Joost van den Vondel: De Amsteldamsche Hecuba. 1626.
Naar de Troades van Seneca
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton091300 - Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd
met een asterisk. De fractuurletter is in een aparte kleur weergegeven.

Continue
[
fol. A1r]

DE

AMSTELDAMSCHE

HECUBA.

Treur-Spel,

Πλήρης στεναγμῶν, οὐδε δακρύων κενός.

[Vignet: vurige kolom]

T’AMSTELDAM,
By Iacob Aertsz. Calom. Boeckvercooper opt water,
inde vyerige Calom.
1626.




[fol. A1v]

HECUBA.

’T Was Sparten niet genoegh dat, na’et langduurigh krygen,
          Jck met myne oogen sagh; hoe Pyrrhus voor’t outaer
          Het grijse koningshoofd greep by ’t gewrongen hayr,
          En met sijn lemmer ging den ouden strot doorrygen:
              (5) Dat ick de vlammen sagh van ’t hof ten Hemel stygen:
          Als Hecube wtgeput door jammren, en misbaer,
          Haere heldensoonen had begraven voor en naer,
          En weduw bleef gemengt in ’t overschot der Phrygen:
              Jck most noch, onder schijn van inspraeck Gods als kacx,
          (10) Mijn’ dochter Polyxeen, mijn’ neef Astyanax
          Sien sneuvelen door ’t stael, sien storten van den tooren,
              En Troiens heerlijckheyd vergaen in roock en damp,
          En oud verschove wijf besteenen aller ramp.
          Hoe is een’ taye siel soo veel verdriets beschoren!



[fol. A2r]
Der Griecken achterdocht, na’et sloopen van oud Troyen,
    Besorgt, voor ’t overschot van ’t vyandlycke saet:
Met koelen moede ontsiet den stam gants wt te royen:
    Dus onder Godsdiensts schyn die grouwelen bestaet.

(5) Achilles tombe ’t bloed van Polyxeen gaet slorpen,
    En Hectors oir die word ten tooren wtgeworpen.




[fol. A2v: blanco]
[fol. A3r]

Den achtbaeren, hooghgeleerden,
wysen, en bescheyden Heere, Mr. ANTONIS de
HUBERT, ouden raed, en schepen der stede
Zierickzee, en rechtsgeleerden, &c.

MYN HEER,
WY offeren hier uwe E. de Amsteldamsche Hecuba. Desen bynaem draeghtse om dat Amstelredam haere geboortplaets is. Verscheyde vaders hebben vaderlijck recht aen dit kind. Seydmen dat het schandelijck luyd datter meer als een vader tot eene selve vrucht gehoort: Wy staen het geerne toe: maer gelijck dat in de natuure oneerlijck is, alsoo sal ’t hier heerlijck sijn. Besietse ja doorsietse vry, en soo u dunckt datter yet Godlijcx in haer aenschijn sweeft, denckt datse geboren, ende oock herbooren is, alsoo datse met recht twee of dryboortige magh heeten. Dit heeftse met geene sterffelijcke menschen maer met den God Bacchus gemeen, die, na dat hy als eene ontydige vrucht wt Semele ter weereld quam, in Iupiters dye voldragen werd, en derhalven met recht den naem kreegh van Διθύραμβος. Het wyse en geleerde breyn van eenen, wiens standvastigheyd de eeuwen doorleven sal, heeft de Latijnsche Troas vereert met den tytel van Regina tragoediarum: Wy wenschten dat de Nederlandsche sulck eenen karbonckel in ’tvoorhoofd voeren moght, of datse ten minsten meer luysters van Seneca [fol. A3v] ontleent hadde. Dat wy uwe E. die in ’t bysonder hayligen, en opdraegen, geschied tot danckbaerheyd van de psalmen, die uwe E. ons toegesonden hebt, en waer mede wy niet weynigh vermaeckt waeren, als wy met greetige ooren den Goddelijcken galm van Davids harpe vingen, en hem met geene mindere soetigheyd in suyver Neerduyts hoorden geluyt slaen, als voormaels in ’t Hebreeus de Hebreen in Iudea deden. Of wy hier alle eygenschappen onser moederlijcke taele, volgens het afscheyd der dichteren, wel hebben waergenomen: daer van sal uwe A. konnen oordeelen: als die hier t’huys hoort, en als een treffelijck litmaet onse letterkunstige vergaderinge niet weynigh vereerde. Omhels dan, waerde heer ende vriend, onsen en der anderen arbeyd liefelijck, en, na uwe gewoonte, straf de misslaegen heusselijck, en leef hier voorspoedelijck, en namaels eeuwelijck. t’Amstelredam desen sesten van Oegstmaend. 1625.
Uwe E.A. verplichte
I. VANDER VONDELEN.



[fol. A4r]

INHOUD.

ALs den Griecken, na datse Troien verdelgt hadden, weer en wind tegen was, en datse hier door gehindert werden, ancker te lichten, en na huys te keeren: Soo verscheen hun by nacht Achilles schim, die belaste hen datse Polyxena sijne assche tot eene offerhande souden slaghten. Agamemnon weygerde de konincklijcke maeghd ter wtvaert over te geven. Na datmen Calchas om raed gevraeght hadde, antwoorde hy, dat dit niet moght nablyven, dat dese het eenige beletsel der vloote was, en aldermeest Astyanax de soon van Hector, dienmen noodsaeckelijck most ter dood brengen: Waerom Ulysses Astyanax wt sijnen schuylhoeck hervoor dede komen, en afstorte van de Sceesche poorte: en Pyrrhus slaghte op sijnes vaders tombe Polyxena, die, als eene konincklijcke bruyt cierlijck wtgestreecken, hem Helene toebragt.
    Deses treurspels tooneel is in der Griecken leger voor Troien.



[fol. A4v]

Personagien.

    HECUBA.
    REY VAN VROUWEN.
    TALTHYBIUS.
    PYRRHUS.
    AGAMEMNON.
    CALCHAS.
    ANDROMACHE.
    RAEDSMAN.
    ULYSSES.
    ASTYANAX.
    HELENE.
    BODE.

Continue

[
fol. B1r]

DE

AMSTELDAMSCHE

HECVBA.

Treur-Spel,

DE EERSTE HANDEL.

HECUBA.

                DIe op een rijck vertrout, en kraght geeft sijn’ geboden
                In een geweldigh hof, en niet is voor der Goden
                Lichtvaerdigheyd beducht, en na sijns harten lust
                Te reuckeloos in weelde, en blyde voorspoed rust:
                (5) Die spiegel sich aen my, en Trojen eens te dege.
                ’T lot wees noyt klaerder aen hoe slibbrig d’opgestege,
                En pratte vorsten staen. Die pyler trots, en schoon,
                Die zuyl van Asien, dat werreckstuck der Goon
                Te gronde is neergestort: wien oyt ten dienste stonden
                (10) Hy, die den Tanais drinckt, die wt sijn’ seven monden
                De koele stroomen braeckt: hy, die met recht gesicht
                Siet rysen, en begroet ’t herboren sonnelicht,
                En ’s Tigers laeuwen vliet mengt met de roode baeren:
                En sy, die buurvorstin der Scythen, met veel’ schaeren,
[fol. B1v]
                (15) En weduwlijcke stoet, staegh Pontus strand berent:
                Dat Troje leyd ter neer, door vier, en stael geschent:
                Pergamum heeft op ’t lest met puyn bestulpt sich selve.
                Daer leyd die hooge prael van heerlijcken gewelve,
                ’T geweld van muuren, met sijn’ daecken gants tot schand
                (20) Vernielt door ’t wellend vier. ’t Hof staet in lichten brand
                ’T huys van Assaracus roockt over alle straeten.
                De vlam geen’ plondring weert van woedende soldaeten.
                In ’t brandend Trojen elck om ’t seerste rooft, en ruyt,
                En ’t kolcken van den roock den open Hemel sluyt:
                (25) De voncken, en het vier van d’Iliasche gevels
                Beswalckt den dagh, als waer hy dick bekleed met nevels.
                Siet den verwinner daer eens heet van gramschap staen:
                Die vast de taeye stad schout met sijne oogen aen:
                De gramme krijgsman, nu gemat, en wel ervaeren,
                (30) Den tyd ontschuldight, die gesleept heeft vyf paer jaeren.
                Noch schrickt hy al bedeest voor d’overheerde stad,
                En schoon sy leyd verplet, noch naulijcx acht hy dat
                Sy voor hem winbaer was. De plonderaers die sleepen,
                En torssen vast den roof, te swaer om duysend schepen
                (35) Te laden met den schat. Ick droef, en afgetreurt,
                Der Goden hayligheyd, op my dus hoogh gesteurt,
                Neem tot getuyge, en d’asch mijns vaderlands te gader,
                En u der Phrygen vooghd, en veeler vorsten vader,
                Den welcken Troje deckt, bestulpt door al ’t gewight
                (40) Van ’t neergedreven rijck, dat boven op u light.
                Daer toe den geest van u, die al ’t geweld hielt tege’,
                En Ilium hielt staen, en waert der Phrygen sege,
                Soo lang ghy staende bleeft: en u, o groote schaer,
                Maer kleyndre schimmen doch, myn’ kinders al te gaer!
                (45) Dat ick al ’t leet, ’twelck oyt ons prangde, en ’tgeen d’onstelde
                Apolloos priesteres ons oyt te vooren spelde
[fol. B2r]
                (Met een’ beseten mond, als van verstand berooft,
                Maer door ’t beleyd der Goon van d’onse noyt gelooft)
                Al lang te vooren heb, van mynen Paris swanger,
                (50) In eenen droom voorsien, en heb myn’ vrees niet langer
                Verswegen, nocht geheelt: maer voor Cassandra vroegh
                Elck mijn waerseggen steeds als sotterny beloegh.
                De schalcke Ulysses niet, nocht die hem ’s nachts verselde,
                Nocht Sinon vol bedrogs in brand ons Trojen stelde:
                (55) Ick ick ben stoockebrand: mijn vier is ’t datter blaeckt,
                En Ilium is van mijn’ toorts in brand geraeckt.
                Maer ouderdom die sijt te leefbaer! waer toe ’t weenen,
                Om d’wtgeroyde stad, om d’omgestorte steenen?
                Rampsalige vorstin! den verschen rou aenschout:
                (60) Set Trojen aen d’een’ sy’: dat ongeluck is oud.
                Ick heb vervloeckter feyt gesien vol schricx, en beven,
                Des ouden koningsmoord, een schellemstuck bedreven
                Door Pyrrhus wreed geweer: die self voor ’t hoogh outaer
                Der Goon, met felle vuyst, het grijse koningshayr
                (65) Omwrong, en dreef het stael, o droevige vertooning!
                Wel diep ter wonden in: ’t welck d’afgeleefde koning
                Vrywilligh heeft ontfaen: soo dat het swaerd verwoed
                Ten strote aen d’andre syde is wtgekeert bebloed.
                Wien sou die grijse kop, wien souden de getuygen
                (70) Van ’t schelmstuck, selfs de goon niet hebben konnen buygen?
                En ’t oude haylighdom van ’t neergevallen rijck?
                Priaem gebeurt geen graf: hy die soo groot een’ wijck,
                En steun van kindren had, tot vesting van sijn landstaet,
                Derft nu sijn’ leste vlam, daer Troje gants in brand staet.
                (75) Noch bluscht dit jammer niet der Goden gramschap wt.
                De vorsten met de bus vast loten om den buyt
                Van ’t hooghgeboren bloed, om vreedsaem t’huys te vaeren,
                Met Priaems dochteren, en aengehuwde snaeren.
[fol. B2v]
                Wie sal my slechten buyt! mevoeren over zee?
                (80) Dees heeft sich Hectors bruyt ten troost verlooft alree.
                Dees wenscht om d’eegemael van Helenus mijn’ soone:
                Die om Anthenors lief: en o myne overschoone
                Cassandra, droeve maeghd! daer isser meer als een
                Die na uw’ kuyscheyd dingt. Ick oude vrou alleen’
                (85) Der Griecken afkeer ben: mijn lot doet yeder duchten.
                O ghy gevangen sleep! wat houd ghy op van suchten?
                Slaet droevigh voor uw’ borst, en tyt aen ’t huylen stout:
                Heft op een veldgeschrey, en Trojens wtvaert houd.
                Op op met droeven galm: laet Ide uw’ klaghten hooren:
                (90) Wiens vierschaer heyloos was tot ons bederf beschoren.


REY VAN VROUWEN.
HECUBA.*

REY.       ’T Kermen is niet nieu, noch ’t klaegen,
                Die ghy rou belast te draegen:
                Neen, wy pleeghden dit geween
                Heele jaeren achter een:
                    (95) Zedert Paris minne blaeckte,
                En de Griecxsche Amyclen naeckte:
                Zedert hy d’Aegeesche zee
                Met sijn hayligh pijnhout sne.
                    Ida tienmael was beslagen
                (100) Grijs van sneeu, en wintervlaegen:
                Ida kael gemaeckt van hout
                Om ons’ lijcken menighvout.
                    Tienmael oock de maeyer maeyde
                In ’t Sigeesche veld ’t gesaeyde,
                (105) Datter niet een dagh en gle,
                Of hy broght sijn’ droefheyd me:
[fol. B3r]
                    Of de daeglijcksche ongenughten
                Gaven oorsaeck om te suchten.
                Houd in treuren al die maet
                (110) Daer mevrou ons voor in gaet.
                    Hef dan op uwe hand mevrouwe!
                Wy sijn volgsters van den rouwe,
                Die getreur, en droefenis
                Lichtelijck te leeren is.
HEC.           (115) O getrouwe gesellinnen
                Onses vals, bedruckt van sinnen!
                Slaet uwe hayren in den wind,
                En uw’ tuyten flucx ontbind.
                    Laet d’ontsnoerde vlechten decken,
                (120) En beslaen de droeve necken:
                Dat de schaer met luyd geschrey
                D’armen wtstrecke allebey:
                    En begruyst van d’asch der stede
                Die berey met lossen kleede:
                (125) Onderknoopt oock uwen schoot:
                ’T lijf sy tot den buyck toe bloot.
                    Kuyscheyd, die nu sijt gevangen,
                Waerom verwt de schaemte uw’ wangen?
                Op wat bruyloft hooptge nu,
                (130) Datghe uw’ borsten deckt soo schuw?
                    Dat de sluyer met sijn’ vouwen
                Gord’ den neergeslagen bouwen.
                Handen, rand het lichaem aen,
                En beledight u tot slaen.
                    (135) O dat jammeren dat slaeghtme!
                O dat wesen dat behaeghtme!
                Dat behaeghtme! ’t voegt ons lot:
                ’K sie nu Trojens overschot.
[fol. B3v]
                    Dat sich wederom verheffe
                (140) ’T oud getreur, en overtreffe
                De gewoone droefheyd vry.
                Hector u beschreyen wy!
REY.           ’T hayr gedunt door al het scheuren,
                En ’t veelvuldigh lijckbetreuren,
                (145) Wy, met rou in ’t hart geroert,
                Hebben al te saem ontsnoert:
                    Knoop en strickeloos al weder
                Hangen nu de vlechten neder:
                En ons aenschijn op dit pas
                (150) Is begruyst met smeulende asch.
HEC.           Vult met puyn, en stof uwe handen:
                Want de vyand na’et verbranden
                Van onse wtgeroyde stad
                Niet gelaeten heeft als dat.
                    (155) Laet de kleedren van u allen
                Van de naeckte schoudren vallen,
                En de neergesackte kleên
                Stutten van ter sy’ de leên.
                    Nu nu droefheyd! baer uw’ kraghten,
                (160) Want de bloote borsten wachten
                Na de rechte, en slinckehand.
                Vult met druck ’t Rhoeteesche strand.
                    Dat de galm die sich gaet schuylen
                In’t geberghte, in holle kuylen,
                (165) Niet gelijck hy is gewend
                ’T leste woord te rugge send:
                    Maer de gansche klaghten stroye
                Wederom, van’t woeste Troje.
                Laet vry hooren zee, en lucht
                (170) Ons gesteen, en ons gesucht.
[fol. B4r]
                    Smyt de borst met felle slagen.
                Handen woed: ’t gewoonlijck klaegen
                My niet magh vernoegen nu.
                Hector wy beschreyen u!
REY.           (175) Om u, sonder sich t’erbarmen,
                Slaet, en krabt onse hand dees armen:
                Om u is sy dus verwoed
                Op de schouders vocht van bloed:
                    Om u slaetse ’t hoofd vol wonden:
                (180) Om u hangt de borst geschonden,
                Opgekrabt, en aengerand,
                Van een’ wreede moeders hand.
                    All’ de wonden, en quetsuuren
                Die ick eertyds most verduuren,
                (185) Die ick aen mijn lichaem gaf
                Op uwe wtvaert, aen uw graf:
                    Vloeyen opgekrabt als beecken:
                Van veel bloeds sy stadigh leecken.
                Zuyl, die hielt in sijnen stand
                (190) ’T lang verdedight vaderland.
                    O die weerstond soo veel’ dagen
                Dese ons toegeschickte plaegen:
                Ghy waert ons een muur, en schut,
                En der matte Phrygen stut.
                    (195) Tien jaer hebt ghy met uw’ schoudren
                ’tRijck gestuttet uwer oudren:
                Ghy alleen hebt tien jaer lang
                Ons bewaert voor ondergang.
                    Maer soo haest ghy sijt gevallen
                (200) Vielen oock die haylge wallen:
                ’T was een selve laetste dagh
                Die ons’ stad en Hector sagh.
[fol. B4v]
HEC.           Keert uw’ klaghten elders heenen
                En wilt Priaems lijck beweenen:
                (205) Schreyd op nieus met luyde keel,
                Want mijn Hector heeft sijn deel.
REY.           Hoor het suchten, en het schreyen
                Van ons’ weeuwelijcke reyen,
                Oude vader! die vermant
                (210) Tweemael waert van ’s vyands hand.
                    Trojen heeft in uwe dagen
                Geene plaegh maer eens gedraegen.
                Dardans muuren sijn tweemael
                Omgebeuckt van’t Griecxsche stael.
                    (215) Pergamum most tweemael swichten
                Voor Alcides boogh en schichten
                Na dat al gebragt ter aerd’
                Is dat Hecube heeft gebaert:
                    Na’et verbranden sulcker beenen
                (220) Die hier halve Goden scheenen,
                Draegtme’ uw lijck o vader! wt:
                Dat de leste stacy sluyt:
                    En geslaght Iupijn ter eeren
                Moet uw lichaem ’t graf ontbeeren,
                (225) En uw romp met smaed, en schand
                Drucken de Sigeesche strand.
HEC.           Elders dochters der Trojaenen
                Keert uw’ biggelende traenen:
                Iammert niet om Priaems end,
                (230) Hy voelt droefheyd, nocht ellend.
                    Segt dat het een groot geluck is
                Dat hy voor ons wt den druck is,
                En so vry benedenwaert
                Na het rijck der schimmen vaert.
[fol. C1r]
                    (235) Hy en sal niet half besweken
                Draegen ’t lastigh juck der Greecken
                Droef op een’ gebonden hals:
                Schouspel na veel ongevals.
                    Hy heeft niet gesien d’Atryden
                (240) In sijn ongeluck verblyden:
                Nocht aenschout in sijne smart
                Dien Ulysses valsch van hart.
                    Nocht op Argos segefeeste
                Sal hy niet, beangst van geeste,
                (245) Draegen met stockoude leên
                Hunne hoovaerdige tropheen:
                    Nocht men sal sijne handen beyde
                Daer hy scepters mede sweyde,
                Tot sijn hartseer, en verdriet,
                (250) Op den rugge vleuglen niet:
                    Nocht de last van gulde boeyen
                Sal sijne armen niet vermoeyen;
                En na soo veel tegenspoeds
                Sal hy Agamemnons koets
                    (255) Niet met ysers aen sijn’ beenen
                Volgen, en ’t verheughd Mycenen
                Sonder purper, sonder kroon,
                Tot een schouspel staen ten toon.
REY.           Priaem van de dood verbeten
                (260) Wy te samen saligh heeten.
                Vaerende op eene andre ste
                Droegh hy sijne rijcken me.
                    Veyligh gaet hy druck versmaden
                Onder d’Elyseesche bladen,
                (265) By de vroome schimmen, daer
                Hy sijn Hector word gewaer.
[fol. C1v]
                        Wel hem die in nederlaegen
                Alles met sich siet verslagen:
                Dit viel Priaem nu te beurt,
                (270) Dies niet langer om hem treurt.

Continue

DE TWEEDE HANDEL.

TALTHYBIUS. REY.

                HOe lange draelt altyd de Grieck in havens schoot,
                ’T sy hy ten oorloogh treckt, of t’huys keert met de vloot.
REY.         Meld d’oorsaeck die soo lang de schepen doet verbeyden:
                Wat God de wegen sluyt, die ons te rugge leyden.
TAL.         (275) ’T gemoed dat beeftme, en schrick schud trillende all’ mijn’ leên.
                Een onwaerschijnlijck spoock, en meerder als gemeen,
                Word selden vast gelooft: ick met myne eygene oogen,
                Ick self heb dit gesien: de son begost te hoogen,
                En streeck der bergen kruyn. De duysterheyd die lagh
                (280) Alree verwonnen door den opgeresen dagh:
                Als ’t aerdrijck schielijck heeft met schudden, en met beven,
                Wt ’t binnenst sijner schoot, een naer geloey gegeven:
                De boomen schudden ’thoofd: ’t verheven woud geparst,
                En self het hayligh bosch dat dondert met een’ barst:
                (285) ’T geberght van Ida smelt in morseling van steenen:
                En ’t aerdrijck niet alleen en ziddert, maer met eenen
                Word Thetis selve in zee haer’ eygen soon gewaer,
                En kemt haer’ vloeden glad. Doen opent d’aerde daer
[
fol. C2r]
                Van een gerete flucx haere holen, en ’t wanschapen:
                (290) En Erebus verschaft langs ’s aerdrijcx grousaem gaepen
                Een vry, en open padt na’et volck om hoogh bedeest,
                En licht den steen van ’t graf. Te voorschijn quam de geest
                Van Scyros hartogh, soo als hy den aentoght mende,
                En velde in’t harnas neer de strenge Thracier bende,
                (295) En dede o Troie! u sien het voorspel van uw leet:
                Of doen Neptunus soon hy dood ter aerde smeet:
                Die op sijn jeughdigh hoofd met silverhayren pronckte:
                Of als hy in’t gedrang met forssen moede ontvonckte,
                En heele stroomen heeft met dooden toegestopt:
                (300) Doen Xanthus in sijn wad, aen lichaemen verkropt,
                Ging soecken sijnen wegh, en na sijn’ wtgang vraegen:
                Of als hy segenrijck aendreef den oorlooghswagen,
                En ’t lijck van Hector sleepte, en Ilium met hem.
                Naer over ’t heele strand klonck sijn’ vergrimde stem:
                (305) Onaerdige! gaet heen, ontdraeght te deser stonde
                Mijn’ geest die eer, waer toe mijn’ deughd u heeft verbonde:
                Ontmeert d’ondanckbre vloot om door ons’ zee te gaen:
                Mijn’ gramschap staet u dier, en sal u dierder staen:
                Ten sy Polyxena verlooft sijnde aen onse assche,
                (310) Door Pyrrhus hand geslaght, het graf besprenge, en wassche.
                Soo spreeckende overluyd, brack hy den dagh in tween
                Met een’ heldonckre nacht; en daelende beneen,
                Den grouwelijcken kuyl, noch naulijcx neergedoocken,
                Met t’saemenloopende aerde hy heelde; en na het spoocken,
                (315) De zee haer’ baeren stilt, en langer niet meer woed,
                En ’t heele meyr bedaert, en mort met sachtren vloed.
                De Rey van Tritons wt het diep, tot vreughd gedrongen,
                Het hoofd om hoogh stack, en heeft ’t bruyloftslied gesongen.


[fol. C2v]
PYRRHUS. AGAMEMNON.
CALCHES.
                ALs ghy met blyden seyl’ soud keeren zeewaert in,
                (320) En quam Achilles u niet eenmael in den sin:
                Hy, door wiens eenige hand dat Troiens hooge vesten
                Geschuddet, sijn gesloopt, en omgestort ten lesten:
                Waer mede hy heeft geboet in korten tyd al ’t geen
                In Scyros is gemart, en Lesbos: ’t welck in tween
                (325) d’Aegeesche golven klieft. Soo haest hy was gebleven
                Stond Troiens val beducht waer heen hy sich wou geven.
                Al waert ghy schoon gereet te schencken in der daed
                Het geen hier word geeyscht, noch komt het al te laet.
                ’T lot heeft den vorsten ree hunn’ prijsen toe gaen leggen.
                (330) Wie kan soo kleyn een’ loon so groot een’ deugde ontseggen?
                Verdiende hy luttel, dien gelast den krijgh alom
                Te vlieden, en gerust met langen ouderdom
                Sijn’ tyd te brengen door, om sonder schrick en beven,
                Den ouden Nestor, en sijn’ jaeren t’overleven,
                (335) De moederlijcke list nochtans, en ’t vrouwekleed
                Afleyde, en door ’tgeweer sich willigh man beleed.
                Wanneer dat Telephus oploopende, en vermetel
                Door sijn ongastvry rijck, en Mysiaenschen setel
                Den pas geweygert had: sijn’ koninglijcke wond
                (340) Verwt d’onervarene hand, die namaels hy bevond
                Soo soet als streng in’t eerst. Self Theben most beswijcken.
                De vorst Eëtion verovren sien sijn’ rijcken:
                En kleyn Lyrnessos, dat aen’t hoogh geberghte leyd,
                Leet diergelijcken val: en ’t land wiens naem verbreyd
                (345) Door ’t vangen van de maeghd Briseïs is geworden:
                En Chryse, d’oorsaeck dat de Griecxsche vorsten morden,
[fol. C3r]
                En lagen overhoop, en Tenedos befaemt:
                En dat het Thracier vee in vruchtbaerheyd vernaemt,
                Met vette weyden voed: en Cilla onder andre
                (350) Apollo toegewyd. Wat wil ick na malkandre
                Ophaelen alle steên, die rijck van vee, en volck,
                Caïcus door den vloed verhoogende sijn’ kolck,
                Met wintervocht bespoelt. Soo groote nederlaegen,
                En veeler volcken schrick, en steden neergeslagen:
                (355) Gelijck voor dwarrelwind verstuyft het lichte stof,
                Sou sijn eens anders roem, en alderhooghste lof:
                Achilles de’et ter loop. Soo quam mijn vader trecken.
                Die wtgevoerde krijgh, de val soo veeler plecken
                Toerusten heet by hem: dat ick hier by niet voeg’
                (360) Syne andre feyten, was een Hector niet genoegh?
                Mijn vader Ilium verwonnen heeft; ten lesten
                Komt ghy, en doet niet meer als breecken sijne vesten.
                Het lust my op dit pas eens door den drang te gaen
                Van vaders hoogen lof, en wydberoemde daên:
                (365) Lagh Hector niet gevelt voor ’s eygen teelders oogen,
                En Memnon voor sijn ooms? Om wien sich quam vertoogen
                De moeder in een’ schijn heel anders dan sy plagh,
                En met haer’ dootse verwe aenvoerde een’ droeven dagh.
                Self d’overwinner heeft een’ afschrick van het voorbeeld
                (370) Syn’r eyge daed: waer door Achilles merckt en oordeelt
                Dat Godenkinders oock geraecken aen hun end.
                Penthesilea doen ten sadel wtgerent,
                Der Griecken jongste schrick gevallen is ter Aerde.
                Indienghe Achilles deughd wilt schatten na heur’ waerde,
                (375) Al eyschte hy Argos puyck, of een’ Myceensche bruyt,
                Ghy sijt daer toe verplicht. Hoe twyffeltghe? spreeck wt:
[fol. C3v]
                En staetghe het noch niet toe? wat salmen langer wachten?
                Is ’t wreedheyd Priaems saed voor Peleus soon te slaghten?
                Ghy vader hebt wel self uw’ dochter om Heleen
                (380) Geoffert: ’t geen ick eysch is al gebeurt voor heen.
AGA.         ’T is jonger lieden feyl sijn’ moed niet in te toomen.
                Dit vier der eerste jeughd heeft andere ingenomen,
                Door een gemeen gebreck: doch Pyrrhus word vervoert
                Door vaders aerd, die hem sijn’ korsle sinnen roert.
                (385) ’K heb dreygen grof en groot, en heete oploopentheden
                Uws vaders eertyds wel met koelen moed geleden.
                ’T voeght wel die veel vermagh dat hy wat meerder lyd.
                Wat wiltghe d’eedle schim eens vorsten, die den nyd
                Doet vlieden voor sijn’ faem besoedlen, en bespatten
                (390) Met grouwelijcke moord? dat hoortmen eerst te vatten,
                Waer d’overwinner toe verplicht is met bescheyd:
                Wat hem te dulden staet die overwonnen leyd.
                Geweldige heerschappy hielt niemand lange staende:
                Gematigde duurt langst; en hoe dat meer ’t opgaende,
                (395) En steygerende lot der sterffelijcken maght
                Om hoogh verheven heeft, en opgevoert met kraght:
                Te meerder het betaemt, om niet te sijn bedrogen,
                ’s Gelucx besitter sich te houden ingetogen:
                Voor veelerley gevaer te ziddren op sijn’ troon,
                (400) Mistrouwende de gunst van al te milde Goon.
                In’t winnen ick bevond hoe ’t alderbraefst in ’t brallen
                Lagh in een’ oogenblick bestelpt, en neergevallen.
                Maeckt Ilium te trots onse opgeblase siel?
                De Grieck staet op die plaets daer Troie stond eer ’t viel.
                (405) Ick plagh wel eer, ick ken ’t, eens anders staet te hoonen,
                En maghteloos mijns selfs op purpre sluyerkroonen,
                En op mijn maghtigh rijck te snorcken sonder maet:
                Maer lots liefkoosery, die andren op hunn’ staet
[fol. C4r]
                Met trotsheyd kroppen sou, en prickelen de dwaesen,
                (410) Die kneusde my den moed. Maeckt Priaem opgeblaesen,
                Of moedigh onsen geest? of soude ick waenen dat
                De parrelrijcke staf, ’t gewaed van purper sat,
                Meer sijn als d’ydle schijn, bedeckt met valsch vergulsel,
                En glans van luttel duurs? en hayr verciert met hulsel
                (415) Van eenen boosen band? Eene onverhoedsche ramp,
                Doet dese pracht, en prael verdwynen, als een’ damp:
                Misschien word hier vereyscht nocht bloedigh sweet, nocht hygen,
                Nocht duysend schepen, nocht tien jaeren bloedigh krygen:
                Soo traegh een ongeval hangt elck niet over ’t hoofd.
                (420) ’K wil hier wel rond in gaen, en datghe dit gelooft,
                O waerde vaderland! ’t sy met uw welbehaegen:
                Het was mijn toeleg wel verheert, en neergeslaegen
                Te sien den Phrygiaen: de Goddelijcke wal,
                En toorens Hemelhoogh, tot hopeloosen val
                (425) Te brengen nimmermeer: maer och! wat toom kan stuuren
                Soldaeten heet op wraeck, en d’overhand aen d’uuren
                Der blinde nacht vertrout. Al ’t onrecht, al het leet
                Dat yemand scheen te fel, of onbehoorlijck wreed
                Wt toorne, en duyster quam: waerin de gramschap woedigh
                (430) Haere eyge dolheyd terght, en ’t swaerd, ’t welck eens voorspoedigh
                Besmet in ’s vyands bloed, een dolle lust bevat.
                ’T geen overblyven kan van d’omgekeerde stad
                Laet blyven, strafs genoegh genomen van ons euvel,
                En niet dan al te veel. Dat nu door’t stael noch sneuvel
                (435) Een’ koninglijcke maeghd, geschoncken aen het graf
                Ten gaeve, en d’asschen sprenge, en dat een’ moord soo straf
[fol. C4v]
                Den naem van bruyloft voere: Ick sweer ’k salt nimmer dulden.
                My druckt de last alleen van d’algemeene schulden.
                De geen die ’t quaed niet keert, wanneer hy ’t keeren kan,
                (440) Het sondigen gebied.     PYR. Sal vaders schimme dan
                Niet hebben eenigh loon.     AG. Hy sal, maer na betaemen:
                Met lofsang sullense hem verheffen all’ te saemen:
                Wtheemsche landen sal sijn naem, en groote moed
                Doorklincken wyd en sijt. Indien vergoten bloed
                (445) Verstorvene asch verquickt, of stilt der geesten jamren:
                Hack af den vetten hals der Phrygiaensche lamren,
                En kudden blanck van wol: laet vloeyen over ’t veld
                ’T bloed, daer geen’ moeder om in rou, en traenen smelt.
                Wat vreemde wyse is dit! wanneer is menschenleven
                (450) Ter wtvaert van een’ mensch’ ten besten oyt gegeven?
                Verschoon uws vaders naem van haet en nyd, wiens lijck
                Ghy eeren wilt met bloed.     PYR. O blaeskaeck! als het rijck
                Uw hart met voorspoed hooght. O bloodaert snel in’t vlughten!
                Wanneerder ritselt slechts een wind van krijghsgeruchten.
                (455) O vorstendwingeland! is dan uw wulpsche sin
                Al wederom ontvonckt door brand van nieuwe min,
                En maeghdensnoepery? Staet ons altyd te wijcken
                Van ons’ gerechtigheyd, en u den buyt te strijcken?
                ’K sal met dees’ rechtehand Achilles tombe voên
                (460) Met bloed aen hem verlooft, op dat het streck’ tot soen:
                ’T welck soo ghy’t ons ontseght, en derft hier tegens blaffen,
                Een’ grootere offerhand sal ick den held verschaffen,
                En waerdigh Pyrrhus hand. Mijn swaerd toeft veel te lang
                Van ’skonings neerlaegh, die ’t den Griecken maeckt so bang.
                (465) De schimme van Priaem verwacht vast na een’ macker.
AGA.         Dat’s Pyrrhus hoogste roem, dat hy sijne handen wacker
[fol. D1r]
                In ’t bloed gerept heeft van dien afgeleefden heer,
                Wiens smeecken had versacht sijn’ vader self wel eer.
PYR.         Ick weet dat die sijn’ knien voor mynen vader buygde,
                (470) Hem vyand was met een: maer Priaem self betuygde
                Sijn’ demoed in persoon: ghy van de vrees vermast
                Kent u niet stout genoegh te bidden: maer belast
                Uw’ saeck den Ithakois, en Ajax uw’ gebeden,
                Nocht dorst uw’ vyand noyt eens onder oogen treden.
AGA.         (475) Uw vader, ick beken ’t, doen geene vrees beving
                Als ’t heyr die neerlaegh leed, de vloot aen koolen ging:
                Log lagh hy, luy, en leegh, en dacht op krijgh nocht wapen,
                Maer bleef aen ’t soet geluyt der snaeren sich vergaepen.
PYR.         De dappere Hector doen uw’ wapens heeft veracht,
                (480) En vreesde Achilles sang meer als uwe oorlooghsmaght:
                En in soo groot eene angst, die yeder een deê beven,
                De vloot der Thessalen is ongeterght gebleven.
AGA.         Maer by die selve vloot quam Hectors vader me
                Wt Troien, onbeseert, in vayligheyd, en vre.
PYR.             (485) ’T is koninglijck een’ vorst sijn’ adem wat te geven.
AGA.         Ghy maeckte hem ademloos, en holpt hem om het leven.
PYR.             Vaeck een medoogende hart de dood voor ’t leven geeft.
AGA.         Die dingt na maeghdenbloed wel groot medoogen heeft.
PYR.             Kan maeghdenoffer u nu als een grouwel quellen?
AGA.         (490) Een vorst moet boven ’t bloed sijns vollecx welvaert stellen.
PYR.             Geen’ wet gevangens spaert, of hindert hunne straf.
AGA.         ’T geen dat geen’ wet verbied raed ons de schaemt wel af.
PYR.             Wat den verwinner lust dat staet hem vry te plegen.
AGA.         Wien ’t meeste vry staet, die sta meest sijn’ lusten tegen.
PYR.             (495) Ga stof soo by die geen’, wien ick ’t ondraeghlijck juck
                Van uw tienjaerigh rijck nu van de schoudren ruck.
[fol. D1v]
AGA.         Geeft Scyros u dien moed?    PYR. Dat vry van broedren schandt is.
AGA.         Dat wechduyckt in de zee?    PYR. Die onse bloedverwante is.
                Uw vaders adel, en uw ooms is wel bekent.
AGA.         (500) Ghy die geteelt sijt van een’ maeghd ter sluyck geschend,
                En van Achilles, die noch voor geen’ man moght strecken.
PYR.         Van dien Achilles, die des Hemels hooge plecken
                Nu veylighlijck bewoont, en waer hy slaet sijn oogh
                Sijn’ stamme siet verspreyd. Iupijn die sit om hoogh,
                (505) In d’afgrond Aeacus, en Thetis in de baeren.
AGA.         Van dien Achilles die ter hellen is gevaeren
                Door Paris hand gedood.    PYR. Wien niemand van de Goon
                In’t stryden hand voor hand oyt heeft het hoofd geboon.
AGA.         De maght ontbreecktme niet om uwen mond te snoeren,
                (510) En driestigheyd met straf: Doch ’k ben gewent te voeren
                Een swaerd, dat spaeren kan een’ die het overmagh.
                Dat Calches tolck der Goon koom liever voor den dagh.
                Eyscht ’t noodlot dese moord, ick sal het stuck gedoogen.
                Ghy die de Griecxsche vloot wt Aulis hebt getoogen,
                (515) En onsen toght gespoeyt: Ghy die den Hemel doet
                Ontsluyten door uw’ konst: Wien ’t ingewant, en ’t bloed
                Der dieren is bekent: Ghy wien ’t gekraeck des Hemels,
                En langgesteerte star, met nasleep vol gewemels,
                Des noodlots raed ontdeckt: wiens mond, en woorden my
                (520) Soo dier staen, Thestors soon! Goods wil ontdeck ons vry,
                En stier ons met uw’ raed.    CAL. Het noodlot bied den Greecken
                Weer aen, om d’oude vracht, de wegen op te breecken
                Die nu gesloten sijn. Dat dese maeghd geslaght
                Sy voor Achilles graf, word van de Goon verwacht:
[
fol. D2r]
                (525) En Pyrrhus moet de bruyt (in sulleke gewaeden
                Als in Thessalien tot haeren bruygom traden
                De maeghden nieu gehuwt: Als een’ Myceensche vrou,
                Of eene Ioonsche bruyt gaet tot haere eerste trou)
                Sijn’ vader brengen toe. So huwtse na betaemen:
                (530) Maer dit is ’t niet alleen dat onse schepen t’saemen
                Doet marren op de ree: het noodlot vordert nu,
                En eyscht een eedler bloed Polyxena! dan’t uw.
                Laet Hectors soon geplet ten toorentrans wt vallen,
                Soo magh de vloot op zee met duysend seylen brallen.


REY.

[in margine: In desen Rey word voorgestelt het schadelijck gevoelen der Epicureen, en Stoicijnen, daer sich geen Christen aen sal argeren, te min alsoo het hier met sommige gelijckenissen eer opgepronckt, en verlicht word, als bewesen.]
                (535) SOu ’t waerheyd sijn, of gaet het kreupel,
                En paeytmen het bedeest gepeupel
                Met sproockjes, en met ydelheyd:
                Op dat het niet in deughd verslimme:
                Als ’t waent dat des verstorvens schimme
                (540) Noch leeft, als ’t lijf begraven leyd?
                    Wanneer ’t gesicht al is gebroken,
                En d’eegemael ’t oogh heeft geloocken,
                En dat de jongste, en laeste dagh
                Der Sonnen glans heeft afgeschoten,
                (545) En in den emmer sijn geslooten
                De treurige asschen met beklagh.
                    En baet het niet sijn’ siel, en leven
                In’t wterste aen het graf te geven:
                Maer moet, vol jammers en verdriet,
                (550) D’ellendige noch langer swerven?
                Of sterven wy geheel door ’t sterven,
                En gaet de gansche mensch tot niet?
[fol. D2v]
                    Wanneer de geest, met blyvende’ aessem
                Gemengt, wijckt in der wolcken waessem:
                (555) En dat de toorts de naeckte leên
                Geblaeckert heeft? Al wat in’t daelen
                Of rijsen, met haere heldre straelen,
                De Son beschijnt, en kent met een:
                    Al wat de zee met wufte baeren
                (560) In eb of vloed bespoelt, de jaeren
                Wechrucken snellijck, en geswind:
                Gelijck Pegaes, met vlugge pennen,
                Gewoon door ’s Hemels blaeu te rennen,
                Ontloopt de sweepen van den wind:
                    (565) Met sulck een’ dwarling als daer swieren
                De tweemael ses gestarnde dieren:
                Met sulck een’ loop, als d’opperheer
                Der starren d’eeuwen staegh doet draeyen:
                Als Hecate met slimme swaeyen
                (570) Dwaelt om het aerdrijck op en neer.
                    Soo sietmen ons na’et ende draeven.
                Die eens den stroom (waer by dat staeven
                De Goon hunne eeden) heeft genaeckt,
                Is nergens meer: gelijck het roocken
                (575) Van heeten brand, na dampigh smoocken
                Der korte streecke wt ’t oogh geraeckt:
                    Gelijckmen door de noordervlaegen
                De wolcken, die wy swanger sagen
                Soo daetelijck, siet dwynen weêr:
                (580) Alsoo sal oock dees geest vervloeyen,
                Die ’t lijf bestierde, en sal sich spoeyen
                Tot niet te smelten meer en meer.
                    Hier namaels isser niet te wachten.
                De dood is niet. De dood wilt achten
[fol. D3r]
                (585) De jongste pael van ’s levens baen.
                Begeerigh hart, houd op van hopen:
                Bekommert volck, uw’ sorg laet loopen,
                En alles voorts sijn’ gang laet gaen.
                    Vraegt yemand waer de doode vaeren?
                (590) Ter plaets daer d’ongeboore waeren.
                De ‡ bayert, en de graege tyd                        ‡ CHAOS.
                Verslinden ons: het is onfeylbaer.
                De dood is een, en gants ondeylbaer:
                Die siel soo wel als lichaem slyt.
                    (595) Het rijck van Pluto, d’helsche straffen,
                En Cerberus die met sijn blaffen
                De stramme deuren gade slaet,
                Sijn niet dan ydele geruchten,
                En woorden, diemen niet moet vruchten,
                (600) Ia malle droomgelijcke praet.

Continue

[
fol. D3v]

DE DARDE HANDEL.

ANDROMACHE. RAEDSMAN.
ULYSSES.

AND.    WAt mooghtghe dus ontsteld uw hayr aen flarden rucken,
                  O Phrygiaensche schaer! wat scheurtghe uw’ borst aen stucken,
                En sprengt uw’ wang met vocht dat wt uwe oogen vliet?
                Druckt schreyen ’t lyden wt, soo is ’t soo lastigh niet.
                (605) Ghy hebt oud Troien thans, maer ick al lang sien vallen:
                Van zedert soo verwoed, rondom de staende wallen,
                Met sijn’ strijdwagen styf, en wacker aengesweept,
                De wreede Peleus soon mijn’ leden heeft gesleept:
                So dat sijne eygene as van Hectors swaerte steende,
                (610) Met ziddring, en gekraeck, en ’t waerde lijck beweende:
                Doen viel de stad verdelght, en overrompelt neer.
                Ick laes versuft door ramp, en ben mijns selfs niet meer,
                Maer word beroyd van hoofd vast heen en weer gedreven.
                ’T en waer dat dees my hiel, ick had my lang begeven
                (615) Te volgen mynen man, om my den Grieck t’ontslaen.
                Dees temt myn’ moed, en let my in myn’ dood te gaen:
                Dees dwingt my d’harde Goon om troost noch wat te smeecken:
                Dees reckt myns lydens tyd: dees heeft my laes versteecken
                Van ’s jammers grootste vrucht, dats angsteloos te staen.
                (620) De deur is toe voor heyl, maer op voor gruwelquaen.
                ’T is d’aldergrootste ellend noch hopeloos te duchten.
RAED.       Verslegene wat vrees u dus verbaest doet suchten?
[fol. D4r]
AND.                    Wt d’eene ramp ontstaet een swaerder ongeval:
                Van ’t stortende Ilium houd ’t noodlot noch geen’ stal.
RAED.       (625) En of’t den Goon geviel te meerdren onse ellenden,
                Wat neerlaegh kosten sy ons swaerder oversenden?
AND.         De stadigh duystre kuyl, en ’t slot van d’afgrond Styx
                Sich opent, en op dat ons (die nu door veel schricx,
                En ramp sijn afgemat) geen’ vreese soude ontbreecken,
                (630) Soo komen voor den dagh het hoofd ten grave wt steecken
                De vyanden, die lang ter aerde sijn gedaen.
                Hoe kan de Grieck alleen dien wegh dan aersling gaen?
                De dood doet elck gelijck. De Phrygen sich ontstellen
                In die gemeene schrick: maer my is komen quellen
                (635) Een sonderling gesicht van een’ benaude nacht.
RAED.       Seg wat gesicht het was dat u dees’ vreese bragt?
AND.         De nacht die met haer’ rust ons voed was half ten ende,
                De kleyne beer alree sijn blinckend juck omwende:
                Als my bedruckte omhelsde eene onbekende rust,
                (640) En korte slaep bekroop, die myne droefheyd sust:
                Soo ’s baesenden gemoeds verstocktheyd soude mogen
                Gereeckent sijn voor slaep: als schielijck voor* myne oogen
                Stond Hector mijn gemael: niet soo hy wylens plagh
                Het forsse Argivische heyr trots leverende slagh,
                (645) Met lichten fackelbrand, en swart bepeckte reepen,
                Te staen na het bederf van all’ de Griecxsche schepen:
                Nocht soo hy dol, verwoed van moorden, en verslaen,
                Een’ waeren buyt ondroegh den valschen Peleaen:
                Die vlammende helderheyd hadde hy niet meer ontloocken
                (650) In’t voorhoofd, soo hy plagh: maer loof, versuft, gebroken
                Van moed, ’t gesicht belaen met traenen soo als wy,
                Het hayr om ’t hoofd beswalckt: nochtans so lusten’t my
                Den held op nieus te sien: doen als geparst van rouwe,
                En schuddende sijn hoofd: ontwaeck, seyde hy, mijn’ trouwe
[fol. D4v]
                (655) En waerde bedgenoot, ontwaeck, en berg ons kind:
                Dit is ons eenigh heyl, dat niemand dit en vind’:
                Uw schreyen staeckt. Wat steentghe om d’omgestorte steenen?
                Lagh Troie daer mede heel. Flucx op, stop yeuwers heenen
                De spruyt van Hectors huys. Tot ziddrens toe my sloegh
                (660) Eene eysselijcke schrick, die all’ mijn’ slaep verjoegh,
                Den vaeck wt d’oogen schopte, wt d’oogen, die ick herwaerts
                Bedeesdelijcken sla, nu weer angstvalligh derwaerts,
                Vergetende mijn’ soon, ick tast na Hector, doch
                ’T omhelsen heeft geen vat aen’t spoockende bedrogh.
                (665) O soone! waere lote uws loffelijcken vaders,
                Der Phrygen eenige hoop, en toeverlaet, mitsgaders
                De troost alleen van ’t huys nu laes! ten val gedoemt:
                O spruyt van ’t oude bloed! al t’edel, en beroemt,
                Uw’ vader heel gelijck: mijn Hector was voor desen
                (670) Dusdanigh van gelaet, van opsicht, en van wesen:
                Dusdanigh oock van tred: sijne handen sterck, en fier,
                Syne hooge schouderen, ’t hadde alles sulck een’ swier:
                Ia self dat straf gesicht, als hy ’t van gramschap sweyde,
                En om den breeden neck die lange hayrlocken spreyde.
                (675) O die geboren sijt laet voor den Phrygiaen,
                Maer voor uw’ moeder vroegh: sal eens die dagh opgaen,
                Sal die geluckige uur oock komen eens voorseker,
                Dat ghy een schut, en scherm, en der Troiaenen wreecker
                Sult sijn, en rechten op het Pergamum, of’t schoon
                (680) Voor desen langen tyd te vallen is gewoon;
                En saemelen by een’ de borgery van Troien,
                Die d’oorloogh, voor de vlught, deê jammerlijck verstroyen:
                En stellen ’t vaderland, en ’t Phrygiaens geslacht
                In ouden stand, en naem? maer weder nemende acht
[fol. E1r]
                (685) Op mijn rampsaligh lot, soo weet ick dat mijn wensche
                Mijn’ staet te boven gaet: ’T most my gevange mensche
                Genoegh sijn dat ick leve. Ach vaderloose wees!
                Wat schuylplaets salder nu getrou sijn aen mijn’ vrees?
                Die rijcxste burgh van al het Asiaens geweste,
                (690) Omheynt met haylgen muur, en Goddelijcke veste,
                Wel waerd te sijn benijd, beroemt soo wijd en veer,
                Nu maer een puynhoop is. Waer ick myne oogen keer
                De vlam heeft alles wech, en van soo hoogh verheve,
                En overgroote stad is nergens overbleve’
                (695) Een’ schuylplaets voor een kind. Wat hoeck, wat plaets, amy!
                Verkies ick best ter nood voor mijn’ bedriegery?
                Daer is een heerlijck graf, ’t welck, overmits het hayligh
                Mijn’ man is toegewyd, voor ’s vyands woen bleef vayligh
                En ongeschent tot noch, een eyslijck groot gevaert:
                (700) Dat Priaem, die in rou noyt kosten heeft gespaert,
                Tot sijnes waerde soons gedachtenis deê bouwen:
                Wien kan ick beter als sijn’ vader hem betrouwen?
                Ick voel een killend sweet door all’ mijn’ leden gaen,
                En sie dees’ naere plaets met droevigh voorspoock aen,
                (705) En vreese dat dit graf een ander graf beteeckent.
RAED.       ’T heeft veelen ’t lijf gebaet voor dood te sijn gereeckent,
                Alle hoop is wt met ons: hem druckt een lastigh juck,
                Sijn adelijck geslacht hem smoort in ’t ongeluck.
AND.         Dat niemand ons verra.    RA. Best gaenwe wat ter syen,
                (710) Op dat geen’ tuyge melde ons’ vroome sluyckeryen.
AND.         Soo vyand na hem vraeght.    RAED. Soo seg in Troiens val
                Is hy al lang vermist.    AN. Maer of ick hem nu al
                Verschuyl, hy moet doch weer vervallen in hunne handen.
RAED.       ’s Verwinners gramschap plagh in ’t eerst op ’t heetst te branden.
[fol. E1v]
AND.         (715) Hy schuylt met swaere vrees in ’t wterste gevaer.
RAED.       Die in benautheyt steeckt neemt tot beschutting maer
                Het reedste dat hy vind: dan die, wien ’t magh gebeure’
                Een veyligh overleg, kan langsaem gaen te keure.
AND.         Waer is soo verre een’ plaets, soo woest een’ wildernis,
                (720) Die voor u, o mijn soon! een sekre schuylhoeck is?
                Wie salder sorgen doch voor ons’ bedeesde lieden,
                En in de laeste nood ons hulp en bystand bieden?
                Wie sal ons schutsheer sijn? Vaert ghy dit Hector aen:
                Bescherm ons als ghy staegh uw’ magen hebt gedaen:
                (725) Bewaer getrouwelijck uwe eegaes dieveryen,
                En laet uw dood gebeent dit levend lijck bevryen.
                Nu soone duyck in ’t graf. ’T schijnt of ghy van my vlied,
                En in soo vuyl een’ plaets te schuylen u ontsiet.
                Ick merck uw’ eedlen aerd. Ghy schaemt u noch te vreesen.
                (730) Leg af dit hoogh gemoed, dat in u plagh te wesen,
                En treck een ander aen, ’t welck ’t ongeluck u hiet.
                Schou wat hier ovrigh is van ’t gants Troiaens gebied,
                Een’ grafstede, een’ slavin, een weeskind sonder vader.
                Voor ramp men swichten moet. Koom soone, tre wat nader,
                (735) En derf het stuck bestaen: Uw’ trêen en gangen streckt
                Na d’haylge rustplaets, die uw vaders lijck bedeckt.
                Wil’t noodlot helpen ons, die in ellende steecken,
                Ghy sijt hehouden: wil ’t den draed uws levens breecken,
                Op voorraed is u dan alreede een graf bestelt.
RAED.       (740) ’t Slot heelt ’t vertroude pand: het welck om niet gemeld
                Te worden van uw’ vreese, eyscht datmen daetlijck spoede,
                Naer andre plaets, eer dat de vyand yets vermoede.
AND.         Die van na by vreest is met sorge minst belaen:
                Maer laet ons vind ghy’t goed vry op een ander gaen.
RAED.       (745) Bedwing uw wesen wat: wilt uw gebaer betoomen:
                De Cephaleensche vorst schijnt op ons aen te koomen,*
[fol. E2r]
                Met ysselijcken tred.     AN. Gaep aerde, en ghy mijn hoofd,
                Mijn troost, mijn bedgenoot, ’tgereten aerdrijck klooft,
                Tot ’t binnenste van Styx: dat in die diepe kuylen
                (750) Mijn pand, aen dy vertrout, te veyligher magh schuylen.
                Daer komt Ulysses self, met een’ verwarden tred,
                Bekommert van gelaet: Hy breyd in ’t hart een net
                Van loose schallickheen.    UL. Ick die, God wouds, verkoren,
                Bedien het strenge lot, voor ditmael u beschoren,
                (755) Versoeck voor eerst, schoon ick de boodschap dy maeck kond,
                Dat ghyse niet ontfangt als komende wt mijn’ mond:
                ’Tis aller Griecken stem, en d’wtspraeck aller heeren,
                Door Hectors oir verlet tot noch toe t’huys te keeren:
                Het noodlot eyscht dit kind. De Grieck schoon over zee,
                (760) Nau stellende geloof op een’ onsekren vre,
                Blyft staegh met sorg belaen: de vreese voor sijn’ rijcken
                Hem, met bekommering, steeds sal te rug doen kijcken,
                Nocht dulden datmen hang de schilden aen den wand,
                Soo lang de Phrygiaen, de wraeck van ’t vaderland
                (765) Wt uwen soon verwacht, en hoopt op sijne sege.
AND.         Spelt Calches dat?    ULYS. En schoon de wichler Calches swege,
                Soo seyd het Hector self, wiens stam ons houd in vrees.
                Eelaerdigh saed wast op na’et geen waer wt het rees:
                Soo loopt de jonge stier ter sijden van den grooten,
                (770) Al eer sijne hoorens ’t vel beginnen door te stooten:
                Maer als hy hals en hoofd om hoogh komt rechten me,
                Beheerscht hy self de kudde, en sijnes vaders vee.
                Eene afgehouwe telg geplant sal ’t hoofd verheffen,
                En selve in groote eerlang haer’ moeder overtreffen,
                (775) En levren ’t aerdrijck schaeu, den Hemel bosch en loof.
                Soo neemt de brand weer toe van ’t vier, dat niet heel doof,
[fol. E2v]
                Bleef smeulen in sijne asch. Ick weet wel dat de droefheyd
                De saeck, gelijck ’t behoort, niet op haer’ rechte proef leyd:
                Indien ghy ’t niet te min wel by u selve wickt:
                (780) Ghy sult een’ oud’ soldaet vergeven, dat hy schrickt,
                En na tien oegsten vreest, en soo veel’ wintervlaegen,
                Voor krijgh, en oorlooghsramp, en nieuwe nederlaegen,
                En Troie nimmer vlack genoegh voor ons gevelt.
                ’T is geen’ geringe vrees die ’t Griecxsche leger quelt,
                (785) En dus bekommert houd: ’t is Hector, maer de tweede,
                Wiens wackerheyd nu word van ons gevreest alreede.
                Verlos ons van dien angst. Dese eenige oorsaeck let
                De schepen, die alree te water sijn geset:
                Hier hapert onse vloot: en achtme niet moordadigh,
                (790) Dat ick, gelast by lot, uw’ soon eysch ongenadigh:
                Ick eyschte Orestes wel: dus schoume niet voor wreed.
                Lyd ’tgeen hier voormaels self uw overwinner leed.
AND.         Och soone! waertghe slechts in uwer moeder handen,
                Of wist ick wat gevaer u nu in vreemde landen
                (795) Veer van my houd verruckt; ick soude het moedershart
                Niet eenmael trecken wt: al waer ’t schoon dat met smart
                Mijne handen doorgesneen in scharpe stricken lagen:
                Of dat my ’svyands stael sou door den boesem jaegen:
                Of dat eene heete vlam van wedersijds gestoockt,
                (800) Mijne heupen had verbraen, en lendenen verschroockt,
                Ick storf, of ging u na: nu kan ick laes niet raeden
                Wat ramp u houd beset: of ghy in achterpaden
                Door bosch, en bergen dwaelt: dan of de woeste smoock
                Der stad u heeft verstickt: en of de vyand oock
                (805) Gespeelt heeft met uw bloed: of dat ghy sijt verbeten
                Van ’twild gedierte, of streckt d’Ideesche kraey tot eten.
ULYS.       Wech met dien sotten klap, en die geveynsde praet:
                Denck dat Ulysses sich soo licht niet mompen laet.
[fol. E3r]
                Wy hebben eer verschalckt de moederlijcke treken,
                (810) Ia van Godinnen selfs: wech met dit ydel spreecken:
                Wech met dien ydlen raed. Waer is uw soontie flucx?
AND.         Waer is al ’t Phrijgisch volck na soo veel ongelux?
                Waer Hector? waer Priaem? ghy soeckter een’ by naeme,
                Helaes! Andromache bedruckt soecktse all’ te saeme’.
ULYS.       (815) ’T geen ghy van selve ontsegt te melden, sal de dwang
                Wtparssen met geweld.    AND. S’is voor geen sterven bang
                Die moet, en wil, en kan in ’t sterven syn te vreden.
ULYS.       Een’ wie de dood genaeckt ontvallen d’hooge reden.
AND.         Indien ghy dwingen wilt met vrees my droeve mensch,
                (820) Met ’tleven dreyg ons eer: want sterven is mijn wensch.
ULYS.       De smarte sal eerlang met water, vier en koolen,
                En doodelijcke pijn, ’tgeen in de duystere holen
                Uws veynsenden gemoeds dus lang verborgen lagh,
                Wel tegens uwen danck doen komen voor den dagh.
                (825) De nood is starcker als de liefde tot de sijnen.
                ’Tis sotte trouwigheyd, te willen sich verpijnen
                Om helen, ’tgeenmen doch eerlange melden moet.
AND.         Laet komen voor den dagh al ’tgeen dat dol verwoed
                Een grimmigh overheer bedenckt voor beulsche vonden:
                (830) Vier, water, honger, dorst, en diep gedreve wonden,
                En ’s kerckers stanck, en smet wt vuyligheyd gegroeyt,
                En ysers heet van gloed in ’t ingewand geschroeyt,
                En wat hy meer bedenckt: ick ben’t getroost te draegen.
                Een moedigh moedershart en kan geen’ vrees vertsaegen.
ULYS.       (835) Maer hoor Andromache, de selve liefd waer door
                Ghy dus hardneckigh blijft, en niemand geeft gehoor,
                De Griecken noopt, en raed voor hunne onnoosle kinders
                Te sorgen. Na tien jaer, na soo veel ramps, en hinders,
                En verre wtheemschen krijgh, ick min sou sijn bevreest
                (840) Voor d’angst, en sorg, waermede ons Calches maeckt bedeest:
[fol. E3v]
                Vreesde ick voor my alleen. Uw soon ontseyd ten stryde
                Mijn soontie Telemaech.     AN. ’K sal Griecken u verblyde’
                Maer tegens mynen danck. Hoe kan ick, droeve vrou,
                Nu smooren in mijn hart mijn’ ingekropten rou.
                (845) Atryden alle bey, ghy mooght u vry verheugen,
                En ghy Ulysses sult met blyde tyding meugen:
                Gelijck ghy sijt gewent, weer na de Griecken treen,
                En seggen: Hectors soon, en oir is overleên.
ULYS.       En dat sulcx waerheyd is, hoe sult ghy ’t hun bewysen?
AND.         (850) Alsoo gebeurme ’t swaerst dat yemands siel doet ysen
                Door ’s overwinners grim, en vreeslijck dreygement:
                Alsoo jon ’t noodlot my een rijp en saligh end,
                Begraef my in mijn land, en Hector, na sijn’ waerde,
                Sy sachtelijck gedruckt van ’s lieven vaders aerde:
                (855) Soo waerlijck als hy lichtontbeerigh leyd versmoort,
                En sielloos wech heeft ’t geen sijne wtvaert toebehoort,
                En onder d’andre doon sijn’ bleecke schim gaet mengen.
ULYS.       Ick sal verblyd den Grieck de blyde boodschap brengen,
                Dat ’t noodlot door de dood van Hectors soon gesust,
                (860) Hy op den vrede steun, en stel sijn hart gerust.
                Wat droomtghe Ulysses, hoe? Sal dy de Grieck vertrouwen?
                Ghy, wie? de moeder? hoe, in ’t midden van ’t benouwen,
                Sou die versieren yet, en bevende in de nood
                Het voorspoock niet ontsien van soo vervloeckt een’ dood?
                (865) Voorspoocksel vreesen die geen swaerder dingen vreesen.*
                Met eeden sy haer’ trou gestaeft heeft, en bewesen:
                Soose eedbreeckt, kanse wel een’ swaerdre plaegh ontsien.
                Nu mijn gemoed, neem vry te hulp, en dat u dien
                Bedrogh, en list, en een Ulysses die volmaeckt is.
                (870) Men deckt de waerheyd, maer sy rust niet voor sy naeckt is.
                Doorsnuffel haere siel. Sy kermt, sy maeckt misbaer,
                Sy steent, en trappelt vast angstvalligh hier en daer,
[fol. E4r]
                En vangt de reden, en het geen haer komt te veuren
                Met een bekommert oor. Hier is meer vrees als treuren:
                (875) Vernuft is hier van doen. Andre ouders in den rou
                Behoeven troost; maer ghy geluckigh sijt mevrou,
                Dat ghy uw’ soon nu mist, die anders most besuuren
                Een’ wreede, en bittre dood by d’omgevalle muuren,
                En storten over ’t hoofd van ’s toorens hooge kruyn,
                (880) Die eenigh ovrigh rijst in Troiens heete puyn.
AND.         De moed beswijcktme helaes! ’t lijf trilt, de leden sygen,
                En ’t bloed door koude stolckt.    ULY. Hier hier most ickse krygen,
                Sy helde na dien wech: De vrees heeft haer verraen:
                Ick sal een’ nieuwen schrick haer weder jaegen aen.
                (885) Dewyle dan het kind, tot soen des muurs verkoren,
                En nu voor wt getreen, een’ sachtre dood deê smooren,
                Waer door het niet en kan den priester als ’t behoort
                Ten offer volgen na; soo seyd ons Calches voort,
                Dat Hectors assche moet tot soen der golven strecken,
                (890) En sijn in zee verspreyd, op datwe mogen trecken,
                Ontslaegen van dien vloeck met onse schepen t’huys.
                En moet sijn heerlijck graf gemorselt sijn tot gruys.
                Vermids dan Hectors soon de dood die hy was schuldigh,
                Door ’t sterven is ontslipt, soo moetghe sien geduldigh
                (895) Dat wy onse handen aen dese haylge rustplaets slaen.
AND.         Rampsaligh mensch wat raed? wat sultghe best bestaen?
                Een’ dobble vreese breeckt mijn hart nu in twee stucken:
                Hier komtme ’s mans gebeente, en daer mijn soontie rucken,
                Wat syde of ’t winnen wil? Ick sweer ick sweer by all’
                (900) De Goon, by u mijn’ man: Wiens siel my altyd sal
                Verstrecken voor een’ God, dat my niets kan behaegen
                In mynen soon als ghy; dat hy noch reck’ sijn’ dagen,
[fol. E4v]
                Op dat ick in hem sie ’t afsetsel van uw beeld.
                Leed ick dan datmen dus met uw gebeente speelt,
                (905) En datme’ uwe aschen sprey, en wtstorte op de baeren:
                Neen dat dees liever sterve. O moeder vol beswaeren!
                Hoe sultghe konnen sien dat uw geliefde soon
                Gemartelt worde, en sterf soo veel’ vervloeckte doon?
                Hoe sultghe konnen sien, met onbetraende kaecken,
                (910) Hem komen rollen neer van d’hooge toorendaecken?
                Och ja, en met geduld, als slechts ’s verwinners hand
                Mijn’ Hector na sijn’ dood niet stroye langs de strand.
                Maer hoe? dees’ sal sijn’ straf met smarte en pyne smaecken,
                Den afgestorven kan nocht smert nocht pyne raecken,
                (915) Maer is in veylge rust. Wat drijftghe tusschen twee,
                En twijffelt wienghe wilt bevryden van dit wee:
                Staet niet uw Hector daer? Neen, neen, ick sie waerachtigh
                Een’ Hector hier, en daer: maer dees sijn’ sinnen maghtigh,
                Sal mooghlijck vaders dood noch dienen tot een’ wraeck.
                (920) Wat doet ghy, droeve vrou! in dees’ benaude saeck?
                Sy konnen beyde doch niet wel behouden wesen,
                Behoed dan liever dien, die Grieckenland doet vreesen.
ULYS.       Gaet heen, gaet snellijck voort, en haelt my voor den dagh
                Den vyand onses naems, ’t sy waer hy steecken magh,
                (925) Door moeders list verschuylt, de leste schrick der Greecken.
                Daer is hy vast. Vaert voort. Wat magh u doch ontbreecken?
                Wat vreestghe, en siet noch om? ’t is doch met hem gedaen.
AND.         Och dat my vreese kost noch eenighsins bevaen:
                Maer ’t is gewoonte nu voor my altijd te schroomen,
                (930) En ’t word niet haest verleert dat vast is aengenomen.
ULYS.       Ick sal der Goden raed wtvoeren na’et bescheer,
                En sal het hooge graf omrucken gants om veer.
[fol. F1r]
AND.       ’Tgeenghe eenmael hebt verkocht.    UL. ’T sal evenwel geschieden.
AND.         Waer is Achilles woord, waer sijn nu d’Hemellieden
                (935) Beroepen in den eed? o Pyrrhus! koom beschut
                Uw eygen vaders gift.    UL. ’T graf sal terstond onnut
                Verspreyd sijn over ’t veld.    AN. So grouwelijcke wercken
                Dorst noyt de Grieck bestaen. Ghy hebt Godhaylge kercken
                Ia selfs van Goden die u gunstigh sijn geweest
                (940) Onthayligt, en geschend: maer hebt tot noch gevreest
                De dooden in hun graf wt dolheyd aen te randen.
                Ick sal u tegen sijn, en met ontwapende handen
                Uw’ wapens tegens staen. De gramschap salme maght
                Verleenen tot dit werck: gelijck met dolle kraght
                (945) De forsse Amazon plagh te sloopen Griecxsche schaeren:
                Of als een’ Maenas, daer de God is ingevaeren,
                Gewapent met haer’ thyrs, met een’ beseten tred
                De boomen dreyght, en ’t woud, en van verstand ontset
                Quetst datse ’t niet en voelt: So sal ick my begeven
                (950) In ’t midden van ’t gedrang, en als ick heb bedreven
                Al ’t geen tot voorstand van dees’ grafstede helpen kan
                Ick vergesellen sal mijn’ overleden man.
ULYS.       Wat toeftghe, kan een’ vrou met kermen, en met raesen,
                En ydle dolligheyd uwe harten noch verbaesen?
                (955) Doet datmen u gebied.    AN. Velt my, velt my veel eer,
                En met uw vinnigh stael my liever houwt ter neer:
                Scheurt op d’Avernsche poel, en breeckt des noodlots marren,
                Mijn Hector d’aerde rijt, en doetse haer’ keel opsparren:
                Om desen Ithakees den moed te doen vergaen
                (960) Is mans genoegh uw’ schim. ’K sie hem gewapent staen:
                Hy drilt, en schiet met vier. Siet ghy hem niet, o Greecken!
                Of sie ick hem alleen?    UL. ’K sal alles af doen breecken.
[p. 42]
[fol. F1v]
AND.       Wat gaet dy moeder aen! Ghy velt met eenen slagh
                Uw’ soon, en eegemael: Misschien ghy met geklagh,
                (965) En met gebeen den haet der Griecken sult versetten,
                Het swaer gewight van ’t graf ’t verborgen kind sal pletten:
                ’T ellendigh wicht verga veel eer, ’t sy aen wat oord,
                Eer van den vader ’t kind gekneust word, en versmoort:
                Eer ’s vaders last den soon sou pletten en vernielen.
                (970) Ulysses ach! ick koom demoedigh voor u knielen;
                En d’hand die noyt en dede het geen dat sy nu doet,
                Raeckt met verslagenheyd Ulysses uwen voet:
                Der moeder u erbarm: Wilt gunst aen my besteden,
                En hoor met sachten sin mijn smeecken en gebeden;
                (975) En hoe ghy hooger van de Goden sijt gestelt,
                Soo veel te sachter druckt die staen in uw geweld.
                De weldaet dieghe doet aen hen die moeten swichten
                Dient om ’tgeluck aen u noch wyders te verplichten.
                Soo moet uw’ kuysche vrou u in haer bedde ontfaen:
                (980) Soo moet uw vader noch in jaeren groeyen aen,
                Tot dat hy sijnen soon met wellekomst magh groeten:
                Soo moet uw soon u na uw’ wederkomste ontmoeten:
                Soo moet hy meerder heyls als ghy self wenscht ontfaen:
                Laërt in jaeren, u in raed te boven gaen.
                (985) Erbarm u over dit ellendigh moeders leven,
                Die niet als desen troost in ’t lyden is gebleven.
ULYS.       Breng ons het kind te voorschijn,
                Dan salder eerst gehoor sijn.



[fol. F2r]
ANDROMACHE.
                KOom wt het hol daer ick u heb gevlught,
                (990) O droefste vrous beschreyelijcke vrucht!
                Dits ’t kind dat ghy, Ulysses, wenscht verstickt:
                Waer voor een’ vloot van duysend schepen schrickt.
                Duyck, jongske, duyck: Werp u ter aerde neer:
                En ’t handje vley de voeten van uw’ heer.
                (995) Beeld u niet in dat yetwes quaelijck past,
                ’T geen de Fortuyn haer’ schoovling leyd te last.
                Uw oud geslacht, dien koninglijcken glans,
                En het gerecht des grooten oudenmans,
                Al ’t aerdrijck om vermaert, set wt den sin:
                (1000) En nimmermeer en val u Hector in.
                Buygh, kleyne knien: uw lijf na’et slaeven set.
                Soo u de kindsche onnooselheyd belet,
                Ter halver dood uwe wtvaert te bevroen,
                Schrey dan, om dat ghy ’t siet uw’ moeder doen.
                (1005) Oud Troie sagh sijn konings kindsheyd me
                Van traenen nat. De kleyne Priam deê
                Den dreygenden Alcides worden weeck:
                Die forssert, die, voor wiens geweld besweeck
                ’T woed ongediert, daer oyt af werd gehoort:
                (1010) Die na de bres gemaeckt in Plutoos poort,
                Sich ruggeling te maecken wist ruymbaen:
                Door ’t duyster heen: verwonnen van een’ traen,
                Welck op de wang sijns kleynen vyands lagh:
                Ick, seyde hy, gun u ’tkoninglijck gesagh:
                (1015) Sit op den troon uws vaders hoogh in ’t goud:
                En sijnen staf, maer bet uw’ woorden houd.
                Dit was, wou hy, ’s gevangens hardste straf.
                Leer Hercules sijn’ sachte gramschap af.
[fol. F2v]
                Of en vermaeckt u niet als sijn geweer?
                (1020) Geen smeecker leyd voor uwe voeten neer
                Van mindren staet, en bid maer lijfs gena.
                Dat het na lust van ’t luck sijn erfrijck ga.


ULYSSES. ANDROMACHE.
ASTYANAX.
ULYS.       VErbaesde moedersrou ontroertme wel het harte,
                Nochtans ontroertme meer der Griecksche moedren smarte,
                (1025) Tot wier groot hartenleet dit kind opwassen sal.
AND.         Sou dit de man wel sijn, en hand, die Troiens val
                Oprechten sal wt d’asch? Moet Troie daer op hoopen
                Soo is het hopeloos. ’T is veel te veer verloopen:
                ’T en leyd soo niet met ons’ Troiaensche borgery
                (1030) Dat yemand vreest met recht voor onse muytery.
                Of sou sijn vaders moed hem wel den moed verhoogen,
                Te weten, hy wien self rondom den muur getogen
                De moed ontvallen sou, die door veel tegenspoed,
                En ramp gebroken word. Indienghe van sijn bloed
                (1035) Eyscht wel verdiende straf, wat soudghe meer begeere’?
                Veroorlooft hem voor slaef te dienen u ter eere,
                Sijn’ knechtelijcken hals ontfange het dienstbre jock:
                Wie weygert dat een’ vorst?    ULYS. Ulysses nocht sijn wrock:
                Maer Calches slaet het af.    AND.* O oorsaeck van mijn lyen!
                (1040) Toesteller van bedrogh, en tuck op schelmeryen,
                Die niemand voor de vuyst in ’t stryden hebt vermant:
                Maer door wiens quaeden aerd, en dobbel schalck verstand
[fol. F3r]
                Selfs Griecken sijn vermoord: stoffeertghe om ’t kind te dooden
                Uw’ saeck met wichlery, en met onnoosle Goden?
                (1045) Wt uwen boesem komt dit schelmstuck nachtsoldaet,
                Een man in kindermoord, nu sijtghe een held op straet
                By lichten dage alleen.    ULYS. Mijn’ vroomheyd is den Greecken
                Genoegh, den Phrygiaen niet dan te veel gebleecken.
                De vloot haere anckers licht. ’T is ongelegen tyd
                (1050) Dat ick den ganschen dagh met ydle woorden slyt.
AND.         Verguntme een’ korte wijl, op dat ick mynen soone
                Voor ’t wterste bediene, en myne gunst betoone,
                En voor het laeste omarm den genen dien ick droegh,
                En soo mijn’ gierge trou omhelsende vernoegh.
ULYS.       (1055) Och of ’t geoorlooft waer dat ick wt mededoogen
                My uwer deeren moght: Doch ’tgeenwe alleen vermogen
                Dat word uw’ beê vergunt, te weten tyd en wyl
                Na uw’ begeerte, en wensch. Versaed u inder yl*
                Met traenen. Droefheyd word verlicht door bitter schreyen.
AND.         (1060) O soet, en waerdigh pand! o eere van ’t gescheyen,
                En neergeslagen huys, en Troiens laeste lijck!
                O schrick van Grieckenland! o moeders ydle wijck!
                Wien ick sijns vaders lof, en oorloogskunst ervaeren
                Toewenschte, en oock den tyd, die in sijn’ middeljaeren
                (1065) Sijn bestevader heeft geluckigh doorgebraght:
                Maer d’Hemel heeft myn’ bede helaes! niet veel geacht.
                Ghy sult van Ilium den scepter niet eens swieren,
                In koninglijcke sael: nocht met geboden stieren
                De volcken wijd en sijt. Voortaen en sultghe niet
                (1070) Soo menigh land gebragt sien onder sijn gebied:
                Ghy sult niet eenmael laes! de Griecxsche ruggen wonden,
                Nocht slepen Pyrrhus lijck aen uw’ karros gebonden:
[fol. F3v]
                De kleyne wapens ghy met uwe teedere hand
                Niet handlen sult: noch’ ’twild, verspreyd door ’twoeste land,
                (1075) In bergh, in bosch, en dal geswind en stout najaegen,
                En na elck vierde jaer, op d’ingestelde dagen,
                Den sleep van Troiens spel voortbrengen op de baen,
                En voeren edel kind de wackre benden aen:
                Ghy sult met snellen voet, en met geswinde keeren
                (1080) Niet eens om d’outers gaen, en met uw’ dans vereeren
                Der Phrygen tempelfeest: als ’t kromkornets geluyd
                De snelle passen treckt ten wackren voeten wt.
                O slagh van wreede dood! veel droever als het sterven,
                Sal Troie noch yet sien, ’tgeen sal haer hart doorkerven
                (1085) Veel meer als Hectors moord.    UL. Nu moeder ’tweenen laet:
                Een’ groote droefheyd steld sich selve doch geen’ maet.
AND.         Heel kort Ulysses is het marren van ons weenen,
                Daer ick om smeeck en bid. Gedoog dat ick den geenen,
                Die noch in ’t leven is, sijne oogen luycken magh.
                (1090) Kleyn sterftghe, doch alree draeght Argos dy ontsagh:
                Uw Troie wacht uw’ komst: wy smelten in ons’ traenen.
                Ga vry en vranck, en vind d’ontslage Phrygiaenen.
ASTY.       O moeder u erbarmt!    AND. Wat houdghe mijnen schoot,
                En ’smoeders hand, die is eene ydele hulp ter nood:
                (1095) Als ’t teeder kalf sich by de moeder weet te vlyen,
                Wanneer het brieschen hoort de leeuwen van ter syen:
                Maer het verwoede dier de moeder wijcken doet,
                En soeckt den mindren roof, die ’t met sijn’ tand bebloed
                Verscheurt, verruckt, en sleept: soo sal u wt mijne armen
                (1100) De vyand rucken oock. Ontfang mijn droevigh karmen:
                Ontfang mijn’ laesten kus, en ’twtgetrocken hayr:
                En dus gekropt van my ontmoet uw’ vader, daer
[fol. F4r]
                Hy dwaelt in ’t saligh veld: doch wilt hem overdraegen
                Heel weynigh’ woorden van uw’ moeders bitter klaegen.
                (1105) Soo ’soverleders schim sich d’eerste sorge aenneemt,
                Nocht door ’t verbranden niet van d’oude liefd vervreemt:
                O wreeden Hector! hoe gedooghtghe nu, ghy braeve,
                Dat onder ’t Griecxsche juck Andromache dus slaeve.
                Wat leghtghe log, en traegh. Achilles quam wel weer.
                (1110) Neem van mijn’ traenen kind, die noch sijt kleyn en teer,
                Neem van mijne hayren weer. Al ’tgeen is overbleven
                Van d’wtvaert mijns gemaels. Neem kuskens dieghe geven
                Mooght aen uw vaders mond. Dit kleed uw’ moeder laet
                Ten troost; mijn graf en geest aenroerden dit gewaed:
                (1115) Nau ick doorsnufflen sal wat asschen hier magh schuylen.
ULYS.       Hier is nocht maet nocht end van schreyen, en van huylen.
                Flucx wech met Hectors soon: ruck wech, en neem hem met,
                Die ’t leger marren doet, en Argos vloot verlet.



REY.
                WAt plaets of ons gevangene all’
                (1120) By sich ter woon ontfangen sal?
                Thessalien vol bergen, of
                Koel Tempe rijck van lauwerlof?
                Of Phtie een veel bequaemer veld
                Om wt te levren menigh’ held?
                (1125) Of ’t steenigh Trachyn, beter steê
                In vruchtbaerheyd van ’t stercke vee?
                Of is ’t Iölcos hoogh van moed,
                Betemster van den souten vloed?
                Of ’t ruyme Creten, by elck een
                (1130) Verwondert om sijne hondert steên?
[fol. F4v]
                Of oock Gortijne, kleyn van naem?
                Of Trice, dor en onbequaem?
                Of is ’t Methone, dicht begroeyt
                Van lichte steeckpalm, dieder bloeyt?
                (1035) Methone, dat alsins bekuylt
                Dicht onder ’t bosch van Oeta schuylt,
                En meer als eens de pylen straf
                Tot Troiens nederlaegen gaf.
                Of Olenos, wiens hutten licht,
                (1140) En wijd sijn van elckaer gesticht?
                Of Pleuros, dat sich altijd draegt
                Als vyand der Godinnemaeghd?
                Of Troezen, wiens kromboghte ree
                Bespoelt word van een’ breede zee?
                (1145) Of Pelion, wel eer vermaerd
                De darde trap ten Hemelwaert,
                En streckte Proteus voor een rijck?
                Op desen bergh was Chirons wijck:
                Daer lagh in wtgehoolde rots
                (1150) De meester van het kind, dat trots
                En moedigh doen alreede was,
                Mits hy hem sulcke lessen las:
                Waer door de grimmigheyd van ’t hert
                Noch meer en meer geslepen werd:
                (1155) Als hy sijne harrep klincken liet,
                Soo song hy onder ’t snaerspel niet
                Als slechts van houwen kerven slaen,
                En wat daer voorts magh hangen aen.
                Carystos rijck van marmorsteen?
                (1160) Of Chalcis, daer Euripus heen
                En weer speelt met d’onstuyme zee?
                Of sijn ’t d’Echidnen, die hunn’ ree
[fol. G1r]
                Bequaem voor alle winden leyd?
                Of Gonoës daer ’t altyd weyt?
                (1165) d’Enispen, bang voor Boreas?
                Of Pepareet* ter noorder as
                Aen Grieckens alderwterste end?
                Of is ’t Eleusis, dat gewent
                Vrou Ceres stadigh t’eeren is
                (1170) In stilligheyd en duysternis?
                Of roept ons tegens onsen sin
                Des waeren Aiax Salamin?
                Of Calydon, soud dat wel sijn,
                Alom bekent door ’t wilde swijn?
                (1175) Of is het Scarphe, en Besse? of ’t land
                Dat Titaressos, die na’et strand
                Om onder zee te duycken sluypt,
                Met sijnen traegen vloed doorkruypt?
                Of Pylos dat lang leven geeft?
                (1180) Of Pyse, dat een’ tempel heeft
                Iupijn ter eeren opgebout?
                Of Phaer? of Elis, daermen houd
                En viert de feest, die ’s winners hoofd
                Den lofkrans van olijf belooft?
                (1185) Het raesende onweer hier en gins
                Sende ons slaevinnen allesins,
                En lande en berg waer’t wil ons lijf:
                Behoudens datmen verre blijf
                Van Sparten; ’t welck met recht gehaet
                (1190) Den Phrygen, en den Griecken staet
                Op soo veel’ smarte en ongerijf:
                Behoudens datmen verre blijf
                Van Argos, en Mycenen eerst
                Door Pelops tiranny beheerst:
[fol. G1v]
                (1195) ’T kleyn Neritos min als Zacynth,
                En Ithaca, wiens klippen blind
                In’t water duyckend voor en naer
                De kielen dreygen met gevaer.
                Wat lot of u noch wesen sal
                (1200) Beschoren, of wat ongeval
                Troiaensche koningin wel eer?
                Waer heen, en van wat overheer
                Sult ghy noch worden omgeleyd?
                Wat land is tot u graf bereyd?

Continue

DE VIERDE HANDEL.

HELENE. ANDROMACHE. HECUBA.

                (1205) WAt bruyloft doods, en droef, met kermen, bloed, en moord
                En klaghten word geviert, daer van na recht behoort
                ’T beleyd toe aen Heleen. My derfmen noch beladen
                Om den verdelgden Phrygh in ’t wterst te beschaden:
                Aen my beveeltmen noch te boodschappen ’t geveynst,
                (1210) En ydel huwelijck van Pyrrhus, en op ’t reynst
                De bruyt na Griecxsche wijs te cieren, en te kleeden.
                Prins Paris suster word door mijne treecken heden
                Misleyd, en raeckt om hals door mijn versiert bedrogh.
                Verschalcktse vry, ick acht sulcx voor haer ’tlichste noch.
                (1215) ’T is een’ gewenschte dood te sterven sonder schricken
                Voor’t lyden van de dood. Wat draeltghe te beschicken
                Het geen u is belast? De stichter draegt de schuld
                Van’t opgedrongen quaed. Uw jammer is vervult
[
fol. G2r]
                O welgeboorne maeghd! van Dardans bloed gesprooten,
                (1220) Een milder God heeft u, die deerlijck waert verstooten,
                Goedgunstich aengesien, en is vast besigh om
                Te schencken aen uw’ jeughd een’ saelgen bruydegom:
                Al heerschte Priam self, schoon Troiens muuren stonden
                Tot sulck een huwelijck sy u niet brengen konden:
                (1225) Want d’overkijcker self van d’eedle Griecxsche stam
                U tot het heyligh recht van kuysche minne vlam,
                En wettigh bed versoeckt: wiens breed gebiet gelegen
                Is aen ’t Thessalisch veld. O welck een groote segen!
                De groote Tethys, en soo menige Godes
                (1230) Van’t soute pekelschuym, daer toe de zeeprinces
                Vrou Thetys, de voogdes van d’opgeblaese baeren,
                U voor haere aengehuwde, en eygen pand verklaeren,
                En Peleus als ghy nu sijt Pyrrhus wederga
                U noemen sal sijn’ snaer, en Nereus even na.
                (1235) Leg af’t beswalckt gewaed: treck weder aen een staetigh:
                Verleer slaevin te sijn: weest niet soo ongelaetigh:
                Strijck neer ’t geresen hayr: duld dat het word geschickt,
                En met eene aerdige hand getoyt, en opgeflickt.
                Dit ramp misschien u voert tot hoogren staet en orden.
                (1240) ’Theeft veelen nut geweest des vyands roof te worden.
AND.         Te schaetren eens van vreughd was ’teenigh onheyl dat
                Den Phrygen noch ontbrack, en d’wtgeroyde stad,
                ’Tgeslechte Pergamum vast brand aen allen hoecken.
                O tijd van hylicken! maeckt yemand sich te soecken,
                (1245) Soud yemand weygren te treen na’et bruyloftsbed
                Daer ’tlief juweel toe raed, Heleen, ’t bederf, de smet
                Der beyde volleken? Siet eenmael doch met weenen
                Die vorstengrafsteên aen, dese onbegrave Beenen
                Langs ’tveld gesaeyt: die heeft uw’ bruyloftsfeest verspreyt:
                (1250) Om u men ’t Asiaensche, om u men ’t vaeck beschreyd
[fol. G2v]
                Europische heldenbloed al sissende sagh storten;
                Als ghy koelmoedigh saeght de mannen t’saemenhorten,
                Onseker wienghe droeght. Vaert voorts, en maeckt met groen
                De bruyloftskamer toe. Wat isser toorts van doen,
                (1255) Of fackel na gewoonte, of vier? Laet Troie wtrichten
                Dien dienst, en met sijn’ vlam ’t nieu bruyloftsbed toelichten.
                Troiaensche borgers viert, viert Pyrrhus huwlijcxfeest,
                Ia viertse na waerdy; dat’s met een’ bangen geest
                Maeckt droefheyd, en misbaer.     HELE. Hoewel de groote smarte
                (1260) In geene rede staet, nocht word vermorwt in’t harte,
                Ia boven dat noch vaeck haer’ rougenooten haet:
                Soo is het evenwel dat soo mijn’ saecke staet,
                Dat ickse nimmermeer te pleyten my sal schroomen,
                Al was de rechter schoon met gramschap ingenomen.
                (1265) ’K en lochen niet dat u wel overkomen sy
                Ondraeghelijcke smart: Maer ’t staet u echter vry
                Dat ghy Priaem, en ghy uw’ Hector mooght beweenen:
                Maer ick helaes! ick moet in’t heymelijck besteenen
                Mijn’ Paris, dien ick mis. ’T is een ondraeghlijck juck
                (1270) In slaeverny te sijn: Dat heb ick oock met druck,
                Als een’ gevange vrou, tien jaeren lang gedraegen.
                Uw Troien leyd ter neer: d’Huysgoden sijn verslaegen:
                ’T is wel een swaer verlies het derven sijner stad:
                Maer swaerder ick mijn’ vrees dan alle rampen schat.
                (1275) ’T geselschap in uw’ quaed uw smart wat kan vergoeden:
                Op my verwinner beyde, en overwonne woeden.
                ’T heeft in onsekre kans nu langen tyd gestaen,
                Wie dat een’ yeder sou voor sijn’ slaevin ontfaen:
                My kreegh terstond mijn heer, en sonder eenigh loten.
                (1280) De krijgh verwijt ghy my is eerst wt my gesprooten:
[fol. G3r]
                Eene oorsaeck van ’t verdriet dat Troien overviel:
                Dit sou soo wesen, waer ’t dat ons’ Spartaensche kiel
                Uw’ zeen eerst kloofde: Maer soo de Troiaensche vechter
                My roofde, als Venus my geschoncken had den rechter
                (1285) Soo weet het Paris danck. Mijn’ saeck sal vinden wel
                Een scheydsman, maer helaes! voor my niet dan te fel.
                ’T is Menelaüs, die hier over recht sal spreecken.*
                Wilt nu Andromache uw treuren doch wat breecken,
                En murwen het gemoed van dees’ bedruckte vrou.
                (1290) De traenen dringen my ten oogen wt van rou.
AND.         ’T moet sijn een groot verdriet dat onse Heleen doet schreyen.
                Wat doet haer doch aldus de vochte traenen spreyen?
                Seg op, seg op, waer is Ulysses nu op wt?
                Wat schelmstuck, of wat list is endlijck sijn besluyt?
                (1295) Seg op hoe datmen sal met d’arme dochter leven.
                Sal sy met volle kraght heronder sijn gedreven
                Van Idaes toppen, daer hy rijst met heuvelkruyn?
                Of sal een wreed soldaet haer schieten steyl en schuyn
                Van ’s onlangs hoogen burghs verre wtgesteke klippen?
                (1300) Of salse in ’t woeste meyr afwentlen van de tippen,
                Die Troiens voorgeberght, met sijn’ gespouwe sy’,
                En lenden steeckt om hoogh, soo dick en vaeck als hy
                Siet alsins overheer d’inhammen licht om gronden?
                Seg op wat uw gelaet bedeckt voor loose vonden.
                (1305) Dat Pyrrhus swager word van Hecube en Priaem,
                Gaet boven alle ramp. Nu geef de straffe een’ naem.
                Segh op wat jammer ghy ons wyders toe wilt senden.
                Beneem dit eenigh leet alle overige ellenden,
                Dats d’ydle, en valsche waen vol twyffelmoedigheyd,
                (1310) En dese onsekere hoop. Ghy siet wy sijn bereyd
                Den jongsten slagh des doods geduldelijck te lyen.
[fol. G3v]
HEL.         Och of der Goden tolck my toeliet af te snyen
                ’T verlet van’t haetigh licht, of voor Achilles graf,
                Door Pyrrhus woedende hand, als speelnood van uw’ straf,
                (1315) En droevigh ongeluck, te sneuvlen met den swaerde.
                Helaes Polyxena! wiens schoonheyd de vermaerde
                Achilles voor sijne asch ter slachtingh daeght door’t stael,
                Om in’t Elysisch veld te strecken uw gemael.
AND.         Siet hoe dat moedich dier, gelijck den dagh van eeren,
                (1320) Haer’ sterfdagh noemen hoort. S’eyscht koninglijcke kleeren
                Tot voegelijck cieraet: Datme’ haere vlechten streelt,
                En d’handen slaet aen’t hayr haer leet doet, nocht verveelt:
                Het ander hieltse een dood, dit rekentse bruyts stacy:
                Maer ’t moederlijck gemoed beklaeghelijck, eylacy!
                (1325) Verstockt door dese maer, beswijckt door groote smart:
                ’T verstand ontsoncken is. Schep moed rampsaligh hart!
                Hef uwe geesten op. Hoe hanght de siel des menschen
                Aen sulck een’ dunnen draed? Hier waer niet veel te wenschen:
                Een lutske en Hecuba gesalight ons begeeft.
                (1330) Sy haelt den aessem weer, verkomt allencx, sy leeft.
                De dood vlied aldermeest voor die sich baed in traenen.
HEC.           Wel leeft Achilles noch tot straf der Phrygiaenen:
                Steeckt hy noch d’ooren op ruygh, woest, en ongetemt.
                Hoe weynigh heeft mijn soons vorst Paris hand geklemt!
                (1335) Sijn’ tombe, en d’assche selve ons ’t leven noch benyden,
                En snacken naer ons bloed. Thans waren bey’ mijn’ syden
                Becingelt van een’ schaer, en saelghe sielenrey;
                Ick werd van ’t kussen moede, en ’t liefelijck gevley,
                Van moederlijcke jonst den kindren wt te deelen.
                (1340) Dese isser nu alleen slechts over van so velen;
                Mijn wensch, mijn’ gesellin, verlichting en genught,
                En ’s aengevochten rust. Dits Hecube al uw’ vrucht:
[fol. G4r]
                De naem van moeder vloeytme alleen wt dese lippen.
                Rampsaelghe en taeye siel, voorts voorts, gaet eenmael slippen,
                (1345) En scheltme eens endlijck quyt dese eenige wtvaert ach!
                De kaecken sijn bevocht van schreyen dagh aen dagh:
                Van’t druckigh aenschijn stort een onversiensche regen.
                Mijn’ dochter weest verheughd. Hoe sou om sulck een’ segen,
                Om dit uw huwelijck Cassandra sijn begaen!
                (1350) Hoe sou Andromache naer uwe bruyloft staen!
AND.         Wy Hecuba sijn eer, wy wy sijn te betreuren:
                Wie flucx de seylbre vloot sal van malkandre scheuren,
                En spreyen hier en gins: Sy lieflijck wtgestreckt,
                Word van geboortige aerde in ’t vaderland bedeckt.
HEL.          (1355) Indienghe uw lot verstond ghy soud haer meer misgunnen.
AND.         Wat straffe dreyght ons dan die wy niet weten kunnen?
HEL.          De bus die is geschud,* elck heeft sijne heeren al.
AND.         Wat heer is my bescheert? Segh wien ick dienen sal.
HEL.          Maer Scyros jongelingh dy trock ten eersten lote.
AND.         (1360) Hoe saligh is de maeghd Cassandra, die de vloote
                Der Griecken niet en vreest, en door haer’ rasery,
                En Phoebus veyligh is, en blijft van loting vry.
HEL.          Het hoofd der koningen houd dees’ voor sijn’ gevange.
HEC.       Wil yemand Hecuba oock voor de sijne ontfange’?
HEL.          (1365) D’onwilgen Ithakois ghy vielt tot roof te beurt.
HEC.       Wat loter wreed van aerd, ondwingbaer, en versteurt,
                Der ongerechte busse, heeft, sonder staetverschooning,
                Den eenen vorst geset tot’s anders vorst en koning?
                Wat euvler God verdeelt de slaven hier en daer?
                (1370) Wat den bedruckten streng, en onsacht middelaer
                Soo luttel kennis draeght in heeren wt te keuren,
                En leyd d’ellendige noch heylloos ramp te veuren?
[fol. G4v]
                In ’t trecken al te wreed van hand en van gemoed.
                Wie voeght de moeder doch van Hector by het bloed
                (1375) Van Aeacus, en by sijn’ wapenen en troepen?
                Of word ick weder naer den Ithakois geroepen?
                Nu duncktme ick ben slavin: nu wind de Grieck den kamp:
                Nu duncktme ick ben beset van allerhande ramp.
                Ick schaem my sulcken heer: maer niet dat ick moet slaeven.
                (1380) Sal die met Hectors buyt soo trots gaen henen draeven,
                Die Aiax eer te spyt Achilles roof ontdroegh?
                Daer oyt de zee rondom ’t onvruchtbaer eyland sloegh,
                Sal hier mijn’ grafste sijn? koom hier koom hier verbolgen
                Ulysses, leydme wech: ick sal mijn’ meester volgen:
                (1385) Ick kreunsme niet: mijn lot mij* navolgh na mijn’ lust.
                Geen’ stilte sy op zee, nocht aengenaeme rust.
                Van winden woede ’t meyr: dat Priaems ongelucken,
                En mijne, en krijgh, en vier der griecken legers drucken:
                En ondertusschen dat dese onderwege sijn
                (1390) Soo woed dees’ straf alree. Ick vol verdriet en pijn,
                Heb u een lot verstreckt, dies is u ’t loon onttogen.
                Maer Pyrrhus komt daer aen met wrevelmoedige oogen,
                En spoed met snelle treen. Wat wachtghe Pyrrhus, hoe!
                Koom opent mijne borst met yser: tre vry toe,
                (1395) En help den schoonvaer doch, en schoonmoer van uw’ vader
                Eens by malkanderen. Ghy slachter, ghy verrader
                Van grijse en oude lien, dit bloed dy me betaemt:
                Koom sleeptme ontrucktme me: met neerslagh* onbeschaemt
                Oock d’oppergoon bevleckt, en schimmen dieder waeren.
                (1400) Wat zee wensch ick uw’ vloote? ick wensch haer sulcke baeren
                Gelijck uwe offerhande en gruwel wel vereyscht.
                De gansche Griecxsche vloote, als ghy nu henen reyst,
                Uw’ duysend schepen flucx (als mijn’ bedroefde siele
                Gevoert word) overkoome het geen ick wensch mijn’ kiele.
[fol. H1r]
REY.
                (1405) DIe treurt en sit verslagen
                Is ’t soet dat veele klaegen,
                Is ’t soet dat heele volcken
                Bang stenen na de wolcken.
                De traenen en misbaeren
                (1410) Min nypen, alsser schaeren
                Bedruckt te gader weenen,
                En om haer rampspoed stenen.
                Die groote droefheyd smaecken,
                Sich altyd noch vermaecken
                (1415) Dat hunn’ quaede avontuuren
                Veele andere oock besuuren,
                En datse niet alleene
                Sijn weerloos voor die peene.
                Geen mensch ontseyd te draegen
                (1420) ’s Volcx algemeene plaegen.
                Geen acht sich dan ellendigh
                Al is hy ’t schoon inwendigh.
                Neemt wech die salighlijcken
                Bedyen: Set de rijcken
                (1425) Ter syden, die beklyven
                Met goude en silvre schyven:
                Neemt wech, die steeds met swoegen
                De rijcke landen ploegen,
                Met hondert ossen t’evens:
                (1430) Soo sal vol moeds en levens
                Sich ’s armen moed verheffen,
                Siende alle staeten effen:
                Want niemand hoe besweken
                Is arm, als vergeleken.
[fol. H1v]
                (1435) Soet valtet boven allen
                Wiens saecken sijn vervallen
                Dat niemand onder ’t maenlicht
                Lacht met een vrolijck aensicht.
                Die met een schip wt liefde
                (1440) Van winst de baeren kliefde,
                Wanneer hy naeckt ontswommen
                De zeestrand heeft beklommen,
                Hy sal bedroeft, ocharmen,
                Om sulck een rampspoed karmen.
                (1445) Hier tegens wy bevinden,
                Dat dien de storremwinden,
                Ia schade minder wonden,
                Die in de woeste gronden
                Sagh t’effens duysend schepen
                (1450) Van ’t onweer onderslepen,
                En ’t heele vlack sagh dryven
                Vol hout en doode lyven:
                Als Corus strenge onweeren
                De zee belet te keeren,
                (1455) Met d’aengeparste golven.
                Eer Phryxus schier bedolven
                Van’t schuym vol schricx en beven,
                En eenigh overbleven,
                Heeft Helles lijck bekreeten,
                (1460) Helaes! doense afgesmeeten
                Viel midden in de vloeden,
                Die tuymelen en woeden:
                Doen haer de ram afschudde,
                De leydsman van de kudde:
                (1465) Wiens lijf was overtrocken
                Met glinsterende vlocken:
[fol. H2r]
                Wiens gouden rugh de broeder,
                En suster, hunn’ stiefmoeder
                Ontvluchtende, beschreden.
                (1470) Self Pyrrhe hiel sich te vreden,
                Als haer gemael behouden,
                En sy de zee aenschouden,
                En niet als zee vernamen,
                Doen sy’t alleene ontquamen.
                (1475) De vloot nu schielijck herwaerts
                Gedreven, nu weer derwaerts,
                Sal dit geselschap scheyen,
                En onse traenen spreyen:
                Als schippers en stierlieden,
                (1480) Op scheeptrompets gebieden,
                Tseyl gaen, en hunne roeyers,
                Als kloecke waterspoeyers,
                De diepte eens vatten vlugge,
                Als ’t strand sal vlien te rugge:
                (1485) Hoe sullen dan uw’ sinnen
                Te moe sijn, o slavinnen?
                Als ghy de groote plassen
                Siet groeyen, ’t land ontwassen:
                Als Ide allencx sal blaeuwen
                (1490) Neerduycken, en verflaeuwen?
                De moeder sal haer’ soonen,
                De soon de moeder toonen
                In welcken oord en wegen
                Dat Troien is gelegen:
                (1495) En met den vinger wysen,
                En seggen: daer ghy rysen
                Siet hemelhoogh dat smoocken,
                Die damp, en ’t leelijck roocken,
[fol. H2v]
                Daer sijn Neptunus vesten
                (1500) Verwoest vernielt ten lesten
                Van dees vervloeckte Greecken.
                De Phrygh sal by dat teecken
                Van verre sich gewennen
                Sijn vaderland te kennen.

Continue

DE VYFDE HANDEL.

BODE. ANDROMACHE. HECUBA.

                (1505) O Noodlot vol van vloeck, van wreedheyd, deernis schrick!
                Heeft Mars in tien jaer krygs met soo verwoed een stick,
                Syne oogen oyt vermaeckt? wat sal ick eerst verklaeren?
                Wat heft mijn’ klaght eerst op: uw ysselijck beswaeren,
                O wtgeleefde vrou? Of sal’t uw’ rouwe sijn?
HEC.           (1510) Wat leet dat ghy beschreyt, ghy sult beschreyen ’t mijn.
                Elck heeft sijn’ eyge ramp: my sy te gaer aentaste’,
                En wie ellendigh is die is te mynen laste.
BODE.*     Ick heb de maeghd sien slaen, ’t kind worpen van de tin:
                Maer met een moedigh hart haer sterven, hem niet min.
HEC.         (1515) Verhael de dobble moord, en reecx van schelmeryen.
                Het wroeten in mijn’ wonde is mijn gemoeds verblyen.
                Leg al de toekomst wt.    BO. Een tooren heeft de brand
                Van ’t groote Troien slechts gelaeten in sijn’ stand:
                Van wiens verheven top, en gekanteelde boorden
                (1520) Plagh Priaem sittende te stieren de slaghoorden,
                En d’oorloogsmaet te slaen: Hy grootvaêr hier sijn’ neef
                In sachten schoot gestooft, wees aen, hoe Hector dreef
                Den Grieck, en deê te rug gemeenen man, en heeren,
                Als hy met vier en swaerd daer achter her was, keeren,
[
fol. H3r]
                (1525) Door last van grooten angst: en liet den jongen held
                Aenschouwen welck een man sijn vader was in’t veld.
                Dees tooren eerst bekent voor een cieraet der vesten,
                Maer nu een’ moordklip, word door ’t graeu, en door de besten
                Van yeder oord omringt. Al’t volck met eener veegh
                (1530) Komt derwaerts aengeruckt. De schepen loopen leêgh.
                Een’ menighte hier van lien sich op een’ heuvel sette,
                In vrye lucht, daer niets het wtgesicht belette:
                Daer op eene hooge rots sijn’ kruyn, alwaer sy gaen
                Sich plantende in’t gewight op hunne teenen staen:
                (1535) Andre op een’ pynboom beuck of lauwer sich begeven:
                En ’t opgehangen volck het gansche woud doet beven.
                Sulck voor de keur den kant van steylen berge nam:
                Een ander een stuck dacx vergeeten van de vlam.
                Sulck een beklimt een’ muur die reed staet om te breecken,
                (1540) En’t lijf waeght op een’ steen onvast door’t oversteecken:
                Ia ’kheb gesien de tomb van Hector dienen meê,
                Fy onbarmhartigheyd! den kijcker tot een’ steê.
                Doen quam met fieren moede, en hooghgeheve schreden,
                Scheyl maeckende in den drang, Ulysses aengetreden:
                (1545) By sijner rechtehand hy Priaems neefken had,
                En trock hem voorts. Het kind met wackren gange trad
                Na d’hooge vest: het sloegh niet eens vertsaeght nu herwaert
                Staende op den toorenkant sijn streng gesicht, nu derwaert:
                Gelijck een teeder jong van een geweldigh wild,
                (1550) Al is ’t noch swack van tand, sijne ydle beten spilt
                In’t toonen van den aerd, die’t doet tot forscheyd neygen,
                En van verbolgenheyd geswollen woed met dreygen.
                Alsoo dat braeve kind van vyands hand beknelt
                Had volck en vorsten, ja Ulysses self ontstelt:
                (1555) En sijn’ gehartheyd deê den mannen ’thart ontvallen.
                Alleen en schreyd hy niet die word beschreyd van allen.
[fol. H3v]
                En middlerwijle dat Laërtes soon bestond
                Den paep te bidden na, en aenhitst stijf van mond
                Ten offer wreede Goon, is d’onversaeghde jongen
                (1560) Van selven midden in sijn grootvaêrs rijck gesprongen.
AND.         ’T geslaght van Colchos fel en bitter in den aerd,
                D’onburgerlijcke Scyth met wien sijn huys vervaert,
                Of’t wetloos volck, het welck bewoont d’Hyrcaensche stranden,
                Waer heeftet oyt geschend aen sulck een stuck sijne handen?
                (1565) Wie hoorde van Busyr dien wreedaerd sulck een’ maer,
                En dat oyt kinderbloed besprenckelde het altaer:
                Sijn’ paerden menschen vleesch gewent voor voeder t’eeten,
                En heeft het Diomeed soo jong noyt voorgesmeeten.
                Maer wie bestelpt uw’ leên, en levertse aen het graf?
BODE.       (1570) Wat leden spaerde doch de steyle plaets daer af?
                De swaerte die recht toe recht aen, en sonder horten
                Met soo geswind een’ slagh quam tegens d’aerde storten,
                Heeft al de leen geknispt, en vliegen doen om veer.
                ’Twtmuntend lijf, die mond gelijckt sich self niet meer.
                (1575) Sijns vaders eedele kroost, in hooghsels, diepsels, bolten
                Sich openbaerende, leyd t’eenemael gesmolten.
                De neck is wt het lit: en wt het harssenvat,
                Door eenen keyselsteen gekraeckt, is ’t breyn gespat.
                Het lijf leyd maecxselloos.    AN. Het sweemt sijn’ vader weder.
BODE.       (1580) Na dat geworpen was het kind van boven neder,
                En ’theyr den grouwel, dien ’t gewrocht had, heeft beweent,
                Valt aen een ander stuck de selleve gemeent:
                En aen Achilles tomb. De golven slaen van buyten
                Hier tegens sachtlijck aen. Van d’andre sijde stuyten
                (1585) De vlacke velden op een’ heuvel, die al heel
                Het middelst sluyt, en rijst als sitsteên van tooneel.
                De groote toeloop vult terstond den ganschen oever.
                Een deel is van geloof, dat dese dood de schroever
[fol. H4r]
                Der schepen wesen sal, en brengense in gebruyck:
                (1590) Een ander siet met lust wtdroogen’s vyands struyck:
                Een groot deel graeus (waer by sijn’ lichtigheden blijcken)
                Verfoeyt het schellemstuck, en loopt het lijckwel kijcken.
                Niet min en spoeyt sich na sijne wtvaert de Troiaen,
                Die met sich selven komt te lijck en graefnis gaen.
                (1595) Onmaghtigh door den angst van ziddren sich t’onthouwen,
                Soeckt hy den laetsten val van Troiens vest t’aenschouwen.
                Met komen huwlijcxwijs de fackelen voor wt.
                Heleen, met buckend hoofd, gaet treurigh voor de bruyt.
                Den Troischen dunckt die toorts gehaelt wt Plutoos hoecken,
                (1600) En sulck een’ stacy sy Hermione toevloecken:
                De vuyle Heleen alsoo haer’ man sy t’huys gevoert.
                Een schrick ter wedersyds ’t verbaesde volck ontroert.
                De maeghd haer aenschijn laet van schaemt voor over hangen.
                Een glans die speelt haer op de jeughelijcke wangen:
                (1605) Des nietemin, en ’t fraey nu loopende op een end
                Ruym soo bevallijck blinckt als het oyt was gewent:
                Gelijck als op sijn schoonst Apol is, wen sijn’ rossen
                Te wet gaen, en hem ’t licht der starren komt verlossen,
                En dat de twyfeldagh den nacht kryght op den hals.
                (1610) De menight staet versuft. Men prijst doch nau van all’s,
                Een ding soo seer als ’tgeen dat ons nu word onttogen.
                Die door haer schoonheyd, dees is door haer’ jeughd bewogen:
                Dees door het dwaelsieck luck, dat heyning kent, nocht sloot:
                Altsaemen door dien moed wtdaeger van de dood.
                (1615) S’heeft Pyrrhus achter haer: ja d’harten selfs der riddren
                Soo wel als van het schuym des legers, staen en siddren,
                Vol van medoogentheyd, en van verwondering.
                Na dat den steylen bergh ten top de jongeling
                Beklommen, en dat hy nu op de kruyn verheven
                (1620) Van vaders hooge tomb sich had in stand begeven,
[fol. H4v]
                De dappere mannin in ’t minste niet en swicht:
                Sy staet hem fors, den slagh biende een fel aengesicht.
                So kloeck een moed doorsnyd het hart van stoute en bloode.
                En een nieu wonder is hier Pyrrhus suf op doode’.
                (1625) Met dat van sijner hand de styfgejaeghde kling
                In d’overschoone borst tot aen ’t gevest toe ging,
                En maeckt een’ wyde wond: So dat de ribben knarsten,
                De dood daer in, het bloed daer schielijck wt quam barsten:
                In ’t sterven self nochtans sy van den moed niet scheyd:
                (1630) Voor over storte sy met gramme kraghtigheyd,
                Als ofse Achilles had met d’aerde willen pletten.
                De schaeren schreyende sich allebeyde ontsetten.
                De Phrygiaen bedeest geluyt van steenen slaet.
                De triomfeerder klaer sijn steenen hooren laet.
                (1635) Dus ging het offer toe. Al ’t bloed werd van ’t verbolgen
                En wreede graf, eer ’t staen of vloeyen kon, verswolgen.
HEC.           Gaet Griecken gaet, u roept een veylge wegh te rug:
                Ontvout het laecken, maeckt uwe hooge stevens vlug,
                En spout de zee: ghy hebt haer weygren niet te schroomen.
                (1640) De maeghd en ’t kind sijn om, de krijgh ten end gekoomen.
                Waer met myn’ traenen heen? waer leyder spuw ick wt
                D’onwyffelijcke siel van desen taeyen huyt?
                Sal ick mijn’ dochtr’, of neef, mijn man, of land betreuren?
                Oft all’ of my? o dood moght ghy my slechts gebeuren!
                (1645) De jonge kinderen, de maeghden ghy verdoet
                Met kraght, en over al met haestigheden woed:
                Alleene schreumtghe my: en weetme tusschen ’t stuwen
                Der pylen, onder ’t swaerd, en in den brand te schuwen.
                Ghy hebt my die u socht den heelen nacht geweert,
                (1650) En vyand val nocht vier mijn’ leden heeft gedeert.
                Stond ick u niet soo reed als Priaem?    BO. Slaefsche hoopen,
                Ras t’scheep. De vloot wil t’seyl, en is al afgeloopen.
FINIS.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 642 voor myne oogen er staat: myne oogen
vs. 746 koomen, er staat: koomen.
vs. 865 die geen er staat: die, die [Latijn: Auspicia metuunt, qui nihil maius timent (1596, p. 229)]
vs. 1039 de sprekersaanduiding Andromache ontbreekt
vs. 1058 yl er staat: yl.
vs. 1166 Pepareet er staat: Pesareet [Latijn: Peparethos (1596, p. 237)]