Joost van den Vondel: Joseph In Egypten. Amsterdam, 1640.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton092940 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue
[fol. A1r]

J. V. VONDELS

JOSEPH

In EGYPTEN.

TREURSPEL.

Nusquam tuta Fides.

[Vignet: Elck zyn beurt]

t’AMSTERDAM, Gedruct by Dominicus vander Stichel.
____________________________________

Voor ABRAHAM de WEES, Boeckverkooper op den Middel-
dam, in ’t Nieuwe Testament. Anno M D C XL.



[fol. A1v: blanco]
[fol. A2r]

Den Heere

Ioan Vechters of Victorijn,

Rechtsgeleerde.

DE Schouburgen, t’Athenen en Rome, zaten van outs als voor ’t hooft geslagen, en opgetogen van verwonderinge, over Hippolytus, die de vleieryen en aenlockingen van Phaedra, Theseus gemalin, zijn stiefmoeder, rustigh en onbeteutert af kaetste; en lieten tranen, langs hunne kaecken, biggelen, over den rampzaligen val des onschuldigen jongelings, sneuvelende van den wagen, langs het strant, daer ’t zeegedroght, opgeweckt door ’s vaders vloeck en bede, opborrelende, en opbruizende, de paerden aen ’t hollen broght: zeker een deerlijck onnozel erbarmenswaerdigh ongeluck, indien men ’t gelooven magh: maer wie dit stuck wat naerder inziet, zal lichtelijck bevinden, dat, in ’t afslaen der onkuische, d’Amazoner niet zonderlinghs nocht lofwaerdighs uitrechte, waerom hy den tittel van GEKROONDEN HYPPOLYTUS verdiende: eendeels, overmits de stiefzoon, niet zonder bloetschande, zijn stiefmoeder kon misbruicken; anderdeels, om dat hy uit den aert Μισογάμος en Μισογύνης, een huwelixhater ja vrouwenhater was; gelijck Venus by den poeët zeit:

                        Hy schelt my d’aldersnootste smet
                            Van alle de Godinnen,
                            En schuwt, vervaert voor ’t minnen,
                        Het huwelijck, en ’t bruilofsbedt:
en hy zelf:       ’k Vervloeck verwensch en vluchtze altzamen,
                            ’t Zy reên, natuur, of razerny;
                            Ick haet met lust haer vleiery.

Anders is ’t met mijn’ godvruchtigen en allerkuischten Ioseph gelegen, die, [fol. A2v] van Godt en de natuur niet misdeelt, nae ’t uitharden van dien schrickelijcken storm der bekooringen, in de bloem en hitte zijner jaeren, na zijn onverdiende tweejarige gevangenis, op den troon van eere geraeckt, in huwelijck trat met Asnath, des Aertspriesters dochter; waar by hy Manasse en Ephraim winnende, wel dede blijcken, dat hy stock nochte block was, gelijck Xenokraet de philozooph, van wien d’overgoelijcke en dartele Phryne (die Venus kerck beschonck uit heur lijfrent met een autaerbeelt en Venus van louter gout) ging uitroepen, datze, al den nacht, by een kout en zieloos stokbeelt gelegen hadde; na datze by hem onder gekropen, ’s morgens, ongekust en ongerept, van zijn bevroze zyde opstont: want zy sloot, het moest een Godt of steen wezen, die geenen treck tot Ioffers gevoelde, daer zoo schoon een gelegentheit hem terghde om zijne menschelijckheit te betoonen. Het beliefde de heilige Geest onzen degelijcken Ioseph, als een’ zuiveren spiegel van onverzettelijcke kuischeit, op te hangen, in de slaepkamer der jongelingen, die, van moeders lichaem aen, met schoonheit en bevalligheit overgoten, menighmael, in de lente van hun leven, door den toverzang dezer meerminnen, schipbreuck lyden, naer gelegentheit van landen en plaetsen, maer meest in der koningen hoven; daer godtvruchtigheit, kuischeit, temlust, zedigheit en matigheit wiltbraet, en dickwils qualijck te vinden, d’ongebondenheit volghlust en reuckeloosheit wellekom zijn.

    Wat al gevaer en zorgh is aen de schoonheit vast!
    Een lichaem, overlaên van schoonheit, streckt een last
    Ondraeghlijck voor de ziel, die onder ’t pack gaet stenen,
    En hoeft een stercken staf van deught, om op te lenen,
    Indien zy ’t ongeschent, en zonder ongeval,
    Langs ’t glibberige pat des levens, torssen zal:
    Want schoonheit streckt een wit van elx bekoorlijckheden:
    Een yeder vlamt ’er op: men vleit haer met gebeden,
    Bezit van eere en staet, genot van weelde en vreught:
    De schoonheit, die dan treet in ’t bloeienst van haer jeught,
    Is reuckeloos en teer, en laet zich licht verleien
    Van ’t lockaes, daer bedrogh haer loos meê weet te vleien;
[fol. A3r]
    Verkiest het schijnbre goet, met eenen dommen zin,
    En slaet, al wulpsch en blint, den ruimen doolwegh in;
    Wiens ingang lieflijck schijnt in ’t eerst, maer in het ende
    Hoe langer enger wort, met doornen van ellende
    En zwarigheên begroeit, wanneer men, met beklagh
    En tranen voortgesleurt, niet weêr te rugge magh.

    De bybelsche en weereltsche historien waerschuwen de jongkheit, als met vierbakens, door d’ongelucken en rampen, waer in zy vervielen, die de wulpsche lusten den vollen toom gaven: en of men van Herkules verziert, dat Deught en Wellust hem tot ongelijcke wegen noodighden, nochtans streckte hy zelf, dickwils in wellusten verzopen, en endelijck daer door deerlijck om hals geraeckt, een onstichtelijck voorbeelt voor anderen, die dien verliefden vrouwenheldt, als een Heiligh, op ’t altaer zagen staen. Oock kunnen min tot stichtinge dienen de stuure en zuure Melanion, die, in wildernissen en woestynen, het schuwe wildt op de hielen zittende, van alle vrouwenaenzichten, als van gruwelijcke grijnzen en ondieren, al bevende en doots van schrick, voorliep; oock zommige Heidenen, die, de weelde van hun natuur met vergiftige drancken uitblussende, of met steene messen besnoeiende, al schaemroot moeten aenzien, dat dees Hebreeusche propheet en heldt, in ’t worstelperck en de loopbaen der kuischeit, met den prijs strijcken ga; nadien zylieden door uiterlijcke middelen, dees alleen uit kracht van zijn geloof en godtvruchtigheit, vrywilligh, midden in een koninglijck hof, midden onder een ledigh lecker en jofferachtigh volck (dat in de roozen en violetten der vleiende wellusten tuimelde) die zoetprickelende lusten temde; niet gelijck een opgevoede by Pittheus, of in Pythagorische, maer in de volmaeckte leeringen en schole des allerheilighsten Meesters, van wien hy, zo veele eeuwen te voren door zijnen onbesproken wandel vernederinge en verheffinge, een schets en schaduwe verstreckte. Stichtelijcker zal dan mijn onverzierde Hippolytus, op ’t gewyde toneel tredende, uwe E. en anderen laten oordeelen, of mijn tooneelyver hem naer ’t leven uitbeelt; en of zijn schoone ziel ten schoonen lichaem oogen en aenschijn uitstraelende, en myne tooneelbeelden eenen luister byzettende, zoo de gunst der aenschouweren verdient, dat men dan van hem magh zeggen:

[fol. A3v]
            Tutatur favor Euryalum, lacrymaeque decorae,
            Gratior & pulchro veniens è corpore virtus.

                        De lieve tranen op de wangen;
                            De deught, aenvalliger en kuisch,
                            In ’t overschoone lichaem t’huis,
                        Aen Joseph hier den loopprijs langen.

    Mijn Ioseph verblijt zich en lacht alreê, om dat hy valt in uwe handen, die hem zo groot eene gunst toedroeght, gelijck bleeck in ’t vertalen van Sophompaneas; toen uwe boeckkamer, gelijck voorhenen en sedert menighmael, ons voor een’ Parnas diende: want uwe bezigheit, t’elkens het heur beroep toelaet, gaerne met de Zanggoddinnen uitspannende, zelf Apollo vaerzen offert, of gedienstigh een slaghveêr streckt, aen de wiecken der zwanen, die, gryze en afgezonge vogels van verre nastrevende, den hemel ter eere zingen; waer van eeuwigh getuigenis zal geven hy, die eeuwigh wenscht te blyven


Uwe E. dienstwillige dienaer,

JOOST van den VONDEL.

t’Amsterdam, 1640. den 23en
    van Wijnmaent.


[fol. A4r]

INHOUDT.

IOseph, van Madianners en Ismaëllers in Egypte gevoert, en verkocht aen Potiphar, koning Pharoos kamerling en hofmeester, wort door zijns heeren gunst vry gemaeckt, in kunsten en wetenschappen opgetrocken, en ten leste gezet in ’t opperste bewint van ’t huis, door Godt merckelijck gezegent, onder ’t opzicht dezes jongelings, wiens wijsheit en deught in een schoon en welgeschapen lichaem uitmuntende, de Hofmeestres zoo verleckerden, datze menighmael die godtvruchtige en allerkuischte ziel tot onkuischeit zocht te bekooren; maer t’elckens, zoo stantvastelijck als godtvruchtelijck, afgeslagen zijnde, en gelegentheit bespiedende, op zekeren feestdagh, op hare schandelijcke begeerte drong, en aenhiel, ja hem by zijn kleet greep: waer over hy ten huize uitvliedende, het kleet ten beste gaf aen haer, die, al ’t huisgezin te zamen roepende, den Hebreeu gewelt en schennis te last ley, ’t welck by haeren gemael zulx gelooft wert, dat hy den beschuldighden in ’skonings gevangenisse smeet.

    Het Treurspel begint en endight met den dagh. Potiphars huis is het tooneel. De Rey van Engelen spreeckt de voorrede.


[fol. A4v]

                    Personagien.

REY van ENGELEN.
JOSEPH.
VOESTER.
STAETJOFFERS.
JEMPSAR.
POTIPHAR.

Continue
[fol. B1r]

JOSEPH

In EGYPTEN.

HET EERSTE BEDRYF.

Rey van Engelen.

DAer schijnt de zon op ’t hof, en zijn vergulde tinnen,
En weckt heel Memphis op, en schiet heur straelen binnen
Dit hoffelijcke huis, en alle zalen van
Den grooten Potiphar, dien koningklijken man;
(5) Wien Joseph, Jakobs zoon, als een gewenschte zegen,
Weleer lijfeigen wert; toen hy van verre wegen
(In Kanaän van zijn gebroederen verkocht,
Aen Arabiers, en over Nijl te merckt gebroght,
En weder opgeveilt) te hoof in dienst geraeckte,
(10) By Pharoos amptenaer, die hem goetwilligh slaeckte,
En zette dien Hebreeuw, geleert, van elck bezint,
En zynen meester trouw, in top van ’t huisbewint.
De heer, door ’s dienaers trouw, ontlast van alle zorgen,
Hecht, nacht en dagh gerust, den avont aen den morgen;
(15) Maer niet zijn gemaelin, vrouw Jempsar, die, ontroert
In haeren geilen geest, zoo schendigh wort vervoert,
Om, buiten spoor van eere en van betaemlijckheden,
Het vier van deze pest (die ziel en lijf en leden
Zoo dootelijck besmet) te koelen met een’ kus
(20) Van Josephs schoonen mont, en kuische lippen: dus
Verslingert op zijn jeught en deught, en zuivre zeden,
Heeft zy nu, dagh op dagh, den jongeling bestreden;
Die noit op haer geboôn noch lockaes acht wou slaen,
En nu den jongsten storm groothartigh uit moet staen.
[fol. B1v]
(25) Het huis van Potiphar wil een tooneel verstrecken
Van ’s helts godtvruchtigheit, die wy om strijt bedecken,
Met deze vleugelen, waer meê wy zijn gedaelt
Op d’aerde, uit ’t eeuwigh licht, dat van Godts aenschijn straelt,
In Josephs aengezicht, en elckontvonckende oogen,
(30) Waer uit dees Hofmeestres haer koortsen heeft gezogen.
Heel Memphis recht van daegh een afgodts stacie aen,
En al de stat reedt toe op ’t prachtighste uit te gaen;
Maer Joseph (binnens huis gezint Godts troon te naderen,
En zich vast kleedende) reedt toe den troost der vaderen,
(35) Den eenen waeren Godt te groeten met gebeên,
En biddende met hem als in gespreck te treên;
Uit goddelijcke zorgh, voor geen onnutte droomen,
En ’t geen hem in den slaep te nacht is voorgekomen:
Op dat hy het gemoedt met zulck een voetsel stijf,
(40) ’t Welck aen het lichaem niet, maer aen den geest beklijf:
Want eene ziel tot Godt en ’t goddelijck gedreven,
Behoeft, als ’t lichaem, spijs en voetsel om te leven;
Om onder ’t juck van ’t vleesch, het welck den geest vermast,
Niet eens te struickelen, maer boven haren last
(45) Te streven naer om hoogh, naer ’t eenigh wit der vromen,
Van waer alleen de ziel beginsel heeft genomen;
Dies zy, in ’t slijck gespat van ’s levens oirsprongk af,
Vast woelt, en hijght naer hem, die ’t al zijn wezen gaf.
Maer ziet die Jongeling daer uit zijn kamer stappen.
(50) Hoe zweemt hy naer de deught en al haer eigenschappen!
Nu luistert wat die wyze en heldre mont ons zeit,
En hoe voorzichtigh ’t hart zich tot den strijt bereit.
            Io. Zijt wellekom, herbore straelen,
            Die schemering en duisternis
            (55) Het hooft beschaemt doet onderhaelen;
            Vertoont ons al wat zichtbaer is,
            Paleizen, naelden, lanen, stroomen;
            En weckt het al wat adem schept.
[fol. B2r]
            O zon, die, met uw goude toomen,
            (60) Den hemel tot een renbaen hebt;
            Van waer ghy al des weerelts oogen
            Bekoort, met dat bekoorlijck licht,
            Welx ondergang wy noo gedoogen:
            O alverquickende aengezicht,
            (65) Wanneer zal uwe fackel baeren
            Den dagh, dien lang gewenschten dagh,
            Dien ick geheele twalef jaeren,
            Verdaghvaert heb met mijn geklagh;
            Den dagh, die mijn verdriet koom slaecken,
            (70) En vaders vrolijck aenschijn toon;
            My kussen doe der broedren kaecken,
            Oock Benjamins onnoosle koon,
            En och den gront van mijn geboorte;
            En zet my op mijn grootvaêrs erf,
            (75) Vernoeght voor Mambre en Hebrons poorte,
            Eer d’oude man van hartzeer sterf:
            Terwijl ick hier worde aengevochten
            Van Jempsar, ’t heete en dartle dier;
            ’t Welck, raezende van minnetoghten,
            (80) Niet blussen kan dat heiloos vier,
            ’t En zy in mijn bederf en schennis.
            O blinde ô breidelooze vrouw!
            Hoe breng ick uw gemoedt tot kennis,
            Voor dat vergrijp, vol naberouw?
            (85) Wat zwarigheden of’er naecken?
            Wat of die nare droom beduit?
            ’t En zy Godts Englen my bewaecken,
            ’k Raeck zonder schipbreuck hier niet uit.
            ’k Was, docht my, in een schip getreden,
            (90) En stack van lant: een storm stack op,
            Een kille schrick beving mijn leden,
            En gaf de vrolijckheit de schop:
[fol. B2v]
            Dan scheen my d’ afgront te verslinden:
            Dan zwichten wolcken voor den mast,
            (95) Gesolt geslingert van vier* winden:
            De kiel raeckte op een zantplaet vast:
            Daer zat ick eenzaem en verlaten,
            En klaeghde vast mijn’ noodt de zee:
            Maer klaght noch kermen moght hier baten:
            (100) De zee voelt niemants hartewee.
            O hemel, zoo die norsse buien,
            Waermede ick droomende overvoer,
            Al weder strijt en ramp beduien;
            ’k Beveel, ô stuurman, u het roer
            (105) Van mijn gemoedt: ghy kunt my stuuren
            Behouden aen een stille kust;
            En of ghy ’t onweêr lang liet duuren,
            Noch slaep ick in uw’ schoot gerust.
            Mijn Godt, mijn toevlught, uw geboden
            (110) Gaen my ter harte in dit geschil:
            U eere ick, maer geen valsche Goden,
            Noch os, noch hont, noch krokodil,
            Gelijck dees domme Egyptenaren:
            Behoe mijn ziel in deze baren.

Voester.    Staetjoffers.
            (115) WIe klopt hier aen de kamerdeur?
            Sta. Doe op, de Joffers staen ’er veur.
            Vo. Och raeckt aen grendels noch aen sloten,
                Ick koom u by.    Sta. Hoe, slaept mevrouw?
            Vo. Haer oogen, effen wat beschoten
                (120) Van vaeck, my, vol van angst en rouw,
                Vast houden waeckende, en verlegen.
                Zy heeft te nacht een koorts gekregen,
                En niet een oogenblick gerust.
                De brant in ’t beckeneel gestegen,
[fol. B3r]
                (125) Neemt af, maer is noch niet gebluscht.
            Sta. Wy quamen om het hair te poeren,
                Te krullen, en met goudt te snoeren,
                En haer op ’t cierelijckst te kleên.
            Vo. Verciert u zelfs, en gaet vry heen:
                (130) z’ Is niet gestelt om uit te komen.
            Sta. En of dit qualijck wert genomen,
                Dat wy, haer latende in dien staet,
                Ons durven geven op de straet.
            Vo. ’k Blijf borgh, laet my alleen betyen:
                (135) ’k Weet u van opspraeck te bevryen,
                En ken haer luimen al te wel.
            Sta. Zoo durven wy, op uw bevel,
                ’t Gezicht van deze feest genieten?
            Vo. Gaet heen, ’t en zal haer niet verdrieten.
            Sta. (140) Och Isis loone u deze deught,
                O oude voester, die ons jeught
                Vergunt met andren te vergaren.
            Vo. ’k Bedanck als noch mijn jonge jaeren,
                Met lust en weelde doorgebroght,
                (145) En gun u gaerne dezen toght.
                De roozen blozen om te pluicken.
                Wie tijdt heeft moet haer tijdt gebruicken.
                Ick draegh de joffren haet noch nijt.
                Gaet henen, bezight uwen tijdt;
                (150) Daer tranen lijckzang en gebeden
                Zich mengelen met vrolijckheden.

Rey van Engelen.

Zang.
            SLuit voor Begeerte uw graegh gezicht;
            Zy loert, zy loert om in te vaeren.
[fol. B3v]
                Sluit d’oogen, vensters van het licht,
            (155) Indien ghy wilt uw hart bewaren:
                Want zoo Begeerte eens binnen sluipt,
            Zy zal bederf en jammer baren,
                Dat eeuwigh smert, en eeuwigh druipt.
            De dingen zijn niet als zy schynen:
                (160) De worm zit binnen lecker ooft,
            En levent kleur bedeckt venynen.
                Hy doolt zeer licht, die licht gelooft:
            In paradyzen nestlen slangen:
                De slangen hangen boven ’t hooft,
            (165) Daer goude en blozende appels hangen:
                Dies wacht uw vingers, wacht uw hant,
                Noch vat de Doot niet met uw’ tant.
Tegenzang.
                ’t Godtvruchtige geslacht van Seth
            Lijt schipbreuck op korale klippen,
                (170) Op een albaste en* streelend bedt;
            En strant op ’t zachte strant der lippen,
                Die vleien kunnen, als weleer
            Haer moeder, die met Adams slippen
                Den ganschen aertkloot ruckte om veêr.
            (175) De voorgang in ’t wellustigh Eden
                Wort nagevolght van tijdt tot tijdt:
            Men schept vermaeck in ’t overtreden:
                d’Oprechtigheit versmelt en slijt.
            De hemel, opgeweckt door ’t sarren
                (180) Van zulck een’ opgehoopten spijt,
            Verheft tot boven aen de starren
                Een zee, van geen geberght gestuit:
                Een zee wischt alle vlecken uit.
[fol. B4r]
Toezang.
            Wat ziet men schoone naeckten zwemmen,
                (185) En dryven op den weereltvloet.
                Al ’t water blust en temt dien gloet,
            Niet maghtigh om zich zelf te temmen.
            Of vrouwelusten veel beloven,
                Men ziet hoe dier die lusten staen;
                (190) Men ziet de weerelt onder gaen;
            En komt verbode lust noch boven?
Continue

HET TWEEDE BEDRYF.

Voester.    Iempsar.

ZY slaept, doch ongerust: ’k wil zachtjes nader treên.
Hier leit het hooft: zy smijt haer armen staegh van een,
En naulix halfgedeckt kan ’t bedt de leden houden.
(195) Best deck ick ’t naeckte lijf, dat anders moght verkouden.
My dunckt zy droomt: ’k wil stil by ’t hoofdeint blyven staen.
Hoe raeskaltze in den slaep: nu laet haer eens begaen.
        Iem. Al gaf my het geluck te dragen
            Den scepter met den tullebandt,
            (200) En d’eige kroon, die Pharo spant;
            Al zat ick op des konings wagen,
            Ge-eert als koningin van ’t lant;
            ’k Had tienmael liever te behagen
            Uwe oogen, bruin als diamant,
            (205) Dan ’s konings oogen, en de zielen,
            Die voor deze aertsche Goden knielen,
            En hen verheffen hoogh in top.
            Ick nam de kroon van mynen kop,
            En kroonde uw hooft met puick van stralen.
            (210) Een kus zou ’t altemael betalen.
[fol. B4v]
            ’t Genot van eenen kus is meer
            Dan al ’t genot van staet en eer.
Voe. Helaes! voor ’t minnent hart is rust noch vre geschapen;
    Want Min houdt scherpe wacht, als al de zinnen slapen.
        Iem. (215) Duur lang, ô liefelijcke pijn
            Van minneschichten, diep geschoten.
            Smelt Venus vier uw hart in ’t mijn?
            Heeft zy uw hart in ’t mijn gegoten,
            En bey de harten, eens geaert,
            (220) Ononderscheidelijck gepaert?
Voe. Genoegelijcke droom, kunt ghy dees vlammen blussen;
    Ick wil, in Josephs plaets, haer mont en wangen kussen.
        Iem. Dat ’s artseny van yemants mont.
            Wie kust mijn quynent hart gezont?
            (225) Verzoet ghy zoo dit bitter lyen?
            Och Joseph, duick mijn morgenstar:
            Och vlught: daer dreight u Potiphar.
            Hy komt ons deze vreught benyen.
            Daer moort hy u in mynen schoot.
            (230) Waer heen gevloden voor de doot?
    Och voester, help, hy moort, hy woet, om my te krygen.
Voe. Wat razerny is dit? dus uit den bedt te stygen?
    En langs de kamer naeckt te vliegen in het hemt,
    De vlechten om het hooft, als dol en ongetemt?
    (235) Wat razerny is dit?    Iem. Helaes, waer zijn mijn zinnen?
Voe. Die zijn van huis, mevrouw.    Iem. Och haelze weder binnen.
Voe. Hoe hijghtge dus ontstelt? bedaer wat, en bekoel.
    Nu koom, en zet u hier wat neder in dien stoel,
    Nadien ghy op de koets niet langer kunt geduuren.
    (240) Koom schiet dien tabbert aen.    Iem. Waer ben ick? in wat muuren?
Voe. Mevrouw, ghy zijt in huis. hoe zietghe zoo beroert?
    Hoe hangt dit hair om ’t hooft, zoo wildt en ongesnoert?
    Nu koom, laet my begaen: ick zal ’t een luttel schicken.
    Wat quam u over? kan een droom u zoo verschricken?
[fol. C1r]
    (245) Daer is de spiegel: zie, en spiegel dit gelaet.
    Aenschouw eens, hoe die brant van ’t hart in d’oogen slaet;
    Hoe mager ’t aenzicht quijnt, en d’ingevalle kaecken;
    Hoe Min het schoon misverft, en hoe zijn boogh kan raecken
    Een ongewapend* hart. hoe heel ick dees quetsuur?
    (250) Blus uit, blus uit by tijdts dit zorghlijck smeulend vuur.
    Blus uit den brant, eer die in ’t dack van ’t hof koom steigeren.
Iem. Zoo lang die Jongeling my zynen mont zal weigeren,
    Ziet Iempsar hulp noch troost voor haer bedroefde quael.
    Helaes, waer was ick strax? wat vriendelijcke strael
    (255) Verscheen my in den droom? hoe flonckerden die oogen?
Voe. Vertel dan uwen droom.    Iem. My docht ’k wert opgetogen
    Met Joseph, mont aen mont, in Venus heilgen troon,
    In Venus ledekant, omheint van minnegoôn:
    Die schutters deden niets dan naer ons harten doelen;
    (260) Wy niets dan minnebrant en kus met kus te koelen.
    O welck een’ lieven gloet gevoelde ick, schicht op schicht!
    Wat lust is dat, die ’t brein als uit zijn leger licht?
    Laet andre zinnen vry om weelde en wellust woelen;
    Ick noem den grootsten lust, verbeelding van gevoelen
    (265) Der onderlinge vlam, die door al d’adren rijdt.
    Maer zulck een zaligheit nut niemant onbenijt:
    Want midden onder ’t spel quam mijn gemael gevaren
    Met eenen blooten dolck: strax rezen al mijn hairen.
    Hy bluschte in mynen schoot dit leschvier van mijn’ gloet,
    (270) Bespattende mijn borst en aenzicht met dat bloet,
    Om ’t welck mijn bloet dus ziedt en schuimt, en ’t hart moet zuchten.
    Dat dreef my uit den bedde, om lijfsgevaer t’ontvlughten,
    En dezen tweeden steeck, die naer mijn’ boezem ging.
    Och Ioseph, Ioseph och! och schoone Iongeling!
Voe. (275) Zwijgh stil, het gelt uw’ hals. hoe nu dus ongebonden?
    Ick heb uw jofferen alree van kant gezonden.
    Ay bindt, om slaven en gezin, uw toghten in.
    Ick schrick voor uwen heer: wat schaem u voor ’t gezin.
[fol. C1v]
Iem. Ick pas op eer noch schant, noch op mijn eigen leven.
    (280) De Min vervooght het al.    Voe. Waer wort mijn kint gedreven
    Van dolle razerny?    Iem. Ay moeder, spreeck zoo niet,
    Noch scheldt geen razerny mijn redelijck verdriet.
    Uit rype reden wort mijn hartewee geboren.
    Gemeene schoonheit magh gemeen vernuft bekoren,
    (285) Dat reuckeloos slechs ziet de dingen over ’t hooft,
    Of licht bestemt, ’t geen ’t oogh al blindeling gelooft:
    Maer wie met oordeel mint, zal zich alleen vergapen
    Aen eenigh puickschoon, tot verwondering geschapen:
    Gelijck dit uitheemsch licht, dat leider al te kuisch
    (290) Vergult gewelf en zael van ons gezegent huis:
    En dunckt het u, dat ick noch revel zonder reden?
    Bezie den Jongeling, van boven tot beneden,
    Hoe vrouw Natuur aen hem te kost leide al haer’ schat.
    Wat wraeckt uw oordeel hier? wat wenscht ghy anders, dat
    (295) Niet strax tot misstal streckt? wat rots wort niet bewogen?
    Noit zagh een valck in ’t hof zoo wacker uit zijn oogen;
    Die oogen, daer de Min, gezeten op zijn’ stoel,
    Het alles brant en blaeckt, en blijft zelf koudt en koel.
    Het hooge voorhooft schijnt een’ glans van zich te spreien.
    (300) Men ziet het blonde hair zijn locken aertigh zweien,
    En zwieren over neck en over schouders heên.
    In’t aenzicht gloeit de verf. wie zagh ter weerelt leên
    Van maecksel zoo volmaeckt, zoo net, zoo evenmatigh?
    De mont (die ’t zeggen dorst) te stemmigh, en te statigh,
    (305) Zou yet vrypostigers vereischen, ’t geen een’ mensch
    Van zulcke jaeren voeght; zoo had ick al mijn’ wensch;
    Zoo zwom ick in een zee van allerhande volheit.
    Ay moeder, noemt ghy noch uw dochters liefde dolheit?
    Och Joseph, Joseph, och, de reden leert het my,
    (310) Dat ick u minnen moet, al schijnt het razerny.
Voe. Dit queeckt uw koorts: is ’t vreemt dat ghy zo lang blijft quynen?
Iem. Gelijck langs eene beeck de bloemen schooner schynen,
[fol. C2r]
    Daer ’t water over drijft; zoo schijnt zijn eedle geest
    Zijn ziel wel ruim zo schoon, door ’t lichaem, schoon van leest,
    (315) Waer in met overlegh dees kiesche geest quam daelen,
    En flickren, eveneens gelijck verdroncke stralen,
    In mynen, en gelaet, en voeghlijckheyt, en al
    Wat yegelijck bekoort en treckt, met zulck een’ val,
    Dat hy zich meester maeckt van vrouwen en van heeren,
    (320) En waert is niet een huis, maer Rijcken te regeeren.
    Och Joseph, Joseph, och, de reden leert het my,
    Dat ick u minnen moet, al schijnt het razerny.
Voe. Ghy zijt te krachtigh en hardneckigh in ’t verbeelden.
Iem. De hemel overgoot met overmaet van weelden
    (325) Dit huis, geduurende ’t voorzichtige beleit
    Van dat lieftalligh kint. het weeligh veldt ontzeit
    Ons vruchten noch gewas. de dienaers en de knapen
    En slaven spoên hun werck. mijn heer magh veiligh slaepen,
    Op Josephs wackerheit. de Koning en al ’t hof
    (330) Onthalen Potiphar met ongemeenen lof.
    Hier hapert niets, dan dat wy hem vergeefs beminnen,
    En hy te krygel valt, en al te stijf van zinnen,
    In ’t weigren van mijn bede, en dagelix verzoeck.
Voe. Zo keer uw’ slaef den neck met een verdienden vloeck.
Iem. (335) Och Joseph, laet mijn vloeck veel eer my zelve treffen,
    Dan uw alwaerdigh hooft, het welck ick wensch te heffen
    Tot aen de starren toe; te kranssen met een’ krans
    Gevlochten van mijn hair, met uitgelezen glans.
    Wie haet zijn eigen hart, of wordt ’er op verbolgen?
    (340) Wanneer de zonnebloem vergeet de zon te volgen
    Met loncken; wanneer haer verdriet ’t geliefde licht
    t’Aenschouwen, met een zoet en minnelijck gezicht;
    Dan sal ick dien Hebreeuw, mijn lief, den neck toekeeren.
    Een aengewende min valt lastigh te verleeren.
Voe. (345) ’t Valt licht te haten, die ons gunst en vrientschap haet.
    Hy blijft toch even schuw, en vliedt u, waer ghy gaet.
[fol. C2v]
Iem. Te feller wort mijn vier door ’t weigren aengesteecken.
Voe. Gelijcke liefde kan gelijcke liefde queecken.
Iem. Geloofme in ’t geen ick voel: de liefde in haer bejagh
    (350) Is heetst op ’t wildt, ’t welck zy niet achterhalen magh,
    En heeft min treck tot yet, dat macklijck wort gevangen.
    Begeerte groeit te meer, door ’t vierige verlangen.
    De min is haer geen ernst, die om het afslaen suft.
    Rechtschape dapperheit wort niet zoo licht verbluft.
Voe. (355) Ghy kocht dien knecht voor slaef: wat lief hebt ghy verkoren?
Iem. Zwijgh stil, verkleen hem niet: ghy moort mijn ziel deur d’ooren.
    Wat zwerft’er menigh heldt, dien ’t aen geluck ontbreeckt,
    Maer niet aen stam noch deught. al wat in Ioseph steeckt
    Gelijckt niet slaefs, maer heers: dat zwinxel en die gaven
    (360) Getuigen, hoe hy nam zijn’ oirsprong uit de braven:
    Doch ’t zy zoo ’t wil; ick wensch voor zijn slavin te gaen.
    Geluckigh waer de vrouw, die onder hem moght staen.
Voe. Het minnende oogh vergroot die dingen zonder oordeel,
    Acht alle droomen waer, en rekent schade voordeel.
    (365) Mevrouw, ’t is valsche waen, die uw verstant misleit.
    Verkies een veiligh padt: geloof niet watze zeit.
    Al gaf hy schoon gehoor, zoo leert uw staet u duicken.
    Ghy moogt dien Jongeling niet openbaar gebruicken,
    Maar steelwijs, en ter sluick, en ergens in een’ hoeck,
    (370) En met een hart vol schrix.    Iem. Dat is al ’t geen ick zoeck.
    Gesloke min smaeckt zoetst, in duistre en diepe holen:
    Daer leeft men by den nacht: daer glimmen Venus kolen
    Met levendiger gloet, dan by den lichten dagh.
Voe. Zwijgh stil, ick hoor mijn’ heer: my dunckt ick hoor gewagh.
    (375) Daer klopt hy aen de deur: ick beef voor mijn gepeinzen.
    Verbijt u toch een poos: wat raedt om dit t’ontveinzen?

Potiphar. Voester. Iempsar.
DOe open, Voester, hou: wat onrust hoor ick hier?
    Hoe vaert mevrouw?    Voe. Een vrouw is een rampzaligh dier:
[fol. C3r]
    Daer zit zy voor de sponde, en heeft maer pas geslapen.
Po. (380) Hoe is het toch, mijn troost? hoe is ’t met u geschapen?
Iem. Gelijck ghy daeghlix ziet: het lust my maer van pas.
Po. Zoo leunt een quynend beeld, gebootst van maeghdewas,
    Op eenen ebben stoel, en laet het hooft vast hangen.
    Is dit die lieve mont? zijn dit dees zachte wangen,
    (385) Die ghy my eerstmael boodt, met onverzaden lust?
    Heeft Potiphar zoo vroegh den bloesem afgekust,
    En al dat blozent schoon van ’t aenschijn afgestreecken?
    Uw roozen gaen eerst op, voor ’t licht, dat door wil breecken,
    En op den drempel staet, den valen nacht te spijt.
    (390) De Goden hoeden het, dat niet een buy van nijt,
    Van norsse zwarte nijt ons koom zoo vroegh berooven
    Van zoo veel helderheên, als uwe jeught beloven
    De lusten van uw lief en trouwen bedgenoot,
    Die nergens zachter rust, dan in dien warmen schoot.
    (395) ’k Most, overwonnen door uw zuchten, door uw tranen,
    My, zeven nachten lang, van dit schoon lichaem spanen;
    En twyfel waer ick hebbe in mynen plicht gefaelt,
    Om dat ghy, als voorheên, niet uw’ gemael onthaelt,
    Ja schier afkeerigh schijnt van hem, en van het leven.
    (400) Zegh op, waer is u stof tot ongenoeght gegeven?
    Wat maeckt u wars van ’t licht, en myne oprechte min?
    Mijn lief, of hapert het aen yemant van ’t gezin?
    Ghy zucht, en antwoort niet. wie zijnze? ick zal hen straffen.
    Ontdeck het uwen Heer: hy kan ’er raedt in schaffen.
    (405) ’k Wil dat een yegelijck u viere, en eere, en dien’:
    Datze altezaemen u, als my, naer d’oogen zien.
    Ghy steent, en kropt het in: hoe kan ick dit gedoogen?
    Wat hartewee schuilt hier? de tranen staen in d’oogen.
    Wat schreit ghy? spreeck vry uit, en melt my, waer het schort.
    (410) De krancke, die haer leet den arts verberght, verkort
    Zich zelve, maer wie ’t klaeght en melt, die kan men helpen.
    Zegh op: is ’t in mijn maght, ick zal dees wonde stelpen.
[fol. C3v]
Iem. Vertrouwt ghy, dat wy wars van uwe liefde zijn,
    Ons liever, dan voorheen de dagh en zonneschijn,
    (415) Die nu verquicken komt al wat begon te flaeuwen?
    O smert! ô hartewee! wat valt dit hardt te kaeuwen!
    Maar laes noch harder te verduwen, voor een vrouw,
    Die, teder van gemoedt, niet opmagh tegens rouw,
    En onmin. Heiligh oogh des hemels, die beneden
    (420) Op d’aerde met uw’ strael de minste onzuiverheden
    Ontdeckt, en altijt zelf zoo rein en zuiver zijt,
    Ghy ziet en kent mijn’ gront. ô Goden, helpt, hoe snijt
    Dat woort ons in het hart.    Po. Nu sus, niet t’ongeduldigh.
Voe. Mevrouw blijft eeuwigh dienst en trouw en liefde schuldigh
    (425) Den genen, die haer trouw aen zyne trouw verknocht,
    En zoud’ er blijck van doen, indienze meer vermoght:
    Maer vrouwen zijn gelijck het weêr der zomerdagen,
    En onderhevigh meest aen luimen, en aen vlagen.
    Laet deze droeve buy van onlust overgaen.
    (430) De zon getroost zich wel, dat d’afgeschene maen
    Verflaeuwt, en niet een lit meer schijnt te kunnen reppen:
    Terstont verrijstze, en lacht, en komt weêr luister scheppen
    Uit hare wederga, dien koesterenden strael.
    De sluimerende Min is slechs op een verhael
    (435) En om meer voorraet uit, en zal eerlang al t’evens
    Opborrelen vol saps, doortintelen vol levens
    De leden van u beide, en zetten, met meer blijck
    Van gunst en gloet dan oit, al ’t achterstel gelijck.
Po. Wat oordeelt d’arts van haer, en van dit langsaem quynen?
Voe. (440) Zy heeft te groot een moedt, en schaemt zich ziek te schynen,
    By artsen of gezin.    Po. ’k Had hoop, dat zy haer’ geest
    Verquicken zoude, op ’t hooge en heerelijcke feest,
    Het welck de joffers zelfs bekleeden, en vereeren.
Voe. Misschien help ick mevrouw voor middagh in de kleeren.
Po. (445) Bekoort u ’t hooghtijt niet? het woelt alree op straet.
Iem. Dit feest bekoort my min dan d’eenzaemheit. ay laet
[fol. C4r]
    My heden in de stilte, en achter af bedaren:
    ’t Wort beter. ’t gekrioel der uitgelate scharen
    Moght steurnis geven aen de zinnen. al mijn lust
    (450) (Indien ’er lust is) streckt tot afgescheiden rust.
Voe. Zwaermoedigheit, van haer gedachten overladen,
    Zoeckt altijt eenzaemheit, en wandelt dootse paden.
Po. Zwaermoedigheit wort zoo door eenzaemheit gevoedt.
    Gezelschap baert vermaeck.    Iem. De barning van ’t gemoedt
    (455) Blijft duuren, daer het ruischt van strydige gezinden.
Po. Vergader zonder strijt.    Iem. Waer is die plaats te vinden?
Voe. Belieft het u, mijn Heer, beveel den Huisvooght vry,
    Dat hy mevrouw in alls van daegh te wille zy,
    ’t Gezin vertrecken doe, en steurnis zoeck te myden.
Iem. (460) O ja, dat waer mijn wensch: dat zou mijn’ geest verblyden.
Po. Het zal geschiên, mijn troost. daer noodt my ons karros
    Op ’t hooge feest: grijp moedt.    Iem. Mijn hart.    Po. Nu laet my los.
    Ick hoop na ’t hooghtijt u in betren staet t’ontmoeten:
    Laet Joseph midlerwijl mijn schult gedienstigh boeten.
Iem. (465) Och Voester, vat dit woort: hy zelf geeft ons verlof.
Voe. Zwijgh stil.    Iem. Spreeck Joseph aen: nu hebt ghy spreeckens stof.
Voe. Och zwijgh, mevrouw, zwijgh stil, eer hy u hoor geluit slaen.
    ’k Zal luistren wat mijn heer den huisvooght zeit in ’t uitgaen.
    De Ioffers gaen vast heên: de Ioffers nooden hem:
    (470) Hy weigert haer ’t geley: daar hoor ick Iosephs stem.

Potiphar. Ioseph.
WEl Ioseph, gaet ghy nu de Ioffers niet geleiden
    Naer ’t vrouwetimmer, om het oogh te laeten weiden
    In zulck een’ schoonen rouw, die lijck en uitvaert ciert
    Van Apis? suft ghy t’huis nu al de weerelt viert?
Io. (475) Mijn heer, ick kan de tijdt wel eenzaem overbrengen.
    Hoe verder van dat vier, hoe minder zorgh voor zengen.
    De Ioffers tieren best in ’t midden van ’t gewoel.
    Hy blaecke om haer, wie wil; mijn aert is stil, en koel.
[fol. C4v]
Po. Kan zoo een Iongling zich van zoo veel zonnen spanen,
    (480) Van ’t vier ’t welck schooner speelt door teere joffretranen,
    Dan ’t licht door eene wolck; wanneer de regenboogh
    Gespannen, regens spelt, en verft de lucht om hoogh.
    Dit beurt om vier jaer eens. hoe blijft ghy zoo afkeerigh
    Van feesten?    Io. Ick was noit nieusgierigh noch begeerigh
    (485) Om d’uitvaert te bezien.    Po. De toestel wijst wel aen
    Met wat een heerlijckheyt dees staci toe zal gaen,
    Ia heerlijcker dan oit in menigh jaer te voren.
    Wien zouze heden niet, wien morgen niet, bekooren?
    Van daegh de Ridderschap, en schutterlijcke kracht,
    (490) Met sleepende geweêr: een dubble ry en pracht
    Van Isis priesteren, gedost met hartevellen:
    Dan ’t aengebeden lijck, en die dat lijck verzellen;
    De koning, en al ’t hof: de heeren, en de Raet:
    De koningin in rouw: haer sleep, en heele staet,
    (495) Met sluiers om het hooft, met tranen op de wangen:
    De borsten opgekrabt, de lucht met lijckgezangen,
    Met priesterlijck geloey, tamboer, en sisterklanck,
    En cymbelgalm gepropt: de spietsen taey en langk
    Bewonden met een’ mijrt, geslingert heên en weder.
    (500) Aldus geleit men ’t lijck, de straten op en neder,
    Tot daer het eeuwigh wort de grafnaelt toevertrout.
    Maer morgen, effen als de zon, gehult met gout,
    Het hooft heffe uit de kim, om ’t aertrijck meê te deelen
    Dien goddelijcken glans; steeckt Memphis zyne keelen
    (505) Al t’effens op, van vreught, en juicht uit eenen mont:
    Gezegent zy den dagh, die Apis weder vondt.
    Men haelt dan ’t gouden vat uit het Godtheiligh koffer,
    Mengt water aerde en geur door een, en giet den offer
    Op ’t voorhooft van dien Godt, die gulde horens draeght,
    (510) En met een halve maen de maen tart, eer het daeght.
    De stat komt naer den Nijl met maght hem tegenloopen.
    De kopre poorten gaen voor zijn geloey strax open.
[fol. D1r]
    Zoo wort hy op het koor gezet, voor ’t hoogh autaer.
    Hy stont te voren hier vier etmael droef en naer,
    (515) Uitbeeldende Isis druck, behangen met zwart linnen.
    Men leit hem ’s nachts stil uit, by daegh met staci binnen:
    Dan offert elck voor ’t koor, ’t zy ouderdom, of jeught.
    Wie heden smelt van rouw, springt morgen op van vreught.
Io. Men viere Osiers geboorte- of sterfdagh, of de granen
    (520) Van Isis, of gestarnte, of zon, of nieuwe manen,
    Of ’t zevendaeghsche feest des Nijls, of wat men wil;
    Men bidt den Viergodt aen, of koe, of krokodil,
    Anubis, Ammon, of wat wyders wort geboden;
    Ick volgh ’t Hebreeusch gebruik, en geene uitheemsche Goden.
    (525) Eert Koptus Zonnestadt en Memphis een getal
    En menighte van Goôn; wy eeren overal
    Een Godtheit met gebeên en zuivere offerhanden.
Po. ’t Ontbrack Aegypten noit aen hemelsche verstanden:
    Dat weet ghy, die, volleert in wijsheit, quaemt zoo knap
    (530) Te steigren op den troon van alle wetenschap.
Io. Ontlast my van dien lof: want heb ick yet bedreven,
    ’t Welck lof verdient, dat zy den hemel toegeschreven,
    En u, die aen uw’ slaef niet luttel leit te kost.
    Wanneer men heet volleert, is d’eerste les begost.
Po. (535) Men wacht van over zee vernuften, met veel smeeckens
    Aenhoudende om te raên, wat onze naeldeteeckens,
    Gebeelde wetenschap en wijsheit zonder ent,
    Verbloemde spraeck, alleen ’t scherpluistrende oor bekent,
    En heilighdommen, al verborgentheên verbloemen.
    (540) d’ Uitheemsche zal dit Rijck der wyzen moeder noemen,
    En zuigende haer borst godtvruchtigh voetsel af,
    Den godtsdienst voeren t’huis, dien zy den vreemdling gaf.
    De vreemden zullen hier (ten zy d’ orakels falen)
    Den Godtsdienst niet alleen, maer oock hun wetten halen;
    (545) En d’aertboôm omgezet, naer Memphis gouden stijl,
    Wil zijn verandering danck weten onzen Nijl.
[fol. D1v]
Io. ’k Beken dees school vermagh de weerelt te stofferen
    Met koppen, die natuur op ’t spitst hier kennen leeren;
    Maer ’k wenschte, datze eens klaer uit het natuurboeck zagh,
    (550) Wat wondere oirzaeck eerst het licht broght aen den dagh:
    Zy zou met ons Hebreen strax ’t eenigh Wezen vieren,
    In plaets van hemelsch heir, of voglen, visschen, dieren,
    Of hooftstof, of een’ heldt, of een die ’s vollex gunst
    Verdiende, door een’ vondt van vollecknutte kunst.
Po. (555) Wat oort des lants komt naest door godtsdienst aen uw zeden?
Io. Daer ’t Kreeftvier gloeit op ’t hooft, en Kneph wort aengebeden;
    Die, barende het ey door zynen zwangren mont,
    Wel aenwijst, dat dit groote onmetelijcke ront
    Van eenen Godt, die noit beginsel heeft genomen,
    (560) En nimmer sterven kan, alleen zy voortgekomen.
Po. Ontdeck my op wat gront ghy uwen godtsdienst plant.
Io. Op overlevering, gereickt van hant tot hant,
    En openbaringen aen opgetoge vaderen,
    Doch meest aen Abraham; in wiens Godtvruchtige aderen
    (565) Die Godtheit zweefde en dreef. wat zal ick zeggen van
    Dat hooghverlicht vernuft? waer zagh de zon oit man
    Zoo onbesproken vroom, zoo vreedzaem, zoo rechtvaerdigh,
    Zoo onderdaen, zoo braef, en zulck een’ zegen waerdigh
    Als Abraham? was ’t vreemt dat ’s hemels eigen mont
    (570) Zich eeuwigh aen dien heldt en aen zijn kroost verbondt?
Po. Dien vader, die zijn’ zoon ja eenigh kint wou slaghten?
Io. En branden op ’t autaer.    Po. Hoe vallen die gedachten
    In ’t redelijcke brein? wijdt ’t vaderlijck gemoedt
    De Godtheit een autaer, door ’t kinderlijcke bloet?
Io. (575) Uit dwang, noch lantsgewoont, noch eerzucht, noch yet menschelijx:
    Maer om te toonen, dat hy niet bezat yet wenschelijx,
    ’t Geen stont te weigeren den rechten Eigenaer,
    Die ’s mans gehoorzaemheit beproefde op dat autaer;
    Den wil voor ’t werck, den ram ontfing in Isax stede;
    (580) En zwoer hem zulck een gunst met nimmer schenbren eede.
[fol. D2r]
    De Godtsdienst van dien heldt slacht d’ongerijmtheit niet
    Van ’t geen door Typhons wraeck gesmackt wert in den vliet;
    Het welck uw priesterdom, met ongeverfde wangen,
    Noch statigh voert ten toon, in jaerlyxe ommegangen.
Po. (585) ’t Geen, onder deze schors, voor ’t volck verborgen leit
    Dat’s een natuurgeheim; hoe zich de vruchtbaerheit
    Der dingen in ’t begin beholp met vochtigheden;
    Hoe een het alles teelt. ’t luidt vreemt, dat een besneden
    Durf reppen ’t geen hy zelf aen Godt te wyden plagh,
    (590) Zoo dick ’t onnozel bloet beschreit den achtsten dagh.
Io. Noit joegh, ’tgeen Godt het oogh der mannen ging vertrouwen,
    Roo wangen aen of schaemt de maeghden noch de vrouwen;
    Gelijck uw feest, quansuis verciert met ydlen glimp.
    Godts wijsheit zweeft te hoogh, en boven alle schimp.
    (595) Zy gaf haer eigendom dit teecken, tot een’ zegel
    Van ’t opgerecht verbont, en schreef het voor een’ regel
    Van kuischeit; leerende besnoeien hart en zin
    Van dartlen wellust, en van wulpse en woeste min.
    Behalven dat dit schut onheelbre en andre smetten,
    (600) En ’t menschelijck geslacht door teelen voort kan zetten.
Po. Nu rieck ick, waerom ghy de Joffers zent voorheên.
Io. Vertrouw, belieft het u, mijn heer, dat wy Hebreen,
    Veel meer dan eenigh volck, de bloem der jaeren wyden
    De kuischeit; om wiens wil wy heilighlijck vermyden
    (605) Gelegentheit en plaets, die ons verrucken zou,
    Door ’t loncken op een maeght, of een gehuwde vrouw.
    Ja zonder halsstraf magh by d’onzen nergens duuren,
    Een die haer weeligh vleesch aen boelen durf verhuuren.
    Wy huwen onbevleckt den maeghdom aen een maeght,
    (610) Uit teellust, niet uit lust, die ’t geil gezicht behaeght.
Po. Zoo straft ghy overspel, gewelt, en maeghdeschennis?
Io. Wel degelijck. helaes! gaf Godt dat ick geen kennis
    Most dragen van die wraeck, noch zulck een schendigh stuck.
Po. Ghy zucht’er om, als raeckte u eenigh ongeluck.
[fol. D2v]
    (615) Ick ga, ’twort tijt. mevrou heeft lust, noch ’t magh haer beuren
    Te feest te gaen: ick wil dat niemant haer koom steuren
    In d’eenzaemheit, en elck de zwacke viere en dien’,
    Indien zy yet verzoeckt.    Io. Mijn heer, het zal geschiên.

Rey van Engelen.

Zang.
            AEgypten, wout ghy leeren,
                (620) Waer in uw zegen leit;
            Ghy stofte op phoenixveeren,
                Noch vette vruchtbaerheit
            Des Nijlstrooms, die uw landen
                Bevochtight, jaer op jaer,
            (625) Noch ydele offerhanden,
                Noch Viergodts blint autaer;
            Maer op des weerelts Vader,
                Geroemt van Abraham,
            Toen hy dees grenzen nader,
                (630) Ja hier ten hove quam
            U met die vonck verbazen;
                Gelijck zijn naneef oock
            Die kool zoeckt aen te blazen:
                Op dat uit vonck en roock
            (635) Godts vlam het Hof koom blaecken,
                En sla in alle daecken.
Tegenzang.
            Door vloecken noch door zegen
                Zal d’onverzierde Godt
            Dees valsche Goôn uitveegen;
                (640) Maer eer zijn eigen rot,
            Verzwerende de glanssen
                Van ’t eeuwigh schynend licht,
            Om koe of kalf zien danssen,
[fol. D3r]
                Met eenigh laf gedicht;
            (645) Daer zy van kroezen zypen,
                Op ’t zatte en droncken feest:
            Terwyle snaer en pypen
                Verdartlen lijf en geest
            Van jongen, en van ouwen.
                (650) Godts tolck, op dat gekrijt,
            Dien afval zal aenschouwen,
                En bryzelen van spijt
            In steen gesnede wetten.
            Wie kan dit lant verzetten?
Toezang.
                (655) Dat kan ten leste ’t hemelsch wicht,
            ’t Welck, dien onnooslen moort ontvloden,
                Naer Memphis, met zijn klaer gezicht,
            Ter neder stort de duistre Goden;
                Doet Ammon kloppen op zijn’ mont,
            (660) En, staende op een’ gesternden gront,
                Laet gloênde tongen nederdaelen
            Op visschers kruinen, die zoo knap
                Verstommen Isis priesterschap,
            En eeren in verscheide talen,
                (665) Recht uit, klaer uit, en onverbloemt,
                Dien Godt, daer Joseph hier van roemt.
   
Continue

HET DERDE BEDRYF.

Voester.    Ioseph.

DAer komt hy: hoe zal ick mijn woorden best beleggen?
    Die jongman is te kuisch, en liet zich noit gezeggen,
    Hoe minnelijck mevrouw hem onderging, en badt:
    (670) Zijn voeten staen niet stil. wou ’t slechs gelucken, dat
    Hy ’t een oor boodt, en stont, terwijl ick het doorboorde
    Met mijn geslepe tong; ’k zagh hoop geboren voor de
[fol. D3v]
    Bedruckte en bleecke schim; die naulix half geciert,
    En half gekleet, my smeeckt en bidt, en herwaert stiert,
    (675) Of zy door mijn beleit hem aen haer snoer kon krygen.
    Hy wort mijn tret gewaer, en leert my dit verzwygen,
    En deist op elcken tret. helaes! nu krimpt mijn moedt.
    Ick wensch, tot heil van ’t huis, u allerhande spoet,
    Begaefde Jongeling, te vroegh verwart in zorgen.
    (680) Ick wensch u goeden dagh.    Io. Ick u een’ kuischen morgen.
Voe. Kan nu dat heerelijcke en langgewenschte feest
    Niet locken buitens huis uw’ staegh gespannen geest,
    En doncker voorhooft; om die winckbraeuw wat t’ontwarren,
    In zulck een heldre lucht, vol puick van joffrestarren?
    (685) Uw aengezochte jeught verdient met recht, dat zy
    Door zulck een ope ruimte en hemel spelen ry;
    Daer noit godtvruchtigheit zoo stip ging op haer orden,
    Of zy quam om te zien, of om gezien te worden.
    Verslenst ghy zoo de bloem en ’t eelste van uw tijdt?
    (690) Al wat men op zijn’ tijdt niet pluckt, dat gaet men quijt.
Io. Laet die om Joffrenpracht zijn tijdt vry gaen vergissen,
    Die zoo veel over heeft, dat hy ’er van kan missen:
    Wat my belangt, mijn tijdt valt kort en schaers genoegh;
    Indien ick dagelix met ernst mijn meesters ploegh
    (695) Zal dryven, zoo ’t betaemt, en op mijn huisampt passen,
    Aleer daer distelen en doornen over wassen:
    Of gunt myn dienstbaerheit my eenigh overschot
    Van tijdt, dat draegh ick op, met al mijn hart, aen Godt,
    Den toevlught der Hebreen, mijn hoop, en vast betrouwen.
    (700) Ick spreeck met Godt alleen, dies rep my van geen vrouwen.
Voe. Versmaet ghy dat geslacht van zulck een’ zoeten aert?
    Een vrouw was ’t die u droegh, een vrouw heeft u gebaert:
    Uw lippen, van geen slang noch tigers opgetogen,
    Die hebben melck en bloet een vrouw van ’t hart gezogen.
    (705) Ay Joseph, matigh u in ’t spreecken: spreeck geen woort,
    Het welck uw moeders eer niet ophou, zoo ’t behoort.
[fol. D4r]
Io. Zoo lang mijn aders slaen, op ’t bloet mijn geesten teeren,
    Zal ick mijn moeders naem en haer geheughnis eeren,
    En, om mijn moeders wil, wat vrouw ter weerelt leeft.
    (710) Het vrouwenaenschijn is de print, daer Godt in zweeft,
    En Godts gelijckenis. al wie Godts schepsel lastert,
    Verlastert Godt in ’t beelt, en is van reên verbastert.
Voe. Wat zoo, dat brave woort past zoo een’ Jongeling,
    Die t’effens zoo veel gunst van ’s hemels gunst ontfing.
    (715) De vrouwen komt die eer, al zwegen al de mannen.
    Men zagh noit liever paer in een verbont gespannen
    Dan man en vrouw, misschien wie d’uwe wezen zal;
    Dies buigh uw zinnen wat de vrouwen te geval.
    Gedienstigheit wint gunst. wie toeleit eens te huwen,
    (720) Leer heur naer d’oogen zien: de min verflaeut door ’t schuwen.
Io. Hy legge op huwen toe, die lust heeft tot dat juck,
    En stelle in zulck een’ last zijn opperste geluck;
    Mijn toelegh is noch wijdt, mijn min noch ongeboren:
    Doch zoo my zulck een lot daer boven wert beschoren,
    (725) Dat rolt te zyner tijdt van zelf wel in mijn’ schoot.
    Raeckt Godt mijn hart met min, ick geef den boezem bloot.
    ’k Heb andre zorgen, die my ’t minnen wel beletten.
    Wie minnen wil, moet hart en zinnen daer naer zetten.
    De min eischt niemant half, maer den geheelen mensch.
Voe. (730) Helaes! hoe raeck ick dan eens t’ende van mijn’ wensch?
Io. Wat wenscht ghy met dien zucht? wat of de Voester mompelt?
Voe. Dus over ’t hooft in druck en zwaerigheit gedompelt.
Io. Wat zwarigheit is dat? wat schort ’er? spreeck klaer uit.
Voe. Och zaeght ghy, hoe mevrouw het hart van hartzeer sluit.
Io. (735) Wat nu? kan ick haer smart en hartewee genezen?
Voe. Dat staet misschien aen u: och liet ghy u belezen.
Io. Belees my niet: ’k heb last ontfangen van mijn’ heer
    Mevrouw ten dienst te staen. wat ick behoudens eer
    En ampt vermagh, dat wort haer willigh opgedragen:
    (740) Maer komt ghy om mijn kroon mijn kuischeit te belagen,
[fol. D4v]
    Zoo wijck, en rep my niet, dat naer yet schendighs smaeck,
    Of ’k zal voor Potiphar ontvouwen al de zaeck,
    En zoo gelijckze leit: Ick pas niet op dit kryten.
    Wat u dan overkomt, mooght ghy u zelve wyten.
Voe. (745) Hebreeusche spruit, ’t zy veer dat ick u lagen legh.
    Betrouw wat beters: jaegh al die gedachten wech.
    Verlegen met mevrouw, van hoogen noot gedreven,
    Verstout ick my dus verre om raet met u te leven,
    In ’t uiterste gevaer: wort hier in yet misdaen,
    (750) ’t Geschiedt om beters wil. och blijf een luttel staen:
    Ghy weigerde noit mensch zijn klaghten aen te hooren.
Io. O schennis! ô verdriet! ô had ick nu geen ooren!
Voe. Verwensch uw ooren niet zoo reuckeloos en licht,
    Noch dreigh dus, met een wars en overdwars gezicht,
    (755) Een dienstbo, die u niet oneerelix komt vergen;
    Maer zich van angst en schrick niet langer weet te bergen.
    Ghy weet niet wat al leets ick over heb gebraght
    Dus lang, maer noit zoo bang als nu den ganschen nacht.
    Dat kermen neemt geen endt, dat zuchten, steenen, weenen.
    (760) Wat noodt waer ’t, borst mijn hart: nu bersten zelfs de steenen
    Van mededoogen. in haer oogen komt geen vaeck:
    Of sluimertze eene poos, zy raeskalt, en de spraeck
    Verraet al watze droomt. een torts verbrant heur aren,
    En ’t slapen schijnt de quael en zieckte te verzwaeren;
    (765) Zoo ’t slapen heeten magh, dat ’s lichaems krachten mat.
    Zy vloogh noch heden op, de kamer langs; zoo dat
    Het op kranckhoofdigheit geschapen uit te komen,
    Men haer met sloten boey en keten dient te toomen.
    ’k Ontveins vast voor mijn’ heer, en stuur vast van der hant,
    (770) Al wat ick stuuren magh, maer al vergeefs: de brant
    Stijght hooger. och wat raedt? wat raedtsman helpt my stuuren?
    Ick ben mijn raed ten ende.    Io. En blijft die koorts noch duuren?
    Rampzaligh dier, ghy geeft uw lyden lydigh toe.
    Wat maeckt wat maeckt ghy ’t my, maer meest u zelve moe!
[fol. E1r]
    (775) ’t Heeft weeck op weeck geduurt, en endtlijck zoo veel dagen.
    Hoe heb ick, dagh op dagh, uw stormen afgeslagen,
    Met zulck een eerlijck hart, als zoo een’ jongman voeght,
    Die als vergift vermijt, al ’t geen daer ’t hart af wroeght.
    Ick wensch haer eerbaerheit, en onbesproke zeden.
Voe. (780) ’k Vertoon u haren noodt, en koom niet ongebeden.
    Ay Voester, badtze, ga, en spreeck dien heldt toch aen.
    Hy weiger niet, voor ’t lest my eens te woort te staen.
    ’k Ben wel getroost zijn minne, als ’t wezen moet, te derven,
    Magh my een troostlijck woort gebeuren voor mijn sterven.
    (785) Mijn vleesch versmelt als sneeuw, in dezen zoeten brant,
    Hy hoor mijn jongste klaght, en hou een luttel stant.
    Hy val, die hem bemint, zoo straf niet als te voren.
    Zo badtze, en dreef my voort.    Io. Zy dreef u, maer verloren.
    Ga heenen, Voester: ga vry heen, van waer ghy quaemt.
    (790) De dienstmaeght slacht de vrouw: was ’t wonder dat de schaemt
    U niet belette dus mijn kuisch gehoor te tergen,
    En dat oneerlijck stuck zoo schendigh af te vergen?
Voe. Ick vergh u niets, maer koom mevrouwe te geval.
Io. O schant! ghy verght my dat ick haer believen zal.
Voe. (795) Ick volgh alleen mijn’ last: en maeckt u dit verbolgen?
    De voorslagh staet aen haer, aen u de keur van volgen,
    Of weigren; zoo zy yet verzoeckt, ’t geen qualijck past.
Io. Wie om het lockaes zwiert en hangelt raeckt wel vast.
    Al wie gevaer bemint vervalt daer door in lyden.
    (800) Men moet alleen geen quaet maer d’opspraeck zelf vermyden.
    Hoe verder van dien strick, hoe vryer van gevaer.
    Hier schuilt een slang in ’t gras.    Voe. Waer schuilt die? wijsme, waer?
Io. Men boet met zware schade aen al te licht betrouwen.
Voe. Men vindt gebreck in Mans: men vint gebreck in Vrouwen.
Io. (805) In Vrouw, of Man, hoe ’t zy, dat geldt al even veel,
    Wanneer ons ’t ongeluck gevat heb by de keel.
Voe. ’k Vertrou nochtans, ghy zoeckt ’t bouwvallig huis te stutten,
    En ’t ongeval des zelfs met alle maght te schutten,
[fol. E1v]
    Zoo wel als ick. ghy hoort, het onheil dreight naby,
    (810) Het onheil van een doot, of snoode razerny:
    En zoudt ghy dezen slagh by tijts niet helpen breecken?
Io. Waer meê? met dat gebreck te koestren en te queecken?
    Haer lieflijck t’ondergaen, met een’ gemaeckten schijn,
    Als of men waer gezint haer’ lust te wil te zijn?
    (815) En waer hier meê die slagh, waer voor ghy vreest, gebroken?
    Dat lescht geen’ brant: dat dient veel eer om ’t vier te stoocken.
Voe. Moet ick u leeren, ’t geen uw harssens niet ontbreeckt:
    Hoe een voorzichtigh arts met al zijn wijsheit smeeckt
    Gebreken, die geen mensch noch kunst vermagh te heelen.
    (820) Al wat geen heelen kan verdragen, moet men streelen,
    Noodtzaeckelijck. men geef dees razerny wat bots:
    Zy lijt geen tegenspraeck, en staet gelijck een rots;
    Of loopt, als ’t schuim der zee, zich op een rots te bersten.
    Och zaeght ghy, hoe haer lest die blinde buien persten
    (825) Tot wanhoop. waer ick ’t hooft eens henen wende of keer;
    ’k Zie hartzeer aen mevrouw, en sidder voor mijn heer.
    Het brein is driftigh, noch veel driftiger haer leven.
    Zy magh zich zelf verdoen, een’ wissen dootsteeck geven,
    Of springen in een’ put, of van een galery.
    (830) Wie ’t onheil treft of niet, het treft verzeker my,
    Wiens zorgh zy wert vertrouwt: och ofze een ander koze.
Io. Nu weet ick nauwelix, hoe deze zinnelooze
    Dus aengeprickelt my wil rucken buiten spoor
    Van myn’ vertrouden plicht: de hemel schiet ’er voor.
    (835) Is dit de kracht van Min, die (bobbelende in d’aren,
    Uit een genegenheit en heete treck tot paeren,
    Wanneer zy al te diep haer taeie wortels schiet,
    Door ’t staroogen, op ’t geen zy ’t allerliefste ziet)
    ’t Verwonnen hart alzoo vermeestert met gedachten
    (840) Op ’t ingedruckte beelt, dat geenerleie krachten
    ’t Verzetten kunnen, van ’t gewenschte minnewit,
    Dan door verbeeldingen noch maghtiger als dit?
[fol. E2r]
    Want Min heeft, uit heur’ aert, een’ nasleep van gebreecken,
    En zorgh, en moeilijckheên, die ’t miltebloet ontsteecken,
    (845) Waer uit een donkre damp allengskens opwaert zweeft
    Naer ’t brein, daer het verstant zijn’ stoel en woonplaets heeft;
    Zoo wort het beckeneel benevelt, en de zinnen:
    Het hooft draeit om end om, en rust niet van te spinnen
    ’t Geen d’overpeinzingen in hare bezigheên
    (850) Op ’t ingeprente wit vast rockenen op een.
    Dit malen zonder endt, wat zou het anders kunnen,
    Dan al de zwarte gal verbittren en verdunnen,
    Tot datze zette in vier en vlam al ’t ingewant,
    En vliegende in het brein verweldigh het verstant.
    (855) ’t Waer allerraetzaemst dan haer uit den huize brengende,
    En met een deughdelijck gezelschap daer vermengende,
    ’t Gemoedt te voeren veer van dien vervloeckten lust;
    Als binnens huis aldus, met opzet, zonder rust,
    By dees gelegenheit die geilheit aes te geven.
Voe. (860) Och Joseph, geef my raedt: dit geldt mevrouw haer leven.
Io. Ghy hebt mijn’ raedt gehoort: ick ben dit tergen moe.
    Weet yemant beter raedt, zoo hou my dit te goe.

Voester. Iempsar.
    WAt antwoort zal ick nu ’t verlangend harte brengen?
    ’t Waer groote kunst een’ dranck zoo op zijn pas te mengen
    (865) Met yet wat liefelijx, en yet wat wrangs en stuurs,
    Dat zy, wiens dorstigh hart een’ gloet van zoo veel vuurs
    Naer zich getrocken heeft, niet feller quam t’ontsteken;
    Of voelde, op eenen sprong, den brant van ’t lijf gestreken,
    Door ’t walgen van zijn min; nu hy haer bede ontzeit,
    (870) Daer zy dootkranck en flaeuw, als op doots oever leit
    En zieltooght; en geterght, door spijt op spijt te laden,
    In top staet, om te slaen tot reuckelooze raden.
    In zware kranckheên is geen zorgelicker ding,
    Als schichtige ommezwaey: want die verandering
[fol. E2v]
    (875) Baert menighmael de doot. Hoe raeck ick uit dit lijden:
    ’t Gevaer is voor de hant, en dreight van wederzijden.
    Och Isis Isis, help my raden: maer blijf staen,
    Daer komt Mevrouw al zelf.    Iem. Hoe is die toght vergaen?
    Geeft Ioseph u gehoor? zegh op, ick wil dat weten.
Voe. (880) Mevrouw, hoe dus om ’t hooft gezwollen, en bekreten?
Iem. Geeft Ioseph u gehoor? niet lang gesammelt, nu.
Voe. Die gast hiel zich, in ’t eerst, noch even koel, en schuw,
    Ia borst met dreigen uit, als of hy ’t stuck wou melden,
    En my, by zynen Heer, die stoutheit doen ontgelden.
Iem. (885) Zoo keert ghy zonder troost en lessing van mijn vlam?
Voe. Ick broght hem, dat hy stont, en tot bedaren quam,
    En luisterde een poos, getroffen van medoogen,
    Beklagende uwen staet, met tranen in zyn oogen.
    ’k Zagh liefde en schrick om strijt malkandren gaen te keer.
    (890) Aen d’een zy stont Mevrouw, aen d’ander zy myn Heer.
    De zinnen neighden wel om Jempsar te believen,
    Maer deisden uit ontzagh van Potiphar te grieven.
    Mijn geest hing midlerwijl vast tusschen vrees en hoop.
    Men had’ er mogen zien, hoe ’t bloet al heimlijck kroop,
    (895) Daer ’t niet kon gaen. het scheen of overlegh van reden
    Zich zonder zyde droegh, in zulcke strydigheden.
    Ten leste bleef de schael recht in den evenaer:
    Hy danckte u voor die gunst, ging heen, en zuchte zwaer.
Iem. Hy zuchte, en ging zijns weegs, en laet my deerlijck zuchten,
    (900) En vliedt my als een slang? zijn dit dan al de vruchten,
    Die ick van myne min zal maeien? neen, o neen,
    Een middel weet ick noch, al was ’er anders geen,
    En dat is my genoegh, om eens hier uit te raken.
Voe. Wat raet? Mevrouw besterft zoo wit gelijck een laken
    (905) In ’t aenzicht: durf ick wel geluit slaen? o myn schroom!
    Zy zyght: best zwygh ick stil, tot datze wat bekoom.
Iem. Och voester.    Voe. Och Mevrouw.    Iem. Ick heb een jongste bede.
Voe. Bidt vry, en spreeck vry uit, en zet uw hart te vrede.
[fol. E3r]
Iem. Ga naer de huisman toe, die by ons lanthuis woont,
    (910) En zegh hem, die zich staegh gedienstigh heeft getoont
    Aen zijne vrouw, dat hy, niet spader als op morgen,
    My een paer adders breng, doch steelwys, en verborgen,
    En in een’ korf met blaên en vygen toegedeckt.
Voe. Wat zouden d’adders doen? waer heenen of dit streckt?
    (915) Ick hoop niet, dat ghy u wilt dooden met die slangen.
Iem. O allerschoonste doot! wiens hart zou niet verlangen
    Te kussen uwen mont, in een gewisse rust!
    Wanneer men ’t vrolijck licht, en ’s levens hooghste lust
    Verwenscht van ongenoeght? hoe vrolijck zou ick grypen
    (920) In elcke vuist een slang, en sarren haer, en knypen,
    Op datze, al krullende, rontom dien blooten arm,
    My d’aders met den beck afbeten, en al warm
    Af zogen ’t koortzigh bloet met myne ziel, en zwollen
    Van brant om ’t hooft, en zoo geraeckten aen het hollen,
    (925) Als ick: wat kon dat schaên?    Voe. Wat roept ghy om de doot?
Iem. Waer blyft de doot, zy koom: daer leit myn boezem bloot:
    Zy byt slechs toe, o doot ghy zult mijn toghten toomen.
Voe. Nadien ghy zulck een quaet hebt enkel voorgenomen,
    Zal ick u van zijn min, door eene zoete wraeck,
    (930) Verlossen. die uw gunst zoo trots versmade, smaeck
    Het geen hy wel verdient, en wat verbitteringen
    Versteurde min al koockt: op dat de jongelingen,
    Die onverbiddelijck der vrouwen gunst versmaên,
    Gewaerschuwt zijn by tijts haer aen de hant te gaen.
    (935) Men zal dien gast voor ’t lest het vier wat nader leggen.
    Wee hem, indien hy dan uw bede durve ontzeggen.

Rey van Engelen.

Zang.
                    O Schoone Rachels schoonste zoon,
                    Hoe lastigh valt u al dit schoon,
[fol. E3v]
                Uw jongkheit aengeboren.
                    (940) Wat geeft dit in een weeligh hof,
                    De dartele oogen niet al stof,
                Om d’uwe te bekooren,
                    En af te leiden van de Deught;
                    In ’t allerblakenst van uw jeught,
                (945) In ’t lustighst van uw leven,
                    By dees verwijfde Aegyptenaers.
                    Wat loopt uw schoonheit veel gevaers!
                Uw schaemroot moet ’er kleven
                    Aen d’onbeschaemtheit van dit wijf,
                    (950) ’t En zy Godts kracht u stercke en stijf.
                Men wensch dan slechs om erven
                    Gezont van lijf, en vroom van aert:
                    Want schoonheit lijf en ziel bezwaert,
                En kanze bey bederven.
                    (955) Die bloem heeft min genot dan last.
                    Aen schoonheit zijn veel zorgen vast.
Tegenzang.
                    Dit tuight ons Joseph niet alleen,
                    Maer oock zijn Zuster, die voorheen
                De maeghdelijcke reien
                    (960) Ging zien, met een verheughde ziel;
                    Daer ’t oogh van Sichem op haer viel,
                Die, zich aen klaght noch schreien
                    Noch worstlen keerende, de Maeght
                    Benam den maeghdom ongevraeght.
                (965) Het lichaem bleef geschonden,
                    Doch niet het onbevleckt gemoet;
                    Dat ongebluistert in dien gloet
                Een zelve wert bevonden,
                    Ja dubble maeght (’t en schijn niet vremt)
                    (970) Nadien haer wil niet had gestemt
[fol. E4r]
                In d’onbeschaemde schennis
                    Van dien geweldenaer, die na
                    Door ’t overwegen quam te spa
                Tot naberouw en kennis
                    (975) Hoe hy ’t met Jakobs huis verkurf;
                    Dat hem en al zijn huis bedurf.
Toezang.
                Hoe veele rampen u benarren,
                    O Vader Jakob, suf toch niet;
                Nadien ghy twee zoo kuische starren
                    (980) Uit uwen bloede blickren ziet
                In ’t midden van de duisternissen.
                    Getroost u over Dinaes kreet,
                En Josephs aengezicht te missen.
                    Het lief zal groeien door het leet.
                (985) Wy helpen hem de stormen doorstaen.
                De prijs koomt na, de strijt moet voorgaen.
Continue

HET VIERDE BEDRYF.

Ioseph. Voester.

    AL is de Voester wech, noch blijft mijn geest belaên,
    Hoe ’t met dit razend wijf ten leste wil vergaen.
    Mijn hart getuight niet goets. Ick zorgh zy zal niet rusten,
    (990) Maer aengeprickelt van haer ongebonde lusten,
    My brouwen eenigh leet, tot wraeck van al dit leet,
    ’t Welck zy my leit te last. Die geile toght is heet,
    Ia ziedt, gelijck een pot, alree aen ’t overloopen:
    Doch ’t ga zoo ’t wil: moet ick haer dolligheit bekoopen,
    (995) ’t Gedy tot ’s hemels eere, en buiten myne schult.
    ’k Verhoop de hemel zal my stercken met gedult.
    Daer komt de Voester weêr: hier is wat vreemts besteken.
Voe. Koom Ioseph, by mevrouw: zy moet en wil u spreecken:
    ’k Verdaegh u uit haer’ naem.    Io. Wat eischt mevrouw van my?
[fol. E4v]
Voe. (1000) Ick zegh u met een woort.    Io. Wel kom wat nader by.
Voe. Mevrouw begeert u zelf yet mondeling t’ontdecken:
    ’k Verdaegh u uit haer’ naem.    Io. Zoo durf ick ’t niet vertrecken.
Voe. Ick ga.    Io. Hier hapert yet, en ’t loopt gewis op ’t endt.
    O hartekenner, die al mijn gedachten kent,
    (1005) Bestierze, datze rechts noch slinx zich van u neigen,
    Noch ’t minst yet wanklen, door beloften noch door dreigen,
    Op d’eerelijcke baen, de heirbaen van de deught.
    Verhoor nu Josephs beê: hy offert u zijn jeught.

Iempsar. Ioseph.
ONdanckbre Jongeling, hoe lang zult ghy gaen pratten
    (1010) Op dat vergangklijck schoon, en zoo veel rijcke schatten,
    Als vrouw Natuur aen u te dartel ley te kost.
    Natuur had beter zulck een werckstuck noit begost,
    Of het begonnen beelt verwaerloost op te maecken;
    Nadien ’t niet anders doet dan pijnigen, en blaecken
    (1015) De harten, die het vangt door d’oogen. ’k vloeck dien dagh,
    En uur, en oogenblick, dat ick u eerstmael zagh.
Io. O schepper, is ’er yet behaeghelijx geschapen
    In my, waer aen een vrouw haer glori zou vergapen,
    En leef ick eenigh mensch tot weerwil en verdriet,
    (1020) En tegens ’t hart; men wijt het den onnooslen niet:
    Uw schepsel draegh geen schult. ’k ben van u afgegoten
    Op zulck een’ vorm, gelijck uw wijsheit had besloten.
Iem. Ghy zorght vast voor mijn eere, en weigert my mijn’ lust.
    De lust ga boven d’eer, zoo d’eer oit wert verkust.
Io. (1025) De hitte van de lust gaet effen voor ’t gevoelen,
    Hoe korte weelde smert; maer eer de lust aen ’t koelen
    Geraeckt, waerdeert men, wat verlies van naem en eer
    Zou gelden, kreegh men d’eer om gout of traenen weêr.
Iem. Ick heb mijn tranen ja mijn oogen al verkreten,
    (1030) Verkreten, maer vergeefs.    Io. ’t en werd my niet geweten.
[fol. F1r]
Iem. Met reden: ghy alleen zijt oirzaeck van mijn quael.
Io. Wat hoor ick dag op dagh, niet eens, maer hondertmael.
Iem. Getroost u, ’t heeft een endt: ’k berey my om te sterven,
    O onmedoogent gast.    Io. Hoe kan ick u bederven
    (1035) Met my, om ’t snoot genot van.    Iem. Hoe, wat noemt ghy snoot?
    Dat ick u waerdigh acht t’omhelzen in mijn’ schoot?
    Te biên dien verschen mont? die vriendelijcke wangen?
    Deze oogen, die zoo zeer niet naer den dagh verlangen,
    Als om uw aengezicht t’aenschouwen ’s morgens vroegh?
    (1040) Noemt ghy dit snoot genot? en heeft hy breins genoegh,
    Die aengebode min zoo schimpigh gaet versmaden?
Io. De Min, beroit van hooft, laet zich van niemant raden.
    Al ’t voordeel, dat men treckt uit wellust is gering,
    En meer niet als een dolle en vuile prickeling
    (1045) Van ’t lijf, terwijl ’t gemoedt vast wroeght door ’t overwegen.
    Dat ’s al het voordeel: zet hier nu al ’t nadeel tegen.
    Het overspel begaet terstont een dubble smet,
    Besmet ’er twee: ’t ontwijdt en scheurt het heiligh bedt,
    Vol onrust, vol krackeel: de weerga haet heur gade,
    (1050) Behaeght den boel alleen, en gaet met hem te rade:
    d’Onwettige erfgenaem geraeckt in ’t wettigh goet:
    De vader mist zijn kroost, en twijffelt aen het bloet:
    Het achterdencken groeit: de twist doorkruipt de leden
    Van ’t maeghschap: in het kort, het huwelijck bouwt steden,
    (1055) Gelijck het overspel (’t welck Godt en mensch zich belght,
    Al slaet men ’t in den windt) die in den gront verdelght,
    Door moort en vyantschap, al razende en bezeten;
    En sleept de rampen na, gelijck een lange keten
    Haer schakels: is ’t dan vreemt, dat allerhande liên
    (1060) En tongen, in dit stuck, met wetten zich voorzien?
Iem. Wat wetten de Syriers, Hebreen, Arabers hebben,
    Of wy, ick achtze als rach, en dunne spinnewebben,
    Daer ruischt de groote door, de kleine kleeft’er vast.
    Mijn wellust zy mijn wet. wat niemant anders past,
[fol. F1v]
    (1065) Pas my, die zich van wet noch Recht laet overkraeien:
    Men leeft hier op zijn hoofsch.    Io. Zoud ghy uw’ heer zoo paeien?
Iem. Men velt geen vonnissen op ongegront vermoên.
    En most mijn heer op ’t naeuwste eens rekeninge doen,
    Het stont dan t’ overzien, hoe hy zich had gedragen.
    (1070) Wat doen de mannen niet, dat zy geen vrouwen vragen?
    De rechter zuivre zich van ’t zelleve gebreck,
    Verdient het zulck een’ naem. wie leeft’er zonder vleck?
Io. Ghy waert om hals, quam hy op ’t stuck u overvallen.
Iem. Zoo storf ick om de min, de zoetste doot van allen.
    (1075) Mijn zinlijckheit waer my die suickre doot wel waert.
    En waer heeft oit de doot rechtschape min vervaert?
    Wat vreesselijcke doot kan ware liefde scheiden?
    Al blijft het lichaem hier, de zielen zelfs geleiden
    Malkanderen beneên, in ’t onderaerdtsche veldt,
    (1080) In ’t vrolijck myrtebosch: daer kust men, daer vertelt
    d’Een d’ander zijn fortuin, en eerste sluickeryen:
    Daer wort men weder maeght: daer leert men weder vryen,
    Als waer het noit geschiedt: daer lacht een zaligh dal.
    Men treckbeckt onbenijt, als duiven zonder gal.
    (1085) Men brantmerckt niemant daer met lasterlijcke naemen;
    Noch ’t heet’er overspel, zoo twee uit min verzaemen.
    Al wisselt men zomtijts uit zinlijckheit van lief,
    Dat draeght alleen den naem van vrientschap en gerief.
    Het beurt ’er dagh op dagh: men volght daer in de wijze.
    (1090) ’t Is een verandering en lust naer versche spijze;
    Nadien een zelve kost de gasten walgen doet:
    Ja ’t grofste lasterstuck wort met een’ kus geboet.
    De wetten worden nu de vrouwen voorgeschreven
    Van mannen, die toch zelfs om wet noch regel geven.
Io. (1095) Mevrouw men quetst en schent, door ’t schenden van zijn echt,
    Alleen geen menschelijck, maer zelf het godlijck Recht;
    Dat toome uw’ lust, kan ’t Recht der menschen u niet toomen.
Iem. Van sluicklust? Jupiter is zelf ter sluick gekomen,
[fol. F2r]
    By Isis: Isis zelf ontfing ter sluick Osier,
    (1100) Haer broêr: ons Gotheên gaen ten hemel door dit vier.
Io. Het koste Osier zijn’ hals, gekapt in zoo veel stucken,
    Als ’t Rijck hem graven bouwt: ’t zou hier niet beter lucken,
    Indien uw Typhon my betrapte op zulck een daet.
Iem. De slaven van der hant, de Joffers op de straet,
    (1105) En Potiphar verlet, door ’t hooghtijt van dien Heiligh,
    Bespiên ons weelde niet: al ’t huis is vry en veiligh.
Io. Gewelf noch dack noch muur bedeckt die schande niet
    Voor ’t aldoordringende oogh, ’t welck ons gedachten ziet,
    En straft het opzet, ’k zwijgh de schandelijcke daden.
    (1110) De Godtheit ziet het al.    Iem. Die zal ons niet verraden.
Io. De Godtheit sloegh en plaeghde, om een Hebreeusche vrouw,
    Den Nijlvorst, onbewust van haer gegeve trouw.
    d’Abimelechen zijn gewaerschuwt, voor de schennis
    Noch onbegaen, hoewel onnozel, zonder kennis.
    Het hemelsch vier verbrande om schennis heele steên,
    Tot pulver en tot asch.    Iem. dat ’s jaeren lang geleên.
Io. Het overspel wort zelf gestraft van stomme dieren.
Iem. Die vryen blindeling: wat durft ghy niet verzieren.
Io. ’t Zy veer dat ick uw bedt door overspel ontwy.
Iem. (1120) Wat ’s overspel? een kus den echten mont voorby.
Io. Ick bid verbeelt u eens, ghy waert op ’t stuck gegrepen;
    Zou Memphis en al ’t hof niet zien uw’ neus genepen
    Van ’t aenschijn, en u naeckt en bloot gevoert ten toon?
    En hoe ick, na veel smaets, en wel verdienden hoon,
    (1125) De huit van ’t lijf gestroopt, met duizent wreede slagen,
    Op eenen ezels rugh de stadt werde omgedragen,
    En eeuwighlijck voor slaef verwezen naer de Myn?
    Wat dunckt u? zou dit lief dat leet wel waerdigh zyn?
    Indien wy beide niet op heter daet doorsteecken,
    (1130) Men ’t goddelooze bloet al schuimende zagh leken
    Van ’t overspeligh bedt; daer ick uw boel al warm
    Den geest gaf, in den strick van dien vervloeckten arm;
[fol. F2v]
    En leerde een ander zich van schelmsche lusten spaenen,
    En hoeden voor bedrogh van krokodilletranen.
Iem. (1135) Vertrouwt ghy dan dat ick naer uw bederf zou staen?
    Al ’t huis is stom en zwyght: geen mensch kan ons verraên.
Io. Schoon huis en kamer zweegh, en alle pylers zwegen,
    ’t Geweten zwyght niet stil: ’t hart met zich zelf verlegen,
    Beschuldight nacht en dagh zich zelven, waer men gaet,
    (1140) Oock daer men d’oogen luickt: die gruwelijcke daet,
    Die schennis borrelt op, hoe diep zy wort gedompelt.
    Men rekent zich verraên, waer yemant spreeckt, of mompelt.
    Ontmoete ick Potiphar, my viel strax in: dat ’s hy,
    Die my heeft opgevoedt, gebeurt uit slaverny,
    (1145) In top van ’t huis bewint, en duizentmael verbonden:
    Maer als een danckbaer knecht heb ick zijn bedt geschonden.
    Vlie booswicht, vlie: loopt strax ten huize uit al versaeght,
    Zoo veer, daer ’t schellemstuck het hart niet langer knaeght,
    Gelijck een worm het ooft: maer och ’t is al verloren,
    (1150) Al liept ghy, daer de Nyl zijn kil begint te booren;
    Of daer de zon haer’ glans ter middernacht verschuilt;
    Daer ’t ondier, afgevast in sneeuw, van honger huilt:
    Ghy kunt de donder stem van Godts gerecht niet smooren:
    Die vierschaer doemt alsins: die rechter laet zich hooren.
    (1155) Mevrouw, wat houdtghe my? ’k ruck zoo noch niet mijn’ heer,
    En u en my, en al ’t gezegent huis om veer:
    Dat hoede Godt. hoe klonck die val door volgende eeuwen,
    Tot endeloozen smaet en schande der Hebreeuwen.
    Zou Joseph zulck een stuck in Godts gezicht bestaen?
    (1160) ’k Heb veel te veel gehoort. wien houdt ghy? laet my gaen.
Iem. Ick val voor uwe knien, en offer aen dees voeten
    Dit lichaem, en dees ziel bereit haer schult te boeten,
    Door zulck een doot, als een wanhopende betaemt.
    Wat draeit ghy ’t aengezicht, zoo schuw, en zoo beschaemt,
    (1165) Van mijn gezicht? ay zet de schaemte een poos ter zyden.
    Wat schaemte niet vermagh, vermoge ’t medelyden
[fol. F3r]
    Met een die sterven moet en kan, om uwent wil.
    Ay wisch mijn tranen af.    Io. Doortrapte krokodil,
    Laet los, laet los: ghy moort met dit bedrieghlijck steenen.
Iem. (1170) Hardtneckige, o wat hoon! hardtneckige, ga henen,
    Ga henen met dien roem van zulck een morgenstar,
    Voor wie ghy d’oogen sluit. ga melt nu Potiphar,
    Hoe mannelijck, hoe kuisch zich Joseph heb gequeten;
    Op dat het eeuwigh my in ’t aenzicht werd verweten,
    (1175) Van hem; hoe Jempsar veronwaerdight van haer’ slaef,
    Zich hebbe, voor al ’t hof, ten toon gestelt zoo braef:
    Maer neen, ghy zult noch zoo uw’ moedt aen my niet koelen.
    Ghy hebt mijn min versmaet, ghy zult mijn wraeck gevoelen.
    Ick weet die schantvleck wel te decken met een’ schijn
    (1180) Van eerbaerheit: ick zelf zal in de voorhael zijn.
    Och voester, slaven helpt. o wie verhoort mijn klaghten.
    Helpt slaven, voester helpt: een slaef wil my verkrachten.
    Och Potiphar, sta by. och voester, help uw vrouw.
    Waer blijft nu al ’t gezin? is niemant my getrouw?
    (1185) Daer vliedt hy: och hy vliedt. wat moght mijn kermen baten?
    Dat is die koele knecht. hy heeft my ’t kleet gelaten,
    Tot een getuigenis. ghy slaven jaeght hem na.
    Och leit my aen een zy, tot dat dit over ga.
Rey van Engelen.

Zang.
    ALs op den top van ’t lyden
                (1190) Ontzeide minne eens over slaet
                Met volle kracht, dan brant de haet
        Zoo fel aen alle zyden,
                Als ’t vier dat Sodoms steên verslont,
                En welt met smoock op, uit den gront
        (1195) Der grondelooze poelen.
                Wat wraeck lescht een’ onleschbren gloet?
                Wat smaeckt haer zoeter dan haer bloet
[fol. F3v]
        Al razende te koelen,
                In ’t bloet, dat nu zoo lang geverght,
                (1200) Door ’t weigren zoo veel adders terght,
        Als zy laet hairen krullen,
        En vlechten onder ’t hullen?
                Waer schuimbeckte oit een tygerin,
        Door ’t plondren van haer jongen,
        (1205) Van spyt om ’t hart gewrongen,
                Zoo wreet, als afgekaetste Min?
Tegenzang.
        Wat weiden kuische vrouwen
                Geruster in den echten beemt;
                Daer zy, om lief noch leet vervreemt,
        (1210) Haer egade onderhouwen,
                Met kussen, zonder valschen schijn:
                Daer twee paer lonckende oogen zijn
        Getuigen van die loncken,
                Waer door het een en eenigh paer
                (1215) Zijn kroost ziet lachen jaer op jaer,
        Met vriendelijcke voncken;
                Die ’t ongeveinsde vierslagh slaet.
                Hier stelt de zedigheit hun maet.
        Hier nestlen geen krackeelen.
        (1220) Hier bloeit, door eerlijck teelen,
                De spruit, die stutten zal hier na,
        Met haere stercke schouderen,
        De veege en afgaende ouderen.
                ’k Wensch Joseph zulck een wederga.
Toezang.
                (1225) Zy wort vast van de zon
                Gebaeckert binnen On,
        In des Aertspriesters huis en hoven,
                Die Joseph, ’s Konings rechte hant,
[fol. F4r]
            Zal trouwen, en met zuivren brant
        (1230) In haeren schoot en boezem stoven,
            En koestren. wat men aen haer ziet,
            Is melck en bloet, en anders niet.
        Princessen zullen ’t bruitsbedt spreien:
        Wy hen met zang te bedde leien,
            (1235) En huwen heilighlijck en kuisch
            ’t Aertspriesterlijcke aen Abrams huis.

Continue

HET VYFDE BEDRYF.

Staetjoffers. Voester.

WY zagen Apis noit met schooner rouw begraven.
    Wat schort de Voester? wel, hoe dus? wat schort de slaven,
    Die in een’ ring zoo drock verbaest en bezigh staen?
    (1240) Wat wanckt’er, Voester? zegh.    Voe. Het geen ghy niet zoudt raên.
Sta. Heeft eenigh slaef zich nu op ’t hooge feest verloopen?
Voe. Wie mist ghy hier in huis?    Sta. Hoe komt de poort wijd open?
    Is yemant uitgegaen?    Voe. De Huisvooght is ’t ontvlught.
Sta. Waerom?    Voe. wij schoten toe, op ’t jammerlijck gerucht,
    (1245) Naer ’t binnenste vertreck: daer lagh mevrouw verlegen,
    En Joseph liep zijns weegs: maer dit waer best gezwegen.
Sta. Behoe ons, Isis: och zwijgh stil: och rep dit niet.
    Wat hooren wy? zwijgh stil.    Voe. Ghy hoort dat my verdriet
    Te melden: maer wat raedt? hoe zal men dit verbloemen?
    (1250) ’t Is al ’t gezin bekent. ick durf het u niet noemen.
Sta. Nu zegh ons dan recht uit, hoe is’ter meê gestelt?
Voe. De Huisvooght wou mevrouw schofferen met gewelt.
    Zy schreit vast daerze zit. hoe zal men dit bedecken?
    Al ’t water van den Nyl kan deze gruwelvlecken
    (1255) Niet wasschen uit zijn faem, noch flus zoo wit als sneeuw.
Sta. Nu zegh wat na van dien Godvruchtigen Hebreeuw.
    Hoe koel geliet hy zich, toen wy hem flus zoo trocken,
    En nooden op het feest. hoe schuw was hy van jocken
[fol. F4v]
    En boerten, als een die noit smaeck in vrouwen vondt.
Voe. (1260) Het stille water heeft gewis een’ diepen gront.
    Wat raedt? mijn meester komt. wie kan haer krijten sussen,
    Voor zijn oploopentheit? hy zal zijn gramschap blussen
    In dat baldaedigh bloet. hy komt, my dunckt ick zie ’t.
Sta. ’t Zal noodigh zijn, dat elck met maght hier tusschen schiet,
    (1265) En ’t ongeluck verhoe, wanneer hy sta in ’t midden
    Van al het hofgezin. wy willen hem verbidden.
    ’t Vergrijp is menschlijck en gebeurlijck. men verdoem
    Hem tot een zachter straf: ’t waer scha, dat zoo een bloem
    In ’t bloeienst van haer tijdt gemaeit wert, en bedurven.
Voe. (1270) Het waer zijn rechte loon: hy heeft het grof verkurven.
Staetjoffers. Potiphar. Voester.
MYn heer, is dit een feest en hooghtijt van gena,
    Zoo koom met uw gena uw hofgezin te sta.
Po. Wat ’s dat gezeit? hoe dus? wat bidt ghy met u allen?
    Wat quaet is hier begaen?    Sta. Wie staen kan, die kan vallen:
    (1275) ’t Vergrijp is menschelijck.    Po. Hoe zal ick dit verstaen?
    Nu Voester, spreeck klaer uit: wie heeft hier yet misdaen?
    Nu Voester, spreeck, zegh op: wat houdt ghy u zoo achter?
Voe. Een Koning onderhiel in ’t hof een’ trouwen wachter,
    Die voor zijn kamerdeur de wacht hiel nacht en dagh;
    (1280) Een hont zoo schoon en braef als menschen oogh oit zagh.
    Hy liet zich nimmermeer van yemants handen streelen,
    Dan van den Koning zelf, die was gewoon te spelen
    Met dien Trauwant, in ’t hof zorghvuldigh opgevoedt.
    Hy at van ’s konings disch: men gaf hem overvloet
    (1285) Van alles. ’t licht had lust zijn’ halsbant te beschijnen,
    Beslagen met fijn gout, en blaeckende robijnen.
    Geen onhoofsch aengezicht dorst dencken, min bestaen,
    De kamer, daer zijn heer ging slapen, in te gaen,
    Als met bekende wacht: ja zelfs de hovelingen
    (1290) Ontzagen ’s wachters oogh, als zy de poort ingingen.
[fol. G1r]
    Maer ’t scheen als of dit Dier zich zelf vergeten had,
    Toen eens de koningin ter kamer innetrat:
    Het quam haer schrickelijck van achter aengevlogen,
    En greep haer by den hals, met gloênde en brandende oogen;
    (1295) En zonder datze wert geret van ’t hofgezin,
    ’t Welck toeschoot op haer’ kreet, ’t was met de koningin
    Gedaen: het Dier had al ’t genoten goet vergeten,
    En kreegh voor ’t halscieraet een’ kneppel en een keten.
Po. Wat hoor ick daer? my schrickt. wie wanckelt in zijn trouw?
    (1300) Raeckt Joseph dit, of niet?    Voe. Helaes! daer komt mevrouw.
Potiphar. Iempsar.
Po. Myn lief, wat hoor ick hier? Hoe laet ghy ’t hooft zoo hangen?
    De tranen biggelen langs d’opgekrabde wangen:
    De vlechten hangen los. wat ’s d’oirzaeck dat ghy treurt?
    Hoe komt uw kleet aldus uit zijne ploy gesleurt?
    (1305) Dit staet my zeltsaem voor.    Iem. Och och, laet my betyen.
Po. Zegh op, verzwygh my niets. wat ’s d’oirzaeck van dit lyen?
    ’k Wil weten wat hier schuilt: wat slaef u heb misdaen.
    Zegh op, ’t zal hem gewis niet ongestraft vergaen,
    Al was ’t de Huisvooght zelf. komt noch uw hart niet boven?
    (1310) Wie is ’t?    Iem. ’t Waer hachelijck of ghy dit zoudt gelooven.
Po. ’k Wil weten wat hier schuilt.    Iem. Waer laet ick mijn verdriet?
    Och och och och.    Po. Zegh op: dit huilen vordert niet.
    ’k Wil weten wat hier schuilt, wat huis hier nu magh leggen.
    Ghy weigert het, welaen, dees Voester zal ’t my zeggen,
    (1315) Dit grijs gerimpelt wijf. zegh op, eer ick ’t u leer.
Voe. Gena, mijn heer, gena.    Po. Zegh op, geen woorden meer.
Voe. Nadien ick ’t melden moet, zoo bidde ick dan te voren,
    Dat ghy wilt matigen de buy van uwen toren,
    Op dat de strengheit niet de maet te buiten ga,
    (1320) Maer lieflijck werd gemengt met goetheit en gena.
    Ick had mevrouw alleen in haer vertreck gelaten,
    Op hoop of d’eenzaemheit en stilte wat moght baten,
[fol. G1v]
    En sussen het gemoedt in zijn zwaermoedigheit.
    De slaven van der hant, door Josephs loos beleit,
    (1325) Onthielen zich gerust op ’t voorhof, zonder spreecken;
    Toen snel en onvoorziens een keel wert opgesteecken,
    Als van een mensch ter doodt verlegen,’k weet niet hoe.
    Ick schoot naer het vertreck: dees slaeven schooten toe.
    Daer lagh mevrouw benaeut, als een die angstigh baerde,
    (1330) Zoo lang gelijckze was, en uitgestreckt ter aerde,
    Het lichaem naeckt ten deel, de gansche boezem bloot.
    De slaven vlogen uit: de Huisvooght vluchte en vloodt,
    Veel sneller dan een hart voor uit, en ging vast strijcken,
    In ’t schenkers huis, en wist van staen noch om te kijcken.
Po. (1335) Ghy slaven, zaeght ghy zelfs dien booswicht achter na,
    Zoo knickt my toe: die vloeck, dat hem de Viergodt sla.
    Men sleep hem daetlijck hier. gaet leert hem voor u buigen.
    Wy hebben maer te veel bewijs aen zoo veel tuigen.
Iem. En of ghy twijfelde, zie daer, bezie dat kleet.
Po. (1340) Wat zie ick? Josephs rock?    Iem. Hy greep my aen, ick kreet,
    En riep al ’t huisgezin: de booswicht strax aen ’t rennen,
    En liet my ’t kleet ten buit, op dat men klaer kon kennen
    Den koelen kuischen aert van dit besneên geslacht.
    Ghy hebt my dien Hebreeuw, dien slaef, in huis gebraght,
    (1345) Op dat uw bedde en huis al t’ effens werd geschonden.
    Wie kan dit lochenen? hy is op ’t stuck bevonden.
    O schennis, ô mijn eer, mijn zuiverheit leedt last.
    Och och och och och och. daer komt die fraeie gast.
Potiphar. Ioseph.
WAt houdt ghy Potiphar. laet my mijn schande wreecken.
    (1350) Wech Joffers, laet my los. ô goddelooze treken.
    Laet los, laet los: wat schaet dat ick dees handen smet,
    En schende aen zulck een’ vloeck, dien schenner van mijn bedt.
    Wat moght ick, trouwelooze, aen u mijn huis vertrouwen!
    En straft men t’ uwent zoo ’t gewelt aen echte vrouwen
[fol. G2r]
    (1355) Bedreven? huichelaer, verft schaemte uw wangen niet?
    Maer ’t aengezicht besterft, om dat hy voor zich ziet
    Zoo veel getuigen. wie heeft my mijn’ dolck ontnomen?
    Wat houdtghe my? laet los, dat ick hem op magh komen,
    En ruckende uit zijn borst het onbesneden hart,
    (1360) Dat smacken, al bebloet en lillende, ô mijn smart!
    In ’t eerloos aengezicht. ô al t’ondanckbre snoodtheit!
    Dees half geschende vrouw was oirzaeck van uw grootheit.
    Hoe dickwils badtze my, zoo minnelijck en kuisch,
    Dat ick u vijslen zou in top van hof en huis.
    (1365) Beloont ghy zoo haer deught? bewaert ghy zoo de Rechten
    Der vadren? leeft ghy zoo ten spiegel van mijn knechten,
    En slaven? hebbe ick in mijn’ boezem opgequeeckt
    Een half vervroze slang, die my het hart afsteeckt,
    Zoo ras zy wat bekomt? hoe vinde ick my bedrogen!
    (1370) Ghy slaven vleugelt hem, ras ruckt hem uit mijn oogen.
Io. Wat leit men my te last het geen ick nimmer docht!
Po. Ja lochen vry, ’t geen ghy niet kunt ontkennen, nocht
    Verlochenen: wy staen om geen bewys verlegen.
    Al zweegh al ’t huisgezin, die mantel spreeckt u tegen;
    (1375) Die mantel, die noch strax dien huichelaer bedeckt,
    Verraet nu ’t eerloos hart. wat toeft men langer? treckt
    En sleept den booswicht voort in ’s kerckers duisternisse,
    Daer hy de klare zon en heldren middagh misse;
    Nadien zijn misdaet blijckt, zoo klaer gelijck de dagh.
    (1380) Mijn liefste, schrey niet meer: laet varen dit geklagh.
    ’k Sal hem dat schellemstuck verleerende, haest stellen
    Ten spiegel en ten schrick van zullecke gezellen.
    Ghy Joffers, leit mevrouw naer binnen. Voester, sla
    Zorghvuldigh dees bedruckte en aengevochte ga.
    (1385) De Joffers schorten haer. schep moed, schep moed, mijn leven.
    Hoe lastigh valt de gangk: ay ziet de beenen beven.
    Zy kan noch nauwelix bedaeren van dien schrick.
    ’t Is noodigh dat men ’t hart door aenspraeck wat verquick.
[fol. G2v]
    Maer wat een’ grooten strijt gevoelt mijn hart van binnen.
    (1390) ’k Moet haten, dien ick niet kan laten te beminnen.
    O Joseph, ’k had mijn hoop en hart op u gezet.
    Hoe braef had ghy mijn huis en al mijn’ staet geret,
    Mijn schriften, schatten, knechts en slaven, schuuren stallen,
    En ackers. wat een stut is my zoo kort ontvallen,
    (1395) In ’t zekerst van mijn rust. waer toe verbode stof
    Van wellusten gezocht? de schoonste bloem van ’t hof,
    In ’t bloeienst van haer lent, stont lachende opgeloken
    En reet voor u, had ick die lucht slechs eens geroken.
    Nu legt ghy levend doot, door ’t sterven van uw eer.
    (1400) Nu smyt een oogenblick veel jaren dienst om veer.
    Hoe kan zoo schoon een lijf, een geest begaeft met reden,
    Vermommen zulck een quaet, en die wanschapenheden
    Verbergen voor het oogh der menschen, ’t welck toch niet
    Kan oordeelen, dan naer het geen ’t uitwendigh ziet.
    (1405) Bedeckt een fraey gestalt die leelijcke gebreken?
    Moet ghy op ’t hooge feest my juist naer ’t harte steecken,
    Door ’t schenden van het pant, dat in mijn armen leit?
    Mijn hoop had my van u wat anders toegezeit:
    Maer anders schickt de mensch, en anders is ’t beschoren.
    (1410) Wanneer men droomt van rust wort d’onrust eerst geboren.
Rey van Engelen.
                HOe menighmael bedrieght de schijn.
                De trouw kan nergens veiligh zijn.
            De nare kercker, ysre keten,
                En lasteringe op ’t alderboost
                (1415) Verwacht te Hoof de Deught; wiens troost
            Bestaet in Godt en ’t goet geweten.
                z’ Omhelst haer lijden met gedult,
                Terwylze boet een anders schult.
Continue
Lied, door Vondel geschreven tussen 1643 en 1647 op een melodie van Antoine Boësset; bedoeld om gezongen te worden in Josef in Egypten wanneer Potifar en de zijnen naar de Isis-viering gaan. Naar de tekst in Vondel, Poesy (1651), p. 531:


Gezang van

APIS en ISIS.

Wijze: Object dont les charmes si doux.

    OCh Apis, Apis, och wat haet
    Brocht u soo jammerlijck om ’t leven?
    Wat Wraeck, wat schrickelick verraet
    Heeft u het punt in ’t hart gedreven?
    (5) Ja ’t hart uyt uwen boesem noch
    Al lillende gesneên,
    En ’t lijf gehackt soo kleen?
    Och, och, och, och, och, och!
        Och Isis, Isis, treur niet meer,
    (10) Mijn suster laet het kermen varen,
    U hert is veel te weeck en teêr,
    Ey wilt dees ydle tranen sparen,
    Om hem, die garen d’Aerde derft
    Voor soo een Heemels lot;
    (15) Ay treurt niet om een God.
    Geluckig die soo sterft.
        Och Apis, Apis, och soo lang
    De Zon haer’ gang gaet uit den oosten,
    Sal ick ververschen ’t lijckgezang,
    (20) Noch Godt, noch mensch kan mijn vertroosten.
    Helaas wat schrickelijck bedrogh
    Begon die vuyle moort?
    Had niemand u gehoort?
    Och, och, och, och, och, och!

Continue

Tekstkritiek

vs. 95 vier er staat: wier
vs. 170 en er staat: een
vs. 249 ongewapend er staat: ongewapende