Cornelis van Vlooswyk naar Franciscus van den Enden - Philedonius

Cornelis van Vlooswyk naar Franciscus van den Enden: Philedonius. Ongedateerd manuscript, 1657
Uitgegeven door F. Mertens
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneto091120 — Ursicula
Vertaling van de Philedonius door Franciscus van den Enden
Het ex. UBA O 60-4441 (convoluut met de Latijnse tekst van Van den Ende en het gedrukte programma “Philedonius. Tooneelspel vertoont en opgedragen aan de E.E. Heeren burgermeesters en regeerders van Amsterdam, in den doorluchtigen Schouburgh dezer stede, door jonge Latynisten, onder het beleit van Franciscus van den Enden, medicinae dr.”) is vermist. Deze uitgave is gemaakt op basis van foto’s die F. Mertens van het handschrift gemaakt heeft. Facsimile hiervan bij Ursicula Het handschrift is gepagineerd van 1 tot 22 en 25 tot 36; er is geen hiaat. Wij hebben de nummering hersteld: 1-34. Wij hebben geen regelnummering aangebracht, maar nummers die verwijzen naar de vers- en regelnummering van het Latijnse origineel.
Een lijst van personages is niet aanwezig. Het zijn: Philedonius, Overvloet, Eer, Wellust, Ieucht, Voorsichtigheijt, Tijt, Doot, Oordeel, Hel, Hemelsche Glorie, Eeuwicheijt, het Koor, Hartneckicheyt, Barmherticheijt, Morpheus, Droomen van Bloed, Cholera, Phlegma en Melancholia, Goddelycke Inspraeck, Godtvruchticheijt, Bekering, Godtvresentheyt, Wenende vrouwen, Geest en Lichaem.
Zie voor meer informatie de website van F. Mertens over Franciscus van den Ende: http://users.telenet.be/fvde/

[p. 1]

PHILEDONIUS.

Het eerste bedryf.

De 1 uijtkomst.

Philedonius of Lusthart stelt sijn geluck boven den staet der Coninghen en Doorluchtige Helden, brenght de fortuijn onder sijne macht, en waent de Gooden gelyck te zijn.

Phil. (1) Godt geeft waerlanghs de aerde aenschout met sijn blinckende aensicht
De verlichter des werelts omringelt met den gulden dach,
’T sij als hij smorgens het roode purper kleet aentreckt,
’T sij als hij nu vermoeijt door de dagrijse,
Den hemel afgemeten hebbende gaet vernachten in de spaensche zee,
Siet niemant geluckiger als mij.
(7) Den verheeven Coninck sit wel op eenen hoogen troon;
Maer de sorge sit op de selve: het ciraet des lauren krans is schoon;
Maer wordt met bloet gekocht: een Coniglijcke septer sou dese hant
Wel betamen; maer sijn pack is alte swaer.
(11) Laetse regeeren, die gevreest willen worden, en’t samen oock vreesen:
Ons voert de rust met een vijliger loop omhoogh.
(13) Kom hier fortuijn, alwat ghij op altesamen vermeught,
Leght dat te kost aen een, indien der iets in mij is van u,
Wil ick niet dat het mijn sij, dit ontbrack mij alleen;
Ick vreesde voor de fortuijn: nu ben ick gekoomen tot het hooghste der dinghen,
Desen is oock ter onder gebrocht: nu sweef ick booven al de menschen,
En grooter als de werelt: maer wat blijf ick op de aerde draelen?
[p. 2]
(19) Dat mij nu de Tijgers van Bacchus, of de peerden van Mars
Door de sterren voeren: dit rijck is men mij schuldich:
Laeten wij nae den Hemel gaen. Maer oock dese moeijte en lust mij niet,
Ick laet de Gooden vaeren; dat Godt hersche in den hemel,
De aerde is mijn Hemel; indien de slooten des Hemels open stonden,
Ick sou segghen dat het een slechte saecke was, en sou niet willen regeeren
Daer Jupiter de eerste was; ick ben grooter, of immers gelijck aen de Coning,
(26) Ick gae heenen. Ick sal gaen daer mij het nootlot, en de wint sal voeren.

De 2 uytkomste.

De Voorsichticheijt leert Philedonius te vergeefs, dat er
een eenige Godtheijt is, die elck een te vreesen staet.

(27) Waerom poght ghij op een gewoone manier met opgeblase kaecken?
Als alte grooten gunst de volle sijlen uijtviert,
Haelt se voorsichtich in die uijtgeviert sijn; ghij sult in blinde klippen vallen,
Indien ghij met ruijmen schoot al de wint ontfanght.
De perijckeleuse plaetsen sijn nae bij; mijnt ghij dat de gaven vande fortuijn
Vrij sijn van bedroch. Phil. Ick verfoij de gaven van de fortuijn.
Dat de bevenden ackerman die bedele
Met ootmoedighe gebeden. Prud. Die sijnt die u ten Hemel verheffen.
Phil. (35) Niet de fortuijn, maer de deucht maeckt mij gelijck aen de Gooden.
Prud. Swelt ghij vol van pocherije op door oorloogh die niet als wint is;
Dat is een groote deucht. Phil. soo groot, dat de Gooden haer vreesen;
Ick ben een geweldich schrick der Gooden. Nu siet ghij Juno Hercules
Herbooren. Prud. wel aen, ghij die de oorloogh swelt
Op de kloecke tongh: ghij voert oorloogh met de Gooden,
(41) Maer die versiert sijn; ghij drijght den legen Hemel.
Leert beter; vreest dien Godt, diese altesamen
Onder sijn macht heeft. Phil. Van wat Godt praet ghij mij?
[p. 3]
Prud. (44) Desen die grooter sijnde die de hoveerdige geesten dwinght.
Phil. Wie is dat, wie isser grooter als ick? Prud. Die door wiens hant
Den Hemel, omgevoert wordt, ’t sij waer de loop aenvanght
Den wagenman des lichts, ’t sij daer hij den loop staeckt.
Phil. (48) Moet ick dien vreesen, die veer van hier in den hemel woont.
Prud. Gelijck der Coninghen, alsoo is de hant Godts langh:
Het is oock deselve die van veeren slingert het uijt geschooten blixemvier.
Phil. (51) Een ’t samen hortende wolck schiet den blixem* uijt den Hemel:
Prud. Wie ist dan die, die de samengerolde bollen der wolcken slingert?
Phil. De wint dien Hemeldrijver, en beroerder der Zee:
Prud. (52) Wie ist dan, die de winden met haer eerste gewelt aendrijft?
Phil. De groote siel des werelts, die vresende voor de verrottinghe des Hemels
De locht altijt vernieuwt met varsche doorwaijinge:
Prud. (57) O groote en hooge wijsheijt van het opgeblaesen gemoet?
Wat trotsheijt, maeckt u, o dwarrigije een
Reus van soo kleijnen mensch? sal soo een aertworm Godt braveeren?
Noch en doet u niet schroomen de ontrou van de wanckelende fortuijn?
Phil. (61) Die heeft mij nu al de geboeijde handen overgegeven.
Prud. Maer siet sij roert haer losse vlercken om te vluchten.
Phil. Sou sij mij ontvluchten? Prud. Wel verwondert ghy u dat een bol
Herwars en darwars, of dat een rat met een gladden swinck
Opwars en nederwars draeijt: de fortuijn is alleen
In haere ongestadicheijt gestaedich. Phil. Gaet segt dat aen de blooije harten.
Prud. En ghij, sijt vrij oock wat blooijer, onderworpt u nu aen Godt,
Nu terwijl ghij dan noch onbesmet sijt, misschien sult ghij alte laet willen.
Phil. (69) Dat gaet wel, sij is wegh: dat sij terstont vertrecken,
En nae de hooge school verhuijsen, wie dat met hooge leersen gescoeijt* is
Al dreijgende heen en weer gaet treeden, dese leegh geschoeijde bevallicheijt is
die ons behaecht
Veer van hier alle berispers: die langh gebaerde stadicheijt past een rechters troni
De vroege ieucht; vat niet de beijaertheijt
Van zeeden: dien den klijnen neef gebiet soo wijs te sijn
Als sijn oom, is selver geck: Cato selver heeft oock
Aen sijn ionckheijt den speeltol betaelt.

[p. 4]

De 3 uytkomste.

Overvloet en Eer belooven Philedonius te verrijcken. De Wellust bekoort hem tot alle wulpscheijt, ende viert
met hem het feest van Bacchus.

Opul. (79) Wie betrout op de werelt, en vol van mij
En leegh van sorge leyt vrye dagen,
Is waerelijck geluckich. Phil. Daer voor hou ick ’t oock, dese stem
Is nae mijn mont: Dat hij stoicen sout lecke
En sijn naegelen knaege, die sparich van sijn selven
En een harde berisper is: men leeft wel geluckich met een klijntijen,
(83) ’T is het fabeltijen van Codrus; laet de arme prijsen de zobere gerechten
Van Plato, mij vermaecken taefelen die Jupiter
Self sou beneijden, alwat uijt haere parsen drucken
Die van Calabria, alwat uijt sijnen wijnvloeijende beecker
Bacchus drinckt, dat past op mijnen dorst.
Hon. (88) Maer dit staet daer oock te doen; dat de faem u op voere
Boven de sterren met haeren waegen, en flux 1000 trompetten uijt sprijende
Herwars en darwars ten oosten en ten westen,
Dat sij uwen naem dragen tot de uijterste paelen.
Phil. (92) Het selve pijs ick stil bij mijn selven: daer Phebus getrocken wordt
Met sijnen waegen, daer sal mij mijnen lof heenen voeren.
Ghij schouplaetsen verwondert u over mij; O! wat man
Laet roepen de voorste vinger dickwils seggende dit is de man.
Opul. (96) Oock sal ick daer bij worpen met een volle hant
De rijcke gaeve der aerde en dat swemt in kostelijcken vloet
Van de steenrijcke Hermus, of in het bedt van Tagus
Sal met een gulden beecker vloeijen in u kisten.
Phil. (100) O mij nu geluckige! alwat Plutus voet
In sijn schuijlhoecken, alwat Mijdas gewenscht heeft
Is vergaert, en gereet; ick ben geklommen boven mijn eijgen wensch.
Maer wat geselschap voorthuppelende over den wedergalmenden vloer
Brenght soo dartel den wulpsen voet te voorscheijn?
[p. 5]

Vol. (105) Het lust het lust ons te iocken,
Hier toe vermaent ons de Joncheijt,
Iuv. Het lust het lust ons te iocken,
Hiertoe vermaent ons de Wellust.
Vol. Het betaemt de haervlechten te
Strengelen met vroege roosen;
Men moet sich begieten:
Met ongemenghde wijn,
Dat Autumnus ende Bacchus in dese,
(113) In dese dorstige lipijens.
Dat hier verschijnen de soet-
blinckende gratien,
En de hippelende boertijens,
En dat met vlugge dansijens,
En gebroocken pasijens

Herwars swieren de soeticheden,
Om dewelcke swieren de uijt-
gelaeten lach
Ende betamelijckheijt met sijn
soete tronie
En schitterende ooghijens
(124) Wij willen soetelijck
Sollen met Bacchus:
Niet sollen als Orestes
Dien moeder moordenaer;
Wij, wij sullen blaecken
Met liefelijcke brant.
(130) Het lust het lust ons te iocken
Soo leert ons de Jonckheijt
Soo leert ons de Wellust.

Prud. Een volck sonder raet, en voorsichticheyt, och of sy wijs waeren, en verstonden, en de uyterste dinghen voorsagen.

De 4 uytkomste.

De Voorsichticheijt beklaecht Philedonius blintheijt, en voorseght hem het inwendige knagen des gemoets.

Prud. (134) Hoe droeve duijsternisse deckt de blinde aerde!
Ten is geen een soorte van nacht; en dat in het uijterste pleeght te geschieden
De duijsternisse self noemen sij de gulde dach:
Eijlaes de wellust verduijstert de glans des verstants,
En treckt de blinde gelijck aen de meulen van Samson:
(139) Noch sij ellendige meijnen niet datse onder den arbeijt sijn.
Gaet, gaet heenen; de straffe Godts volght u op de rugh:
Het gemoet sich self bekent sal straffende aen u benemen
De duijsternisse onder dewelcke u ellende schuijlen:
Als ghij wijn sult nemen; sullen de traenen in de wijn druppen;
[p. 6]
(144) Soo sal de treurende droefheijt u dien blyen dranck schencken.
Ghij sult bancket houden met goude vaeten; maer van binnen sullen u ingewant
Die slangen der boosheijt met een bijtende tant u aengrijpen.
Maer hij komt met een tragen tredt te voorschijn;
Soo ginck hij niet wegh: hoedanich, eij siet hoedanich komt hij.
Hier achter sal ick waernemen bequamen tijt om te spreecken.

De 5 uijtkomste.

Philedonius wordt in sijn gemoet schrickelijck gepijnicht.

Phil. (150) Met hoe bloedige sweepen het gemoet tegen sich selven aengaet,
Die vol schult, en anghstich is voor de doot,
Kan gewaer geworden hebben; die een nieuw exempel versoeckt
Die aenschouwe mij; dese borst alleen heeft in sich, kruijsen, raders
Sagen met scharpe tanden alte vinnich bijtende,
En den nimmer satten gier van Tijtius.
(156) Wie sou soo veel vreesen, wie sou soo veel pijnbancken konnen verdragen?
Langht mij ijemant een degen, indiender ijemant van ulieden medogende is,
Dat hij mij al heb ick t’ aen hem niet verdient, verlosse van soo grooten quaet,
En dat hij met een doot 100 moorden te niet doe.
(160) Hoe wordt ick gepeijnicht! ach hoe wordt ick gepeijnicht! voor mijn oogen sweeft
Een swarte drommel van sonden, en of ick wil of niet sij vliegen tegen mij op
En verwijten mij mijn selven. Niemant kan dit
Gemoet onschuldich maecken, want het wordt
Aen sich selven besculdicht sijnde van sich selven gehouden, en als
plichtich overtuijcht
(165) Och hadt ick niet gesondicht; nu ververscht sich de misdaet en ick laet mij
voorsta[en]
Dat altijt geschiet, het gene eens gedaen is.
Wat sal van mij gescieden? indien ick soo groote sondaer niet en waer
Ick sou de Tijgres roepen; of den honger van de vraeckgierigen Leeuwin.
(169) Maer swaerdere dinghen moet ick vreesen; ó aerde opent mij
Den wegh ter hellen. Ick sal gaen; maer het gewest daer de boose
Schaere toe verdoemt is vlucht van mij; iets grooters,
[p. 7]
Is men mij aen mijne schelmstucke schuldich; de helle self
Is mij te klijne straffe: wie daer oock als rechter der sielen
(174) Die strenge vierschaer spant van de uijterste gerecht,
Dat hij iets uijt vinde, dat mijne siel genoch mocht suijveren.
De droeve hel; heeft niet kracht genoch.
(177) Wat wil ick leeven? foij mij! gelooft mij, ick spreeckt bij ondervindinge,
Indien het heel Thessalise lant vloeijde tot vergif,
En 100 dorstige slanghen hoopten een beecker, het waer
Minder fenijn, als dat, het welck Venus schenckt
In haeren gulden kop. O sterven, O sterven, O sterven.

De 6 uijtkomste.

De Voorsichticheyt troost Philedonius:
hij beraet sich met haer.

Prud. (182) Wat aensicht is dit? beroert, knarsende op sijn tanden,
Vol van drijgementen, de rasernije schuijmbeckt op de lippe;
Hij draijt de vierige oogen met een geswinden keer,
En altijt veranderende verf, set 1000 gedaenten.
Maer welck is de oorsaeck van raesernije? sou de borst wel opswellen door Phebus,
Of vergoodt sijnde de warmte gevoelen van Bacchus?
Phil. (188) Dit is de reden niet, en dese borst vol van het toekomende
En sich vergetende wordt niet opgeblasen, van de Godtheijt:
De son te aenschouwen, die al mijn sonden kent,
En mijn selven niet te konnen ontvluchten, daer ick nochtans voor vlucht;
Dat mack mij rasende, en onmachtich van mijn selven.
Prud. (193) Keert weder tot u: ick sie de rasernije
Verschrickt het dol gemoet, verleent u selven wat rust en wat vertoeven
En wat tijt aen u tooren. Phil. Een beroert gemoet kan geen
Raet plegen. Prud. Het is quaet in het quaet verwonnen te worden.
Blijft wat staen, dwinght u selven betere dinghen te hant haeven.
Phil. (198) Waer sijn wij o mijn siel, waer ruckt ghij heenen u selven vergetende?
Wat keert ghij u selven met verscheijde beroerte,
En vringht u tot den uijtersten tooren? maer wat Godtheijt sal mijn staecken
[p. 8]
Uijt soo groote perijckelen? Prud. Wel aen laet vaeren het treuren
En vervult u met blijschap: indien ghij deese mijne vermaninghe, nu niet laet
Verlooren gaen, soo is u salicheijt heel, iae heel nae bij.
Phil. Siet mij daer gehoorsaem, leijt mij, daer ghij wilt, ick sal volgen.
Prud. Ick sal gaen roepen mijne raetslieden.
Phil. (206) Noch staet het hart en beeft en mijnt dat het
Noch met vrees en gramschap bewoogen wort: gelijck het dickwils gebeurt aen
De baeren als de wint gelegen is; de eijgen rust van de see is ontstuijmich,
En gedenckt noch aen den wint, al is ’t* dat de stilte heenen vloeijt
Door de afgematte waeteren.

De 7 uytkomste.

De Voorsichticheijt brenght haere raetlieden te voorschijn, den Tijt, de Doot, het Oordeel, de Hel, de Hemelsche glorie, en de Eeuwicheijt, die Philedonius onderwijsen.

Phil. (211) Wat is dit voor een raet, gedootverft met bleecke klederen.
Wat sijn dit voor monsters? komen de dooden wederom in de woonplaetsen
Van de levende? wat slagh van vierschaer is dit?
O Romen staet verbaest; wat voor een steenicheijt staet geschreven
Op haer voorhooft en aengesicht! dat Cato mij nu niet voorenwerpe de maenen en
Voeten, of het purper kleet geschildert met den breden spijcker,
Dit is al aensienelijcker. O Goddinne helpt mij twijfelmoedich te recht.
Prud. (218) Al is t’ saecken dat de kracht des menschelijcken verstants soo groot is,
het afgewese saecken, als sich tegenwoordich sijnde den begrijpe kan
voorstellen,en toekomende dinghen door het gepijs van te vooren vatten:
om dat nochtans meestendeelde blintheijt der menschen (dat te beklagen
is!) soo groot is, dat sij schijnen voor dit leven, en tijt, niet voor de eeuwicheijt
gebooren te sijn, heb ick heel noodich geacht, dat sij van U.E. souden verstaen,
op wat voet, en door wat wege sij behooren den loop te nemen tot haer
vaderlant,* dat sij bijna niet scheijnen te kennen. Ghij heden dan terwijl
ghij verstaen hebt hoe groote saecken het is, die tegenwoordelijck
verhandelt wordt, te weten dat daer van alle tegenwoordich en toekomende
geluck is hangende, segt nae u goetduncken datghij recht en billijck oordeelt
te zijn.
[p. 9]
(219) Ghij eeuwen roerder, vader van 6 paer maenden,
Door wiens geduerigen keer het iaer sich volgende
In sich verdwijnt, en nae het voltrecken van eenen
Korten sirckel wederkerende sich selven ontmoet.
Leert ons, op dat het buijten twijfel sij, hoemen het
Leven moet leijden, terwijl de dagen met snelle raders heen glijden.
Temp. (225) Soo veel wijse Platoos als de outheijt door soo menige iaertrappen
Heeft voortgebrocht, draegh ick in dese borst beslooten;
Mij heeft het lanck gebruijck geleert; gelijck eertijts aen Jupiter
Gegeven is, een achterwars kerende en een voorwars siende Goddin
Of gelijck aen den sleuteldragende Godt toegepast is een dobbele
en tweehoofdige gedae[nte]
Alsoo ick alleen sijnde, nochtans met 3 aengesichten aenschouwe
(231) Al wat de eeuwicheijt besluijt in haeren grooten schoot
En al dat voorbijgevaren is; het ver gestelde en toekomende
Is mij nae bij; en den dach die nu vloeijt
Loopt door dit sant, en de maenstroom hervloeijende
Door sijn maendelijcken loop swelt op voor mij.
(236) Hoort dan ghij schaeren, en voornamentlijck ghij die twijfelachtich vraeght;
Hoedanich het u betaemt uwe iaeren door te brengen.
’T sij den dagh vertreckende het sonnelicht den werelt ontrooft,
’T sij sij wederkerende het selve de werelt ontrooft,
(240) Dat u het gemoet vermaene: siet, met hoe snelle vlucht rucken
De uren heenen: en dat gij dan sult willen gedaen te hebben
Als de leste uer sal seggen dit is de leste ogenblick,
Dit staet u nu te doen.
Prud. (244) Ghij die de leste wensch der menschen dickwils hoewel met een doove oor
Gehoort hebt: stiert door uwen raet tot een beter leven dese iongman,
Die op den tweespronck staet en twijfelt.
Mors. (247) De Doot is seecker, het leven is onseecker; al groeijende vergaet dit,
En al vergaende groeijt het: middelertijt verlies het iet
Van sijn selven, hetwelck mij tot gewin verstreckt.
Alsoo vergeselschapt de doot altijt het vluchtige leven.
De eene dagh wijckt de anderen; en ’t volgende iaer
Drijft het vergaende heenen. Dat een onversichtich mensch sich laete voorstaen
Dat het gewicht des vervallende levens niet tot de doot getrocken wordt:
(254) Tot de doot spoeijt sich het kint met 4 voeten, de iongelinck met 2,
[p. 10]
Den hoogen ouderdom loopt met 3 en wackert zijnen tragen tredt
Met den stock, even of hij vreesde te laet te sterven.
Dese hant woet door alle trappen van oude.
(258) Mijt desen pijl: maer wie sal hem genoch konnen wijcken?
Noijt wordt hij gemeden. vraecht ghij noch twijfelende
Wat u te doen staet? keert u oogh tot u assche
En de wormen, die ghij nae u doot, als tafelgenoode sullen voeden,
(262) Dese sullen u onderrechten. Prud. Seght wat sult ghij willen gedaen te hebben,
Als de opperste schultheer sal koomen kloppen aen die deur.
En segghen: geeft wederom den pant des levens, ick heb u die niet gegeven
Maer geleent: laet dit plaets nemen int’ middelste van u hart.
Phil. (266) Dien dagh sal koomen, hij sal koomen en dat seer haest,
Maer sal mij self volgen, als die droeve* fackel
Ondergesteecken, met een averechse hant sal branden mijn kouwe sijde.
Dat ghij wenschen sult, dan gedaen te hebben, doet dat nu.
Prud. (270) Ghij, die de schaele draecht die niet faelen kan,
Neffens wiens rechters stoel de waerheyt voor getuygen sit
Die niet kan bedrogen worden: leert opentlijck wat daer moet gedaen worden.
Iudic. (273) De gerechticheijt, die nu komt aengekroopen met eenen wollen voet,
Die die sal ten lesten slaen met eenen eijseren hant.
Als het groot gevaert der aerde sal op sijn selven vallen
En de heele werelt als een nieuw Troijen sal branden,
(277) Dan sullen de sterren den Hemel verlaeten: de wateren sullen suchten
Geslagen door stercke winden, en de heele natuer sal koomen
Tot het uijterste geschreij; dan sal de son achterwars
Sich te gemoet loopen, sich met sijn selven bedecken,
En sal ballinck wesende in sijn eijgen hemel de duijsternisse soecken.
(282) Dien eenigen dagh sal thoonen de sonden des werelts
En sal de verborgentheden die in het mergh schuijlen te toon brengen
voor een ijegelijck
En die schelmstucken, die nu haer schuijlhoecken hebben,
Sullen voort gebrocht sijnde anschouwen den dagh die sij niet soecken te sien.
[p. 11]
(286) Dan als den gestrengen maener het hantschrift sal doen betaelen.
Indien ghij nu wilt volgen die dertele boeke des gemoets
Het lachen, en het iocken, u proces sal een ongenadige
Rechter vinden.
Prud. (290) Ghij hel, die onfangt, die tot de eeuwige straffe verdoemt sijt en
deselve quelt met alle soorten van tormenten, wijst eens op wat
manier de menschen die konnen ontgaen.
Inf. (291) Tegen wil en door dwangh sal ick uijten
Hetgene sich kant tegen mijnen wensch, en t’ geen ick liever hadt
dat niet geweten werde.*
(293) In t’ midden van het aertrijck, daer de vloer sijnen hollen schoot
Openende van een geruckt met een gapende dal van malkanderen splijt
Doet sijn vreeselijcke geul open, het doncker hol van Lucifer machtigh
Veel volckeren te omvangen, en dorstende nae den roof.
(297) Eijlaes hoe veel goddeloose zielen worden derwars heenen bij dichte drommels
Op een gepackt gestout! noijt valt dichter den afgesmeeten haegel
Als hij met knersende gekrack valt
Op de dacken, noch Ceres steeckt soo veel aderen ten
Veldewars uijt, als daer menschen in dese afgront treckt
De wellust bekogelende de oogen met een soet bedroch.
(303) Wacht u, ick vermaen u. De vlamme die de elendige brant
Sich selven verterende voijt altijt vruchtbaer haer eijgen selven.
Ghij moght volgen de banieren van Venus indien u dese straffe lusten.
Prud. (306) Maer ghij, die van alle geluck sijt overvloeijende, Hemelsche Glorie,
brenght aen den dagh wat wij moeten doen, op dat wij nae dit leven
uwe genuchten mogen delachtigh worden.
Coel. Glor. (307) Verheft u nae den Hemel, die een Ziele hebt Godt
En den Hemel weerdigh, al wat swaer schijnt, is licht;
Tormenten, spel; het leven, de doodt; de pijnen, genuchten;
De arbeijt, wellust. En of dit nu al hart waer,
[p. 12]
(311) Het eeuwich staet te verwachten. Als den winnaer het traegh Ilion sagh
Woelen in syn vlammen, heeft hij geseijt die 10 Jaeren sijn
Wel besteet. De soete rust in de haevenen
Doet den schipper alle perijckelen vergeten.
Laet u geen saecke vermoeijen; den slaep is altijt aengenaemer,
(316) Als den harden arbeijt de vermoeijde leden heeft afgemat.
Enen moeijelijcken wegh leijt nae den Hemel,
T’is waer: maer die is nu betreden: ick roep den Hemel
Tot een groote getuijgen: Dat u Christus te gemoet koome
Herelijck gekleet met het purper van sijn bloet, soo als hij wederkerende
Ten hemel gevaeren is, nae die alte swaere tormenten des cruijs
Voor u geleden, die nochtans licht waeren omdat hijse voor u verdroegh.
Phil. (323) Op op mijn ziele doet nu vleugelen aen,
En gaet door die geluckige eijlanden met een gelucksaligen voet,
Daer heele laurier bossen met gulde blaederen staen en bloijen
En de soete winden niet anders en blasen als Arabische safraen.
Prud. (327) Ghij eeuwicheijt die alle dinghen verdueren sult maeckt een ende aen dit proces.
Aeter. (328) Vreest, al die de schult plichtig maeckt:
Siet daer gaet open de wegh van de eeuwicheijt,
En staet voor u. O alte swaere en alte langh
Ist dat eeuwich duert! wie dat hier u leven leijt
(332) Denckt op die ogenblick: Ghij kunt, nu nu kunt ghij
De aerde verlaetende de hemelsche wooninghe volgen.
Ghij die u selven al bevende ’t alle kanten
Harwars en darwars slingert. Kiest, de eeuwige vlammen,
(336) Altijt duerende droefheijt sal u een vluchtende blijschap geven;
Maer indien ghij wilt, kunt ghij, nu op desen ogenblick met geringhen arbeijt
Hoopen het eeuwigh zieraet van een altijt duerende glorie.
Prud. (339) Gaet nu heenen en leijt u leven indien het u lust tusschen boerterijen
onderbroocken met snaerengespel
Gewoontelijcke taefelen die het broot met de wijn doordroncken
Soo brodronckelijck doet stieren.
Het is een uijtsinningens werck te doolen als hij de wegh kent.

[p. 13]

De 8 uytkomste.

Philedonius erkaut den raet aen hem gegeven.

Phil. (343) Ghij siet de vluchtige, en alte korte jaeren worden
Heenen gestooten, noch ghij sult niet vertragen de vluchtige
Wiecken des doodts, dadelijck sult ghij sijn
Een slagoffer van de hel die nae u dorst.
(347) Gaet doorluchtige vremdelingh door de vloeijende locht,
En wilt u ziele vergeselschappen met Godt,
En treedt in die geluckige bossen,
Die het Hemels Nectar besproeijt met een vloeijende beeck.
(351) Vraeght wat datter toekomende is; de vrolijcke ieucht
Vloeijt voor bij, op dewelcke volght de steurheijt van
De ouderdom, bedwinght de dertele ieucht
Met raet van de eeuwicheijt.
(355) Het geen dat van ons leven is, is vlucht terwijl wij spreecken,
Snelder als de Noordewint die de wolcken henen drijft.
Gedenckt den ogenblick: dat daer volght is
Eeuwigh, droefheijt, of genuchte.

Het 2 bedryf de 1
uijtkomste.

De Voorsichtigheijt vertoont den twijfelmoedigen Philedonius de twee wegen, den eenen ter behoudenisse, den anderen ter verdoemenisse; oock de kortheijt van ’s menschen leven.

Phil. (359) Gelijck de zeeschuijm door veranderlijcke draeijstroomen aen ’t hollen raeckt,
Als de zeegodt Nereus de baeren in baeren verwart,
Draijt en slingert, als den twijfelachtigen vloet sijn selven ontloopt,
En sijn selven volght, te gelijck sich pramende,
(363) En sich wijckende; Alsoo wordt mijn hart, alsoo, of meer
Gehobbelt; tusschen onseeckere beurten
En ebben vloet wordt ick onseecker van gemoet getrocken.
[p. 14]
(366) Ghij opperste raet Goddin, voorsitter vande Hemelsche vierschaar,
Eeuwige wijsheijt leijt mij twijfelachtich, waer heenen ghij wilt.
Kom hier gemoet hout stant: wat vlucht ghij vreesende achterwars,
Wat keert ghij u om? gelooft het, men is voor u besorcht.
Wat draelt ghij twijfelende? Siet daer gaen de 2 wegen open,
Welcke sult ghij volghen? kiest, maer siet wel toe welcke ghij kiest.
Hier worden de twee wegen verthoont:
Prud. (372) Siet ick geef in u tegenwoordicheyt de weg vant leven, en de weg vande doot.
De poorte is engh en de weg is nau die ten leven leijt;
En wijnich sijnder die hem vinden.
De poort is wijt en de weg is breet, die ten bederve leijt,
en veele sijnder door deselve ingaen.
Phil. (377) O bedriegelijck leven ghij sijt vermomt met een vergulde grens,
Het blanketsel is albekent: de liefelijcke aengenaemheijt des gemoets
Belooft de langhe dagen van den ouden Pijlius;
Sij belooft se, maer hout se niet.
De kortheijt des levens wordt verscheijdelijck uijtgebeelt.
Chor. (381) Siet de swervende bobbel klimt op in de hooge locht,
Maer de bobbel geraeckt sijnde met een soet windeken vergaet:
Alsoo vergaet u leven gesmeeten door een klijne storm.
Gelooft mij u leven is een broose bobbel:
(385) Ghij blom sijt smorgens een kint, smiddaghs o bloempijen sijt ghij een man,
En als de son nederdaelt komt ghij schielijck tot den hoogen ouderdom:
Alsoo gleijt u leven heenen gedreven door snelle vlercken
En dat ghij iaeren noemt sal nauwelijcke eenen dagh sijn:
Pijthagoras eertijts gevraecht, wat het menscheleven was.
(390) Gaf antwoort, en nochtans gaf hij geen antwoort.
[p. 15]
Een wijnich tijts stont hij soo dat hij gesien kost worden; daer nae vertrock hij:
Alsoo vertoont sich ons leven een korte wijle.
Het hoij aensienlijck door sijn groene gras beurt het hooft
In de locht, soo langh als de roose met haer blom het teere hooft verciert.
(395) Alsoo belooft sich de mensch lange tijden des levens bloeijende
In de vroege blom van sijn ionckheijt:
Maer het hoij valt door de schielijcke zijs; de Doot
Neemt de ionckheijt wegh; en in korten tijt sijn sij bijde een ongeachte asse:
(399) Verseeckert u vant leven met bijde u handen en met u volle armen;
Want indien ghij vertoeft; ghij sult missen: den levens tijt sal passeeren,
Rasser als de snellen dagh heen, en weer swerft:
Soo snel als het aertrijck verliest sijn purperen verf,
Soo snel als de hooge popurier boom sijn schone bladeren verliest.
(404) Wat is het leven van de mensch? ghij mooght wel seggen dat is een schadue der dinghen,
Of indien u de schaduwe dunckt alte levendich te sijn, niet.
Prud. Ick roep heden tot getuijgen Hemel, en aerde dat ick u voorgestelt hebbe, het leven
en de doot: kiest dan het leven.
Phil. Waer heenen sal ick gaen? waer heenen? waer heenen sal ick mij laeten voeren?
en waer heenen niet?
Ter bijder sijden wordt ick voor overhellende met gelijck gewicht getrocken,
Ick ben harwars, en darwars gedeijlt, en ben mijn selfs niet.
(409) Dat ick denck, denck ick niet: ick wil niet, en wil,
En wil geen van beijde, en alle bijde: de vreese van het wanckelbaer gemoet,
Vint voor sich niet seeckers en niet vijlichs.

De 2 uytkomste.

De Wellust, Overvloet, Ionckheijt en Eer trecken den twijfelmoedighen Philedonius op haer zijde.

Phil. (412) Maer wie komt al springende met een klappende voet voor den dagh,
En tempert de bevende snaeren met seecker geluijt?
O alte bekende schaere wat wemelt ghij wederom
[p. 16]
Voor mijn ooghen? en ghij afraetster van het Heijlich,
(416) En versmaetster van het herelijck o wulpsheijt treckt mij wederom
Tot den ouden dans. Volup. Wel meent ghij soo mijn
Netten te ontgaen? Gelijck een vogel met een machteloose
Vlucht raest als het lijn sijn bedroghe voeten
Vast hout en de vleugel verbaest is vast gehouden sijnde
Door de verwerde pluijmen: de locht met een vruchteloos geklap
En al de winden met een eijdele beweginge samen vergaderende:
(423) Gaet nu heenen, en de voet verstrickt hebbende met nauwe boeijen
Denckt op de gewenschte eer des vrijdoms,
En vol van aerde staet op de wegh des Hemels.
Opul. (426) Welaen u ieucht eijscht voor haer den tol
Van 1000 boerterijen: waerom doot ghij uwen vrolijcken aert?
Juv. (428) Dese luijt niet swaers geleert te slaen
Sal de sorghe veriagen. Ick sie de voeten roeren
Sich van selfs tot den dans; volght uwen ionghen drift.
Phil. (431) Hoe verscheijde gedaente valt op mij met een twijfelachtige swerm!
Gelijck als de son toelacht met een liefelijcke fackel,
En sij klaren glans gestort heeft in de glase wolck,
(434) Dan schildert hij af dien cirkel met twijfelachtighe merckteeckens
En in den hemel wort gesien, geen, en alle coleur:
Alsoo verandert dickwils het gemoet, en onseecker van sijn selven
Is deselve en niet deselve.

[p. 17]

De 3 uytkomste.

De Voorsichticheyt en haere raetslieden willen Philedonius tot de deucht leijden: maer hij stelt dit uyt, tot sijnen ouden dagh, en geeft sich tot de uijterste onghebondenheijt.

Prud. (438) Sijn wij u dan uijt de memorie gegaen?
Mors. Hebben mijne pijlen geen wonden gemaeckt?
Inf. Laet ghij u soo voorstaen dat het vier van de helle uijtgeblust is,
Noch en schroomt ghij niet, voor de helle die een ijegelijck vreest?
Vol. (442) Te weten die de leugenachtighe waerheijt der Poëten
De werelt doet vresen: de siel gaet weder nae haer heelniet,
En wordt wederom niet gelijck sij was: soo sullen wij sijn
Gelijck dat noyt gebooren was: geen deel van ons blijf over,
En wij sterven heel en al wanneer de vluchtighe siel weghtreckt,
En sich menght en verliest onder de wolcken.
Aeter. (448) De siel self is u een getuijghe van de eeuwicheijt,
En bevreest, en bevende tegenroepende, vraecht hij,
Wat sal naemaels geschieden. Phil. dat voel ick: dat veer sij alle boerterijen;
Dat den minnaer van het bedriegende water liefkose een eijdele tronie
Verschijnende in de fontijn. De saecke wil ick, de saecke, de saecke self begeer ick;
Dat de schadue heenen vaeren; Vaertwel werelt met u aenhangh.
Hon. (454) Wel soo? en konnen u de sinnen niet ontnemen
De teeckens van eer, en die beroockte voorsaelen die half gebroockene
Voorvaders, maer het was niet stom sijnde
Den klijnen neef leert sijn groot geslacht.
Coel. Glor. (458) Der gaet een andere wegh open tot den Hemel.
Wie sijn voorvaders prijst en Conincklijck geslacht,
Pocht op een eijdele naem, en staet nae alte lichte
Schadue, begerich van vremden glans.
[p. 18]
Phil. (462) Soo ist’ wij bekennent: alwat dese werelt met verwonderingh aensiet,
Sal ten lesten een vergetelijcke asse overstelpen:
Men moet het oogh slaen op eeuwighe saecken? nu wordt ick heel vervoert,
Waer heenen mij een H. gewelt, en den brant vant’ onsteecken gemoet,
En Godt die mijn volle borst besit, sijn treckende.
Vol. (467) Indien u soo behaecht den wegh, die rou is van doorenen,
Geeft immers wat toe aen den tijt. Juv. Neemt acht op u Joncheijt:
Die vermaent u tusschen het snare spel, en soete boerterijen
De soete oorloogh aen te gaen met ongemenghde wijn.
Vol. (471) Set de sorghe aen een sij, als de hooge ouderdom u wanghen
Met rimpels sal doorploegen, en door u bruijne haervlechten
De sneeuw witte swaen met blancke veeren sal doolen,
Dan sult ghij die vurighe tijden des doots aen Godt besteden.
Phil. (475) Soo ist, gaen wij: nu is de ionckheijt ons gunstich.
Ick moet, ick moet gaen; alwat de wellust met wulpse
Roosen heeft opgedaen, laet dat vloeijen tot mijne weeldighe wulpsheyt.
Als den viesen ouderdom mij nu gemelijck sijnde sal overvallen,
Sal ick leven bij wijnich sout, en soberen kost.
(480) Nu wil ick niet: dat Godt mij soodanich aenschouwe, en dat het hem
spijte mij te [schouwe]
Godvruchtigh wil ick niet sijn; de koele ouderdom sal dit mede brenghe[n?]

De 4 uytkomste.

De Voorsichticheyt met haer geselschap dreijghen Philedonius.

Prud. (482) Soo dan de droesem des levens, en de swaricheijt van den lesten ouderdom;
Als de leden gebroocken sijn door wulpsheijt salmen die Godt toepassen?
Mor. (484) Steunt op de Jaeren, de grijse sneeuw,
Noch oock de blom des Joncheijts beweghe mij niet met allen, de blinde doot [weet niet]
Of sij een out of ionck man raeckt; het graft maeckt dese gelijck.
Inf. (487) Worden wij oock bespot? en is de vlam in roock
En fabelen verdweenen? lust u soo een korte wulpsheijt,
[p. 19]
Opdat ghij eeuwelijck sout vergaen? te laet, te laet sult ghijt weeten,
Hoe bloedighe sweepen de verdoemde straffe drucken.
Coel. Glor. (491) Behaecht u de genuchte? Ick prijst: maer waerom behaecht u die niet.
Die eeuwich is? die siel door de volle Godtheijt droncken gemaeckt
Sal vervullen? Aetern. Gaet voort langhs den aengenomen wegh;
Maer een langhe droefheijt sal volghen op de korte blijschap.
Temp. (495) De Joncheijt isser van nooden, op dat ijemant den Hemel inneme,
De ouderdom is alte swack, die met haer bevende benen
Nauwelijcx haer selven, nauwelijcx het pack der ijaeren draghen kan.
Dan sullen de alte spade gebeden kloppen voor een dovemans deur.
Iud. (499) O machtighe swaijer des blixem viers waerom hout ghij nu u wapenen op
Door een barmhertighe hant? valt heel uijt
In vlam en vier: sal soo de versmader van u
Ongestraft heenen gaen? Ick sal gaen, en sal het schelmstuck straffen.

Het 3 bedrijf.

1 uytkomste.

De Hartneckicheyt, sich tegens Godt, en alle Goddelijcke middelen kantende, wordt van de Barmherticheijt die op de Godtvruchtighen gebeden uijt den Hemel nedergedaelt, overwonnen.

Pert. (503) Ick ben het steenachtigh kroist van de harde aerde voort getelt
Onder de straffe baeren.
(505) In dese enckele borst sijn vastgehecht
Marmersteenen rotsen, klippen, berghen.
Als dit mijn nedich hart lust heeft tot een vervloeckt schelmstuck,
Schoon de drijgende hel open stae met haer veur braeckende kolcken
(510) Schoon Jupiter met sijn vreeselijck bulderende blixemen doet beven
de gronden der werelt
Sou mij oijt bewegen: drijgementen bewegen dit hart niet;
(512) Noch oock strelinghen*: eer sult ghij buijghen
Door gebeden de halfrotte begravenen
Als dese borst.
[p. 20]
Chor. (515) Opperste stierman des werelts, en eerste vader der menschen
Wiens rechtehant altijt genegen is om te spaeren, en traegh tot
Drijgementen; schoon de strengheijt van den nu algeslingerden blixem
Straffe vereijscht; hout op. Dat oock vandaegh het menschelijck geslacht
&lere: dat gelijck aen Godts kracht,
Noijt eenighe gelijcke krachten konnen wederstaen;
Alsoo aen sijne goetheijt geen sonden gelijck konnen gevonden worden:
(522) Ick bekent het hert is verhart gebonden sijnde met een onbuigelijcke* stael,
Noch daer en is geen middel op aerden, dat soo groote verhartheijt des herten
Sou konnen versachten. Nu is hij ellendich, al verlooren, al verlooren is hij,
Ten sij ghij sent uijt u hooghe woonplaets die Goddin,
U soo eijgen, die altijt de sonde met goet verwint.
Mis. (527) Kom hier ghij steenachtich kroist
Der harde aerde voortgeteelt in vrede speloncken,
Legh af dat stael van u wreet ingewant,
Werpt af die gewichten vanden harden steen.
(531) Scheurt, scheurt, scheurt van een gij borst soo hart als de bergh Caucasus;
Dat vere sijn de rotsen, dat steenen, en stael sijn verre.
Pert. Ick kners op mijn tanden, ick schuijmbeck, ick bris als een leeuw; ick wordt over[wonnen]
Door een starcker hant, ick sterf, ick sterf.
Chor. (535) Dese Goddin brenght alle gemoederen ter onder,
En verwinnende de vrede vijanden der helle
Doet wijcken, al dat den afgront
Met een stijve diamant in’t verstijfde ingewant
Hadt gebonden, voerende oorloogh tegens den hoogen donderaer,
Maer een oorloogh die storten sal op degene diese voert.

De 2 uytkomste.

Philedonius in sijn hert bewogen, kant sich tegen de goede
genegentheden met een goddeloos geraes, waer door hij
in slaep geraeckt.

Phil. (541) Wat zeijlsteen is dit die mijn eijsere hert beweeght?
O bloijaert, o loom, o flauw mensch! de trotsheijt vertreckt
En vermindert, de stijvheijt van mijn hart schijnt te ontdoijen.
(544) Wat is dit? mijn aensicht wort vochtigh, de handen beven,
[p. 21]
En mijne borst geeft geluijt met een gesucht!
Dat ick het mijn niet en ken. Wie maeckt dit gemoet goetaerdich tegen mijnen wil?
Wie brenght mij weder tot vrese en vervaert mij met Godtheijt?
(548) Tegen mijnen wil, tegen mijnen wil! Indiender ijemant is een steen rotse;
Die menichmael gevoelt heeft gewelt des blixems,
En noijt geweecken heeft; indiender eenich hart stael is,
(551) Dat geen hant van Brontes of Steropes heeft konnen versachten,
Dat dit nederstorte in dese borst: ick wil dat Rhodope
Die gevolcht heeft de luijt van Orpheus, nu oock
Mijn toorn volghde; dat Amphion hier langhe sijn snaeren,
(555) In dese borst sal ick een tweede Theben opbouwen.
Verhart u sachte gramschap; maer dit is noch niet genoch:
Noch grotere dinghen versoeck ick. Al wat de gedrocbaerende aerde gestelt heeft
Tegen de Gooden, als de reusen met een noijt tevooren gesien oorloogh
de blixem vorsten hebben doen verschricken,
Dat dit in mij sich verplaetse. De keijsteenen van Niobe behagen mij oock,
(561) Maer sonder tranen, en wij mannen versoenen altgene sij
Vrouwelijck bij hun hebben: Altgene slaen
En breecken de baeren van de woeste Zee, dat het kome in dit mijn ingewant.
Nu is mijn stenich hert hart genoch nae mijnen sin:
(565) Noch mijnen tooren kost de Gooden niet gelijck sijn,
Of sij most sodanich wesen: nu sal ick gaen vol van mijn eygen self,
En sal den lossen blixem de Gooden uijt de hant slaen,
En winnaer sijnde sal hem opnemen, en keeren tegen de gene die hem gesonden heeft.
Nu stae ick hier wederspannich: Schuijlt daer nu ijemant inden Hemel,
Die machtiger is als ick, dat die voordendach kome; maer dat hij sich versie van blixem
(571) Ick sal hem genochsaem tegenstaen: dese mijne borst sal ick daer tegenstellen;
Maer soo als sij nu is. Maer wie ontwapent mijn drijgenten,
En wiegt mijn gramschap in slaep? Verwonnen sijnde val ick in de ruste.

[p. 22]

De 3 uytkomste.

De Barmhertigheijt neemt de gelegentheijt van desen slaepe waer, en roept de Droomen, op dat sij Philedonius door schrick tot deucht bewegen.

Mis. (574) Als de swervende waterbel klimt in de locht,
Valt sij geraeckt sijnde door een vierighe wermte:
Als de stoute Icarus met een brosse vleugel klimt
Nae den Hemel verlaet hij den Hemel,
En berooft de zee van haere naem.
(579) Gaet heenen ghij opgeswollen door een windighe trotsheijt,
Voert oorloogh tegen den grooten donder Godt;
Met u eijgen Doot sult ghij uwen val gewaer worden,
Ten sij ghij uwen trotsen neck wilt ter onder geven.
(583) Ghij, die de Goddelijcke slaep ontwapent
De rasernije van het alte dollen gemoet,
Sult ten lesten nae beter haeven u seijlen wenden,
Verschrick door de schimmen van de schemerende nacht.
(587) Den Hemelvoocht vecht niet
Met verbolghde blixem, maer strijt met liefde:
T’is eerelijck te wijcken als Godt de winnaer is.
Desen leijt hier gebonden door eenen diepen slaep,
En licht om gevangen te worden, hij sal voor roof wegh gevoert worden;
Maer een geluckigen roof aen Godt.
(593) Kom, went herwars u trage voeten
Beswaert met vaeck, ghij kamerspeelder des nachts.
Bleecke Morpheus.

De 4 uytkomste.*

De Droomgodt Morpheus en sijne Slaepgesellen, van vierderhande aert, verbeelden Philedonius verscheijde Droomen, en leggen een dootshooft onder sijn hant.

Mor. (596) Siet ick ben de kamerspeelder van het eijdel toneel,
Die somtijts de droeve doot voor oogen stelt
Met droogh bloet besproeijende het bedt,
En somtijts spelende op valsche snaeren
Brenght aen de treurende vruchteloose blijschap.
[p. 23]
Mis. (601) Terwijl desen gestoort door verscheijden affectien
Sijn best doet om de waeckende slaep te overwinnen;
Laet hem gevolen de kracht van uwe konst.
Mor. (604) Komt darwars ghij sluijmerende broeders,
Die de slaep voortgeteelt heeft inde bruijne duijsternisse.
Somni Sang. (606) Siet ons soetaerdighe, en krulhaerighe aen,
Siet ons aen een schaere vergulde met valsch gout.
Sulcke als de Ivore poort pleeght te senden,
Als de slaep, geeft en neemt het wijnich duerende rijck.
Chol. (610) Siet ons vol van bloedighe rasernijen,
Wij maecken dromen van veel bloets.
En hoopen lijck op lijck, maer sonder lijcken.
Phleg. (613) Siet wij vochtighe neven van de Zee
Maecken het bet vande slapende een schip:
Want als de salighe raij van Mercurius
Haer heeft geraeckt scheijnen sij onder de schippers te verkeeren
En bijkans visschen te sijn.
Mel. (618) Siet wij bleecke en dootachtighe
Behaert aen t’hooft met helsche slanghen;
Sulckx als daer koomen uijt de schoorstene van klinckers gemaeckt:
Wij maecken brant sonder dat de vlamme schade doet
En vijanden, en smert en rou
Zij al wat de blooijen plegen te vresen.
Mor. (624) Nu sijn uwe, en meyne konsten van nooden:
Maer stomme, stille, en swijgende:
Dit spel moet alleen gespeelt worde door knicken
En schrickelijcke grammatsen, en klagen.
Geeft ghijlieden den rijkstaf, kroon, en purper kleet
En hantgeklap, en gunstighe duijmen,
Maer een kort rijck en bedriegelijcke duijmen.
(631) Gaet gaet gijlieden verweckt met al u kracht
Oorloogh, op oorloogh;
Maer dat veltslagen stil sijn en sonder gerucht.
En gijlieden sprijt hier netten uijt,
Die niet sullen vanghen roert u handen,
Even als die swemmen in het vochtich diep:
(637) Blaest de seijlen op met volle kaecken:
Volght nae het wintgeblaes met volle monden.
En gijlieden brenght hier doodelijcke schimmen.
Mel. (640) Siet hij is bleeck, sucht, is bangh, dreijght.
En treckt sich self ineen, gelijck de slanghen plegen,
Als sij vluchten voor de heldere glans der sonne.
[p. 24]
Mor. Brenght hier dootkisten en swarte baeren.
Phil. A! aija! A mij! ick ster! ick ster! ick sterf.

De 5 uytkomste.

Philedonius, de goddelijcke Droomen niet achtende, valt wederom int' slaep. De Goddelijcke Inspraeck Godtvruchticheijt, Bekering,* en Godtvresentheyt onderwijsen hem: hij onleersaem, versmaet alle goede middelen, en haer vermaeninghen.

Phil. (645) Waer ben ick? wie praemt mij? leef ick, of war ick,
Onder de doode scharen? wat verbeeltenisse doet mijn
Sinnen verschricken? de droom naebotser van den dagh
Brenght misschien spelende bedriegerijen voor den dagh;
En doet mij blint sijnde sien? maer wat raeckt
mijn hant? ick eijsch van vrese, het bloet verlaet mijn aderen.
(651) Maer veriaecht mijn siel de blooye vreese van de doot.
Segh spoock, indien ghij tongeloos sijnde eenighe spraeck hebt,
Wie sijt ghij, en van waer? op wat waer het dese kop
Gerust? wat maeckt ghij mij verveert? op wat plaets
Is de Geest dien onlanghs tael, en schoonheijt gaf?
(656) Maer ick dwael self, ick vraegh de dooden om spraeck.
O bedriegerije des slaeps! maer ick vrees, ick vrees, dat sij medebrenghen
Een voorspoock van mijn aenstaende doot. maer laet ghijt weder vallen?
En verlaet ghij u selven? wel vergeet ghij soo wie ghij sijt?
(660) U u roep ick weder. ick sweer bij dese eijdele schimmen,
En dese schemerende viese vaesen des doots,
Dat ick mij niet wil beteren: laet Godt doen, dat hij kan.
Ick ken sijn Godtheijt: hij kan den onwillighen niet dwinghen:
Hierom als de bedriegelijcke slaep den onwetenden bevanghen heeft,
Dan komt hij hijmelijck den onversichtighen borst bestoocken.
(666) Maer het bedroch is al ontdeckt; de heijmelijcke aenslagen des moordena[er]
De listen, het bedroch, de konsten vande dief Godin en betamen niet eens
De Coninghen: en sij sullen, geloof ick, Godt betamen.
(669) Onmachtighe hemelvoocht, oock soo sal dese Ziel
Niet konnen gevanghen worden; het bedroch is al bekent; den slaep is geweecken
noch sijn wij niet gevangen: nu waeckende roep ick u self
Hier stae ick wederspannich en hartneckich: ben ick t’ niet genoch,
(673) Ick wil meer sijn; is dit oock noch niet genoch.
Ruijmt de helsche poelen ghij tweedrachtige Godin,
[p. 25]
Opdat ulieden raesernijen ons gemoet vervulle:
Eer souden door de baeren de klippen in de zee beroert worden.
(677) Gaet soo altijt voort mijn tooren: nu sijt ghij op een vijlighe plaets:
Welaen, geeft hantgeklap, ghij hebt gewonnen rasernije.
Heij laet triumpheren: wij hebben overwonnen gesucht, gebeden.
En hebben met drooghe kaecken aenschout die kloeckmoedige traenen.
Ten lesten dan, ten lesten wensch ick u veel geluckx*, nu is de rust verkregen.
Gaet nu gerust slapen en neemt u rust.
Insp. (683) Bewegen u dan niet de nachtgesichten, of drijgementen.
Phil. Die overwinnen konnen, maer niet dan de blooijhertighe.
Piet. (685) Beweecht u gemoet niet de sone Godts afgedaelt van sijn vaderlijcke woninghe,
die Godt
Self is, niet minder als de vader,
Beroert het versteen gemoet niet het bloet voor u
Gestort, als de vader van ons geslacht self het ransoen van salicheijt
Heeft betaelt aen den Hemel, en verdraghen die swaere
Arbeijt des kruijs: laet dit bloet in u gemoet plaetshebben.
Phil. Dat bloet sal naemaels mijn sonden konnen reijnighen.
Met: (692) Sal geen bekeringhe door tranen konnen vermorwen de eijsere banden
Van u hert? dat nu wijcke de hartneckicheijt
Dat het gemoet met Godts hulp nu betere begeerte
Ontfanghe; het Godtvruchtich nat der oogen,
Overvloeijende met milde stroom heeft uijtgewist van Petrus het mijnedich,
En het menichvuldich schelmstuck van Magdalena.
Tim. Dei. (698) Laet koomen in u gemoet de vreese Godts,
Die het beginsel is van alle goet; de liefde volcht lichtelijck,
Als haeren voorlooper de vreese den wegh heeft getoont.
Met. En vermorwen noch geen tranen, het harde ingewant.
Phil. (702) Eer souden de rotsen door baeren konnen beweech worden.
Gaet soo altijt voort mijn tooren, nu sijt ghij op een veijlighe
Plaets, welaen, geeft hantgeklap, ghij hebt gewonnen o rasernije.
Heijsa laet triumpheren, wij hebben uijtgelachen, de suchten, de gebeden,
En de stercke tranen hebben wij met drooghe wanghen aenschout.
(707) Ten lesten dan, ten lesten wensch ick u veel geluckx, nu is de rust verkregen.
Gaet nu vijlich slaepen, en neemt u rust.

[p. 26]

De 6 uijtkomste.

De Barmherticheijt, nae haer beklach over den ellendighen staet van Philedonius, neemt voor hem te bekeeren door de ver- toninghe van een verdoemden.

Mis. (709) Eijlaes herten niet wetende van bewogen te worden.
Herten veel vreder als het binnenste des bergs Ossa,
Dat de eijsere keijselsteen verhart:
’T sij dat schijnt daeghs
Het gout vande gulde son, t sij snachs
Blinckt het silver van de sneeu witte maen,
Niet een uer ontlaet de hardicheijt.
Piet. (716) O hert harder als het harde metael!
Met. Geen tranen konnen dit vermorwen.
Insp. Geen blixem van de Goddelijcke tongh,
Geen slagen van de vreeckende hant.
Met. (720) Geen bekeringhe komt in sulck gemoet.
Mis. De rotsen wijcken voor de overwinnende Zee
De marmersteen wijckt naelaetende het eijser,
En de harde hant: de harde klip hoewel
Tegenworstelende, heeft dicwils de bijl geleden
(725) Der menschen borst blijft hart niet leijdende
Ten weet van geen wijcken, het kan niet leeren beweecht
O alte eijsere herten,
Herten gebonden met een onbewegelijcke diamant
Mis. (729) Wat instrumenten sal ick gebruijcken? Wat stormram
Sal dese borst konnen bedwinghen? nu weet ick’t. ick sal te voorschijn brenghen
Een spreeckent lijck, wiens siel wederkerende uijt de hel,
Getuijge, en vermaender sijnde vant toekomende quaet,
Ten lesten den doolenden leere betere wegh volghen.
Dadelijck sal de swarte lijkschare droevelijck komen aentreden.

De 7 uijtkomste.

Een lijck wort’er uijtgedragen met een princelijcke statie, gestoort door het verschijnen vanden Geest des Overledens.

Pref. (735) Eijlaes met hoe snelle voet loopt de vluchtighe eeuw voorbij,
Hoe haest doot de dach de nacht, en wederom de nacht de dach.
Met hoe rappen keer draijt het rat vant ronde jaer,
Hoe haest vlieght de wiecke des tijts gelijck het vliegende peert van Parchus!
De eene uer dout de andere, gelijck de eene baer geiaecht wordt van de andere;
Als de vijandighe wint rijt door de Ciciliaensche waeteren.
(741) Daerentusschen doen wij ellendighe ons best omte verkrijgen een groot Niet,
Wij spannen onse seijlen uijt aen ontrouwe winden.
O kromgebooghde sielen nae aerde en ledich van hemelsche dinghen!
Hebben dan soo de pijlen des doots geen vrese?
Nae dat een korte eeuw van eenen onseeckeren tijt versleten sal sijn,
Sal volghen de doot vreselijck met haer bepickte torts.
[p. 27]

Een Prins met Gelt, en Gout.

(747) Wat baet u dat u satte kist uijtbraecke het alte overvloedich gout,
En dat het droncken koffer uijtrispe den stijven Godt?
Wat baet u dat Pactalus stroomen voor u als een perel blincken?
Desen stroom vloeijt niet ontrent de wateren swarte van Acheron.
(751) Laet het gemunt gelt staen wassen op u goude velden;
Dat de aerde self, en u huijs sij van gout:
Inde doot sult ghij nauwelijckx hebben het veergelt om Charon te betalen;
De ontrouwe rijckdommen vergeselschappen de dooden niet.
Praef. (755) U rijckdommen sijn verrot, ghijlieden hebt voor u als schatten opeengetast de
gramschap Godts.

Een Prins met de kleederen.

Al de reucken die in Indien, al die in Panchaia gevonden worden,
Dese al, en noch meer kanmen in u kleeren riecken.
T is wel waer: maer wat baet u dit al, of wat baet u,
Het sneeuw witte schaep slaepen geleijt int roode purper?
(760) Waertoe de Conincklijcke gewaden, of het scharlaecken gelijck als
geheijlickt met de saffier,
Of het damaste kleet verheldert met de troijaensche roos
Over de welcke gevloeijt hadde de kostelijcke stroom van Pactolus,
En waerin de perelrijcke Hermus sijn schatten* geregent hadden.
Praef. Onder u sal gesprijt worden de mot, en u decksel sullen de wormen sijn.

Een Prins met de wapenen.

(765) Ach ick sie den rouw over den Heer is neergevloeijt op den degen,
Hierom schuijlt hij, en is treurende met een drovich kleet gedeckt:
En de wapenen sij bemorst met het eijserlijck roest des doots,
En men siet dat de peijlen min vermogen hebben.
Eijlaes wat baet het kloeck gemoet, of kracht en waepenen?
(770) Kracht, en waepenen, en kloeck gemoet heeft eenen dach wegh genomen.
Wat baeten krachten? alwaer hij vol van Hector en Hercules krachten,
Hier leijt den sterckte die Hector en Hercules gelijck is.
Al waert ghij vreet, en gebooren om Mars selver door triumphen af te matten,
De bloetgierighe doot sal van u den roof haelen.
(775) Dat in u geplant stae het drijdobbelt Thebe door de luijt van Amphion,
Dat u verberge de tooren van Danae die van Metael gekloncken was:
Dat het huijs self stael sij, daer eenen eijseren dijck om ligghe.
De doot sal dit al met haere waepens omsmijten.
[p. 28]
Praef. Dat den wijsen sich* niet verheffe in sijne wijsheyt, en dat den stercken sich niet
verheffe in sijne sterckheijt, en dat den rijcken sich niet verheffe in sijne rijckdommen.

Een Prins met de spijsen.

(780) Waer toe dient u nu die kostelijcke hoveerdicheijt des tafels,
Waer toe die gerechten, die het soet verderf sijn oock van Coninghen?
En die kostelijcke wijnen die driemael 3 jaeren bewaert sijn,
En grooten roem draghen op den thienden Borgemeester?
(784) O waer is nu den vogel trots op sijn geschildert voorhooft,
Die hoewel doot sijnde, leeft voor de gasten?
Waertoe dient u die honincksoeten haegel die over de schootels gesneeut is?
Ghij moet smaecken die gallighe bitterheijt des doots.

Praef. Werckt voor u doot de rechtveerdicheijt, want bij de ondersaten is geen spijs te vinden.

Een Prins met de Luijt.

(789) Gaet heenen lichte Citers en singht de klachten van uwen Heer,
Stort een soet gesangh ontrent de poorten der helle.
Gelijck Orpheus heeft konnen roepen de geest van sijn vrou,
En Euridice koopen met soet speelende snaeren;
Alsoo is misschien u gegeven soo groote macht van singhen.
Indien niet? laet ten minsten hier een droevich lijckliet hooren.
Maer te vergeefs sou ick voor de doove ooren singhen lijckgedichten,
Om dat godt wous, de doove assche die sou hooren.

Praef. Mijn Citer is verandert in getreur, en mijn musicael instrument in een stemme des geschrijs.

Een Prins met de eertijtels.

(797) Waer toe dient u, dat de klock met een droevich gebom wedergalmt?
En dat de trompet is de eijdele klachte van u doot?
En dat de langhe staet heenen swaeijt in een droevighe langhe reij?
(801) En het droevich beelt dat nae de Hemel overblijft?
Wat doen de eertijtels, of de wasse beelden, dat niet als eijdele naemen sijn?
Dat alleen; dat voor dees tietels noch een doot sal koomen.
Een was luttel, men heeft begeert noch een doot vande faem:
(805) Wat dolheijt ist, dat die ellendighe tweemael hebben willen sterven.

Praef. Wie treet hier toe met een bleecke tret
Gekleet met vier tusschen het gewicht der boeijen en eijsere ketens!
Vlucht van hier O gesellen.

[p. 29]

De 8 uijtkomste.

De Geest twist met het Lichaem over de schult van hun beijder verdoemenisse.

Anim. (809) O vlees eertijts het ander deel van mijn verdoemt leven!
Ghij waert mij eertijts, ghij waert een aengenaem geselschap.
Eijlaes wie heeft ontbonden het heijlick van soo blij leven?
Soo soete liefde, is die soo haest bitterheijt geworden?
(813) Van u hoopte ick den troost in die harde doot,
Maer nu, soo ick sie, is mijn hoop een riet geweest.
(815) Wie heeft u, die eertijts stont als een vleesighe tooren,
Wie heeft u met soo vreede blixem ter aerde gevelt?
Heeft u niet met geboge neck onlanghs aengebeden,
Soo de oostersche, als de westersche werelt?
O waer is nu dat soet aenlocksel van het root bloosende aengesicht?
(820) O waer is nu het edel ivoor van dat voorhooft soo wit als swaenendons?
Segh waer sijn nu de dienstbaere schaeren, die om u dienstveerdich swermden,
En de schadue die soo dicht u voete volchde?
Waer toe dient u het velt uijtloopende door uijtgestreckte bunders,
En die weijden die gestreckt legghen onder 100 ossen?
(825) U vervat nu een gemeijne, en slechte dootkist,
En ghij wordt nu geslooten in 3 kleijne planckijes.
O vlees weerdinne van mijn beschreijelijck verdoemt leven,
O of u bekent waer een deel van ongeluck!
Met hoe droevich geklach sout ghij de schreijende locht doen beven.
Hoe sout ghij wenschen dat Godt u gebeden sou hooren!
(831) Ghij sout roepen, waerom ben ick gebooren! Verdoemt, eer ick
Gebooren was, en een offer omte smijten int eeuwich vier?
O vlees beschreijelijck weerdinne van mijn verdoemt leven!
O ghij, die mijn gesellin sult sijn in dat langhduerich hart ongeluck!
Enen dagh salder koomen, een droeve, en beklaegelijcke dagh (maer eijlaes
Nae die uer staet u niet te wenschen.)
(837) Als ons die tweedrachtige eendracht en de pijn met een haetelijcke bant
Sal dwinghen te belooven, een ongetrouwe trouw.
Dan sult ghij o snoode met mij gestraft worden met onstarfelijcke pijnen.
Nu wordt ick alleen met boeijen en tormenten overlaeden.
[p. 30]
Corp. (841) Ick dronck de stille vergetelijckheden van de geruste nacht,
Een veijlige slaep gingh heenen door mijn leden.
Wat tongh heeft mij gestoort soo soete rust?
Wat stem heeft mij gedocht, steenen, en keijen te spreecken?
(845) Wie ghij sijt vergramt, ons graf komt quellen,
En ontrent ons begraffenisse, waert welaen, seght waerom ghij komt
Laet de wormen verscheuren de doode lijcken der begravenen;
Dit is geen roof daer ghij u tanden moet in slaen.
Wij sijn een warreloose assche, en nauwelijcks een eijdel stof.
(850) Wat Triumph sult ghij haelen door sulcke oorloogh?
Sien u onsalighe (eijlaes waerom is mij ’t leven weder gegeven?)
Die ick den toom hadt bevolen om mijn vlees te regeren?
Waerom schiet ghij tegen den onnoselen pijlen van woorden,
Waerom dondert u driesplittige tongh tegen de geene die t’niet verdient heeft
(855) Ick ben niet de fontijn en oorspronck van soo groot quaet,
Ghij ghij siele maeckt mij onnosele plichtich.
Ghij waert de wagenman van mijn lichamelijcke Caros,
Mijn kars is gebroocken, al de schaede komt op u aen.
O gij onvoorsichtighe schipper van niet alte vaste schip,
Hebt het schip gestuert op klippen, en wadden.
(861) Als ick seijde men moet door de lustige groente gaen speelen,
Terwijlen de gelegentheijt, en soete levenstijt toelaet.
Doen most ghij die alte hitsighe tochten intoomen,
De boeijen hadden moeten beswaeren de dienstbaere handen:
Het vasten hadt moeten inhaelen den toom des vlees,
Het strenghe assche hadt de leden moeten temmen.
(867) Ghij mevrouw hadt de meijt moeten tomen met een keeten opt lijf te werpen
Doen hadt ick moeten leijden het harde kaverson.
Indien een blinde misgreep het paert van booven neersmijt
Al den schult is aen de ruijter: waerom? omdat hij den toom regeert.
(871) Alsoo was u bevoolen den toom van de reden.
Soo isser dan of geen schult, of die daer is, is de uwe.
Anim. O vlees nu assche en met dan een hant vol eijdel stof,
O ghij, die mijn gesellin sult wesen in die langhduerighe harde tormenten
Wie heeft u soo leeren bassen aen de dolle honden?
(876) Wie heeft u geleert den regen en quaet spreecken van Xantippe?
[p. 31]
Dit weet ick, ick hadt u moeten toomen met een nau beset caveson
En de slavelijcke kop met harde stocken te keere gaen:
Maer ghij archlistige wist te singhen als een meermin,
(880) En ghij hadt een stem als van een soetspreeckende Ziter.
Als ick u oogen, die 2 vlammen wou sluijten,
Sijt ghij overduldigh, ick wil de oogen niet geslooten hebben.
Als ick seijde, schout het soet schijn van Venus,
Stroeijde ick de verloore woorden voor een doove mans deur.
Corp. (885) Ten helpt niet, eijlaes! met woorden te wederlegghen de tegensproockene woorden,
Mij lust, te weeten wat konditie ick sal moeten aengaen:
Indien ghij verdoemde hebt gevoelt het strenghe lot van de helsche rechten,
Segh hoedanich is de wet en strengheijt van de helsche vierschaer.
Anim. (889) Alwaert dat 100 tonghen geluijt sloegen als trompetten
En dat geheel het rijck snachts veranderde in stemmen,
Sou het niet konnen doorloopen al de naemen der straffe,
Die het siedende vier voeijt in de koude waeters.
Daer is een plaets met donckere en dichte duijsternis bedeckt,
Daer noijt het licht komt met sijn bloosende fackel.
(895) Daer kraeckt de brant met geduerighe vlammen,
Die het vruchtbaere met eeuwighe spijs onderhout;
En die schrickelijcke roocken sweeven door die donckere speloncken.
En de duijsteren hemel traent met eenen geduerighen regen.
Daer woet de harde honger, daer woet de scharpen dorst uijt sijkacht;
(900) Daer is swaevel voor wijn, en pick sijn alde gerechten.
Daer sijn traenen en dicken damp, en gesmolten loot,
En al dat de gramschap en rasernije tot straf te wege kan brenghen.
Hier leij ick voor mijn sonden de eeuwige vlam,
Het droevich verlies van de eeuwighe doot herstellende met een erger leven.
(905) Naer ettelijcke jaeren sult ghij leeren wat pijn mij tormenteert,
Ghij een deel, iae de helft van mijn tormenten.
Corp. Wat sal, wat sal mijn rasernije hier helpen? o ick wilde,
Dat van mijn vingers gemaeckt wierden 2 eijsere egghen!
Dan sou die onbedachte borst swemmen verdroncken sijnde in haer bloet,
Dan sou ick het lichaem opgegraven hebbende het hart daer uijt rucken.
(911) De aerde sou mij sien geoocht sijnde met mijne lichten,
Noch in geheel mij, sou een deel blijven van mij.
[p. 32]
Dat hier koomen smullen aen de afgeruckte stucken van mijn lichaem die slanghen
Die dobberen op u ruch o vreeselijk Megera.
(915) Kom hier ghij diefvretende raeven verscheurt dit ingewant,
En ghij beer of leeuw kom val op dese leden aen.
Ten is niet meer nodich dat ghij soeckt de vluchtighe stroomen,
Ick sal uwen honger verminderen, ick sal verminderen uwen dorst.
Hapt nae mij, ick sal niet vluchten, waerom vlucht ghij, en keert u aensicht af
(920) Ten lesten isser een spijs gevonden die ghij niet en begeert.
Zerberus, die drie dobbele tanden staen op een drievoudighe rije,
Laet mij worden een weerdighe prooij voor uwen balch.
Sullen dan door u o beenderen gaen die vlammen gemenght met koude.
En dat mijn bloet was, sal dat dan swavel sijn?
(925) Soo veel haeren als ick heb, sal ick dan hebben soo veel slanghen
En sal dat voorhooft een poruecke van sarpenten?
Ghij tongh, sult ghij heel vlammich swemmen in een peckachtighe gal,
Souden dese 2 oogen een bloedighe vlamme worden?
Och noijt, och noijt: laet ick eer in stof verdwijnen.
Ach laet ons liever versmelten in dunne waeteren.
Anim. (931) Maer ick om niet te gevoelen konnen dese peijnen,
Ach hadt liever te sijn een steen op de kouwe rotsen;
Of te worden een ancker de hoop des schippers, en van’t benaude
Schip, om gesmeten te worden in de barnende Zee.
O driemael geluckighe Niobe, dewelcke beschreijen de lijcken
Van haere kinderen, was door alte groote droefheijt verandert in een steen.
(937) O dat ick sij een steen, eijser, vlam, of vier.
Opdat ick niet en sij, dat ick nu ben, wil sijn al dat ghij wilt.
Eijlaes tusschen boeijen, vier, en bepeckte rocken!
Noch daer is geen hoop voorhanden die segghe morghen salt’ beter wesen.
(941) De eenighe hoop die mij ellendighe overich is, is geen verlossinghe te hoopen;
Hoe hart, eijlaes! valt ons die hoope die sonder hoope is.
Uijt de vlam komt altijt een niewe vlam,
En uijt het vier komt altijt een vruchtbaerder vier.
Eeuwelijck stervende, blijf ick levendich door een eeuwige doot,
Eeuwelijck, eeuwelijck vergae ick, en ick vergae niet.
(947) De doot geeft mij’t leven, het leven doot mij; maer, eijlaes.
De doot is alte hart, en alte hart is dat leven!
[p. 33]
O eeuwich mijn kruijs! O eeuwich! O eeuwich!
O eeuwich en langhe helle van mijn Ziel.

De 9 uytkomste.

Philedonius, door dit nachtgesicht bewogen, geeft sich tot boete en beternis van sijn voorgaende leven.

Phil. (951) Wat stem tintelt mij al knersende in mijn verbaesde ooren,
Eeuwich, eeuwich soo menichmael roepende?
Ist’ waer dat ick gesien hebbe, en dat ick met 3 ooren gehoort heb,
Of ist alleen geweest een eijdele verbeeltenisse des verstants?
(955) Ick en ben niet bedrogen, een stom lichaem en sonder bloet,
Sie ick, ende droeve teeckenen van een verlaeten sterfhuijs.
Nu pronckt het toneel met den roof des doots,
Noch hier is niet, dat sijn meester vergeselschapt.
(959) Die kleeren die het lichaem des meesters plecht te vullen,
Vullen nu een bleecke schaer van eijdele vrese.
Hier sie ick de degens, en het geweer droncken van bloet,
Die den afgestorven man niet konnen helpen.
Hier sie ick de schatten, en de gewichten van dat lieve gout,
(964) Eijlaes! die nu een nieuwe meester sullen hebben.
Siet oock de schootels met spijs als toorens verheven,
En de luijten, die nu swijgen met stille snaeren,
Indien dit al niet en baet, noch de schicht des doots kan vertragen
Indien het brenght tot de pijnelijcke vlammen der helle;
(969) Wat volgh ick dit? wat hout mij op een hoopeloose hoope?
O Ziel begeeft u tot andere, tot heel andere wegen.
Ick seijde eertijts, het heucht mij, verandert o bergen, die den blixem verduert, u plaets,
Nu sal uwe plaets wesen in mijn borst.
Ick riep eertijts, het schaemt mij te gedencken, steen, en eijser
En ick heb de harde Diamant gelijt in mijn ingewant.
(975) O Gooden nu beter, o nu wensch ick om beter;
Indien het mogelijck is dat niet en vergae, die nu bijnae vergaen is.
Scheurt, scheurt, scheurt vaneen, ghij steenachtige borst,
Veer, veer sijn van hier rotsen, steenen, en stael.
Vloeijt, vloeijt o magdaleense revieren,
O dat mij het mergh vloeije als t’ sachte was.
[p. 34]
(981) O rechte, o slincke hant geeft mij voordaen de harde geesel,
Ick self, ick self sal mij sonden straffen.
Veer van hier luijten, bancketten, boerten, en lachen,
En alwat die graege hant sal weghslijpen des doots:
Gaet, vergaet, vaert wel, vaert wel, o eijdelheijt, o roock.
(986) Dat veer sijn alle de genuchten des werelts daer steeckt sonde in.

v. Vlooswyk.

Finis.

Tekstkritiek

vs. 51 blixem er staat: bixem
vs. 70 gescolijt er staat: gescolijt
vs. 209 al is ’t er staat: als is t’
r. 218 vaderlant er staat: vadelant
vs. 267 droeve er staat: drove
vs. 291 het laatste woord is op de foto niet leesbaar
vs. 512 strelinghen er staat: strelinghen
vs. 522 onbuigelijcke er staat: onbegelijcke
vs. 763 schatten er staat: schchatten
vs. 778 sich er staat: sic

PHILEDONIUS.Het eerste bedryf.De 1 uijtkomst.Philedonius of Lusthart stelt sijn geluck boven den staet der Coninghen en Doorluchtige Helden, brenght de fortuijn onder sijne macht, en waent de Gooden gelyck te zijn.

De 2 uytkomste.De Voorsichticheijt leert Philedonius te vergeefs, dat er een eenige Godtheijt is, die elck een te vreesen staet.

De 3 uytkomste.Overvloet en Eer belooven Philedonius te verrijcken. De Wellust bekoort hem tot alle wulpscheijt, ende viert met hem het feest van Bacchus.

De 4 uytkomste.De Voorsichticheijt beklaecht Philedonius blintheijt, en voorseght hem het inwendige knagen des gemoets.

De 5 uijtkomste.Philedonius wordt in sijn gemoet schrickelijck gepijnicht.

De 6 uijtkomste.De Voorsichticheyt troost Philedonius:hij beraet sich met haer.

De 7 uytkomste.De Voorsichticheijt brenght haere raetlieden te voorschijn, den Tijt, de Doot, het Oordeel, de Hel, de Hemelsche glorie, en de Eeuwicheijt, die Philedonius onderwijsen.

De 8 uytkomste.Philedonius erkaut den raet aen hem gegeven.

Het 2 bedryf de 1uijtkomste.De Voorsichtigheijt vertoont den twijfelmoedigen Philedonius de twee wegen, den eenen ter behoudenisse, den anderen ter verdoemenisse; oock de kortheijt van ’s menschen leven.

De 2 uytkomste.De Wellust, Overvloet, Ionckheijt en Eer trecken den twijfelmoedighen Philedonius op haer zijde.

De 3 uytkomste.De Voorsichticheyt en haere raetslieden willen Philedonius tot de deucht leijden: maer hij stelt dit uyt, tot sijnen ouden dagh, en geeft sich tot de uijterste onghebondenheijt.

De 4 uytkomste.De Voorsichticheyt met haer geselschap dreijghen Philedonius.

Het 3 bedrijf.1 uytkomste.De Hartneckicheyt, sich tegens Godt, en alle Goddelijcke middelen kantende, wordt van de Barmherticheijt die op de Godtvruchtighen gebeden uijt den Hemel nedergedaelt, overwonnen.

De 2 uytkomste.Philedonius in sijn hert bewogen, kant sich tegen de goede genegentheden met een goddeloos geraes, waer door hij in slaep geraeckt.

De 3 uytkomste.De Barmhertigheijt neemt de gelegentheijt van desen slaepe waer, en roept de Droomen, op dat sij Philedonius door schrick tot deucht bewegen.

De 4 uytkomste.*De Droomgodt Morpheus en sijne Slaepgesellen, van vierderhande aert, verbeelden Philedonius verscheijde Droomen, en leggen een dootshooft onder sijn hant.

De 5 uytkomste.Philedonius, de goddelijcke Droomen niet achtende, valt wederom int' slaep. De Goddelijcke Inspraeck Godtvruchticheijt*, Bekering, en Godtvresentheyt onderwijsen hem: hij onleersaem, versmaet alle goede middelen, en haer vermaeninghen.

De 6 uijtkomste.De Barmherticheijt, nae haer beklach over den ellendighen staet van Philedonius, neemt voor hem te bekeeren door de ver- toninghe van een verdoemden.

De 7 uijtkomste.Een lijck wort’er uijtgedragen met een princelijcke statie, gestoort door het verschijnen vanden Geest des Overledens.

De 8 uijtkomste.De Geest twist met het Lichaem over de schult van hun beijder verdoemenisse.

De 9 uytkomste.Philedonius, door dit nachtgesicht bewogen, geeft sich tot boete en beternis van sijn voorgaende leven.