.

1. ZAl ik u dan hooploos beminnen,
En nooit uw onstantvaste zinnen
Eenmaal zien,
Eenmaal zien bewogen door myn smart?
(5) En zal ik eeuwig moeten derven
Het minste plaatsjen in uw hart;
Zo ziet gy de uur van myn sterven.
    2. Want wyl my de hoop slechs doet leven,
(10) Die my tot noch toe troost kon geven
In myn pyn.
In myn pyn, en eindeloze smart:
En dat gy my die nu niet doet derven,
Zo ziet gy de uur van myn sterven.
(15) Zo ziet gy, &c.
    3. Ach, laat eer in ’t end myn ellenden
Uw haat en onstantvastheid enden,
En beoogt,
En beoogt myn al te wrede smart:
(20) Laat eens myn trouwe min verwerven
Het minste plaasjen in uw hart,
Zo eindigt de uur van myn sterven,
Zo eindigt, &c.



La Tricarville.

DIe uw schoonheid niet bemint
Is ten minsten dol of blind.
Want de stalen van uw oogen
Branden ieder ’t hart zo net,
(5) Dat ik wed,
[fol. O4v, p. 216]
Dat geen zalf van Joost de Kooge
’t Vuur belet.
    2. Bloed! wat stond ik slecht bestelt.
Toen myn zieltje wiert beknelt
(10) In de schakels van uw banden,
Die ik nu noch alle daag
Van u draag,
Schoon zy my het hart doen branden
Lichter laag.
    (15) 3. ’k Weet wel, dat gy my slechs haat,
Mits gy my dus zuchten laat;
Maar dit moet niet eeuwig duuren;
Want zo gy my niet bemind,
Lieve kind!
(20) Zo ga ik myn vodden schuuren
Aan de wind.
    4. Want indien gy meent, dat ik
Steets zal blyven in dees strik,
Zo zyt gy wel pas bedrogen;
(25) Want ik min niet die my haat:
In die staat,
Acht ik d’aldergoelykste oogen
Niet een draad.



Aan KLIMENE.

Voix: La Baptiste.

ACh! hoe lang zal myn Klimene
Dan noch twyfflen aan de pyn,
Daar ik daaglyks in verkwyn?
En hoe lang zal haar myn weenen
(5) Noch tot spot en wellust zyn?
        Zal myn min
        Nooit de zin
Buigen van myn vyandin?
    2. Zal zy dan myn trouste eeden
[fol. O5r, p. 217]
(10) Steets verachten, en versmaan?
En die nooit met gunst ontfaan?
Zal ik dan haar godlykheden
Eeuwig hooploos bidden aan?
        Zo zal zy
        (15) Haast in my
’t Eind zien van haar tiranny,
    3. Mits de dood haast zal gaan enden,
’t Geen haar zoet gezicht my gaf;
My bedelven in het graf:
(20) En daar door met myn ellenden
Snyden ook myn liefde af;
        Want myn noot,
        Al te groot,
Kan geen end zien dan de dood.



Aan KLIMENE.

Toon: la Contesse.

1. GY zegt Klimeen! dat gy my mind,
En dat de trou, die gy in my bevind,
In’t end, uw haat, en strafheid overwint;
Maar ach! vergeef het myn,
(5) Indien de wreede pyn,
Daar ik vast in verdwyn,
My noch doet achten,
Dat uw gedachten
Recht heel anders zyn.
    (10) 2. Want zo lang als myn minnesmart
Dus heerschen zal in myn steets kwynent hart,
En niet in ’t end door u verdreven wart;
Zo ly, dat myn gemoet,
In al myn tegenspoet,
(15) Noch deze twyffel voed:
Dat myn Klimene,
Trots myn wenen,
[fol. O5v, p. 218]
My niet minnen moet.
    3. Zo gy in my dees wantrou haat,
(20) En dat gy wilt, dat die myn ziel verlaat,
Zo keer het rat van myn bedroefde staat.
Toon my geen enkle wind,
Die men in woorden vind,
En die my slechs verblint;
(25) Maar wil door werken
My doen bemerken,
Dat gy my bemint.



ANTWERPS

GEDICHT,

De

MUNSTERSCHE

TROMMELSLAG

Op den Hollandschen toon.

            DE Hollandsche viskop
            Wil tegen den Bisschop
            Schuymbekken en razen,
            En tieren en blazen,
            (5) En knorren, en morren,
            En kyven, en snorren,
            En kauten, en praten;
            Dat hy met soldaten
            Te voet en te peerde.
            (10) Te vier, en te zweerde,
            De Geuzen wilt dwingen,
            Om reekning te bringen,
            Om datze voor dezen
            In ’t land zyn gewezen,
            (15) En kerken, en dorpen
[fol. O6r, p. 219]
            Te gronde afworpen;
            Gehagelt, gedondert,
            Gestolen, geplondert,
            Met moorden en stroopen
            (20) Het land afgelopen;
            Met voeten, en handen
            Van boeren te branden;
            De kloosters geschonden
            Als woedende honden;
            (25) En kelk, en cibooren
            In d’assche doen smooren
            Als grimmende Urken.
            Dat nooit noch geen Turken
            In Christene landen
            (30) En deden die schanden:
            De hemelsche spyse,
            Op kettersche wyse
            Getreden met voeten,
            Gy zult dat nu boeten!
            (35) Gy zult ’er ontgellen
            Gy booze gezellen!
            Dat stinkende vissop
            Zeght tegen den Bischop:
            Ga, lees u getyen,
            (40) Ga vormen, en weyen.
            Verkeert uwen deggen
            In kruyzen, en vleggen.
            Maar wacht u, maar wacht u!
            Hy is op de jacht nu,
            (45) Hy zal u wel krygen,
            En stille doen zwygen:
            U zeer vreemde treken
            Zal hy nu wel wreken.
            Hy zal u wel leeren
            (50) U leven verkeren!
            Dat spyt uwe neuzen
            Gy duivelsche Geuzen,
            Gy pestige ketters,
[fol. O6v, p. 220]
            Gy beelden verpletters
            (55) Gy branders, gy stookers,
            Gy nikkers, gy rookers
            Gy roovers, gy branders,
            Gy boose aanranders,
            Gy grypende poeffers,
            (60) Gy stinkende stoeffers
            Gly dwalende gekken,
            Gy gierige vrekken,
            Gy bloedige tygers,
            Gy waarheid verzwygers,
            (65) Gy zakken vol lugens.
            Gy valsche getugens
            Gy booze rebellen,
            Gy zatans gezellen,
            Gy boosheid betrachters,
            (70) Gy Princen verachters,
            Gy valsche rabauwen
            gy grypende klauwen,
            Gy onheil beramers,
            Gy rechte belhamers,
            (75) Gy roepers gy tierders
            Gy kerkenschoffierders,
            Gy roovers, gy kapers,
            Gy priesters betrapers,
            Gy gezels der landen
            (80) Vol oneer, en schanden,
            Gy fielen, gy schelmen
            Nu moet gy bedwelmen.
            Men zal dat niet lyden,
            Men zal u kastyden,
            (85) Al roept gy genade,
            Gy komt nu te spade:
            Uw klagt, noch het kermen
            Verdient geen ontfermen,
            Gy zult ’et betalen
            (90) Dat: zonder te falen.
            Uw moorden, uw hangen,
[fol. O7r, p. 221]
            Uw pramen, uw prangen,
            Uw worgen, en keelen,
            Uw rooven, uw steelen,
            (95) Uw slaan en u moorden,
            Uw stroppen, uw koorden,
            Uw ketens, en boeien,
            Dat zal u vermoeien,
            Uw pikken, u stroopen,
            (100) Gy duur zult bekoopen.
            Men zal u wel hebben,
            En krygen in ’t webben;
            Wy houden goei teekning,
            Za doet ons eens reekning,
            (105) Breng over u boeken,
            Men zalze doorzoeken,
            Wy zullen ’t wel maken,
            Naer uitwys der zaken:
            Of doe u verschooning
            (110) Aan uwen Heer Koning.
            Roep: Lacen, och armen,
            Wil onzer ontfarmen.




EEN HOLLANDSCHE

VUYSTSLAG;

Op een Brabandsche Toon.

OF ANDERS

Rezonnantie van den Munsterschen

TROMMELSLAG,

Op den Hollandschen Toon.

            EEn Antwerpsche Mispop,
            Een zwyn van den Bisschop
[fol. O7v, p. 222]
            (Om ravens te azen,)
            Durft hier komen razen,
            (5) En gnurken, en knorren,
            En schelden, en morren,
            En kyven, en kauten,
            Met rymen vol fauten:
            En maakt slegs wat verzen;
            (10) Voor Hollandsche neerzen.
            En leid hier te zingen
            Van Geuzen te dwingen;
            Alsof meester Barent,
            Die rovenden arent,
            (15) Zyn grypende pooten
            In steden, en sloten
            Zo lichtlyk zou krygen,
            Als hy ons kan drygen.
                Neen Antwerpze trommel;
            (20) Al waar jy de drommel,
            En Barent zyn besje,
            Zo zult gy het nesje
            Van Holland niet stooren,
            Schyt al uw cibooren,
            (25) Daar priesters, en papen,
            Mee spelen als apen.
            Men zal in uw kelken
            De zwynen noch melken,
            Wanneer ons uw landen,
            (30) Weer komen in handen.
            Dan zal men u wyzen,
            Wat Hemelsche spyzen
            Dat papen, en fielen,
            Zo godloos vernielen;
            (35) Wyl zy die door ’t bakhuis
            Slegs zenden naer ’t kakhuis,
            Als zynd’ een godloosheid,
            Vol duivelsche boosheid,
            Die zellefs een Heien
            (40) Zou moeten beschreien,
[fol. O8r, p. 223]
            En die deze blinden
            Noch kristelyk vinden.
                Maar zegt eens, gy uilen!
            (Wiens janken, en huilen
            (45) Voor beelden, en poppen
            Wiens zuchten, en kloppen,
            0p wambais, en knopen,
            Wiens rennen, en lopen
            Om Jakob zyn schelpen,
            (50) Alzo veel kan helpen,
            Als of gy de stikken
            Eens vaatdoeks gingt likken)
            Wat komt u doch over?
            Dus langer hoe grover,
            (55) Op Holland te schelden?
            Of meent gy als helden.
            Met vloeken, en rasen,
            Ons hier te verbasen?
            Ba neen doch; wy schyten
            (60) Eens in uw verwyten;
            Want ’t kan ons niet deren,
            Aan rok of aan kleren.
            Of gy ons voor ketters
            Voor beelden verpletters
            (65) Voor branders, voor stokers,
            Voor nikkers, voor rokers,
            Voor rovers, en branders,
            Komt schelden, of anders:
            Gy moogt aan die gekken
            (70) Der maarzen eens lekken.
                Gaat bruid met jou trommel,
            Vol Antwerps gerommel,
            Indien gy wilt kyven,
            By lepelstraats wyven;
            (75) Waar dat gy by Baiken,
            By Jenne, of Maiken,
            (Daar gy by verkeert hebt)
            Dat deuntje geleert hebt.
[fol. O8v, p. 224]
                Het schynt dat uw Keel is,
            (80) Als die van Broer Kneelis;
            Die nimmer de Staten
            Met vrede kon laten,
            En altyt met schande
            De Princen aanrande,
            (85) Die was in die tyen
            Wel fiks op ’t kastyen,
            Op nonnen, en kwezels,
            Dat lappen, en vezels
            Haar ’t aarsgat afhingen;
            (90) Maar wilt gy die dingen,
            Van Barendtjes wegen,
            Op* ons hier doen plegen,
            Zo maak j’een collatie
            (Behouwens uw gratie)
            (95) Wiens droevige botheyt
            Wel toon, dat gy sot zyt.
            Want Fyn Man! al willen
            De Nonnen haar billen
            Dat quisplen, en streelen
            (100) Der Papen wel veelen,
            Zo weet gy wel beter,
            Dat ons zo de veeter,
            Door schelden, en drygen,
            Niet los is te krygen:
            (105) Ook moocht gy wel weeten,
            Dat Hollandtsche scheeten
            Uit ’t Aars-gat der Geuzen,
            Met Brabandtsche Neuzen
            Zo slecht accordeeren,
            (110) Dat wel derf zweeren,
            Dat gy haar uw klouwen,
            Van ’t gat wel zult houwen.
            Des komt geen genade
            Ons thans noch te stade;
            (115) Gelyk zy naa dezen
            Aan u wel zal wezen;
[fol. P1r, p. 225]
            Wanneer men eerlange
            U licht zal zien hangen.
                Wel houd dan goê teekning,
            (120) En schryft vry die reekning
            In ’t blad van je balge,
            En hangt ’t aan de galge;
            En laat in die boeken
            De duivel dan zoeken
            (125) Wat kwaats gh’ in uw leven
            Daar in hebt geschreven;
            Zo zult gh’ uw papieren,
            Gedoemt zien ten viere,
            En gy aan den Koningh
            (130) Van Heintjemans woning,
            Lang roemen: Och armen!
            Wilt onzer ontfarmen.




De doodelyke nasmaak van de

FRANSCHE BRANDWYN,

En de levendige voorsmaak van ’t

ORANGIEWATER.

Stemme: Za allon, op Dragon, &c.

[Ulaeus, zie Liederenbank]

ZA bom bom roert den trom,
Steekt trompetten vry allom:
Ieder moet op dit termyn,
Noch eens op nieuw gewaarschouwd zyn
(5) Voor de Fransche Brandewyn,
Elk die hoede zich voor scha,
En ongena.
    Weet gy ’t niet? al ’t verdriet,
’t Geen de gantsche wereld ziet,
[fol. P1v, p. 226]
(10) En als noch zo droevig voeld,
Is door dees drank haar ingespoeld,
Die haar in de boezem woeld:
Dat zy loopt als zot, en dol
Geheel op hol.
    (15) ’t Poolsche ryk, als een lyk,
Valt gewislyk noch in ’t slyk,
Want het is zo vol en zat
Van dit verdoemde Fransche nat,
Dat ik ’t voor verlooren schat:
(20) Krygt het door zyn huisgezin
Geen braakdrank in.
    d’ Alkoraan, halve maan,
Die gy tans zo vol ziet staan,
En zo gloeijende om zyn kop,
(25) Of hy het al wou slokken op,
Is meê door dit Fransche zop,
Dien hy zoop by bekers vol,
Zo kroes, en dol.
    Die verraâr, de Hongaar,
(30) Zoop dees drank dat ’s wis, en klaar,
Waar door hy zyn zelfs zo veer
Vergat in trouwigheid en eer,
Dat hy wis zyn Vorst en Heer
Had vermoord door zyn stilet,
(35) Was ’t niet belet.
    ’t Munsters zwyn, vol fenyn,
Is dees Fransche Brandewyn
Zo gewend, dat hy ze staâg
Moet drinken driemaal alle daag
(40) Voor zyn goddelooze maag,
Die gewislyk aârs van kou
Verstyven zou.
    ’t Duitsche land, is ’t niet schand?
Word verraân aan alle kant,
(45) Mids dat Straatsburg slechs in schyn,
Het ryk onthaalde met zyn wyn,
Schoon het was dit helsch fenyn,
[fol. P2r, p. 227]
Daar hy alom met zyn broêr
Meê venten voer.
    (50) ’t Keizerdom, zoop zich stom,
Dat het naulyks door de trom
Van Turenne wierd ontwaakt:
Zo vast was het in slaap geraakt,
Ja zo ’t niet en had gebraakt,
(55) ’t Lag nu, in zyn drank versmoord,
Al lang vermoord.
    Karels hoofd, schynt verdoofd,
En van oordeel puur beroofd:
En waar komt hem dit van daan?
(60) Als dat hy zo zeer is belaan
Met het nat der lelyblaân:
Och! ontnuchterd hy niet gau,
Hy raakt in ’t nau.
    Op het lest, is ’t de pest,
(65) Al schynt het in ’t eerst al best:
Al smaakt ’t Fransche nat eerst zoet,
Op ’t lest, is ’t enkel gal en roet,
Daar een land van barsten moet;
Zuipt geen Fransche Brandewyn,
(70) Want ’t is fenyn.
    Maar waarom, leide ik krom
U den wyden wereld om?
Op dat u bekênd mocht zyn
De schade van dit helsch fenyn,
(75) Deze Fransche Brandewyn:
Slaat u oog maar in passant
Eens op ons land.
    Hoe wat ’s dit, dat de Wit
Tans, vol slaap, zo doddrig zit?
(80) Immers klonk het krygsgeschal
Van Frankryks wapens overal:
Wel wat schort hem, is hy mal?
Denkt hy om geen tegenstant
Van deze kant?
    (85) Frankryks trom, slaat: ik kom,
[fol. P2v, p. 228]
Met een tallelooze drom;
En de Nederlandsche Raad
Die weet, zo ’t schynt, noch van geen kwaad,
En veel minder van verraad:
(90) Zou hy door dees Brandewyn
Wel dronken zyn.
    Och het is, klaar en wis,
’k Meen dat ik hier niet in mis,
Al had gy geen bril noch glar
(95) Men kon licht zien dat al den bras,
Hier in ’t land beschonken was:
Zelfs de wysten op het lest,
Was buiten west.
    ’t Ging maar dob, dobbe dobbe dop,
(100) Geef terstond uw steden op;
En ’t was, Si vous plus Monsieur
Ontfangt ze, want de tout mon coeur,
Je suis vostre serviteur;
Zo dit nuchterheid bediet,
(105) Zo vat ik ’t niet.
    Neen dees wyn, steeg in ’t brein,
En van daar, naer alle schyn,
Kroop zy door de leên van ’t land,
Zo dat men schier aan alle kant
(110) Niet als dronke meesters vand:
Yder wist, als vol en zat,
Niet hoe hy ’t had.
    Doe was ’t land, wis vermand,
En nu ganschlyk in de hand
(115) Van Louis, die door zyn nat
Het dus verblind betoved had,
Zo de hemel niet het rad
Van zyn luk had omgezwaaid,
En heel verdraaid.
    (120) ’t Volk ontwaakt, en het raakt
Straks aan ’t hollen dat het kraakt,
’t Acht op teugel, noch op toom,
Maar ’t wekt veel Heeren uit den droom,
[fol. P3r, p. 229]
Die, noch byster zat en loom,
(125) Onzacht springen uit den slaap
Met vreemd gegaap.
    Strak was ’t kom, roerd den trom,
Schenkt Oranjewater om,
Want dat is recht medecyn,
(130) Voor die door deze Brandewyn
Zo bezukt beschonken zyn.
Hier door raken meest de leên
Weêr op de been.
    Maar een deel, welkers keel
(135) Was gewoon om al te veel
Van die Fransche Brandewyn
Te drinken, kon dit nat niet zyn,
Als een doodelyk fenyn.
Dees die kreeg ’er af de loop,
(140) En die verzoop.
    ’t Fransch geweld, stond versteld,
Als het Holland vond in ’t veld;
Die het dacht, naer alle schyn,
Dat nu noch door zyn Brandewyn
(145) Wel zo vast in ’t slaap zou zyn,
Dat hy het naer zynen zin
Zou nemen in.
    Maar de Leeu, Vries, en Zeeu
Riepen: waar toe dit gegeeu?
(150) Elk verbeter zyn abuis,
Men opend daatlyk sluis op sluis,
Daar het water met gedruis,
Door mag spoelen over ’t land
Aan alle kant.
    (155) Och Louies, hoe dus vies?
Zyt gy altyd zo exkies?
Proef nu meê eens van ons nat
Uit Hollands beste watervat,
’t Zal u niet licht maken zat.
(160) Laat het in vergelding zyn
Van uwe wyn.
[fol. P3v, p. 230]
    Hoe Vorst! hoe! zyt gy ’t moe?
Keerd gy weêr naer boven toe?
Houd by Rhyn en Maas vry steê,
(165) Zo lang als ons dees open ree
Niet belet word uit de zee,
Zien ik noch uw macht bezet
Eens heel in ’t net.
    Za alon, bon, bon, bon,
(170) ’k Hoor het dondren van ’t kanon,
’k Riek uit zee een bange lucht,
Ik loof d’ Estree die kiest de vlucht,
En zyn knecht met naâr gezucht;
’t Schynt aldaar geen Brandewyn
(175) Verkocht moet zyn.
    Maar te land, ’t schynt daar vand
Heer Louis noch dik een klant,
’t Geen genoeg te Naarden bleek,
Daar men de kans zo slecht verkeek,
(180) Dat men pas als dronken week,
Daar de plaats areê te land
Was in onze hand.
    Woerden kan, hier meê van
Tuigen, doe zo menig man
(185) Voor haar vest vermoord moest zyn,
Alleen om dat dees Brandewyn,
Met zyn grouwelyk fenyn,
’t Leger bracht aan onze kant
In misverstant.
    (190) Charle Roy, is ’t niet moy?
Bracht ons leger uit zyn ploy:
Dat die Fransche Brandewyn,
Ook overal verkocht moet zyn?
Hoe Sinjoor, het heeft geen schyn,
(195) Is Montal nu uwen vrind,
Of zyt gy blind.
    En die fiel, welkers ziel
Pluto laast zo wel beviel,
Liep zo dronken in dat kas,
[fol. P4r, p. 231]
(200) Gelyk een Koeros van zyn pas,
Of ’er niet te doen en was,
Boref ach! ach Zwammerdam!
’k Beklaag uw vlam.
    Holland ziet, gy ’t verdriet
(205) Van dees Brandewyn noch niet?
Hoor het kryten, en ’t gezucht,
En al dat jammerlyk gerucht
’t Geen hier weêrgalmd door de lucht;
Och! het is die zelve rou
(210) Van ’t droef Abkou!
    Dit ’s de kleur, en de geur
Van het flesje van Monsieur.
Kan ’er boozer helsch fenyn,
Als dees vervloekte Brandewyn,
(215) In de wyde wereld zyn?
Holland noch eens, vloek dien drank
Uw leven lank.
    Maar wilt gy, zeg het my,
Ietwes drinken, zo drink vry
(220) Van dat fris Orangiezap,
Waar door ons land weêr fiks, en schrap
Raakte uit zyne dronkenschap.
Holland zegen’ deze drank
Uw leven lank.


Nouvelles de ce Matin,

Contées au second jour des

NOPCES.

Sur la voix: Pour un seul coup, &c.

1. DE ce matin, l’Amante de Cephale
(En se levant de l’Inde Orientale)
Parut en son habit Incarnadin,

[fol. P4v, p. 232]
Et promenant ses yeux dans cette Sale,
                    (5) De ce matin.
    2. De ce matin elle y vid un mystere,
Où seulement Cupidon, & sa mere,
Avoyent été present, jusqu’a la fin.
Et en voyant cette Amoureuse affaire,
(10) Elle dit ainsi, a Cythére,
                    De ce matin.

    3. De ce matin, O Gaillarde Deesse!
J’ay delaissé un peu de ma paresse!
Et suis icy venue, expres a fin,
D’y contempler les jeux, & la lieesse
Et les plaisirs, que vostre Fils y dresse,
                    De ce matin.

    4. De ce matin je vis deux belles Amer
Se consumer dans les mignardes flames,
Que vostre Fils alluma de sa main:
Je vis que l’un & l’autre Coeur se pasme,
Dans le plaisir; qui tous les deux enflame,
                    De ce matin.

    5. De ce matin mon Ame en est ravie;
Et ces douceurs me font mourir d’envie:
Il me faut mieux reprendre mon chemin.
En se discant, l’Aurore va, remplie
Jusqu’à crever, de pure jalousie
                    De ce matin.

    6. De ce matin entra apres l’Aurore,
Le beau Phebus, que tout le monde adore:
En detournant un peu de son chemin.
Mais n’y voyant que personne l’honore,
Mais qu’on y dort; il en sortit encore
                    De ce matin.

    7. De ce matin, apres cette sortie
Du grand Soleil, je fus epris d’envie
De voir un peu, quand ce feu prendroit fin:
c’Estoit pourquoy, qu’en y entrant, j’espie
Fort doucement, qui gaignoit la partie
                    De ce matin.

[fol. P5r. p. 233]
    8. De ce matin, quand je fus à la porte
j’Ouys l’Espoux (dont l’Ame à demi morte,
Se promenoit dans l’Amoureux jardin)
En enhelant, s’escrier de la sorte:
Je suis vaincu, m’Amie est la plus forte,
                    De ce matin.

    9. De ce matin (lui disoit il) la gloire
Vous appartient, je laisse la victoire
Absolument en vostre belle main.
En se disant, tout las, mais non de boire,
Il se leva. Et là finit l’Histoire
                    De ce matin




Sur une Volage. Voix: Wallis.

AH dieux! que la flame est Cruelle!
Dont Amour, pour une infidelle,
Me lentement fait consumer.
Quoy qu’elle soit plus inconstante,
Que tous les Vent, & plus changeante,
Je ne puis cesser de l’aymer.

    2. Pensant que j’ay tout seul sa grace;
Un autre chez elle a ma place,
Et se forge un bonheur constant.
Mais luy, si fier de mon dommage,
A son tour a faire naufrage,
Et me voir au port, tout contant.

    3. j’Ay fait par art, & par nature,
à Fin d’arrester ce Mercure,
Tous ce qu’un Amant peut penser.
Mais elle m’est tousjour contraire;
Et je ne m’en puis pas distraire,
N’y cesser de la plus aymer.

    4. Lors que je veux passer sa porte,
Mon pied, malgré moi, m’y reporte;

[fol. P5v, p. 234]
O misérable que je suis!
c’Est tousjours accord ou querelle;
Je ne scaurois vivre avec elle,
Et sans elle aussy je ne puis.



RECHUTE;

à PHILLIS.

Voix: La Petite Altesse.

PHillis! j’avois deja quité mes chaines,
Et les avois maudit cent mille fois;
j’Etois deja delivré de mes peines,
Et j’adorois deja vos dures loix:
(5) Mon coeur deja, plein d’allegresse,
Chantoit sans cesse,
A pleine voix,
Adieu Phillis, adieu Captivité!
Nous vous vuyons en pleine liberté.

    (10) 2. Mais ha Phillis! ma Déesse adorable!
Las! que mon coeur se trompoit felement!
Que mon bonheur helas! fut peu durable!
En mon plaisir, ha qu’il fut peu constant?
Trop foible etoit cette Victoire,
(15) Quand, plein de Gloire,
j’Allois chantant,
Adieu Phillis! adieu Captivité!
Nous vous fuyons, en pleine liberté.

    3. Le Traitre, Amour qui forge tous ses armes,
(20) Et tous ses traits, des raions de vos yeux,
Me reblessa, en augmentant vos charmes,
Et regagna la victoire par eux,
Enfin, Phillis! il vous rameine,
Chargé de chaisnes,
(25) Un malheureux,

[fol. P6r, p. 235]
Qui de nouveau est en Captivité,
Pour l’avoir fuy en pleine liberté.

    4. Le voicy donc, Phillis! en miserable,
Se prosternant devant vos pieds divins:
(30) Voycy mon Coeur, que le malheur accable,
Belle Phillis! il revient en vos mains:
Ah, traittez donc en pitoyable,
Ce miserable,
Qui est enfin
(35) De nouveau mis en la Captivité
Pour l’avoir fuy en pleine liberté.

    5. Cesséz en fin mes maux & mes allarmes;
Vous qui pouvez tarir mes tristes pleurs:
Vous qui pouvez tout faire par vos charmes,
(40) Ah, aréstez la cours de mes malheurs.
Rendez Phillis! mes destinéer
Toutes changées;
Et que je meurs,
En benissant cette Captivité.
(45) Qui par deux foix ravit ma liberté.




Chanson à Boire.

Voix: La Gredeline.

1. CEux, que l’Amour transporte,
Sont toujour languissans,
Leur ame, à demy morte,
Se meurt incessament:
(5) Qui voudrait donc l’Amour suivre?
Ce ne peut être qu’un fou:
Aymons plutot
Le verre, & le pot;
Car ainsi nous pourrons vivré
(10) Toujours sains*, & toujours sous.

    2. Vivre toujours solitaire,
Dans un maudit tourment,

[fol. P6v, p. 236]
Voila la bonne chére,
Et le bien d’un Amant:
(15) Qui voudroit donc l’Amour suivre?
Ce ne peut être qu’un fou.
Aymon plutôt
Le verre, & le pot;
Car ainsi nous pourrons vivre
(20) Toujours sains, & toujours sous.




Courage de Fille.

Voix: Pour un seul Coup.

VAn deze nacht,
Comme m’a dit ma Mere,
Zal onze Jan my komen doen la Guerre;
Maar je ne crains fa la lance, noch zyn kracht:
(5) Je dis toujours, ma Mere n’en est pas morte;
Car ce combat geschied sans bloed te storten,
                        Al is ’t by nacht.
    2.                    Ik zal zo dwaar
Niet zyn, als ces Badines,
(10) Die tot haar hulp appellent leur Voisines:
Hoewel men is souvant den Onderbaas.
Quelque vigueur qu’il ait dans la bataille,
Il peut venir
, want quatre de sa taille,
                        Je ne crain pas
.
    (15) 3.                    Il est bien vrai;
Qu’il me jettra par terre
;
Maar niettemin, je ris de cette guerre;
Et le devant je lui presenterai
.
Want schoon ik ben voor hem niet assez forte
(20) Ik zeg, indien ma Mere n’en est pas morte,
                        Je n’en mourrai
.



[fol. P7r, p. 237]

Voix: Gavotte d’Anjou.

AMour, oyant tant renommer
La Belle, qui me fait aimer,
Et par ses flames consumer,
Fie vers elle un voyage,

(5) Pour voir ce bel ouvrage,
Et se fit ôter son bandeau,
Tant il est desireux du beau.
    2. Alors, ravi de tant d’attraits,
De tant d’agremens si parfaits,

(10) Et navré de ses propres traits,
Dit, il qu’on me rebande;
Il ne faut que j’attande
De voir rien d’égal à ces yeux
Sur la terre; n’y dans les Cieux.




SERENADE

Pour le même.

Voix: Courante Nouvelle.

LAs! pour quoi me faut il languir?
Dans des tourmens qui ne font point mourir
Pourquoy faut il mes feux
Cacher à ces beaux yeux?

(5) A ces beaux yeux, qui me font tant souffrir.
    2. Quoy seray je toujours Amant!
Sans decouvrir mon mal n’y mon tourment?
Passeray je des nuitr
Et des jours pleins d’ennuys?

(10) Sans en oser me plaindre seulement?
    3. Non: Mais ceste Belle sçaura De triste effet de ses brillans appas:
[fol. P7v, p. 238]
Et nous la toucheronr
Par la compassion,

(15) Concau l’Amour qui me guide an trépas.
    4. Il est impossible, qu’un Coeur
D’un corps si beau, soit si plein de rigueur,
Il doit être touché,
Même émeu de pitié,

(20) Voyant par tout ma peine, & ma douleur.
    5. Or sus donc, mon ame! volons;
Faisons luy voir enfin nos passions:
Si ell’ n’est pas Rocher,
Nous la pourrons toucher,

(25) De pitié pour les maux, quae nous souffrons.



Sur le Changement.
Voix Phillis vostre indifférence, &c.

1. VIve la Nouvelle mode
De changer incessament.
Ma Phillis s’y accommode;
Et je n’en suis pas moins contant;

(5) Car j’ayme tant, tant, tant,
A changer sans* cesse,
Que je veux estre constant,
Au changemant.

    2. Ma Phillis en est plus belle,
(10) Elle en fait bien plus d’Amans:
J’ay plus d’estime pour elle;
Pour ce noble changement;
Car j’ayme tant, tant, tant,
A changer sans cesse,

(15) Que je veux estre constant,
Au changement.

    3. Phillis! puis que* donc nos Amer
Toutes deux, si cherement
Ayment les changeantes flames,

(20) Entr’ aymons nous en changeant;
[fol. P8r, p. 239]
Car j’ayme tant, tant, tant,
A changer sans cesse;
Que je veux être constant,
Au changement.

    (25) 4. Changeons donc sans fin sans cesse:
Mais parmy ce changement,
Soyez moy douce Maistresse,
Je vous seray brave Amant,
Car j’ayme tant, tant, tant,

(30) A changer sans cesse;
Que je veux être constant,
Au changement.




à PHILLIS.
Voix: Courante Simple.

PHillis! nonobstant ma douleur,
Je chante ton honneur!
Mais aussi la rigueur,
Dont tu traittes mon Coeur:

(5) Je chante jusques au trespas,
Ta Gloire, mais helas!
Je chante aussy,
Dans mon ennuy,
Que tu ne m’aymes pas.

    (10) 2. Un jour, le petite Cupidon,
Voyant ma passion,
Et ta perfection,
s’Ecrioit en chanson:
Que rien n’égaloit icy bar

(15) Ta beauté; mais helas!
Parmy ces Cris,
Il a dit, Phillis!
Que tu ne m’ayme pas.

    3. Helas! ma Phillis? c’est assez
(20) Souffrir ta Cruauté,
[fol. P8v, p. 240]
Considere en pitié.
Mon Coeur inquiété.
Alors je veux jusqu’au* trespar
Luer tes doux appas;

(25) Je chanteray,
Mais j’oubliray
Que tu ne m’aymois pas.




à la Mesme.
Voix: La Princesse.

1. PHillis! quand j’aimois vos yeux:
Vos appas, & vos doux charmes,
Je me disois tout heureux:

j’Admirois mon bonheur:
(5) Et parmy vostre rigeur,
l’Amour estoit mon soulas.
Quoi que ne le croyiez pas.

    2. Je souffris Constament;
Me repaissant d’Esperance,

(10) Mais ce ne fut que du Vent.
Je pensois, que mon Amour
Vous devoit changer un jour;
Et que vous en feriez cas;
Mais vous ne me croyiez pas.

    (15) 3. Me voyant enfin trompé
En mandissantnla constance,
j’Ay mon Coeur de tout changé.
Et je me mocque à mon tour,
De vos yeux, & de l’Amour;

(20) Je me ris de vos appas,
Quoy que ne le croyez pas.




[fol. Q1r, p. 241]

Sur un Coeur de Diamant,
Placé sur la poitrine de
CLORIS.
Voix: Le Grand Bouré.

1. CLoris! qui brillez a la Cour,
En rayons si puissans,
Que l’on croit, que l’Astre du jour;
N’en a de plus brillans,

(5) à Quoy vous servent tant d’éclats;
à Quoy ces doux appas?
Et ce regard brulant?
Si vous avez le Coeur de Diamant.

    2. Mafoy, il n’est pas bien seant
(10) d’Aller ainsi armé;
Vous ne gardrez un seul Amant;
j’En suis tres assuré,
Car ceux qui verront votre coeur:
En fremiront de peur

(15) Pour moy j’en fis autant.
Quand* je vis votre coeur de Diamant.

    3. Quay que donc vos Charmans appar
Font naistre mon amour;
Ce coeur ne me conseille pas,

(20) De vous aymer tousjour.
Car mon Amour s’et arêté,
Voyant sa dureté:
Mais je seray constant.
Si vous quittez le coeur de Diamant.




[fol. Q1v, p. 242]

Sur une Absence.

Vois: Courante d’Amirillis.

1. TRiste! je vous ouvre la porte,
Allez trouver la Belle que je sers,
Faites luy voir le mal que je supporte.
Et contez luy la rigeur de mes fers:

(5) Contez ma peine, & contez mon Matyre,
Et tout ce que je ne luy puis pas dire.

    2. Las! je pensois, qu’evitant l’influence
De ces beaux yeux, rayons si nuisans,
Que mon mal en perdroit sa Violence,

(10) Et que mes* feux en seroyent moins cuisanr
Mais c’est en vain quainsi je me detourne,
Partant du pied, du penser je retourne.

    3. Plus je suis loin, plus mon desir s’allume:
Je ne puis ses efforts endurer.

(15) Plus loin du feu, plus fort je me consume;
Ah, qu’est ce donc que je puisse esperer?
Et que dois je chercher en cette absence?
Si non la mort, pour finir ma souffrance.




Sur un départ à
LUCINE,
Voix: la Lande.

1. BElle Lucine!
Souffrirez vous ce depart?
Et verrez vous ma ruine?
Sans y prendre quelque part?

(5) Ah, pour Dieu, ne voyez par
Le mal, que me causera.
Cette desastreuse absence,

[fol. Q2r, p. 243]
Sans deplorer mon trépas
    2. Toute ma vie
(10) Ne dépend que de vos yeux:
Puis que donc un autre envie
Me fait éloigner d’iceux;
Belle! vous voyez, helas!
Ce qui m’en arrivera.

(15) Je m’en vay, chere Lucine!
Mais je cours à mon trépas.




à LUCINE.

Voix: Fillis soyez Cruelle, &c.

1. ENfin adieu Lucine!
Il se faut séparer:
Re doutant ma ruine,
Je m’en vais vous quitter,

(5) Voyant que je soupire,
Pour vous injustement;
Je quitte votre Empire,
Et maudis mon tourment
.
    2. Mon Ame delivrée
(10) Voi, en se repenant,
Que vos beautez fardéer
S’en vont avec le vent
Vos Beautez imparfaites,
Font naistre mes mepris:

(15) Estant si contrefaites,
Que de vous je me ris
.
    3. Ha! la Métamorphose,
Que je remarque en vous:
Votre bouche de Rose,

(20) Et vos attraits si doux,
Sont comme la fumée:
Car vostre éclat s’en fuit,
Quand n’estant pas fardee,

[fol. Q3v, p. 244]
Vous revenez du lit.
    (25) 4. Alors tous vos doux Charme,
Par defaut de leur fard,
n’Ont pas ces mêmes armes,
Et cet air si gaillard;
Dont mon Ame genée,

(30) Bruloit en sa prison.
Non, non, Belle Fardée!
Je hay vot’ trahison
.
    5. Venant de votre Couche,
Je vous vis un matin:

(35) Mais alors vostre bouche
Manquoit d’incarnadin:
Vos levres ravissanter
n’Avoient pas* leur Couleur;
Votre haleine puante

(40) Me fit bondir le Coeur.
    6. Contemplant la Coiffure:
Qui paroit vos cheveux;
j’Abhorrois les ordures,
De vostre poil hideux.

(45) Et depuis, presque en rage,
j’Ay mille fois douté,
Si vostre beau visage
Lors ne fut pas masqué
.
    7. Mais non, de ma Lucine
(50) c’Estoit le vray pourtrait;
Dont la beaute divine
Fut jadis mon souhait:
Et que la Renommée,
Par tout cet Univerr

(55) A tant de fois louée,
En récitant mes Vers
.
    8. Voila, belle Fardée:
La fin de mon Amour,
Vous estiez adorée,

(60) Et la seriez tousjours;
Mais parce que vos Charmes

[fol. Q3r, p. 245]
Ne durent qu’un moment.
j’Abandonne mes larmes;
Et deviens inconstant
.
    (65) 9. Pourtant mon inconstance
Est pardonnable assez Car la vostre m’avance;
Puis que vous vous changez,
Et de tres adorable,

(70) Vous de devenez par tout,
Si laide, que le Diable
Seroit sot, qui vous .... haise
.

Sur le même Sujet.

Voix: La Comtesse.

1. OR sus, mon Coeur! il faut changer:
Quant à Lucine, il la faudra quitter;
Et nostre amour plus dignement placer.
Aimons, mais n’aimons par

(5) Des fardés appas:
Mais jusques au repas:
Aimons Siléne;
Qui nous améne
Un plus doux soulas
.
    (10) 2. Aymons Bachus jusqu à la fin;
Aimons ce Dieu qui nous est plus humain,
Et oublions Lucine, par le vin.
Il faut, il faut changer,
Et tout oublier.

(15) Ne rien plus adorer,
Si non Siléne,
Qui nous améne
Des trésors plus chers
.
    3. Adieu Lucine! pour jamais:
(20) Allez tourner ailleurs vos faux ataits,
Et aux lieux, ou qu’ils feront plus d’effects.
Pour moi, en vous laissant,




[fol. Q3v, p. 246]
Je veux dorenavant
Aymer fidellement

(25) Le bon Siléne
Qui nous améne
Des plaisirs plus grands.

Sur une Absence de huit jours,

Voix: Courante d’Ameronte.

1. NE pleurez pas, mes yeux!
Et ne me rendez pas plus malheureux:
Souffrons tout* patiemement
Pour quelques jours, ce desastreux tourment,

            (5) Fions nous plutôt
            Sur l’esperance,
            Que ceste absence
            Finir a bientôt

    2. O jour si malheureux!
(10) Vous, qui me separâes de ces yeux,
Auquels le traistre Amour
A fabrique son eternel sejour:
            Je vous aurois maudit,
            En cette absence;

            (15) Mais l’espérance
            Me la interdit
.
    3. l’Espoir m’est donc resté,
De me revoir bientost si fortuné,
Qu’alors, que ces beaux yeux

(20) M’esclairoient de leurs agréables feux;
            Qu’alors, que soupirant
            En leur presence,
            C’ette souffrance
            Me rendoit contant
.
    (25) 4. Sus donc, cessons nos pleurr
Et attendons la fin de nos malheurs:
Le plaisir est plus grand.




[fol. Q4r, p. 247]
Qui vient apres un si cruel tourment,
            Fions nous donc plutôt

            (30) Sur l’esperance,
            Que ceste absence,
            Finir a bientôt.

à CLIMENE.

Voix: La Bergére.

1. POurquoi être fidéle,
Et languir nuit & jour!
Si l’Ingrate, & rebelle,
Cognoissant mon Amour,

(5) n’Ayme pas à son tour.
Non, non, belle Climéne!
c’Est trop souffrir de peine,
Pour enfin n’en guerir;
c’Est trop, quand la Constance

(10) Perit par la souffrance;
Et que l’on doit souffrir,
Sans vivre, ny mourir
.
    2. Je me trompois moy même,
Par ce flatteur espoir,

(15) Que mon Amour extrême
Auroit bien le pouvoir,
Que de vous émouvoir.
Mais ny mes chaudes larmes,
Mes cris, ny mes allarmes,

(20) Vous ont touché le Coeur
Mes pleurs, & mon Martyre,
Ne vous ont fait que rire:
Et mon plus grand malheur
Vous étoit a douceur
.
    (25) 3. C’est donc pourquoy, Cruelle!
Que malgré voz appas,
Je de viens infidéle;

[fol. Q4v, p. 248]
Pour chercher mon soulas,
En ne vous aymant pas.

(30) j’Ay bien de la Constance,
Mais quand par la souffrance,
Mon espoir doit perir,
Lors mon Amour extresme
s’En va perir de mesme:

(35) Car pour n’en pas mourir,
Il faut mieux se guérir.




SARABANDE.

1.    DE faire l’Afflige envers les belles
Ou de ronger un pauvre Gant,
Ne sont, ma foy, rien que des bagatelles,
Qui n’aydent plus rien à present,

(5) Le vray Mystere,
Pour leur complaire,
c’Est de leur faire
Monstre d’Argent
.
    2. Car la splendeur de ce Metail aymable,
(10) Force le coeur le plus altier;
Et le rend, en un jour, plus secourable,
Que tous les pleurs d’un an entier.
Fy donc des armes,
Voicy les larmes,

(15) Voicy les charmes,
Pour le gaigner.




Sur une Absence.

Voix: La Suédoise.

1. MAlgré la rigueur de l’absence,
Et de mes ennuys,
l’Amour, & la Constance,
Ont peu charmer tous mes soucis.

[fol. Q5r, p. 249]
(5) Car l’un & l’autre, dans mon coeur,
Ont debattu le point de ma souffrance.
Et de ma douleur;
Mais à la fin ils m’en ont fait vainqueur
,
    2. Car hier ils me sont venus dire,
(10) En propos galans:
O Tyrcis! tu soupire,
Et tu te plains, injustement:
Vis en repos, heureux Amant!
Car ta Fillis partage ton Martyre;

(15) Et si ton tourment
Est excessif, le sien est bien plus grand
.
    3. Si tu te plains de cette absence,
l’Espoir de Fillis
Ne tend qu’à ta présence:

(20) Enfin égaux sont vos soucis.
Si tu te plains, elle gémit,
Si tu l’accuses de cette souffrance,
Ta Fillis te dit
Que ton amour a troublé son esprit
,
    (25) 4. Aprés ceste douce Nouvelle,
Je n’ay plus senty
Le mal, qui me bourelle!
Mais non tourment est tout banny,
Je n’espere qu’a voir ce jour,

(30) Auquel je pourray revoir ceste Belle;
Et qu’a mon retour?
Comme les maux, nous partagions l’Amour
.



Sur l’Inconstance de

FILLIS.

Voix: La Gaillarde.

1. L’Amour, je croy, seroit bien doux,
Fillis! que l’on pourroit avoir pour vous,
Si parmy tous vos doux appas

[fol. Q5v, p. 250]
l’Inconstance ne se trouvoit pas.
    (5) 2. Vous vous changez a tous momens!
Vous n’aymez rien que les nouveaux Amans;
Vous changez bien souvant d’habits;
Mais plus souvant encor d’Amis
.
    3. Il ne faudroit plus esperer
(10) Que vostre coeur se pourroit arrêter:
Puis que l’on voit qu’un Favory
De vient dans un jour, vostre ennemy
.
    4. Il est vray, les plaisirs sont doux.
Que l’on recoit estant aymé de vous:
Mais vos faveurs & vos amours,
n’Ont duré jamais plus que deux jours
.
    5. Las! qu’il y auroit de bonheur,
De posseder pour tousjours votre coeur!

(15) Mais cet espoir seroit trop vain;
Car vous n’aymez jamais à demain
.
    6. Malgré donc tous vos doux appas,
Fillis! mon coeur vous abandonnera.
Car puis que vous change ainsi,

(20) Quel sot, qui pour vous ne change aussi?



Sur une Absence.

Voix: Courante la Reyne nouvelle.

1. DEpuis ce triste jour,
Que j’ay quité Climéne;
Ma dure peine,
Et mon amour,

(5) Me font la guerre chascun à son tour.
Ma peine me vient conseiller,
Qu’il faut changer,
Et point aymer:
Puis que mon Ame

(10) Par ceste flame,
Se va consumer.

[fol. Q6r, p. 251] pdf 794
    2. Mais ah, le Noble amour
Me charme & me peut plaire!
Et sçait tant faire,

(15) Qu’au rebours,
l’Ay fait serment de l’adorer tous jours
Je n’estime plus mon tourment!
Mais en souffrant
Se suis Amant;

(20) Et ma Climéne,
Malgré ma peine,
Me verra constant
.



Voix: Courante Madame nouvelle.

1. SOupirs trop indiscrets!
Pourquoy contez vous les effects,
De ces beaux yeux, qui m’ont rendu amant?
Pourquoy en parlez vous à tous moment?

(5) Puis que je ne veux pas que mon Amour
Voye jamais le jour;
De peur que de Fillis
En temeraire je ne sois puny.
Car quoy, que je vois qu’il me faut mourir!

(10) Sans avoir cet espoir, d’en pouvoir guerir!
Je veux pourtant,
Demeurer constant;
Malgré ma mort,
Et mon triste sort.

(15) Il faut souffrir,
Et je veux mourir,
Sans aucun espoir,
Mais dans mon devoir.

    2. Aymons fidellement:
(20) Que pas un regard seulement
Luy fasse voir les flames de mon coeur;
De peur de redoubler mon malheur.
Puis qu’elle n’en veut rien scavoir,
Faisons notre devoir,

[fol. Q6v, p. 252]
(25) De les cacher bien,
Que jamais elle n’en decouvre rien.
Sans avoir l’espoir, den pouvoir guérir,
Je veux pourtant
Demeurer constant;

(30) Malgré ma mort,
Et mon triste sort.
Il faut souffrir,
Et je veux mourir,
Sans aucun espoir,

(35) Mais dans mon devoir.



SERENADE.

Voix: Courante Monsieur Nouvelle.

1. ALlez, tendres soupirs,
Déclarer mes desirs,
A la Beauté, qui m’a ravi le Coeur,
Et dont j’adore même la rigeur:

(5) Faites lui si bien votre Cour,
Qu’elle puisse conoitre mon Amour;
Ne craignez rien à l’ombre de la nuit,
Courrez, volez, car l’Amour vous conduit.

    2. Dite lui, en pleignent,
(10) Que je meurt languissant;
Et que le feu, qui consume mon Coeur,
De ses beaux yeux a tiré son ardeur.
Qu’apres avoir en vain tout esperé,
L’Amour me va bientost priver du jour,

(15) Si elle n’en brule pas à son tour.



SARABANDE.

1. SI vous m’aimez autant que je vous ayme,
Chere Phillis! vivons sous même loy;
Puis que je veux, par un amour extreme,

[fol. Q7r, p. 253]
Vivre pour vous, vivez aussy pour moy.
    (5) 2. En Soupirant pour vous dans cette absence,
Tous mes malheurs, Phillis me semblent doux.
Si vous avez aussy de la constance,
Faite pour moy, ce que je fais pour vous.

    3. Je vous ai consacré toute mon ame;
(10) Et la gardray pour vous uniquement;
Mais il faudra aussy que votre flame
Dure pour moy jusques au monument;

    4. Ha! quel bonheur Phillis, sera le notre,
Si nous brulons toûjours* des mêmes feux

(15) Car si tous deux nous vivons l’un pour l’autre,
Nous ne pourrons mourir que bien heureux.




SARABANDE.

Pour Phillis.

1. SI je voulois vous chasser de mon ame,
Croyes Phillis! qu’il me seroit aysé:
Vostre rigueur: s’opposant à ma flame,
Me rend pour vous, quand je veuz, tout Glacé.

    (5) 2. Quoy! pensez vous, Phillis que vôtre Empire,
s’Estend sur moy si souverainement?
Que vos rigeurs, qui causent mon martyre,
Ne me sçauroyent faire hayr mon tourment?

    3. Non non, Phillis dans mon amour extreme
(10) Le jugement ne m’a point delaissé;
Je suis constant pour la beauté qui m’ayme,
Et je la fuy, si je n’en suis aimé.

    4. Si vous voulez que mon feu dure encore,
Et que mon coeur vous demeurer constant,

(15) Il faut cherir celuy qui vous adore,
Il faut aymer, ou n’avoir point d’amant.




[fol. Q7v, p. 254]

RONDEAU

à Madame.

SI vous vouliez, j’ouvrirois franchement
Mon Coeur a vous, & sans déguisement;
Vous y verriez mon mal, & mon martyre;
Vous y verriez que pour vous je soupire,

(5) Vous y verriez les peines d’un Amant.
    Vous y verriez un Coeur pour vous brulant,
Un Coeur soumis à vous absolument,
Et qui voudroit mourir sous votre Empire;
                                    Si vous vouliez,

    (10) Vous y verriez aussy parfaitement
l’Unique fin que amour pretend,
c’Est que je..... Non, je n’oserois le dire!
Mais dans mon coeur c’est ou vous pourriez lire
Que je voudrois vous.. seulement

                                    (15) Si vous vouliez.



à MADAME.

MAdame! si j’avois cette presomption,
De vous pouvoir flechir par une passion,
Dont je me vois saisy par vos yeux pleins de charmes,
Et qui excite en moy des funestes allarmes;

(5) Je dirois que je meurs. Mais puis que mon orgueil
Ne sauroit esperer, qu’un si divin Soleil
Puisse être consommé, par une humaine flame;
En me taisant par respect je veux mourir sans blame.




[fol. Q8r, p. 255]

RONDEAU

à

KLIMENE.

EN vous aymant j’ay passé trois semaines;
Contant par tout vos Beautez plus qu’humaines
Faisant voler, au son de tous mes vers,
Vostre doux Nom parmy cet Univers.

(5) Chantant si haut, que j’en perdis l’haleine.
    Je vous* loüois; Mais mon Ame incertaine
Ne publia jamais la triste peine,
Que je souffrir estant chargé des fers,
            En vous aymant.

(10) Mais las enfin Adorable Climéne!
Estant lassé de porter tant de chaines.
Je veux chenter les maux que j’ay soufferts,
Et souffre encor, pendant que je vous sers,
Je publiray le tourment qui me géne,

            (15) En vous aymant.




RONDEAU

Pour la mesme.

MA foy c’est trop souffrir sans esperance,
Mon coeur déja blasphême la constance:
Et mon Espoir (qui tous jours vainement
Flattoit mon coeur dans ce maudit tourment,

(5) Par les doux fruits de quelque recompense)
            En se voyant trompé en sa croïance
Maudit cent fois par jour cette souffrance
En s’escriant par tout, incessament,
            Ma foy, c’est trop.

(10) Car pour souffrir ainsi la violence
[fol. Q8v, p. 256]
Du Traistre Amour, sans aucune allégeance
Il n’est, ma foy, rien que j’abhorre tant.
Aux infernaux convient ce traitement,
Mais d’abuser ainsi ma patience,

            (15) Ma foy, c’est trop.



QUADRAIN.

JAdis j’avois changé d’amour pour une Angloise
    Laissant, pous ses appas une ingrate Beauté:
Mais les Divins attraits d’une Beauté Françoise,
    Arrêteront mon coeur, jusqu’à l’eternité.




RONDEAU,

à la même.

JE l’ay bien dit cent fois, que mon Amour
Ne vous seroit indifferent tous jour.
Mais qu’il enfin vous en rendroit touchée,
Quoi que jadis vous vistes la rusée,

(5) Je vous promis, que j’en aurois mon tour.
    Votre Rigueur, me chassant de la Cour,
Fit que mon Coeur prit un autre séjour:
Comme souvant, vous voyant depitée.
                        Je l’ay bien dit.

(10) Et maintenant, voyant à mon retour.
Que vous prenez à moy votre recours,
En me faisant les doux yeux; ma pensée,
Qui nullement a vous n’attachée,
Vous méconoit, & je ferai le sourd.

                        (15) Je l’ai bien dit.



[fol. R1r, p. 257]

Sur le jour de la Naissance

De

MADEMOISELLE N.N.

O Jour si fortuné, & digne de Mémoire?
            Vous, qui avez produit
            Ce Corps, & cet esprit.
Dont on ne peut chanter suffisament la Gloire,

(5) Vous, qui annuellement venez pour admirer
        Ces Beautez inoüies,
        Et Graces infinies,
Que neantmois jadis vous vistes le premier,
Retournez mille fois, & faites que le Monde,

        (10) Soit longtemps honoré.
        En gardant la Beauté,
Qui n’a eu, ny n’aura à jamais sa seconde!




A la Belle

CORNELIE.

VOus qui liez les Coeurs, ô belle Cornelie!
    Vous, dont le bel esprit par tout est à doré,
Vous, qui surpassez* tout en beauté un Genie,
Qui ne sera jamais suffisamment loué.


(5) Recevez ces deux mots d’un tel qui vous honore*;
Et dont la volonté n’aura qu’un seul désir,
    Qui sera, de pouvoir à jamais vous servir;
Comme étant la Beauté que tout le Monde adore.




[fol. R1v, p. 258]

CAPRICE

à

PHILLIS.

PHillis! je dis tout de bon;
Vostre oeil est un petit fripon,
De vouloir attaquer mon Ame,
Mais vous vous trompez fort, Madame!

(5) Si vous prétendez la gaigner,
A force de l’arquebuzer,
Par mille & mille petarades,
De vos plus mignardes oeillades;
Par vos attraits, & vos douceurs,

(10) Par vos discours écornifleurs,
Ou par le reste de vos Charmes.
Car je me ris de Vos allarmes,
Dont vous pensez de m’esmouvoir,
Et de me pouvoir décevoir.

(15) Non, non, reservez ces Caprices,
Pour des Gens en amour novices;
Mais sur moy, qui y suis confit
Ils seront de peu de profit:
Il en faudroit d’autres Madame!

(20) Pour pouvoir conquerir mon Ame:
Et si d’autres biens ne m’offrez,
Vous n’en aurez qu’un pied de Nez.
Permettez moy, que je vous touche
La Gorge, & la Vermeille bouche;

(25) Et qu’en tombant un peu plus bas,
Mon Ame y trouve, à chasque pas,
Des lieux si remplis des délices,
Que loin des maux, & des supplices,
Elle soit si mignardement

(30) Charmée en cet égarement,
Que, rencontrant le point de Tendre,

[fol. R2r, p. 259]
A vous elle se puisse rendre,
Ainsi, par des plaisir si doux,
Phillis! elle doit estre à vous.
Et lors, estant vostre Captive,

(35) Malgré tout ce qui en arrive,
Vous la possederez tousjours,
Par my les douceurs des Amours.




Aux NOPCES

De Monsr. & de Mademoiselle N.N.

OR sus, reveille toy ma muse!
Ou es tu petite Camuse?
Ca viens à pas de Jan Tambour,
Avec pantoufles à sonnettes,

(5) Et tes meilleures Castaignettes,
Ayder à celebrer ce jour
Auquelle dieu des Hymenées
S’en va benir les destinées,
De nos deux bien heureux amans.

(10) Or sus, vien donc bientôt, folastre,
Ou je ferai le Diable à quatre,
Car j’enrage lors que j’attens.
Je croy, ma foy, la bonne Beste;
Que tu te tiens à quelque feste!

(15) Ou que peut étre le bon vin
En constipant ta teste folle,
T’oste les sens, & la parole
Puis que je te demande en vain
Mais basta: Car rien ne m’importe,

(20) Au nez qu’on lui ferme la porte,
Je ne la veux pas à present.
Qu’elle s’en aille, la vilaine,
S’amuser à filer la laine,
Pour en gaigner* son aliment.

(25) Et moy, qui fort peu m’en soucie
(Attendant de la voir punie

[fol. R2v, p. 260]
Un jour par Monsieur Apollon)
J’espere encor, que sans son aide
(Car chasque mal à son remede)

(30) Je feray des Vers à faison.
    O sus, chantons donc l’Hymenée,
Chantons à Gorgé deploiés,
Le bonheur, de nos mariez:
Dont l’un va rendre l’autre femme,

(35) Et qui tous deux, de corps, & d’Ame
En un seul seront transformez;
Estans accouplez l’un à l’autre,
Comme deux grains de Paternostre,
Ou encor plus estroitement,

(40) Et qui tous deux par leurs merites,
Et par leur vertus non petites,
Sont dignes d’un Illustre Chant.
O! qu’ils s’en vont faire merveilles!
Tant en leurs songes, qu’en leurs veilles,

(45) Parmy* tous ces contentemens,
Que l’Amour la plus chaste, & pure;
Fait éprouver en la Nature,
A de si bien heureux Amans.
O! qu’ils feront in peu d’années,

(50) Encor de heureuses lignées,
Qui justement de leur Papà
Auront les vertus, & la mine:
Avec la Beauté, qui domine
Dans tous les traits de leur Mamà.

(55) Je voudrois bien gagner ma teste,
(Qui n’est, que d’un pauvre Poëte)
Que leurs enfans ressembleront
A ces Grands Hommes, que les fables
Nous ont depeint si admirables,

(60) Car admirables ils seront.
Ils seront Comblez de Science,
Tout pleins d’Esprit & d’Eloquence,
Car leur Papa l’est bien aussi,
Leurs Noms se verront dans l’Histoire;

[fol. R3r, p. 261]
(65) Ou si mens, il faudra croyre,
Qu’au moins je le souhaite ainsi.
Puis qu’encor plus je leur souhaite;
Priant le Ciel, qu’il leur permette
De vivre tousjours si heureux

(70) Que malgré l’Envie qui gronde;
Ils soyent les plus contans du Monde,
Comme le meritant le mieux.
Vivez donc long temps, Brille Troupe!
Que jamais la Discorde coupe,

(75) Avec les malheureux Ciseaux,
Le fil de votre Amour si pure:
Mais qu’elle croisse, & qu’elle dure,
Jusque aux bords de vos Tombeaux.




MISSIVE

à MONSIEUR l’ESPOUX.

Et

MADEMOISELLE l’EPOUSE.

MOnsieur N.N. vous sa Chere!
Puis qu’il vous a pleu de me faire
La faveur, me de couvier,
Et à vos Nopces m’appeller,

(5) Je n’ay pas voulu m’en defendre;
Mais en promettant de m’y rendre,
(Car l’on refuse rarement
La chose que l’on ayme tant)
Je vous en suis si redevable,

(10) Qui je me conois incapable,
De vous en faire dignement,
Comme il faut, le remerciment.
Ces pourquoy que je m’en veux taire;
Pour vous supplier d’une affaire,

[fol. R3v, p. 262]
(15) Qui, quand vous me l’aurez promis,
Me faire fort de vos Amis.
Ce dont, tout je vous sollicite,
Est, de me laisser étre quitte
(S’il se peut) de cet embarras

(20) Des Filles, car je naime par
Tous les Caprices de ces Belles;
Qui quelques fois font les Rebelles.
Et qui souvant de Bel Humeur
M’ont fait changer en grand Reveur.

(25) Ce qui m’est fort insupportable,
Et à moy nullement sortable,
Qui ne suis pas accoustumé,
d’Etre fantasque, & convié,
De peur donc que la ne m’arrive,

(30) Je prié que cette Missive
Soit leüe favorablement,
Et que j’en demeure contant.
Mais pourtant, s’il est impossible,
Et s’il faut, qu’un mal si penible

(35) Pour ce temps me doive arriver,
Il faudra s’y accommoder,
Et tout souffrir en patience;
Selon les mots de la sentence,
d’Un homme, qui fait son bonheur,

(40) d’Etre votre humble serviteur.
                        Durum patientia frango.
*



A UNE DAME.

Sortant de son lict.

COmme la rougissante Flore,
Ou comme* la vermeille Aurore,
Lors qu’elle veut sortir des flots,
Pour redonner le jour au monde,

(5) Tout ainsi je vous vis tantôt,
Non pas sortant de dessous l’onde

[fol. R4r, p. 263]
Mais bien de dessus votre lit:
Ou par le feu que l’on y loüe,
Le feu d’en bas monte à la joue,

(10) Par les secousses d’un petit.



RONDEAU REDOUBLE

à Silvie.

DE puis ce jour fatal, que je vous vis, Silvie!
Je sens mon pauvre coeur par vous tout enchanté
Vos beaux yeux, mes vainqueurs triomphent de ma vie,
M’ostant pour tout jamais ma chere liberté.

    (5) Las! quels cruels tourmens n’ay je pas enduré?
Et Las! combien de fois ay je bien eu l’envie
De vous conter les maux de ma captivité;
Depuis* ce jour fatal, que je vous vis, Silvie!
    Mais un profond respect, qui par sa tirannie,

(10) M’a causé mille morts, m’a toûjours arresté,
Faisant que du depuis par un tour de magie
Je sens mon pauvre coeur par* vous tout enchanté.
    Mais à la fin, apres avoir trop soupiré,
En rompant le silence il faut que je vous die,

(15) Que je vous aime enfin, & que tout alarmé,
Vos beaux yeux mes vainqueurs triomphent de ma vie,
    Ne vous offencez pas, de ce que je publie
L’effet de vos attraits dont je suis en flammé?
Puis qu’ils le sont enfin, qui m’ont lame ravie,

(20) M’ostant pour* tout jamais ma chere liberté.
    Non, non, souffrez plûtôt qu’un coeur passionné,
Suive, en vous adorant, son amoureux Genie;
Dont l’ardeur durera jusqu’à l’éternité,
Puis que rien que la mort la peut rendre finie.




[fol. R4v, p. 264]

RESPONSE de SILVIE,

Sur le rondeau precedent.

NOn, non, n’appelle pas fatal ce jour heureux.
Qui, te faisant sentir le pouvoir de mes yeux,
Te le fit avouer sans violance extreme:
Car puis que tu le dis, je croiray que tu m’ayme.

(5) Et s’il faut à mon tour avouer un vainqueur,
Alidon seul peut étre adoré de mon coeur,
Ses yeux ont pour les miens je ne sçay quoi d’aymable.
Qui jette dans mes sens un desordre agreable.
Les regards qu’un chacun en reçoit, sont si doux,

(10) Que j’en voudrois sur moy detourner tous les coups,
J’en sens une secrete & tendre jalousie;
Pres de luy ma pudeur s’ambarasse & s’oublie
Je cherche avec chaleur, & crains son entretien,
J’ay beaucoup à luy, dire, & je ne luy dis rien.

(15) Conoissant donc mon trouble, & le mal qui me touche,
Je n’ose, & je ne puis l’expliquer par ma bouche.
Pour parler à son coeur, je m’addresse à ses yeux.
Et prens de mes regards ceux qui parlent le mieux.
Et malgré la rigueur d’un loy qu’on honore,

(20) Alidon apres tout est celuy que j’adore,
Je luy rends sa tendresse, & mon coeur tout confus,
Luy rends par mes regards quelque chose de plus.
Quand parlant à quelque autre, il luy dit je vous ayme,
Que ne s’addresse’t il à moy? dis je en moy même.

(25) Et souvent des soupirs sortent pour l’en prier?
J’ayme si c’est aymer, je ne le puis nier,
Enfin de mes transports ah juge par toy même,
Je sens, helas! pour toy, ce qu’on sent quand on ayme
Va, n’appelle donc plus fatal ce jour heureux

(30) Qui te fait tant vanter le pouvoir de mes yeux.



[fol. R5r, p. 265
]

MENGELDICHTEN.

De Klagende

NOOTEBOOM

Van

OVIDIUS.

IK Nooteboom, die aan de paden
Zeer schoon en çierlyk sta geplant,
Zo vroom van leven, en van daden
Als eenig boom in ’t gantsche land,
(5) Wat of ’t kanalje wel mach meenen,
Denk ik, ’t geen daglyks hier passeert,
Dat het met stokken, en met steenen
My zo gedurig tormenteert?
Zo plachtmen eer de schobbejakken
(10) Al t’zamen met gelyker hand
Met key, en kegels dood te smakken,
Die ietwes smeeden tegen ’t land.
Maar ik, helaas! die van myn leven
Niets kwaad gedaan heb (dat ik weet)
(15) Als met myn meester ’t zyn te geven,
Indien men dat een schelmstuk heet,
Moet laas! zo onrechtvaardig lyden,
En ieder tot een doelwit staan:
Maar, ach! ach! in die oude tyden
(20) Doe pleegt’er anders toe te gaan:
Doe pleegen wy malkaâr te tarten,
En droegen vruchten, elk om stryt,
En onze planters, vroom van herten,
Die kroonden onze vruchtbaarheid.
[fol. R5v, p. 266]
(25) Elk offerde zyn eerstelingen,
Zo dat Heer Bacchus, dik van pens,
Vaak stom stond van verwonderingen,
Dat het zo schoon ging naer zyn wensch;
Mits hy op zulke offermaalen
(30) Met Fransche, en Spaansche, en Rinsche wyn,
Zyn hart gestaag zo op ging halen,
Dat hy zo vol was als een zwyn.
Minerva, ’t puikje van de wyven,
Vrat als een magere Jodin
(35) Op d’offerfeesten groene olyven,
Dat haar het vet droop langs de kin.
De peer, en appelboomen gaven
Door hare last staag krak, op krak,
Zo dat men schier met stok, en staven
(40) Most onderschragen ieder tak;
De kinders zelfs, al lykent droomen,
Die wiezen in die tyden, pas
Gelyk als d’appels aan de boomen
Zo dat ’er niet een moeder was.
(45) Maar na de dooren, breet van lover,
Meer als de vruchtboom is geschat,
De kale neet, die Jonker pover
Die niet als bladen heeft aan ’t gat,
Begonnen wy vruchtboomen mede
(50) (Zo ’k haar gezelschap waardig ben)
Ons kruinen dapper te verbreden,
En op te schieten als een den.
Nu zie men ieder jaar geen vruchten:
Ja ’t beste jaar doet noch den Heer
(55) Om zynen schaarzen boomgard zuchten,
Met zyn verrotte druif, en peer.
Die nu een schoone boom wil wezen,
Moet zonder vrucht zyn als de rest,
En zelfs de naam van moeder vrezen,
(60) En zyne vruchten als de pest.
Helaas! indien ik meê geen vruchten
Zo mildelyk had voortgebracht,
[fol. R6r, p. 267]
Zo zou ik nu niet zitten zuchten,
Met Klytemnestra dag en nacht;
(65) Maar wacht, komt dit de druif te weten,
Dat ik dus deerlyk word geplaagd,
Om dat ik vruchten draag om t’eten,
Ik wed gy ’t u wel haast beklaagd.
Zy zal haar voetzel weg doen druipen,
(70) Bevreest voor een en ’t zelfde lot,
Zo dat gy niet meer wyn zult zuipen,
Maar water gieten doorje strot.
En als d’olyf boom meê zal weten,
Hoe ik gekwelt word zonder schult,
(75) Dan zult gy droog broot moeten eeten,
Mits gy geen oly vinden zult.
Ja d’appelboom zal in zyn bloeyen,
Op ’t hooren van dat droef gerucht,
U nietwes gunnen om te snoeyen,
(80) Maar smoren al haar zoete vrucht.
De karzen, pruimen, en moerellen
Die zullen ook haar vrucht vertreên,
En al de rest van haar gezellen,
Meê vrezende voor stok, en steen.
(85) ’t Is waar, dat ik haar niet benyde,
Maar ik zie nochtans met een zucht,
Vaak hoe die boomen nimmer lyden,
Die bladen dragen zonder vrucht.
Zie gins een ry van groene telgen,
(90) Zo gaaf van blad als in een thuin,
Om dat ’er juist niet valt te zwelgen
Van haare vruchtelooze kruyn;
Maar ik, met afgescheurde looten,
Sta hier schier naakt, en zonder bast,
(95) Niet dus uit haat, maar om myn nooten,
Gesmaakt van meenig hongrig gast.
Laat vry een aâr meê vruchten dragen,
Zo hy meent dat ik hem bedrieg,
Hy zal door goyen, en door slagen
(100) Haast voelen dat ik nu niet lieg.
[fol. R6v, p. 268]
Dus ziet men meest die geen in ’t lyen,
Die zyne vrekke weêrparty
Tot eenig voordeel kan gedyen:
Die niet heeft is gemeenlyk vry.
(105) Zo beeft* hy voor zyn gelt, en pakken,
Die op een reis is buiten ’t land,
Wyl hy, die niet heeft in zyn zakken,
Een deuntje opzingt in passant;
En even zo bruit men my mede.
(110) Men zit alleenig my aan ’t gat,
En andre laat men wel met vrede,
Mits zy niet hebben als slechts blad:
Want ziet gy hier ontrent de takken
Van eenig ander boom gekraakt,
(115) ’t Is dat zy door myn valze smakken,
By ongeval zyn meê geraakt.
Wat haar belangt zy zouden vry gaan:
Maar dat zy nu wat zyn gebruit,
Dat krygen zy alleen van ’t bystaan,
(120) En niet als van de wederstuit.
Gy hoeft my des niet te gelooven,
Zie slechs wat verder hier van daan,
Hoe daar van onder af tot boven
De boomen ongeschonden staan,
(125) En praalen met haar jeugdig lommer
Bevryd van ramp en ongemak;
Ja zelfs van d’alderminste kommer,
Die haar mocht storten op haar dak.
Indien zy wys dan willen wezen,
(130) En zich als vrienden laten raân
Zo mogen zy myn schaau wel vreezen
En pakken zich hier ver van daân:
Maar ach! hoe kan ik het verdragen;
Dat, daar ik, leider! doe myn best,
(135) Noch boven al die droeve slagen,
Van elk gehaat word als de pest?
Ik meen de boer, die my durft planten,
Een werkje vinden zou als vlas,
[fol. R7r, p. 269]
Indien hy voor de grage kwanten
(140) Beschermen wou myn zoet gewas.
Laat hy my maar eens ergens stellen,
Daar ik wat meerder kryg als aard,
By andre brave metgezellen,
Wiens lekkre vruchten hy bewaart.
(145) Maar ach! wat mag ik leggen praten,
Een ieder kent alreê het kruid,
En zet myn hierom by de straten,
En boent myn schier de boomgaart uit;
Of gunt my plaats, dicht aan de kanten
(150) Van ’t land, op een verlooren hoek,
Daar hy niet anders weet te planten,
Pas of ik was een ieders vloek;
Want zo veer is ’t alreê gekomen,
Dat men myn rekent als een pest,
(155) Van andre vruchten, kruit, en boomen,
Dies ben ik staag te droevig lest.
En ik, och, armen bloed der bloeyen!
Hoe yslyk dat ik word gekwelt,
Ben altyt willig in het groeyen,
(160) Al stond ik midden in het velt.
Hoe dor en haveloos de takken,
En telgen hangen om myn kruin,
Daar ’s niemand die ze af komt hakken
Niet meer als van de wildste duin.
(165) Heeft men my d’aarde gaan ontwroeten,
Men vint’er niemand (is ’t niet schand)
Zo barremhertig, die myn voeten
Eens dekken zou met aarde of zand.
Hoe heet de zon bestaat te blaaken,
(170) Dat ik van dorst schier word verteert,
Zo is’er niemand, die myn kaken
De minste droppel presenteert;
Maar als de bast begint te ryten
Van myne nooten, hart van schel,
(175) Dan zoud gy eerst met macht zien smyten
Na my met stokken buiten tel.
[fol. R7v, p. 270]
Met stokken die my, laas! zo plagen,
Dat ik met naâr, en droef gesteen,
Myn onheil naulyks kan verdragen,
(180) ’k Laat staan die hagelbui van steên.
Twe maanden is myn tyt van dragen.
(Of lichtlyk dat het wel wat scheelt)
Altoos om die tyt kryg ik slagen,
Terwyl myn vrucht word om gedeelt,
(185) Niet veel aan Princen, of aan Heeren,
Aan oude liên, ’t zy man, of wyf,
Maar pas, om my heel t’affronteren,
Aan kinders tot haar tytverdryf,
Tot tytverdryf om meê te spelen;
(190) Want in de vasten, om de klucht,*
Zoud gy de vloeren, en de deelen
Bezaaid zien met myn zoete vrucht.
Hier worden zy gebruikt voor knikkers;
Waar meê dan d’ongebonde jeugd
(195) Malkander zit naer ’t gat als ikkers
Al joelende met zoete vreugd.
Daar ziet me’er drie vier op malkander,
Als kleine huisjes op een ry,
Of schiet den eenen naer den ander,
(200) En die wat raakt, die wint’er by.
Gins ziet me een vyf zes razebollen
Van jongens, met een vreemt gejank,
Een hagelbui van noten rollen,
En stooten van een scheunze plank,
(205) Waar aan een yder staat te haaken,
En doet op ’t yverigst zyn best,
Om d’een of d’andre noot te raken,
Mits hy dan baas is van de rest.
Hier staan ’er drie vier uit te geven,
(210) Wat afgezondert van de luy,
Wat raay je even, of oneven?
Die ’t raad, die wintze al den brui.
Ook ziet men vaak een pot met nooten
De kinders strekken tot een doel,
[fol. R8r, p. 271]
(215) Daar zy al blindlinks op staan stooten,
En smakken met een dol krioel,
Tot dat in ’t end dees steenen molyk
Zyn heele ingewand ontglyd,
Terwyl de jongens bly en vrolyk,
(220) Vast yder grabbelen om stryd.
Daar zouje dan zien scheepjes maken,
En schaaltjes van myn lege dop,
Terwylze deze staat te kraken,
En smaktze op een anders kop.
(225) Ach! hoe gelukkig zyn die boomen,
Al staan zy veer in ’t velt alleen,
Die nergens hebben voor te schroomen,
Wanneer haar Heer slechs is te vreên?
Want deze hebben niet te lyen
(230) Al dat gerammel lanks de paân,
Noch al dat rossen, en dat ryen,
Noch al dat stuiven van de raân,
Maar kunnen aan haar eygen Heeren
Al ’t geen zy droegen van dat jaar,
(235) Volkomen ongeschent vereeren,
’t Zy peer, of pruim, of hazelaar.
Ik daar en tegen zag noit eeten
De minste rype vrucht van ’t myn,
Mits zy alreê zyn afgesmeten,
(240) Eer zy ter deeg aan ’t rypen zyn:
Daar zynder al, die naer myn takken,
Alleen uit puure schelmery,
Als jonge drommels staan te smakken,
Al is myn pit zo week als bry:
(245) Ja schoon ze gansch niet deugt om t’eeten
Van binnen mellekig, en hol,
Zy staand’er nochtans op te zweten,
En maken my gelyk als dol;
Zo dat ik altyt zie met zuchten,
(250) Hoe dit kanalje met malkaar
Wel driemaal meer vreet van myn vruchten,
Als zelfs myn Heer, en eygenaar.
[fol. R8v, p. 272]
De liên, die dikwils hier passeren,
(Te weten eerelyke lui)
(255) Die zien my nau zo schraal van veeren
Of zeggen: och! wat hagelbui,
Wat bliksem, of wat felle donder
Heeft deze boom zo afgesmeert,
Dat hy van boven af tot onder
(260) Zo schriklyk is gevioleert?
Den eenen zeid: dit heeft de hette,
De aâr: dit heeft de kou gedaan,
Dees’ weêr: de wind ging hem verpletten,
Ik wil het wedden om een vaan.
(265) Dus leid dit volk te hakketeren,
’t Geen daaglyks hier voor by komt gaan,
Ja staan wel te filosoferen,
Waar dat myn onheil komt van daan;
Daar ik myn leet vast op moet steken,
(270) En denk, ach! kon ik als een aâr
Meê voor een hallef uur eens spreken,
Ik zei: loop zotten met malkaar:
Geen donder, wind noch hagelbuyen,
Geen heete of al te koude lucht
(275) Heeft my zo deerelyk doen bruiyen,
Maar niemand als myn eygen vrucht.
De roof, die elk van my komt scheuren,
Doet my zo bar en byster zien,
Gelyk men meer heeft zien gebeuren
(280) In duizenden van andre liên.
Had Polidoor geen gout noch schatten,
En andre schoone roof beheêrt,
Hy was zo vroeg niet voort gaan spatten,
Met duisent pieken gelardeert;
(285) Had Paris, Prins van ’t machtig Trojen,
Dien roof gehouden van zyn grond,
Men had zyn stad niet uit zien rojen
En zo verpletteren tot stront.
Indien geen boom met goude peeren
(290) In uwen boomgaard had gepraalt,
[fol. S1r, p. 273]
HESPERIDES, ik wilje zweren
Dat’er geen mensch naer had getaalt.
Voorts raakt een ieder dan in ’t lyen,*
Die slechs maar wat te missen heeft,
(295) Terwyl Jan kaalgat van ter zyen
Gerust, en onbekommert leeft;
Want zie de distel, en de dooren;
Hoe gaaf zy staan, hoe fris, en groen,
Schoon zy niet anders zyn gebooren,
(300) Als om een ieder kwaat te doen?
Ik daar en tegen, die geen schade
Oit aan het minste schepzel deê,
Word voor myn goetheid staag beladen
Met macht van steenen in de steê.
(305) Wat baten al myn vrome daden,
My arme, en ook onnosle gek,
Dat ik een ieder met myn bladen
Een schut voor zon en regen strek?
Helaas! wat zouden zy my baten?
(310) Als dat dat kanaljeus geslacht
My noch veel meerder schynt te haten,
En smakt met steenen op myn vacht.
En dit is noch al niet met allen,
Maar dan komt noch myn droeve Heer
(315) My met zyn klachten lastig vallen,
En knort zo loens gelyk een beer;
Ja tyt vaak dus op my aan ’t vloeken:
De drommel haal de boom vry heen,
Die my zo schrikkelyk doet zoeken,
(320) En rapen zyn gesmakte steen.
Dus morrende neemt hy de steenen,
En smytze weder op het pad,
Als of hy elk weer stof kwam leenen
Om myn te zitten naer myn gat:
(325) Zo dat ik naer de wintervlagen,
Voor elk zo bitter, en zo bang,
Veel meer als na de zomerdagen
Met al haar zoetigheid verlang.
[fol. S1v, p. 274]
Al sta ik dan al zonder lover,
(330) Gelyk verstorven, doods, en uit,
’t Is nochtans beter kaal en pover,
Als dus gestaag te zyn gebruit;
Want nau begin ik vrucht te dragen,
Of ’k zie een macht van steen en bak,
(335) Gelyk de dichste hagelvlagen,
My* tevens storten op myn dak;
Maar, mocht hier lichtlyk iemand zeggen,
Die boom, en vruchten zyn gemeen,
Die zo dicht aan de wegen leggen,
(340) En zyn gezet voor ieder een.
Ha braaf! wel, zo dit waar zal wezen,
Zo maay het kooren van het velt,
Zo steelt olyven zonder vrezen,
En spaarje moeite, en ook je gelt.
(345) Steel moes, steel wortelen, en rapen,
Steel al den brui maar lanks het pad;
Ja trek aan ’t roven, en aan ’t kapen
Lanks al de straten van de stad:
Ga in de gout- en zilverkramen,
(350) Of daar men diere parels vind
Neemt al wat los is, zonder schamen,
En ty’er slechs meê aan de wind;
Maar ’k meen, begonje dit te klaren,
Al was ’t al op ’t gemeene pad,
(355) Dat gy haast op uw beurt zoud varen,
Naer gard, naer gallig, of naer rad:
Dies zwygt van zulke zotte reden,
En van zo harzenloze praat;
Want zulken roof word niet geleden
(360) In onze welgestelde staat.
De staten van dees vrye landen
Beveilgden niet slechs de steên,
Maar zelfs de velden, bosch, en landen,
En paden daar men lanks gaat treên.
    (365) Maar ach! wat baten my die wetten?
Terwyl dat elk by lichten dag,
[fol. S2r, p. 275]
My myne vruchten af mag zetten,
En schroomt noch wetten, noch gezag.
Ben ik alleen dan uitgenomen,
(370) En een exeptie van dees wet?
Ben ik alleen niet van die vromen,
Daar dit plakkaat is voor gezet?
Ik zeg, die my dit durf negeren
Dat hy het liegt* door hals, en strot;
(375) Want ’k ben zo wel een boom met eeren
Als een boom in ons gansche rot.
Doch dat ik zo van alle zyen
Word afgerost met stok, en steen,
Dat moet ik met de vromen lyen,
(380) Die meest al lyen in ’t gemeen.
Door al dit goejen, en dat smakken,
Zo durf ’er niet een vogel schier
Logeren in myn dorre takken,
Maar pakt zich daadelyk van hier:
(385) De stokken, en de kneppels steken
In tegendeel op ieder tak
Gelyk als tot een droevig teken
Van myn geleden ongemak;
Doch schoon de menschelyke wetten
(390) Myn wraak niet vatten by de hant,
Maar laten my van elk verpletten,
Die hier voorby gaan in passant.
Zo hebben zich de goede Goden
Bewogen door myn droeve klacht,
(395) My door Merkurius, haar bode,
Gegunt, dees wonderlyke kracht.
Een kracht, om zelfs te mogen straffen,
De rovers, die my leet aan doen,
Mits onze stad geen raad wil schaffen
(400) Om dees myn schade te verhoen.
Voor eerst dan die my staag verveelen,
En maken al myn vrucht kapot,
Zal ik met haar verroeste keelen
Bykans doen stikken in haar strot:
[fol. S2v, p. 276]
(405) Haar diefze klauwen, daarze als ikkers
My staag meê zitten aan het gat,
Die zal ik alzo zwart als nikkers
Doen worden door myn bitter nat,
Het geen niet licht door wassen, vryven,
(410) Met zeep, of water af zal gaan,
Maar ’t geen haar zo lang aan zal blyven,
Tot dat haar diefsheid is gedaan.
Doch wat mag my dees wraak al baten,
Een weinig troost en anders niet,
(415) Daar ik myn leven toch moet haten,
Wanneer ik let op myn verdriet.
Dan wensch ik, dat een nare hette
Myn gansche lyf verdorren mag;
Dan dat een bui my mag verpletten,
(420) Of schrikkelyke donderslag;
En och! of my de vlugge winden
Zo dra beroofden van myn vrucht,
Dat geen passant die oit mocht vinden,
Zo was ik vry van myn gezucht;
(425) Of kost ik zelf die neêr doen storten,
En laten vallen als ik wouw,
Wat zou’er dan ô CASTOR schorten,
Dat al de rest niet was voor jouw;
Want denk eens, hoe ik sta te schrikken,
(430) En ook te yzen dat ik tril,
Wanneer een reizer staat te mikken,
En let waar hy my smakken wil?
Want ik zyn werp niet kan ontleggen,
Maar moet zo pal staan als een mof,
(435) Die niet een woordje heeft te zeggen.
Al was de smak ook noch zo grof.
En och! wat zou ik ook veel zeggen,
Ik heb noch tong, noch keel, noch mond,
En noch behalven dat, zo leggen
(440) Myn leên geketent in de gront.
’k Ben dan genootzaakt toe te laten,
Mits ik volkomen ben verheert;
[fol. S3r, p. 277]
Gelyk die droevige soldaten,
De me in de kryg harkwebuzeert;
(445) Of als een stier, die men zal slachten
Met krom, en half verdraaiden kop,
In lydzaamheid slechs af te wachten
Naer slagers doodelyke klop.
Gy hebt myn loof wel vaak zien drillen,
(450) Licht meenende ’t kwam van de wind,
Maar neen, de vrees deed myn dus trillen
En beven even als een kind.
Zo ik niet waard ben om te leven,
Waarom roeit men my dan niet uit,
(455) Of myne stam de dootsteek geven
Met duizend prikken door myn huit?
Waarom, indien myn doen zo kwaat is,
Helpt men my dan niet straks van hier;
Of geeft om crimen Majestaatis
(460) Myn gantsche lichaam aan het vier?
Op dat een schand my mag verlossen
Van al dit leet en ongemak,
Daar men my eeuwig meê gaat rossen,
Gelyk een pure schobbejak?
(465) Of zo gy niet, noch op myn leven,
Noch myn perzoon te zeggen weet,
Om my aan ’t vier, of ’t zwaart te geven,
Ja zelfs niet aan het minste leet,
Zo wilt my ook niet molesteren,
(470) Maar staag met vrede laten staan,
Of Pluto zal u frikasseren,
Gezoôn, gebakken, of gebraân.


[fol. S3v, p. 278]

Verdubbelt*

ZEGEZANG

der negen Muzen,

Over de gedempte hoogmoed der
Engelschen.

Di te summoveant, ô nostri Infamia secli!
Orbe suo; Tellúsque tibi, Pontúsque negetur. Ovidius.
[fol. S4r, p. 279]

Verdubbelt

ZEGEZANG

der negen Muzen,

Over de Triumferende dapperheid
der Hollanders.

Flebile principium, melior Fortuna secuta est.
                               KLIO.                                KLIO.
TOen Engeland wel eer, in Kromwels tyen,
De nikker zag op maagre stelten ryen,
En jonker Karel, met zyn Schotze kop,
Het land uittrekken most op een gallop;
(5) Om, even als de Vorst van ’t oude Trooyen,
Heel deerlyk langs de buurt te loopen schooyen,
Toen stont de borst, en keek gelyk een Stier
Op ’t goet geluk van Monsieur Olivier:
Die, door de King een voet in ’t gat te geven,
(10) Hem, als een vagabont, veracht deed leven:
’t Geen onze maat, getuimelt uit zyn troon,
Vaak vloeken deed op een verbaasde toon.
Helaas! riep hy, ô wrevelige Britten!
Laat gy uw kroon van Kromwels poort bezitten?
(15) Dien schobbejak, die eertyts myn Papa,
Dien goeien Heer, zond naar Proserpina?
Ik zweer, dat gy hier van noch straf zult dragen,
Wanneer gy my noch eens in korte dagen
Op nieus herstelt, en op myn troon zult zien.
(20) ô Land, rampzaliger dan andre tien!
POLIMNIA.
    Dit zoet discours, vaak by zich zelfs gehouwen,
Deed hem een poos zyn Schotsche ooren klouwen,
TOen Holland, in de twede Willems tyen,
De gulde vree haar zetel zag beryen
En toen God Mars, met zyn verstaalde kop,
De mars sloeg, en vertrok op een gallop,
(5) (Maar vry heel anders als uit ’t oude Troojen,
Wiens Vorsten hy door ’t gansche land deed schoojen)
Toen keek de Spaansche Vorst gelyk een stier
Op ’t schittren van haar zegepralend vier,
En riep: ach Holland! gaat gy my begeven!
(10) En laat ge uw Vorst in schande en smaatheid leven?
Getuimelt uit zyn Graaffelyke Troon
Door ’t dondren van uw wreden Oorlogstoon
Vaak aangehitst door die godlooze Britten.
Wel, ga met haar uw kettery bezitten,
(15) En schelt gerust den Paus, myn goe Papà,
En wens hem vry naer vrou Proserpina:
’k Beken, ik moet het dulden, en verdragen:
En vryd u van myn juk, voor al uw dagen;
Uw groot geluk, doet my slechts onheil zien.
(20) O land! gelukkiger dan andre tien.
POLIMNIA.
    De vryheid dan, by Holland dus behouwen,
Kreeg straks, zo groot een handel aan haar klouwen;
[fol. S4v, p. 280]
Terwyl zyn hoop vast hopeloos verzonk;
Tot dat in ’t end den Apostaatsche Monk
(25) Het Parlement een pots besloot de speelen,
En straks het Ryk, door oproer, deed verdeelen;
En door een stuk, zyn landaard zeer gelijk,
De jonge King weêr plante in ’s vaders Rijk,
Die naderhand dien eed wel heeft onthouwen,
(30) Van aan het volk die eer te doen berouwen,
Die ’t tot zyn schand aan Kromwel had gedaan:
Vermits hy straks den blyden onderdaan
Met last, op last, het vel trok af te stroopen;
Ja zelfs voor gelt als slaven deed verkoopen,
(35) Om in zyn Hof (dat Koninklyk Bordeel)
Dan meenig hoer te jagen door de keel:
En om de zwier van zyn wellustig leven,
Vol godloosheid, den vollen toom te geven,
Ja, schoon de pest (zyn gantsche Ryk tot straf)
(40) Daalde als een vuur ten grammen hemel af,
Te volgen ’t spoor van zyn verdoemde wegen.
ô Staat, rampzaliger dan andre negen!
MELPOMENE.
    Voort, gaat hy voort, vervolgens zyn natuur,
En tergt, en kwetst zyn trouwe nagebuur;
(45) Waar van dat hy de vriendschap, eêr genooten,
Gaat niet allen met dartle voeten stooten,
Maar gantsch verkeert in een ontzinden haat,
Hy rooft, en moort, door diefstal, en verraat,
En tracht het al moordadig te vernielen.
(50) Getuigt hier van, ô langvermoorde zielen!
Die in Guiné, en andre plaatzen meer,
Gevoelen moest zyn heiloos moortgeweer.
Getuigt hier van, ellendige Gevangens!
Die’t beter was geweest, door een uur hangens,
(55) Het end te zien van uw verdrietig lot,
Dan maanden lang te sterven in een kot,
Waar dat een tal van rotten, en van muizen,
Vergezelschapt met een leger maagre luizen,
Alleen verstrekte uw daaglyks tytverdryf,
[fol. S5r, p. 281]
Dat d’Engelsche zelfs by de hare zonk,
In spyt van Kromwel, en dien valschen Monk;
(25) Die ons hierom zo droef een pots kwam speelen,
Na hy zyn eigen Ryk door twist ging deelen,
Dat zelfs ’t heelal verzuchte, te gelyk,
Door d’overlast van dit verdoemde Ryk:
’t Geen Holland wel voor eeuwig zal onthouwen,
(30) Om haar dien slag noch eens te doen berouwen.
Maar Neerlands luk was hier niet meê gedaan,
Vermits men straks zyn vryen onderdaan,
(Na dat men zag een einde van het stroopen)
Nu wederom, door kopen, en verkoopen,
(35) Zag bloeien in een Vorstlyk Errefdeel:
De handel haald haar aam met vrye keel,
En scheen, met nieuwen luister, te herleven:
De rykdom, scheen haar goet hier weg te geven,
En daalde wederom, na deze straf,
(40) Met dubble schatten an den hemel af:
Wat heil is by de vryheid op te wegen?
O Staat! gelukkiger dan andre negen.
MELPOMENE.
    Maar laas, ’t geluk, vervolgens zyn natuur,
Word weer benyd van zyne nagebuur:
(45) Die nau zyn Ryk had door ons gelt genooten,
Of zocht ons weer, tot loon, uit ’t Ryk te stooten,
Door helsche nyt, en goddeloze haat;
Getuig hier van, ô doodelyk verraat!
’t Geen ons te land en water wou vernielen,
(50) Ten koste van zo veele onnoosle zielen:
Had God die niet verzien op land, en meer;
De Bisschop most met schande zyn geweer
Op steeken, en verlossen zyn gevangen,
En liet met schaamte en schild, en panzier hangen;
(55) Monk kreeg onlangs met Asku zulken lot,
Dat d’een vlood, en d’ander in een kot
Gezet wiert, by de rotten, en de muizen:
Tot straf van dat zy onze maats van luizen
En honger barsten deên voor tydtverdyf
[fol. S5v, p. 282]
(60) Om u de slaap te houden van het lyf:
Terwyl het nat, daar ’t bier van word gebrouwen,
Met wurmig broot, u ’t leven op moet houwen,
Zo gy dat land de roem niet laten woud,
Van dat gy daar als slaven sterven zoud;
(65) Getuig hier van, ô wrede menschverslinder!
Die nu een poos, hoe langer hoe ontzinder,
Zo menig ziel ter vleisbank hebt gebracht.
ô Kryg! rampzaliger dan andere acht.
KALLIOPE.
    Want, om alom de groote baas te speelen,
(70) Prest hy, nu lang door puur verraat te steelen,
Met groot gewelt een oorlogsvloot ter zee:
Waar in hy ’t volk als haring pakken deê,
En proppen als voor ballast in zyn kielen,
Om, op een sprong, gansch Hollant te vernielen,
(75) Of eerder, om den Leeu, hoe scherp van tand,
Te slokken in zyn greetig ingewand.
Zyn zotte onderdaan, als ingenomen
Met hunnen Kling, kwanzuis als van de vromen,
Voldoet zyn wil, doch meest door dwang en noot,
(80) En stapt, verhit op roof, op ’s Konings vloot,
En doet, verhart door veel opznyeryen,
Zich tot den slag, als tot een zege leien,
Al roepende: de Broeder van de Maan
Beschynt geen land dat ons kan wederstaan.
(85) Doch, hoe in ’t end u dit op ’t hart kome dalen,
Bevind gy; wyl in plaats van zegepralen,
Die zelfde Leeu u maalt gelyk tot kaf,
En, voor uw hoogmoet, u verschaft die straf
Die d’eer uws Konings kost, en u het leven.
(90) ô Volk! rampzaliger dan andre zeven.
                        ERATO.
    De trotze Dog die nu een jaar geleên,
Den Leeuw wat fel had op de poot getreên,
Docht hem dan haast voor klokspys op te smullen,
Maar hy, getergt, geraakte in ’t end aan ’t brullen,
(95) En liet mit ernst die bitze tanden zien,
[fol. S6r, p. 283]
(60) Zo volgt des Hemels wraak de schult op ’t lyf.
Op Engeland! uw ramp is al gebrouwen:
Zie onze zeevoogt nu uw scheepsvloot houwen,
Daar gy het al (zo ’t scheen) meê dwingen woud;
Uw macht verbrand, of zinkt in Thetis zout,
(65) Of vlucht voor onzen Leeuw, dien doggeslinder,
Die, trots van moet, hoe langer, hoe ontzinder,
Zo lang verdelgt, tot hy de zege bracht.
O Kryg! gelukkiger dan andere acht.
                        KALLIOPE.
    De Dog die dacht onlanks de baas te speelen
(70) En trok op Holland dol, en schelms aan ’t steelen,
En waant, hy was de meester van de zee,
Gelyk hy ook met pochen blyken deê;
Maar onze Leeu, vermaard door oorlogs-kielen,
(Waar meê hy eer kon Spanjes vloot vernielen)
(75) Liet blyken, met zyn wyt gevreesde tand,
(Verhit op Engels bloed, en ingewand)
Hoe hoog hy dit verraad had opgenoomen;
Gedwonge Kryg verhit de woed der vroomen.
Ons volk dat wapent zich uit dwang, en nood,
(80) En stapt kloekmoedig op zyn Oorlogsvloot,
Getergt, bespot door veel opsnyeryen,
Die het, ô spyt! van Engeland most lyen:
Maar blonk haar zeedeugt oit, by Zon of Maan,
(Die zelfs Kastielje niet kost wederstaen)
(85) Zo heeft zy nu den Brit zyn trots doen dalen,
Met loflyk op de zee te zegepralen;
Ons Volk verstof den Brit gelyk als kaf,
En gaf hem zo zyn lang verdiende straf,
Dat onze roem, op nieus, weer schynt te leven.
(90) O Volk! gelukkiger, dan andre zeven.
                        ERATO.
    Onzen Oorlogsvloot, die nu een jaar geleên,
Door hovaardy, tot straf was en vertreên,
Die dacht de Dog vlak in zyn rob te smullen;
Maar onze Leeu, tot wraak, viel zo aan ’t brullen,
(95) En liet hem haast zo droeven schouspel zien,
[fol. S6v, p. 284]
Waar voor wel eer de Spanjaart placht te vlien,
En die wel eer van’t altytdorstig Oosten,
(Daar de Javaan zit zonder vuur te roosten)
Tot ’t Westen toe, en tot het killig Noord,
(100) (Daar Lap, en Fin by na in ’t ys versmoort)
Al wat ’er leeft haar byten deden vrezen,
En plachten over al ontzien te wezen,
En die daarom voor dees, gelyk als noch,
Noit schrikte voor het blaffen van den Dog.
(105) En met een moedigheid, hem aangebooren,
Valt hy dat beest zo schendig op zyn ooren,
Dat hy hem die bykans de kop afrukt,
Mits hy zyn vloot zo lydig scheurt, en plukt,
Dat ’t meeste part, op ’t punt te zyn verslonden,
(110) Sluipt, als een troep van afgematte honden,
Haar havens in, de hoogmoet tot een les;
ô Vloot! rampzaliger dan andre zes.
                        THALIA.
    Myn Heer Neptuin, zo dra hy op zyn stromen
Zo grooten macht van Schepen had vernomen,
(115) Was gansch verbaast gedooken in zyn vloet,
Die, in het kort doorverft met Engels bloet,
Den goejen man deê ziddren, en verflauwen,
Terwyl de rog, en graage kabeljauwen
Met meenig been, en menig arm en kop
(120) Hun maaltyt deen, tot vulling van haar rob.
’t Geen haar, vervult met merg uit Britsche schonken,
En van het bloed der Engelschen nu dronken,
Deed razen als ontzinde en dolle luy.
Elk had, die tyt, van Heer Neptuin den brui.
(125) Want zynde dik van Engels bloet gezopen,
Zo was die aart haar meê in ’t hooft gekropen.
Waar door dat zy (gelyk de Brit wel eer)
Zyn wettig Vorst, zyn Koning, en zyn Heer
Met alle macht in korten stond besloten
(130) Vlak uit zyn Troon, en Heerschappy te stoten.
Waar door wel haast in ’t siltig element
Ontstont een vremt en schriklyk Parlement,
[fol. S7r, p. 285]
Dat al zyn Oorlogsmacht begon te vliên,
En wenschte zich, vol schrik, in ’t dorstig Oosten,
Daar ’t Kreeftevier de zwarte Moor komt roosten,
Of tachtig graden onder ’t kille Noord.
(100) Gins lei een schip verbrand, en daar versmoort,
Terwyl de rest, die ’t zelfde onheil vrezen,
Vast haken om met schande t’huis te wezen:
Ja, toen haar vloot verdubbelde als noch
Door Robbert, kreeg de Leeuw op nieus den Dog,
(105) (Door zyn manhaftigheit, hem aangeboren)
Zo fel, en leidig by die Schotze ooren,
Dat hy hem schip voor schip aan flenters rukt;
Of jaagtze voorts naer huis, gerukt, geplukt,
In duizent vrees om niet te zyn verslonden:
(110) Tot hy vermoeit door ’t moorden dezer honden,
Met zege keert, de helden tot een les.
O Vloot! gelukkiger dan andre zes.
                        THALIA.
    Zo dra Heer Monk, op Thetis gryze stroomen,
De Ruyter met zyn Zeepaart had vernoomen,
(115) Riep hy! O Vorst Nuptuin! ik zie uw vloet
In korten stont hervormt in Hollands bloet,
Ik zie uw Tritons door haar vlees verflauwen,
En vluchten met haer zatte kabbeljauwen,
Op ’t vallen van de minste been, of kop:
(120) Ik zie haar vloot verzinken in uw top,
Die ik u, als een offer, heb geschonken:
My dunkt, ik zie de haai en zeehond dronken
Al vluchten, als verwarde, en bange lui,
En vrezen zelfs by rog en schol voor brui:
(125) Want zynde dik van Hollants bloed gezopen,
Is haar die aart zo meê in’t hooft gekropen,
Dat zy niet denken, noch op schand, noch eêr,
Dus was ’t gesprek van deze goeje Heer;
Waar op hy straks den aanval heeft beslooten:
(130) Maar ach, hy wiert zo braef voor ’t hooft gestooten,
Dat al de vis, in ’t siltig Element,
Niet aasde, als op het bloed van ’t Parlement.
[fol. S7v, p. 286]
En zo dees Vorst der ongelongde dieren
Haar niet met kunst had weten te bestieren,
(135) Dees oproer kost’ hem wis zyn Kroon, en lyf.
ô Zee! rampzaliger dan andre vyf.
                        URANIA.
    God Jovis zelfs, zo dra hy uit zyn hemel
Dit wreed gerucht, en schriklyk krygsgewemel
Gewaar wiert, met het baldren van ’t kanon,
(140) Zo zegt men, dat hy deze klacht begon:
Helaas! riep hy, wat nieuwer zoort van Reuzen
Tracht hier weerom myn hemelspoort te kneuzen?
Wat ysselyk, en donderent gerucht
Ryst hier op nieus ten hemel door de lucht?
(145) Dit moet gewis een twede Tyfon wezen;
Die, als wel eêr, my weer op nieus doet vrezen,
Dat ik myn mogentheid zal zien gestoort
Maar ’k zweer, ik zal.... Maar juist, kwam op dit woort
Hem zulken laag van grof kanon in d’oren,
(150) Dat hy de rest moest in zyn gorgel smoren,
Om haastig naer een donder om te zien,
Om, naer hem docht, zyn vyand ’t hooft te bien.
Waar op hy straks op de verhitte vlooten
Een bliksemstraal, met vyf zes donderkloten
(155) Neersmakte om laag van zynen hemel of.
Die echter, hoe ontzint, en zwaar, en grof.
Niet mochten by die grove donders halen,
Waar meê dat vast de vlooten zich onthalen;
Want geen van al wiert in den slag gehoort.
(160) Des dacht Jupyn, beteutelt in zyn poort,
Om haar de macht van donderen te beletten,
Maar met een mist haar d’oogen te bezetten;
Gelyk hy deed, waar door de Britsche vloot
Gelukkelyk ontsnapte uit deze noot;
(165) En zo aan ons ontnam die groote zegen,
Die anders zo volkomen was verkregen,
Dat niet een staart geraakt zou zyn van hier.
ô Mist! rampzaliger dan andre vier.
[fol. S8r, p. 287]
Neptuin ging braaf te gast met al zyn dieren,
En kon zyn volk, nu dronken, nau bestieren.
(135) Die dikwils vochten om een Milords lyf,
O Zee! gelukkiger dan andre vyf.
                        URANIA.
    De Dondervoogt, zo dra hy uyt zyn hemel
Dees Ruiter zag, met al zyn krygsgewoel,
Verzien van zo veel doodelyk kanon,
(140) Zo zegt men, dat hy dezen lof begon:
Waar blyft de roem nu van die groote Reuzen,
Die eer door staal en yzer kosten kneuzen?
Een dwerg werpt hier, met doodelyk schutgerucht,
Een heel Kasteel met helden in de lucht,
(145) Zo klein als ’t fynste zand, of stof mag wezen.
Wat hart is zo verhard, dat niet zou vrezen?
Al was het noch zo zeer door haar gestoort:
Myn donder klinkt by ’t schut, gelyk een woort,
By ’t klaaren van een Tromp, in ’s menschen ooren:
(150) ’t Kanon doet zelfs myn donderstem versmooren.
Mit zweeg hy, en liet straks een teken zien,
Dat hy de Ruyter kwam zyn welkom bien,
Mits hy hem, op het nadren van zyn vlooten,
Beschonk met vyf, zes zware donderkloten;
(155) Waar van der een ten zwarten hemel of
Neerplofte op van Gent, maar wat te grof,
Zo dat men ’t Schip, wat redloos t’huis most halen:
Geen teken van volkomen Zegepralen:
Jupyn had na de staart (zo ’t scheen) gehoort,
(160) Want als de Dog, beteutert in zyn poort,
De vlucht koos, kwam hy ’t Hollands volk beletten,
En ging haar oogen met een mist bezetten,
Ja hulp haar uit de klau van onze Vloot:
Zo dat heer Monk, verlost uit deze nood,
(165) Den hemel kwam bedanken voor zyn zegen,
(Schoon hy geen wens noch glory had verkeegen
En riep, verbaast, en bly, hoe kom ik hier?
O Mist! gelukkiger dan andre vier.
[fol. S8v, p. 288]
                        EUTERPE.
    Doch niet zo zeer, of Hollands Admiralen
(170) Die kosten daar volkomen roem door halen,
Want schoon een hand, die sterker was dan zy,
Den staartman heeft gehulpen uit de ly,
Zo heeft nochtans die overdappre Ruyter
(Die by myn keel is een metale fluyter,
(175) Op welkers zang de Staart zo droevig springt,
Als of hy puur ontheupt was, en verminkt)
Met Monsieur Tromp (die met zyn ysre trompen
Niet anders maakt dan levenlooze rompen)
Voor’t Land, en voor zich zelfs, in dit geval,
(180) Een eer behaalt, die noit verderven zal.
Want met een lengte van haar Kapiteynen,
(Elk, stuk voor stuk, zo dapper als Pietheynen)
Is door haar moed die groote vloot vernielt,
En door haar hand dat moedig volk ontzielt,
(185) Dat alles dacht op een tocht in te slokken.
Daar dryven nu by groote en kleine brokken
En mast, en kiel, en schip, en mensch op zee:
Daar keert ons volk verwinnaars op de ree:
Daar doet de nederlaag van duizent Britten
(190) Ons weer op nieus een vreedig land bezitten;
’t Geen door haar dood ik weer herleven zie.
O dood! rampzaliger dan andre drie.
                        TERPSICHORE.
    Nu zit de King en kraut op nieus zyn ooren,
Wyl hy met Jork de droeve tyng moet hooren;
(195) Nu zit hy vast, en vloekt den Kancelier,
En wenst die vent voor ’t minst in ’t vagevier.
Terwyl dat wy, in onze vrye landen,
In ’t tegendeel, niet dan victorie branden,
En maken vast wat duurte in pik en teer,
(200) Wyl Holland weer geraakt is in zyn eer.
Nu laat de Staart zyn staart ellendig slepen;
Nu zit Heer Monk en kryt vast om zyn schepen;
Wyl Robbert, met zyn Milors allemaal,
Den Flemming wenst, dat hem de duivel haal:
[fol. T1r, p. 289]
                        EUTERPE.
    Maar dit geluk kon d’Engelsche Admiralen,
(170) Geen minder schaamt’, noch schande doen behalen:
Want zonder dat, was ’t zeker, dat, en zy,
En al haar volk geraakt was in de ly,
Gevolgt, en nagerunt van onze Ruiter,
Die onversaagde en donderende Fluiter,
(175) Op welkers toon het alles droevig springt,
Of daalt in ’t graf, of doodlyk word verminkt;
Neen Monk, schoon u de mist voor onze trompen
Verbergde met uw eerlooze rompen,
De schande is al te klaar van uw geval,
(180) Die noit in damp of mist verdwjnen zal:
Noch ook, de roem van onze Kapiteinen,
Waar van der zommige, gelyk, Pietheinen,
Door ’t doodlyk schut kloekmoedig zyn vernielt,
En op zyn braafste, al vechtende, ontzielt;
(185) Verhit om vast haar vjand op te slokken,
Dien toen al met zyn vloot, verdeelt in brokken,
De vlucht nam, en verliet de ruime zee;
O Helden! die onthielt op deze ree
Gekomen zyt, gestikt aan ’t bloet der Britten
(190) Uw twist doet ons een vreedig ryk bezitten:
Uw doot doet dat ik, ’t land herleven zie.
O doot! gelukkiger dan andre drie.
                        TERPSICHORE.
    Noit kwam deez’ Staat een blyder ting ter ooren,
En Engeland kon nooit een droever hooren,
(195) Hoewel haar Prins, en Jork, en Kancelier
(Van Londens Beurs het rechte vagevier)
De klok alom doen brommen door haar landen,
Ja laten ’t volk met vreugd victory branden;
Maar dit verbranden van onnoodig teer
(200) Voegt slechs haar schand by schand, in plaats van eer.
Neen Dog, laat vry uw staart heel droevig sleepen
Op dit verlies van dertig kloeke Scheepen,
Verbrand, of hier gevangen altemaal:
En denkt ook, aan Heer Askus schoon onthaal
[fol. T1v, p. 290]
(205) Nu lachen weer Messieurs de Heeren Staten:
Nu zingen weer matroozen, en Soldaten:
Nu springt het al van vreugt aan Maas, en Y;
Tot wien weer keert de waterheerschappy.
Nu klaagt het al, wat klagen kan, in Londen:
(210) De Koopman ziet zyn handel daar gebonden,
Wyl Amsterdam weerom op ’t heerlykst bloeid.
En dat haar winst in kooppenschappen groeit,
Nu roept hier elk om den gewonnen zegen,
O slag! gelukkiger dan andre negen.
(215) Terwyl de King schreeut met een doodlyk wee,
O slag! rampzaliger dan andre twee.

                                    FOCQ.



VOORVAL.

DE goeje Amyntas zat laast by zyn Klorimene,
    Geheel verrukt van ziel en zin;
    En puur als spraakloos door zyn min,
    Sloeg hy geen taal, dan door zyn steenen.
(5) Doch juist wanneer zyn lief hem d’oorzaak
hier van vroeg
Zo sprong by ongeval zyn poort op,
    En nam (zo ’t scheen) voor hem het woord op,
    En sprak wat vuil, doch luid genoeg,
Wel fy, wat beestigheid! (riep hier op deze schoone)
    (10) Maar hy, terwyl het was geschiet,
    Riep: ach, myn ziel! verstoor u niet:
    Hoe kan myn vlam zich klaarder toonen?
    Nadien ik, als de lauwerier,
    Vast kraak in ’t midden van myn vier.
[fol. T2r, p. 291]
(205) Terwyl met lof en loon de Heeren Staten
Begroeten haar Matroozen, en Soldaten,
En schryven uit de vreugd aan Maas, en Y,
Om dat herleeft haer waterheerschappy;
Neen, klaag, en zucht nu vry rampzalig Londen!
(210) Ik zie de Theems (uw keel) haast toegebonden;
Uw onheil, die door deze slag vast bloeit,
Zult gy haast tót uw onheil zien vol groeit:
Dan zal uw King uitschreeuwen om dees zegen,
O slag! rampzaliger dan andre negen:
(215) Terwyl wy juichen, vry van doodlyk wee,
O slag, gelukkiger dan andre twee.

                        J. ULEUS.



Op een Spiegeltje van

MEJUFFR. M.H.

O Glas! het welk zo vaak de schoonheên komt vertonen,
En al de wonderen die by dees Engel hoorden,
Myn ziel vind ook met u groote gelykenis,
Vermits dit zoete beelt zo wel geschildert is.
(5) In ’t binnenst van myn hart, dat ik daar in kan lezen,
Al ’t geen beminlyk is in dit aenlokkend wezen;
Maer weet ook, dat myn ziel heel veel van u verscheelt,
Vermits ghy maar alleen haar wonderen verbeeld,
Wanneer zy voor u staat; maar myn ziel kan dees schoone
(10) (Schoon ik haar byzyn mis) zo vol in glans vertoonen,
Als of ik haar zelfs zag. dit ’s oorzaak dat de tyt,
Dit zoete Beeltenis nooit uit myn zieltje slyt.



[fol. T2v, p. 292]

Land en Kerkenood.

MY lust de driften der hervormde Kerkelingen,
Met Hollands Waternoot en Dykbreuke op te zingen,
En af te malen tot een erfdenktafereel,
Dat zelfs de naneef schrikke op ’t hooren van ’t krakeel,
(5) En ’t zien der landschets, door een nagtsstorm overrompeld,
En tomlinks over hals en hoofd in zee gedompeld,
Zo niet een zelve wind en springvloed myn gedicht
Verrast, en voert het op hun vlerken uit ’t gezicht,
Of komt my ’t onverhoets of onvoltooit ontrukken,
    (10) ’k Heffe aan een werkstuk, dat myn schoudren in zal drukken,
Ten zy ge, o ware kerk! o waarde vaderland!
Myn vaerzen wilt voorzien met heerelyker trant.
Uw lof ontvonk myn lust om yvrig uit te varen,
En uw verdrukking aan de wereld te verklaren,
(15) Zo maak d’onzydige een rechtmatig oordeelslot.
    D’hervormde kerk aanbad in eenigheid haar Godt,
Toenze, in gewetensdwang der inquisitieroeden
Beklemt, zich trooste ’t lyf en ’t zielvervolgend woeden
Des Pausdoms, dat, te trots op aangetogen magt,
(20) Haar in haar kleente, en flauwe onmogentheid verkragt,
Ja vreugd schiep in’t gezicht van raden, galgen, staken,
En zwaarden root van ’t bloet, of ’t braden, branden, blaken
Der Martelaren, om ’t bely van dit geloof
Aan ’t heilloos kloostergraau gegeven tot een roof.
    (25) Toen leedze veel, maar kwam door eendracht ’t al te boven,
En zag een schutgordyn voor ’t moordschavot geschoven,
Als zy, schier t’einden aâms, nam Wilhem in den erm:
Die grote Wilhem, ’s lands, en hares vryheids scherm.
Maar ach! ge ontviel hun beide, o beste Bestevader!
(30) Te vroeg, die nau in groei, straks d’ondergang weer nader
Zag, nu Lycester haar met schyn van kerkdrift waand
Te doeken, en daar door den weg ten heerstroon baand:
[fol. T3r, p. 293]
Die dubble trony stond nu réed om in te dringen,
Bejuigt van kerkgeveinsde en vreemde vlugtelingen,
(35) Wanneer ’s Lands voorspraak met d’inboorling, u ten loon,
Het zweert des vryheits reikte aan Maurits uwen Zoon.
Toen moestmen Godtsdienst al ten mantel zien verstrekken
Om alle vuiligheid, en onrecht te bedekken;
Een gruwelstuk, dat sints dien tyd hier raakte in zwang,
(40) En, zonder tegen weer, noch gaat zyn ouden gang.
D’uitheemze, uit have en erve om schuld of kwaad verdreven,
Roemde om ’t geloof gevlucht tot berging van zyn leven,
Ja dringt schynheilig zich ter kerke en kerkdienste in,
Verbyt den huisheer zelfs, en zoekt slechts zyn gewin.
    (45) De kerk leek meer geen kerk, maar wierde een heerschappye,
Daar ieder kerkpaap in om ’t hoogst gebied kwam stryen,
En bleef ’t hier by! maar neen, men zocht met slinkzen trek
Het heilig Raadhuis zelf te treden op de nek:
’t Hervormde Kerkdom moest al mede een hooftpaap kroonen,
(50) Die Vorsten ringeloord; of schoptze van haar tronen,
Die, wat hem voor de mond komt op den Predikstoel
Uitbuldren durft, en maakt de wereld vol gewoel:
De vryheid der gewisse, een andere afgebeden,
Wiert andre zulks ontzeit, daar geld geen tegenreden,
(55) ’t Leet moest gewroken zyn. best loont men kwaat met kwaat,
Eer dat me aan Godt alleen de straf der zielen laat.
    Maar even als in ’t eerst haar d’eendracht aan deê wassen,
Zo viel dit kerkvier weer door tweespalt schier in assen;
Wat scheuring is hier door niet in die leer geraakt,
(60) Die nu al door de tyt onheelbaar is gemaakt?
’t Getuige Arminius, en Menno, bey geweken
Van ’t eerst hervormde spoor. de kans is ook verkeken
Om haar t’hervormen, o dat zit al in ’t gebeent,
Die leên zyn afgerot. wie zietze ooit weer vereendt!
(65) Doch wat al straffen, wat aan Godt verdiende plagen,
[fol. T3v, p. 294]
Heeft vader Nederland hierom niet moeten dragen?
Wat oorlogsstormen, wat al sterfte en hongersnood,
Dykbreuken, watervloen zyn hem niet stoot op stoot
Door Godts getergde toorn, en wraak te beurt gevallen?
(70) De straf leert zondaars best met Godsdienst niet te mallen.
Men leerde ook, Dordregt strekke ons een getuige, en zag
Al ’t Predikantendom des werelds op een dag
Vergadert in haar Doele, om alle twist te weeren,
Elks misverstanden hier ten besten t’helpen keeren
(75) De kerkmisbruiken af te schaffen, en in min
En volle eenigheid te leeren eenen zin:
Hierom bestondme op nieu de Goddelyke boeken
Van ’t oude en nieu Verbond met yver door te zoeken,
En te verbetren in haar kantschrift, style, en druk,
(80) Om land en kerk te hoen voor meerder ongeluk.
    Dit wierd volbracht, en ’t land scheen nu weer aam te halen,
En met d’hervormde kerk in volle vree te pralen,
Maar d’opperheerslust was te vast in ’t hert gegroeit,
Als datze haar op een sprong zo zien zoude uitgeroeit,
(85) Ze raakt nau half gedooft weer smeulende, en aan ’t glimmen,
En riekt pas lucht, of barst met volle vlam ter kimmen
Zo wel van Raadhuis als ter kerkendaken uit,
En geen bestier zo wys, dat hare voortgang stuyt.
De tempel weerhaan draait gestadig op het keeren
(90) Des hofhaans, en voorziet zich van een kleur van veeren,
Zo die slechts maar het oor aan haar gekakel leend,
En haar daar voor, als voor orakelspraak, verkleend;
Doch is hy veel te fier, en wil daar tegen krayen,
Wat zult ge al oproer, twist, en muytery zien zayen?
(95) Wie zultge niet bedekt zien schenden op hem aan,
Die papeklap verwerpt, en durftze tegengaan?
O kerk! o landbederf! wat doetge ons daglyks zuchten!
O kerk! o Vaderland! wat smaaktge al wrange vruchten!
O gulde en loflyke eeuw! toen ’t heilig recht bestond
(100) Te snoeren zonder schroom des leeraars lastermond.
Die ’t vry geweten liet den mensch, en Godt bevolen:
[fol. T4r, p. 295]
Die vrye kunsten voede, en boude vrye schoolen:
Die welvaard bracht aan ’t land, en zielen aan Godtskerk,
En had de vryheid voor haar eenigste oogemerk.
    (105) Die eeuw is nu voorby, maar ’t geenze ons heeft gegeven,
Zal vry meer als een eeuw in ons geheugen kleven.
Hoe ver zyn wy niet ten natuurkunde ingeboort?
Hoe heerelyk bestraalde ons ’t licht van ’t Godlyk woort.
Twee Stervelingen van natuur en Godt gezonden,
(110) Om ons haar schepper in haar waarheid te verkonden,
Zyn beide ook met die eeuw ons in die eeuw ontrukt.
    Nu wert de waarheid* weer van schyndeugt onderdrukt,
Sintsme op dien ouden voet ’t hervormde kerkleer schoeiden,
En netter leest verwierp, wiens schetzen daglyks groeiden.
(115) Maar ’t volk wiert veel te wys, men had van ouds de schrift,
Zo niet doorbladert, noch zo weer en weer gezift:
Een leek wiert wyzer als twee oude kerkleraren:
Dat kreukte haar agtbaarheid van wysheid en van jaren
By ’t volk, dat nu al meer verlekkert op die geur,
(120) Hun waardigheen niet meer achte als een leur en zeur.
    Dit dient gestut, maar hoe? men moet die mans haar reden
Verdacht gaan maken voor vercierde nieuwigheden,
Die stryden tegens Godt, een wet van eenigheid.
Maar als men die voor ’t volk naer waarheid dan bepleit?
(125) Dan zalme haar stellingen en woorden zien te drajen,
En die voor godloos by de wereld uit gaan krajen.
Hoe krygt dit by het volk ten eersten zo geloof?
Men doe d’Aartshofpaap het uitbalderen ten hoof,
Dc Vorst is jong, en ligt door kerkdrift te belezen,
(130) En ’t oog van ’t volk staart op de trekken van zyn wezen:
Hun beider eer is door de Witten bits gehoont,
En deze leer heeft die ten einde bygewoont:
Dit ’s stof genoech om haar tot onze dienst te buigen,
En zo ’t gelukt, zo spat die leeraardwang in duigen,
(135) Dan moetze ook uit de school van Leiden zyn geboent,
[fol. T4v, p. 296]
En dieze leert verschopt, en nooit met ons verzoent.
En zorgtme, datze nooit komt weder op te* wellen,
Zo zalmen weêr onze eer in vollen luister stellen,
En zien onze agtbaarheid en mogentheid geret,
(140) En hun de schade weer wel ruym betaalt gezet.
    Dit heldenstuk was licht voor haar om uit te voeren.
Daar brand de kerk! en ’t land deelt mede in haar rumoeren.
Men wryft de waarheid fluks die kladden in haar kleed:
Men wroegt d’onnozelheid, die van geen schennis weet:
(145) Ja gaat, om ’t schelmstuk voor de menschen te verbloemen,
Schynheiliger als ooit, en Godt en Godsdienst roemen,
En yvert voor de kerk, die als van Gode afviel,
En twyfelde of hy was d’oprechte en vrome ziel
In kerktwist ongeleerd, en, door de schyn bedrogen,
(150) Gelooft dees huychelaars, en wert zeer licht bewogen,
Om d’onbevlekte deugt te treden met den voet,
En waant, dat hy zyn Godt daar groote dienst meê doet.
Hier voegt zich aanstonds by een andre zoort van menschen,
Die, om profyt te doen, slegs om verandering wenschen,
(155) Die in alle oproer staan te gapen op een brok,
En voerden twist met twist, en wrokken wrok op wrok:
Landsdieven, moordenaars, echtbrekers, bannelingen
Ziet me onder Godsdiensts schyn elk om het sterkste aandringen,
En veillen ’s lands en kerks trouwe herders ’t volk te koop,
(160) Om of me daar door krege een amptien uit den hoop,
Hier onbekent voor heen, en eerlyk door te raken,
Al zou me om zulk een kans zyn Godt en ziel verzaken.
O Godvergete ziel! o goddeloos bestaan!
Wat helsche razerny komt u dees gruwlen raân?
(165) Hoe kuntge om ’t aardsch genot de ware deugd bestryden?
Doch, dit ’s niet nieus, o neen, dit zyn Lescesters tyden!
Maar zeg, geweldenaars van waarheid en van Godt,
Vreest gy diens oordeel niet, met welkers dienst gy spot?
Zorgtge, o handhavers! niet, spreek helsche stoke branden!
[fol. T5r, p. 297]
(170) Aan zyn gerechte wraak te zengen uwe handen?
En delftge ’t land noch niet genoeg in d’oorlogs gloed?
Is die niet strafs genoeg van uwen overmoed?
Kan die uw boosheid in haar voortgang niet beteuglen?
Wat, zegt gy neen? zie daar, daar krygt Godts gramschap vleuglen
(175) Hoort gy dat dondren niet, of is uw hart versteent?
Waar berg ik my! die slag dringt door tot in ’t gebeent.
Dat treft! daar ploft ter neer de praal der kerkgebouwen,
Die Domkerk daar dees drank voor dit maal is gebrouwen,
Dieme aan den wereldling uit Babels hoerkelk schonk,
(180) Die hem op d’oude voet daar aan smoordronken dronk.
Hoe, vlugtge? sta, die bui is al voor by gevlogen,
Of waandge een schuilplaats vry voor Godts doordringeade oogen
Te vinden, daar gy uw rampzaligheid beweent?
Ja, ween vry, ’t wenen is u nader als gy meent.
(185) Doch ’k zie de roede is nau van uwen rug geweken,
Of gy vervalt weer in uwe oude en snoo gebreken;
Ja ’k zie u nimmermeer verdoemen uw bedryf,
Voor d’hemel d’aard weêr jaag de zuntvloet op het lyf.
Daar barsten ylings al Godts stormriolen open,
(190) En dringen ’t water voor haar geessel op te lopen,
Dat zet op dyk en dam zyn forsse hoornen aan,
En ramt met stoot op stoot. ’t is met de dyk gedaan,
Daar helpt geen tegenweer, als die niet komt van boven:
De zee, met vollen loop ter dykbresse ingeschoven,
(195) Rukt in zyn weg om verre al wat hem gaat te keer,
En zet het lage land in blanke en bare meer,
Neemt boomgaart, bunders, vee, en menschen op zyn tanden,
En lekt en kabbelt aan de boort der groene stranden.
Wat huis, wat hof is nu uw voetzool hoog genoeg,
(200) Nu ’t aardryk u ontzinkt, dat u tot walgens droeg?
Ja, weetge noch een stad tot uw behoud te vinden?
Zie daar, ten tweedemaal de worstelende winden
U zoeken, daar gy legt geschoolen in een wal,
Die voor de straffe Godts u niet bevryden zal;
[fol. T5v, p. 298]
(205) Zy perssen ’t water aan op borstweer en op muren,
Dat perst en dringt ’er in om u ’er uit te schuren.
Een eenig middel bleeve u ovrig in dien staat,
Dat gy den hemel zocht, en Godt bad, schier te laat.
Godt schept geen lust in moort des zondaars, maar bekering.
(210) Hy week dan af, doch liet zyn plagen u ten leering
Voor d’oogen, maar gy sloegt in d’oude woede voort.
Wat heeft men gist en gal niet sints dien tyt gehoort?
Wat heeft men niet verciert om land en kerkleraaren,
De waarheid toegedaan, met laster te bezwaren?
(215) Wat smeet me al gruwlen om ’s lands voorrecht te vertreen?
Hoe woeltme om groot te zyn ten kosten van ’t gemeen?
Wat strooytme al onkruidzaad om alle twist te zayen?
En doet ’t op d’ysre spil van Godsdienst alles drayen.
O snooden! kan u dan geen weereldlyke straf
(220) Van alle uwe euveldaân doen eenmaal schrikken af,
Wat helze plagen zyn u namaals dan beschoren,
Wanneerge in ’t eeuwig vier, ten zoen van Godes toren,
De bitze nasmaak van uw misdaan proeven znlt,
Rekt vry, ja rekt de macht van ’t goddelyk gedult.
(225) De manke wraak vervolgt de schenders op de hielen,
En zalze zekerlyk in ’t einde noch vernielen.
    O Jonge Orange Vorst! o toevlucht onzer nood,
Zyt nu uws Vaders naam, en ’s Grootvaars deugd genoot,
Die groote Wilhem, die de kerk en ’t land eerst redde,
(230) En bragt de vryheid in zo ruimen velt en wedde;
Erbarm u eenmaal over land en kerkenood!
Tot ’s eerstens redding vreest uw borst wel staal noch lood,
Noch vier, noch water, noch al ’s vyands hevig woeden;
Maar ach! het vaderland wert flaau van al het bloeden,
(235) ’t Is haast geklonken, raakt het zwaart niet in de schee,
En alles weer herstelt door een gewenste vree
Doch laat de kerk niet min uw Hoogheid gaan ter harten,
Zy flaut in ’t lyden van zo goddeloze parten,
En hygt om aamtocht, en een droppel van uw’ gonst:
(240) Ach! leen een oor, dat geen Granvel heeft volgegonst.
[fol. T6r, p. 299]
Men doekt uwe oogen met den schyn van heiligheden;
Maar zoekt door tempeldwang u op den nek te treden.
Het is maar schyndeugt, die zo wat wert opgepronkt.
De waarheid hoeft geen cier, en rechte deugd ontvonkt
(245) In blydschap nimmer als zy ’t ware waar ziet drukken.
Beschou haar doen eens door, gy zult haar booze knukken
Straks zien en kennen, en u door haar schelms verleit:
Of gun maar, dat ’t verschil werd voor uw recht bepleit;
Zo zult ge u nimmer weêr van haar zien ringelooren,
(250) Maar jagen ’t heilloos volk uit hof en tempelkooren:
Zo zal d’hervormde kerk, door ware hervormde leer,
D’eer afgedwaalde leer doen spoên ten wederkeer!
Zo zal ze in uw gebied in volle eendracht bloeijen!
Zo doe de hemel u tot aan de wolken groeijen!
(255) Zo daale een zegedauw op uw doorluchtig hoofd!
Zo geve u Godt zyn ryk, ’t verkoorne volk beloofd.



’t Ongelyk Fortuin.


    DAar d’eene mensch de zon zo loffelyk beschynt,
En zegent met een glans van gulde en zilvre stralen:
Daar dees zit op een berg van dukatons te pralen,
    En die met overschot van zestien stuivers kwynt.

(5) Daar deze kwinkeleert by ’t huilen van de schreven,
    En schept uit krytende schildryen vreugd en eer;
    En die verzuchtende vast trenteld heen en weêr,
Wyl hy zyn beste pak diend voor ’t gelag te geven.

    Daar deze lekkertand aan zee en landpatrys,
(10) En zuigt den ambrozyn uit Baccherachse peeren,
En die met haantjes Mom zyn bokking moet lardeeren,
    Of ’t grauwe veldhoen keurd zyn hoffelykste spys.

Daar dees met Demokryt de Hollandsche tooneelen
    Hoord schatren om de zwier des weerelds ydelheid,
[fol. T6v, p. 300]
    (15) En die met Heraklyt den droeven rol beschreid,
Dien hy genoodzaakt is als Robbeknol te speelen.

    Daar dees met hairfestons, met moesjes, of een geur
Van roozen zich vernist om ’t wezen te verjongen;
En die het kopstuk met een feil, of uitgewrongen
    (20) Berookte vaatdoek, eens ter maand wast om de sleur.

Daar deze winkels van Parys of ’s Gravenhagen
    Aan ’t lyf verwisseld met het wisselen der maan:
    En die op Pinksterdag met vodden is belaân,
By de Overbestevaâr lang ’s werkendaags gedragen.

    (25) Daar dees van ’t Jufferschap, zo wel van ’t echte bed,
Als ’t geen gevoeglyk zich kan schikken naer de menssen,
Geliefkoost word; en die zyn jeugd moet zien verslenssen,
    Of zich verhangen aan een snotuil of een slet.

Daar deze met zyn staat zyn vrienden ziet vermeêren,
    (30) Als haar verbindende door trouwe raad en daad;
    En die, omzwervende als een jakhals achter straat,
Verachtelyk zich ziet van elk de nek toe keeren.

    Daar deze op markt en beurs gedienstig word gebeên,
Om zyn genegentheid voor zweet en bloed te koopen;
(35) En die, door yverig de vetjes op te loopen,
    Het heerschap mest, en knaut ter nauwer noot aan ’t been.

Daar dees zyn galery en heerelyke zalen,
    Of in een frisse lucht zyn bloemprieel doorkruist;
    En, die in een spelonk van zestien voet gehuist,
(40) Door ’t schoorsteengat zomtyds zyn adem diend te halen.

    Daar dees te wagen of te paarde speelen vaart,
Orn ’t keurig ooge in ’t groen genoeglyk te verzaden;
En die de boompies telt langs afgelegen paden,
    Of vader Kats doorleest in ’t hoekje van den haart.

(45) Daar dees by zonneschyn op kristallyne stroomen
    Zyn speeljacht spoeijen ziet met uitgespannen doek;
[fol. T7r, p. 301]
    En die, doorzwietende zyn linnen onderbroek,
In ’t lyntje loopt langs klei en modderige stroomen.

    Daar dees ten hemel vaart op fluit en snarenspel,
(50) Gehuwt aan maatgezang der maagdelyke keelen;
En die, versuft van steeds klaagliederen te kweelen,
    Met zynen geest verzinkt in ’t voorburg van de hel.

Daar dees aan winkel, noch komptoir, noch dienst verbonden,
    Zich, zonder achterdocht, aan tyd noch plaats verbind,
    (55) En die, voortjagtende door hagel, sneeu en wind,
Op ordinaris uur te nest moet als de honden.

    Daar dees zyn huisgezin en vrienden in ’t gemeen
Op ’t avondmaal onthaald met vrolyke genuchten;
En die zit, brok op brok doorkroppende, te zuchten,
    (60) Om eindeloos geknor van Besje nooit te vreên.

Daar dees zo kommerloos zyn schatten met zyn leden
    Te rust legt, of hy ’t luk voor eeuwig had gehuurd;
    En die de lakens met zyn naakte billen schuurt,
Herdenkende zyn ramp nu jaar op jaar geleden.

    (65) Daar blykt het dat Fortuin, te wispeltuur en blind,
    Den een te bitter haat, den aâr te mal bemind.



In het Stamboek

Van de Heer

KLEMENT VAN ZORGEN,

Professer in de Mathesis, &c.

    ’t IS byster zorgelyk in dees zorgelyken tyd,
Hoe nauwe zorg men draagt, een trouwe Vriend te vinden;
Nochtans dees bravery van al VAN ZORGENS Vrinden
    Beneemen my dees zorg in myn zorgvuldigheid.
[fol. T7v, p. 302]
(5) Want schoon myn yver zogt van d’avond tot den morgen,
    Nooit vond ik, spyt myn zorg, licht zo beminden vriend,
    Als dees, die, wyl hy elk zyn vrindschap heeft vereerd,
My eeiwig meê, met vreugd, doet vriend zyn van VAN ZORGEN.

28 Juny 1669.



Yets geurigs, op de promotie van

Myn Heer, myn Heer J.V.B.

Geworden Medecynen Dokter, May 1665, binnen
Uitrecht.

APol, na hy wat had ontbeeten,
Liet van dees morgen, uit zyn zaal,
Aan de Messieurs zyn zoonen weeten,
Dat hy hen zien wou al te maal;
(5) Verstaande door dat woortje zoonen,
Al zyn gelauwert Doktersrot,
Die op het oopnen van zyn kroonen
Steets vaardig staan op zyn gebod.
Men zagze daadlyk ook vergadren,
(10) Geleid van vader Eskulaap,
Wiens kaale kruyn vol lauwerbladren,
’t Model leek van Apolles aap.
Hypocrates, en Avicenne,
Galeên, en vader Paracels,
(15) (Wiens neus men nau kon onderkennen,
Of ’t een retort was of een els)
Die zag men meê ter zaalwaard stappen,
Met noch ruim hondert van dat zoort:
Wiens namen ik hier niet zal klappen,
(20) Mits ik ze zelfs nooit heb gehoort.
Doch in goe order ingetreden,
En elk gezeten op zyn plaats;
Liet God Apol dees schrandre reden
[fol. T8r, p. 303]
In d’ooren klinken van dees maats:
(25) In ’t end (sprak hy) Messieurs myn zoonen,
Zo krygt de Heelkunst nu zyn licht;
Waar door ik al mijn lauwerkroonen
Alleen verschuldigt blyf aan ’t Sticht;
Doch ’k zie in ’t end ook, hoe gy zamen,
(30) Slechs domme en botte beesten zyt,
Trots hondert loffelyke namen,
Die men u gaf in d’oude tyd;
Mits ghy nu zwichten moet en buigen,
Voor een, die ik u op dees dag
(35) Zal voor de weereld doen betuigen,
Dat hy je baas verstrekken mag,
Al ’t geen gy immer hebt geweeten,
Al ’t geen gy immer op ’t papier
Met zo veel moeiten uit moest zweeten,
(40) Acht ik veel minder als een zier;
Ten aanzien van het loflyk voordeel,
’t Geen al de weereld preeken moet,
Van een wiens kennis, en wiens oordeel
U thans als vissen zuigen doet.
(45) Gaat ziet, o domme doeden doppen!
Slaat uw gezicht op Uitrecht neêr,
’t Geen uw zal hand op smoel doen kloppen,
En uw ontzeggen al uw eer.
Daar zult gy zien, al ’t geen by menschen
(50) Geleert, en lofflyk wezen ken,
Ja ’t geen ik in my zelf wouw wenschen,
Geplaatst in Heer van N:N:
Dees, na hy elk heeft kunnen toonen
De kennis van zyn harssenvat,
(55) Die wil ik heeden gaan bekroonen
Met roos, en geurig lauwerblad.
Ja hem, in spyt van al uw tanden,
Aanneemen voor myn waardste zoon,
En hem tot uwer aller schanden,
(60) Gaan plaatzen by de halve Goôn.
    Dus sprak Apol, en sloot zyn kaken
[fol. T8v, p. 304]
Met een verstoorde barssigheid;
’t Welk die Messieurs deed staan als staken,
Daar niet een boe noch baa van zeid.
(65) Tot driemaal wou Galeen wat reutlen,
Maar God Apol, op dat geluid,
Die zei hem: zo jy wat wilt preutlen
Jy vend! zo bruid ter deuren uit.
Gelyk hy deê met al zyn vrienden,
(70) Zelf Eskulaap, en Hypokraat,
Die dat voor raatzaam mosten vinden,
Die stappen meê voort met haar maat.
    Apol zakt hier op naer beneeden,
En komt tot Uitrecht in het koor:
(75) Waar hy sijn nieuwe zoon alreede
Zag met de muts staan op het oor.
Hy treed hem toe, met blye passen,
En zei hem: neem dees lauwerblaan,
Myn zoon, die op uw hairen passen,
(80) Als ofs’er opgewossen staan.
Leef lang, en draag dees groene telgen
Tot teken van de dapperheid,
Waar door gy alles kost verdelgen,
Wat u weêrstond in woordenstryt.
(85) Draag die zo lang tot alle zieken
(Hoe ook belaan met smart en pyn)
Zo draa gy slechs haar pis komt rieken,
Weêr daadlijk aan het dampen zyn.



Op Amsteldam.

’t GEltzuchtig Amsteldam, met al haar zoete keyers,
Stoft al te moedig op haar opgevulde tas;
De maagre gierigheid, die steets haar Afgod was,
Maakt dat dit hoen niet leyt dan stront in plaats van eyers,
    (5) Wat vind een eerlyk man op aard zo duldeloos,
Dan dat hy hier een aap moet als een mensch gekleet zien;
En dat hy ’t loff’lyk gout moet aan een zot besteet zien,
[fol. V1r, p. 305]
Die als een strontvlieg zit te pryken in een roos?
    O schraale karigheid! met uw verslenste koonen,
(10) Hoe plant gy dus uw stoel in dees beruchte stad?
O Lukvrou al te blind! hoe stort gy dus uw schat
In een vergult paleis daar niet dan varkens woonen?
    Wat doet het heilig gout by zulk een heiloos volk,
’t Geen eeuwig zit en huilt by haar gevulde kisten,
(15) Ja, ’t geen het alles denkt op een tocht te verkwisten,
Als het een stooters koek durft koopen op de kolk?
    Wat doet een eerlyk man in deze stad te blyven,
Waar afkomst, noch verstant, noch wysheid, deugd, noch geest
Ooit zo veel werd geacht als d’alderminste veest,
(20) En daar men niets waardeert dan zaam geschraapte schyven?
    O eer! die in de deugd wel eertyds wiert gestelt,
Hoe zyt ghy dus verkeert? hoe gaat gy dus verlooren?
Een harsselooze zot, met narretuig gebooren,
Bezit die u dan nu door zyn geschachert gelt?
    (25) O liefde, gy die ’t al op aarde plach te dwingen!
Die boven al wat leeft de meester plach te zyn,
Het gout maakt hier ter stee u even als een zwyn,
Wiens macht men heeft betoomt, door hem zyn snuit te ringen.
    De gaven van de ziel die worden hier versmaad;
(30) Al ’t geen beminlyk is, dat ziet men hier verachten,
Al ’t geen verachtelyk is, daar ziet men hier na trachten,
De deugd is hier het gelt, en d’eer d’eigebaat.
    In ’t end, ’t is niet dan gelt daar men hier van hoort roemen,
Die dat heeft, die is ’t al, die dat ontbeert, is niet,
(35) ’t Geluk ’t geen op dees stad zo mild haar gaven giet,
Zaait daar slechs distelen en doornen zonder bloemen.
    Want zo een witte kraai iets zeltzaams word geacht,
Noch zeltzaamer is hier een eel gemoet te vinden:
De geltzucht, die de deugd hier in haar balg gaat slinden,
(40) Heeft door haar helsch fenyn hier alles in haar macht.
    O neen; een eel gemoet hangt nimmer aan de gaven,
Van ’t blinde en dartle wyf, dat zonder aanzien geeft,
[fol. V1v, p. 306]
Maar ’t mind alleen een ziel, die schatten in zich heeft,
Die men, als ’t ydel gout uit geen gebergt kan graven.
    (45) ’t Veracht vergankelyk goet, dat als een rook verdwynt,
En kiest de deugt alleen tot een voorwerp zyner zinnen;
En dees is ’t, die geen tyt, noch voorval kan verwinnen,
Mits zy, gelyk een zon, op alle wolken schynt.



GEDACHTEN

Over ’t onbestendig Geluk.

HOe wonderlyk verkeert des weerelds vreugd?
’t Zoet word gevolgt van bittere ongeneugd,
En geen geluk, hoe zeer ’t de ziel verheugt,
                    Of ’t is gansch ydel.
    (5) Wanneer men zich in volle voorspoed vind,
Dan denkt men niet op felle tegenwind;
Maar ach! men doold; want ’t los geluk is blind,
                    En zonder breidel.
    Die gistren noch een tweede Kresus was,
(10) Vind zich van daag een Irus, want zo ras,
Als ’t luk verheft zo breekt het weêr als glas
                    Onze ydle hoopen.
    Wie acht dan nu voortaan, ten zy hy dwaalt,
Zyn staat voor vast, als hy in voorspoed praald?
(15) Wyl ’t wankel rad nu klimt, en dan weer daald
                    In ’t stadig loopen.
    O ydelheid van ’t los geluk op aard!
Hy die op u met schrandere oogen staart,
Vind dat gy niet dan zo een wellust baard
                    (20) Die maakt ellendig;
    En hy, die zoekt het alderhoogste goed,
Vertreed uw eer en glorie met de voet.
En ziet zyn luk in ’t eeuwige te moed,
                    En dat ’s bestendig.



[fol. V2r, p. 307]

GEDACHTEN

Op myn Kamer.

HIer in dit klein, doch stil vertrek,
Tracht ik alleen myn vreugd te zoeken;
Daar ik my al ’t gewoel ontrek,
En my verlustig in myn boeken,
(5) En hou de weereld voor myn gek.
    Al ’s weerelds vreugd acht ik een spook,
Die men op ’t vaardigst ziet verzwinden.
Dit leer ik hier, wyl ’k zit en smook:
Mits ik daar daaglyks uit kan vinden,
(10) Dat alle vreugd is min als rook.
    Dit leer ik hier en ’t is gewis;
Want waar ik myn gezicht mag keeren,
Straks vind ik een gelykenis,
Die my, uit ’t geen ik zie doet leeren,
(15) Hoe ydel dat de weerelt is.
    Een greins, die ik van var beschou,
Leert my de weereld wel bekyken,
Mits d’ontrou zich vermomt met trou,
En dat een schelm kan eerlyk lyken,
(20) Zo men de schyn gelooven zou.
    Zie ik op myn fiool, en fluit,
Die doen my meê een leering vinden;
Want even eens gelyk ’t geluid,
Noch naau gehoort, voort gaat verzwinden,
(25) Zo dra heeft meê het leven uit.
    Zie ik wat snorrepypen aan,
My uit vermaak wel eer gegeven,
Zo laat ik myn gedachten gaan,
Op d’ydle vreugd van ’t jeugdig leven,
(30) Die d’ouderdom haast doet vergaan.
    Zo myn gezicht een flesje vat,
Gevult met balzem voor veel wonden;
[fol. V2v, p. 308]
Dunkt ’t leven my geen groote schat,
Vermits dat zomtyds is gebonden,
(35) Alleenig aan een druppel nat.
    Zie ik de wapens aan ter zy,
Die my myn ouden adel toonen;
Ik vind my van die zorgen vry,
Die steets omtrent de Hooven woonen,
(40) En spot met al die slaverny.
    Of zie ik voor my op het beeld
Van Karel, d’oude Britsche Koning,
Zo dunkt my, dat het niet veel scheelt,
Of ’t leven is maar een vertooning,
(45) Daar ieder mensch zyn rol in speelt.
    ’t Is waar, d’een toont een majesteit,
En dees een arm man, die een ryken,
Elk scheelt hier veel in heerlykheid;
Maar die in ’t graf hen kwam bekyken,
(50) ’k Geloof, hy zag geen onderscheid.
    Of zie ik van ter zyden aan
De beelden van myn bloedverwanten,
Ik denk, wie kan de dood weerstaan?
Want schoon ’t kopy hangt aan dees wanten,
(55) Het principaal is lang vergaan.
    Zo maakt de dood elk een tot slyk,
En spaart geen slaaf, noch knecht, noch heeren,
Want ieder moet, ’t zy arm, of ryk,
In ’t geen hy eertyds was, verkeeren;
(60) Zo maakt de dood elk een gelyk.
    Dit brengt my hier myn eenzaamheid
Gestadig voor in myn gedachten,
Zo dat ik leer geen zekerheid
Van al des weerelts vreugd te wachten;
(65) Want alles is maar ydelheid.



GEDACHTEN.

HOe onstantvastig is’t heelal,
Met al het gene dat daar in is?
[fol. V3r, p. 309]
Steets draait ’t geluk, en ’t ongeval,
Vermits geen staat zo in ’t begin is,
(5) Gelyk ze in ’t einde wezen zal.
    Verlossing volgt na zwaar ellend,
Mits ’t luk het onluk moet verdryven,
Gelyk de smaat de vreugde schent,
Dus kan geen staat in ’t eerste blyven,
(10) Gelyk zy wezen zal in ’t end.
    De liefde volgt zomtyds de haat,
De haat wordt ook uit min geboren;
Het goed komt dikwyls uit het kwaad,
Men vind ’t geen eertyds was verlooren,
(15) Dus blyft ’er niets in zynen staat.
    Zo los is ’t kwaad, zo los is ’t goed,
Wie kan des iets standvastig hoopen?
De weereld is maar ebbe en vloed;
Niets blyft bestendig voor ’t verloopen,
(20) Wyl alle ding verand’ren moet.
    Niets is er vol verzekertheid,
Niets is volstandiger bevonden,
Dan zelve d’onvolstandigheid,
Mits alles steunt op losse gronden,
(25) In ’t end, ’t is alles ydelheid.
    Des is de mensch berispens waard,
Die wanhoopt in zyn ongelukken;
Want geen ramp is van zulken aard,
Dat ze iemand eeuwig kan verdrukken;
(30) Mits niets bestendig blyft op aard.
    Ook doolt de lukkige niet min,
Die, pogchende op zyn goude schyven,
Zich steets niet beeld dan voorspoet in;
Mits dat geen staat in ’t end kan blyven,
(35) Als zy geweest is in ’t begin.
    Geen grooter gelukzaligheid
Kan iemand des op aarde vinden,
Dan in verdriet, en vrolykheid
Zich altyd aan Gods wil te binden,
(40) En dus leeft men in zekerheid.



[fol. V3v, p. 310]

GEDACHTEN

Aan ’t Noodlot.

O Noodlot! wat ’s uw wil in ’t end?
Wyl gy my doet Klimeen beminnen;
Ja wyl gy zelfs haar ziel en zinnen
Zo gunstig tot myn voordeel wend.
    (5) Wat baat ’t my, schoon myn slaverny
Van haar met zo veel gunst beloont word?
Wat baat ’s my, schoon my min betoont wort
In plaats van haat en tiranny?
    Wyl dat gy door een wreed geweld
(10) Toch myn verderf hebt voorgenoomen;
Mits gy, om tot myn luk te komen,
My zo veel hinderpaalen steld.
    ’t Is waar, ik min, en wort bemind,
Klimenes gunst verzacht myn banden;
(15) Een vuur doet onze zielen branden,
’t Welk leeft door een en zelve wind.
    Beschrei ik eens myn ongenugt,
Zy zucht op myn mismoedig weenen,
En to myn ramspoed my doet steenen,
(20) Zy weent op myn bedroeft gezugt.
    Haar ziel, geschakelt aan de myn,
Myn ziel, aan haare vast gebonden,
Gevoelen een en zelve wonden,
En smaken een en zelve pyn.
    (25) Hoop ik op ’t end van al myn druk,
Zy wenscht my dat te moogen geven;
Wensch ik met haar vereent te leven,
Zy hoopt meê op dat zelve luk.
    Vrees ik die uur, dat zy vertrekt,
(30) Zy schrikt, en beeft voor ’t naakent scheien,
In ’t end, zy loont myn smart met schreien,
’t Geen my gestaag tot zuchten wekt.
[fol. V4r, p. 311]
    In ’t end, een band verknocht ons beid;
In ’t end, een oorzaak doet ons zuchten;
(35) In ’t end, een smart en ongenuchten
Vertoonen onze trouwigheid.
    Want zo ik zweer, dat geen geval
Haar liefde uit myne ziel zal weeren,
Zy komt my van gelyken zweeren,
(40) Dat zy my eeuwig minnen zal.
    Druk ik hier op vol vreugd myn mond
Op d’oever van haar schoone lippen,
Zy laat zich meê een kus ontslippen,.
Tot zegel van dat zoet verbond.
    (45) Doch waar wil dit, ô noodlot! heen;
Indien gy hebt myn trou gezwooren,
Wyl gy my hebt een tyt beschooren,
Dat ik moet missen myn Klimeen.
    Of denkt gy, wreede beul! misschien,
(50) Dat ik haar glans zal kunnen derven,
En daags niet duizent dooden sterven,
Als ik myn zon niet meer zal zien?
    Helaas! zo doolt gy al te var:
De liefde, die my gaf haar banden,
(55) Stelt my de dood voor valt op handen,
Door ’t zinken van die morgenstar:
    Daarom, indien by u de min
Ooit eenig achting heeft verkregen,
Zo wild myn staat eens overwegen,
(60) En ziet myn naakend onluk in.
    Aanschou Klimene van om hoog;
En zie, of zelfs de zonnestraalen
In ’t alderminst iet kunnen haalen
By ’t flonkren van haar godlyk oog.
    (65) En denk, of een, die haar zyn hart
Eens door de liefde heeft gegeven,
Haar schoonheid missende, kan leven,
En niet vergaan moet door zyn smart?
    En denk hier uit, of zo een min,
(70) Weerzyts zo hoog in top gereezen,
[fol. V4v, p. 312]
Verdient steets onbeloont te weezen
In my, en in myn Afgoddin.
    Helaas! indien de menschlykheid
Uw strafheid immer om kon zenen,
(75) Zo wilt de loop toch niet beletten
Van onze min en trouwigheid.
    Scheur onze zielen niet van een;
Schoon gy ons lichamen doet scheiden;
Doe ons op ’t zoest de tyt verbeiden,
(80) Die einde kan ons moeilykheen.
    Wil door de hoop de bittre tyd
Van onze scheiding toch verzoeten;
Geef aan het jaar gezwinde voeten,
En zonder dat de liefde slyt.
    (85) En doe my onderwyl met een
Tot die gewenste middlen raken,
Die my ooit kunnen waardig maken
Tot het bezit van myn Klimeen.
    Zo zal ik u met dankbaarheid
(90) Steets voor dees groote goetheid loonen,
En aan Klimene kunnen toonen,
Hoe ik haar min in eeuwigheid.



Verbaasde Klachten aan ’t Noodlot.

O Droevig nootlot, ’t geen my steets op nieus doet zuchten!
Zult gy my nimmermeer doen ’t end zien van myn smart,
Maar eeuwig dag op dag myn droef en kwynend hart
Weêr knellen onder ’t juk van duizent ongenuchten?
    (5) Wat heb ik, wreede beul myns levens, ooit misdaan,
’t Geen immer heeft verdient, dat gy my dus verbolgen
Met nieuwe kwellingen gestaadig moet vervolgen,
En dagelyks myn ziel met versche geessels slaan?
    Is ’t niet genoeg uw haat zes jaaren te verdragen,
(10) En al te lyden, dat een ziel ooit lyden kon;
Maar moet uw tiranny, gelyk een helsche bron,
Met zo veel bitterheid volharden my te plagen?
[fol. V5r, p. 313]
    Zal ’t end van myn verdriet dan ’t end myns levens zyn?
En wilt gy eeuwiglyk my domplen in ellenden,
(15) Benyd in myne hoop van immer te zien enden
Uw haat, en myn verdriet uw strafheid en myn pyn?
    Bestiert u God Jupyn door zyn rechtvaarde handen?
Waarom word ik van u dus t’onrecht dan geplaagt?
Zeg, waarom dat myn ziel alleen uw wreedheid draagt,
(20) Daar ik my tegen u veel min dan andre spande?
    Nochtans zie ik elk een van uwe strafheid vry,
En niemand voeld op aard, als ik uw felle slagen;
En ’t geen veel anderen verdienden meê te dragen,
Legt ge onrechtveerdiglyk alleenig maar op my.
    (25) Of zo ge maar alleen word van ’t geval gebooren,
Waarom, wyl men ’t geval zo ras verandren ziet,
Verandert gy met een dan ook uw wreedheid niet,
Maar tracht my dag aan dag in nieuw verdriet te smooren?
    Helaas! wyl ik dan dus u felle straffigheid
(30) Gedwongen ben altyd zo lang ik leef te dragen,
Schenkt my dan naar de maat van al dees felle slagen,
Opdat ik die verdraag, ook zo veel lydzaamheid.



GEDACHTEN

Gehouden in een Kanó op Zee,

Aan myn Vriend N.N.

AL zittende in een holle boom,
Bezwangert met een troep soldaten,
En met elf zwarte Potentaten,
Gaat Fok vast dobbren langs de stroom,
    (5) Om zeekre Zeeuwsche karavelle,
Die hier voor lorrendrajer speelt,
En ’s Kompagnies octroy besteelt,
Te gaan vermeestren, en beknellen.
    Zo loopt hy, en gevaar van zee,
(10) En dat van koegels en muskwetten,
[fol. V5v, p. 314]
Die meenig styve kop verpletten,
En schinkels smakken uit haar steê.
    En wyl ik dus vast leg te talmen,
Zo zit gy ligt, myn waarde Vrind,
(15) By ’t zoete dier, dat gy bemind,
Of streelt uw veel met zoete galmen.
    Gy zit ligt by myn goeje Neef,
In schaduw van die zelfde boomen,
Of op de kant der zelfde stroomen,
(20) Daar men wel eer rondeelen schreef.
    Daar zit gy ligt gerust te dampen,
Wyl ik het zelfde zit en doe
In zee, omtrent het vlek Bottroe,
Doch dik verzelt van smart, en rampen;
    (25) Want schoon het goud my redelyk,
Ja ruim genoeg word toe gesmeten;
Wyl ik een ding niet kan vergeten,
Zo ben ik arm, al word ik ryk.
    Steets speelt er nog door al myn zinnen
(30) Het beeld van dat aanvallig dier,
Dat door haar oogs betov’rend vier
My dwong voor eeuwig haar te minnen.
    Geen uur passeert ’er op den dag,
Of ’k denk wel tienmaal aan dat maatje,
(35) Dat net gevormde potentaatje,
Wiens weerga nooit de wereld zag.
    Steets denk ik, of ik van myn leven
My uit dit droevig Moorenland
Wel eens zal weder zien gepland,
(40) Ter steê daar ’t hart noch is gebleven;
    Dat is, by haar, en ook by u,
Myn waardste Vrind van al myn vrinden,
Die ’k meer als myne broeder minde,
En nimmermeer zo zeer als nu.
    (45) Nu zeg ik, dat ik u moet derven,
En al dat zoet vermaak met een,
’t Geen onder duizent koddigheên,
Ons vaak schier deed van lacchen sterven
[fol. V6r, p. 315]
    Ach! hoe speeld daaglyks myn gedacht,
(50) Op al de geuren, die wy zamen
Zo vaak by onze kinders namen,
Wier weerga ik nooit weêr verwacht.
    Want schoon ik al weêrom mocht komen
Van hier, in ’t waarde vaderland,
(55) Dan ben ik licht al van de tant,
En al verdord als oude bomen,
    Want schoon dat ik hier Venus schou,
Gelyk een pest van alle pesten,
En dat ik meê, tot mynen besten
(60) Niet heel veel van Silenus hou,
    Zo meen ik dat de trakassade,
Die ’k vaak langs land en water doe,
En ’t roosten van de zon daar toe,
My maken zal tot karbonade.
    (65) Gelyk ik nu in dees Kano,
Wyl ik dit schryf, kan ondervinden;
Wyl dat de zon, spyt zee en winden,
My braad zo geel als haverstro.
    Denk eens, wat ik dan wel zal lyken
(70) Na ’t afzyn van een vyf, zes jaar;
Gewis, ik loop wel licht gevaar
Dat men my laat voor mumi kyken.
    Doch ’t schaad niet; ik heb nog wel moed,
Dat ik noch in myn hart en aâren
(75) Wel een restantje zal bewaren
Van ’t oud galant, en geurig bloed.
    Op dat wy, op myn wederkeeren,
Noch menigmaal: gelyk wel eer,
Te zamen rymen keer op keer,
(80) En lachen dat onze oogen keeren.
    Nu mag ik hier noch voor een tyd
Wat leggen talmen by de Mooren;
Maar ’k zal den dag noch zien gebooren,
Dat ik dit land zal schelden kwyt.
    (85) En dat ik, redelyk geladen
Met ’t mineraal van dit kwartier,
[fol. V6v, p. 315]
Weêr zal gaan dampen by het vier,
In plaats van in de zon te braden.
    U hoop ik in dien ouden staat
(90) Noch eens gezond weêrom te vinden,
Met al het tal der goede vrinden,
Daar ’k nooit voor dees van wierd versmaad.
    Om noch een koppeltje van jaaren
Vol vreugd te slyten in een land,
(95) Daar al myn hoop aan is verpand,
En ’t geen myn luk kan op doen klaaren.
    Maar zeg, wat ’s dit? ik hoor, terwyl
Ik deze regel zit te malen,
Een van ons volk, tot twee drie malen
(100) Uitroepen: ’k zie een zeil! een zeil!
    ’t Geen my zal dwingen nu te enden,
Om met het schip Zeelandia,
Daar ik zo straks in stappen ga,
De steven zeewaard in te wenden.
    (105) Vermids dat wy de Karavel
Van verre diep in zee beöogen,
Die ’k wensch, dat we attrapeeren mogen,
Om hem te brengen in de knel.
    Adieu dan vriend! wy gaan laveeren,
(110) En veetren ’t Zeeuwtje naer zyn vleis,
De hemel geef hem ons tot prys,
En u al wat gy kund begeeren.



MADRIGAL.

        TIrsis verrukt door ’t zoet vermaak,
        ’t Geen hem de schoonste borst, en kaak
        Van Fillis, die hy mind, deed erven,
Was in haar schoot op ’t punt van in dees vreugd te sterven,
(5) Toen zy, die van de min ook eerde ’t zoet gebied,
        Hem ziende met een zucht verflouwen,
        Hem zei: ach Tirsis, sterf noch niet,
        ’k Wil stervende u gezelschap houwen.
[fol. V7r, p. 317]
        Neem Tirsis hier op een besluit,
        (10) En stel de lust van sterven uit.
Doch door dit wreet bedwang, wyl dat hy niet durft sterven,
Raakt hy op ’t uitersten, en sterft wel duizend werven;
        Doch wyl zy jagjes van de min
        Meê zwelgt de zoete teugjes in,
(15) Voeld zy met een haar ziel op ’t punt haar te begeven,
        En roept, zo zeer bezwymd als hy:
        Sterf nu myn ziel, myn waarde leven!
        Want nu sterf ik zo wel als gy.
Waar op de harder haar met half gebrooke woorden,
        (20) En hygend by na buiten aâm,
Dus antwoord: zal de min ons dan gelyk vermoorden?
    Wel aan myn hart, wy sterven zaam.
Dus deed in ’t eind de min, in duizenden genuchten,
    Aan deze twee de ziel ontvluchten,
(25) En sterven te gelyk; doch door een dood, zo zoet,
        Dat zy het leven weêr hernamen,
        Om na die tyd noch meer zamen
        Te sterven op die zelfde voet.



Aan Juffr. N.N.

Op haar zwarte Hemdsmouwen.

GY, die ten minsten in uw mouwen
Een paar dozynen minnaars draagd,
Zeg eens, waarom gy hen zo plaagd
En hen niet zuiverder kund houwen?
    (5) Waarom zeg, vergenoegt ge u niet
Met hen te zetten in de kluister,
Maar maakt ’t gevangenhuis zo duister,
Dat je ’er geen hand voor d’oogen ziet?
    Ik bid, laat my de reden hooren,
(10) Die u die bloets zo plagen doet,
Dat gy hen zo diep zet in ’t roet,
Dat ’t hen schier komt tot onder d’ooren,
[fol. V7v, p. 318]
    Of is ’t myn min, die hevig blaakt,
Dat die misschien daar zo moet smooken,
(15) Dat hy uw mouw, door lang te rooken,
Licht tot een schoorsteen heeft gemaakt?



Op een kwetzuur van het Mesje van Juffr. N.N.

’k BEken, gy hebt gelyk, o klein, dog straf geweer,
Dat gy my dus versteurd gevoelen doet uw tanden,
Om dat ik u ’t gevoel ontroofd heb van die handen,
In welkers dienst bestond al uw geluk, en eer.
    (5) ’t Is waar, ’k heb u die eer een wyl te los onthouwen,
Gy doet my daarom recht, dat gy van toorne en spyt
My, als uit wraak tot straf, dus in de vinger snyt,
Die gy door deze wond haar stoutheid doet beschouwen.
    Want ik beken voortaan, dat zy u onrecht deên,
(10) Van aan dees schoonheid u zo onbedacht t’ontsteelen,
Wyl gy geen andre hand kund dan de haare veelen,
Die op de weereld ook maar godlyk is alleen.
    Ga, keer dan weêr vol vreugd in de volmaakte handen,
Die machtig zyn een hart gelyk als wasch te kneên;
(15) En die u zekerlyk, waart gy geen staal en been,
Tot assche zouden in een korten tyd verbranden.
    Ga dan, en neem by haar uw oude dienst weêr an;
Maar zeg hier doch voor my, dat die u heeft gezonden,
Door u zyn hand, door haar zyn hart en ziel zag wonden,
(20) Maar dat die laatste wond noit weêr genezen kan.



Aan SILVIA.

INdien ’t een misdaad is het godlyk aan te bidden,
Zo ben ik duizendmaal de helsche straffen waard:
Zo is my na dees pyn, die ik reeds in het midden
Van zo veel lyden ly, noch wreeder straf bewaard.
    (5) Zo d’arend strafbaar is, wen hy zyn oog durft wenden
Naer’t albestralend licht, d’aanbrenger van den dag.
Ach! wat verdiende ik dan voor ramp, en voor ellenden,
[fol. V8r, p. 319]
Toen ik zo reukeloos wel eer dees zon aanzag?
    Indien dat Ikarus in ’t midden van de baren
(10) Wel eer zyn grafsteê vond, wanneer hy al te hoog
Op zwakke wieken dorst ten hoogen hemel varen,
Ach, wat verdien ik niet, zo’k u te minnen poog?
    ’k Beken, verheve zon! ik dool in u te minnen:
’k Beken, ik vlieg te hoog, zo ik volharden derf;
(15) Maar schoon de dood het loon word van myn dwaze zinnen,
Ik heilig deze dood, wyl ik u minnend’ sterf.



Aan Juffrouw N.N.

        SChoon het bezit van geld en goed
        Noit kost betoveren myn zinnen:
        Schoon ik steets haate d’overvloed,
        Wyl ik u nochtans moet beminnen,
        (5) Vloek ik voortaan myn arremoed.
            Want wyl uw ziel en zin zich held
        Naer d’ydle waan der zotte lieden,
        En rykdom voor de wysheid steld,
        Hoe kan ik dan uw haat ontvlieden,
        (10) Wyl my niets meêr ontbreekt dan geld?
            Een zot in kostelyk gewaat,
        Die naauw den naam van mensch mag dragen,
        Een beest tot in den vierden graat,
        Kan door zyn geld u zo behagen,
        (15) Dat gy om hem elk een versmaat.
            ’k Beken, als ’k op dees slechtheid let,
        Acht ’k u onwaardig van myn minnen;
        Mits dees fout zo uw glans besmet,
        Dat gy allang waart uit myn zinnen,
        (20) Had my ’t de liefde niet belet.
            Fy! wat voor een onnozelheid
        Verbergt zich by uw schoone gaven?
        Moet u dan de geldzuchtigheid
        Doen op het spoor van dwaasheid draven,
[fol. V8v, p. 320]
        (25) ’t Geen u tot schande en oneer leid?
            Heeft ’t goud by u dan zulk een magt,
        Dat gy daarom een dwaas moet eeren,
        Die niets heeft dan zyn ydle pracht,
        Die, zonder geld en zonder kleêren,
        (30) Min dan een beest zou zyn geacht?
            Laas, wyl men dan met geld en goed
        Alleenig kan uw liefde winnen;
        Schoon ik steets haat vrouw overvloed,
        Wyl ik u nochtans moet beminnen,
        (35) Vloek ik voortaan myn arremoed.



Aan myn Vriend N.N.

        WAt wenscht gy steeds om geld en goed?
        Kan rykdom u dan beter maken?
        De beste schat is een gemoed,
        ’t Geen met alle ydle weerelds zaken
        (5) Den spot houd, en zyn voordeel doet.
            De rykdom maakt wel onderscheit
        Van tusschen arm en ryklyk leven.
        Maar hoe? de staat en prachtigheid
        Kan aan de ziel geen voordeel geven,
        (10) Noch schenkt haar meer gerustigheid.
            O neen; het tegendeel dat blykt;
        Want ’t geld dat maakt een zot noch zotter:
        En als een ezel zich verrykt,
        Zyn schatten maken hem noch botter,
        (15) Mids steeds een beest een beest gelykt.
            Ook maakt het geld elk ongerust,
        En kweld geduurig zyn bezitter;
        Zyn zorgen breeken al zyn lust,
        ’t Genot, hoe zoet, smaakt hem noch bitter,
        (20) Mids ’t geld geen gierigheden blust.
            Bestond de wysheid in het goed,
        Hoe menig zotskap zou ’er wys zyn,
        De deugd was wis in arremoed;
[fol. X1r, p. 321]
        Maar moest het geld des wysheids prys zyn,
        (25) Waar bleef der zotten overvloed?
            d’Oprechte wysheid Vrind bestaat
        In ydle rykdom te verachten;
        Of dat men die noch mind, noch haat;
        Maar dat men die slechs kan verachten,
        (30) Gelyk een ding, noch goet, noch kwaat.
            Maar die gestaag met ziel en hart
        Blyst aan des weerelds schatten hangen,
        Is in een zotterny verwart,
        Die nooit vernoeging doet ontfangen,
        (35) Maar steets de sicl vervult met smart.
            Hy is niet arm, die niet en heeft,
        Maar die zich zelfs niet kan vernoegen.
        Hy is niet ryk, die prachtig leeft,
        Maar die zich in zyn staat kan voegen,
        (40) ’t Zy Godt hem veel, of weinig geeft.
            Verlaat de lust dan tot het goet,
        Wil voortaan dees begeerte staken;
        Tracht naer ’t bezit van een gemoed,
        ’t Geen met al d’ydle weereld zaken
        (45) De spot houd, en zyn voordeel doet.



PROGNOSTICATIE

Aan Juffrou N.N.

        VOlmaakte en schoone N.N.
        Om wie ten minsten tien dozyn
        Bedrukte Minnaars daaglyks zuchten,
        Ik kom niet om myn ongenuchten
        (5) Voor u te stellen op ’t tapyt,
        Uit vrees van al uw vrolykheid
        Al te lichtvaardelyk te stooren,
        Door myn bedrukte staat te hooren;
        Maar ’k wil als Dokter, en Poeët,
        (10) U melden gaan, wat uw planeet
        Voor goeds en kwaats u heeft beschooren:
[fol. X1v, p. 322]
        Daarom zo opent oog en ooren,
        En let vry op het goet geval,
        ’t Geen ik u thans voorzeggen zal.
        (15) Het uur, waar in gy wierd gebooren,
        Heeft u niet dan veel goets beschooren:
        Mits ’t in den hemel wiert gevierd,
        En van Minerva wiert bestierd;
        Die, voor een pop om meê te speelen,
        (20) U al haar wysheid mcê ging deelen.
        De Gratien, die om uw wieg
        Steets snorden als een keunings vlieg,
        Die nooit in ’t zin heeft om te byten,
        Die gaven (dat gy niet zoud kryten)
        (25) Aan u, door een byzondre drift,
        Elk een bezondre pillegift.
        d’Een gaf u haar bevalligheden,
        De tweede haar lieftalligheden,
        De derde schoonheid van gelaat,
        (30) En al het geen zo heerlyk staat:
        ’k Wed, haddenze u noch meer gegeven;
        Zy waren zelve kaal gebleven;
        Want meenig maakt een ander ryk,
        En brengt zich zeiven op den dyk,
            (35) Doch hoe veel elk u by mocht zetten,
        Noch kost men echter niet beletten,
        Dat u de kou van vorst en sneê,
        (Mits ’t winter was) geen schaade deê.
        ’t Is waar, se sneê gaf aan uw wezen
        (40) Zyn witheid wel, maar ’t stont te vrezen,
        Dat gy met eenen ook in kou
        De barsse snee gelyken zou.
        Gelyk ’t geviel; want schoon uw oogen
        ’t Licht van de zon wel tarten mogen,
        (45) Zo bleef nochtans uw kouwe borst
        Rontom uw hart met ys beschorst.
        En hier uit ziet ge uw schoone handen,
        Die branden doen, maar zelf niet branden
        Noch van de winter steets geplaagt;
[fol. X2r, p. 323]
        (50) Des zo gy my daar hulp voor vraagt,
        Zou ik u raan, dat gy de vonken,
        En ’t vuur van uw vergoode lonken
        Gebruikte voor een Recipe,
        Mits die (gelyk de zon het sneê)
        (55) Uw handen machtig zyn t’ondoojen,
        En daar de winter uit te roojen;
        Want daar ge uw hemelsche oogen wend,
        Daar keert de winter in de lent.
            Voorts is u in uw kindsche jaaren
        (60) Altyt meer goets dan kwaats weêrvaren:
        Hoewel men zelden vind een huis,
        Of ’t heeft gemeentyk al zyn kruis.
        Myn Heer, noch heden uw Papaatje,
        Mevrouw, uw zalige Mamaatje,
        (65) Die hebben u altyt bemind,
        Gelyk haar alderwaarste kind,
        Nadien gy zulks ook dubbelt waart zyt;
        Mits gy ’t volmaakste kind op aard zyt,
        Zo wel in lichaam, als in geest;
        (70) Hoewel ik weet, dat meenig vreest,
        Dat onder zo veel schoone gaven
        Niet wat ondeugend leid begraven,
        ’t Geen ruykt naer onbarmhartigheid,
        En naer al wat ondankbaarheid:
        (75) ’t Welk zeker fouten zouden wezen,
        Die ’k uit uw hand niet graag zou lezen,
        Hoewel my niet is onbekent,
        Dat gy wat onverbidlyk bent;
        En dat uw Minnaars ongenuchten,
        (80) In plaats van u meê te doen zuchten,
        U vaak doen lachen in uw hand,
        En spotten met hun felle brand.
        Want die bestaan durft u te minnen,
        Moet wis wel zyn verdoolt van zinnen;
        (85) Mits gy gezwooren vyandin
        Altyd geweest zyt van de min.
        ’k Beklaag daarom dien Heer van Delft;
[fol. X2v, p. 324]
        Die u graag zag zyn twede helft;
        En met hem noch veel andre meer,
        (90) Want elk mishaagt u even zeer.
            ’t Is waar, het zyn wat vreemde kuuren;
        Maar zo zy slechs niet eeuwig duuren,
        Zo geef ik u noch groot gelyk:
        Want dat een Juffer, jong en ryk,
        (95) En schoon als ’t schoonste schoon op aarde.
        Die over al zich ziet naer waarde
        Geacht, geviert, gedient, geëert,
        Gestreelt, bemind, geadoreert,
        Ja wiens gelyk nau is te vinden,
        (100) Zich aan een man zou gaan verbinden,
        Zich gevende in een slaverny,
        Die al ’t vermaak jaagt aan een zy,
        ’t Geen ’t zoest gedeelte van het leven
        Eerst zou beginnen haar te geven,
        (105) Dat zou ik haar niet konnen raên,
        Al ging ’t my zelve dubbelt aan.
            Maar dat Mejuffer gy met eenen
        Licht uit myn woorden ook zoud meenen,
        Dat ik u dus ontraden zou
        (110) U ooit te geven tot de trou,
        Daar zoud gy my veracht door maken;
        Want schoon ’t my weinig schynt te raken
        Zo weet doch echter, dat myn raad
        Niet buiten twee drie jaaren gaat:
        (115) Waar na gy (wilt gy ’t raden achten)
        Geen oogenblik kunt langer wachten:
        Ook kunt gy ’t langer niet ontvlien,
        Naer ’k heb uit uw Planeet gezien:
        Want eer u ’t wachten noch zal rouwen,
        (120) Zo zyt gewis, dat gy zult trouwen,
        Niet met een grootzen Haagenaar,
        Noch hallef wyzen Delvenaar
        Noch met een botten Amsterdammer,
        Want nergens vind men jemant lammer
        (125) In zaaken van gelanterie;
[fol. X3r, p. 325]
        Maar naer ik uit uw handen zie,
        Zal’t Sticht aan u een Minnaar geven,
        Wiens aart en goe manier van leven
        In ’t end u zo betoovren zal,
        (130) Dat hy de straf heid heel en al
        Zal uit uw schoone ziel verjagen,
        En u voor Bruidje met zich dragen.
            Doch eer dat dit noch zal geschien,
        Zo zult gy noch veel wondren zien;
        (135) Want...
        De rest alzo ’t maar leugen was,
        Verbrande den Autheur tot asch.




Planeet van Mejuffrou N.

Aan haar zelve.

        NA ’t snuflen in myn almanak,
        En noch meer andre wyze boeken,
        Ja, na ’k vier nachten op ons dak
        Naer uw Planeet heb leggen zoeken,
        (5) Kom ik beminlyke N.N.
        U zeggen, ’t geen ik heb vernomen,
        En ’t geen gy (leest gy maar zo vart)
        Zult uit dit blad te weeten komen.
            Gy zyt gebooren op een dag,
        (10) Dat al de Messieurs de Planeeten
        By Jupiter (die een gelach
        Verlooren had) uit waren eeten.
        Al de Goddinnen, en de Goôn,
        Die reeders aan de wynkoop waren,
        (15) Had God Jupyn meê laten noôn;
        Mits hy die tyd geen kost wou sparen,
        Om al dat Hemelsche gestoet
        Eens op zyn best te regaleeren:
        Mits hy, wanneer het wezen moet,
        (20) Zeer genereus is in ’t tracteren:
[fol. X3v, p. 326]
        Ook bad zyn kok zeer wel geschaft.
        Zo van gebakken, als gebraden,
        Schoon hy van Juno wiert bestraft
        Om ’t schaffen van een korbonade,
        (25) Die rrj wat heet gepepert was;
        Mits zy daar door begon te vrezen,
        Dat haar gemaal niet van het glas
        Met tangen zou te trekken wezen.
        Ook had Vrou Venus lang geknort,
        (30) En zat geduurig noch en knorde,
        Om dat een knecht haar had bestort,
        ’t Geen haar labaar bracht in disorde;
        Waar op God Mars naau had gelet,
        Of gaf, heel opgevult van tooren,
        (35) Dien jongen zulk een schoon soufflet,
        Dat het Jupyn klonk is zyn ooren:
        Die dat gewelt heel kwalyk nam,
        (En daar met Mars trok op aan’t kyven )
        Die, daarom noch wel eens zo gram,
        (40) Schier meer gerucht had gaan bedryven.
        Maar Venus wenkte van ter zy,
        ’t Geen hem een teken was van zwygen;
        Waar door z’ hem, als door toovery,
        Alleenig kost tot stilstant krygen.
        (45) Vulkaan, die juist dat wenken zag,
        Wiert paars van boosheid in zyn tronje;
        ’t Welk hem wel tienmaal op dien dag
        Zyn Wyf deê schelden voor karonje.
        God Bacchus, die juist by geval
        (50) Te veel geflikt had van zyn zuivel,
        Die maakte meê een vreemt geschal,
        En vloekte als een bezeete duivel.
        Neptuin, geheel verstoort en gram,
        Was meê in questie met Silenus,
        (55) Die, krimpende om zyn podagram,
        Meê schold op Bacchus en op Venus.
        Vrou Pallas, die aan ’t hooger end
        Altyt Saturnus zy bekleede,
[fol. X4r, p. 327]
        Aanhoorende al dat rediment,
        (60) Was ook niet byster wel te vreede;
        Te meer, wyl naar die gryzaart had,
        Door al zyn overtollig hoesten,
        Haar vol taaljoor geheel beklad,
        Door daar een rachel op te proesten.
        (65) In ’t end, daar was al wat gemor,
        Zo onder d’een, als onder d’ander,
        Ja ’k loof, dat men door dat geknor
        Noch wel geraakt had aan malkander,
        Ten waar men even op dat pas
        (70) Gerucht gehoord had op de trappen;
        ’t Welk God Merkurius zelfs was,
        Die vrolyk in de zaal kwam stappen.
        Doch ziende deze monpeling,
        Daar hy geen reden van kon vatten,
        (75) Begon hy vol verwondering
        In deze woorden uit te spatten:
            Waar toe, ô Goden, dit geweld
        In tyt van algemeene vreugde?
        ’t Was best, gy wiert ter neêr gesteld,
        (80) En u met my en d’Aard verheugden,
        Nadien ik van het firmament,
        Daar ’k, als gy weet, heb wacht gehouwen,
        Veel vreugde, die ’k was ongewend,
        Kom op der aard zo aan te schouwen;
        (85) Want ’t schoonste deel van Nederland
        Laat niet dan vreugdegalmen hooren,
        De Haag staat schier van vreugd in brand,
        Om dat zo flus daar is gebooren,
        Het schoonste schcpzel, dat in lang
        (90) Is van myn neef Apol bescheenen:
        De Muzen zyn met haar gezang
        Daar altemaal getrokken heenen;
        Om het van eerst af in zyn pap
        Elk van haar kunst iet in te geven;
        (95) Om ieder in zyn wetenschap
        Dit kind te zien volmaakt te leven:
[fol. X4v, p. 328]
        Ik zelf, die het strek voor planeet,
        Heb meê beslooten het te leeren,
        Al ’t geen ik fraais en kunstigs weet,
        (100) Om het van ieder te doen eeren;
        Want nimmer ging myn vreugd zo var
        Als nu, nu dat ik zie gebooren,
        Door de bestiering van myn star,
        Een kind, ’t geen wondren zal doen hooren,
        (105) Daarom, gy Goden, die wel eêr
        U om een goeje maar verheugden,
        Wel aan, zet nu uw gramschap neêr,
        En zyt deelachtig aan myn vreugde.
            De Goden hadden nau gehoort
        (110) Dees reden, tot het minste stuk toe,
        Of God Jupyn die vatten ’t woord,
        En riep: daar sla by God geluk toe.
        En met zo greep hy naer een kelk,
        Die hy eens ombracht aan de Heeren;
        (115) Waar in hy wiert gevolgd van elk,
        Om zo die dag te celebreeren,
        Waar in gy geestige N. N.
        Het daglicht eerstmaal kwam t’aanschouwen
        En in de hemel, zo verward,
        (120) Zo haast weêr kost veel blydschap brouwen.
        Want, dat gy ’t weet, gy waard ’t alleen
        Die aan Merkuur, en aan Vrou d’Aarde,
        En aan de norsse Goôn met een,
        Door uw geboort dees vreugde baarde.
        (125)     Ook blykt het klaar, dat God Merkuur,
        (Hoewel zomtyds wat leugenachtig)
        In’t melden van dees avontuur,
        In alles is geweest waarachtig.
        Mits men al ’t geen hy heeft voorzeid,
        (130) In u oogschynlyk kan bemerken,
        Nadien men door uw aardigheid,
        Uw zangkunst, en Poeëtsche werken,
        Genoegzaam waar in u bevind,
        Dat van de Muzen, uw vriendinnen,
[fol. X5r, p. 329]
        (135) Gy zyt geweest het voedsterkind.
        En dat ze u toch daar voor beminnen.
        Doch wat dat God Merkuur aangaat,
        Die u zyn kunsten ook wou leeren,
        Dat lykt, dat ook al reedlyk gaat,
        (140) Want een historie te stoffeeren,
        (Ik noem het woord van leugens niet)
        Dat kunt gy, als gy wilt, heel aardig,
        ’t Welk als ’t maar niet te bot geschiet.
        Een mensch kan maken pryzenswaardig.
        (145) Voords, mids Merkuur, gelyk men weet,
        Is zonder dat een God met eeren,
        Zo heeft hy ook, als uw Planeet,
        U van zyn gauwheid veel doen leeren.
        ’t Welk gy door al uw geestigheid
        (150) In al uw doen genoeg betekent;
        Schoon zulks by uw welspreekentheid
        Schier niet eens waart is dat men ’t rekent
        Mids die nauw zyns gelyken heeft,
        Nadien dat gy, in wel te spreeken,
        (155) Al ’t geen galant, en geestig leeft,
        Kunt met fatzoen de loef af toeken.
        Ook heeft het u, naer ik het zie,*
        Heel zelden aan galants ontbroken;
        Hoewel’er meêr als twee of drie
        (160) Weêt uit uw boejens zyn gebroken;
        Want wyl gy door uw tyranny
        Haar steeds veel overlast deed vreezen,
        Zo maakten zy zich zelve vry,
        Om niet voor zot geacht te wezen.
        (165) Eenmaal wierd gy getrou bemind
        Van een die....
                De Drukker kon de rest niet krygen
                En daarom had hy ’t goet te zwygen.




[fol. X5v, p. 330]

LOFDICHT

Ter eeren van

ZAARTJE JANS,

Kouzebraister in’t Diaken Weeshuis t’Amsteldam,

Op haar Boekje genaamt

De Opwekking uit Liefde.

        WEl! ik sta schier dom en byster,
            Dat een Zaartje Jans, van
        ’t Arme Weeshuis kouzebryster,
            Zulke Boekjes maken kan.
        (5) ’k Loof, zy heeft al van haar leven
            Meêr geschreven op ’t papier
        Als zy kouzen heeft geweven.
            Weg nu brooteres Questier,
        Loop vry met je beuzelingen
            (10) By den ekster in haar kou,
        Als je Zaartje Jans hoord zingen
            Op Wilhelmus van Nassou:
        Dan moet loeth, trompet en trummel,
            Cyter zwygen en fiool,
        (15) En ook ’t Lutersch orgelbummel.
            Stond te Rome op Kapitool
        Pallas beeld, ’k zie Zaartje Janze
            Op den nieuwen Amstelsluis,
        Of in ’t koper ’t hoofd bekranzen,
            (20) Voor de gevel van ’t Stadhuis,
        Als een Atlas; (voor die lezen
            Kunnen) ’t opschrift onder an:
        Dit is Zaartje Jans, die wezen
[fol. X6r, p. 331]
            Leerd, en kouzebrayen kan,
        (25) En maakt Rymtjes, en maakt Boeken;
            Dat, ja niemand van de mans,
        Schoonje ’t Manhuis door gaat zoeken,
            Voert een styl als Zaartje Jans.
        Of het moest de Schryver wezen,
            (30) Wyze Roelof Izakzen,
        Waar voor alle Papen vrezen,
            Er ook alle Lutherzen.
        Weg nu Amstel burgers trouwe,
            Is dat niet jou Stad een kruis,
        (35) Dat een slechthooft van de vrouwen
            Weet zo veel in ’t arme huis?
        Loop Jan Sul nu, scheurje platen,
            Waar gy Munster in ontlyft;
        Want gy moet geen vyand haten,
            (40) Als u Zaartje Jans beschryft.
        Wel! wat komender verstanden
            In de weereld; ’k loof ’t papier
        Ziet haar schaarsheid nu op handen,
            Nu den oorelog ’t maakt dier.
        (45) Zag dit pronkbedt van de wyven,
            Koppenol, hy zei: wel vrou!
            Jammer die hand rotten zou,
        Zaartje Jans je kunt wel schryven.



Op de zelve.

    GY, die met platte Braaisters pooten
    Tot op Parnas geklommen zyt,
    En die vast daags uw breinkas slyt,
    Om daar wat vaarzen uit te stooten:
    (5) Vermaarde Braister, Zara Jans!
    Wiens geest ik loof dat beter kans
    Weet om tien vaarzen toe te takelen,
    Dan tot het braayen van een kous;
    Uw dichten zyn (spyt Jeud, en Smous
(10) Van ieder dieze leest geacht als voor mirakelen.

[fol. X6v, p. 332]
        Zy zyn so schoon, en wel doornaait,
    Dat ik durf zweeren by myn buuren,
    Dat zy veel langer zullen duuren
    Dan al de koussen die jy braait.
    (15) Verlaat dan ’t klooster van de Weezen,
    En doet ons van u vaarzen lezen:
    Verlaat de braipriem voor de pen,
    En doet u lof aan alle hoeken
    Des weerelds vliegen, door u boeken:
(20) Zo vliegt’er ook met een de naam van Afeten.

        Een zekre vend, voor twee drie dagen
    Vertrokken van den Helikon,
    Zeid, dat men aan den Hengstebron
    Een wyl de trommel heeft geslagen;
    (25) Waar door Apol, de rymelbaas,
    Liet roepen met een groot geraas,
    Om zo uw braikunst te verfrayen)
    Dat hy voortaan niet hebben wou,
    Dat iemand ooit meer spreeken zou
(30) Van ’t rymen van een vaars, maar van een vaan te brayen.



Op de zelve.

Dubbelt Rondeel.

ALdus braide ik myn vers op’t braiwyf van de Weezen,
    Myn werk dient fijn te zyn, indien het wezen kon;
Want haar gebrai passeert het fijnste der Chineezen,
    Ja al de braisters van het handige Japon.

    (5) Dat niet alleen: zy heeft gezopen uit de bron
Daar Debora haar vers uitslurpte, schoon van wezen;
Geslobbert uit het sop van ’s Hemels Helikon:
Aldus braide ik myn vers op ’t braiwyf van de Weezen.

Haar braipen wort niet slechs van ieder een geprezen,
    (10) Maar zelfs haar schryfpen krygt by ieder meester bon.
[fol. X7r, p. 333]
Haar werk is fijn beloo! ja puik fijn, uitgelezen,
Myn werk dient fijn te zyn, indien het wezen kon.

    Haar keel die bromt niet als een holle appel ton;
Maar als een zoete luit met wel gesnaarde peezen.
    (15) Haar kouzen zyn zo fijn als ’t linnen van Cylon:
Want haar gebrai passeert het fijnste der Chineezen.

Haar stem bulkt ook niet als de Kerk der Portugezen;
    Maar als een nachtegaal by ’t dagen van de zon.
Haar braikunst heeft geen kous van Engeland te vrezen,
    (20) Ja al de braisters van het handige Japon.

    Vereer dit boekje vry, al was het aan den Don:
He kan een treurig hert vol droeve druk genezen.
    Je koopt het niet te duur al gaf je een patakon;
Want het is zeer minjoor om zingen, en om lezen.
    (25) Aldus braide ik myn vers.



Op ’t verwoeste van de Zweedsche Vlood.

Verdubbeld Rondeel.

SChrei vry, o Zweed, geveinst gelyk de Krokodillen,
    Nu dat de scheepsvloot raakt zo deerlyk op den hond,
Uw Admiraal slaat om, de rest die pakt zyn spillen,
    En vlucht voor Tromps onthaal van kogel, kruit en lont.

(5) o Bitter eedgespan! o gruwlyk drieverbond!
    Om Holland onverhoets den pook door ’t hart te drille
Dat is uw loon nu voor die goddelooze vond.
    Schrei nu, o Zweed, geveinst gelyk de krokodillen.

Pas als* een vaar zyn kind, ’t geen hy niet weet te stillen,
    (10) Zo gezelt u Heer Tromp niet verre van de Zond.
Hebt gy niet wakker wat gekregen voor uw billen,
    Nu uwe scheepsvloot rakt zo deerlyk op den hond?

Uw Onder Admiraal, die noch kloekmoedig stond,
    Raakt door een Brander voort. voorts die niet staan en willen,
[fol. X7v, p. 334]
(15) Die blyven of gevaên, op strand, of in de grond,
    Uw Admirael slaat om, de rest die pakt zyn spillen.

In ’t kort, uw vloot, daar gy den Deen dan meê woud villen,
    En op woud vreeten als een brootje van een pond,
Stond nu van verre alree te beven en te lillen,
    (20) En vlucht voor Tromps onthaal van kogel, kruit en lont.

Dat ’s eerst de rechte loon voor uwe pekelzond,
    Gy, die ons Neerland dacht door Frankryks zwaard te schillen:
Nu zien wy ons hersteld, en u zo zwaar gewond:
    d’Onnoosslen zien met vreugd hun snoo verraders killen.
(25) Schrei nu, o Zweed, geveinst.



Op de

VREEDE

Tusschen Engeland en Holland,

Gesloten den 19. Feb. 1674.

Verdubbeld Rondeel.

DIe’t al beroerde door zyn wrede Sentinellen,
    Staat nu van angst beroert, die luister van Bourbon:
Heel Frankryk siddert zelfs, en hoer, en Makarellen:
    De stoutste vliet van vrees gelyk een bloo Kojon.

(5) Zo dra Louis vernam, hoe dat Lord Schittelton
    (Waar door hy al zyn doen zo listig kon bestellen)
Betigt wiert van verraat met noch een Schots Poltron,
    Die ’t al beroerde door zyn wrede Sentinellen,

Begon hem ’t hert gelyk van spyt, en schrik te zwellen,
    (10) Hy bliksemt op Jupyn, op Styks, en Acheron:
[fol. X8r, p. 335]
’t Wyl Montespan hem met dees vraag noch meer kwam kwellen;
    Staat nu van angst beroert die luister van Bourbon?

Ach lief! zo ik u met een kus nu helpen kon!
    Zwyg, riep Louis, men wil my zelfs ter nedervellen,
(15) Is ’t hier noch zoenens tyt, jou ritzige walon!
    Heel Frankryk sidder zelfs, en hoer, en Makarelle:

Ik heb myn gelt helaas! zo vruchtloos uit gaan tellen,
    De Furstenburger zit geknevelt thans te Bon,
Ik vrees men Munster zelfs, en Straasburg haast zal knellen,
    (20) De stoutste vliet van vrees gelyk een bloo Kojon.

De Keulenaar schuilt reeds in ’t Klooster Pantleon.
    En Engeland, o spyt! het hooft van myn gezellen,
Verlaat my ook voor ’t laatst! o heldre Lelizon!
    O staatzucht staat my by! myn glori is aan ’t hellen,
(25) Die ’t al beroerde.



Op de zelve.

Verdubbeld Rondeel.

NU schyt Louis van angst met al zyn Sentinellen,
    Nu barst by na van spyt d’hovaardige Bourbon,
Hy ziet geen kans meer met Makro, noch Makarelle:
    ’t Bedrog is nu ontdekt, dies staat hy als Kojon.

(5) Hy vint geen hulp meer by dien lozen Schittelton,
    Noch Drittelton met al haar snode rotgezellen,
Het rokken is nu af, het geen hy daar meê spon:
    Nu schyt Louis van angst met al zyn Sentinellen.

Zo dra het Parlement na Vreê begon te hellen,
    (10) Hier toe gedwongen door een zekre Spaanze Don,
Liet Kaarel datelyk d’artikels hier van stellen:
    Nu barst by na van spyt d’hovaardige Bourbon.
[fol. X8v, p. 336]
Laat nu die Fransche Vorst zich zelven, als een zon
    Vry kloppen op zyn gelt, wy hopen ’t haast te tellen:
(15) ’t Verraat heeft geen meer plaats, waar meê dat hy begon:
    Hy ziet geen kans meer met Makro, noch Makarelle.

Zo dra de Keizer ons, met Spangie kwam verzellen;
    Zo dra men hoorde het veroveren van Bon,
Riep Vorst Louis: men zal de Keulenaar beknellen!
    (20) ’t Verraat is nu ontdekt, dies staat hy als Kojon.

Maar Keulen antwoort hem: o scheepsvloot van Toulon,
    Hoe deerlyk zie ik u aan splinters, en aan bellen,
Nu England u verlaat! dees Vreê zal wis een bron
    Van Frankryks onheil zyn, en kan ik iets voorspellen?
(25) Nu schyt Louis van angst.



Op de zelve.

Verdubbeld Rondeel.

DE Zeemars geeft den geest en maakt zyn Kodicillen;
    Zie daar zyn laatste wil, en deerlyk testament
De Vreê leid Venus met haar naakte Jufferbillen,
    En Schryft zo ’t Vreê verbond op ’t zuiver parkament,

(5) Terwyl in Engeland het brede Parlament
    Vergaart, zoekt onze Staat het krygsgeschal te stillen;
En komt na kort verzoek ook tot een loflyk end.
    De Zeemars geeft de geest en maakt zyn kodicillen.

Zo dra Lord Schittelton (die men behoort te villen)
    (10) Bekennen most, dat hy het eenig moviment
Van dezen oorlog was, begon God Mars te trillen,
    Zie daar zyn laatste wil, en deerlyk testament.

De Koning gaf terstont tot Vrede zyn consent
    Zo dra het Parlament hem opende haar billen:
(15) Merkuur die riep: wat ’s dit? dit ben ik niet gewent,
    De Vreê leid Venus met haar naakte Jufferbillen.

[fol. Y1r, p. 337]
Hier op begon die ziel zo fel van vreugd te gillen,
    Dat hem ietwes ontschoot ontrent zyn fundament,
En dreet juist op een boek, ’t geen daar lag by zyn spillen,
    (20) En schreef zo ’t Vreêverbond op zuiver parkament.

Ach hemel! wat is dit? riep dees verheugde vent,
    Is Holland dan in rust, en zyn de wreê verschillen
Met Engeland eens uit, en dat noch voor de lent?
    Juigt dan gy kooplui zelfs van kammen en van brillen,
(25) De Zeemars geeft den geest.



Op de Victorie nacht,

Gehouden den 14 Maart 1674.

Verdubbeld Rondeel.

’t IS Vreê met Engeland, za Holland nu aan’t branden!
    Het Vreedevier geeft wel den aangenaamsten rook:
Springt nu van vreugde vry een luchtige zerbande,
    De zeeplaag geeft den geest, en smelt gelyk een spook!

(5) Brittanje, ’t geen dus lang met zwavel, vier, en smook,
    Uw Steden dreigde plat te maken als de stranden,
Omhelst u weer als vriend; des roept de blydschap: stook
    ’t Is Vreê met Engeland, za Holland nu aan ’t branden!

Het oorlogsvier maakt Dorp, en Stad, en Land te schanden,
    (10) Ontziet geen hutten noch paleizen: maar neemt ook
Gewyde Tempels en gebouwen op haar tanden:
    Het Vreedevier geeft wel de aangenaamsten rook.

Roept nu je kok vry toe: za bak, en braa, en kook.
    Gy kooplui, die nu lang niet voer op vreemde landen,
(15) En reets uw maaltyd deed met wortlen, kool, en look,
    Springt nu van vreugde vry een luchtige zerbande!

De koopmanschap, by na gegroomt van ingewanden,
    En die nu ruim een tyt in ’t naare sterfbed dook,
[fol. Y1v, p. 338]
Leeft weer, en klopt van vreugt (dus zingende) in haar handen,
    (20) De zeeplaag geeft den geest, en smelt gelyk een spook.

Merkuur die dus lang niet als vier en zwavel rook,
    En schrikte voor de zee, daar Mars hem uit verbande,
Ontsloot zyn winkel, doe dees Britze Roos ontlook,
En riep: za kooplui brand! brand pikton, kuip, en manden,
(25) ’t Is Vreê met Engeland.



Op de zelve.

Verdubbeld Rondeel.

OP de victorynacht ziet men veel kromme zinken,
    Hier baldert een pistool: daar dondert een kanon:
Hier staat een traanvat, gins een ton met pik te stinken,
    Daar boort een rat van vier een vierige galon:

(5) Gints snort een vierpyl op, en Joris roept: dat ’s bon,
    Die pyl, die vloog eerst recht, dat was ’er een van klinken!
Een ander smeekt zyn lief, en zeid, myn waarde zon!
    Op de victorynacht ziet men veel kromme zinken,

Kom trekken wy eens uit: daar hoort men het rinkinken
    (10) Van klakkebossen, gints daar zietmen als een bron
Van vier opstralen, ’t wyl jangat schreeut: wy verzinken,
    Hier baldert een pistool, daar dondert een kanon:

Daar viert een licht toneel, verçiert met ton, by ton,
    Die in een volle vlam zeer heerlyk staan te blinken:
(15) Het brand schier al wat kan, zo duytsman, als walon:
    Hier staat een traanvat, gints een ton met pik te stinken.

Hoor, wat die snyer zeid. dit zyn eerst gauwe flinken!
    Wel wat of dat bediet? ik loof hier woont een Don.
Sta ruim, dit is wat raars. voort jongens uit de kinken,
    (20) Daar boort een rat van vier een vierige galon.

[fol. Y2r. p. 339]
Maar bierige Jeroen, die nimmer vreugde von,
    Als daar men kan en glas ten bodem uit gaat drinken,
Blyft zitten in de kroeg, zyn lieste Helikon,
    En zwelgt wel zo veel nat, als twaalef jonge pinken
(25) Op de victorynacht.



Ter geboorte verjaaring

van Juffrouw

GEESJE MEYERS.

WEl je bent van daag dan jaarig,
Dat ’s te zeggen, niet heel kaarig,
Want ik denk, naer alle schyn,
Dat je nu wat milt zult zyn.
(5) ’k Loof, je bent nu niet te spreken,
En van blydschap heel ontsteken,
Om dat jy voor lang al wou
Dat ik je verjaaren zou.
En, wie zou om eens te smeeren
(10) Niet eens helder Poëzeeren?
En, al gaf je niet een sier
Als de buik vol Bremer bier,
’k Zal nochtans myn Muza dwingen
Om eens helder op te zingen,
(15) Of ik was een goed Poeët,
Schoon ik nau van ’t dichten weet.
    Maar, waar moet ik eerst van spreken?
Van je deugden, want gebreken
Hebje niet, dat weet ik wel.
(20) Heer, wat benje schoon van vel!
En jou koonen, alsze zwieten,
Zyn veel rooder dan de Bieten,
En jou aangenaame neus
Is zo net, en amoureus,
(25) Dat ik loof, dat al het huilen
[fol. Y2v, p. 340]
Van vrou Venus, in het pruilen -
Nergens anders om geschiet;
Want als zy jou neus beziet,
Met jou toet proper montje,
(30) Denkt ze, hoe volmaakt zal ’t ko....
Van dat schoone vroumensch zyn!
En wat moet het boschelyn,
Met zyn kristalyne stroomtjes,
Net omcingelt zyn met boomptjes!
(35) Je vrou Juno is zo kwaad,
Dat ze vaak zich zelve slaat,
Om dat om jou lonkende oogjer,
Zyn veel schoonder regeboogjes,
Als ’er om haar oogen staan.
(40) Zelf de Jagtgodin Diaan
Ziet zo loens gelyk een sater,
Of gelyk een maartsche kater,
Om dat haar te lydig spyt
Dat je tienmaal schoonder zyt,
(45) Zo van voorhooft als van handen,
Dia elk een doen watertanden,
Dan zy, die zich vaak voorheen
Waande schoonder dan Heleën.
Maar laat zy en Venus gnorren,
(50) En vrou Juno maar wat morren,
Dat jy hebt, dat raakt haar niet.
Voel je nou niet dat ik zwiet,
Met dus wakker op te zingen?
Bloed! wat zulje mooije dingen
(55) Nu niet krygen Geeselyn.
’t Zal geen zak met boonen zyn,
Neen, dat hoefje niet te vrezen.
O! het zal een hairnaald wezen,
Met twee parreltjes daar aan.
(60) Gut! daar zulje schoon meê staan;
Want uw klosje, naer ik reken,
Zal jou tavond ook besteken,
Want zyn hairnaald is al reé,
[fol. Y3r. p. 341]
[fol. Y3v, p. 342]
Zal ik eens myn tyd besteden,
(Als ik u na deze dag
Weder eens verjaren mag)
Om eens van wat aârs te spreken;
Want dan zulje zeker speelen
Met een Zoon, die ik te nacht
Uit jou klossery verwacht.
Wilt dan niet bekommert wezen,
Noch voor zulk een hairnaald vrezen,
Duwt hem maar zo ver in ’t bont
Als je met elkander kond.



Aan de Heer K. Huigens.

HOllandsche Maro, en Apolloos grootste zoon,
By die ooit zongen op een Nederlandsche toon,
Heb ik uw barsch gedicht zo menigmaal gelezen,
En voor zo grooten gunst nooit dankbaarheid bewezen?
(5) Zo gun my, dat ik nu myn schult eens af kom doen,
Niet om uw schrander brein, met jeugdig lauwergroen,
Of met een klimkrans naer uw waarde te vercieren,
Uw eigen kunst verschaft u palmen, en lauwrieren;
Maar om te toonen, waar uw hooggeachte luid
(10) My vaak te byster klinkt met een vervalst geluid;
Onschuldig my, zo ik wat ront ga in myn spreken:
De beste vrienden zyn aanwyzers van gebreken.
    Twee zwarte wolken zyn ’t, waar door u zwaar gedicht
By my verdooft werd van zyn luister, en zyn licht;
(15) Dat ’s duisterheid van zin, en hardigheid van toonen,
Twee feilen, die in geen Poëet zyn te verschoonen,
Die zelfs zyn vader noemt de vader van het licht,
Daar alleen hardigheid, en duisterheid voor zwicht.
Wat is het eind waar toe een Dichter trekt aan ’t zingen?
(20) Is ’t niet om ieder een met zyn gezang te dwingen,
Gelyk eer Orfeus met zyn lieffelyke lier,
Door welkers zoet geluid het alderwilste dier,
Ja zelfs en bosch, en velt, en rotsteen wiert bewogen,
[fol. Y4r. p. 343]
En zult gy zelfs uw zang ontroven dit vermogen,
(25) O barse Zanger! door uw wrange duisterheid?
Het schynt, of gy, en Hooft u staag verpynt, en stryd
Om van geen mensch, als van u zelf, verstaan te wezen;
Was ’t dan niet best, dat gy uw vaarzen nooit liet lezen?
Want dus is ’t zeker, datze niemant vatten zal.
(30) Hoe droevig komt het, hoe onnozel, en hoe mal,
Of men de gaaf niet had van iets in dicht te zeggen,
Ten zy men ’t stadig weêr met ondicht uit moet leggen?
De zaak man spreekt van zelfs, dies zwyg hier meê stil,
Dat is eerst zingen, dat men zingt het geen men wil.
    (35) Voorts klinkt uw hardigheid my al te hart in d’ooren:
Een vers moet vloeien, of het heeft zyn aart verlooren,
Dat tuigt de vloeyentheid van Dichters Hipokreên.
De Dichtkunst is een vloed van klaare en gladde reên.
’t Is waar, datmen in ’t Roomsch wel Mannen groot mag zetten,
(40) Dees taal die dult het in haar rymelooze wetten;
Maar in ons Neerduits mag ’t in onrym niet geschien,
Des dientmen in gezang dees styl voor al te vliên:
Mitsdien het rym noch meer als ’t onrym dient te vloeien.
My dan uw duisterheid zo zal uw luister groeien;
(45) Verlaat dees hardigheid zo wrang, zo wreet, zo zuur:
De grootste kunsten paalen ’t naasten aan natuur.



KERMISGIFT,

Aan de jong getroude luiden

Monsr. en Juffrou N.N.

WYl je nu zult huis gaan houwen,
Daar heel veel toe is van doen,
Daar veel kinders zyn te voên,
Die de winst zyn van het trouwen;
    (5) Daar veel huisraat by moet zyn,
Zo* van potten als van pannen,
[fol. Y4r, p. 343]
d’Eene riep: Seigneur, koop dit d’Aar weer: Heerschip ga njet loopzo . , . Zonder’t ien of’t aar te koopen: Ieder maakte groot gerit. - . t Eindlyk kwam ik by twee kramen, Daar men huifraad in verkocht; Daar wiert ik weer aangezocht, ’t Dorst niet gaan, of ’k moest ’t my (chamen. Na ’k een half nur, ofwel ruim, Had naer’t een en’t aar gedongen, , Wiert ik in een koop belprongen; ’k Had juist een heel milde luim: Want ik stond op jou te denken, Toen ik al dat goetje zag; ’k Docht, het beurt niet alle dag, Tt Mag ’t jongwyf wat huifraad schenken. En dit tuigje nam ik meê; Kyk, daar hebje zes teljoortjes, En drie schotels; nieuwe zoortjes Voor een poulje fricafle. En hier hebje noch een potje, Alias een Urinaal, Om te hangen voor de zaal, Die men duit, maar zonder flotjo. Kyk eens, al dat moye goet Ga ik je in je huifraad geven, Of wy waren Nicht en Neven; Of ten minden van een bloed. Nou allykwel, dat ’s tot daar toe: ’k Wensch voortaan je yreugd volmaakt, En wat dat je kinders raakt, ’k Wensch j’cr twe drie binnen ’t jaar toe.


[fol. Y5v, p. 346]

NIEUWEJAARSGIFT,

Aan Mejuffr. N.N.

’t JAar drieenzestig is voor by,
En ’t Jaar dat volgt, dat gaat beginnen,



[fol. Y6r, p. 347]

Aan MEJUFFER N.N.

Op haar Musiekkunst.

UW aangename keel, gehuwt aan’t snaar geluid,
    Verwekt door uw albaste vingren,
"t Geen mensch enGoón kan doen verslingren)
m vervaarde ziel met vreugd ter boezem uit,
door uw gezicht reets vol verwonderingen
itst het geluk had van myn oor
moogen leenen aan ’t gehoor,
y met hand en stem deed in myn zinnen dringen.
, ontstelt, vervoert, betovert, en verrukt,
al wat leven heeft ontfangen,
blyst als aan de lippen hangen,
t gy naer de maat zo zoete galmen drukt.
1 met OrfeuJ en zyn cyter, schoon zyn spelen
bosch, en veld beWecgen kon;
Ï; met den Griekschen Arion,
at zyn harp het oor van een dolfyn kon (breien,
(wanneer uw hand op’t snaarenspel geraakt,
dat uw aangename lippen,
h doen de minste galm ontslippen)
1 wat levénd is, gelyk als roerloos maakt,
nt zonder zo veel aardigheên,
I waard van ieder aangebeen,
eets macht genoeg in uw zieltoovrende oogen.
hynt, dat u de Goön slechs fielden hier bcoeen,
dat men, ’tgeen in duizent menschen
; voor volmaakt en schoon te wenschen,
relykst zou zien geplaatst in u alleen.
Indien jy ’t noch hielt op je fel,
Daar ’t beter placht geacht te wezen:
Daar ’t na in ’t tegendeel zal zyn;
Verröits dat kopers, by ’t dozyn,
Autheur, en drukker zullen schelden:
Al roepende voor Jan zyn deur,
Geest m’er een Haarlems liedboek veur,
Of k zweer het zei je glazen gelden.
En dan zei d’arme Meester Jan
Zyn wyf zo droevig kyken an,
Als of zyn papegaai gink sterven:
En licht dat hy een boek vyf zei
Uit puure boosheid met zyn mes
Aan duizent riemen zal gaan kerven.
Daarom bedenk je, Meester Fok!
Sluit noch je veerzen in een hok,
Al zou je deur en slot toe lymen.
Maak dat haar niet een meniën en ziet,
Zo kryg je zo veel vloeken niet
Om al je harssenlooze rymen.
Maar blyf je noch zo obstinaat,
Dat het je niet ter herte gaat,
Hoe jc geacht word by de menschen,
Zo trekt het je dan ook niet an,
Dat u wel lichtlyk Meester Jan
Meé zal voor duizent krariken wenschen.



[fol. Y6v, p. 348]

De Dichter tot zich zelven, toen hy
een deeltje van zyn Werken uit gaf.

WAar wil dit heenen Meester Fok?
Gans bloed! wat hebje ’et byster drok
Met ’t schryven van je malle grollen:
Hoe staat de breinkas jou zo dwars?
(5) (5) Of is ’t om dat je juist de pars
Van Meester Jan dus helpt an ’t rollen?
    Och lieve vriendschap! let toch wel
Op ’t geen de wereld zeggen zel
In ’t lezen van je zotte geuren:
(10) Indien het slechs de heele stad,
Op ’t kyken van het eerste blad,
Niet onbezien aan stuk gaat scheuren.
W O (15) Z D I F E (20) Z D E O D (25) D E Z D L (30) O D L [fol. Y7r, p. 349]
Z D (35) D D E I Z (40) W W A E L (45) W Z W Z D (50) M Z O J O (55) M N E B V (60) D E Z E (65) Z W I U Z (70) E [fol. Y7v, p. 350]
I D V (75) A A G O E (80) Z A E U A     (85) Daarom bedenk je, Meester Fok!
Sluit noch je veerzen in een hok,
Al zou je deur en slot toe lymen.
Maar dat haer niet een mensch en ziet,
Zo kryg je zo veel vloeken niet
(90) Om al je harssenlooze rymen.
    Maar blyf je noch zo obstinaat,
Dat het je niet ter herten gaat,
Hoe je geacht word by de menschen,
Zo trekt het je dan ook niet an,
(95) Dat u wel lichtlyk Meester Jan
Meê zal voor duizent kranken wenschen.



GRAFSCHRIFT

Van den manhaften Kapitein

PRUYST.

Over het veroveren van 4 dampryke Schepen.

DE staartman kermt en klaagt van ramp,
Wyl Pruyst (hier in dees kuil begraven)
Hem twee paar schepen vol met damp
[fol. Y8r, p. 351]
Ontrukte, en sleepte in onze haaven.
    Och! had dat volk geen neute blâen,
Of andre drooge en dorre basten,
Den damp was in haar land gedaan,
En zy gedoemt tot eeuwig vasten.
    ’t Virginis Eiland is verhuist,
En aan den Amstel komen landen,
Wyl zulk een ryken oogst door Pruist
Den Dog gerukt wiert uit zyn tanden.
    Pruist (zeg ik) die, helaas! de dood
Trof in den vyand aan te klampen,
En door een te verdoemde schoot,
Voor eeuwig heeft belet te dampen.
    Dees leid nu hier, en word tot as,
(Waar op misschien de wormen aazen)
Pas of hy ’t overblyfsel was,
Dat uit een damppyp is geblazen.
    Aanschouwer! die dit grafschrift leest,
En die misschien meê door zyn pryzen
Zyt met den damp gevoed geweest,
Houd stand, en wilt hem eer bewyzen;
    Bewierookt dit zyn graf met smook
Van twee paar pypen alle daagen,
Op dat de wolken van de rook
Zyn lof tot aan de starren draagen.
    Zo zal hy, die ons dampwerk gaf,
Steets leven zien zyn eer en glorie,
En zelfs noch smaken in zyn graf,
De vrucht en lucht van zyn victorie.



Bewys van de Maagdom,

Aan JUFFER N.N.

INdien dat d’aangename roozen,
Die jeugdig op haar telgen bloozen,
Wiens verf het keurig oog behaagt,
[fol. Y8v, p. 352]
Den tytel waardig zyn van maagd,
Zo mag men, even als de bloemen,
/Die vrouwen ook wel maagden noemen,
Die, als met varsch ontlookc blaan,
Gelyk als gy, noch bloejend (laan.
i De bloem, zo dra hy zich laat pluk ken,
Ziet st raks zyn maagdom van zich nikken:
Straks kwyntzc als over dit verlies,
En hangt verlept gelyk een bics;
Daarom, wyl ’t maagdom in de vrouwen
Als dat van bloemen is te houwen,
Zeg, waarom zyt gy niet verlept,
Indien gy d’uwe niet meer hebt?
3. Indien men alle zoort van enten
Mag maagden noemen in de lente,
Eer dat haar maagdom met haar ooft
Haar in de herfst noch word ontroost;
Zo mag men u ook maagd verklaaren,
Die in de lente van uw jaaren
Die herfst noch nimmer hebt beleest,
Waar in een vrou haar vruchten geest,
4. Indien een bouland, ost een akker,
(Die zelfs al wel doorlpit, en wakker
Door ploegt is door en weder door)
Zo lang als hy noch uit zyn voor
Geen oegst heeft van zyn zaad gegeven ,
Een maagdom toe mag zyn gcschreven,
Zo ly, dat men ’t u ook toeschryst,
Aan wien den bou noch niet beklyst.
5. In ’t end, indjen een schoorsteen maagd is,
Die nooit noch wel ter deeg gevaagd is,
Zo zyt gy ’t ook; want Fok zyn roe

Die, lykt het, deugd daar weinig toe.
Gy zyt dan maagd, gelyk een ooven
Daar nooit goet deeg wiert ingeschoóven,
Of die niet naer den eischgestookt,
Zyn vulzel nimmer gaar en kookt.
6. In ’t end, jy bent dan maagd (God beter)
[fol. Z1r, p. 353]
En zo je Foks genoopter veter
Noch twee dozynen jaren draagt,
Zo blyf je licht wel eeuwig maagd.



Aan de twee handigste Styftert-
jes des weerelds.

ZA, waar zyn je styfzelpotten?
Jongens! is je styftuig reê?
[fol. Z1v, p. 354]
Doen we in ’t linnen niet alleen,
Maar wy klaaren ’t ook in ’t wollen
En dat is vry ongemeen.
Zo je dan van zulke styvers
Nu wat styfzel hebt van doen;
Wy, die gy vaak scheld voor zotten,
Brengen ’t onze altyt meê;
Want om u lien te geryven
Is ons tuigje altyd klaar:
Zo gy ons wat wild doen styven,
Onze styfzel is al gaar.
Geest ons eens een arm vol kleeren:
f Maar ’k verstaa het vulzel mcé)
En zo zullen wy u leeren
Witter styven als de fneê.
Of heb je een geraastelt kraagje,
Dat wel wat dient opgezet
Naer de moode van het Haagje,
Kunnen wy dat wonder net;
Want wy zyn twee fijne brakjes,
Die ons op dat werk verstaan,
Of wy met de de flyfzelzakjes
Altyd hadden omgegaan.
Daarom vind je van je leven
Ons gelyk niet in het land,
Mits dat wy u styfzel geven
Voor een heele luyermand.
Voorders kunnen wy ook stryken,
Alzo wel alSv’t iemand kan,
Daar wy onze vaars in lyken;
Want dat ambacht erst wel an.
’t Stryken, ’t manglen, en het rollen
Doen we in ’t linnen niet alleen,
Maar wy klaaren ’t ook in ’t wollen,
En dat is vry ongemeen. -
Zo je dan van zulke styvers
Nu wat styfzel hebt van doen;
Zo dees strykers, rollers, vry vers
Hier uw werk wat kunnen (poen;
’k Bid u, wild hen flechs gebieden,
Zo wel in het een als ’t aar.
Want tot dienst van uwer lieden
Is ons tuigjen altyd klaar.



REEKENING

Van gedaane visitatie aan Mejuffer, N.N.

in haar ziekte.

MYn min, die ’t Dokterschap, door lang by my te wonen,
            Al heeft vry meesterlyk geleert,
            Heeft in uw ziekte, o overschoone!
            U vyf zes maal gevisiteert.
Het loon, het geen hy eyst, nu dat gy zyt geneezen
            Van dees uwe innerlyke smart,
            Zal, zo gy wild, alleen maar weezen
            Een duimbreets plaatsjen in uw hart.
Doch wyl hy zich niet durst op goet geloof verlaten,
Mits de patiënten in ’t gemyn
De Dokters als de duivel haten,
Zo draa zy slechs geneezen zyn.
Zo wil hy (om daar in voortaan gerust te leeven)
Dat gy my zult, voor elk vifict,
Tot zekerheid zes kusjes geeven,
En meer betaling wil hy niet.



[fol. Z2r, p. 355]

Nieujaarsgift

Aan KLIMEENE.

KLimeene! ach, myn waarde zon!
Indien ik boven ziel, en leven
U noch iet waarders schenken kon,
Ik zou het u niet vreugde geven.
Doch nademaal ik niets bezit,
En nademaal ik niet kan denken,
Dat gy zo wel verdient als dit,
Zo ly dat ik u dat ga schenken
Myn ziel, die van den eerflen dag,
Dat gy uw oog op my kwamt wenden,
En ik al uw volmaaktheid zag,
Zich reets geheel voor d’uwe kende,
Zal stects haar achten vol geluk,
Indien zy door uw schoone handen,
Zo wel in vreugden, als in druk,
Mag eeuwig blyven in uw banden.
Myn leven, ’t geen ik niet erken,
Dan hangend van uw godlyke oogen,
Maakt dat ik eeuwig d’uwe ben,
Betoovert door uw zoet vermoogen.
En wil, dat ik geen ongeval,
Noch rampspoet, py n, noch smart zal vrezen,
Zo lang ik noch zal d’uwe weezen,
En ik uw trou beminnen zal.
Bcfèhuf gy my dan voor gevaar,
Ontfangt op nieuws myn ziel, en leven,
’t Geen ik u gaf, en noch kon geven,
Zo wel in ’t nieuwe als ’t oude jaar.



[fol. Z2v, p. 356]

Aan den Poëet N.N.

BEdroefde bastaart van Apol!

Waar toe toch dienen al de veerzen,

Die gy gaat prangen uit uw bol,
Als tot gebruik van duizent ncerzen?
Was ’t niet genoeg tot ’s stads gerief,
Dat Meester Nicolaus de vyfde

Ons dus lang met zo mcenig brief,
Dit hy daags stroyen doet, geryfde?
Maar moet gy droevig Potentaat
Hier by uw rym noch komen voegen?
Waar van men daags in alle kroegen
Een blad vyf zes vind op ’t privaat?
En zyn dit noch die schoone zangen,
Daar gy uw daaglyks brood meê wind!
O magre Poëtyke wangen
Wat kau jy daaglyks dan wel wind!
Met reeden doen daarom uw darmen,
Wanneer de honger haar vexeert,
U meenigmaal zo deerlyk karmen,
Wanneer gy legt en cxclameert
Op Goón, op eeuwen, en manieren;
Maar noch manieren, Goón, noch eeu
Zyn geenzins zulke zotte dieren,
Dat zy zich kreunen uw gelchreeu.
Gelyk zy zich ook geenzins kreunen
Aan ’t klagen van baat Otte Smient,
Om dat aan uw gedrukte deunen
Hy nooit een oortje heeft verdient,
Mits niemand die begeert te koopen,
Om dat de leste bedelaar,
Die daar meé heeft langs straat geloopen
Schier (turf gelyk een martelaar.
Wyl hy, die zingend langs de huizen,
Zo veel kanailje kreeg aan ’t gat,
Dat (spyt Apol en al zyn Muizen)
Men hem schier dood gesteenigt had.
Van zulken kracht zyn uw gezangen,
Waar van men licht, om dit geval,
Wanneer je al zes jaar bend gehangen,
Noch wel wytlustig spreeken zal.
Want wou men al uw kunst op lezen,
Heer Orfeus was by jou de bok,
Schoon dat hy door zyn zang voor dezen
En boom, en steenen tot zich trok.
Want met jou zang is meê geen gekken;
Want dees, die slechs uw deunen zong,
Kon zo veel steenen tot zich trekken,
Dat hy daar drie jaar lam van gong.
Dat komt ’er van uw poëzeeren:
Zo doet ge uit vriendschap, of uit haat
Uw zangers aardig karesseren,
Zelfs van de steenen uit de straat.
Zo klautert gy met manke stappen,
O preupel! den Parnassus op;
Maar let wel, dat gy van de trappen
Niet word gebonst op een gallop.
Of dat in plaats van u t’onthalen
Met solemneele stadigheid,
Apol die schand niet ga betalen,
Daar gy zyn kunst incé hebt ontweid;
Want zo ik wat kan profeteeren,
Zo zie ik noch voor u te moed,
Dat men, uw rymery ter eeren,
’t Paart Pcgazus ontbieden moet:
Maar niet dien Pcgazus in’t leven,
Wiens afgetopte Hypokreen
Word als voor Nektar ingegeven,
Maar zekren Pegazus/gefncên,
Of zaam geklampt van eike planken,
Of, alias, een houte paart,
Waar op me uw aarlgat zal doen wanken,
Terwyl gy zit ontrent de staart.
[fol. Z3v, p. 358]
Vermits men daar uw achterbonken,
Op planten zal elk een tot spot,
Om u daar vncè te laten pronken
Als een model van Don Quichot.
Want dat bedroefde Poézeeren,
Waar meê ge uw zotte breinkas slyt,
Moet cl’eene of d’aare dag u leeren,
Wat zotte paard dat gy bereid.
Op het vereeren van Kermishaantje,



Op het vereeren van een Kermishaantje,

Aan Juffr. N.N.

IS ’t dan omje vingerhoed,
En om datje niet kunt naaien,
Datje zo moet leggen graaien,
En my stadig kwellen moet?
    (5) Zeg, wie dat hetje gedaan het
Datje my gedurig moeid?
Of is ’t dat je hen niet broeid,
Om dat hy geen kermishaan het?
    Ja voorzeker dat zal ’t zyn,
(10) ’k Loof ook dat dat arme biesje
Mager is gelyk een giesje,
Nou het zonder man moet zyn?
    Och! ’k heb seper medelyen,
Met dat arm verlate beest;
(15) Want ik ben beloo bevreest,
Dat ’t van rou zich dood zel schreien.
    ’k Zend u daarom hier een haan,
Om nu hem, en uw te paayen,
En op dat jy op zyn krajen,
(20) ’s Morgens wat eer op zoud staan.
’k Zend uw vinger-hoed ook mede
    ’t Welk noch niet had gedaan
Byaldien dees kermishaan
Daar niet lang had om gebeden.
[fol. Z4r, p. 359]
    (25) ’k Denk jy bent nu wel te vreên.
Daarom doe ik niet als hopen
Dat je me ook wat moois zult koopen
Als je na de markt gaat treên.
    ’t Is toch alle daag geen kermis,
(30) En in d’heele weereld ziet
Is ’er zulken kermis niet;
Die zo heerlyk in zyn form is.



Aan Juffr. N.B.

Hem tot kermis een oud Besje vereert hebbende.

HEer! wat is je Besje kribbig,
Nimmermeer is zy te vreên,
Al haar woorden zyn zo snibbig,
Dat het is al t’ongemeen:
    (5) d’Heelen dag leid zy te preeken,
Met de Bybel in haar arm,
En dat doet me kwalyk spreeken,
Want het hooft dat word me warm.
    Daarom ben heel t’onvreden,
(10) Dat gy my dat wyf toe zont.
Konje niet je gelt besteden
Aan een kat, of aan een hond?
    Moetje juist my met dit bakhuis
(Zo vol rimpels, dat ik ’t schier
(15) Dient te spykren op een kakhuis)
Dreigen met het vagevier?
    ’k Ben beloo om zulke streeken
Zo gramsteurig, en zo kwaad;
Dat ik my op u wil wreeken
(20) Eer de kermis noch vergaat.
    ’k Zend u daarom hier een Vryer,
Die men altijdt bezich vint;
’t Is geen Wever noch geen Snyer,
Maar een die wat kinders spint.
[fol. Z4v, p. 360]
    (25) Zet dees Vryer slechs aan ’t werken;
Zie eens hoe dat spinnen gaat:
’k Wed datje wel haast zult merken,
Dat hy ’t ambacht wel verstaat.
    Kon men met dat kinderspinnen
(30) Wyf, en kind de kost voor winnen,
’k Wed dat ik, en heel de stad
Nacht en dag aan ’t spinnen zat.



Op het zenden van eenige

Boekweite KOEKEN.

’k ZEnd myn Heer, en Juffrou Spaars
Aan u, en Mejuffrou Betje,
Hier een zaterdaags banketje,
Dat gemaakt is by de kaars:
    (5) ’t Zyn zes wel gekrente koeken
Van het beste boeke meel,
Voor elk twe, dat ’s net je deel!
Want dat ’s voor drie leege hoeken.
    ’k Weet wel jy lui bent niet graag,
(10) ’k Zend u daarom geen dozyntje,
Want ik vreesde voor Katryntje
Mits zy heeft een kwaje maag.
    En om dat ons Juffer Lijsje
Liever eet rauwe abberdaan,
(15) Durf ik haar geen koeken raên
Want vrees voor ’t zoete meisje;
    Maar zo ’k ook wist dat myn Heer
Floris nu by u zou wezen,
Wyl ’t beslach noch is gerezen,
(20) ’k Zond ’er noch een drie vier meer.
    ’k Loof, hy moet vry leeg van maag zyn,
Mits hy even komt uit zee,
Daar hy byster honger leê:
Bloemenhart! wat moet hy graag zyn!
[fol. Z5r, p. 361]
    (25) ’k Bid des daadlyk antwoord geeft,
Of hy meê wacht naer de gratie,
En met een, of die purgatie
Ook al wel gearbeid heeft;
    Want zo dees twee dingen waar zyn,
(30) Zo moet noch een pan te vuur,
En in een klein hallef uur,
Zal der noch wel zeven gaar zyn.
    Want ’t purgeeren van de maag
Van ons jonge Nicht Katryntje
(35) Zal my schaân een half dozyntje:
Floris ’k wed is niet zo graag.
    Nou dat laat ik lykwel varen,
Zeg maar hoe uw zaken staan,
’k Zel noch wel een pot beslaan,
(40) Wilt slegs dit Banket niet sparen,
    Maar eet op, en lust je meer
Wilje meid maar herwaarts stuuren,
’k Heb biloô voor zulke buuren
Koeks genoeg, en noch wat meer.



Tegen het beklach over de Boekweite
Koeken, verbetert met een Hoen,
en vier Kuikens.

IMmers zult gy meê bekennen,
Dat een pankoek zes, of acht,
Niet wert half zo veel geacht,
Als vyf vette kermis hennen.
    (5) Daarom, schoon mijn laast banket,
U niet wel, kon contenteeren,
Wil ’k u nu wat aars vereeren,
’t Geen uw schimpen wat belet.
    Daar ’s een klokhen met vier jongen,
(10) Die op ’t vyfde zit en broed.
Kyk eens, Heer! is dat niet zoet?
[fol. Z5v, p. 362]
’t Jong is op de moer gesprongen.
    Ben ik nou niet lieberaal?
Lyk nou niet wel een vryer,
(15) ’k Ben biget altyt geen snyer,
Eens ’s jaars ben ik cordiaal.
    Ja wel, ziet dat werk een reisje?
Is dat niet wel hiel ondieft?
’k Wed je wort ’er op verlieft?
(20) Maar holla je bent een meisje:
    Wel maar Heer! dat zyn ook ranken,
Als een mensch j’ook wat vereert,
Ist je dan niet zo veel weerdt,
Dat j’ hem eerlyk zout bedanken?
    (25) ’k Denk ten minsten evenwel,
Dat je my te gast zult nooden,
Als je wilt dees Hoenders Dooden,
’k Zweer je dat komen sel,
    Of wil jyse liever houwen?
(30) Setse fraaytjes in een kooy,
Heer! dat goetje broet so mooy,
’t Sel je seeper niet berouwen:
    Maar Holla dats of sei Styn,
Want je zegt j’ en hebt geen haantje,
(35) Dat verbrust het heele baantje,
Bloemen-hart! dat kan niet zijn.
    Doch wat hoefje ook veel te vreezen,
Zo ’t u aan een Haan ontbreekt,
’k Bidje maar een woordje spreekt
(40) Want wil jou haan wel wezen.



Op het Trouwen.

TAppen, dichten, en het trouwen
Tappen, dichten, en het trouwen,
Dat zyn huidens daags dunkt mijn,
Voor drie Neringen te houwen,
Die het meest profijtlyk zyn.
    (5) Want in deze slechte tyen,
[fol. Z6r, p. 363]
Klaagt schier yder ambachtsman,
Maar het tappen ’t dicht’en vryen
Neemt Godt lof noch dagelyks an:
    Dat zyn dingen by gansch lichters,
(10) Daar schier ieder een wil aan:
Tappers, Vryers, Bruigoms, Dichters,
Sie j’als saat langs straaten gaan;
    Maar voor al, het Vryers ambacht,
Dat is heden so gemien,
(15) Dat gy geen uur op de dam-wacht
Of je zult’er tachtich zien:
    Na ’t behoorlyk salueeren
Spreekt men nergens van zo ras,
Als alleen van ’t Juffriseeren
(20) Even of’t een houtjen was,
    Daar vertelt men, aan malkander,
Wie dat Bruigom is, en Bruidt:
d’Een verhaalt weer aan den ander
Wie zyn scheenen heeft gestuit.
    (25) Trouwen is het ouwe Deuntje,
’t Komt een Mensch als ’t hoesten an,
Zy lest Teuntje tegen Pleuntje,
Want haar Vryer Janneman,
    Had in twee drie hele dagen,
(30) ’t Hylmet haar klaar gemaakt;
Want zo dra hy’t quam te vragen,
Was de sloof aan’t hert geraakt.
    Eindlyk, j’hoort dan schier niet spreeken,
Als van Bruigoms, by’t Dozyn;
(35) So dat wel deeglyk reeken,
Dat, dat Ambacht goet moet zyn.



Bruilofs Rondeel.

’t IS voor de Bruid, en u, ô Bruigom, meede,
Dat ik hier kom met een Rondeel getreden,
Met hoop, dat gy zult hooren hoe het luid.
[fol. Z6v, p. 364]
’t Roept over u geluk, en zegen uit.
(5) Nadien gy nu met even blye schreeden
Treet naer de plaats zo vol van vrolykheden,
Daar gy zo lag hebt Bruigom om gestreden,
Zo dat gy nu met recht roept overluyid:
Ik leef vernoegt; want ’t geen ik heb geleden
                    (10) Is voor de Bruid.
    Nu wordt g’ alleen besitter van die leeden,
Die ghy wel eer van elk saeght aengebeden,
Uyt wiens genot nu al uw wellust spruyt;
Gaet wil dan vry tot ’t heyligh Outaer treeden
(15) En Offert daer aen haer bevalligheen,
Al ’t geen ghy hebt, en schenkt het haer tot buydt,
Want al het geen ghy morgen hebt, en heden
                    Is voor de Bruid.



Aan N.N.

Op zyn verzoek om een Vaarsje.

BEnje dan aan mosselschelpen
Noch aan klatpapier te helpen?
Noch aan themaas uit het school?
Kunnen de begraffnis brieven
(5) U dan niet genoeg gerieven?
Koopt je wyf nu niet meer kool?
Is dan Meester Klaas de vyfde,
Doot? of staat zyn ambacht stil?
Of doet hy voortaan geen ceelen
(10) Aen de goeje lui meer deelen
Tot gerief van meenig bril;
Dat ghy my juist komt verzoeken,
Om uw secreetale hoeken
Met wat wissers te verzien?
(15) Wel, voor een der wijste neerzen
Schaf ik garen al myn veerzen:
By provizie dit ’s ’er ien.



[fol. Z7r, p. 365]

Ongelukkige Vistocht.

’k ZIe wel vrinden, ’t zel niet lukken,
Komt naer huis toe met de schuit:
’t Lykt de vis die heeft meê nukken
En lacht ons maar leelyk uit.
    (5) Baars, en pos, en snoek, en voores,
Loof ik leggen siek te bed,
Even of haar Dokter Jores,
Had een Pil na ’t hart geset;
    ’t Slaat byloo daar Ellef uuren,
(10) En de schuit die heeft zyn last
Sa Neef pas wel op het sturen,
Set je kromme schinkels vast.
    Jonker Lubbert sel wel roejen,
Wyl den Damp-Voogt Meester Fok,
(15) Zich zal met de rook bemoejen,
Want daar heeft hy ’t al te drok:
    Meester Hendrik, dien aardsch Visser
(Schoon dat hy van deze Nacht
Is geweest een rechte misser)
(20) Houdt vast by de Drink-kost wacht;
    Kees Oom, zal geen tydt verliezen
Maar eens singen lustig op:
Van de Boer lag in de biezen,
Dat hy paars word om zyn kop.
    (25) Daar meê raakt de Schuit aan ’t dryven,
Onder ’t lichten van Diaan,
Die haar oogen lykt te wryven
Of zy graag na bet zou gaan:
    ’t Geen ons door haar glans te missen,
(30) Wel zou missen doen het pad,
Stuurman wilt je niet vergissen,
Stuur je schuit in ’t rechte gat:
    ’k Meen in ’t gat daar die ljyse
Die je licht wel ruikt van veer
[fol. Z7v, p. 366]
(35) Met veel kraakens uit quam dyse,
Toen zy quam in ’t water neêr.
    Fy! daar moet de droes meê speulen:
Dat de Kat de Mulder haalt,
’k Loof schier dat hy in zyn Meulen,
(40) Niet als roggenbrood en maalt:
    Maar holla! hier van niet grover,
’k Maak het anders ligt te buis,
Jonges ruk de schuit slegs over,
Kom, zo zyn wy daad’lyk ’t huis.
    (45) Bloemenhart! wat wil schranssen,
Word straks je brood gewaar,
’k Wed myn kiezen zullen danssen,
Als de Voorens in het kaar;
    Wel nouw sa! stap uit dan vrinden
(50) Want hier zyn w’er, na gis,
Is’er nu slechs volk te vinden
Dat noch niet te kooy en is:
    Maar daar hoor onze Grietje
Die volmaakt’en schoone Bruidt,
(55) Die noch al een Minne-Viertje
Voelt in haar verkrompen huidt;
    Die komt ons de Poort ontsluiten
Van haar Romaniek Paleis,
’t Geen bykans gelykt van buiten
(60) Het Kasteel van Malegys:
    Dat’s u voor, ik stap na binnen,
By Juffrouw Emilia
Maar holla, ik zie haar spinnen
Vrinden kom noch niet te naa,
    (65) Let eerst met wat Aardigeden,
Dat haar aangename voet
Onder veel bevalligeden
’t Rad op ’t geestigst draajen doet.
    ’k Raad u wilt wat buiten blyven
(70) Want zal, moet, en wil
Eerst de lof hier van beschryven
Houd so lang je kaaken stil.



[fol. Z8r, p. 367]

Op het Spinnen van

Mejuffer N.N.

ZA, waar ben je nu jy Muizen?
Trekt straks van den Helikon,
En komt neêrwaart met je luizen,
En verlaat je Hengstebron.
(5) Komt gezwind eens herwaarts ryzen
Op’t verzoek van Meester Fok,
Helpt hem op het cierlykst pryzen
d’Eer van Keetjes spinnerok.
Komt met veel verwonderingen
(10) Hier bezien het heerlyk stof,
Waar van ik met u wil zingen
De verdiensten en den lof.
’k Wil niet van haar aanzicht spreeken,
’t Geen, wyl dat zy zit en spint,
(15) ’t Vlas wel in de vlam zou steken,
Zo zy brandens was gezint.
’k Wil, uit vrees dat zy zou bloozen,
Ook niet pryzen haar gelaat,
Daar de leli met de roozen
(20) Eeuwig in zyn bloeizel staat.
’k Wil ook van haar lipjes zwygen,
Die men met fatzoen, tot praal,
Aan een snoer zou kunnen rygen
In de plaats van bloedkoraal.
(25) In het end, ik wil niet spreeken
Van al haar bevalligheên;
Die ik meer dan waardig reken
Om te worden aangebeén.
Maar ik wil alleen beginnen
(30) Af te schildren op ’t papier,
Haar bevalligheid in ’t spinnen,
Met haar aangename zwier.
[fol. Z8v, p. 368]
    Weg dan vry jy oude spinsters,
Daar men zo veel lof van leest:
(35) Weg vry al jy garen winsters,
Die er immer zyt geweest.
Hier moet gy den vlag voor stryken;
’k Wed dat zelf Penelope
Hier zo loens zou zitten kyken,
(40) Of zy had gekakt in ’t sneê.
Ja ik wed, Mevrou Minerve
Spon wel voor haar zelfs een strop
Om niet puur van spyt te sterven,
En hing zich zo daadlyk op.
(45) Kost ze Arachne zelfs verkeeren
In een spinnckep, ik wed,
Dat gy haar zoud transformeeren
In een lompe pissebed;
Want wat zou’er kunnen halen
(50) By zo schoone spinmatres?
Zyn’er geen Sardanapalen?
Zyn’er nu geen Hcrkules?
Laat z’ hier koomen aangetrokken,
En, met meer lof als wel eer,
(55) Voor dit heilig spinnerokken,
Leggen knots en scepters neêr.
Hier ziet men de schoonste handen
Spinnen, met een keer van ’t wiel,
Zo veel draden, zo veel banden,
(60) Zo veel boejens voor de ziel:
Die onmooglyk zyn t’ontvluchten;
Mits zy ’t alderhartste hart
Kunnen brengen tot het zuchten
Door een innerlyke smart.
(65) Zo Lachesis door haar spinnen
’s Menschen levensdraad vergroot,
Zo zyt gy twee vyandinnen;
Want gy spint een mensch zyn dood:
Maar een dood, die ’t zoetste leven
(70) Duizentmaal te boven gaat;
[fol. Aa1r, p. 369]
Want die u zyn ziel moet geven,
Sterft in een lukzalge staat.
    Daar meê loopt myn zang ten ende;...
En zo doet uw rokken meê.
(75) ’k Wil de Muizen dan verzenden,
En weêr geven haar congé.
    Wel adieu, goê nacht dien Muizen!
Vliegt weêr naer den Helikon;
En vertrekt weêr met je luizen
(80) Naer jou oude Hengstebron.
Ik bedank u duizend reizen,
Dat gy d’arme Meester Fok
Hebt zo eerlyk helpen pryzen.
d’Eer van Keetjes spinnerok.



Op Dr. Jan.

NEen Jan, jy zult wel bedyen,
Houd die voet maar als een man,
Jy verstaat jou op het vryen,
Naer dat ik het hooren kan.
    (5) Want schoon dat je eens zes of zeven,
Blauwe scheenen overwind,
Jy kund ze ook aan andre geven,
Des acht gy dat maar voor wind.
    Zo gehaspelt, zo gesponnen,
(10) Zo verlooren, zo vergoed,
Zo gewonnen, zo geronnen,
Dunkt my speel jy met dat goed.
    Zes gekregen, een gegeven,
Zo ontlast gy vast uw ramp;
(15) Kun je dat noch vyfmaal plegen,
Kameraat zo speelje kamp.
    O je hebt een goê methode,
Om u van de rest t’ontslaan,
Des hebt gy niet meer van noode,
(20) Dan daar slechs in voort te gaan.
    Wijl ge uw studie, en promotie
Trouwend’, eischt voldaan te zien;
[fol. Aa1v, p. 370]
Mids ’k u nu een Idioot zie,
Loof ik zal ’t niet licht geschiên.
    (25) Want wie zou uw studie achten,
Die ver voor uw sotheid zwygt;
Des zult gy al vry lang wachte,
Eer gy daar een Duit voor krijgt:
    Wie ook sel een stront betalen
(30) Als men ’s hem voor Gout verkoopt;
Vriendt laat eerst je kei uithaalen,
Eer j’op zulke vetjes hoopt.
    Want gy weet dat wel van buiten,
Dat elk Juffer Blauwen moet,
(35) Als gy op het Huwlyk sluiten,
Wildt uw studie zien vergoet,
    Wyl die niemandt zal vergoeden,
Schoon gy d’heele weereld vraacht;
Mits geen Mensch schier kan vermoeden
(40) Dat gy immer letters saagt.
    Zeker deze vondt der vonden,
Om te speelen leer om leer,
Is al wel van jou gevonden,
Bruidt men jouw, jy bruidtse weer.
    (45) Des moogt gy wel glorieeren
Lanks de straat, by yeder een,
Dat gy Juffers, meê kunt leeren,
Hoe dat smaakt een blauwe scheen.
    Maar ô sot van alle sotten!
(50) Weet’gy niet, dat ’t gansche landt
Zal met dees uw glori spotten,
Wijl gy roemt uw eigen schandt?
    Byt van spyt eer op uw naag’len,
En houdt best die glory in,
(55) Wild gy ’t niet zien, vuisten haag’len,
Op uw domme kevel kin.
    Zo je scheenen, eer wat leeden,
Daar j’ook nu kanons voor draagt,
’k Zweer je kop sel haast wel mede,
(60) Met wat blauwtjes zyn geplaagt.



[fol. Aa2r, p. 371
]

BRIEVEN.

BRIEF aan Mejuffer N.N.

ZInts ik myn afscheid laatst heb van uw oog genomen,
En zints ik laatst verliet de klaare Rhynsche stroomen,
Vind ik uit Utrecht my weêr eindlyk aan het Y[
uit myn lyden niet, noch uit myn slaverny:
Vermids de boeijens, die myn ziel o[ ]t hevigst knellen,
onafscheidelyk my overal verzellen;
de vastheid van myn onverganbre min
Helaas! wat scheen die dag voor my een nacht te wezen,
******* [fol. Aa2v, p. 372]
Op dat, wanneer ’t geluk my weêr brengt voor nw oogen,
Myn ziel door zulk een vreugd vervoerd en opgetoogen
Myn min mag zegenen, en zweeren u met een
Een trouw, die nimmer end dan door de dood alleen;
Een trouw, die u voor vast een slaaf zal doen gewinnen,
Wiens opperste vermaak steets zyn zal u te minnen,
En wiens oprechte borst, vervult met trouwigheid,
Steets stellen zal zyn eer in dees zyn dienstbaarheid.
De hoop dan, van uw hart zo trouw als ’t myn te vinden,
Die zal noch eenigzints die droefheid doen verzwinden,
Waar in myn minnend hart thans om uw afzyn leefd:
Want ’t is die hoop alleen, die my het leven geeft,
En die my, spyt de drift van myn ontzind verlangen,
In’t midden van myn pyn een zoetheid doet ontfangen,
Die, wyl zy met myn min sproot uit uw beeltenis,
Meê even als uw glans schier onbegryylyk is.
Maak dan, o schoone zon, myn hoop niet leugenachtig:
Maar maak u steets myn min, en uw belofte indachtig,
En zyt verzekert, word ik eens van u bemind,
Dat gy my eeuwig trouw, nu steets uw dienaar vind.



Brief aan een Vriend.

IN’t end, ’k heb eens wat schrifts vernomen,
Oorspronklyk uit uw ganzeveer,
Verzelschapt met bedampte Droomen,
Die Heraclyt hy had die eer
(5) Gelezen, in de plaats van kryten,
Zo seeker als den klaren dag,
’t Hemd zouden hebben doen beschyten,
Door al te schrikelyken lag;
Want uw van damp geklonken Aartkloot,
(10) Die d’opper smook voogt Heer Jupyn,
In ’t sondig hoekje, van den haard goot,
Moet ieder een behaag’lyk zyn.
Voornamentlyk dat beest van Pallas,
Behaagt my ’t best van altemaal,
[fol. Aa3r, p. 373]
(15) En toonde wel, dat het niet mal was.
In ’t vreeten van die speetjes aal;
Maar ’k vrees noch wat van zynent wegen,
Want komt Mercuur hem aan zyn gat,
En stelt zyn Vrouw’er zich niet tegen,
(20) Zo raakt hy leelyk in de mat:
Doch ’t gaat, hoe ’t gaat, ’t zal my niet raken,
Ik set haar ’saam; wyl vast lag
Om dat besukte Kalve-braaken,
Daar g’in uw Brief van maakt gewag;
(25) Voorwaar zo staptmen wel ter degen
Ter Troon, die vol van kotzwerk bralt,
Langs gladde, en vet bespoogen wegen,
Zo men slegs op zyn gat niet valt;
Voorts zoud u wel meê wat senden,
(30) Van ’t geen myn Musa heeft gebroeit:
Maar die Caronje noch haar bende
Heeft my in lange niet gemoeit;
Want Callioop, en Melpomene
Die (schynt het) dragen my wat haat,
(35) Ja ’k loof dat die Gekkinnen meenen
Dat ’k schier myn Dampen daarom laat,
Maar neen, zal zo sot niet wezen,
Brutsen zy my, bruts haar weer,
En in de plaats van haar te vreezen,
(40) Damp daags wel een Pyp te meer,
Haar norsse stemmigheid van Plato,
Haat veel meer als Snuif-Toebak:
Maar dat Thalia, noch Erato
My niet meer komen op myn dak.
(45) Daar ’k haar steets zo wel getracteert heb,
Dat is ’t dat niet vatten kan,
Wyl haar nooit geaffronteert heb,
Want die het seid, die liegt’er an;
’k Hoop immers niet dat een van beien
(50) De Damp, myn waardig Element,
Niet langer in haar snats mach lyen,
O neen die zyn ’s al lang gewent.
[fol. Aa3v, p. 374]
Want al zo vaak zy my bezochten
Bezochten zy den damp niet min,
(55) Want wat uur dat zy komen mochten,
Zy vonden Damp, en my daar in:
Zo dat ’t wat aêrs zal moeten wezen,
’t Geen haar weerhoud: maar A propoo,
’k Heb onderdaags een’ Brief gelezen,
(60) Gebracht door God Apolloos boô,
Die melde, dat Thaly in ’t dansen,
Haar slinker Enklauw heeft verstuipt,
So dat zy, als zy sel gaan schranssen
Op Handt, en Voet, na Tafel kruipt,
(65) En door dit onluk (las vorder)
Was zy gedwongen voor een tydt,
(Tot dat haar koot weer was in order,)
Myn Pen te geven wat respyt;
En wat Mevrouw Erato aangaat,
(70) (Die van de liefde niet meer singt,
Mits myn Matres haar niet meer aanstaat,)
Die hoor dat vast hartig dingt,
Om haast langs straat te loopen beed’len,
Nu dat haar Ambacht gaat so slecht,
(75) Ja ’k hoor dat zy daarom leert Veed’len,
Van God Apolloos Meester-knecht;
In ’t endt myn Sangkunst is thans schraaltjes
Myn Pen en Ink die leggen braak,
Trots Hondert-Duisent Duivel-haaltjes
(80) Die daags op de Musen braak:
Daarom moet gy u contenteeren
Voor dees tyd, met dit schrale veers
’t Geen gy noch dapper zult vereeren,
Vaagj’et op Kak-huis an je Neers:
(85) Vaar wel dan vrindt want ga enden
Maar wilt my met den eersten toch
’t Vervolg van uw Herschepping senden
Adieu; uw Dienaar Focquenbroch.



[fol. Aa4r, p. 375]

Salve AMICE.

UW brief van zaturdag acht dagen
Is my gekomen wel ter hand;
Waar in u met onverstandt
Om myn verblyf alhier, hoor klagen;
(5) Als of gy waande dat nouw
Noch tydt zou weten uit te vinden,
Om te bezoeken and’re Vrinden
Dan die hier aan ’t Y beschouw;
O neen myn waarde Vrind! de dagen
(10) Ontschieten my tans zo gezwind,
Dat Mr. Focq wel reden vind
Om van de snelle tyd te klagen:
Want dat gy ’t weet, d’aanstaande Week
Dat zal de tydt zyn, om myn lappen
(15) Te pakken, en van hier te stappen
Zo dat schier van rouw verbleek;
Myn Schip de Gideon geheeten,
Vertrok voorleden Week van hier,
Na ’t Eiland, daar noch Bok, noch Stier
(20) Maar Schapen meest het Gras af vreeten:
En daar wy in’t verleden Jaar
Met Tys-Ooms Ried te venten voeren:
Hoewel wy op die droeve Boeren,
Zo schendig scholden met malkaar:
(25) Zo dat gy zeer wel kund bevroeden
Dat nu dapper draaf, en loop,
En dat Vleis, en Boter koop,
En Wyn, en Kleeren, Rok, en Hoeden
Ik galoppeer den ganschen Dach
(30) Om my op ’t vaardigst toe te rusten
Of ’k ga, om my wat te verlusten
Naer d’Hofstee, als ’t my beuren mach.
Denk zelf dan of ’t my mach verdrieten
Dat ik zo waarden vriend, als gy,
[fol. Aa4v, p. 376]
(35) Niet kan bezoeken, wyl ik my
De tydt zo schendig voel ontschieten?
Dies zou ik, zo ’t u beuren kan
(Gelyk anders niet kan peysen)
U bidden eens na’t Y te reisen
(40) Om my voor ’t laast te spreeken an:
Want Licht’lyk zou het kunnen wezen,
Dat eenig Roch, of Tarrebot,
My in passant zwolg in zyn strot,
Gelyk Aaneas stont te vrezen,
(45) Toen hem Vrouw Juno op het nat,
Met al zyn vrome Troysche Vrinden,
Door Meester Eolus zyn winden
Zo deerlyk veterd’ achter ’t gat.
Om dat hy ’t Land der Lybianen,
(50) (Gelyk als nu mee gaa doen)
Met zyn verdrevene Troyanen,
En Scheeps Vlood meenden aan te doen.
Wat weet of niet Gebooren
Ben, uit dien Trooyschen Held zyn Bloedt,
(55) En dat Vrouw Junoos bitse Tooren
My licht niet mee wat potsen doet?
Daarom, eer my dit licht komt beuren,
Zo bid komt ons hier eens by,
En doet voor ’t minst my uitgelei:
(60) Verselt met Duisent soete Geuren.
De tydt wanneer treken zal
Beloof u in ’t kort te schryven,
Want noch een dach, of tien te blyven,
Dat is (na dat loof[)] het al.
(65) Ik zal myn Neef als dan ontbieden,
En zo gy kund, zo komt dan meê,
En daar mee stap op de Zee,
Om dees verbaasde plek ’t ontvlieden.



[fol. Aa5r, p. 377]

Brief aan Mejuffrouw N.N.

ZInt ik lest van S.W.
Moest met zeer veel smart verhuizen,
Wierd myn hoofd een nest van muizen,
En noch ben ik niet bedaard;
(5) Want, als wel te denken is,
Myn vertrek viel my harbastig,
Alles scheen my stuurs en lastig:
’k Was het spoor te byster mis.
Zelfs de paarden, die de koets,
(10) Daar ik in zat, moesten trekken,
Liepen als twee halve gekken,
Dat beduide niet veel goeds.
Wyl wy dus vast reeden voort,
En dat elk was buiten westen,
(15) Raakten wy noch op ons besten
Uit de laan, en door de poort,
’k Ly geduurig in ’t portier,
En zo var myn oog kon reiken,
Moest ik noch uw huis nakyken,
(20) Maar dat hulp my niet een zier.
’k Zag uw huis noch in ’t verschiet,
Toen ik zei, niet zonder weenen:
Dit ’s d’historie van Helene,
Als men die van achtren ziet.
(25) Ja, zo droevig docht het my,
Want de velden, en de boomen,
En het water, en de stroomen,
Borsten schier van medely.
Dus beklagende myn ramp,
(30) Raakten wy by Jan ten halven,
Daar ik placht myn keel te zalven
Met een lekker pypendamp.
Maar voor die tyd miste dat,
Daar viel van de damp geen mentie,
(35) Maar wy namen wat patientie,
[fol. Aa5v, p. 378]
Tot wy kwamen in de stad.
Onderweeg ontmoeten wy
Ettelyke veldgodinnen,
Die, om myn bedrukte zinnen
(40) Wat te stellen aan een zy,
Ons met helder keelgezang
Kwamen op het fraaist begroeten;
Maar schoon zy ons dus ontmoeten,
Ik keek altyd even bang.
(45) Hier na, of ’t juist wou geschién,
Kwam tot ons die harder treden
Met zyn zakpyp, dien gy mede
Hebt voor dezen zelf gezien:
Dees, zo dra als hy my zag,
(50) Hief een deuntjen aan te kweelen;
En om zulk een deerlyk speelen
Gaf ik zeker noch een lach.
’s Avonds kwamen wy in steê;
Maar my docht het zeven jaren,
(55) Ta wel zeven eeuwen waren,
Dat ik uit uw woonplaats ree.
’s Nachts geraakte ik op die sel,
Daar ik eertyds had geslapen,
Schoon ik daar nooit rust kon rapen,
(60) Kloostervlooijen byten fel.
Veertig uuren na die tyd
Pakte ik toen myn oude lappen,
Om naer Amsterdam te stappen;
En zo raakte ik Utrecht kwyt.
    (65) Dat ik nu eens was gezint
U deze aftocht te beschryven,
Ieder zou verwonderd blyven,
En staan schreijen als een kind.
Want met traanen op de wang,
(70) Die myn droefheid my deê Horten,
Raakte ik toen met stoot, en horten
In de schuit; och ’k had ’t zo bang!
Ieder een, die my daar vond.
[fol. Aa6r, p. 379]
En my zo zag zitten beven,
(75) Meende dat ik was verdreven
Uit de bergen van Piemont.
Op myn tronie kon men zien
’t Martelaarsboek afgeschilderd;
Ja, ik zag zo zeer verwilderd,
(80) Dat schier ieder my wou vliên.
    Toen ik nu by d’Amstelstad
Meende op het land te stappen,
Trok my iemant by de lappen,
Die my vroeg of ik iet had,
Maar dat geeft my zo veel voordeel,
[fol. Aa6v, p. 380]
[fol. Aa7r, p. 381]
Want het huis met ’t volk daar in
Speeld geduurig in myn zin.
    Doch ik talm misschien te lang,
In u dit al te vertellen,
’k Wil ’t nu aan een kant gaan stellen,
Want het valt my byster bang;
’k Heb papier genoeg beklad,
’k Heb myn inkpot leeg geschreven,
’k Heb myn pen schier stomp gevreven,
’k Zit myn achterdeel schier plat.
En dat vreet men, dat maakt pyn,
Daarom schei ik uit met schryven;
Want zo pal te zitten blyven,
Dat zou gantsch geen baantje zyn.
Wyl ik dan uiticheien moet,
Bid ik, gy my wilt vergeven,
Zo ik heb wat Hout geschreven,
Eant ik weet, jy bent zo goed:
Lykwel dit klein beedje noch
Bid ik, dat gy ook wilt achten,
Herbergt maar in uw gedachten
Eens ’s weeks d’arme Focquenbroch,



Brief aan Juffer N.N.

GEdoog, o schoone! dat myn pen
U binnen Utrecht komt begroeten,
Ly dat myn vaarzen u ontmoeten,
Waar dat ik zelfs niet komen ken.
(5) Myn hart, dat van den eersten dag,
Zints gy uw oog op my kwaamt wenden,
Zich straks geheel voort uwe kende,
Zo dra ik uw volmaaktheid zag,
Gevoelt, helaas, zints uw vertrek,
(10) Een zeker zoort van geesselslagen,
Die my reets zedert weinig dagen
Doen mymren als een halve gek;
[fol. Aa7v, p. 382]
Wat hier de reden van mocht zyn,
Was my in ’t eerst schier kunst te gissen:
(15) Maar eindlyk uw gezicht te missen
Bevond ik d’oorzaak van myn pyn.
Heel weinig dacht ik in ’t begin,
Dat die stad, die wel eer voor dezen
Placht d’oorzaak van myn haat te weren,
(20) Zou oorzaak worden van myn min.
Maar laas, hoe keerd des weerelds staat!
Hoe draaijen ook de mensch zyn zinnen!
Mits hy licht morgen zal beminnen,
’t Geen hy van daag noch heeft gehaat.
(25) Die stad, die als myn vyandin
Zich eertyds deê van my verachten,
Die eer ik nu in myn gedachten,
Als tempel van myn afgodin:
Want nu dat my de zonneschyn
(30) Van uw volmaakte en hemelsche oogen,
En nu dat my uw zoet vermogen
Gedwongen heeft uw slaaf te zyn,
Nu eer ik meê, om u, die stad,
Die u het daglicht eerst kwam geven,
(35) Als zynde van de zon myns leven
De voedsterwieg, en bakermat.
Nu ee/ jk jrtcé Om u den,’Rhyn,
Die van uw stad de wal komt spoclen:
Schoon al zyn nat nooit zal verkoelen
(40) ’t Vuur-’tgcen in my zal eeuwig 2yn.
Ja eeuwig, nademaal uw deugd
Met duizend andre schoone gaven,
Die in uw boezem zyn begraven,
Myn vlam steeds houden in zyn jeugd.
(45) Schoon my, wyl ik uw oogen mis,
Dees brand een zcekre stnait doet lyen,
Die my een nacht schynt te bereijen
Van droeve: en nare duisternis.
Doch echter hoopt myn treurig hart,
(50) Door zeekre vreugd, hem ingegeven,
[fol. Aa8r, p. 383]
Van lichtlyk in een dag zes zeven
Een deel te enden van zyn smart.
Nadien ik dan, daar nu myn pen
U met dees regels komt ontmoeten,
(55) U zelven hoopt te gaan begroeten,
Om u te zeggen, dat ik ben
Die geen, wiens hart, en ziel, en zin
Alreets aan u is opgegeven,
En die voor niemand wenscht te leven,
(60) Dan slechts voor u, zyn Afgodin.
En die, spyt rampspoed, smart en pyn,
Indien hy slechs uw gunst kan raken,
Vol vreugd steets zal zyn glorie maken
Van eeuwiglyk uw slaaf te zyn.



BRIEF
Aan myn Heer van
BRANDWYK, &c.
Over zyn Avondschoolen
De Remedio Amoris.

HEer van Brandwyk!
Hof, en Landryk,
Maar ook tranrtyk
In gedicht;
(5) Welkers zangen
Met verlangen
Men ziet hangen
In het licht:
En wiens schriften,
(10) Door het ziften
Niet en schiften
Maar bestaan:
Ja wiens schoolen,
By myn zoolen,
(15) Licht naar Poolen
Nu al gaan;
Om daar mede,
Als ’t alreede
Hier ter steede
(20) Daglyks doen,
’t Zoete minnen
Der manninnen
[fol. Aa8v, p. 384]
Uit de zinnen
Te verhoen.
(25) Een Poèetje
Als een scheetje
In het steetje
Aan het Y,
Die voor dezen
(30) Heest doorlezen
Uw geprezen
Poëzy,
Komt op heden
Zonder schreeden
(35) Tot u treeden
Met dit blad:
Niet in status,
Als privatus,
Maar Legatus
(40) Van de stad;
En verkooren
Om uw ooren
Te doen hooren
Met wat vreugd,
(45) Dat uw zangen
Hier eerlangen
Zyn ontfangen
Van de jeugd:
Die voor dezen
(50) Steets vol vrezen
Placht te wezen
In de min,
En’t verachten
Van haar klachten
(55) Noch schier achten
Voor gewin,
En al stervend
Niets verwervend
Zich niet dervend
(60) Eens ontslaan
Van de banden,
Die haar branden,
En met schanden
Deén vergaan.
    (65) Maar na dezen
Is dat vrezen,
Door het lezen
Van uw boek,
Gansch vergeten!
(70) Uit gedreten,
Ja gesneten
In een hoek.
    Want het lyen
Van verscheye
(75) Tyrannyen
Heeft een gat;
Zints uw dichten
Ons hier stichten,
En verlichten
(80) ’t Harssenvat,
    Weg matressen
Met haar zessen;
Wyl de 1essen
Van dit school
(85) Niet gehengen,
Dat die krengen
Ons zo brengen
Op den dool:
Maar ons leeren,
(90) Zich met eeren
Te bekeeren
Van het kwaad:
Dat de meiden
Ons by tyden
(95) Vaak doen lyden
Door haar haat.
Bloemerharten!
’k Zweer, haar parten
[fol. Bb1r, p. 385]
tarten
meer;
deelen
keelen,
speelen,
leer;
pryen.
vleyen,
lyen;
eens zien,
dezen
verrezen
al wezen
twien.
leeren
eeren
schat
helacie!
Natie
patie
had:
verkeeren
leeren
feren
tuig,
’t stichten
plichten
lichte
huig.
Brandwyk,
schandwyk
landryk
pas
geschreven,
leven,
geven
Mits we ’er mrpyzen,
En bewyzen
Duizend ryzen
Dank, en eer
Voor zyn dichten,
Die ons stichten,
En verlichten
Door haar leer.
    Dees harange,
Vol van wrange,
En van bange
Talmory,
Datn in ’t lange,
Als met tangen
Schier te prangen
Uit zyn py
Eene Doktoortje
Als een Moortje,
Wiens kantoortje,
Kluis, of zel,
Door zyn smooken,
En zyn rooken,
Lyke de kooken
Van de hel.
En die even
Welgedreven
In ’t ingeven
Van Heer Duist,
Deze dingen
Op dorst zingen,
En staan wringen
Uit zyn vuist;
Om de Meister,
Die zyn vreister
Door een pleister
Heeft verjaagt,
En zyn zinnen
’t Zot te minnen
[fol. Bb1v, p. 386]
Deê verwinnen,
Lang geplaagt,
Met des manke
Ryme klnken
Te bedanken
Voor die gaaf,
En met eeren
Hem te zweeren
Te resteren
Steets zyn slaaf.



Brief aan KLIMENE.

NA ik lest
By de vest
Van uw stad,
Scheepwaart trad,
(Vol van leed,
Als gy weet,
Om ’t adieu,
’t Geen ik u
Zo terstond
Met myn mond,
En een zoen
Kwam te doen)
Zo kreeg ik
Zulken schrik
In de schuit
Op myn huit,
Dat my dacht,
Dat de nacht
In de hel
Niet zo fel
En kon zyn,
Dan de pyn
Die myn ziel
Overviel.
    Want nadien
Ik most vlien
Uit het licht,
En ’t gezicht
Van myn zon,
Zo begon
My de smart
Van myn hart
Te doen* zien,
Dat misschien
Myn ellend
Haast het end
Van myn min,
En ’t begin
Van myn dood,
In dees nood
Maaken zou.
Want myn rou
Was zo zwaar,
En ’t gevaar,
Daar ’k myn
In bevond,
Ging zo diep,
Dat ik liep
Groot hazard,
Van (benart
Als ik was)
Niet zo ras
Heel van huit,
Uit de schuit
Op te staan.
Mits men aan
Myn gezicht
Byster licht
[fol. Bb2r, p. 387]
Myn ellend,
En torment
Af kon zien.
    Want de liên
Al te gaar,
Die ik daar, By my had,
Ziende dat
Ik zo bleek
Zat en keek
En* dat ik
Op een prik
In die schyn
Leek te zyn
Pas als een,
Die de steen
Of ’t graveel
Al te veel
Tormenteert,
En vereert
Vraagden myn
By ’t dozyn,
Wat ik had,
Dat ik zat
Zo bedrukt,
En verrukt,
En ontmand
Van verstand?
    Maar, helaas!
In de plaas
Van haar graag
Op die vraag
Met fatzien
Te voldoen,
Zo sprak ik
Wak noch wrik:
Maar verhielt
Half ontzielt,
En bedooft
Ja berooft,
En versuft
Van vernuft,
Steets myn smart
In myn hart,
Tot ik kwam
t’Amsterdam.
    Daar zat Fok,
Toen en trok
Schier zyn rok
Puur van druk
Heel aan stuk;
Want de nacht
Die en bracht
Voor hem meê
Rust, noch vreê;
Mits ’t gemoet,
Gans doorwroet
Van de min,
Ziel noch zin,
Kan besteen,
Dan alleen
In het geen
Dat hem kwelt,
En ontstelt.
    Zie, zo zwaar
Was ’t gevaar
Klorimeen!
In het geen
Toen myn hart
Was verwart;
Sints die stond,
Dat myn mond
Zyn adieu
Nam van u.
    Want die vreugt
En geneugt,
[fol. Bb2v, p. 388]
Die ’k genoot,
Was te groot;
Om in ’t kort
Niet bestort
Haast te zyn
Met fenyn;
’t Geen ’dat toet
Maakt tot roet.
    Ik heb dan,
Zints ik van
U vertrok,
In myn rok
Of myn py,
(Loost me vry)
Meer geleen,
Pan ik meen,
Dat ik na
Hier aan u
Met rm/n pen
Schryven ken.
    ’k Breek dan of
Met verlof;
Want myn tyd
Die en lyd
Langer niet,
Dat ik yet
Meerder schryf.
    Des verblyf
Ik alleen
Slechs die geen,
Die gy weet
(Spyt zyn leet
En zyn pyn)
Steets te zyn
Uwen vrind,
Die u mind:
En die spyt
Zelfs de tyt,
Ja ’t geval,
Eeuwig zal
Blyven tot
Dat hy rot
    Uw, &c.



Brief aan myn Heer N.N.

JOnkerheer N.
Die verhuist
Zyt van Delft,
Daar de helft,
Van je lyf,
(Dat ’s je Wyf)
Voor een wyl,
Van de dood
Met een schoot
Wiert geraakt,
En gemaakt,
Tot een lyk,
En tot slyk;
En die nou
In de kou
Met een koets
En veel zoets
Hier langs straat
Ryd, en gaat,
En aan ’t Y
Uw gevry
Naar men zeid
Hebt geleid,
    Dit papier,
[fol. Bb3r, p. 389]
’t Geen gy hier
Krygt in hand,
Heeft de schand,
Dat het juist
Uit de vuist
Komt van Fok;
Die zyn rok
Schier als spyt
Niet verslyt,
Maar verscheurt.
    Want hy treurt
Zich schier dom;
En dat, om
Dat myn Heer
Hem de eer,
(Laatst belooft)
Dus ontrooft.
Want gy had ’
Beloost, dat
Gy zyn huis,
En zyn kluis,
d’Eer zoud doen,
Dat ge uw schoen,
En met een
Ieder been,
Dat uw lyf
Sterk en styf
Onderschraagt,
Torst en draagt,
Daar eer lang
Voor een gang
Zoud doen zien.
    Daar misschien
Al dien brui,
Als een bui
(Recht van& aard
Als de maard)
Hu al is,
Naer ik gis,
Heel verdraait,
En verwaait
Uit uw hooft.
    Doch je ontrooft
Al te slecht,
Aan uw knecht
In dit stuk
Het geluk,
’t Geen hy voort
Op uw woord
Had verwacht.
    Want hy dacht,
Dat zyn zel,
(Dat een hel
Is van smook
En van rook)
Nu in ’t klein
Haast zou zyn
Als Parnas.
Alzo ras
Uw gezicht,
Als het licht
Van Apol,
Slechs dat hol
Eens bescheén.
    Maar ik meen,
Meester Fok
Noch zyn hok
Zyn by u
Noch tot nu
Zo veel eer
Nimmermeer
Waard geweest.
    Want gy vreest
Daar misschien
Niets te zien,
Dan een vend,
[fol. Bb3r, p. 390]
Die in ’t end
(Hoe hy schryft,
Hoe hy vryft,
Hoe hy rymt,
Hoe hy lymt,
Hoe hy smookt,
Hoe hy rookt,
Hoe hy speelt,
Hoe hy kweelt,)
Aars niet is
Dan een pis
Kykent kwant,
Die geen land,
Noch geen huis,
Noch geen kluis,
Noch geen erf,
Noch geen werf,
Noch geen thuin,
Noch geen duin,
Noch geen hei,
Noch geen wei,
Noch geen krost
Heest verkost,
Nocfi het minst
Door zyn winst
Heeft vergaart.
    Want zyn aard
Is zo eel,
Dat zyn keel
Aan zyn zak
’t Ongemak
Van de mund
Nieten gund,
En daarom
Blyst de zom
Van ’t gewicht
paar zo licht.
    Of gy dan
Juist een man
Die, alsgy,
Geen livry
Knegts, noch koets,
Noch veel goets
En beheert
Niet begeert
Tot uw vrind i
Of dat in ’t
Kristelyn
Van uw brein
Het gebied
Van kupicd
Licht te veel
Heest zyn deel,
En dat gy
Daar door my
Met uw woord
Rechtevoort
cel vergeet;
Zie, en weet
Altyd wel,
Dat myn zei
Noch tot na
Stects van n
Is versmaat:
Want gy gaat
Die zo Hecht,
En zo recht
Uit voor by,
Of men my
Niet en kon.
Was Zacron
In myn steê,
’kWed hy fneê
Hier wel op
Als een Job,
En hy schol
[fol. Bb3r, p. 391]
Wel als dol,
Haut; & fort,
Sur le sort,
Of ’t destin:
Want dat zyn
Twee Messiers
Als twee breurs,
Welkers haat
Zo veel kwaat
Aan den man
Deden an.
Maar voor my,
Die al vry
Lydzaam ben,
Ik beken,
Dat ik nu
Wel op u
Meê wel wat
Scheldens had;
    Mits als dan
Meester Jan
(Die gy kend
Voor een vend,
Die ’t met Fok
Lest zo drok
Loopend had,
Om de stad
Met een stuk
Van zijn druk,
Van een grol
Van zyn bol,
Te verzien)
U misschien
Zal met my
Konnen by.
    ’k Zeg, misschien,
Want indien
De heer N.
Die tyt juist
Had in ’t zin
In de min
Te besteen,
En zyn treên
Had gemaakt,
En geschikt
Naer dat dier,
Dat het vier
    Mits als dan
Meester Jan
(Die gy kend
Voor een vend,
Die’t met Fok
Lest zo drok
Loopend had,
Om de stad
Met een stuk
Van zyn druk,
En een grol
Van zyn bol,
Te verzien)
U misschien,
Zal met my
Komen by.
’k Zeg, misschien,
Want indien
Dat heer N.
Die tyt juist
Had in’t zin
In de min
Te besteen,
En zyn treên
Had gemikt,
En geschikt,
Naer dat dier,
Dat het vier
In zyn bloed
Stookt, en voed;
    Dan zou Jan,
En de man,
Die dit blad
Heeft geklad,
Blyven t’huis
In zyn kluis.
    Maar indien
Gy misschien
[fol. Bb3r, p. 392]
Juist van daag
Deze vlaag
Niet en had,
En voor dat
Waard gezint
Met een vrind
Dezen dag
Im gelag
En plezier
By het vier
Te besteên;
En dat geen
Zwaar belet
(’t Geen te met

[...]
Nu al zat
Wezen zal,
Want ik val
Hier op ’t end
(Ik beken ’t)
Vry wat bot,
En wat zot,
En daarom,
Wort ik stom,
En besluit
Dit verbruid
Lage veers,
’t Geen een neers
Vier, of vyf
Tot geryf
Dienen kan.
    En die man,
Die het schryft,
Die verblyft
Van Heer N.
(Thans gehuist
In het oud
Doch herboud
Logement,
Daar men schend
Meenig beurs
Van Seigneurs)
Vriend en knecht,
Dat ’s gezegr,
Zonder jok,
Meester Fok.



[fol. Bb5r, p. 393]

BRIEF,

Aan myn Heer en Vriend, N.N.

HEer N.N.
Op myn beê
Vraag ik dy,
Of gy my
(5) Na de noen
d’Eer wild doen,
Van een uur
In de muur
Van ons huis,
(10) In myn kluis
Te besteên,
Daar ik geen
Traktament
Ben gewend
(15) (Dan de damp
Die de ramp
Weg doet vliên)
Aan te biên;
En die gy
(20) Steets met my
Hebt geschat,
Boven ’t nat,
Dat de Zein,
En de Rhyn
(25) Herwaarts zend:
Want in ’t end
Daar is niet,
Dat men ziet
Dat de tyd
(30) Safter slyt,
En ’t verstand
Beter spand,
Ja den geest
Aldermeest
(35) Op doet gaan,
Dan de blaân,
En het kruid,
Dat men uit
Goudsche aard
(40) By den haard
Zit en rookt,
Dat het smookt
Als een hel,
In een zel.
    (45) Zo het dan
Wezen kan,
Dat gy kund
Aan uw vrund
Doen de eer
(50) Spyt het weer,
(Dat de wind
Als ontzind,
Raaze doet)
Dat ge uw voet
(55) Op zyn stoep
(Die een poep
Van de wacht
Van de nacht
Heeft bekakt,
(60) En beplakt
Met een strond
Van een pond)
Neder zet,
En uw tret
(65) Zo door ’t huis,
Na myn kluis
[fol. Bb5v, p. 394]
Voort laat gaan,
Langs de baên
Van myn trap
(70) Met een stap
Acht of thien;
Gy zult zien,
Dat ge altyd
Welkom zyt
(75) Aan een vrind,
Die u mind
Aldermeest
Om u geest,
Die ik meer
(80) Estimeer,
Dan al ’t geen,
Dat ’t gemeen
Rykdom noemt:
Want men roemt
(85) Met veel schand
In dit Land
Slechs op ’t geld;
Dat versmelt,
En verswind
(90) Als de wind.
    Daar ik zweer,
Dat ik eêr
’t Gout vervloek;
Want ik zoek
(95) Na geen vreugd,
Of geneugd,
Die de tyd
Zo verslyt;
Maar na iet,
(100) Dat men ziet
Dat een mensch
Na zyn wensch
Leven doet:
Mits ’t gemoet,
(105) Als het dit
Recht bezit,
Daar een rust
En een lust
In bespeurt,
(110) Die gescheurt,
Of verkort
Nimmer wort.
    Gy daarom,
Die ik om
(115) Deze schat,
Die gy vat,
Recht bezin,
En bemin,
Wil u spoen,
(120) En voldoen
Dees myn beê:
Maak u reê
Om gezwind
By uw vrind
(125) Hier te zyn;
Dat ’s by myn,
Die u lok,
Meester Fok.



Myn HEER.

ZEdert myn laatste vertrek heb ik het zo drok gehad met ettelyke tachting noodwendige bezoignes, dat ik daar door de intentie, van aan u Hoog Ed: te schryven, [fol. Bb6r, p. 395] ben genootzaakt geweest tot noch toe aan kant te zetten. Hoewel dat ik u Hoog Ed: durf verzekeren, dat daarom de obligatie, die ik op duizenderlei manieren aan u Hoog Ed: hebbe, niet uit myn gedachten zyn versturven. En hierom zou het wel hoognoodig zyn, dat ik dit papier met een heel leger wel gewapende complimenten ging bezaijen. Dan alzo aan uw Hoog Ed: myn onmacht, en aan my uw Hoog Ed: vryhartig naturel bekend is, zo zal ik zodanige bewimpelende manieren van schryven voor deze tyd achter laten.
    Wat de Bruigom en de Bruid aangaat, daar zou ik vry veel van weten te zeggen, maar om de weinige tyd, die ik heb, zo weet maar alleenig:
            Dat de Bruid nu na het trouwen
            Niet is van haar man te houwen,
            En dat hy nauw zet een treê,
            Of zyn wyf loopt altyd meê;
            Zelfs zy gaat in alle hoeken
            Zieken met haar man bezoeken,
            En, dewyl hy Doktor is,
            Helpt z’ hem kyken in de pis,
            ’k Loof, zy acht het een braaf baantje,
            Hen te wezen van een haantje,
            ’t Geen zyn aldermeeste tyd
            In het kammebyten slyt.
            Zou ik u de baantjes zeggen,
            Die ’k hier op de Bruiloft vond,
            ’k Had om die recht uit te leggen,
            Meêr van doen dan eenen mond;
            Want ik kan ze nau bezeffen,
            Zo vreemd zyn ze en ongehoord:
            ’k Loof zy d’uwen overtreffen,
            Toen gy laast waart te Montfoort
            Maar holla, ’k meen aan de Linden,
            Want gy kwaamt niet in de stad:
            ’k Loof gy daar gingt Dames vinden,
            Mids gy daar affairen had.
            Ja affairen, en sekreten,
[fol. Bb6v, p. 396]
            Die gy ons niet eensjes schryft,
            Mids wy juist niet moeten weeten,
            Wat gy in ’t sekreet bedryft.
            Maar dat eens voorby geslagen,
            ’k Blyf te lang op dit sekreet,
            ’t Geen u licht al zal mishagen
            Wyl gy toch van alles weet.
    Om dies wil wenschte ik wel, dat ik in de plaats van onze Bruiloft te verhalen, iets anders wist te schryven, ’t geen u Hoog Ed: aangenaamer kon zyn; maar
            Al myn schoon Poëtizeeren,
            Ga ik zeker schier verleeren,
            En ik lyk niet meer die geen
            Die ik plag te zyn voorheen;
            Al myn vrucht is schier versturven
            Al myn lust die is bedurven,
            ’k Zit den heelen dag zo prat
            Als Katrynemeutjes kat.
            ’k Ben voortaan een rechte suffer,
            En al ’t Amsterdams gejuffer
            Ziet my overzyds schier aan,
            Nu myn vreugd soo is vergaan,
            ’k Plagt haar eer wat te vermaken
            Met het ramlen van myn kaken;
            Maar nu zit ik steets zo bot,
            Of myn bakhuis was in ’t slot:
            ’k Had daarom schier voorgenomen,
            Noch tot uwent eens te komen,
            Om myn hert daar eerst eens mooi
            Te herstellen in zyn plooi;
            Maar mits dat ik door veel reden
            Word in tegendeel bestreden,
            Keur ik eyndelyk voor ’t best;
            Dat ik my hou in myn nest,
    Ondertusschen verlang ik te byster om te weten, hoe het met al de Vrienden haar gesontheid staat, en voornaamentlyk die
[fol. Bb7r, p. 397]
            Van macharmante Cosiene,
            Die ik eeuwig wensch te dienen:
            ’k Hoop, dat zy nu met ’er tyd
            Uit haar maag die wurm is kwyt.
    Indien het anders was, ik zou hier nevens een recept of twee schryven, om haar van dat ongeval te verlossen:
            Doch ik hoop zy weer ter degen
            Haar gezontheid heeft gekregen,
            En dat zy nu zo veel eet,
            Dat zy van geen vasten weet.



MEJUFFER.

INdien ik kon oordeelen mogelyk te zyn, dat gy zoud kunnen twyffelen aan de droefheid die uw vertrek in myn ziel veroorzaakt heeft: of ook, indien het kon zyn, dat ik die met myn pen op dit blad te recht kon afschilderen,* zo zou ik de stoutheid durven nemen van u te zeggen, dat geen verdriet ter weereld ooit kan vergeleeken zyn by het leetwezen, en de ongelukkigen staat, waar in ik my, door uw droevig afzyn, tegenwoordig in bevind; doch nademaal ik niet en kan geloven, dat in u eenige twyffeling, over zo een waarachtige zaak zou kunnen gevonden werden, vermits myn oogen en zuchten, voor de laaste maal in u byzyn, daar al te klare voorteekens van gaven, en dat ik ten anderen ook my zelven machteloos bevind, om het hondertste deel van die droefheid op het papier uit te drukken; zo zal voor dees tyd myn pen in dat stuk sprakeloos zyn; waar door gy zonder twyffel aan my geen kleine obligatie dient te hebben, nadien gy daar door bevryd zult zyn van in het vreugdig, en gelukkig Uitrecht, met een meenigte van droevige klachten geimportuneert te worden. Nademaal u durf verzekeren, dat ik my zelfs daar dikmaals zo door importuneer, dat zy my zomtyds vervoeren tot gedachten, die u zeer nadeelig zyn, alzo ik, myn eigen ongeval vervloekende, zomtyds durf bestaan [fol. Bb7v, p. 398] te wenschen, dat gy zo schoon niet meer mocht zyn, om alzo door het verminderen van uw schoonheid mede de oorzaak van myn droefheid te zien verminderen; en hier en boven zoo zweer ik u noch, dat ik niet alleen my zelfs daar door zo moeyelyk val, maar dat daar en boven al myn Vrinden hier door zo gemolesteert worden, dat het haar onmogelyk is ontrent my te duren, zonder aan myn ongeval deel te nemen; want het schynt, dat myn droefheid hier alzo besmettelyk wil gaan worden, als de ziekte die hier tegenwoordig grasseert. Ja zelfs, ik begin zomtyts in myn geest te twyfelen, of onder al dit werk niet wel een klein beetje tovery zou schuilen; want hoewel de groote macht van uw schoone oogen my niet onbekent diende te zyn, zo kan ik echter my zelfs kwalyk inbeelden, dat ik daar door zonder iet zonderlings in zo een wonderlyken staat zou kunnen gebracht zyn; en daarom, na ik het van alle kanten wel door zie, zo kan ik kwalyk anders denken, of die diefstal, dien uw oogen van myn hart gedaan hebbben, moet niet zonder tovery toegegaan zyn; want &c,
                Ziet dit Liedje op fol. 132.

    In zodanige, en diergelyke gedachten verslyt ik zomtyds een gansche dag; waar uit gy lichtelyk kunt afmeten, wat voor een betoverd leven dat ik tans ly.
            Want ’k zweer, dat zedert uw vertrek,
            Ik schier by halve nachten mymer,
            En daags zit als een halve gek,
            Ten minsten als een zotte rymer.
            Noch gisteravond, ’t wyl ik zat
            Wat droevig, vroeg my noch myn besje
            Heel nau, of ik de koorts ook had?
            Des kwam zy daadlyk met een flesje,
            Met welkers krachtig nat zy zwoer,
            Dat zy my zekerlyk zou helpen;
            Maar ’k docht, och! och! myn lieve moer,
            Myn brand is met geen nat te stelpen.
    En hier en boven, onder al deze rampen, heb ik zedert eenige dagen noch een ander ongeval beklaagt; ’t welk is, [fol. Bb8r, p. 399] dat ik verstaan heb, dat ik twee of drie dagen, zonder oorzaak uw vertrek beklaagt heb; nademaal dat gy eerst 0) gs vertrokken zyt, en ik al van donderdag te vooren heb beginnen te treuren, meenende dat gy op dien dag, of op vrydag uw spillen al gepakt had, in voegen dat ik verstaande dat uw schoone oogen noch twee dagen buiten myn weten ons Amsterdam bestraalt hadden, heb gemeent in disperatie te vallen; nademaal zo ik dat geweten had, ik misschien noch het geluk zou gehad hebben, van u voor de laastemaal de handen te kussen: waar door gy ziet, dat wanneer de ongelukken iemand treffen willen, zy van alle kant met een groote galop* hem op het lyf vallen. Ook heb ik hierenboven noch het ongeluk gehad, van (op woensdag avond, voor uw vertrek, u willende met een Zerenade vereeren, met de luid en fioel) geen gehoor verkregen te hebben;
            Want ik had goet te leggen schrapen
            Om een goet minnaar naer te apen;
            Ik loof, myn schoone Leonoor,
            Die lei al lang al op een oor.
            Hoewel dat een van uwe buuren,
            Vervloekende onze vreemde kuuren;
            Mits ’t hem verveelde, dus riep uit:
            De duivel haalje met je luid.
            Waar door zyn hond zo teeg aan ’t blaffen,
            Dat ik, die hem daar voor wou straffen,
            Hem met myn strykstok sloeg op ’t lyf,
            Die stuk sprong in een end vier vyf;
            En zo nam dat muziek een ende.
            In ’t end, was alles maar ellende,
            De hond noch jankend in zyn kot,
            Die loof ik schold ons meê voor zot.
    Oordeelt hier uit nu by u zelfs, of zo veel ongelukken aan een gekoppelt niet machtig zyn om een eerlyk mensch zomtyts een klein beetje disperaat te maken, en of ik om niet van droefheid in myn zondige schoenen haast sta te sterven, en van deze uur of aan niet dien op pantoffelen te gaan. Doch my dunkt, dat ik de duurte wel in de inkt zou bren- [fol. Bb8v, p. 400] gen met zo veel papier te bekladden, en dat ik misschien uw gedachten al te lang bezig hou, met het aanhooren van de mymeryen, en het doorlezen van de karakters van een perzoon, die niet waardig is de schaduw van den spyker te aanschouwen, daar uw voetzoolen aan gehangen hebben, en die nochtans een wonderlyk groot geluk zou stellen in een halfonsje compassie, door u, op de schaal van uw goetheid aan zyn droefheid toegewogen. En die zich boven dat zo stout durft maken, van u tegenwoordig te bidden hem maar een duimbreet plaats in het juweelkoffertje van uw goeje gunst te verleenen, waar van hy wenst, dat gy de sleutel voor eeuwig moogt verliezen, op dat gy daar door mede het middel verliest van hem daar ooit weer uit te stoten; alzo hy u durft zweren dat het innemen van de stad Weenen aan de Keizer niet van zulken inportantie kan zyn, als aan hem het verlies van zo waarde verblyfplaats: derhalven durft hy u noch eens voor ’t laaste bidden zyn hart, en zyn gedachtenis in zo een verzekerde plaats te bewaren, dat wanneer hy u daar de rekeningen van komt eischen, gy hem die wederom heels huits in een goeje stant mocht laten vinden; op dat hy, dat logies en dat traktement goet vindende, nooit gedachten mag krygen van daar immer uit te verhuizen, alzo hy eeuwig zyn grootste geluk en glorie zal stellen in een schoon gevangenhuis te leven en te sterven, onder de heerlyke tytel van Mejuffr.



Mejuffr. en Nichte.

MEt de grootste vreugd des weerelds heb ik voor eenige weeken een blad vol schrifts van u Ed. ontfangen; het welk my te gelukkigen teken is, van dat ik noch plaats in U Ed: gedachten bezit, om U Ed: daar voor niet eerbiedelyk te bedanken. Inderdaat de droevige toestant, waar in onze Amsterdamsche zaken zedert een jaar geweest zyn, hadden my byna doen gelooven, [fol. Cc1r, p. 401] dat wy niet alleen ballingen uit alle steeden, maar ook uit alle goede lieden haar gedachten waren. Doch nademaal U Ed: goetheid my door haar brieven het contrarie heeft doen blyken, zo ben ik genootzaakt u Ed: goetgunstigheid, voor dit werk van caritate, een zonderlinge lof toe te schryven, alzo ik, die met myn lichaam misschien in heel Brabant geen verblyfplaats zou kunnen verkrygen, het geluk gehad heb van in U Ed: harssenvat zo voordeelig een plaats te bezitten. De genadige Hemelvoogt, die ons tegenwoordig van alle besmettelyke ziekte heeft verlost, wil U Ed: voor de goetheid loonen, en U Ed: noch ettelyke tachtig jaar in vernoeging doen leven. Wat my aangaat, ik ben, en blyf Johannes de zelfde; myn amours loopen zomtyts eens een volle gallop; en staan zomtyts eens weer zo bot stil, of zy het podagra gekregen hadden. Wanneer ik eindelyk eens door myn praktyk (die Godt lof redelyk toeneemt) een hondertduizent dukaten zal overgewonnen hebben, zo twyffel ik niet, of ik zal U Ed: met ma charmante Couzine wel haast ter bruiloft nooden.
    Want na dat ik het ruik, zo zal het geld my beminnelyker moeten maken, als myn Perzoon zelve, of myn Heer uw Neef zal het altyt met zyn papiere wyf moeten afzien, doch evenwel oremus. Dat wyf, daar ik u daar van spreek, is voor my zo onaangenaam* niet, of zy doet my dikwils al meer vreugde aan, als misschien de eene of andere elfribbe my ooit zou kunnen geven. De generatie, daar ik met dit wyf altemets in bezig ben, heeft my voor een wyl een zekre zoete dochter doen voortteelen, die naer haar overbestemoers grootmoeders bestemoer Thalia heb laten doopen. Het is een heel goelyk kind van haar ouders; zy zingt als een lyster, zy speelt op de fiool, en op de cestarignettes als een aap. Zy schikt zich wat lichtvaardig op, maar evenwel is zy zeer eerbaar; en heeft zomtyts wel de eer gehad van de alderstemmigste gek des weerelds te doen lachen.
    Derhalven heb ik goet gekeurt (om U Ed: aan haar aangename geuren deel te doen hebben) U Ed: dit papie- [fol. Cc1v, p. 402] re afzetzeltje van U E. neef over te zenden. Haar schilderye, die U Ed: op het eerste blad zal vinden, zal U Ed: ten naaste by haar natuur wel doen kennen; en haar te degen ondertastende, zal U Ed: zien, dat zy onder zotheid zomtyds noch iet heeft dat naer wysheid ruikt, en het welk ik hoop, dat U Ed: niet kwalyk behagen zal. Zy is zaamengevoegt van een party geuren, die myn ledigheid, en voornamelyk de voorlede pesttyd my om tytverdryf heeft op het papier doen stellen; waar onder U Ed: misschien wel iet vinden zult, ’t geen aan U Ed: voor dezen t’eenemaal onbekent geweest is. U Ed: zult haar bladeren dan eens gelieven te doorzien, en my by gelegentheid eens te schryven, hoe zy U Ed: behaagt hebben. Ik heb myn hart opgedragen aan een heel goelyk aapje, of meerkatje, toebehoorende aan Mejuffr. N.N. alzo oordeelde, dat de knoddige aperyen van hun beiden zeer wel over een zouden komen, en om met de eene zotheid de andre te bedekken: vorder zoud ik U Ed: wel breder schryven, maar alzo brenger dezes op zyn vertrek staat, zal ik zulks tot de naaste reis uitstellen, en U Ed: met ma chermante Couzine, en de rest van haar famille in de protectie des Almogende beveelen, en u Ed: vezekeren dat ik ben &c.



Mejuffr.

DEze letteren (indien zy het geluk hebben van U Ed. gezien te werden) hebben last aan U E. te zweren, dat zy met de grootste vreugde des weerelds, en by na capriolizerende uit myn pen zyn komen springen, door hoop van in myn plaats de eer te zullen genieten van U Ed. handen te mogen kussen, en U Ed. te verzekeren, dat myn hart noch even zeer in U Ed. dienst is, gelyk U Ed. wel bekend is. Indien dat de verandering van woonplaats in U Ed. geen verandering gebracht heeft, zo durf ik hopen, dat het deel, het welk ik voor dezen altyd in U Ed. [fol. Cc2r, p. 403] goede gratie gehad heb, my niet zal ontnomen zyn; hoewel ik beken eenigzins in de welvoegentheid tegens U Ed. gezondigt te hebben, door myn nalatigheid, in aan U Ed. in zo lange tyt geen rekenschap van de staat van myn leven gedaan te hebben. Doch alzo ik U Ed. verzeker zulks toegekomen te zyn, door de vrees die ik had dat myn brief niet wel zou besteld worden, zo hoop ik, dat U Ed. goetheid my zulks wel zal vergeven; te meer, alzo ik voorgenomen heb deze fout in het toekomende zo te verbeteren, dat ik schier zou vrezen door de meenigte van myn brieven U Ed. al te zeer te importuneeren; indien ik niet verzekert was, dat zy U Ed. noch eenige dienst zullen konnen doen in de visiten, die U Ed. zomtyts geeft aan de heimelyke Portugaalsche Dame met een oog; daarom, om u Ed. daar stof toe te geven, zo ga ik dit Papier van onder tot boven bekladden, met U Ed. te verhalen,
            Dat myn hedendaagsche leven,
            Is met vreugd en ramp doorweven;
            Want ik zucht, ik zing, en lach
            Meer als tienmaal op een dag:
            ’k Zou wel trouwen, wou het lukken,
            Maar myn hart dat loopt op Krukken
            Als een arme bedelaar
            Van het een huis aan het aâr,
            Zo by vreemde als by vrienden,
            Om een goed logys te vinden;
            Maar ’t is niet als rook, en wind:
            Want ’t is al, Godt helpje vrind.
            ’t Juffervolk is hier kanalje,
            En het aldersnoost rapalje
            Dat oit fyn,* of eerlyk man,
            Op de weereld vinden kan;
            ’t Gelt alleen is ’t dat zy achten,
            En daar zy alleen naer trachten;
            Want die dat hier niet en heeft,
            Is ’t niet waart schier dat hy leeft;
            En daarom is ’t weinig wonder,
            Dat ik, die in het bezonder
[fol. Cc2v, p. 404]
            Meê al vry wat schraaltjes ben,
            Dat volk niet behagen kan;
            Al myn kaaklen, en myn praten
            Kan my niet een oortje baten;
            Al myn oude snakery
            Is maar viezevazery;
            Al had ik zo goeje mine
            Als ma charmante Couzine,
            En ik had daar by geen gelt,
            ’k Wierd maar voor een gek getelt.
    Doch ondertusschen laat ik niet na van een eerlyk man te wezen; en dewyl dat ik vast alle daag de zotheid van de weereld leer kennen, zo heb ik voorgenomen nooit te trouwen, ten zy aan een Juffrou,
            Die met tonnen vol dukaten
            Wys, en schoon is boven maten,
            En zo ’k die niet vinden ken,
            Zo verblyf ik die ben.
    Indien derhalven U Ed. zo danig een patroontje tot uwent voor my weet op te speuren, verzoek ik U Ed. my daar eens een klein conterfeitzeltjen van over te zenden, op dat ik in Braband mag zoeken, ’t geen ik geloof, dat in de hele weereld niet te vinden is.


Een zeer gewichtig Compromis,

Beneffens

de uitspraak des zelfs.

ALzo verschil is gerezen tusschen de lofryke, en nooit volpreze Juffr. Mejuffr. N.N. en den zeer wyzen voorzienigen en zeer discreten Heer Pleidojant ordenaris dezer* stede, alwaar hy gewonnen, gebooren, gewurpen, en gesmookt is, en daar hy (gelyk mede zyn partye) is gaande en staande, leggende, loopende, en voltizerende ter goeder naam en faame, immers zo veel ons bekent is.
[fol. Cc3r, p. 405]
    En nademaal de oorzaak dezer hunner questie is herkomende uit de fisionomie van zekere Dame N.N. waar in onze voornoemde protesterende Juffrou sustineerde eenige exorbitanten vitien (by* anderen met het woordeke scheelheid geintituleert) geremarqueert te hebben, en dat in ’t tegendeel hy contratestant voornoemt contratesteerde, zulks eer door haar sneewitte gorgel (onder corectie) gelogen te zyn, dan naer eenige waarheid te ruiken; zo is ’t, dat zy beide opposanten, hoewel dapper en hevig op den anderen verbeten, echter uit vrees van uit deze hunne hairklovery een lengte van exorbitante plaidoyen te* zullen zien rusulteeren (die niet gewent zyn dan met een droevige evacuatie der borsten, een miserable desolatie der harssenen te cauzeren) eer tot praecaute van alle onheilen eindelyk geresolveert hebben, de voorsz. hare questie en verschil te remitteren, gelyk zy die remitteren mits dezen, aan de arbitrale uitspraak van ons Meester Fok, praktizyn ordinaris ter Diakonie dezer stede (wel te verstaan Pro Deo) ons gevende volle last, macht, en authoriteit, ja ons wel expresselyk biddende, verzoekende, smekende, en suppliceerende, om uit haar E.E. beide contendeptens name (naer eenige naukeurige inspectien van de voorschreven fisionomie genomen te hebben) deze questie te willen decideeren, en neer te leggen, zo als onze harssenlooze wysheid, scharpzichtigheid en discretie* (waar van wy anders dubbelt ondieft wel verzien zyn) zal bevinden na alle recht, en reeden billyk en betamelyk te zyn.
    Beloovende supplianten respective, dat wie van haar beiden door onze rechtvaardige uitspraak in het onderspit komt te geraken, dat die zonder murmureren tot amende van zyn kwalyk gevoelen, en zonderlinge liberaliteit zal doen blyken, door een doorluchtig traktement te verschaffen, aan de perzonen van ons Mr. Fok, in de qualiteit voorsz., en de boven genoemde partye; als ook mede de bygewezene compagnie, zonder te vergeten ettelyke zoete meisjes, die zyn eigen goetheit hem buiten de voornoemde troep zal doen eligeren, en verkiezen.
[fol. Cc3v, p. 406]
    Weshalven wy alle prejuditie, en vooroordelen ter zyde smakkende, uit kracht van dit voorschreven compromis, geheel onpartydig de zaak in dezer voegen hebben willen af handelen, en op het papier planten.
            Nauwlyks koost gy my tot rechter,
            En tot uwe twistbeslechter,
            Of ik ging op staande voet,
            Om myn vonnis wel te stryken,
            Straks die schoone eens net bekyken,
            Die jouw lui dus twisten doet.
            ’k Vond haar op haar stoep te pronken,
            Byster snedig in haar lonken,
            Want die had zy na de aard,
            En haar handen onder d’armen,
            Die zy daar wat zocht te warmen
            In de plaats van by den haard.
            ’h Hooft, dat stond haar zeer manierlyk,
            ’t Hair, dat krolde haar vry cierlyk,
            Langs haar hals wel twee span lang;
            Maar ik zou my zeer verwondren,
            Zo haar poort niet braaf kon dondren,
            Zittende op haar kouwe bank.
            Want dat kan een mensch wel beuren,
            Die zyn darmen niet wil scheuren,
            Dat die losbrand voor een poos;
            Doch dit heeft geen mensch geroken,
            Noch gehoort, want ’t bleef beloken,
            Onder ’t dekzel van haar roos;
            Vorders was haar contenantie,
            Zonder veel extravagantie:
            En wat aangaat haar gezicht,
            (’t Geen het myne kwam ontmoeten
            Op myn Dokteraal begroeten)
            ’k Zweer, ’t gaf zulk een helder licht,
            Dat het my (’k loof by myn zoolen)
            Had gemaakt tot asch, en kolen,
            Zo ik was een turf geweest;
            Maar de goede hemel weerdent,
[fol. Cc4r, p. 407
]
            En, God lof, ik escappeerdent,
            Want ik was te wel gevleest:
            Maar my docht dit snedig kyken,
            In plaats van naer scheel te lyken,
            Trefte my het hart zo net,
            Dat, indien ik geen Doktoor was,
            Wis voor eerst al op een oor was,
            Of ten minsten ziek te bet;
            En daarom naer lang betuuren
            Lang bekyken, en begluuren,
            Kom ik eindlyk het proces
            Tusschen uw liên decideeren,
            ’t Geen ik dan ga proponeeren,
            In een regel vyf, of zes.

                        Zie deze Sententie op pagina 163.



MEJUFFER.

IK zoude wel wenschelyk, begeerlyk, en willelyk, met alle myn wenschelykheden, begeerlykheden, en willelykheden, wenschen, begeeren, en willen, dat U Ed. tegenwoordig kost contempleeren met al uw zeven zinnen, dwars door een vierkant ovaal, dat in myn concepten is, de holbollige lengte van complimenten, die ik gereet ben op het papier te planten, om U Ed. wel eerbiedelyk te bedanken, van wegen de singuliere faveur die U Ed. dienaar genoten heeft, door het ontfangen van U Ed. aangename letteren; want ik zweer U Ed. dat myn hart, zo dra het papier in handen kreeg uit klinkklare vreugd op krukken wel een el hoog tusschen hemel en aarde in myn lyf op sprong:
            Want het capriolizeerde,
            En het sprong, en voltizeerde
            My zo lydig in myn borst,
            Dat ik met die vreemde parten,
[fol. Cc4v, p. 408*]
            In het springen schier zou tarten
            d’Alderluchtigste hansworst.
    Maar om U E. de waarheid toe te snakken, zo begin ik te bevinden, dat de zelfde complimenten, die ik terstont dagt, dat in zo groot een meenichte, op dit blad zouden komen vallen, in myn harssenpan zo geweldig onder malkander leggen en twisten, stooten, en dringen, om elk het eerst daar uit te komen, dat zy malkander de passagie toesluiten, en geen van allen daar uit kan raken:
            Even eens gelyk ’t kanalje,
            Dat in ’t uitgaan van de kerk,
            Op malkander dringt zo sterk,
            Dat geen mensch in die batalje,
            Door ’t gedrang van vrou en man,
            Uit de deur geraken kan:
            Of gelyk de Spaansche vygen,
            Die Signoor zo heeft gepakt,
            (En met een licht wat bekakt)
            Dat men die niet los kan krygen;
            Want schoon men de ton ontsluit,
            Niet een vygje valt’er uit.
    Daarom zal U E: aan de impertinentie van dat gedrang, de trage voortkomst van myn complimenten gelieven toe te schryven, en met een weinig patientie haar lang achterblyven te gemoet komen; alzo ik zeer beducht ben, dat zo U E. daar eenige van zaacht te bord komen, die misschien kreupel, of lam mochten zyn, nademaal men in zo een twistig gedrang, wel een arm, of been kwyt kan raken;
            Zo acht ik ver best te wezen,
            Dat ik hier liefst afterlaat,
            En eer van wat anders praat,
            ’t Geen gy in ’t vervolg zult lezen,
            Want een kreupel compliment
            Is niet waard dat men ’t u zend.
    Verstaan hebbende uit U Ed. aangename brief, dat U Ed. met haar familie noch redelyk wel te pas is, zo heb ik my verheugt; maar dat moejerken Kornelia noch al [fol. Cc5r, p. 409] ziekelyk blyft, is niet goet; want het is niet gezont ziek te zyn; echter zo vertrou ik, dat ik als Doktoor haar wel een raad zou konnen geven, die goet zou zyn; te weten, dat zy zich eens een zakje met menschedarmen op haar lyf liet binden; ’t welk terstond alle vrouwelyke gebreken geneest, of de brand daar in. Wat Jonker Jan Pool aangaat, ’t is my lief dat hy zo wel toeneemt, hoope dat hy U Ed. tot vreugde zal zyn, en tot troost, en onderstand aan Mevrou de schoone bedroefde Weduwe: dewelke ik uit al myn hart, en ziel in haar ongeval beklaag, en wenste geen ding in de weereld meer, dan haar in een stand te zien, gelyk haar deugd en gaven verdienen: alzo ik haar durf zweeren, dat indien het in myn macht was haar te helpen, ik met de grootste vreugd des weerelds myn goet en bloet in haar dienst zou imployeren, alzo ik my meer, dan door duizent consideratien, zodanig aan haar vint verbonden te zyn, dat ’er niet in de weereld is, waar door ik de obligatie die ik aan haar goetheid heb, zou kunnen voldoen; derhalven verzoek ik U Ed. boven al, myn ootmoedige gebiedenisse aan haar Ed. te doen, als mede aan ma charmante cousine, dewelke noch de oude estime, die ik altyd van haar schoone gaven gemaakt heb, in myn hart bezit; maar ik wenste wel te weten, of ik haast tot Antwerpen met haar zal ter bruiloft komen, en of ’er niet een van haar galants is, die haar kan behagen, dan of zy noch al geresolveert is het klooster voor haar bruilofsbed te verkiezen; het welk (indien het waar was) zonder twyffel een duizent van haar minnaars in het graf zou helpen;
            Want door haar zieltovrende oogen,
            Acht ik haar van zulk vermogen,
            Dat zy ieder sterven doet,
            Die haar luister derven moet.
    Daarom zou ik haar raden, die onbehoorelyke resolutie in een genereuse compassie tot haar minnaars te veranderen, om alzo ten minsten van de duizent een in het leven te houden, alzo van de resterende negenhondert negen en t’negentig het proces al voor vast gemaakt is.
[fol. Cc5v, p. 410]
    Wat my aangaat, ik bevind my noch al in myn oude stant, hoewel ik onderdaags weer op nieus zo elderements verlieft ben geworden, dat my het minnevier zo dik de neus, en mont uitvliegt, dat ik daar met fatzoen een pyp toebak aan op kan steken, &c.



MEJUFFER.

IN de tyd, die een scheiding begint te maken tusschen nacht en dag, en in dewelke de flauwe stralen van de Minnaar van Cefale de gordynen van de duisternis beginnen weg te schuiven, heb ik voor een dag, of drie, een droom gehad, dewelke ik niet en kan nalaten aan U E. bekent te maken; nademaal zy u t’eenemaal aangaat, en een uitlegging schynt te hebben, die zeer waarschynelyk is; na dien ik die gehad heb in een tyt, in dewelke zy gemeenlyk waarachtig zyn, vermits de geesten als dan* meer vryheid dan ooit beginnen te verkrygen.
    Ik beelde my dan in, dat ik vervoert* was in de aangenaamste plaats des weerelds! welk een veld was, geborduurt met al de schoonste bloemen, die ooit de aarde droeg, en die, niet alleen het gezicht betoverde door de aangename verscheidentheid van haar kouleuren, maar die daarenboven geen minder vernoeging verschaften aan de reuk, door de lekkerheid der geuren, die uit hunne bloemen uitwazemde.
    Dit veld was omringd van twee zoetvlietende rivieren, welkers levendig water het kristal in klaarheid niet hoefde te wyken, en in het welke men, als in een schildery, de omwassende bloemen op het cierlykst zag afgebeelt. Rontom deze rivieren zagmen twee lange dreven van schoone hooge Boekebomen; waar van de takken minder blaaderen dan vogeltjes droegen; dewelke door de aangename verandering hunner stemmen geen minder vergenoeging aan het oor, dan opgetogentheid aan de ziel veroorzaakten:
[fol. Cc6r, p. 411]
            Want door het schaterend geluid,
            ’t Geen zy op ’t lieflykst kweelden uit:
Scheen elk als om de eer, van hun gezang te stryden;
            Doch de verwarring van ’t geschal,
            ’t Geen klonk door bos, en berg, en dal,
Liet het aan ’t oor niet toe te mogen onderscheiden,
Wie van hun ’t machtigst was de zielen te verleiden.
    Nauwlyks had ik eenige stappen in dit cierlyk veld gedaan, of ik zag in ’t verschiet op ’t end van het zelvige een heerlyk gebou opgerecht; het welk een Tempel was, welkers maakzel heel naer de oude Romeinsche manier scheen te gelyken, en dewelke niet minder aanzienlyk was door de grootheid van zyn begryp, dan verwonderens waardig, door het marmer, gout, jaspes, het azur, en meer andre gesteenten, dewelke men daar aan alle kanten uit zag blinken. De nieusgierigheid om dit heerlyk gebou van nader by te bezien, had my nauwlyk eenige stappen doen naderen, wanneer ik op nieus opgehouden wiert door een voorwerp ’t geen my noch wel duizentmaal schoonder dacht te zyn, dan als ’t geen daar tot noch toe gezien had:
            Geen reuk, noch schoonheid van ’t gebloemt,
            Hoe waardig ook dat men het roemt,
Geen kristalyne beek, die men zo zoet ziet vloeyen,
            En die in schaduw van ’t geboomt
            Gevult met blye visjes stroomt;
Noch zelfs de lente, die daar eeuwig schynt te bloeyen:
            Ja geen gesteente, wat ’t mocht zyn,
            Geen esmaraude, noch robyn,
Hoe zeer die blinken mag door zyn verheven luister,
Of ’t wiert berooft van glans, ja even eens als duister,
            Gelyk het kaarslicht op den dag
            By al die schoonheid die zag.
    Ik geloof niet, dat gy tegenwoordig behoeft te twyfelen Mejuffr. of gy het zelve waard of niet, die aan my in deze schoone plaats te voorschyn kwamd, hoewel gy u misschien weinig inbeelde daar te zyn. Inderdaat schoone, gy waard het zelve, die aldaar zag, en die u aan [fol. Cc6v, p. 412] myn oogen vertoonde, zodanig als gy altyt gewend zyt te zyn, dat is te zeggen, de beminnelykste schoonheid des weerelds. Gy laagt uitgestrekt op het teere gras, en uw eene hand, die gy op de kant van het riviertje onachtzamelyk hangen liet, geraakte met de tippen van haar albastere vingeren even het bovenste gedeelte van het zachtruisschende water. Uw schoone oogen hield gy gesloten, en indien de slaap my het geluk beroofde van die te zien, zo hielp zy my tot vergelding in het vermaak van al uw and’re gaven te mogen aanschouwen, die anders gemenelyk gelyk als verscholen bleven door de stralen van uw gezicht, waar van het niet mogelyk is de luister te verdragen.
    Ik aanmerkte met een opgetogentheid de vreedzame gestalte, in de welke gy laagt en sliept, en ik verwonderde my, dat de hemel u zo veel rust verleende in een tyd, in dewelke gy my de myne geheel ontrooft had; wanneer in my, deze gedachten gestoort wierden door een toeval, het welk my wel haast al het vermaak van u te zien ontnam, en het welk my nu noch door het herdenken het hart doet beven.
    Want een slang van een ongemeene groote, dewelke tot noch toe onder de groente was verborgen geweest, schielyk uitschietende, ’t welk my het bloed van schrik in de aders deed bevriezen, naderde U, om U met zyn adem te vergiftigen, en om u in de schakels van zyn staart vast te winden.
            Ik trachte u toen in dezen nood,
            (Voor my veel slimmer dan de doot)
Te redden uit ’t gevaar, ten kosten van myn leven:
            Maar laas! ik stont als roereloos,
            Ja zelfs myn mond als spraakeloos,
En kost niet eenen woord tot uw opwekking geven.
    Ik dan noch veel onbewegelyker als gy (dewelke altyd noch even gerust laagt en sliep, als of ’er geen gevaar voor U op handen was geweest) stond gelyk een beeld, dat hand, noch voet kan roeren, en zou genootzaakt geweest zyn, uw leven te zien enden; ten ware schielyk de deuren van dien Tempel, die ik u genoemt heb, [fol. Cc7r, p. 413] met een groot gekraak had horen openen, en daar uit zien komen een kind, omheint met een heerelyken glans, even van gedaante, gelyk men gewent is de liefde af te schilderen.
    De gezwintheid, die hem zyn vleugelen gaven, deed dat hy in de uiterste nood, (alzo de slang noch maar een keer of twee te doen had) u noch tydelyk te hulp kwam. Myn gebeden om hem tot uw ontzetting te bewegen, waaren onnut; want ik zag hem uit zyn eigen goetheid, terstond met zyn eene hand dit serpent aangrypen: en u* uit zyn schadelyke banden ontwonden hebbende, het zelvige boejen in een klein gout kettingsken, het welk hy meê gebracht hadde: dit gedaan zynde, zwaaide hy u zyn fakkel eens of tweemalen verby uw gezicht om u te doen ontwaken, en deed u zien uit wat gevaar hy u kwam te verlossen.
    Doch in de plaats van hem te bedanken, gelyk gy schuldig waart, betoonde gy u zo ondankbaar, dat gy niet eens begeerde te bekennen eenigzints aan hem verplicht te zyn; weshalven hy, om u daar over te straffen, het serpent terstond wederom zien liet, en volle vryheid gaf, om u weer op nieus, met grooter furie dan ooit, aan te tasten.
    Gy trachte in ’t eerst de vlucht te nemen; maar die was u onnut; want de slange twee vleugels (die ik tot noch toe niet gezien had) uitstrekkende, had u in min dan een oogenblik achterhaalt, en, in spyt van al uw tegenstand, begon u wederom aan te vallen, als te vooren.
    De nood deed u als doen uw misslag bekennen, en my dacht, dat gy al schreyende de hulp van dien God begost aan te roepen, die gy van te voor zo veracht had.
    Hy, die al de goetheid van een kind heeft, en die zich licht verstoorde, ook wederom haast ter neder gestelt wort door onderdanigheid en ootmoet, zag zo dra u vernedering niet, of liep toe tot uw bystand, en verloste u wederom van het serpent, na dat gy hem nochtans belofte gedaan had, dat gy zyn macht zoud erkennen, en u voor eeuwig onder zyn heerschappy begeven.
[fol. Cc7v, p. 414]
    Het serpent kwam by my; maar in de plaats van my te hinderen, als het u gedaan had, bewees my niet dan alle tekenen van vrindschap.
    Terwyl ik bezig was in my hier over te verwonderen, zo wierd ik schielyk wakker, en deze spookery verdween uit myn gezicht; waar door ik my in staat bevond om op deeze droom te mymeren, dewelke zonder twyffel zo een ordentelyken gevolg niet zou gehad hebben, ten waar zy iets verborgens in zich besloot;
    De uitlegging, die ik daar van maak, is deze: de aangename landsdouwe, dewelke zich aan myn gezicht vertoonde, en my zo veel vermaak voorstelde, oordeel ik te betekenen de zoetigheden van de liefde, dewyl dit aan de minnery scheen toegeeigent te zyn, alzo het tot een toegang tot zyn Tempel verstrekte.
    De slaap, waar in ik u vond, beeld my voor de ongevoeligheid waar in gy leeft, als u weinig latende gelegen zyn aan een plaats, en tyd, waar in het werk der liefde al uw onderhoud behoorde te zyn; ’t welk voor u een droevige staat is.
    De slang, die u wou aanranden, en u in zyn staart inwinden, beteekent niet anders dan de tyd; dewelke altyd onder de gedaante van een slang word afgebeeld; deze is een gevaarlyke vyand, en te meer van u te vrezen, dewyl hy u in den slaap aantast, waar in gy u voor hem niet kund beschermen.
    De liefde, die u uit dit gevaar verloste, doet wel zien dat hy het in der daat is, die ons alleen kan bevryden van de schade en ongemakken des tyds, en die doet doorbrengen in de aangenaamste vermaaklykheden des werelds.
    De onrechtvaardigheid, met dewelke gy weigerde de verplichting te erkennen, die gy aan de liefde schuldig waard, als u verlossende uit de klaauwen van het serpent, betekent genoechzaam, de tegenstrevigheid, en de haat, die gy onrechtvaardelyk tegen hem hebt opgenomen. Maar ook de straf, die zo haast op uw misdaad volgde,* geeft te kennen, dat deze God niet ongestraft laat in die [fol. Cc8r, p. 415] geenen, die hem verachten. En deze slang, die zyn vleugels uitstrekte, die men in het begin niet gewaar word, betekende, dat de tyd u met een groote gezwintheid vervolgt, hoewel hy zeer traag schynt te zyn in de gedaante van een slang, die langzaam kruipt.
    Tot noch toe volgt myn uitlegginge zeer wel, en ik vind tot noch toe niets dat valsch is. Maar ik weet niet, hoe dat ik de gedachten zal vatten, die ik kreeg van dat gy belofte deed aan de liefde, dat gy u zyn heerschappy zoud onderwerpen, wanneer hy u verloste uit het gevaar der slang. Ik vrees geweldig, dat myn droom niet t’enemaal valsch is in dit gedeelte; vermits ik dugt, dat gy weinig begeerte hebt om te doen, ’t geen ik my inbeelde dat gy deed.
    Ondertusschen heb ik ’t echter goetgevonden u hier over te waarschouwen, om u wel acht te doen nemen, van u te kunnen beschutten voor het geweld van de vlugge tyd, door deze middelen, die myn droom u verbeeld nootzakelyk te zyn; want gy kund zien door het goet onthaal, ’t geen my de slang dede, in plaats van my te beschadigen, dat de tydt geen hinder doet aan de geenen die zo verlieft zyn als ik; vermits zulks alleen het oprechte tegengift is, tegen het fenyn des tyds.
            Denk hier op schoone Kataryn;
            En om verdriet, en ramp, en pyn,
            Voor eeuwig van uw hals te weeren,
Zo neemt de tyd wel waar, die nooit kan wederkeren.
Erkend doch van de min de zoete heerschappy,
            Laat eenmaal doch uw hart verwinnen,
            En wilt getrou en zuiver minnen,
Doch zo het mogelyk is, zo maakt, dat ik het zy.



Waarde VRIND.

MYn laatste was aan U E: van den 22. Sept. voorlede met het Schip het Vosje; dewelke ik niet wil twyffe- [fol. Cc8v, p. 416] len of zal U Ed: wel geworden zyn. Dieshalven zult gy myn gelukkige overkomste verstaan hebben, aan deze Noorderstranden van Lybien, en een gedeelte van het oude koninkryk van de schoone Dido. En alzo ik u als doen beloofde door myn naasten een weinig breder van de particulariteyten van myn reis, staat, en gezontheid, als mede van dit lant te schryven, zo zal ik hier tegenwoordig (doch kortelyk) zo veel ik tot noch toe heb kunnen zien, u daar van onderrigt doen.
    Wat dan myn reis aangaat, die is (gelyk ik u lestmaal gezegt heb) achter Schotland om geweest, en verzelt met veel cojonnerien, en eenige stormen; want ruim dardhalfweek agter een zyn wy in die barre Noorder Hoek, ontrent de hoogte van 62. graden, dicht by Hitland, zo zeer van Monsr. Eolus gebruit geweest, dat wy meêr als driemaal de doot tot in zyn achterste kiezen hebben moeten zien. Alsoo dat vaarwater, vol Noordsche klippen zynde, het eeuwige Domicilium of Woonplaats van Jonker Orion, en al zyn Confraters lykt te zyn.
    Ontrent eenige eylanden, en klippen, op de Schotse kust gelegen, en de Orcades genoemt (Forsan* ab Orcu, quoniam aeque periculosae hae Rupes Nautis habentur, ac Olim Scylla, & Charybdis) waren wy een dag, en een gansche nagt meer als driemaal op het punt van de brandende toebakspyp onzes levens in het zeewater voor eeuwig uit te blussen. Hoe dat ik my in die occasie bevond (my zeg ik, die dat Perfidum Elementum altyt als de pest gehaat heb) zal u lichtelyk zyn te bevroeden, wanneer gy u zelfs zult inbeelden, my te zien leggen in myn kooi gedoken, klippertanden van kou, en schrikkemde over het bulderen der golven, gonzen der winden, klepperen der touwen, kraeken der masten en windveeringen; en voorts al het geloop, geschreeuw, en geroep der matroozen, en pilooten. Zie my daar dan leggen in ’t midden van de nacht by een flauw en verwaait wasligje, steekende myn mageren hals, en slinker arm onder de deeken uit om een pyp vast te houwen, waar uit ik de rook zuigende, dezelve byna niet weer dorst uitblazen, uit vrees, van dat my door de altera- [fol. Dd1r, p. 417] tie, daar ik in was, de geest met eenen het gorgelgat niet mogt uitspatten. Meenigmaal riep ik al myn filosofie te baat, om my dit gevaar te doen verachten, en om myn geest te tranguilliseeren; maar ik ben u gedwongen te verklaren, dat in spyt van de zelve, de jonkheid, en het plaizier van leven, hem zo sterke partyen waren, en my zo krachtige motiven verstrekten, om de ingewanden der vissen niet tot myn logement te begeeren, dat al myn schoone filosofie, voor die consideratien te zwak vallende, wel haast te grond ging, terwyl ons schip noch op de golven bleef voltizeeren, en zonder meer dan een steng verlooren te hebben, den ganschen storm doorsting. Ik weet wel, dat, by een man als gy zyt, de schraalheid van dees myn filosofie geweldig belachelyk zal zyn, als zonder twyffel daar beter in geconfyt zynde dan ik: Sed quam longe distet praxis à Theoriâ docent omnes Artes & Experimenta. Ik beken, dat ik beter opinie van myn theoretische filosofie gehad had, in my de dood niet te doen vrezen, dan ik door exprientien bevonden heb: zo dat my zulks doet geloven, dat ik u in die rencontre by my gehad hebbende, uw filosofie met de myne een en de zelfde fortuin zou hebben zien loopen, en dat zy in compagnie (als of zy baksteenen om haar hals gehad hadden) den bodem des waters zouden gezocht hebben; of voor het minst, dat zo starke wind, als toen blies, ons die alle bei wel van het lyf zou gewaaid hebben Dit in passant om u te toonen, quod* secundum Paulum: Caro praedominatur Spiritui.
    Derhalven, weer tot myn reis keerende, zal ik vervolgen u te zeggen, dat wy eindelyk de hoogte van het eiland Fero kregen, waar door wy in korte dagen, Yrland en Engeland voorby, de Spaansche* zee door, en zo voort tot op de hoogte van de Canarische Eilanden liepen: alwaar wy de rencontre hadden van een Turksche rover, die, op ons afkomende, ons met de dood, of slaverny scheen te dreigen. Doch noteert, dat, hoe blykelyk dit gevaar voor ons scheen, dat my zulks op duizent deelen na zo veel niet ontzette dan de voorgaande stormen, alzo ik u durf verklaren, dat de dood nooit zo zeer in Genere, als wel, sub unica ista Specie* Naufragii, my machtig geweest is te ontstel- [fol. Dd1v, p. 418] len, of te verschrikken. Dit slag van dood dan (al vry wat genereuser dan de voorgaande) noch ook de slaverny (als noch met leven, en hoop verzelt zynde*) hadden geen macht om my eenige alteratie aan te brengen; schoon al de praeparatio ad conflictum, of, toebereitzelen tot den slag al gemaakt waren. Doch, heb dank de lafhartigheid des Turks, het kwam ’er niet toe, vermits hy, niet van de grootste zynde, en ons party egaal* met hem vindende, zich wel haast van ons afwende, om ons onze reis te laten vervolgen. Wy geraakten dan alzo voort tot by Capo Verde, alwaar wy wederom op zeekren morgen schielyk wierden opgewekt door het gezicht van twee schepen, die met volle zeylen op ons afkwamen; ’t geen ons ons zelven weêr in postuur van defensie deed stellen, doch malkander naderende, bevonden het twee Zeeusche scheepen te zyn, die, alzo het lorrendrajers waren, zich niet van ons wilde doen kennen, maar van ons af hielden; waar door wy onze reis vervolgden, tot dat wy eindelyk ontrent de Goutkust kwamen, waar dat wy noch een diergelyken kwand vonden, dewelke, goeje prys voor my zynde, terstond van ons wierd na gejaagt, doch hy de wind van ons hebbende, en ook vry wat beter bezeild zynde dan wy (alzo ons schip zeer vuil, en aan de kiel dapper begroeid was) zo was het ons onmogelyk hem te krygen, schoon wy hem zo dicht waren, dat wy eenige schooten op hem losten, doch vruchteloos, alzo hy ons te gezwind zeilde. Op deze Kust van Africa hadden wy verscheide maalen een zekere zoort van storm, die men travaden noemt, zynde zeer schielyke losbarstingen der wolken, met zulk een kletterende donder, en vinnige bliksemstralen, dat al schynt te scheuren, en te branden, wat daar ontrent is; waar by dan komt zo schrikelyken regen, dat ten tyden van Noach geen zwaarder kan gevallen hebben; want wy vergaderden daar door dikwils in min dan een kwartieruurs, door een gespannen zeil, meer dan 10. of 12. tonnen regenwater. Dit niet alleen, maar uit dit stuken springen der wolken (die als dan zeer leeg hangen) spat zo fellen stormwind uit, en zo schielyk, dat [fol. Dd2r, p. 419] men hier nooit met alle zeilen durf varen, alzo men dezelve in zo subiete occasie zo spoedig niet zou kunnen losmaken, en inhalen, of men zou met schip met al moeten omslaan, indien de zeilen, masten, of touwen van zelfs door hulp van de winden niet in stukken sprongen. Dit alles hebben wy verscheide maalen moeten doorstaan, doch heelshuits ontkomen, en veel gelukkiger dan een ander compagnies schip, ’t geen, ons onderweeg ontmoetende, ons verhaalde, dat daar twee mannen van de donder op dood, en een van de bliksem blind geslagen was. Doch dit was vry dichter onder de Linie geweest, dan wy waren. Maar dit is men altyd op deze plaatze niet onderwurpen, maar alleen twee maanden in ’t jaar, die zy de kwaje tyd noemen, en zo veel is als haar winter. Hier hebt gy in ’t kort de principaalste voorvallen van myn reis, zo dat met myn burlesq: Eneas zal besluiten, en zeggen, dat wy
            Na zo veel geurige gevallen,
            Na zo veel zuklens voor en na,
            Gezolt, gekaatst, gelyk als ballen,
            Noch zyn geraakt in Afrika.
Negen weeken, en vyf dagen is het beloop van myn reis geweest, want wy zyn op den 18. September voor het kasteel St. George da Mina ter reede, en ook aan land gekomen.
    U nu de wonderbaarlyke vreemdigheden te verhaalen, die ik hier op myn aankomst (als voor my nooit gezien) met verwonderig, en verbaastheid aanmerkte, zou my t’eenemaal onmogelyk zyn; alleen weet u te zeggen, dat geen betovert kasteel van Amadis my wonderbarelyker zou hebben kunnen voorkomen. Gelyk ik my ook inbeelde iets diergelyks te zien. Het kasteel, van verre wit, en heerlyk afschynende, en geboud op een rondomuitgehouwene rots (wiens voet van de grooten Oceaan met een hemelshooge barning bespoelt, en gekust word) en wiens graften aan de landkant tot in den afgrond schynen te strekken, van my, aan land komende, genadert zynde, bevond ik te grimmelen (gelyk als mede de gansche strand van duizenden van zwarten; welkers verf, naaktheid, vreem- [fol. Dd2v, p. 420] de posturen, geschreeu, en gejuig met ongehoorde en barbarische toonen, my zo wonderbaarlyk opgetogen maakte, dat ik als betovert, en gansch buiten my zelf, door dien spookenden hoop doordringende, eindelyk tot binnen in ’t kasteel, en zo voorts by den Heer Generaal geraakte. Indien ik tegenwoordig van sins was u te verhalen, of myn staat hier van aanzien, en of ik hier geëert ben, dat zou eenigzins voor vaniteit, en opsnyery geacht worden, zo ik alles van punt tot punt afbeelde: weet dan maar alleen, dat ik de tweede persoon van een klein koninkryk ben, ontzien, en geëert, als een Vorst, doch met een ontzag, eer, en dienstbaarheid, zo wel in blanken, als in zwarten, die men niet gewoon is in ’t Kristenryk te zien: alzo zelfs geen van al de hoogste officieren van het kasteel, behalven de Opperkoopman (die meê Raadperzoon is) my met gedekten hoofde zoude durven toespreken; elk buigt, en stuipt ter aarde toe, wanneer men ons ziet: en elk rekent het voor groote gracie van ons toegesprooken te mogen worden.
    In ’t end, zie my hier een man van staat, en van eer, aan wien anders niet schynt te ontbreken, dan het waarde gezelschap van zo veel goeje vrienden, als ik in Holland heb gelaten, en voor al, dat van U E: met wien ik de vermakelykste dagen van myn leven reken doorgebracht te hebben.
    O! hoe meenig duizentmaal komen die plaisierige tydverdryven, die geurige invallen, en burlesq: zangen my in den zin, dewelke ons zo meenigmaal, zo op ’t land als in de stad, tot leverschuddinge toe, hebben doen lachen.
    Wat beklaag ik dikmaal myn ongeluk (gezeten op een hogen berg, wiens gezicht zich over een gedeelte van Libyen, en over meenig goudstroomende rivier, als mede over een gedeelte van den wyen Oceaan, uitstrekt) van nu voortaan van zulk een tal van waarde vrienden versteken te zyn.
    Gewis, indien myn eenigzins gecontenteerde ambitie, die altyd in myn ziel, gelyk gy weet, geenzins de minste plaats gehad heeft, my het contentement, ’t geen zy gewend is aan lui van myn humeur toe te brengen, niet gaf, ik [fol. Dd3r, p. 421] vertrou, dat my deze plaats in korten tyd tot een doodkist zou verstrekken, en zulks alleen uit puure droefheid, door het missen van myn goeje vrinden, en voor al van uw geselschap. My zelfs dan gedwongen zynde te contenteren met wat eer, en redelyk goet profijt, zo zoek ik het resterende vermaak, by den Opperkoopman, by den Domine, by myn boeken, en by de negen zusters van den Helikon: want de rest van deze kust zyn meest altemaal vol vuiligheden, als dronkenschap, en hoerery, en dieshalven (als mede om dat ik myn digniteit by myn minder, niet wil, noch ook moet vilipenderen) myn vriendschap gansch onwaardig.
    Wat aangaat Juffers, alias, negrinnen, en Malatinnen (quae hic in Deliciis* habentur) die vind ik zo doodelyk, infaam desperaat, ja godloos leelyk, dat by aldien ik een hond was, ik my zelfs niet zou willen verontwaardigen, daar tegen aan te pissen, zo dat ik in staat ben van zuiver maagd weer uit dit land te gaan (id est, zo ik daar slechs maagd gekomen ben) of de zinnen moesten dapper veranderen. Wat dit land aangaat, het zelve is meest dor, en klipachtig aan de zeekant, doch vol boschadien binnen in, en op veel plaatsen vol Orangie, doch meest Limoenbomen: van andre vruchten is het hier planteit genoech voor dieze lust, doch worden van my wel lekker, maar zeer ongezond gekeurt. Andere inlandsche vivres zyn hier schaars voor de gemeene man; doch op onze tafel manqueren nooit hoenders, schapen, kabriten, en zeer lekkere jonge varkens, zo dat ik niet kan gevoelen uit het vaderland te zyn, te meer, alzo geen land in de wereld overvloediger kan zyn van allerleye zoort van goeje vis.
    Het broot, ’t geen zy van een zeker zoort van Turksche tarw (milie genoemt) bakken, is wat zwaar en deegachtig door manquement van gest, doch goet van smaak. In ’t end, het is hier voor myns gelyk gansch niet kwalyk te zyn, &c.

            De Drukker heeft de rest vergeten,
            Die u niet nodig was te weten.



[fol. Dd3v, p. 422]

Waarde VRIND.

IK heb over veertien dagen geschreven met een Hollandsch schip, doch alzo het zelve noch eerst een reis moet gaan doen naer Angola, zo vertrouw ik wel, dat die brief wel eenige maanden na deze zal arriveeren. Ik leer hier van alle slag van ambachten; alzo ik buiten Fiscaal, voor Secretaris, voor Raad, voor Notaris, voor Ambassadeur, voor Kaper, en voor den eenen drommel met den ander moet speelen: zo dat gy wel kund denken, dat ik hier niet veel tyd heb om speelen te loopen; daar ook niet veel occasie toe is in dit barbaarsche, melancholique, en verbaasde dorre land, ’t welk ik niet gezind ben heel net af te schilderen, uit vrees dat gy schreien zoud als een kind, en de arme Fok beklagen, om dat hem het noodlot in zo verdoemde plek gebracht heeft. Want beeld u zelfs eens in te zien een zwaarmoedig kasteel, gesitueert op een schrale en dorre rots, daar de zee, met een eeuwig naar geruisch, op leid te gnorren; figureert u vorders aan de rechterhand van ’t voorschreve kasteel te zien een lankwerpig dorp, bestaande in hutten, gedekt met zwart verbrand hooi, en strooi, of riet (want de duivel zelfs zou niet kunnen raden welk van drien het is) waar in het zwermt van half naakte, en koolverwige schimmen, die u den ganschen dag de ooren warm maken met een eeuwig getoet van loejende hoorens, daar zy haar Artem Musicam met het abominabelste geschal des werelds op exerceren. ’t geen u wel een baal kattoen in ’t jaar zou kosten, om uw geluitvangers daar mede toe te stoppen Aan de slinker zyde van ’t kasteel zwalpt een droevig riviertje, ’t geen al ’t zout van de zee in zyn boezem schynt ingezogen te hebben, alzo ’t zelve tienmaal zouter is dan het alderziltste pekelnat.
    Bedenk nu voorders by u zelven ontrent twee mylen in ’t rond te zien een barre en schrale woestyn, waar op noch telg, noch lover te vinden is, die u voor een straal [fol. Dd4r, p. 423] van de zon kan beschutten, die hier zo schrikkelyk steil, boven onze kruin, in ’t Zenith staat, dat men op ’t midden van den dag, zelf ontrent de hoogste tooren des weerelds geen duimbreet schaduw zou kunnen vinden. Denk nu vorders, of ik geen reden heb, van zomtyds in drie weeken niet buiten het kasteel te komen, en in myn sel te blyven; alwaar gy my zoud zien zitten, in compagnie van myn twee zwarte jongens, al dampende dat het zyn oogen verdraaid, en dat zy met hun beide eeuwig werk hebben, met toebak te kerven, en te stoppen; dit gaat zo zyn gang al schryvende, of iets vermakelyks leezende, of met een eerlyke ziel of twee by my, onder de beneficie van een glaasje, om de geest te verfraaijen, en de melancholie te diverteeren. Wat aangaat myn muzyk, die is, door het afsterven van myn kousyn van Heden, die met my overgekomen, en hier sedert eenige weken overleden is, zodanig verstorven, dat gy myn violon* met droefheid aan de wand zoud zien hangen, zodanig gediscordeert, dat gy daar niet dan de enkele bas op zoud vinden; terwyl in de holte van dat droevig instrument de spinnekoppen zodanig haar logement hebben verkozen, dat ik geloof, dat zy van sins zyn van hun eigen weefzel, nieuwe snaren daar op te maken. In ’t end, ik vind, dat ik met recht mag zingen, pas als de Kinderen Israëls in een der Psalmen doen: Super flumina Babyloniae, illic sedimus, & flevimus, & suspendimus Organa nostra,

                                        Dat is:

                        Aan de Babylonsche Stromen,
                            Hingen wy met naer gesteen,
                            En met jammerlyk geween,
                        Al ons speeltuig aan de boomen.

    Doch echter patientie, is ’t land slecht, het goud is goet, en dat is het alleen, ’t geen my veel ongenuchten, die my hier voorkomen, doet digereeren, want daar is geen cardiacum in de weereld, dat zo krachtig is, als dat; dieshalven is het, dat ik geresolveert ben, in alles geduld te [fol. Dd4v, p. 424] nemen, en ondertusschen, terwyl ik hier ben, myn naad te naaijen zo veel ik kan, en de plaizieren van de weereld voor een jaar of zes te vergeten, als of ik dood was. Want hier is geen vermaak ter weereld, als alleen dat in uw eigen gemoed, en by u zelfs bestaat; want de wyn in overdaad, en de zwarte vrouwen haat dapper: en ik geloof niet, dat ik tot een van beiden heel licht zal vervallen, alzo ik het egaal voor beestachtigheid, en een doodelyke coyonnerie houw. Alleen heb ik myn meeste vermaak in een kleine zwarte jongen, die ik heb, die van zeer grooten huize, en van zeer treffelyke luiden is; want ik verklaar u, dat ik nooit schoonder; noch heroïquer, wezen gezien heb, vermengd met een groots, doch eenigzins stuurs opslag van oogen, ’t geen my vaak op hem heeft doen appliceeren de woorden van Seneca in Hippolytus:

            Quam Grata est Facies torva Viriliter,
            Et Pondus Veteris triste Supercilii.

                                        Dat is:

            Hoe heerlyk, en voortreflyk staat
            Een fier en mannelyk gelaat,
            ’t Geen; door den opslag zyner blikken,
            Een ieder vol ontzag doet schrikken.

    Want inderdaad, dat wezen is in die jongen zo heerlyk te zien, dat ik my dikwils inbeeld in hem te zien een schets van dien ouden Afrikaanschen Hannibal; ook zyn al zyn inclinatien groots, en moedig, ja zo, dat hy met jongens van zyn jaren (die ontrent 12. zyn) niet zal omgaan, maar altyd met zyn ouder, waar boven hy noch altyd wil de preferentie hebben, ’t zy in den dans, of andere speelen, daar hy altyd de eerste wil zyn; of zo iemand hem die rang bedisputeert, zo ontziet hy zelfs geen volwassen jongens voor de kop te slaan. En by al deze barsheid is hy weêr by my zo vriendelyk, beleeft, [fol. Dd5r, p. 425] en trouw, dat ik die jongen lief heb in myn hart, en zou (zo hy een slaaf was) niet weigeren een pond goud voor hem te geven, enz.

        Op ’t kasteel St: George da Mina,
            den 10 February, 1669.
                        FOCQUENBROCH.


MYn Heer, en waarde Vrind.
ALzo het schip, daar deze meê gaat, noch een dag langer, dan ik gedacht had, blyft leggen, zo heb ik goed gevonden u (in passant, en om uw filosofische nieusgierigheid te contenteeren) hier nevens noch eenige particulariteyten van dit land over te zenden. Weet dan, dat dit land hier omstreeks (dat is rondom del Mina) vry schraal, en byna zonder telg, of lover is; met zober gras, waar in nochtans eenige kleine, en dorre dansmeesters van koeijen loopen weijen, die geen melk geven dan voor haar kalven, en dan noch schraal genoeg; de schapen, en varkens voed men hier met milie, dat is Turksche tarwe. De speculatien ontrent kruiden, zaden, wateren, en mineralen (die U E. my lest gerecommandeert hebt) kunnen hier geen plaats hebben, alzo hier geen kruiden, noch zaden, noch wateren van eenige consideratie zyn. Ook valt hier geen mineraal dan alleen goud, en dat noch schraal genoeg; waar van de kracht de heele weereld genoeg bekend is, om daar niet veel van te schryven.
    Doch de dorheid der landstreeken is niet universeel over deze gansche kust, alzo ik u verzeker, dat ik verscheidemaal in bosschagien op het gebergte, ontrent zoete rivieren geweest ben, die de vruchtbaarheid, en schoone gezichten van het land van Kleef niet behoeven te wyken. Onderdaags aan Boutry zynde (daar wy den Zeeuwschen lorrendraijer, daar ik u van geschreven heb, vervolgde) begaven wy ons met ons drie perzoonen elk in een kleine [fol. Dd5v, p. 426] kanoa, ons alzo latende een zeer schoone en zoete rivier op roeijen; onderwegen verscheide gevogelten (waar onder een pauw met een witten arend waren) schietende; dit vermaak ons de tyd zeer kort makende bragt ons zonder denken wel meêr dan drie mylen de voorsz rivier op; alwaar gy de aardigste aapjes van de weereld op het geboomte zoud hebben zien springen, en voltiseeren van tak op tak, die de rivier van beide kanten overschaduwden, en daar over heen in malkander gevlochten waren, zo dat dit riviertje, zomtyts smal, en zomtyds wel weer zo wyd, als den Rhyn by Aarnhem, en geduurig tusschen hoog en lage bergen (meest met oranje, of limoenboomen bezet) heen stroomende, ons het grootste vermaak des weerelds gaf. Het schieten van een zeer grooten aap, deed ons onder anderen op zekere plaats onze voeten aan land zetten, zynde het zelve een zeer dicht, en woest bos. Wy aldaar na onzen geschooten aap zoekende (die in het kreupelbosch gevallen was) wierden aldaar op verscheiden plaatzen gewaar een groote menigte olyfants stronten, die door haar varsheid (alzo zy noch warm waren) ons deden geloven, dat die monsjeurs daar niet lang van daan geweest waren, en dat deze plaats hun legersteê was. Het perykel daar in wy door deze rouwe gasten zouden hebben kunnen raken, deed ons een paar kogels op onze snaphanen zetten, en noch een weinig dieper boschwaart in stappen, om te zien of wy niet een van die zielen alleen kosten vinden (want een waren wy machtig) om hem, elk met een schoot, zes kogels in zyn kop te planten, waar door wy hem gedood zouden hebben; doch geen van allen gewaar wordende, trokken wy weêr in onze kanoa, en begaven ons dicht daar ontrent in een dorp, daar de lui als duivels voor ons weg vluchten, alzo weinige onder haar ooit blanken gezien hadden; hier maakten wy ons onder een zeer hooge, en dichte groene boom (die in ’t midden van ’t dorp stond) dapper vrolyk, met verscheide delicate vruchten, en lekkere wyn de Palm; en keerden tegen den avond weêr aan ons boort voor Boutry, zo dat ik u verklaar op dien dag [fol. Dd6r, p. 427] zeer schoone landstreeken gezien, en groot vermaak genooten te hebben: gelyk mede verscheide dagen daar na, alzo wy die tocht tot verscheiden malen hervatten. Dit in passant.
    Wat vorder de natuur dezer Afrikanen aangaat, zo moet gy weten, dat zy zeer veel van de oude Hebreen, of kinderen Israëls hebben overgeërft, doch door de tyd wat verbasterd, alzo zy zonder boeken, en schriften leven. Zy hebben veel wetten, en ceremonien, die met het oude Testament dapper over een komen: want veele van haar, ja heele landstreeken zyn besneden. Het gebruik van des broeders weduwe (zo hy zonder kinderen gestorven is) te trouwen, is hier meê noch in vigeur; ’t welk by weigering mede, als in ’t oude testament, publykelyk met affront van een kinnebakslag gestraft word; vorders trouwen zy ettelyke wyven, en nemen zo veel bywyven, als zy willen, ja zomtyds wel tot het getal van 600. toe. Voors hebben zy mede onder haar een priester, die mede voor ziender, of profeet speeld, die zy Fetizero noemen. Deze maakt mede de minen van voor het volk cabriten, duiven, en andere dieren te offeren, die zy hem hier toe t’huis brengen; doch hy (na myn opinie)* steekt die ondertusschen (alzo het offer op een verholen plaats geschied) fraaitjes naer zyn maag, en houd daar een goed leven van. Zy kryten, en weenen meê eenige dagen over de dooden, die zy ook wasschen, als de Joden, schoon, die geene, die dezelve aanraakt, mede eenige dagen onrein is. Zy bestrooijen zich op de begravenis met asschen, en de naaste vrienden verscheuren haar kleederen; ’t welk al onder muzyk, en danssen, en schieten van muskwetten toe gaat. De vrouwen, zo lang zy hun maandstonden hebben, zyn meê onrein, en komen niet uit hun huizen. Zy hebben veele verboden spyzen, die ordinaris de beste, en lekkerste zyn, en die den Fetizero om te offeren werden gegeven, doch ik meen eer om zyn lekkere kiezen meê te vullen. Zy observeeren mede eenige Feesten, by jaren, maanden, en dagen, doch ik weet niet tot wat eynde. Zy erkennen wel een God, [fol. Dd6v, p. 428] doch bidden hem niet aan. Wanneer het dondert, bliksemt, en regent, dan danssen, en springen zy, vermits zy zeggen, dat* Jan Commé (dat is Godt) als dan feestdag houd, en dat hy ’t kanon laat losbranden in den hemel, ’t geen de donder, en bliksem is; het water dat regent, meenen zy de wyn te wezen die Jan Commé plengt, en stort. De dooden zeggen zy, dat binnen 4. a 5 dagen (in welke tyd de lichamen in dit warme land al vergaan zyn)* met lyf en al weer opstaan, en vertrekken in een plaats diep in ’t land, Bosmanqueê genoemt, en ’t welk aan een groot water gelegen is, daar zeker oude vend by woond, die de menschen, die kwalyk geleeft hebben, in dat water doet verzuipen, en de eerelyke lui daar over voert naer het land der blanken, alwaar zy in witte menschen verandert worden. Zommige landstreeken geven aan voorname versturvene luiden een slaaf, of ettelyke meê tot gezelschap, die zy dan levendig by hem in ’t graf dompelen; doch hier steeken zy een gebraden bout, met een kan wyn by hem in ’t graf, om hem geen honger te doen lyden. Van de duivel weten zy weinig te spreeken, dan dat hy een kwaade vend is, die zy met offer moeten payen. Zy weten van geen spook, noch apparentien; en zyn altyt vernoecht, en vrolyk, als zy maar broot en water, of wyn de palm hebben: zy bikken snedig op brandewyn, op look, uyen, en knuflook: in ’t end, het zyn halve Hebreërs, waar van ik meer zou schryven, doch reserveert de rest tot op andere gelegentheid.
    Onderdaags wierd hier een groene slang gevangen van 18. voeten lang, en 20. maatduimen in ’t rond; deze in onze presentie geopend zynde, wierd bevonden een volwassen rhehart in zyn lyf te hebben. Zulk slach zyn hier veel, en kunnen zelfs de aldergrootste dieren (haar uit een boom op ’t lyf springende) te barsten douwen; doch zy die in geslokt hebbende (’t welk al zuigende geschiet) zyn daar van zo dik, dat zy hun niet roeren kunnen: waar door het dikwils gebeurt, dat zy aldus leggende, van de mieren die hier zeer groot en menichvuldig zyn, wederom overvallen en opgegeten worden. [fol. Dd7r, p. 429] Weshalven de slang ook zo voorzichtig is, dat hy eenig groot dier gedoot hebbende, het zelve niet eer zal beginnen op te slokken, voor en alreê dat hy wel ter deeg in het ronde zal omgezien hebben, of aldaar geen mieren huizen zyn, die door de mieren van aarde opgewurpen worden, zomtyds een mans lengte hoog, gelyk ik dikwils gezien heb.
    Deze mieren, die ontrent zo groot zyn als een ordinare vlieg, zyn ieders vyand, en daar is geen dier, dat haar den oorlog in hun logement durft aandoen, dan een zeker klein beesje met 4. voeten, bykans van fatzoen als een wezeltje.
    Dit diertje, alhier koukebou geheeten, is het slimste, en argste ding, daar ik ooit van gehoort heb; want het weet hem met zyn eigen zog te besmeeren (’t welk na het schynt vyandelyk tegen de mieren is) en alzo durft het in het mierennest instappen, en daar alles ’t onderste boven kerende, zo arbeid het zo lang, tot dat het der mieren koning (die ontrent zo groot is als een Rhyn kreefje, ook twee scherpe schaaren hebbende als een schorpioen) by de lurven krygt, dat het daar uitsleept, en dood martelt. Deze koukebou heeft ook de slimmigheid van tygers, leeuwen en olifanten te overwinnen, en ter dood te brengen; want het springt deze groote dieren aan de testiculen, die hy niet verlaat (spyt hun springen, smyten, en tieren) voor hy die op gegeten, of geconsumeert heeft; waar door deze groote beesten veeltyts het leven komen te verliezen. Hy weet ook aardig de Boeren hoenders te vangen; want hy begeeft zich zomtyds ontrent de plaats, daar de hoenders gaan weiden, en verbergt zich aldaar onder eenige bladeren, of ruichten, zodanig dat niets van zyn lichaam te zien is, dan het aarsgat, ’t geen hy weet te openen, en ’t geen zich van binnen rood vertoont; waar door de arme hoenders verlokt, en bedrogen (meenende misschien het zelve eenig rood fruit te zyn) daar in beginnen te pikken; ’t welk de koukebou toelaat, openende* zyn poort hoe langs hoe wyder, ja zodanig dat het hoen daar met zyn gansche kop eindelyk al pikkende in ge- [fol. Dd7v, p. 430] raakt; ’t welk hy waarnemende, zeer gezwind zyn aarsgat toenypt, en het hoenskop daar in besluit, en zo vast beklemt, dat hy daar meê een poosje door de wildernis heen lopende, het zelve aldaar in korten tyd doet verstikken, en versmooren; het welk hy dus vermoort hebbende, tot zyn maaltyd gebruikt. Dit dier heeft ook verstand van de grootste slangen ter dood te brengen; doch op wat manier, is my noch onbekend. Maar à propos van slangen, moet ik u tot besluit een vreemde historie verhalen, my onderdaags verhaalt van een oude geloofwaardige Neger, wiens vader met eenig gezelschap door deze inlandsche woestynen reizende, en by nacht ontrent eenige geboomte slapende, heel stil van een zeer groote slang wierd bekropen: dewelke hem in den slaap zyn gansche slinkerbeen, en dye, tot aan de lies toe, al had ingezogen eer hy, wakker wordende, zulks gewaar wierd. Doch hy eindelyk ontwakende, meende, door de ongevoeligheid van zyn been, dat de slaap daar in was, doch eindelyk nauwer toeziende, en zyn staat gewaar wordende, wekte terstond zyn makkers: dewelke hem rieden zyn voet (’t geen hy noch wel doen kon) in des slangs lyf te verroeren; waar door zy (bespeculerende hoe ver die in des slangs buik stak)* den slang een weinig beneden doorhakten met hun zabels, en alzo dezen vreemden gevangen weer heelshuids verlosten, en in goeje gezontheid herstelden.
    Dit is het al, ’t geen de tyd my voor ditmaal toelaat te schryven, ’t geen U E: derhalven zult gelieven voor lief te nemen, en verwacht op een ander tyd wat anders.

                              Vale, iterumque Vale.
                                          FOCQ.



[fol. Dd8r, p. 431]

Aan de zeer Vermakelyke,

Doch niet minder Eerbare

Juffr. SARA,

Klein MEERKATJE;

VAN

MEJUFFR. C.S.

Saluyt.

Juffrouw SARA.
OCh! hoe dank ik den Hemel! die u uit uw geboorteplaats in de myne vervoert heeft, om u te stellen in dienst van een van de volmaakste schoonheden des weerelds; om my daar door de eer te doen hebben van uit haar schoone mond uw lofredenen zo dikwils te mogen hooren. Inderdaat Sara! ik zweer u, dat ik daar door meer als zesmaal van verwondering heb opgetoogen gestaan, en wel viermaal, door ’t denken aan uw waardigheden, u de grootste plaats in myn achtinge heb toegeschikt: alzo ik daar door voornam een lengte van Amsterdamze kinderen, (die vry onhebbelijker apen zyn als gy) daar voor eeuwig uit te bannen. Want, och! het was te wenschen, dat zy in vergelykheid met U Ed: aapachtigheid konnen getrokken worden! maar haar domme laatdunkentheid by uw geestige gemeenzaamheid, haar geconterfeite welleventheid by uw natuurlijke aardigheid, en eindelyk haar schreeuwende kwaatsprekentheid by uw welsprekende stomheid vergeleken, doen my geloven, dat ik u zeer onteeren zou, indien ik haar nevens u zou willen stellen.
    In deze gedachten dan uw gaven met verwondering [fol. Dd8v, p. 432*] aangemerkt, en u, naer uw verdiensten, een zonderlinge plaats in myn achting gegeven hebbende, zo heb ik u alleen de eer waardig gekend, om u deze aapperyen (daar de Drukker my nu ruim zes maanden de kop om warm gemaakt heeft, en die gy eindelyk door zyn pars op de navolgende bladen gepland zult zien) op te offeren. De gelykheid, die tusschen u en haar is, zal u misschien niet beletten die (zo dra gy haar in handen krijgt) aan duizent lappen te scheuren; maar het vermaak, ’t geen gy daar in nemen zult, zal my ruim zo wel van myn moeite betalen, dan of een harssenlooze zot (aan wie ik die zou hebben kunnen opdragen) my groote eer en gunst bewees, om dat ik zyn naam, met een dozyn tytels, en half dozyn etceteraas daar voor had laten zetten. Ook zo verzeker ik u, dat het de Drukker zeer weinig, en my nog minder zal scheelen, of dit by een genaait papier (zo men het slechs duur genoech wil betalen) voor bemorste vodden in de botterhuizen en toebakswinkels gebruikt, dan of ’t van een party zotten geprezen of gelaakt word. Want nademaal ik het tot niemants, dan tot myn eigen vermaak, gemaakt, en dat het de Drukker tot niemants dan tot zyn eigen profijt gedrukt heeft, zo kund gy wel geloven, dat hy alleen door het verkopen, en ik door alle zoorten van onthaal even vernoecht kan zyn. Gy ondertussen vermakelyke Zara! die zo var het gemeene slach van apen overtreft, gelyk uw schoone Meestres het beste zoort van Juffers te boven gaat, zult believen die tytverdryf van een ongelukkig Rymer in dank aan te nemen, en te geloven, dat, zo gy zo veel vernoeging neemt in het verscheuren, als ik vermaak gehad heb in het schryven, ik my grotelyks zal gelukkig achten, en my weinig kreunen, of een ander in het lezen het zelfde zal hebben, of niet; nademaal het huidendaagze pryzen en laken my al te verdacht is, om uit het eene blydschap, of uit het ander leetwezen te ontfangen; alzo de dagelykze ondervinding my heeft doen zien, hoe onrechtvaardelyk men met die beide dikwils leeft, zo dat een loflik vaars [fol. Ee1r, p. 433] van Vondel, en een straatliedje van malle Jantje dikwils, zo wel in ’t pryzen, als in ’t laken, over een kam geschoren, en onder een Categorie gestelt word. Het welk my zonder groote verwondering heeft doen zien, dat een zeker Almanak profeteert, dat de Muzen wel haast met haar Parnassus naer Westfalen zullen verhuizen, om daar van de varkens die eerbiedigheid te verwachten, die haar hier dagelyks hoe langs hoe meer ontstolen word. En in der daat, daar is groote schyn toe; nademaal een lengte van uithangborden, van hier rymt men om geld, klaar genoech uitwyzen, dat hier de kunst door verachting om brood begint te loopen. Het welk al te zamen aan een gekoppelt, zo lang tot disreputatie van Mr. Apollo strekt, dat hy (die al zyn leven een zeer eerlyk God geweest is, en die, gelyk hy zyn gaven om geen loon verkoopt, die ook om geen gelt wil verkocht hebben) met het grootste gelyk des weerelds een plaats (daar hy door onwetentheid veracht, en door nootdruft vrkocht word) verlaten zou: uit vrees, dat, gelyk zyn fiool, alzo ook zyn dichtkunst in handen der bedelaars mocht komen te vervallen. Doch my dunkt, ô Zara! dat deze gedachten my al ver vervoeren, van in de gewoone regels van een toeëigeningsbrief te blyven. Waar over ik u wel pardon zou verzoeken; doch alzo ik maar getracht heb, dit alles tot uw scheurziek tydverdyf te doen dienen, zo heb ik de materie daar van met een blad schrift twee of drie willen vergrooten: ’t welk gy my zonder twyffel, volgens uw beleefde aart, grooten dank zult weten, u zelver voor dees tyd vergenoegende met de kleinheid der bladeren, die ik u opoffer: terwyl de drukker u voor my belooft, dat (zo daar zotten genoeg gevonden worden, om dezen derden druk te koopen in twee Deelen) hy u haast een derden deel, met wat meerder geuren vervult, ter hand zal stellen; om u dat zelvige meê, gelyk als dit, tot oeffening van uw nagels te doen verstrekken.
[fol. Ee1v, p. 434]
    Ontfang dit dan, vermakelyke Zara! en gebruik het naer uw welgevallen, en zyt voor ’t laatst verzekert, dat, die u dit geschenk doet, nooit zal aflaten te blyven, niet alleen van uw schoone Meestres, maar ook U Ed: aapagtigheid.

                            De onderdanigste Dienaar
                                W.V.Focq.


Liefdens onverzettelyke

STANDVASTIGHEID,

Vertoont in de wonderlyke Trouwgevallen

Van

ALERAME en ADELASIA.

HEt Keizerryk van’t Westen dobberde op de ongestuimde golven des oorlogs, waar door gansch Duitsland byna bezwykende, op het punt was geheel te gronde te gaan door de gedurige roveryen, brandstigtingen, en moorden der Barbaren, wanneer, om dit onweer te stillen (ontrent het jaar negenhondert en veertig, na de geboorte onzes Zaligmakers) Otto, de tweede van dien Naam, en de eerste onder de Duitsche Princen, met de Keizerlyke kroon verçiert wierd.
    Deze, de vyanden verdreven, het Keizerryk in rust gestelt, en veele verbrande en gesloopte steden herbout hebbende, droeg in vrede, gedurende den tyd van 37. jaar, met de grootste lof des weerelds, dien wytberoemden scepter. Of hy grooter eer door de weegschaal van Astrea, of door het slagzwaard van Mars verkregen heeft, staat [fol. Ee2r, p. 435] noch te oordelen. Duizent deugden verrykten zyn kruin met laurieren: en duizent overwinningen vervulden zyn handen met palmtakken. Hy verdreef de halstarrige Ongaren uit Duitsland; bestreed, en versloeg de Bohemers door een lange en halstarrige oorlog; bracht t’onder de Slavoners; verrnielde de wederspannigen; trok driemaal over in Italien; versloeg Berengarius, die zich van dat ryk met geweld had meester gemaakt; verdreef van daar de Sarazynnen, en Grieken; in ’t end, sliste de oproeren van Rome; bevredigde Italien; en gaf aan Duitsland een bloejende en langdurige vrede. Zo dat hy in de loop van zyn Regeringe meer overwinningen dan dagen, en meer zegepralen dan oorlogen deed tellen; waar door hy, door zo veel heerlyke en loflyke daden, met recht den tytel van den Grooten Otto verkregen heeft.
    Begiftigt met zo veel eer, wierd hy daarenboven van den hemel verrykt met een dochter, Adelasia genoemt, in dewelke de schoonheid, de deugd, en de minnelykheid boven alles, door een onderlinge twist, om het grootste voorrecht scheenen te stryden. Zy, in de eerste jaren van de regering haars vaders, by na huwbaar zynde, zag zich wel haast in staat, van zich in ’t kort van de gansche wereld voor Keizerin der harten te doen eeren: nadien het onmogelyk was zo godlyk een ligt te zien, zonder zoo veel volmaakte zeden aan te bidden.
    Dit groote hof bloeide vast door de vermaarste Princen, en Ridders, die alsdoen de weereld droeg, terwyl dat (om de krygsoeffening, en de bestiering van een scepter te leeren onder zo lofryken Keizer) daar van alle kanten de edelmoedigste en dapperste Ridders, als na hun school, toevloeiden. Onder alle deze zag men gelyk een zon onder de sterren uitblinken Alerame, Prins van Saxen. Deze, in het bloejenst zyner jaren, vertoonde zich als een blom van aangenaamheid, doende onder een minnelyke gedaante van schoonheid in zich zien het afbeeldzel* van een onvergelykelyke dapperheid. Indien in de Keizerlyke zalen danzen, mommeryen, of andere [fol. Ee2v, p. 436] spelen wierden aangerecht, Alerame was die geen, die door zyn aardigheid, vermakelyke vonden, en geestige bewegingen altyd de eer, van de vrolykste, aardigste, en beminnelykste hoveling te zyn, verkreeg. Indien ’er in een heerlyk tournoispel, of in diergelyke andere gevechten een teken van een ware dapperheid in een geveinsde oorlog was te geven, nooit vond men iemand, die beter een paard wist te beryen, den ring te loopen,* een lans te drillen, of den degen te handelen. In ’t end, hy was in dit hof het eenige voorwerp van liefde by de Juffers, van nyd by de hovelingen, van gunst by den Keizer, en van verwondering by een ieder.
    By zo veele geestigheid, en by zo groot een dapperheid voegde hy noch grooter ziel, die echter, niet machtig zynde de schoone oogenstralen van Adelasia ongekwest t’ontkomen, wel haast met duizent andere tot in zyn binnenste met dat hevige vuur, ’t geen men liefde noemt, ontsteken wierd. En zy, die geheel van ys was voor de Koninklyke liefde van veel gekroonde hoofden, veranderde wel haast geheel in vuur, door de besmetting van de zuivre minnevlam van dezen haren onderdaan, zo wel door eerbied en plicht, als door liefde. Het onderscheid van hun staat was niet machtig haar deze ongelyke liefde te ontraden. Want waar de Minnegod het bezit verkrygt, daar moet de grootsheid wyken. Onmogelyk was het haar dit wassende vuur lang onder de asse van veynzery te verbergen.
    De brand, die alreets het dak lichterlaag begint uit te slaan, kan niet dan van de gansche stad gezien worden.
    De liefde, noch een teêr, en eerst geboren kind zynde, is lichtelyk met weinig windels te bedekken; maar in wasdom toenemende, en byna een reus geworden zynde, zo is het onmogelyk die aan een ieder te verbergen. Het hof heeft, gelyk de Faam, duizent oogen om te zien, duizent ooren om te hooren, en duizent tongen om alles, ’t geen zy hoort en ziet, te vertellen.
    ’t Gerucht van hun liefde al een wyl onder de hove- [fol. Ee3r, p. 437] lingen gelopen hebbende, kwam eindelyk meê ter ooren van den Keizer, die in zulks te hooren misschien de alderlaaste was; nadien de faam in ’t stuk van eer op ’t alderuiterste aan de aldernaaste, en ’t alderlaatste aan d’aldereerste komt. Dit gerucht vergramde den Keizer op ’t alderhoogste, hebbende de Princes alreets tot een voordeliger huwlyk geschikt, overeenkomende met zyn Keizerlyke maagtschappy. Dit deed hem de lichtvaardigheid van Adelasia vervloeken, en de reukeloosheid van Alerame haten; maar door de voorzichtigheid geleert, wilde hy geen uiterlyke tekenen van zyn gevoelen doen blyken. De zaken van staat, en van eer, moeten ondoordringelyk, onder het zegel van een onkwetsbare geheimenis besloten blyven. En de misdaad en kan niet verborgen zyn, wanneer de straf openbaar is. Om het eerste niet te haastig kenbaar te maken, deê de Keizer het laatste noch tot nader blyks uitstellen: alzo hem met een ook niet onbekent was, dat Alerame (hoewel zyn onderdaan) een loflyk Ridder, een doorluchtig Prins, en dienvolgens door zyn verdiensten zyn dochter wel waardig was.*
    Zyn gramschap dan voor een tyd veinzende, verwachte hy met vlyd een nieuwe gelegentheid, door welkers schynbaarheid hy den wortel van dit gehate, en groejende onkruid mocht uitrukken.
    Deze openbaarde zich wel haast, nadien de gelegentheden en oorzaken van beschuldiginge aan groote Princen en Vorsten nooit ontbreken.
    Op eenige schynbare vermoedens zyn straf dan grondende, verbande hy Alerame voor eeuwig uit zyn hof; en korts daar na, onder schyn van vermaak te gaan nemen, besloot hy Adelasia buiten op het land in een zeer vermakelyk, doch niet minder wel bewaart kasteel.
    Dus wierden deze twee getrouwe minnaars gescheiden, en op de wreedste manier des werelds van een gerukt.
    Doch het is niet waar, dat het afzyn alle diepe wonden geneest; misschien dat zy allenskens eenige kleine kwetzuuren kan doen heelen: maar het hart getroffen zynde, [fol. Ee3v, p. 438] zo is zy onnut en de wond ongeneeslyk. Wat baat het hart de vlucht, wanneer het de pyl, die hem de lenden doorboort, met zich draagt? door een al te wrede wet is een menschelyke natuur gelyk de Palmboom geneigt tegen den last, die hem drukt, op te steigeren.
    Het afwezen vermeerderde het verlangen, en de scheiding der lichamen verdubbelde de knoop hunner zielen. Adelasia geen tyding van hem vernemende, leefde een leven zo droevig, als ongelukkig. De muren, die dit landhuis omringden, besloten, en benauden met een haar ziel. De bloemen, die de hoven aldaar verçierden, waren aan haar zo veel doornen, die haar het hart doornagelden. Al haar gedachten wierden alleen naer haar beminde Prins gedreven; en van hem gescheiden zynde, was al haar vermaak ver te zoeken, en ’t leven zelf haar niet dan verdrietig.
    Alerame ondertusschen, aan wien de ware oorzaak van zyn ballingschap niet onbekent was, doolde in verscheide vergelege lantstreeken ruim twee jaren lang, om de gramschap des Keizers t’ontvluchten; maar indien de vrees hem al heel Duitsland had doen verlaten, de liefde, door noch grooter macht, trok hem eindelyk weder derwaarts. Aldus door deze schoone zeilsteen van zyn ziel getroken, vervoegde hy zich op nieus in een arm gewaad, en in een vermomde gedaante ontrent het kasteel, waar hy Adelasia wist in besloten te zyn; en hoewel den ingang daar van aan al de weereld verboden was, zo was het hem echter onmogelyk die noortpool van zyn wensch te verlaten. O zotheid der buitensporige minnaars! zyn leven, zomtyds zyn ziel zelfs in een openbaar gevaar van die te verliezen te zetten door een ydele begeerte, dewelke gewend is meer rampspoet dan vreugde na zich te slepen, en dikwils maar een vreugde, die alleen in een inbeeldinge bestaat, en die onmogelyk is te bekomen! want wat klaarder teken kan men ooit van een zinnelooze hartstocht geven, dan zich zelfs neêr te storten in een zo oogschynelyk gevaar, dat in plaats van voordelig te zyn, [fol. Ee4r, p. 439] niet* dan alle ongevallen veroorzaakt onder de gedaante van een ingebeeld genot;
    Zo zietmen een verdoolde mug rontom het glinsterende kaarslicht zwieren, tot dat hy eindelyk door de oogbetoverende vreugd zyn verlangen met zyn leven uitblust.
    Alzo zou ook Alerame door eenig kwaad vermoeden, ’t geen men van zyn verblyf aldaar alreets had beginnen te krygen, zyn leven voor wis gelaten hebben, ten waar de hemel door zyn voorzienigheid de zuiverheid van deze onderlinge liefde aanmerkende, en de gewenste vruchten van dit huwlyk voorziende, hem van dit groot gevaar niet bevryd had.
    Een tydelyke waarschouwing, van dat hem eenige lagen geleid wierden, hem van eenige naburige harders ter ooren gekomen zynde, deed hem zyn voorgenomen aanslag verlaten, en zich op het spoedigste van daar begeven.
    De verliefde Adelasia, korts voor zyn vertrek een weinig kennis van zyn verblyf ontrent het kasteel gekregen hebbende, ’t geen haar van vreugde, van haar minnaar zo dicht by haar te hebben, by na deed opspringen, en om zyn dreigend ongeluk, de grootste droefheid des weerelds deed gevoelen, een lange wyl in haar ziel verscheiden stoute voornemens overdacht hebbende, had eindelyk besloten zich op een van haar bewaarders, aan welkers genegentheid zy niet niet twyfelde, te vertrouwen. Deze, na dat zy hem de bezonderheden van haar liefde ontdekt, om bystand gebeden, en eindelyk geheel tot haar dienst bewogen hadde, besloot zy haar beminde Prins heimelyk na te zenden.
    Dewelke hem na eenige dagreizen op de grenzen van Saxenland achterhaald hebbende, in stilligheid een brief, met het hart voorgesteld, en met de hand van zyn beminde Princes geschreven, overleverde: waar in zy hem voor eerst af beelde, hoe zeer haar zyn leven ter harte ging, van het welke het hare alleen was hangende; dat [fol. Ee4v, p. 440] hy zich had uit deze landstreek te begeven om de lagen, die zy hem wist geleid te worden, t’ontgaan: daarna hem verzekerende van de eeuwigduirentheid harer liefde, beloofde zy hem op nieus een onverbreekelyke getrouheid, van voornemen zynde, of met hem te leven, of zonder hem van al de weereld afgezondert te sterven. Vorders bad zy, hem, en haar een veilige plaats te willen voorschryven, waar zy, verzelschapt van dezen zelfden dienaar, en noch een van haar toevertroude staatjufferen, hem in vermomde gedaante zou kunnen komen vinden: hoopende dat de liefde haar zoude een middel aanwyzen om de oogen haarder bewaarders te bedriegen, alle vervolgingen te ontmyden, en hem in ’t kort weêr te zien.
    Geheel verwondert en ontstelt stont Alerame over zo stout een voornemen van een Keizerlyke dochter, waar uit hem licht te besluiten was, van hoedanige stof haar liefde tot hemwaarts was. ’t Is wel waar, dat hy met eenen ook klaar genoeg bespeurde, hoe twyffelachtig deze aanslag was, en in wat blykelyk gevaar hy zich met zyn beminde bruid stellen zoude; maar de liefde is blind, en blindelings is het, dat zy haar navolgers gewend is te leiden: weshalven deze bode weder afgeveerdigt hebbende, schreef hy haar wederom, haar tyd en plaats stellende, waar hy haar zoude komen vinden, met een de weg aanwyzende die zy om daar te komen te volgen had, met belofte van haar op het spoedigste aldaar te ontmoeten, om haar den weg veiliger te maken.
    Zy den brief ontfangen hebbende, maakte zich geheel verheugt, en kloekmoedig tot den aanslag gereet. Een groot getal van haar rykste juwelen by een vergadert hebbende, en den bestemden dag gekomen zynde, bracht zy zo veel by haar bewaarders te weeg; dat zy onbekend, en in boerinne gewaad, heimelyk met een staatjuffer, en den boven gemelden dienaar haar gevangenhuis ontsnapte, en zich op reis begaf.
    Hun weg verhaastende, en in ’t kort ter plaatze gekomen zynde, waar zy zich in mans klederen, die men daar [fol. Ee5r, p. 441] voor hun gereet gehouden had, moesten verkleden, begaven zy zich in dat gewaat op het spoor, ’t geen Alerame haar had voorgeschreven. Maar alzo zy met de grootste vrees des weerelds gingen van vervolgt, of bekend te zyn, verdwaalde zy allenskens onwetende van den rechten weg, gerakende in een groot, wilt, en dicht bewossen bosch; waar zy niemand vindende, die haar weêr op het rechte spoor konde leiden, zo lang in hun verdwaling voortgingen, tot zy van de nacht overvallen wierden; die door de dichtheid, en hoogte der boomen veel duisterder dan naer gewoonte zynde, met eenen al de vrolykheid harer zielen met een donkere nevel bedekte.
    Van haar paarden getreden zynde, begaven zy zich onder het geblade dak van de woestyn, om door een weinig rust het gewenste daglicht te verwachten, het welk zy hoopte dat haar weêr op den rechten weg zou helpen.
    Doch in ’t aldernaarste van den nacht, terwyl zy vast op de harde aarde neêr gelegen, en van de slaap bezich waren een weinig rust te bedelen, wierden zy op ’t onverzienst het hoefslag van eenige paarden, en een onder een gemengt geluid van verscheide stemmen gewaar; ’t welk zy, scherp toeluisterende, in ’t end bevonden voor te komen, door een troep struikrovers, die om een buit, die ze kort te voren scheenen gestolen te hebben, te deelen, zich in deze onbewandelde eenzaamheid begeven hadden.
    Het welke de schoone Princes met haar geselschap, om hun gevarelyken staat, in de grootste ontsteltenis des weerelds bracht. En nademaal het vluchten zich ontdekken was, en oorzaak van in hun handen te vallen, waren zy genootzaakt geheel stil en onbewegelyk den uitkomst te verwachten. Maar het gebries van een* hunner paarden, verried kort daar aan hun stilzwygentheid, en bedroog al haar hoop. Deze booswichten hier op toelopende, vonden drie perzonen, die zy aan hun manne, en kostelyke klederen voor drie Ridders namen, die zy besprongen, en met ontallelyke wonden belasten, waar door de dienaar, en de staatjuffer doot, en Adelasia zieltogende op de plaats ble- [fol. Ee5v, p. 442] ven leggen. Zy wilden haar uitplunderen, maar in haar vallyzen zo veel gout en juwelen vindende, bleven zy daar door niet minder voldaan dan verwondert. Vertrouwende nochtans dat het perzoonen van groote staat waren, en dat die lichtelyk van eenige leitslieden mochten gevolgt worden, en alreets ziende dat de morgenstont begon aan te breken, begaven zy zich op het spoedigste daar van daan, om een andere veilige plaats te zoeken, om dezen hunnen ryken buit in ruste te deelen.
    Alerame ondertusschen, met een goeje bende welgewapende mannen van zyn trouwste onderdanen, aan de welke nochtans hun meesters aanslag onbekend was, zich op weg gestelt hebbende, om Adelasia te ontmoeten, was op het hoogste verwondert van haar den ganschen dag niet vernomen te hebben; weshalven hy (aan de welke de omleggende doolwegen niet onbekend waren) twyfelende aan haar verdwaling, begon te geloven, dat zy het rechte spoor missende, misschien in het dichtste van ’t bosch mocht vervallen zyn. In deze gedachten een groot gedeelte van de nacht deze wildernis met zyn byhebbend gezelschap doorlopen hebbende, bevond hy zich op ’t krieken van den dag, ontrent deze plaats, waar dit dodelyk toeval geschiet was. Hier zag hy niet zonder groote ontroerenis drie bloedige, en neergevelde lichamen, onder dewelke, hy van ’t paard stygende, zyn waarde Adelasia wierd kennende, dewelke op ’t punt was, van haar vermoorde met gezellen wel haast te volgen. Zy hem echter, hoewel ter nauwer nood, kennende, begon hem in ’t kort met een verflauwde stem de oorzaak van haar ongeluk, en deze deerelyke ontmoeting te verhalen.
    Hoe dat door deze doodelyke tyding, en op dit ellendig schouspel Alerame te moed was, bedenke een ieder, die een menschelyk hart heeft. Hy stierf niet? neen: nadien de gramschap, die geheel van vuur is, de droefheid, die geheel van ys is, deede smelten; waar door de droefheid zyn kracht verliezende van hem te dooden, hy van de gramschap voor die tyd het leven behiel.
[fol. Ee6r, p. 443]
    Zwerende een bloedige wraak over deze moorders te plegen, die hy verstond dat korts voor zyn komst vertrokken waren; en twee van de zyne tot bewaring, en tot bystand van de Princes gelaten hebbende, trok hy van de rest gevolgt op een volle galop die schelmen achter na; die zy, in ’t kort achterhaalt hebbende, met zulk een kloekmoedigheid besprongen, dat maar eenige weinige zich door de vlucht hun handen ontrukten, blyvende de rest op de plaats dood geslagen, meest door den wraakzuchtigen arm van den vergramden Alerame: hier op hun buit weêr meê dragende, begaven zy zich wederom in haast ter plaatze, daar zy de schoone gekweste gelaten hadden.
    Alerame zyn gramschap uit geblust hebbende, trachte van gelyken zyn droefheid door een menichte van tranen, waar meê hy de half stervende oogen van zyn waarde bruid besproeide, uit te storten: en haar in geen staat ziende van haar in het naaste dorp te kunnen brengen, begon hy indachtig te worden, dat daar ontrent in een eenzame spelonk een zeker kluizenaar woonachtig was, die door zyn vroom en godzalig leven van de omleggende inwoonders voor een zeer heilig perzoon gehouden wierd: daar was het, dat hy haar op zyn eigen armen, zo gevoegelyk als mogelyk was, naer toe droeg.
    Den Kluizenaar den Prins Alerame kennende, ontfing hun met de grootste liefde en goedertierentheid des werelts; en nademaal hy door zyn hoogen ouderdom, en een langduirige ondervindinge eenige ervarentheid verkregen hadde van met eenige kruiden, die hem het bosch in goeje menichte uitleverde, verscheide kwalen te genezen, wilde hy mede de wonden van de juffer bezien; en, die niet voor doodelyk gekeurt hebbende, verband hy die, met verzekering, van haar in korte dagen door de hulp des hemels tot volle genezing te brengen.
    Deze uitspraak gaf Alerame met een groote blydschap het leven weer; en aan de zynen niet minder, dan aan den heremiet de naam en staat van Adelasia verbergende, gaf hy voor haar een juffer van geringen staat, en veel minder dan hy te zyn.
[fol. Ee6v, p. 444]
    Maar dat nochtans haar uitmuntende deugden, en zonderlinge schoonheid hem door een kuische, hoewel blinde liefde, hadden bewogen haar tot zyn bruid te verkiezen: en haar naam een weinig veranderende, liet hy haar Alasia noemen. Daarna, van dit alles, aan al de zynen de stilzwygentheid bevelende, gaf hy hun verlof van zich naer hun huizen te begeven, niet by zich houdende, dan twee van zyn aldertrouwste en welbekenste dienaars.
    Weinig dagen gingen ’er verby, of door de minnelyke voorzorg des voorzichtigen kluizenaars, en door de getrouwe bystand des zorgdragenden minnaars, bevonden zich de wonden van Adelasia, die zy van de rovers ontfangen had, t’eenemaal genezen, maar de kwetzuren die haar de liefde gegeven had, bleven in hun beider zielen gedurig even varsch, en levendig.
    Zo dra zy in haare vorige stand gekomen was, deden zy zich van den godzaligen heremiet, op hun bede, met weinig omstandigheden wettelyk door den band des huwelyks verbinden. Het gebrek van een prachtigen bruiloft wierd in haar vergolden door de vergenoegtheid der harten. De armoede van een kluis was aan Adelasia meer waard in het gezelschap van Alerame, dan ooit al de heerlykheid van het Keizerlyk hof aan haar zou geweest hebben zonder hem. En inderdaat, het zyn niet de lekkernyen, de prachtigheid, en de eer, die door zich zelfs aan onze ziel vernoeging kunnen toebrengen; maar de genoegzaamheid van het hart alleen is machtig ons de vrede, en wellust te doen gevoelen, die zonder haar op de weereld niet is te vinden. Niet minder vreugd heeft dikmaal een onvermoeiden jager in het opdoen van eenig vreesachtig wild, door hem met zweet, doch met vermaak achtervolgt, dan een machtig Veldoverste door het winnen van een machtige welbeschermde stad: en meer vrolykheid vind men meenigmaal in ’t hart van een onnoozele harderin, in haar hooft en boesem verçiert te zien, met een weinig byeengevoegde rozen, of aangename angelieren, dan in een prachtige en hoofze juffer, in [fol. Ee7r, p. 445] spyt van al haar perelsnoeren, en edele gesteenten, daar zy dagelyks vol hoogmoed de moeite neemt, van zich meê op te tojen.
    Het is wel waar, dat de vergenoeging van deze twee minnaren niet lang duurde; maar wat is ’er ter weereld, dat niet dagelyks zyn verandering onderworpen is?
    Naauwlyks waren daar drie dagen na haar troudag voor by gegaan, of zy zagen op een avond den heremiet, komende van een zieke in het naaste dorp te verzoeken, met een verbaast gelaat, en al hygende tot hun komen lopen; die terstond voor alle ding Alerame bad, zo dadelyk met zyn bruid, juwelen en knechten met hem te gaan, om zekere zwaarwigtige redenen. Het welk zy deden, terwyl hy haar op het spoedigste leyde aan een by gelegene steenrots; die in deze wildernis met zyn kruin de toppen der bomen overrykte, waar in hy haar, door verscheide enge en dicht bewosse paden deed ingaan, die aan niemand, dan aan hem, bekend waren. Deze klip, van binnen hol, en redelyk wyd zynde, ontfing door een zekere kloof die hy in zyn bovenste gedeelte had, lichts genoeg om malkanderen, met alles ’t geen ’er in was, te kunnen zien. In deze rots was het, dat hy gewend was zomtyds zyn vertrekplaats te nemen, wanneer hy in stilheid zich alleen met zyn geestelyke gedachten wilde bezig houden. Al het huisraad, ’t geen deze droevige woning verçierde, was niet dan een kruis, een dootshooft, en een geessel, dienende tot zyn gebeden, overdenkingen des doods, en tot kastyding zyns lichaams. Zo dra hy haar hier gebracht hadde, keerde hy zich naer Alerame, tot wien hy zeide, dat ’er een Keizerlyk gebod tegen hem was uit gegaan, het alderstrafste en gestrengste dat men ooit gehoort had. Dat zyn misdaat niet bekend was; maar dat men zeide, dat hy gezondigt had in een stuk van gekwetste Majesteit: ’t geen hem duizentmaal de dood schuldig maakte. Dat zyn Keizerlyke Majesteit, met zeer strikten* last, aan alle Gouverneurs zyner Provinçien, een groot getal gewapende mannen door het gansche ryk had doen [fol. Ee7v, p. 446] zenden, om hem te doen achterhalen, vast te houden, en gevangen te brengen, met al die geenen, die by hem zouden gevonden worden. Hier voegde hy by, dat een bende soldaten, eenig vermoeden gekregen hebbende van zyn verblyf in deze heremitagie van het bosch, zich derwaarts zouden spoeden, en misschien daar nu alreets waren; en dat hy derhalven, bewogen door een Kristelyke liefde, en vaderlyke genegentheid, had goet gevonden hem in deze rots te versteken, waar zy in volle zekerheidt konden blyven, tot dat dit nakend onweer zoude voorby zyn, om als dan een veiliger verblyfplaats te beramen. Dit gezegt hebbende, en haar belovende haar, zo dra als mogelyk was, daar van daan te komen verlossen, verliet hy haar, om in zyn kluis de soldaten waar te nemen, en op de toestant der zaken te letten.
    Zeer wel hadden deze twee getrouwe minnaars gedacht, dat, zo dra de Keizer zyn dochters vlucht zou gewaar worden zyn gedachten wel zouden zyn, dat Alerame daar de hand aan moest gehad hebben, en dat hy derhalven groot gerucht zou maken; maar zy hadden niet geoordeelt, dat hun gevaar daar over zo groot, en zo haast aanstaande zou geweest zyn; weshalven haar zulks in een zee van onstuime gedachten, en schrikkelyke droefheid begon te dompelen.
    De kluizenaar ondertusschen aan zyn woonplaats gekomen zynde, vond die alreets omçingelt, en vervult met gewapende mannen, die hem daar dien ganschen dach geselschap hielden, doorsnuffelende niet alleen met alle neerstigheid deze kleine heremitagie, maar ook alle plaatzen daar ontrent gelegen; doch in ’t end, geen voetstappen van Alerame vernemende, waren zy genootzaakt, deze plaats te verlaten om hem in andere gewesten te gaan zoeken.
    Van deze verstond de kluizenaar, dat al het Keizers krygsvolk door alle gewesten des ryks afgezonden, en vespreid waren om hem te zoeken. Dat zyn beschuldiging was, de wegvoering van de Prinçes Adelasia; dat de Keizer aan [fol. Ee8r, p. 447] alle Vorsten, en Princen posten had gezonden, met last den eenen zo wel als den anderen vast te houden, aan haar de misdaat bekent makende, om haar in zyn magt te krygen, ’t zy ver, of na by, levend, of doot. En dat hy derhalven een zeer groote zomme gelts had laten uitroepen, tot loon van die gene, die haar de vryheid, of Alerame het leven zoude benemen.
    Deze deerelyke tyding ging den beleefden kluizenaar op het spoedigst aan den beroofden Alerame verhalen, aan wien het ongeval van zyn beminde bruid duizentmaal gevoelyker was dan zyn eige gevaar. Onmogelyk was het hem langer bedekt te houden, dat deze juffer, die hy getroud had, de Princes was. Waar op hy zich met den kluizenaar begon te beraden, wat best in dit zwaarwichtig toeval diende by der hand genomen te zyn.
    Zyn voorstel was, dat Adelasia, verzelt met den Heremit zich voor haar vaders voeten zou gaan werpen, om hem om vergiffenis over haar vlugt te bidden, gevende al de schuld hier van aan de listigheden van Alerame. Dat de twee dienaars, om het gevaar van by hem gevonden te zyn, te ontvlugten, in zekerheid naer huis zouden keeren; en dat hy vlugtig, onbekend, en alleen in var gelegene landstreken dat gevaar zou zoeken te ontwyken: of wel, dat hy, vallende in de handen des Keizers, alleen de straf zoud dragen, van de reukeloosheid, die hem de gedachten op zo verheven plaats had doen verheffen, en dat de schoone Adelasia, geen deel aan zyn ongevallen zou hebben.
    De edelmoedige Princes, niet kunnende dulden dat hy in zodanigen voorstel volharde, hier zyn reden brekende, zeide: dat, wyl den hemel haar hadde zamen gevoegt, zy hem eeuwig, in alle voorvallen, tyden, en plaatzen een getrouwe en een onafscheidelyke metgezellin wilde zyn; en dat zy niet zo flaauw van hart, van liefde, noch getrouwheid was, van hem maar alleen in voorspoed by te willen blyven. Hier op wilde haar Alerame antwoorden, en haar bidden, haar eigen behoudenis te willen bewerken, en haar Keizerlyke perzoon niet te willen stellen in de on- [fol. Ee8v, p. 448] gevallen, en gevaren, die de wrede ballingschappen, en droevige pelgrimagien gewent zyn met zich te brengen; doch zy meer dan stantvastig in haar eerste voornemen, wilde, noch konde geen ander voorstel verdragen.
    De twee getrouwe dienaars van Alerame, offerden zich zelven op, om hem overal (waar het hem zou believen haar te leiden) te volgen, om een zelfde lot met hem te delen: maar hy bedenkende, dat, hoe veel grooter het gezelschap was, hoe lichter zy te ontdekken zouden zyn, bedankte haar voor dien voorstel, doch nam dat niet aan. In ’t end wiert’er vast gestelt, dat Alerame en Adelasia alleen, in rouwe boeren klederen gekleed, het hair afgesneden, en de teederheid hunner gedaante door ’t sap van eenige kruiden verbastert, en een plompe ommegang nabootzende, haar fortuin zouden gaan zoeken, waar haar den hemel geliefde te leiden.
    Op dit voornemen volgde terstont de uitvoering. De kluizenaar bezorgde hun van kleederen, en alles ’t geen zy nodig hadden. De bedrukte minnaars, voor zich behoudende tot haar onderhoudt, het kostelykste, en draagbaarste der juwelen, die zy beide met zich genomen hadden, bestededen de rest in aalmoessen, en andere goede werkken naer gevallen des kluizenaars, uitgezondert een goet gedeelte, waar mede Alerame zyn twee dienaren begiftigde. Hierna altezamen uit hun schuilplaats vertrekkende, en zich in de gebeden des heremiets, en in de stilzwygentheid der twee Zaxen bevelende, scheiden zy zich altezaam van een, begevende zich, deze naer hun vaderlant, den heremiet naer zyn kluis, en deze twee minnaars daar ’t geluk hun zoude leiden.
    Op deze manier doorwandelden zy verscheiden Provincien des Keizerryks; zoekende altydt de afgezonderste, en minst begangene wegen, en zich dikwils onder verscheide namen verbergende.
    En nademaal door de tederheid van Adelasia, niet gewent dus ongemakkelyk te voet te reizen, hun dag reizen niet groot konde zyn, zoo waren zy genootzaakt op [fol. Ff1r, p. 449] verscheide plaatzen stil te houden, waar zy overal het streng gebod tegen Alerame hoorden vergrooten, en met eenen de naarstige nasporing, die op hem in alle plaatzen geschiede. Doch de hemel was haar geduurig zo gunstig, dat zy aan ieder onbekend bleven, tot dat zy eindelyk behouden te Tirol kwamen.
    Daar was het, dat in zekere herberg, waar zy zich een nacht gehuisvest hadden, ik weet niet op wat manier, van eenige gasten bespeurt wierd, dat zy een goeje rykdom van juweelen by zich hadden, hoewel zy zich arm veinsden, en, zo veel het mogelyk was, zorg genoeg droegen om die te verbergen.
    De openbare herbergen, dienstig tot het gemak der reizigers, verstrekken dikwils tot verderf van eerelyke lieden. De roveryen en moorden, die zo menigmaal in de bossen, en op den weg geschieden, worden den meesten tyd in zodanige plaatsen beslooten, en voorgenomen.
    Zulks geschiede mee aan onze twee vluchtige minnaars, die daags daar aan op de weg van Italien haar reis vervolgende, zich op ’t onverzienst van een menigte rovers besprongen vonden, die haar al hun gout, en juwelen ontnaamen, en haar van alle hun onderhoud beroofde, voegende alzo noch by al hun andere ellende, de rampzalige arremoe. Aldus het speeltuig van alle rampen geworden zynde, door oorzaak misschien van de al te groote onmatigheid hunner verliefde dolheên, zagen zy zich genootzaakt langs den weg hun brood te bedelen, om hun ongelukkig leven op te houden.
    O schielyke omkeer (zou hier een Heiden zeggen) van het drajende rad van de wankelbare fortuin! Maar, ô groote verborgentheid (mogen wy wel zeggen) van de Goddelyke oordeelen! een zo tedere Princes, dochter van zo grooten Keizer, dus armelyk vluchten, te voet, al bedelende, wie zou zulks ooit gelooft hebben? doch in zo groot een verlies, verloor zy echter geenzins het minste deel van dat vorstelyk en edel gemoed, ’t geen haar de geboorte had meegedeeld; zy beklaagde zich noit, noch [fol. Ff1v, p. 450] van de hemel, noch van ’t geluk, noch van zich zelfs; maar met een onverwinnelyk hart haar ongevallen verdragende, verstrekte zy menigmaal tot vertroosting van den bedrukten Alerame.
    Aldus hun weg na Italien vervolgende, gedurig, zo veel mogelyk was, de Keizerlyke steden mydende, beproefden zy die ellenden, dewelke die gene gewent zyn te smaken, die arm, onbekend, gebannen, en verlaten, der Vorsten gramschap ontvluchten, en onbekende landen doorwandelen moeten. Ruim drie maanden duurde deze hunne pelgrimagie, in het end van dewelke zy tot in het Alpische gebergte geraakten, die een scheiding maakt tusschen Lugurien en Piemond.
    Vermoeit van hun lange bedelende pelgrimagie, besloten zy zich in deze gebergte te onthouden, dat, eenzaam, en onbewandelt, de grootheid hunner geboorte konde verborgen houden, en aldus hun leven voor de vervolgingen des Keizers veilig maken.
    Zy sloegen zich dan voor eerst neêr, niet ver van den rivier Tenaruns, in de eenzaamheid van een verheve rots, ontrent het kasteel Garresium, gelegen in een plaats, tegenwoordig Pietra degna geheten; alwaar noch huiden eenige overblyfzels van een regenbak te zien zyn, van dewelke de faam zeit, dat Alerame met zyn huisvrouw daar gewoont heeft; gelyk Leander Albertus, in zyn Beschryvinge van Italien vermeld.
    Maar, of dat zy vreesden al te licht in dit gebergte ondekt te zullen werden, dan of zy de onderhoud van hun leven daar niet wel konden gewinnen.
    Zy verlieten die in ’t kort, en begaven zich daar niet ver van daan in een ander gebergte, niet ver van de stad Savona gelegen. Waar zy, op een der zelve, een groot, en dicht bewossen bosschadie gewaar wordende (’t welk als by na onbegankelyk zynde, voor een ieders dienst open stond) voornamen van aldaar hun werk te maken, van hout te hakken, kolen te branden, en die in de naast gelegen dorpen te koop te brengen, om alzo hun levens nooddruft [fol. Ff2r, p. 451] te winnen. Een voornemen al te ongelyk met de grootheid hunner geboorte; doch van hun voorgestelt door de gelegentheid, en uitgevoerd door de noodzakelykheid. Zy voor eerst zo veel gelds gebedelt hebbende, waar mee zy een byl, een zaag, en noch eenig ander noodwendig werktuig konden kopen; en zich met eenen van eenige takken, en bladeren, door de hulp hunner handen, een kleine hut op geslagen hebbende, ’t geen hun tot een woonplaats moest verstrekken, begonnen zy zich in ’t kort aan ’t werk te begeven, ’t geen hen den onderhoud zou verschaffen.
    Alerame was met een kloeke, en sterke jonkheid begaaft, en Adelasia, hoewel opgevoerd met een uitnemende zachtigheid, was nochtans van gelyken hard genoeg van natuur, en nu alreets door haar lange, en ongemakkelyke pelgrimagie veel tot de moeijelykheden, en den arbeid gewend, zo dat zy door hun naerstigheid, en moeiten in ’t kort een groote menigte kolen verzamelden. Deze plagt in ’t begin Alerame, met opgeschorte lendenen, in bundels gebonden, zich op de schouderen te laden, en die in de naast gelegen plaatzen te verkopen. Maar door hun arbeid, en spaarzaamheid, een weinig gelds, boven hun dagelyks brood, overgegaart hebbende, kost hy zich voor eerst een ezel, en kort daar na noch een ander, en die beide met zyn koopmanschap ladende, was hy gewent die zelvige in deze stad Savona te markt te brengen, hebbende zich zelfs een nieuwe weg gebaand door het onbegankelykste van het bosch.
    In zodanige een berg, bosachtige, en afgezonderde plaats, en in zo moeijelyken staat, volharde deze edele minnaars, gebooren tot vorstelyke legers, en koninklyke troonen, in hun manier van leven den tyd van zestien jaren.
    Zodanig was nochtans de genegentheid, waar meede zy malkander tot verwondering lief hadden, dat al de bitterheden van hun onlukkig leven voor hen niet dan zoetheden waren, door de minlykheid van hun aangenaam gezelschap.
[fol. Ff2v, p. 452]
    Gedurende deze tyd verkregen zy tot waardige vruchten van hun kuisch huwelyk zeven kinderen, alle van het mannelyk geslagt, en alle van de natuur begiftigt met een heerlyk en aangenaam wezen, en met een wonderlyk verstant, waar by zich voegde een edele opvoeding, meer over een komende met de doorluchtigheid van hun bloed, dan met de nederigheid van hun staat.
    Met de Koninklyke melk des moeders Koninklyke geesten inzuigende, verkregen zy van hun kindsheid af, door de moederlyke onderwyzing, Koninklyke zeeden, en Godvrezende gedachten: tot hun jongelingschap gekomen zynde, wierden zy van hun vader in de kennis der letteren en der goede zeeden, als mede in de ridderlyke wapenoeffeningen onderwezen, in die uuren, die hem buiten zyn gewoonen arbeid tot rust verstrekten. Weinig onderwyzingen waaren genoeg aan de begrypelyken en levendigen aart van deze edele verstanden: zo dat zy in ’t kort zodanig wierden, dat zy, en tot troost van hun ouders, en tot verwonderig van een ieder verstrekten. De jagt was in hun eerste jaren, haar gewoonelyke oeffening, waar in zy zich zo meesterlyk met de zwynspriet, boog en pylen wisten te behelpen, dat geen wild voor hun veilig bleef in dit bosch, waar uit zy hun huishouding dikwils meer dan overvloedig verzagen.
    Den eerstgeboorne, die Wilhelmus genaamt was, zo dra hy tot de jaren van een bloejende ouderdom gekomen was, die het lichaam op zyn starkste maakt, en aan het gemoed het onderscheid van zaken leert, konde langer niet verdragen, dat zyn beminde vader in perzoon, met zo grooten ongemak, de koolen in de stad ging te koop brengen, en deze last zelfs op zich nemende, begon hy hem van deze, en veel andere moeiten t’ontslaan; maar de stad te doorzien, en met de steedelingen te handelen, ondekte hem te met veel zaken die hem tot noch toe onbekent geweest waren, en deed hem tot verscheiden dingen lust krygen, [fol. Ff3r, p. 453] waar hem zyn ingeborene edelmoedigheid toe neigde. Waar door hy zomtyds voor het gewonne koolgeld nu een rapier, of pook, dan een vederbosch, en zomtydts een sparwer, en een valk, en ’s anderdaags een boog, en pylen bestont te kopen, waar door hy (nalatende de huishouding met nootzakelyk onderhoud te verzorgen) wel haast dat weinig, ’t geen zyn ouders hadden overgegaard, begon in diergelyke (hoewel edele) nogtans onnutte koopmanschappen te verkwisten.
    Dikwils wierd hy hier over, in ’t eerst minnelyk, en in ’t end straffelyk, van zyn ouders bestraft; maar al te veel vermogt in hem, die ingeboorene geest, waar door hy op onzekeren dag, willende zyn lust voldoen in het kopen van een vuurroer, en een welgeleerden patryshont, vervoert wiert tot het verkopen van een zyner vaders ezelen, welk gelt, als meê van de verkogte kolen, hy geheelyk daar aan besteede. Waar over hem zyn ouders die daar door t’eenemaal in gebrek van broot waren, hem zo strengelyk bejegende, dat hy zich aan haar door de vlugt kwyt maakte. Zy hier over dapper bedroeft, begonde hier na, de twee na hem geboorne, in dezen arbeid op te trekken, die door de jaren meê alreets tot de zelfde bekwaamheid gekomen waren; hun waarschouwende in die verkwisting wyzer, en voorzichtiger te zyn. Doch dit konde echter niet voorkomen, dat zy door dat zelfde ingeven meê niet zomtydts in die fouten van den eersten vervielen.
    Hoewel zy echter niet na lieten hun huis (was het niet met gemak) ten minsten met nootzakelykheden te verzorgen. Waar over hen hun ouders niet al te straf derfden bejegenen, uit vrees, van haar door de vlucht de voetstappen van hun broeder te doen volgen.
    Die dit gebergte verlaten, en in Savona een schip gevonden hebbende, dat na Rome moest vertrekken, zich aldaar in scheepte, om zich derwaarts te doen voeren. Korts te vooren was in Italien, door de valleijen van Trenten, gekomen den Keizer Otto, met een leger van vyf duizend soldaten: en Beringarius, die zich van Italien mee- [fol. Ff3v, p. 454] ster gemaakt had, overwonnen hebbende, trok hy naer Rome de wederspannigen te gemoed, die de partye van den onwettigen Paus aldaar voorstonden, en deze getemt hebbende, stelde hy in den Pausselyken stoel Leo de achtste.
    In deze tyd kwam Wilhelmus te Rome, en dienst in ’t Keizerlyke leger nemende, gaf hy zyn onbekende Grootvader in ’t kort zodanige tekenen van zyn beleid en dapperheid, dat hy wel haast van de piek aan het vendel geraakte: en, van trap, tot trap, in het eind kapitein gemaakt wierd, zynde van de Keizer zelve zeer bemind en aangezien. Zyn zonderlinge dapperheid, zyn bevallig wezen, zyn aangename ommegang, en boven al de overeenkomsten van het bloed, waren de middelen, door welke hy zich t’eenemaal des Keizers gunst en genegentheid won.
    Het geviel in ’t end, dat de Keizer van Rome door Toskanen trok, waar hy, met eenige afgezanten, groote geschenken van Niceforus, Keizer van ’t Oosten, ontfong, waar na hy van daar over zee te Savona kwam te landen, waar hem Wilhelmus ondekte, dat hy een zoon was van duytsche ouders, die op het gebergte niet var van daar gelegen, hun arme woonplaats hielden; weshalven hy zyn Majesteyt bad, hem verlof te willen geven, van haar te mogen gaan bezoeken.
    Den Keizer hier door nieusgierig geworden zynde, vroeg hem van wat deel van Duytslant; en van wat staat zy afkomstig waren, en door wat reden, haar vaderlant verlaten hebbende, zy zich in het Lugurische gebergte begeven hadden.
    Waar van Wilhelmus gansch onkundig zeide te zyn, nademaal hy, de eerst geboorne van zeven, na hun verblyf in dit gebergte ter werelt gekomen was; dat hun namen waren Antriso, en Alassia; en dat hy geen andere kennis van hun staat en afkomst had kunnen vernemen, schoon hy hun meenigmaal daar na gevraagt had; hoewel hun wezen en ommegang hem altyd hadden doen gelooven, [fol. Ff4r, p. 455] dat zy van geen gemeene afkomst waren, hoewel tot een arme staat gebracht.
    Deze antwoord deed den Keizer een goeje wyl vol gedachten stil staan, en de jaren des ouderdoms van Wilhelmus oprekenende met die van de vlucht van zyn dochter, en de omstandigeden overloopende, begon hy te denken dat Alerame en Adelasia, hoewel onder andere namen verborgen, de ouderen van Wilhelmus wel konden zyn. Hier voegde zich by, dat hy ook in hem gewaar wierd eenige trekken van het moederlyke wezen, boven dat hy in zich gevoelde een zekere boven gewoonlyke beweeging, die hem door een teere zucht dezen jongeling dwong te beminnen.
    Om de zekerheid hier van te onderzoeken, gaf hy hem verlof haar te gaan vinden; maar hy wilde hem in deze bezoeking doen vergezelschappen, door een zyner hovelingen, een neef van Alerame, aan wien hy zyn twyffelmoedigheid, en zyn gedachten te kennen gaf.
    Deze vertrokken te zamen, zynde de gedachten van Wilhelmus anders niet, dan zyn waarde ouders weêr te gaan zien, haar te omhelzen, en haar vergiffenis over zyn voorgaande fouten en zyn heimelyk vertrek verzoekende, haar armoe te gemoet te komen, met eenig overgewonnen dienstloon, ’t geen hy in eenige dukaten met zich bragt.
    Ontrent de hut gekomen zynde, zagen zy terstond de twee gelieven, op het ongewoone hoefslag der paerden, in de deur verschynen. Terstond wierd Alerame (hoewel verbrand, vuil, en bemorst) van zyn neef bekend, die afstygende, en hem by zyn oude naam noemende,* toeliep om hem te omarmen; die ’t eenemaal verbaast zynde van zich ondekt te zien, zich wilde veinzen een ander te zyn; maar zyn Wilhelmus zo kostelyk gekleed by hem ziende, nam hy moed, en ziende dat hem het veinzen onnut zoude zyn, begon hy zyn neef te bidden, hun beschermer voor de gramschap van zyn Keizerlyke Majesteit te willen zyn, [fol. Ff4v, p. 456] die zy met een bevend hart verstonden zo na by hun te wezen.
    Deze verzekerde haar deshalven van zyn voorspraak; en groote hoop stellende op de hartelyke genegentheid, waar mede den Keizer Wilhelmus had begost te beminnen, eêr hy hem voor zyn neef gekent had, begon hy haar van deze hoop tot de gunst de Keizers verzekering te beloven, wanneer zy de twee oudste zoonen van hun koolwerk komende, zagen naderen; waar op de twee gelieven hun neef in de hut leidende, hem de vier jongste mede toonden, die altezamen (hoewel zeer armelyk gekleet) door de heerlykheid hunner wezens, zodanige tekenen van hun geboorte gaven, dat zulks alleen machtig was haar te doen kennen van een Koninklyke stam gesproten te zyn.
    Hier verstond in ’t kort de hoveling van Alerame, alles ’t geen haar na hun vlucht was over gekomen, ’t geen hem, door ’t hooren van zo vreemde, en ongelukkige toevallen, dikwils de Tranen uit de oogen perste. Hier opende zich met eenen aan Wilhelmus, en aan zyn broeders het wonderlyke tooneel hunner ouders, ’t welk voor hen tot noch toe met de gordynen van stilzwygentheid gesloten was geweest; waar door zy zich nederknielende voor hun beminde ouders, haar niet alleen een vaderlyk eerbied bewezen, maar gelyk men aan groote Princen schuldig is; en wederom van deze minnelyk omhelst wordende, vonden zy zich genootzaakt alt’zamen in tranen uit te barsten. In ’t end, door hun neef vertroost zynde, begaven zy zich al te gelyk te paard naer
    Waar zy gekomen zynde, van den hoveling geleid wierden in een huis, aan het Keizerlyk hof palende, en toegeschikt voor den Bisschop van Albenga, die daar, om den Keizer de handen te kussen, kort te vooren gekomen was.
    Dezen (alzo zy wisten in hoe hoogen achting hy by den Keizer was) de saak geopenbaart hebbende, baden zy [fol. Ff5r, p. 457] met hun te gelyk naer ’t hof te willen gaan, om by zyn Keizerlyke Majesteit voor zyn dochter en zwager tot voorspraak te verstrekken, om hen, na zo veel jaren strafs, een gunstige vergiffenis te doen verkrygen. Zeer geern voegde zich dezen eerwaarde Prelaat tot zo goeden werk; weshalven hy (latende dit edelmoedig, doch angstig gezelschap, in het midden van een brandende hoop en een yskoude vrees) met den hoveling verzelt, zich na het vertrek des Keizers begaf, om hem zodanigen vreemden en wonderlyken tyding te verhalen. Zeer veel bracht het oprechte verhaal des hovelings, en de goethartige voorspraak des Bisschops by den Keizer te weeg, dat zy zyn edele ziel, met een teere medegevoelicheid over de ongevallen van deze twee Minnaars, begonnen te bewegen, en het t’enemaal tot een minnelyke vergiffenis van haar verliefde dooling te neigen.
    Doch hoewel zyn ziel, dus tot de vaderlyke genegentheid quam te hellen, ja zelfs geen voetstappen van de oude gramschap meer in zich behield, zo wilde hy nochtans voor een tyd veinzen, en (zyn Princelyke grootheid begeerende te behouden) zeide hy, noch eerst zyn dochter te willen spreken, en haar gemoet te willen ondertasten, weshalven hy geboot dat zy alleen met Wilhelmus, by hem zoude geleid worden. Inkomende wierp zy zich heel ootmoedelyk voor zyn voeten neder, hem den boort van zyn tabbaart kussende, en met betraande oogen om vergiffenis smekende.
    Dit gezicht, en deze daat ontroerde den Keizer zodanig, dat indien Adelasia, haar oogen (die zy gedurig op de aarde gevest hielt) op zyn wezen geslagen hadde, zy zyn teêr gevoeligheid genoegzaam zoude gemerkt hebben. Doch hy echter zyn Keizerlyke deftigheid behoudende, en haar een weinig opheffende, zeide haar; dat hy gereet was haar alles te vergeven, en haar in staat van zyn dochter te houden, met alle behoorelyke grootheden, indien zy Alerame wilde verlaten, en geen vergiffenis voor hem vorderen; nademaal hy zeide, voorgenomen te heb- [fol. Ff5v, p. 458] ben, zyn rechtveerdige gramschap aan hem te willen koelen, hem voor eeuwig uit zyn hof, en uit het gantsche Keizerlyk gebied verbannende.
    Adelasia hier op in traanen uitbarstende, als of zy haar eigen doodvonnis kwam te hooren, gaf hem stantvastelyk tot antwoordt; dat, hebbende den Hemel haar door het wettig huwelyk aan Alerame verbonden, zy liever met hem veracht, en verstooten wilde leven, of ongelukkig sterven, dan zonder hem aan de Prachtige grootheid van haar Vaderlyk Hof deel te hebben.
    By zich zelfs prees den Keizer deze voorzichtigen Antwoordt, doch met een geveinsde antwoordt, haar met eenige dreigementen bejegenende, waar door hy in haar noch meer stantvasticheid ontdekte, begon hy haar het gevangen-huis voor oogen te stellen: en aan zyn Lyf-wacht een teken doende, geboodt hy hem deze in hechtenis te nemen; maar Wilhelmus, de handt aan ’t Gevest van zyn Degen slaande, en zich tot den Keizer keerende, seide hem met een onversaagde stem; dat zyn Moeder vry geboren was, en dat hy met verlof van zyn Majesteit gereet was het Hart te doorboren aan die geene, die de stoutheid zou derven nemen, van haar de minste overlast in haar Persoon of vryheid te doen; nademaal hy t’eenemaal bereidt was in haar bescherming, zyn leven, doch niet zonder wraak, te verliezen.
    Dit seide hy met zo levendigen yver, en met zo edelmoedigen gedaante, dat het langer aan den Keizer (die daar het grootste genoegen des werelts in schepte) niet mogelyk was, de teederheid van zyn Ziel te verbergen, door het zien van zo grooten stantvasticheidt, liefde, en getrouwicheidt; zo dat hy zyn Keizerlyke grootsheid afleggende, van zyn Troon oprees, om zyn Dochter, en haar zoon te omhelsen; en Alerame met al de andere zoonen mede tot zich hebbende doen leiden, omarmde, en kuste hy hun altesamen op de minnelykste manier des weerelts, zich nauwlyks kunnende verzaden, zo by den eenen als den anderen.
[fol. Ff6r, p. 459]
    Het gantsche hofgezin stond geheel ontsteld van verbaastheid, door de majesteit des Keizers dus vernedert te zien in het omhelzen van deze twee Koolbranders, en in de kussen van deze qualyk gekleede Jongens; maar zo dra ruchtbaar wierd, wat voor perzoonen deze waren: zo wierd terstont niet alleen het Hof, maar ook de naast gelegen Steden, en aangrenzende provincien, met deze vreemde nieuwicheden vervuldt; met verwondering van een ieder, over zo een nooit gehoorde verandering, zo stantvastich een liefde, en onverbrekelyke getrouheid.
    Met der haast wierden de twee verrezene Minnaars, met haar op nieuwsherboorne zoonen, verzien van kleederen en andere verçierselen, over een komende met de grootheid van hun staadt; en van al de aanzienelykste Heeren zo van het Hof, als van het leger, met groote blydschap verwellekomt.
    Toen was het, dat men in Savona, eenige weeken niet dan feesten, tournoyen, en andere gewoone tekenen van vrolykheid in zwang zag gaan; en dat men daar van Genoa en van andere omleggende steden de grootsten Adel na toe zag vloeien, niet zo zeer om deel te hebben aan de vreugde van de stad, als om te komen zien Alerame en Adelasia, wonderlyke voorbeelden van de wonderlykheden dezes weerelds, en de stantvastigheid der liefde.
    Den Keizer korts hier na (alreets de oneenigheden van Rome geslist, en de verschillen der Italiaansche Princen bevredigt hebbende) vertrok zich weder in Duitsland, latende Alerame met zyn beminde Adelasia, vreedige beheersers van Savona, en de omleggende landen; het toneel van haar voorgangen ongelukken tot een troon van alle wenschelyke vreugde, en voorspoet. Met zeven Marquisaatschappen wiert Alerame hier boven van den Keizer begiftigt; die na zyn dood van zyn zeven zonen geërft wierden; wordende Wilhelmus hun eerst geboorne, Marquis van Montferat, en de zes andere, die van Ceva, van Por Zione, van Bosro, Salvesso, van Karretto, en van Ancisa.
[fol. Ff6v, p. 460]
    Zynde het leven van hun allen na die tyd zo gelukkig als doorluchtig geweest; ieder van hun erfgenamen nalatende, die noch op deze uur tot eêr van Italien, en tot verçiersels van de weereld verstrekken.

        Einde van ’t Tweede en laatste Deel van FOCQUEN-
                        BROCHS Thalia, of Geurige Zanggodin.



[fol. Ff7r, p. 461
]

DE

SCHOUBURG IN DE ROU

over ’t afsterven van

HERMAN BRINKHUIZEN,

Vermaard Tooneelspeelder.

WAar zyn nu myn heldetoonen,
    Waar is nu myn Poëzy?
Waar zyn nu Apolloos zoonen,
    En der Treurspeldichtren ry?
(5) Polus, Polus is gesturven!
    En de gansche Helikon
Is voor eeuwig nu bedurven,
    Door het daalen van die zon.
Schreit nu kristalyne stroomen,
    (10) Dichters, wyl door deze slag
U een parel is ontnomen,
    Schoonder dan ooit Grieken zag.
Ach, de ziel der treurjuweelen
    Mist voor eeuwig nu het licht,
(15) Die door zyn bekoorlyk speelen
    Grieken geeft aan ’t Y gesticht.
Barst met my als eertyds Romen
    Om de dood van Titus uit,
Gy die ooit aan Amstels zoomen
    (20) Sloegt Melpomenes geluit,
Roept: had nooit die zon gescheenen,
    Of was nooit haar glans gedooft.
Ach, myn HERMAN is verdweenen,
    En van ’s weerelds licht berooft,
(25) Roept de Schouburg, krabt haar wangen,
    Rukt haar staatcitabbert af,
Nokt, en blyft aan ’t lichchaam hangen.
    Hoort! hoe klaagtze: zal het graf
[fol. Ff7v, p. 462]
Dan uw dierbaar asch bewaaren,
    (30) Dat geheiligt overschot,
My veel waarder dan de snaaren
    Van Apollo, bitter lot!
Wie zal nu myn lof vergrooten,
    En myn hoofd, zo fier gehuld,
(35) Doen tot aan de sterren stooten?
    Met geen klatergoud vervuld,
Maar met diamantestraalen.
    Onbeseflyk ongeluk,
Met geen tongen te bepaalen,
    (40) Aller ongevollen druk!
’k Dorst de weereld zelf braveeren
    Als gy bromde op myn Tooneel.
’k Zag Augustus triomfeeren,
    Zo volmaakt van deel tot deel,
(45) Of hy scheen in u herbooren.
    Ik kon Porus groot gemoed
Uit uw mond en lippen hooren.
    ’k Zag de zorg voor ’s Konings bloed
In uw edle ziel herleven,
    (50) Als ge als een Siccheus spraakt.
’k Zag myn marmre posten beven,
    Als ge in heilig vuur ontstaakt.
Om Herodes na te speelen,
    Als hy razendt en verleid,
(55) Om zyn doodwond, niet te heelen,
    Heete en droeve traanen schreid.
Hy scheen ’t aardryk uit zyn pannen
    Zelfs te lichten met zyn hand,
Om met hem ale aardstierannen
    (60) Een onblusselyken brand
Voor zyn gruwlen te bereien,
    Om zo Mariamnes dood
Met geen traanen te beschreien,
    Maar met bloed, als hy vergoot.
(65) ’k Zag de glorie lang bestryen,
    Die myn naam van u ontfong,
[fol. Ff8r, p. 463]
Door verwaande Roofharpyen;
    Schoon hy tot de wolken drong.
Roept nu, Iö! lastertongen,
    (70) Roept nu, Iö! hy is heen;
Als de Romer heeft gezongen,
    Voor de koets van Gallieên
’k Zal een krans van heldepalmen.
    Vlechten tot zyn roem en eer,
(75) En zyn lof voor eeuwig galmen,
    Schoon hy.. maar mit zweem zy neêr.
Vlecht nu lauwren en cipressen,
    Treurspeldichters, om zyn hooft,
Door een vuur, niet uit te lessen,
    (80) Nu hy is van ’t licht berooft.
Zo lang Amstels zeekasteelen
    Dondren op den Oceaan,
Zullen nooit uw trotse speelen
    Zo volmaakt ten reie gaan,
(85) Als hy die wist uit te voeren
    Door zyn gadeloos verstand;
Eer gewoon de ziel t’ontroeren
    Door zyn oogen, mond en hand.
Schryft ter eeuwiger memorie
    (90) Deze letters op zyn zerk:
Hier rust aller dichtren glorie,
    In dit nau bepaalde perk.

Overleden den 14 Septem-
    ber, 1695.
            A. BÓGAERT.



[fol. Ff8v, p. 464: blanco]

Continue

Tekstkritiek:

Deel 1
fol. *3r, vs. 16: praatjes paait, er staat: praat
fol. *3v, vs. 44: getoont, er staat: getroont,
fol. *3v, vs. 60: aangevuld uit de edities van 1696 en 1766
fol. *4v: neit er staat: niet
fol. *4v: vaak en er staat: vaaken
fol. *7v: vermaarde er staat: vermaade
p. 3, vs. 62: biên, er staat: bi n,
p. 3, vs. 91: raaken, er staat: raaken.
p. 20, vs. 718: En zo er staat: En zo
p. 21, vs. 754: verbiên zo er staat: aerbiên
p. 24, vs. 847: al er staat: zal
p. 27, vs. 963: regen, er staat: regen.
p. 34, vs. 1246: groot geruchter staat: gerucht gerucht
p. 33, vs. 1231: myn er staat: my
p. 35, vs. 1277: dan er staat: van
p. 39, vs. 1403: en er staat: een
p. 48, vs. 1748: zwoeren er staat: zwoer
p. 48, vs. 1776: toonde er staat: tonde
p. 51, vs. 1894: naer er staat: haer
p. 52, vs. 1929: Wat er staat: Want
p. 53, vs. 1951: vechten, er staat: vluchten,
p. 53, vs. 1952: nacht. er staat: nacht
p. 54, vs. 1991: laadkruit er staat: landkruit
p. 56, vs. 2062: voor er staat: door
p. 56, vs. 2067: verplet er staat: verspelt
p. 56, vs. 2068: op nieus er staat: nieus
p. 56, vs. 2069: die juist er staat: juist
p. 57, vs. 2097: wou er staat: won
p. 57, vs. 2105: daarom, om er staat: daarom
p. 58, vs. 2141: ter neder er staat: daar deder
p. 59, vs. 2194: haar er staat: hem
p. 61, vs. 2254: voor er staat: vol
p. 63, vs. 49: In er staat: Ik
p. 86, vs. 309: geëxstinguiert, er staat: geëxstinguient,
p. 105, vs. 1657: hier er staat hiet] p. 146, vs. 16: lieve er staat: lieye
p. 146, vs. 24: kind. er staat: kind
p. 147, vs. 45: opgeslagen, er staat: opgeslagen.
p. 147, vs. 55: roojen), er staat: roojen,
p. 197: graven er staat: vragen
p. 220, vs. 51: pappgajen) er staat: pappgajen(
p. 220, vs. 72: lynekruit er staat: lynebruit
p. 221, vs. 102: stem) er staat: stem;
p. 222, vs. 125: hier er staat: Hier
p. 222, vs. 136: gewiegt. er staat: gewiegt
p. 222, vs. 137: gy er staat: hy
p. 222, vs. 145: wolken, er staat: wolken?
p. 222, vs. 180: gemak? er staat: mak?
p. 223, vs. 207: vetbegraasde er staat: vetbesgraasde
p. 225, vs. 24: geest, er staat: geest.
p. 227, vs. 89: breid er staat: breik
p. 227, vs. 95: vrucht er staat: vruch
p. 233, vs. 157: harssenwinkel, er staat: harssenwinken,
p. 283, voor vs. 1: MELIBEUS er staat: BELIBEUS
p. 287, voor vs. 129: MELIBEUS er staat: MENALKAS
p. 298, vs. 76: Menalisch er staat: Melalisch
p. 300, vs. 148: Dafnis er staat dafnis
p. 300, vs. 152: Dafnis er staat dafnis
p. 300, vs. 154: ’t er staat ,
p. 300, vs. 164: ’t huis, er staat van ’t huis,
p. 301, vs. 162: Zo er staat Za
p. 301, vs. 171: Vaak er staat Van
p. 317, vs. 13: soldaten, er staat soladten,
p. 318, vs. 64: met er staat het
p. 320, vs. 134: schau er staat schan
p. 322, vs. 173: uit er staat op
p. 322, vs. 174: ongedult er staat ongedult.
p. 322, vs. 175: noch er staat Noch
p. 322, vs. 178: zyn er staat om
p. 322, vs. 189: noch wel er staat noch
p. 323, vs. 19: duin er staat duin.
p. 323, vs. 21: in de editie-1709b staat Parnas weêrhielt u niet met zyn gesplitste toppen,
p. 329, vs. 36: stem. er staat stem
p. 336: bezochte er staat het bezochte
ibid. kwaadwillige er staat kwaadwililge
p. 339: met er staat: niet
p. 343: gom er staat: gout
p. 345: steeds er staat: deests
p. 346: deerlyk er staat: deerlykt
p. 346: dreigt er staat: drieigt
p. 349: en het lazarushabyt er staat: en het gevaar van ’t leven.
p. 349: Reisgewaad er staat: Reisgewaad?
p. 350: IZABELLE, er staat: IZAABELLE,
p. 351: ongelyk er staat: ongelyk.
p. 356: te schendig er staat: en schendig
p. 360: slechts er staat: slecht
p. 402: JORISVAAR er staat: JORISAAR.
p. 407: een er staat: en
p. 416, vs. 1824: Ik er staat: In
p. 437: bedrogen, er staat: bedrogen.
p. 438: zy er staat: gy
p. 439: er er staat: eer
p. 447, vs. 274: men er staat: my
p. 456, vs. 474: voorstel er staat: voorspel
p. 459, vs. 529: Myn er staat: Hyn
p. 459, vs. 530: Vergezelschapt er staat: Vergezelschap
p. 459, vs. 532: hebt er staat: heb [ed.-1663: dat ghy niet hebt uw beloft verlooren
]
p. 462, vs. 26: toegerust) er staat: toegerust
p. 464, vs. 103: (’k er staat: ’k
p. 464, vs. 112: zy er staat: hy
p. 467, vs. 203: vergaapen, er staat: vergaapen.
p. 473, vs. 438: wrekken er staat: wreken
p. 475, vs. 505: Dies er staat: Dees
p. 476, vs. 527: zy er staat: zyn
p. 476, vs. 535: en er staat: een
p. 476, vs. 554: Een er staat: En
p. 478, vs. 615: schatten er staat: schattten
p. 478, vs. 627: niet toe doet er staat: niet doet
p. 479, vs. 637: Ven er staat: En van
p. 484, vs. 836: geval. er staat: beval.
p. 488, vs. 954: Om er staat: Op
p. 488, vs. 957: zy er staat: gy
p. 489, vs. 1001: Maar er staat: Haar
p. 491, vs. 1077: leven? er staat: lezen?
p. 493, vs. 1126: Wat er staat: Want
p. 494, vs. 1171: dienen, er staat: deinen,
p. 494, vs. 1176: kwaalyk er staat: kwaaliy
p. 495, vs. 1210: En er staat: Een
p. 499, vs. 1331: wil er staat: wie
p. 499, vs. 1210: gedwongen er staat: gedwongeu
p. 500, vs. 1360: zien er staat: zyn
p. 500, vs. 1363: of er staat: op
p. 509, vs. 1679: al er staat: als
p. 509, vs. 1688: diensten er staat: dienslen
p. 512, voor vs. 1765: DERTIENDE er staat: VEERTIENDE
p. 519, vs. 29: Oenone er staat: Onone

Deel 2
p. 12, vs. 21: Voila, er staat: Viola,
p. 64, vs. 176: Verrezen. er staat: verrezen.
p. 76, vs. 62: foftseen er staat: fostse en
p. 77, vs. 150: toegevoegd naar de editie van 1669.
p. 85, vs.287: vexiert, er staat: vexiert.
p. 92, vs. 397: gepromiviert; er staat: gepromivieert;
p. 94, vs. 432: heeft, er staat: heeft.
p. 100, vs. 47: wensch er staat: weusch
p. 106, vs. 34: Een er staat: En
p. 110, vs. 8: gragigheid er staat: gragighied
p. 114, vs. 6: wyl er staat: wy
p. 118, vs. 46: veinzeryen; er staat: veinzeryen)
p. 190, vs. 17: ’k er staat: ’t
p. 208, vs. 11 en vs. 13 zijn in de druk verwisseld
p. 208, vs. 13 gekruifde er staat: gekruisde
p. 238, vs. 6 sans er staat: sane
p. 238, vs. 17 que er staat: quae
p. 224, vs. 92 Op er staat: Gy
p. 244, vs. 38 par er staat: pas
p. 253, vs. 14 toûjours er staat: loûjours
p. 255, vs. 6 vous er staat: yous
p. 257, vs. 3 surpassez er staat: sur passez
p. 257, vs. 5 honore; er staat: bonore;
p. 259, vs. 24 Pour en gaigner er staat: Four engaigner
p. 260, vs. 45 Parmy er staat: Par my
p. 262, na vs. 40 frango. er staat: frangé.
p. 262, vs. 2 comme er staat: come
p. 263, vs. 8 Depuis er staat: Dequis
p. 263, vs. 12 par er staat: pas
p. 263, vs. 20 pour er staat: pouy
p. 268, vs. 105 beeft er staat: heeft
p. 270, vs. 190 klucht, er staat: klucht. [niet in ex. UBGent]
p. 273, vs. 293 lyen, er staat: lven,
p. 274, vs. 336 My er staat: Met
p. 275, vs. 374 liegt er staat: licht
p. 295, vs. 112 waarheid er staat: waarhied
p. 296, vs. 137 te er staat: de
p. 329, vs. 157 het u, er staat: heut,
p. 333, vs. 9: als er staat: al
p. 343, vs. 6: Zo er staat: Zov
p. 382, vs. 1024: Aagje, er staat: Aagjes,
p. 397: afschilderen, er staat: afschilde, ren,
p. 399: galop er staat: galp
p. 401: onaangenaam er staat: aangenaam
p. 403: fyn, er staat: zyn,
p. 405: vitien (by er staat: (vitien by
p. 405: plaidoyen te er staat: plaidoyenten
p. 405: discretie er staat: discertie
p. 410: als dan er staat: dan
p. 410: vervoert er staat: verovert
p. 413: en u er staat: en
p. 414: volgde, er staat: volge,
p. 417: quod er staat: quad
p. 417: Spaansche er staat: Spannsche
p. 417: specie er staat: specio
p. 418: zynde er staat: ziende
p. 418: egaal er staat: engaal
p. 421: Deliciis er staat: Dilitus
p. 423: violon er staat: violen
p. 427: opinie) er staat: opinie;
p. 428: dat er staat: dan
p. 428: zyn) er staat: zyn,
p. 429: openende er staat: openen
p. 430: stak) er staat: stak,
p. 435: afbeeldzel er staat: afbeeldzeel
p. 436: te loopen, er staat: tel oopen,
p. 437: waardig was. er staat: waardig.
p. 439: niet er staat: net
p. 441: van een er staat: van
p. 455: noemende, er staat: noemde,