Antwoordbrief van Jacob Westerbaen op Barlaeus’ Epistola Ameliae, brief van Amalia van Solms aan Frederik Hendrik.
Tekst in het Latijn en in het Nederlands.
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
I. WESTERBANII
FREDERICUS
HENRICUS
AMELIAE.
Antwoordt
Van mijn Heere, den
PRINCE van ORANGIEN;
Op den Brief van
Me-Vrouwe de Princesse.
[Vignet: Cunst en Boeck-druckery].
IN ’sGRAVEN-HAGE,
By Anthony Jansz. Tongerloo, Boeck-verkooper, wonende inde Veen-
straet, in de Wet Moysis. Anno M D C XXX.
FREDERICUS HENRICUS
AMELIAE.
AD loca plena metu per castra minantia Sylvae,
Udus ubi multo sanguine fumat ager,
Ferratasque acies, ipsis sub moenibus urbis,
Bellica ubi mediis vinea serpit aquis,
(5) Perrumpunt tenerae, quas mittis Amelia, chartae
Et venit ad nostras litera vestra manus;
Nec timet armatam Henrici contingere dextram,
Pulsat ubi celsas machina saeva domos.
Plurima das mandata tuis portanda tabellis
(10) Et defert multas pagina moesta preces,
Nec metuis ne disruptis excussa cavernis
Discerpant questus fulmina nostra tuos.
Quid lachrymis oculos, quid amaro flumine vultus
Nec profecturis fletibus ora rigas?
(15) Quid nitidam macerare cutem, quid tundere pergis
Pectora Riphaeâ candidiora nive?
Desine tam mulier nimium indulgere dolori,
Et dura, quando dura vir arma gerit.
Uxor Arausiadae, lenis cui militat aether,
(20) Cui summâ Superum Rector ab arce favet,
Et conjurati surgunt ad classica Soles,
Corda gerat gelido conglaciata metu?
Excute foemineum, Princeps generosa, pavorem
Et turbent frontem nubila nulla tuam.
(25) Indue Sidonio flagrantem murice pallam,
Ac tegat augustos coccina laena sinus;
Fulva tuo radient demissa monilia collo
Temporibusque micet lactea gemma tuis,
Et, quam docta manus multo distinxerat auro,
(30) Caesaries Paphias spiret odora rosas.
Hoc videant matres, sociataque Belgica discat
Exemplo, conjux, fortior esse, tuo.
Auriacus mediâ ludat tibi parvulus aulâ,
Absentis vultus ille parentis habet.
(35) Ludat, & exiguâ, patrios imitatus honores,
Fingat in aridulo pulvere castra manu;
Hîc Belgas, illic Gallos acresque Britannos,
Hîc equitum turmas cornipedesque locet:
Hîc discat terram transversis scindere sulcis
(40) Et ducat caecis agmina tuta viis;
Hîc penetret fossor divulsae viscera Vestae
Sulphureoque tonet rupta caverna Deo:
Atque aliquis nostros cernens in imagine vultus
Dicat, et hac poterit Belgica stare manu.
(45) Principis esse cupis, non duri militis, uxor,
Henrici hoc titulis exime, sospes eris.
Non potes Auriaci conjux, nisi militis, esse,
Dum locat hostili castra tremenda solo;
Dum, quae concordes conjunxit Belgica gentes
(50) Inferet Hesperiis arma coacta Diis.
Sic mihi lanificae duxerunt fila Sorores
Et totum nasci Belga sibi voluit.
Tuque puerque meus blandissima nomina, sed quae
Auriacum Patriae postposuisse decet.
(55) Patria sponsa prior, cui cedat Amelia fas est,
Quando Nassovium publica cura vocat:
Patria sponsa prior, cuncti mihi pignora cives,
Hos mea sollicito protegit ense manus.
Sunt juvenes bello insignes, sunt arma, Ducesque
(60) Castraque, sunt Batavi, Martia corda, mei:
Sunt mihi, queîs acres in Schetzos excitat iras
Illa Briautaeâ caede cruenta dies:
Sunt mihi, quos laxis transmittit Rhaetia braccis,
Queîs ambas armat dira machaera manus;
(65) Albion & fortes junxerunt agmina Scoti
Illaque Cimbrorum pace soluta manus:
Scilicet hi subeant vallos, hi moenibus instent,
Et formidatis stentque cadantque locis;
Auriacus lateat subter testudine densâ
(70) Et procul intrepidis dividat arma viris?
Non ita degenerem magni genuere parentes.
Nec dederit victas inclyta Sylva manus.
Cuncta Ducem spectant, omnes animantur ab uno,
Principis exemplo fortius arma movent.
(75) Voce ciere viros, Martemque accendere vultu
Praesentemque animos addere crede Ducem.
Tum ruit adversum miles generosus in hostem,
Palantemque retro trudit in arma pudor.
Cum Macedo totum ferro sibi subderet orbem
(80) Saepe cruentatâ venit ab hoste manu.
Ipsius ante oculos mactari vulnere miles
Strenuus ad laudes credidit ire suas.
Non tibi regalem decorassent lilia vestem,
Borboni, gentis gloria magna tuae;
(85) Nec tibi devictis cessisset Regia vallis
Quam rapidus vitris Sequana lambit aquis,
Si non tanta tuis didicisset miles in armis
Exemplo vinci praelia posse tuo.
Nec tu, digna patris proles Ludovice, putasti
(90) Te sine te populum vincere posse tuum.
Te quoque Cantabrico rorantes sanguine cristas
Raptaque victrici signa referre manu
Vidimus, Auriacis tremeret cum Flandria castris,
Frater, & Austriaci clade ruberet humus.
(95) Sume serenatos, Amelia mascula, vultus,
Et pigeat molles commaculasse genas.
Lugeat Hesperii sublimis Regia Ditis,
Squalleat & tristi Clara Isabella situ.
Jam sua sentit Iber trepidis delubra moveri
(100) Sedibus, & priscis atria culta Diis;
Jam mihi victa suas submittet Sylva secures
Et poterit flexo succubuisse genu.
Ipsa triumphales monstrat Victoria lauros
Et parat Auriacis florea serta comis.
(105) Tunc mihi loricam reduci galeamque resolves
Excipiesque tuo corpora lassa sinu;
Injiciensque meo dulcissima brachia collo
Mille leges labris basia carpta meis;
Basiaque ipsa dabis, qualis nec Cypria Marti
(110) Nec dedit Aemonio Laodameïa viro.
Forsitan ex isto geminos certamine nasci
Et patriae & nobis gratia dîa dabit.
Hoc Patriae, hoc nobis dent Numina, pronaque Belgis
Fata velint isto nos superesse modo.
Antwoordt
Van mijn Heere den
PRINCE van ORANGIEN;
op den Brief van
Me-Vrouwe de Princesse.
Daer ys’re luy’ den Bosch bestoocken,
En’ ackers van den bloede roocken
Van die van ons en’ vyand vallen
Tot voor de noyt-gewonnen wallen;
(5) Daer op-geworpen aerde-daken
De wat’ren tot een storm-wegh maken
En’ door de vesten heenen kruypen,
Komt tot my uwe groete sluypen;
En derft mijn staele handen raecken
(10) Van waer het blixemt op de daecken
En’ sulpher-brakende kortouwen
Haer gramschap op de muyren spouwen.
Veel beden doet ghy in u’ bladen
Met veel bevels en’ sorgs geladen,
(15) En’ vreest niet dat mijn donder-vlagen
Met kraft uyt dul metael geslagen,
Tot schrick van meer als manne-zielen
Haer sullen onder-weegh vernielen.
Wat nat ghy doch uyt bitt’re kranen
(20) U’ wangen met vergeefsche tranen
En’ regent bracke water-droppen?
Wat wilt gh’ u’ borst met handen kloppen,
En’, om de schrey-lust te vernoegen,
U gladde vel met rimpels ploegen,
(25) En’ vleesch en’ aed’ren doen verpesen?
Laet af te seer een vrouw’ te wesen
En’ hard, soo langh dit harde wapen
De gespe weyg’ren sal te gapen.
Sal dan van koude vrees verstijvê
(30) Het herte van een Prinçen wijve
Tot wien den soeten Hemel helde,
Met wien ’tgesterrent trock te velde,
Op wiens trompet en’ trommel-slagen
De Son en’ t’saem-gerotte Dagen
(35) Om Ph’lips gebied te sien vereynden
Haer hitte ten marasse zeynden?
Dat, Amely’, u’ schrick verdwijne
En’ blyheyd op u’ voor-hooft schijne,
Dat mist noch wolck van ’tbange vreesen
(40) Verbruynen u verlusticht weesen;
Dat gloeyende scharlaecken-voncken
En’ rock van kostel’ purper droncken
U’ prinçelijcke lêen verçieren;
Uw’ oore blincke van Saphyren,
(45) U hayr dat glinst’re van brillanten,
U’ hals van paerlen en carquanten;
Dat Cypros met haer amb’ren aessem
U hooft met soeten reuck bewaessem
En’ uwe locken over-wolcke;
(50) Dat het verbonde Land en Volcke
Door sulcken voor-beeldt we’er vermanne;
Dat grooter moed haer boesem spanne,
En’ ’sherten aders-slagh vergroove.
Dat Wilhem u vermaeck’ te Hoove,
(55) Die kan u in mijn af-zijn toogen
Sijn Vaders weesen, mond en’ oogen;
Dat Wilhem speel’ en vreugd’ bedrijve
En’ in het sand een leger schrijve,
Hier banck en’ borst-weer, gracht en’ palen,
(60) Daer leger-plaets voor Frans’ en’ Walen
Voor Engels-man en’ Neder-lander,
Hier voor den Scott, daer voor een ander;
Hier voor den Ruyter, daer voor paerden,
Hier steeck’ hy eerst de spae in d’aerden
(65) En’ koom’ om tot de Stad te loopen,
Met dwersche rechte toe-gekroopen;
En’ yemand, die het vaders weesen
Kan in een jongen aensicht leesen,
Segg’; En’ door dese kinder-handen
(70) Sal staen den staet der Neder-landen.
Ghy segt te hebben wel behagen
De naem van ’sPrinçen Vrouw te dragen,
Maer niet van een die wapen voere
En’ staegh trompet en’ trommel roere,
(75) En’ dat ghy dobbel waert behouwen
Waer dat mijn tytels af-gehouwen.
Ghy kost met Frederijck niet trouwê
Of moet oock zijn een Krijghs-mans Vrouwe;
Soo langh’ hy met sijn Oorloghs-heldê
(80) Het Staten-leger voert te velde;
Soo langh’ verwaende Castiljaenen
Bourgoensche kruyssen in de Vaenen;
Ten dienst’ der Arragonsche Kroonen,
Ten schrick van boer en’ borger toonen:
(85) Soo ben ick heel voor ’tLand gebooren
En’ van het Lot ten krijgh verkooren.
Ghy en’ mijn Soon zijt soete namen,
Maer ’tkan den Prince niet betamen
Die ’therte soo verr’ in te ruymen
(90) En’ diensten aen het Land versuymen.
Mijn eerste bruyd zijn onse Steeden,
Dien moet ghy uyt den wege treeden,
Daer sorgen voor gemeyne saecken
Den Vorst vermanen op te waecken.
(95) Mijn eerste bruyd zijn onse Steden,
Mijn kinders al haer burger-leden,
Voor dese mach geen punt van pijcken
Noch sne’e van stale klingh’ beswijcken.
Ghy segt, Ick hebbe jonge mannen
(100) Die seenw’ en’ spier ter wapen’ spannen,
Ick hebbe Bataviersche harten
Die ’tharde hart van Mars vertarten:
Ick hebbe, dien de sinnen roocken,
Dien oude wrocken ’tbloede koocken,
(105) En’ wetten yser, mes en’ tanden
Op Schetz en’ die ontrouwe handen
Haer vriend ten gorgel ingedrongen:
Ick hebbe die, door vre’e gedwongen,
Wt Denemarck’ haer vendels voegen:
(110) Ick hebbe die de schop’ en’ ploegen
Van over het geberghte vloecken
Geslooten ’tmeeste lijf in broecken;
Die’t sweerd met beyde vuysten dwingen
En’ kerven vlegels pijck en’ klingen:
(115) Ick hebbe die de krijtte-Stranden
Tot steun’ der t’saem-gesworen Landen,
Tot seen’wen van de Leeuwe-lenden,
Tot Staten-pijlers, over-senden.
Dat die de hooge Stadt bevechten,
(120) Dat die de muyren neder-slechten:
Dat die, voor de beleegen wallen,
Of blijven staen of neder-vallen:
Dat ick my voor een borst-weer houwe,
Daer noch mosquet noch heel kortouwe
(125) Sijn vlammen-aêm, sijn dulle slagen,
Sijn raserye toe kan dragen:
Dat Henrick in sijn tent geschoolen,
Soo verr’ geen kogel kan verdoolen,
Beveele slechts aen sijn soldaten
(130) Wat dien’ gedaen en’ wat gelaten.
Soo lelijck ongelijck den vromen
Ben ick van Helden niet gekomen:
Soo wint geen Veld-Heer kloecke Steden;
Soo soud’ ick noyt den Bosch betreden.
(135) Elck gaet op ’tHooft sijn oogen strecken,
Van hem komt yder aessem trecken,
Sijn voor-beeld geeft een ander krachten,
En’ doet gevaer en’ dood verachten;
Hy hitst meer, als den trom met spreecken,
(140) Sijn by-zijn sal ’tgevecht ontsteecken:
Sijn weesen, is de moed gesoncken,
Vult borst met hert en’ oogh met voncken.
Een edel hert sal werden heeter,
En’ treffen sijnen vyand beeter:
(145) Een bloode derft hem niet begeven
En’ werd van schaemt’ ten strijd’ gedreven.
Hy die verwon de werelds Machten
Met sijn beroemde Leger-krachten
En’ wenschte meer als eene Aerde
(150) Die stof tot zeegh’ en Lauw’ren baerde,
Klom selfs ter vyands steden binnen
En’ leerd’ sijn heyr met voor-gaen winnen:
In sijn gesicht te moeten sterven
Scheen elck te zijn een eer-verwerven.
(155) Het goud van schoone Lely-proncken
Had’ op u mantel niet gebloncken,
U’ voet had’ noyt bestapt den ouver
Der Seyne-stroomen aen de Louver,
O Henrick, wonder van uw’ tyden,
(160) Had’ u’ Soldaet in’t heetste strijden
Niet dick gesien uw’ hand en’ pluymen
Van siedend bloed uw’s vyands schuymen.
En gy die’t spoor van Vaders schreeden
Niet laet in manhaft nae te treden;
(165) Louijs, en wilde niet beginnen
Uw’ burgers sonder u te winnen.
Getuygen kunt gy, Vlaender-Landen,
Hoe dat mijn Broeder aen u stranden
Was in de strijders in-gevlochten,
(170) Die om en’ om sijn lijve vochten,
Doen wy de Toorens van u Steden
Voor Staten-mannen schudden deden,
En’ u’ verschrickte water-plassen
Van’t Spaensche bloed ten Hemel wassen.
(175) Verlust u weesen, Amelye,
Dat vroolijckheyd uw’ oogh verblye,
Laet u het schreyen eens verdrieten
En’ yd’le tranen uyt te gieten.
Dat nieuwe moed uw hooft op beure,
(180) Dat rijck Madril en Brussel treure,
Dat Isabel haer kamer houwe,
Dat Spangjens Dochter sitt’ in rouwe.
Nu, nu begint sy al te mercken
Den harden val van hooge Kercken,
(185) Van oude beelden en’ Outaren;
Nu wagg’len gronden en’ Pilaren,
Nu sal den Bosch haer knien haest buygen
En’ ootmoed met den necke tuygen.
De Zeeghe toont sijn Eere-wagen
(190) Om ten triomf uw’ Prins te dragen,
En’ vlecht al kranssen van Laurieren
Om uwen Vorst het hooft te çieren.
Dan sult gy my van oorlogh moede,
Van eer versaet en sat van bloede,
(195) Nae wachten, wenschen en’ verlangen,
In arm’ en’ in uw’ schoot ontfangen.
FINIS.