Pieter Schaak: Steyl-oor, of de schijnheylige bedrieger. Amsterdam, 1674.
Naar Le Tartuffe ou l’Imposteur (1669) van Molière (tekst op toutmoliere.net)
Uitgegeven door drs. J. Breunesse.
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton082080books.google
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
Continue
[fol. 1r]

STEYL-OOR,

OF

De Schijnheylige


BEDRIEGER.

Waar in is nagevolgt

DE TARTUFFE

Van den Heer

J.B.P. de Moliere.

[Vignet: Wroetende]

t’AMSTERDAM,
_________________________

By ABRAHAM van BLANCKEN, Boekverkooper,
in de Molsteeg, in ’t Huysboek. 1674.



[fol. 1v: blanco]
[fol. 2r]

        Gunstige Leeser.
DEese Steyloor, die onder de naam van Tartuffe veel gerugts in Vrankrijk gemaakt heeft, is my van een onbekend vriend te huis gesonden; hy heeft my ten eersten sodaanig behaagt, dat ik hem waardig oordeelde om door den druk gemeen en bekend te maaken, op dat alle die hem hier sijn Rol van Schijnheylige Bedrieger sullen sien speelen, daar door een nutte en vermaakelijke tijdkorting van weinig uren mogen hebben. Hy is van Parijs in den Haag, en uit het Pausdom in de Gereformeerde Kerk overgebragt, daar hy niet alleen sijn Frans, maar ook sijn Rooms vergeeten heeft, om de superstitie, de hypocrisie, de scheursugt, en andere Kerkelijke gebreeken, in ons Land in swang gaande, ten spiegel en verbeetering uit te beelden; also hy besonderlijk dienen kan om alle die geene te waarschouwen, welke van dusdanige Bedriegers verleyd zijnde, deselve blindelings aanhangen om haar Standaart te volgen onder de naam van herstelling van het Koninkrijk van Sion: ook tot onderrechtinge van alle sulke, die de schaduw van Waarheid en Godsaligheyd in plaatse van het lighaam omhelsende, de Vreede der Kerke stooren, en meenen dat der selver stigting en welstand niet anders als door scheuring kan bevordert worden. Lieden die niet begrijpen de veilige middelweg tussen geveinsde bygeloovigheid en godloose ongebondenheid, welke laatste hier gegeesselt werd niet min als de eerste. Gebruik hem tot uw vermaak en voordeel, en Vaar wel.

A.V.B.




[fol. 2v]

PERSONAADJES.

MEYNOU, Moeder van Domburg.
MAGTELT, tweede Vrou van Domburg.
DOMBURG, Soon van Meynou. Liefhebber van Steyloor.
VEGTHART, Soon van Domburg van ’t eerste bed.
MARIA, Vegtharts Suster.
REYNHART, Minnaar van Marie.
BURGERHART, Magtels Broer.
STEYL-OOR.
GEERTRUYD, Kamenier.
Deurwaarder van ’t Hof.
Hopman van sijn Hoogheyts Lijfwagt.
Continue
[p. 1]

EERSTE HANDELING.

Eerste Uytkomst.

Meynou, Klaar haar Meyd, Machtelt, Marie, Geertruyd, Vechthart, Burgerhart.

Meyn. KOm voort, en repje, Klaar, zo raak ik hier van daan.
Macht. Dus haastig Moederlief? men kan u naau begaan.
Meyn. Blijf, Machtelt, blijf; waar toe die wereltse manieren
    Van uytgeley te doen? wat vraag ik na die swieren?
Macht. (5) ’t Is kinderlijke pligt, die ’k schuldig ben aan u:
    Maar Moeder, met verlof, wiens haast hebt gy doch nu?
Meyn. Ik kan dit leeven, in mijn breyn, niet langer doogen:
    Elk volgt sijn eygen hooft: men ziet my niet na d’oogen:
    Ik spreek, als Grootmoer; maar men houtme voor het kind.
    (10) Ontstigt gaa’k uyt u huys: want, wat ik leer, ’t is wind:
    Daar’s order, noch ontzag: de minsten isser meester:
    Men spreekter vissen uyt de grond, en niemand vreester.
    Wat zal ik zeggen? ’t is recht, het verwarde hof.
Geert. Zoo....
Meyn.           Juffrou Kamenier, maak het my niet te grof,
    (15) Jy hebt heel goed gerief, van dat paar kaakebeenen,
    En durftze stout genoeg, tot alle zaken leenen.
Vechth. Maar....
Meyn.               Vechthart, jy zijt gek, dat’s kort af, en ’t is klaar.
    Ik ben je Grootemoer, die ’t seg, en ’t is ook waar.
    Men groeyt vast weelig op voor een verdorven houtje,
    (20) En, dat mijn zoon met jou zal aan een rottig toutje
    Rechtschapen ryen, heb ik duyzentmaal gepreekt.
Marie. ’k Vertrou...
Meyn.                     Zie hier Marie, die my de kop noch breekt:
    Stil! zeedig van gelaat! (quansuys) en heus van monde!
    Maar stille watertjes zijn alderdiepst van gronde.
    (25) Men voert vast onder d’hand een veer, die my verdriet.
[p. 2]
Macht. Maar Moeder...
Meyn.                           Machtelt, ofje ’t hooren wilt, of niet,
    Uw huysbestier is quaad, en lang van my veroordeelt.
    Je most haar voorgaan met een stigtelijker voorbeelt.
    Haar moeder saliger was al een andre vrouw.
    (30) Je sijt, in ’t quisten, ruym; en, in het schicken, rouw;
    In kleeding pragtig, om den Adel te braveeren;
    Dat doet me in ’t herte seer. Wat hoeft een vrou met eeren
    Al deesen tooy, die sig maar optooyt voor haar man?
Burg. Mevrou, maar evenwel...
Meyn.                                        Jy sijt de Broer daer van:
    (35) Ik ken en agtje hoog, en voor een man met eeren;
    Maar egter, was ik in haar man, mijn soon, sijn kleeren;
    Ik sou u bidden hier te blyven uyt den huys.
    Jy maaks haar werelts; en, dat is my wel een kruys!
    Ik spreek vrypostig, siet; maar ’k spreek ter goeder trouwen:
    (40) ’t Is mijn gewoonte niet, de wind soo in te houwen,
    Als andere wel doen.
Vegth.                            Maar buyten twijffel is
    Uw Jonker Steyl-oor wijs, en heylig. hoe kan ’t mis?
Meyn. Dat’s een doorwrogte siel, waard dat men na hem luystert!
    En lijden wil ik niet, dat hier sijn roem verduystert,
    (45) Of ligt betimmert werd, van sulk een lossen door,
    Die ’t hooft noch sonder slot, en nat is agter ’t oor.
Vegth. En lijden wil ik niet, dat sulk een land vol gecken
    De baas hier speelt: men sou geen witten tand vertrecken,
    Niet lachen mogen self; soo dese Jochem Straf
    (50) Niet, wel parmantig, sijn verlof daar toe en gaf.
Geertr. Indien men agt sou slaan, en bouwen op sijn gronden;   
Ons doen is maar misdoen, ons leeven niet als sonden:
    En straffen op het scherpst, is sijn geduurig doen.
Meyn. En al wat dat hy straft, dat straft hy met fatsoen.
    (55) Hy wijst u hemelwaard. Mijn soon, voor al, most tragten
    Te maaken, dat men hem hier, na verdiensten, agten.
Vegth. Neen, siet eens Grootmoer, over Vader, over al:
    Geen mensch sal maaken, dat ik hem ooyt agten sal.
    Soo ’k anders sprak, ik sou my selven tegenspreeken.
    (60) Als ik sijn kuuren sie, het kruynwerck wilme breeken.
[p. 3]
    En ’k vrees waaragtig, gaat die Platvoet soo al voort,
    Dat ik eens maaken sal, dat yder daar van hoort.       
Geertr. Maar wie sou kunnen sien, en ongeërgert blijven,
    Dat hier een vremdeling komt op een stroowis drijven,
    (65) Gelijk een beedelaer (o jee! hy sag ’er uyt,
    Hy sag ’er uyt, gelijk een uytgeschudde Guyt)
    Die nu sijn self niet kent; maar set het huys in roeren,
    En onderleyd, als voogd, te drijven al de voeren.
Meyn. Och! boog men ’t quastig hert, en gundemen hem ’t oor,
    (70) Wat sou men vorderen op ’t Evangelis spoor!
Geertr. In uw oog Grootemoer, passeert hy voor een wonder
    Van heyligheyt: maar wis, daar speelt een boefjen onder.
Meyn. O lang-tong!
Geertr.                    ’k Weet, dat ik, by hem, nog by sijn Louw,
    Als onder vaste borg, my selven niet vertrouw.
Meyn. (75) De knegt en ken ik niet; maar ’k derf u, sonder sorgen,
    Voor ’t leeven van sijn Heer, my selven wel verborgen:
    Maar yder bikt’er op; alleen, om dat hy seyt
    De klaare waarheyd, en aan elk sijn saaligheyt.
    Hy drijft de saake Gods; en och! ’t sijn Sodoms sonden,
    (80) Die ’t hert van deesen Lot, als doorenen, doorwonden.
Geertr. Maar wat bediet het, dat hy nu naast weynig tijd,
    Geen*aanspraak hier aan huys, geen ommegang en lijd?
    Strekt dan tot nadeel Gods, of heyligheyts onteering,
    Versoek van Vrienden, of een eerlijke verkeering?
    (85) Als ik, hier onder ons, dit eens verklaaren sou;
    Ik loof waaragtig, dat hy floers spint van Mevrou.
Meyn. Swijg stil! sie watje segt! denk niet, dat hy ’t alleen is,
    Die, om al dit geswier, maar passelijk te vreen is.
    Des Werelts vrientschap is maar vyantschap by God.
    (90) Wat heeftm’er anders van, als werelts loon en lot?
    Dit voegt een Kristen niet; voor al niet Kristus leeden;
    En die geërgert zijn, en zijn ’t niet sonder reeden.
    ’t Gewoel van al de knegts, met al dien ommeslag,
    ’t Geselschap, dat hier in en uyt gaat, dag aan dag,
    (95) De koets en paarden, die daar eeuwig voor de poort staan,
    Doen door de buurt, gelijk een loopend vuurtje, voort slaan
    Een vremt gerugt; daar ’s wel geen mellik aan de kan,
[p. 4]
    Van iets oneerlijks; maar men praat ’er echter van.
Burg. Wat wiltge dan, Mevrou, die landraads lippen toomen?
    (100) ’t Is een onmooglijk ding. Hoe was’er door te komen,
    Zo men sijn boezemvriend steeds doen most in den ban,
    Om elke zotteklap, die niemand keeren kan?
    En neem; men kon dat van zig zelven al verkrijgen;
    Meent gy, dat sy daarom te meerder zullen swijgen?
    (105) O! tegen ’t lasteren der tongen, is geen raad.
    Best doet hy, die minst acht de praatjes van de straat.
    Laat ons maar vroom, en vry van misdaad zien te leeven,
    En dan de lastertong den teugel ruymschoots geeven.
Geert. Dit kruyd komt ons al weer, hier van Jan Kurkevaar,
    (110) En buurwijf Elsje Snaps, dat zoete lieve paar.
    De slimste snyer maakt de meeste kromme lappen.
    ’t Was al sijn leven zo. Wie heeft’er meer te snappen,
    Als die ’t meest daar na maakt, dat ider van hem praat?
    De eerste schemering van eenig schijn van quaad
    (115) Wort van haar opgevat, hervormt in zulke draajen,
    Als sy begeeren dat daar in staan; dan aan ’t zaajen
    Van ’t nieuwtje met vermaak; maar haare bootschap is
    Alleen, het lasteren eens anders, als vernis
    Te besigen, om daar haar zelf door op te zetten,
    (120) Of eenig schellemstuk wat kaarsschoon te blanketten,
    Of haar t’ontlasten van haar schand, door ’t land vermaart,
    Gelijk een vuyle koe, die slingert met de staart.
Meyn. Al deze praat is wind, en doet tot onze zaak niet:
    Want wie is hier, die niet met stichting en vermaak ziet
    (125) Vrou Magdalenaas deugd? De werelt spuw haar gal
    Vry, tegen haar, van spijt; sy is in ’t kleen getal
    Van ons rechtvaardigen, die staat en stad behoeden.
    Wy vromen zijn verkent, niet, op onvast vermoeden;
    Maar proeven zonder feyl. Zelf uyt het aangezigt
    (130) Kan ik genade zien weerschijnen als een ligt.
    Sy brand van yver Gods, en, zedert haar bekeering,
    Vloeyt uyt haar lippen niet als heyligheyd en leering.
    Sy houd’ den Sabbath naau. ’k Ben echter wel bericht,
    Dat sy, in al u doen, niet weynig is ontsticht.
Geert. (135) De vrou is dubbelt goed, zo is ook haar exempel.
[p. 5]
    Haar trony ’t voorportaal van aller deugden tempel.
    Wel verr’, dat iemand haar, in oneer nu genaakt.
    Maar ’t is de grijze tijd, die haar dus heylig maakt.
    Zo lang haar frisse jeugd kon mannen doen verlieven,
    (140) Heeft sy zig zelf daar van wel weeten te gerieven;
    Maar, sy, nu ziende, dat haar schoonheyt heel vergaat,
    Verlaat de werelt, om dat die haar eerst verlaat,
    En dekt de swakheyt, van ’t verlocken, in haar grijsheyt,
    Met glimp van Godsdienst toe, en ’t vygeblad van wijsheyt.
    (145) Dus keert en wederkeert het scheepje van de tijd;
    Maar, dat de Minnaars haar verlaten, is een spijt;
    En in die eenzaamheyt, de toevlucht en de veyligheyt,
    Die nu haar voorland is, is ’t ambacht van schijnheyligheyt.
    Dit’st vrouvolk, vol van eer, dat ider stout berispt;
    (150) Dat ider met de tong zo ongenadig gispt:
    Maar, zo men zag in’t hart dier eerbare Susannen,
    Men vond daar vrouwe nijd, en liefde tot de mannen;
    Sy grimmen zo, gelijk wen d’eene bedelaar
    Met spijt een grooter stuk ziet geeven aan den ââr.
Meyn. (155) Dit zijn de praatjes, daar men hier kan zin in krijgen.
    Wel Magtelt, ’k seg niet veel, tot jouwent moetmen swijgen;
    Want deze Juffrou kaaks heeft stof voor al den dag;
    Maar ’k meen ik op mijn beurt, nu ook wel spreken mag.
    Ik zeg dan: dat mijn zoon nooyt beter ding gedaan heeft,
    (160) Dan dat hy deeze man, ja deeze man Gods aankleeft,
    Die uyt den hemel hier in huys is neergedaalt,
    Tot u bekeering, die van’t spoor zo verre dwaalt.
    Och! hoor dog na hem: want hier gelt het ziel en zaligheyt.
    Geen ding berispt hy uyt verweentheyt, of uyt smaligheyt;
    (165) Maar ’t is Gods zuyv’re vrees, die hem sijn ziel ontroert.
    Wat is ook deze stijl van leeven, die men voert;
    Verzoeken, danssen, en die wereltse verkeering,
    Als duyvels vonden? want, wat hoort men daar voor leering,
    Als woorden zonder zout, zang zonder weetenschap?
    (170) Het grootste deel beslaat noch ’s naastens achterklap.
    Ik acht geen sotten; lien van een gesond gevoelen,
    Getuygen dat het hooft haar omdraayt in dat woelen.
    Van leugenen by dik, in eenen oogenblik.
[p. 6]
    Elk singt sijn eygen toon; net soo, gelijk als ik
    (175) Een heylig Leeraar ken, die in dit volk haar trony,
    Riep van de preekstoel: ’t Is een toorn van Babylony,
    Daar elk een kakelmart hout in sijn eyge veem.
    Maar luyster na ’t verhaal, hoe hy het is sijn Teem
    Wist in te voegen. Wat? begint men hier te spotten?
    (180) Gaa soek daar toe, niet my, maar uws gelijk van sotten.
    En... Magtelt goeden dag, ik seg u nu niet meer,
    De tijd sal soeter zijn, wanneer ik hier kom weer.
    Hier Klaar, wel staaje en gaapt, seg trony voor een Kakhuys?
                                                      Sy geeft Klaar een oorband.
    Hou daar, dat hebj’er voor, vang vliegen met je bakhuys.
    (185) Sleeplende, flux gaa voort.



Tweede Uytkomst.

Burgerhart. Geertruyd.

Burgerh.                                           Ik gaa niet verder, als
    Ik hier ben: want voor wis, weer kreeg ik se aan den hals,
    Die goede oude vrou.
Geert.                           ’t Is jammer, in der waarheyd,
    Dat sy dat woord niet hoort. Sy sou in alle klaarheyd
    Eens toonen, hoe op haar de naam van goede past,
    (190) En, of haar ouderdom, met outheyd, is belast.
Burg. Hoe stuyftse, als boskruyt, op! daar is niet by te komen;
    S’is met haar Steyloor, als betoovert, ingenoomen.
Geert. Och! dit ’s nog niemendal, ten aansien van haar soon.
    Het geen hy seyd en doet, gaat nog al ja soo schoon.
    (195) De quaade tijd van ’t Land had hem gebragt in agting
    Van een verstandig man; hy leurde ook de verwagting
    Niet, van Sijn Hoogheyd, die hy diensten deed, niet kleyn:
    Maar Steyl-oor heeft sijn hooft van geest berooft, en breyn.
    Hy mind hem in sijn siel: hy noemt hem niet als broeder:
    (200) Hy agt hem booven wijf, en kinderen, en moeder.
    Hem heeft hy toevertrout de sleutel van sijn hart.
    Hy is sijn knijp-raad: in wat voorval, hoe verwart,
    Soo Steyl-oors raad niet gold, ’t was, in sijn sin, verhoetelt.
    Daar kan geen vryer sijn, die soo sijn vryster troetelt.
    (205) Hy geeft hem, aan den dis, aan ’t hoog end, d’eerste seet,
[p. 7]
    En siet een jeugd daar aan, dat hy voor ses paar eet.
    Voor Steyl-oor leyt het best, daar krijgt hy kragt en bloed af.
                                              ’t Is een dienstmaagd, die spreekt.
    Sijn rispen seegent hy, en neemt, beleeft, sijn hoed af.
    Hy is ’er op versot, hy hout hem voor sijn Sant,
    (210) En weet, van heyligheyt, sijn weergaa niet in ’t Land.
    De guyt en regt niet aan, of ’t is by hem mirakel,
    En, spreekt hy, hemelval, en suyver kerk orakel.
    Den ander, siende waar ’t hem leutert in de kruyn,
    Die lagt vast in sijn vuyst, hy leyd hem om de tuyn,
    (215) Hy weet hem, meesterlijk, ’t gelt uyt de beurs te kallen,
    En voert het hoogste woord, als huys-voogd, op ons allen.
    Soo verre gaat het, dat sijn knegt, een haagneveld
    Van alle gecken, ons in ’t end, de wet ook stelt.
    Die onbeschaamde Toot komt ons de deugt inpreeken,
    (220) De kanten wegdoen, en de stricken stucken breeken.
    Mijn kerk-boek kreeg de sot, nu onlangs, uyt den hoek,
    En rukte al ’t sillever van het beslaage boek;
    Hy gierden als een swijn: O grouwelijke sonden!
    En, dat wy Belial, met Kristus, samen bonden.



Derde Uytkomst.

Magtelt. Marie. Vegthart. Burgerhart. Geertruyd.

Magt. (225) Spreek bey vry van geluk, dat gy niet hebt gehoort
    De praatjes, die se ons daar vertelt heeft aan de poort.
    Maar ’k heb mijn man gesien, hy my nog niet vernomen;
    ’k Mag hem dan boven gaan in huys verwellekomen.*
Burg. Ik wagt hem liever hier, ’t is minder ommeslag:
    (230) Want ’t heb hem anders niet te seggen, als goên dag.
Vegth. Ey Oom! vergeet niet van mijn susters trou te spreeken.
    ’k Vermoe dat Steyl-oor soekt een spaak in ’t wiel te steeken,
    En Vader trouloos troont, tot breeken van sijn woord.
    Hoe naa dat my dat raakt, dat hebt gy wel gehoort.
    (235) De minnevlam, die Sus, en Reynhert sloeg om ’t herte,
    Gloeyt, om sijn Susje, my, met diergelijcke smerte:
    En soo het...
Geert.             Swijg, hy komt.



[p. 8]

Vierde Uytkomst.

Domburg. Burgerhart. Geertruyd.

Domb.                                       O swager! goeden dag.
Burg. ’k Ging uyt: nu ben ik bly, dat ’k u noch weersien mag.
    Het Westland heeft als noch geen roozen te vertoonen.
Domb. (240) Hoor hier eens Geertruy. (Broer, gelief my te verschonen,
    Vertoef, terwijl ik my, van haar, berigten laat,
    Tot mijn gerustheyt, hoe het hier in huys al staat.)
    Wat isser omgegaan, in deze twee dry dagen?
    Hoe staat het? alles wel? of valt’er wat te klaagen?
Geert. (245) Eergister had Mevrou den heelen dag de koorts,
    Met sware pijn in ’t hooft: sy branden als een toorts.
Domb. En Steyloor?
Geert.                     Steyloor? die is hard, gelijk een spijker,
    Glad, kleurig, dik, en vet: hy eet noch als een dijker.
Domb. Och! armen bloed!
Geert.                               Sy had noch ’s avonds gants geen tier,
    (250) Maar walg van alle spijs: sy at ook niet een sier;
    Zo onverdraaglijk was de hooftpijn, die haar quelde.
Domb. En Steyloor?
Geert.                     Hy? die haar alleen ten dis verzelde,
    Sloeg twee patrijsen eerst, zeer stichtelijk en graag,
    Een schotel met gehakt, op ’t ende noch, ten maag.
Domb. (255) Och! armen bloed!
Geert.                       De nacht was schier heel doorgevloogen,
    Eer sy een ogenblik geslooten had haar oogen:
    Daar quam geen vaak in haar; zo gloeyden ’t ingewand:
    Wy waakten tot den dag ontrent haar ledekant.
Domb. En Steyloor?
Geert.                       Als een daau, quam op hem ’t slaapje zijgen,
(260) En deed hem lunderig, van tafel, boven stijgen;
Daar hy in ’t warme bed gerust en zagjes dook,
En, voor den lichten dag sijn oogjes niet ontlook.
Domb. Och! armen bloed!
Geert.                               Mevrou, bewoogen door het praaten
    Van al het huysgezin, verstond in ’t lest, tot laaten;
[p. 9]
    (265) En ’t lichte daadelijk, door ’t roeren van haar bloed.
Domb. En Steyloor?
Geert.                      ’s And’ren daags maakt hy noch nieuwe moed,
    En sterkte ’t nuchtere hart: om weder in sijn aaren,
    Mevrous getapte bloed, te vangen en te gaaren.
    Dronk viermaal op ’t onbijt, elk teugjen een pint wijn.
Domb. (270) Och! armen bloed!
Geert.                                         Dewijl sy bey welvaarend zijn,
    Gaa ’k zeggen aan Mevrou de zorg voor haar gesontheyt,
    Die gy zo krachtig toont, dat u op ’s herten grond leyt.



Vijfde Uytkomst.

Burgerhart. Domburg.

Burg. Mijn oogmerk is niet, u te zeggen eenig leet.
    Dit zeg ik evenwel: ’t is wel aan u besteet,
    (275) Dat sy zo opentlijk den draak komt met u steeken.
    Wie hoorde ook ergens, broer, van zulke fratsen spreken?
    Dat u een wilde vreemt, zo ingenomen heeft,
    Dat gy, om sijnent wil, vergeet, al wat’er leeft.
    Gy hebt sijn arremoe gekoestert, als een moeder;
    (280) Nu komt gy noch zo ver....
Domb.                                 Zoet! zoet! niet verder broeder;
    Gy oordeelt van de man, en gy en kent hem niet.
Burg. ’t Zy zo, ik ken hem niet, dewijl gy ’t zo gebied:
    Maar echter, om te zien, wat hy zou kunnen weezen...
Domb. O broer! indien g’hem kond, hoe zou hy u beleezen!
    (285) En u verwondering, daar was het end af weg.
    Hy is een man!.. die ’t.. hoo!.. een man!.. een man!.. ik zeg,
    Dat, die sijn leering hoort, bezit op d’aard een hemel,
    En schouwt, als uyt de maan het ydel aarts gewemel.
    ’k Word, door sijn ommegang, al heel, een ander mens.
    (290) Hy schuymt mijn hart van togt, van zugt, van vrees en wens.
    Hy slaakt mijn geest uyt boey, en banden, die my hinderen.
    En schoon ik sterven zag, broer, moeder, vrou, en kinderen,
    Mijn ziel zou blijven staan, gelijk een steenrots, pal.
Burg. Der menschen meeningen regeeren over al.
[p. 10]
Domb. (295) O! zo gy hem eerst had, gelijk als ik, bejeegent;
    Wis had gy dag en uur, van dat geluk gezeegent.
    ’k Was, den voorleeden herfst, in Braband op mijn land;
    Als, op een morgenstond (’k was noch niet by der hand)
    Mijn volk my zeggen komt, dat, aan de poort, twee lieden,
    (300) Verbaast en t’enden ââm geloopen, haar bedieden,
    Dat sy lijfs berreging verzogten, in de nood.
    ’k Gaf, zonder uytstel, last, dat men de poort ontsloot.
    De vroomen man quam in, en bad my, sijns t’ontfarmen:
    Dat hy sijn toeverlaat quam zoeken in mijn armen.
    (305) Een Jesuyt was hy, tot dees tijd toe geweest;
    Maar door het vier en licht, van waarheyd en Gods Geest,
    Sijn geest ontwolkt, en hy geworden tot een kristen.
    Na zelfstrijd, onderzoek, benaautheyd, vragen, twisten,
    Vervolging, op het lest, was hy, in groot gevaar
    (310) Der wreede loosheyt, van Lojolaas kloosterschaar,
    In ’t holste van de nacht, gebroken uyt die banden.
    Sijn ziel en zaaligheyd beval hy in mijn handen.
    De deugd en Godsvrugt straalde, in ongemeene glans,
    Uyt het gescheurd gewaad, en droef gelaat des mans.
    (315) ’k Ontfing hem: dog sijn knegt, die met hem quam, verklaarde,
    My, heymelijk gevraagt, sijn ongeluk en waarde,
    Sijn leevens heyligheyt, sijn hooge weetenschap,
    Bey schijnende even sterk, dwers door de kloosterkap;
    Hoe hy beroemt was, en gedragen op de handen.
    (320) En had hy maar gewilt, de pauselijke banden,
    Verdragen om sijn ziel, geen wenssen deed hem noot:
    Staf, mijter, ja de pracht van ’t Roomse purperrood
    Hing wis hem over ’t hooft: maar ’t was de Geest der waarheyt,
    Die hem, by ’t sterrelicht der Schriftelijke klaarheyd,
    (325) Wees na de zuyv’re kerk, langs het hervormde pad,
    Tot Kristus parel, en onschattelijke schat;
    Daar meende hy, dat hy ’t al met winst voor kon verliesen,
    En ’t eenig noodig deel, voor drek en schâ, verkiesen.
    Hy was, ter liefde Gods, als dienstknecht, mee gegaan,
    (330) Om God te zoeken, en dien vromen by te staan.
    Des meesters ommegang hield proef van ’s dienaars reden,
    Door sijn Godsaligheyd, in woorden en gebeden;
[p. 11]
    In woorden, vol van ligt; gebeden als een vlam:
    Op welkers vleugelen mijn hert ten hemel klam.
    (335) God heeft het zo geschikt, dat ik, in ’t wederkomen
    Hem heb, en na den Haag, en hier in huys genomen.
    En, om die Joseps wil, zie’k, dat Hy met my is.
    Al wat ik slâ ter hand, gaat zedert grif en wis.
    Hy spreekt op ’t quaad doen, uyt sijn tanden, zonder lispen,
    (340) En schroomt niet, wie het zy, vrymoedig te berispen.
    Hy neemt op alles acht, en, is ook, by mijn vrou,
    Haar kuysheyd, en mijn eer, tot in de dood, getrou.
    Hy zeyd my, wie aan haar spreekt vier en vlam, door lonken,
    En brand, veel meer, als ik, van minnende yvervonken.
    (345) Maar sint hy opentlijk, met eeds verbintenis,
    Het Pausdom afging, en den grouwel van de mis:
    En toegelaaten wierd, als herder, zelf te preeken;
    Hoe machtig in de Schrift! en hoe welbegaaft in ’t spreeken!
    Hoe toonde hy zig op stoel, gelijk een blixemstraal!
    (350) Puf onze preekertjes! dit was een andre taal.
    Zo ver als Jesus woord, dat van de schriftgeleerden;
    Ging haar te booven, ’t woord van deezen nieubekeerden.
    Daar sweeft en leeft in hem een wonderbaare geest,
    Daar men iet Goddelijks, iet overaarts, uyt leest.
    (355) Gelijk den Zoone Gods begaaft was, zonder maaten;
    Zo rust de geest op hem, en swiert in volle vaaten;
    Die heeft, van kints been af, met inspraak hem geaast.
    De Schrift zo zeer niet, als Gods wind, die heymlijk blaast,
    Heeft hem geleert; geleyd langs ongebaande weegen,
    (360) Daar hy, als Pauwels, is ten hemel opgesteegen.
    Dan was hy in de geest, schoon dienaar van de mis,
    En hoorde, uyt Jesus zelf, al Gods geheymenis.
    Wanneer hy Priester wierd, en ’t salven zou beginnen,
    Wiert ’s Geestes olyhoorn, in hem gestort, van binnen,
    (365) Meer, als de salving, die van ’s Bisschops vingers droop.
    Hy leest geen Formelier van Avondmaal of Doop,
    Noch minder, uyt een boek, die flaauwe kerkgebeeden;
    Hy spreekt, dat God getuygt, en, anders ook, geen reeden.
    Maar, ’t geen sijn hemelvlam, ten klaarsten, maakt bekent,
    (370) Dat is den dienst, van ’t een en ’t ander Sakrement.
[p. 12]
    Dit’s een verborgentheyd, om hoger op te haalen.
    Dat Jesus, in sijn rijk op aard’, zal zegepraalen,
    Is in de Schriften klaar. Daar’s een verandering,
    Een zeldzaam schrickeljaar, op hand, in alle ding.
    (375) Jerusalem, dat nu in ’t puyn smoort van sijn muuren,
    Zal rijzen uyt sijn asch: ten kan, ten zal niet duuren,
    Dat de ondeugd voer de vlag van Kristus heyl’ge schaar.
    De gulde tijd word rijp van haare duyzend jaar.
    Dan zie ik haar alleen regeeren op ’s lands kussen.
    (380) Een gloet van Jesus wraak, en gramschap, niet om blussen,
    Wacht den verwaaten hoop; verheugd en welgemoed
    Zal het rechtvaardig volk haar swaarden, in het bloed
    Rood verven, en, vol vier, haar zeegb’re handen wringen,
    En Jesus haar Monarch, het bly triomflied zingen.
    (385) Geen deugniet zal bestaan, als deze bloedvlag waayt,
    Als Sions burgery een oegst van lijken maayt,
    Als deeze wijnpers rijst tot aan der paarden toomen,
    En ’t werelts weezen, met een sondvloed, zal bestroomen.
    De Koning Jesus zend ons deezen sijn herout,
    (390) Die hy die blijde tijng, voor allen, heeft vertrout,
    Om voor sijn aangezigt den heirbaan te bereyden,
    En ’t uytverkooren volk, van ’t uytschot, af te scheyden.
    Hy geeft de kinders van den ruygen woesten hoop
    Zo licht niet, als men doet, in ’s Dryheyts naam, den doop,
    (395) En maakt Gods kerk zo, tot een enthof, voor den duyvel.
    Byzonder ziet hy naau en gaau op ’s Heeren suyvel.
    Hy keert de honden* en de swijnen, van den dis,
    En kent geen disgenood, als die herboren is.
    Hy keurt niet na de sleur, gelijk de Preekers pleegen.
    (400) Scherp weet hy elks genâ, als op een aas, te weegen.
    Hy ziet by hemels licht, dat nimmer zig vertast,
    Dat altijd wis betrapt den onbevoegden gast.
    Ook om den Echten staat van vlak en vloek te veyligen,
    Lijd hy geen huwelijks verbond, als tussen heyligen.
    (405) Al ’t ander noemt hy maar een beestelijke drift.
    De Leeraars heeft hy door de zelve teems gezift.
    Hy kentze, die in vlees en werelt, heel bedolven,
    Zijn herders op het oog, in ’t hert, schenzieke wolven,
[p. 13]
    Die men niet hooren mach, en die men mijden moet.
    (410) Dus meent hy Kristus kerk te brengen op den voet
    Van recht’ hervorreming, door een geluckig scheyden.
    Dit dunkt my stof tot lof, om heerlijk te verbreyden.
    Heb ik geen reden, broer, te stellen hem, zo hoog,
    Te lieven, als mijn ziel, en appel van mijn oog?
    (415) ’k Hou heylig sijn persoon, sijn predikgaven kostelijk,
    Sijn regels Goddelijk, en sijn gezag Apostelijk.
Burg. Gy hebt, in ’t lang en net, sijn mom daar afgebeelt.
    ’t Zy my geoorloft, zo u ’t hooren niet verveelt,
    Zo kort als mogelijk, (want lak by leer te leggen,
    (420) Zou ver uyt rafelen) het mijne nu te zeggen.
    Gy stelt eerst, dat hy, om de waarheyd, zy gevlucht.
    Zo ’k hier de waarheyd sprak, gy hield het zotte klucht.
    Daar zijnder by der hand gereed om in sijn kaaken
    Hem aan te tuygen, dat veel schandelijke zaaken,
    (425) Waar voor den dag zig schaamt, de naakte waarheyd zijn,
    Waarom hy is gevlucht, als martelaar in schijn.
    Maar ’k laat dit alles daar; ik weet, het quetst u ooren.
    Een ding wou ’k wel, uyt hem, of een der sijnen, hooren.
    Was hy van God verlicht, met diergelijke straal,
    (430) Als eer uyt Kristus bleek, (my grouwt van zulk een taal)
    En leert die Geest de kerk door scheyding te hervormen;
    Hoe scheyd’ hy dan niet eer uyt Romen, eer de stormen
    Van rechtsvervolging hem hier wierpen op het land,
    En dreeven, met geweld, uyt mis en misverstand?
    (435) Wie kan het ook verstaan, dat God den Roomsen Alsem,
    En Babels Suurdeeg, zou besproejen, met sijn balsem?
    Kan dan een Offerpaap, ten Afgod zijn gewijd
    Door Goddelijke drift? voorwaar het gaapt te wijd.
    ’t Is enkel vlees en bloed; misschien noch boser droesem,
    (440) Van galblaas, milt, of hart; en als die uyt sijn boesem
    Welt na sijn herssenvlak; ’t is in de schimmeteelt:
    Hy veylt en ventze, voor Gods Geest, en Kristus beeld.
    Door drijving van die Geest wraakt hy de formelieren,
    Bekent, ook in de Schrift, voor nutte kerkmanieren;
    (445) En reden isser van gewicht, waarom men vreest,
    Dat noch ’t Geloofsbeken zal wijken voor die geest.
[p. 14]
    Soo gaat de kerkdeur op voor dwaalgeest en voor ketter,
    Die’t nooyt aan schijn van geest ontbrak, of glimp van letter.
    Maar is ’er dwaaling siel- en land-verderffelijk,
    (450) Soo is ’t de Tuymelgeest van ’t duysentjaarig Rijk.
    Dat Jesus ’t overschot van Heydenen en Jooden
    Met kragt bekeeren sal; de Hoer van Babel dooden,
    Door de Adem van sijn mond (dog geen lichaamlijk swaard)
    En soo de suyvre Kerk verheerlijken op aard;
    (455) Word, by ons, ingeschikt: Maar hier komt Jan van Leyden
    Weer spooken uyt sijn graf, om Munster te verleyden,
    En grondvest Sions muur in bloed en sieledwang.
    Dus raakt de boerekrijg van Muntzer weer ter gang;
    En sal ’t weerdoopend rot sig, eerlang, uytgelaaten,
    (460) Vertoonen, moedernaakt, op d’Amsterdamsche straaten.
    Een uytgesogte vond, om, tot sijn boodenbrood,
    Op tijtel van Herout, de werelt in sijn schoot
    Te vangen, en als Vorst, uyt eygen hooft, te spannen
    Een Vierschaar, feller dan der felste siel-tierannen.
    (465) Het jongste wigje sal de doem-rol niet ontgaan,
    Soo de Ouderen by hem niet wel ten Hoove staan,
    (Om dat sy, blindeling, sijn Vaandel niet en volgen)
    En sterven ongedoopt: Wanneer hy dan, verbolgen,
    Als ’s hemels Sleuteldrig, sijn yverblixem straalt,
    (470) Wee! die van hem alleen de leuse niet en haalt.
    ’t Was Keyser Neroos wens, de letterkunst te missen,
    In ’t vonnissen: maar die Duc d’Alve der gewissen
    Wijst, sonder deerenis, van ’s Heeren dis, ter hel,
    En raapt sijn vrugt en vreugd, uyt dat moordaadig spel.
    (475) ’t Zijn Leeraars, die bequaamst die kerkpest kunnen weeren;
    Maar aardiglijk weet hy haar slagen af te keeren;
    Gelijk de wolf, die ’t vee met hem trok in ’t verbond,
    Om weg te jaagen den getrouwen herders hond,
    En haar dan, met gemak, te jaagen door sijn kaken.
    (480) Wat wil hy grooter magt, als ’t breeken en het maaken
    Van yder huwelijk? wat kan een Koning meer?
    Wat Koning kan het doen? vergaap u niet te seer
    Aan sijn vergulde grijns, die hier is komen schuylen,
    Om, voor een Pause-kroon, sijn rooden hoed, te ruylen.
[p. 15]
    (485) De tieranny-sugt is ’t, die hem, tot scheur-sugt, perst,
    Die de volmaaktheyts band der kerk aan stukken, knerst.
    Een macker wil hy niet, veel min een meester, lyen.
    Het oog is steekeblind, en het verstant aan ’t glyen,
    ’t Welk loochend, dat de lust, die al deese onlust baart,
    (490) Is, liever muggenhooft te zijn, als leeuwestaart,
    En, als het grootste ligt, de ligten dood te straalen.
    Dit zijn de redens, Broer, die ’t in my overhaalen,
    Om hem te wederstaan, en al sijn lockebrood
    Te schouwen, als de pest, te vlugten, als de dood.
    (495) ’k Hou sijn persoon verdagt, sijn preek geest aarts uyt aarde,
    Sijn leer verderffelijk, en sijn gesag ohn waarde.
Domb. O Broeder! dese taal riekt na vrygeestery.
    Gy zijt ook, in uw hert, daar niet geheel van vry.
    Ik heb het u, op trou, gewaarschout menigmaalen.
    (500) Gy sult, gy sult nog iets op uwen halse haalen!
    Uw siel bedroeft me meest, daar ben ik mee te ly.
Burg. Sulk seggen is gemeen, by sulke lien, als gy.
    Seer geerne soudense elk, by helle middag, blinden.
    Die oogen draagt in ’t hooft, zijn vlees en bloeds gesinden.
    (505) Die strak niet nederknielt, voor haar schijnheyl’ge mom,
    Heeft Liefde nog Geloof, voor ’t heylig heyligdom.
    Van u, of eenig mens, een onbarmhartig oordeel
    Te hooren, tot mijn last, en geeft my schâ nog voordeel.
    Misschien verligt het u, en my beswaart het niet.
    (510) Den hemel is mijn troost, die hart en nieren siet.
    Ik meen geen slaaf te zijn van dese deugd-stoffeerders,
    Die beeker-schuurders, en gewitte pleyster-smeerders.
    Manhaft- en heyligheyt staan hier aan eenen oort.
    Van d’een en d’ander is een egte en bastaart soort.
    (515) De regt manhafte zijn ’t, die ’t minst gerugte maaken:
    Soo is het doorgaans minst geslagen in de kaaken,
    Der heyligen in ’t hart. Kent gy het onderscheyd
    Nog, tussen schijndeugt niet, en Godesdienstigheyd?
    Wilt gy, op eene wijs, van d’een en d’ander, spreeken?
    (520) Agt gy de saak niet meer, als ’t bloote sigtbre teeken?
    Saagt gy, dat schilderwerk Natuur ooyt overmogt?
    Heeft waarheyds schijn, by u, de waarheyd selfs verpogt?
[p. 16]
    Waardeert gy het biljoen op eene prijs, als ’t louter,
    De schaauw als ’t lichaam, en de doender als de kouter?
    (525) Wat schoeyt den grootsten hoop ook op een vremde leest!
    Het schijnt onmoogelijk, te binden haren geest
    In juyste middelmaat: te smal is ’t pad der reeden,
    Voor een verweende swier, van haar verwaande treeden.
    Het alderloffelijkst der deugd verderven sy,
    (530) Door haar al tè, en de, y! te maken, tot een, fy!
    Dit heb ik, broer, u in ’t voorby gaan, willen zeggen.
Domb. Wel ja, gy weet het, en zijt niet te wederleggen.
    Gy draagt de wijsheyts kap, en zijt met recht geacht,
    Als diez’ hebt opgedaan, op voordeel, en verpacht.
    (535) In Grieken zoud’ gy zijn de achtste van de wijzen,
    U naam moet hemelhoog, tot aan de wolken rijzen.
    De menssen, buyten u, zijn alle vierkant zot.
Burg. Ik draag geen wijsheyts kap, als broeder spreekt uit spot.
    ’k Heb die, voor mij alleen, verpagt noch ingeslagen;
    (540) Voor al mijn wijsheyt, heb ik leeren kennis dragen,
    Hoe dat men goed en quaad, van schijn, wel siften moet.
    Zo hoog stond nimmer held, te boek, in mijn gemoed,
    Als die, in waarheyd Gods, den God der waarheyd eeren.
    Daar is geen parel, geen kleynoodje, te waardeeren,
    (545) By ’t heylig yvervier, van een Godzaalig hert,
    Dat, in sijn hemelvlam aan God geoffert wert.
    ’k Weet ook geen helsse geest, geen plaag meer om verfoejen,
    Als, die door ’t vreemde vier, van valssen yver gloejen;
    Die, met Quaksallevers welsprekentheyd, de stank
    (550) Van haar verrotte ziel, van buyten ookerblank,
    Verkoopen aan het volk, voor suyveren triakel,
    En doen haar swetsery gelooven, als orakel.
    Dit volk is ’t, dat de deugd, in schijn van deugd, besteelt,
    Kerkrooverlijk verkracht, en, tot sijn voordeel, speelt,
    (555) Met al wat heylig is, of, voor eerwaardig uyt gaat;
    Dat, als een krijgsknegt, tot de Godsdienst, op de buyt gaat,
    Of, als een handelaar ter beurs, voor ’t huysgesin.
    Wel is Godzaligheyd, voor haar, een groot gewin;
    Maar al dat groot gewin en is haar geen Godzaaligheyd.
    (560) De ziel van haar geloof is staatzugt en inhaaligheyt.
[p. 17]
    Sy speelen ruyl en buyt, met Kristus, in het wilt,
    En ’t is haar aller doen, als kramers van een gild.
    Haar gââng is gelt, en eer, en staat, waar voor sy bieden
    Een deerlijk sien, en wat hard steenen by de lieden.
    (565) Dit volk, dat met een brand, die vonken van sig geeft,
    Op ’s hemels heirbaan, na sijn aartse welvaard, streeft?
    Dat steeds met yveren, bestraffen, leeren, smeeken,
    Weet, midden in het Hof, verloochening te preeken;
    (Gelijk de roejer, die sijn rug keert na het land,
    (570) Daar hy de wil na heeft, en al sijn kragt toe spand;)
    Dit volk, dat aardig paart sijn yver en gebreeken,
    Is korsel, soet op wraak, bedriegelijk, vol treeken,
    Weet sijn gevoeligheyt, tot iemands ondergang,
    Te kleuren, met de verf van Goddelijk belang:
    (575) Te meer gevaarlijk, als haar gramschap is gereesen,
    Om datwe haar moordgeweer, om God, Godsdienstig vreesen;
    En haare wraaksugt, daar men lof en dank van spreekt,
    Ons, met een heylig staal, de bloote keel afsteekt.
    Daar ’s hoopwerk van dit schuym, tot schand voor Jood en Heyden,
    (580) Maar die Regtheyligen sijn duydlijk t’onderscheyden.
    Deese ysere eeuw, hoe boos, heeft nog het monster van
    Die Kristenen, wiens deugd den dag verdraagen kan.
    Den naam van heyligen en kan men haar niet weygeren;
    Maar niemand evenwel siet ooyt haar daar na steygeren.
    (585) Die trotse needrigheyd, die opgeblaase Geest
    In ’t neergeboogen hooft is in haar nooyt geweest.
    Al haar Godsaligheyd is menschelijk en handelbaar.
    Haar leeven schijnt, gelijk een fackel voor de wandelaar,
    Sy preeken stommeling, door ’t straalen van dat ligt,
    (590) Dat yders ondeugt straft, en tot de Deugt verpligt.
    Die alssembittre drift, die straflust, avregs schrander,
    En ’t lippekristendom, dat laatense aan een ander.
    Sy suygen geen vergif, uyt enkel schijn van quaad.
    Wreed sijn sy aan haar self; aan andre, vol genaad.
    (595) Partyschap heeft haar hert tot scheuring nooyt gedreeven.
    Sy moeyen sig alleen met selver wel te leeven.
[p. 18]
    De sondaar spaaren sy, uyt deernis, ver van haat.
    De sonden haaten sy alleen, als ’t quaatste quaad.
    Haar yver onderleyd, voor God nooyt meer te yveren,
    (600) Als ergens is gelast by iemand van sijn Schrijveren.
    Sie daar Godsaaligheid na ’t leeven afgebeeld,
    Waar naar een yders hert behoort te zijn herteeld.
    In waarheyd, uwen man en is van dit fatsoen niet.
    Een doenal met de mond: maar, met de daad een doenniet.
    (605) Gy spreekt wel kristelijk; maar raakt niet aan de saak.
Domb. Mijn Heer en Broeder, hebt gy uitgesprooken?
Burg.                                                                            Jaa ’k.
Domb. Ik blijf u dienaar dan.                                  Hy wil gaan.
Burg.                                     Een woord noch, mag het weesen.
    Ik laat dat daar. Gy hebt, aan Reynhert, al voor deesen,
    U dogters trou verlooft met woord en rechterhand.
Domb. (610) ’t Is waar.
Burg.                             En dag geset om sluyten deese band,
Domb. Soo is ’t.
Burg.                 Waarom wilt gy daar mee noch langer wagten?
Domb. Ik weet niet.
Burg.                       Zijt gy ook verandert van gedagten?
Domb. ’t Waar mogelijk.
Burg.                               Zijt gy dan beeter als u woord?
Domb. Dat seg ik niet.
Burg.                           My dunkt, geen hinderpaal behoort
    (615) Soo groot te zijn, om u beloften te doen breeken.
Domb. Te weeten.
Burg.                   Dus veel list, om maar een woord te spreeken?
    ’t Is Reynhert, die my self u dit versoeken doet.
Domb. God woud ’s!
Burg.                        Maar seg my doch, wat ik hem seggen moet.
Domb. Al wat u self gelieft.
Burg.                                   Dat ’s niet geseyt. ’t Is noodig
    (620) Te weeten u bevel.
Domb.                                Dat ik ben overboodig
    Te doen wat God besluyt.
Burg.                                   Al weer het oude lied?
    Hoor: Reynhert heeft u woord; houd gy’t, of houd gy’t niet?
[p. 19]
Domb. Vaar wel.
Burg.                  Ik merk, dat hier sijn gunsteblad heel omslaat.
    En egter dien ik hem te seggen wat ’er omgaat.
Eynde van de eerste Handeling.
Continue

TWEEDE HANDELING.

Eerste Uytkomst.

Domburg, Maria.

Domb. (625) MAria.
Mar.                             Vaderlief.
Domb.                                         Hoor, ’k heb met u alleen
    Te spreeken.                        Hy siet in een kleyn vertrekje.
Mar.                Soekt gy iet?
Domb.                                  Ik sie maar, of sich d’een
Of d’ander, in dit kleen vertrek heeft gaan verduysteren.
Al ’t geene men hier spreekt, dat kan men daar beluysteren.
’t Is wel. Wy zijn hier vry. Mijn dochter, ’k heb, tot nu,
(630) Van alle tijd, gespeurt een zoete Geest in u.
Een lief kind waart gy ook aan my van alle tijden.
Mar. Die liefde, Vaderlief, verbind my aan mijn zijde.
Domb. Heel wel geseyd, mijn kind; en, om soo voort te gaan,
Dient gy op Vaders sin naaukeurig agt te slaan.
Mar. (635) Daar soek ik aldermeest ook eer mee in te leggen.
Domb. Goed. Steyl-oor woont by ons; wat soud gy van hem seggen?
Mar. Wie? ik?
Domb.            Ja gy. Let hoe gy spreekt, verspreek u niet.
Mar. Ochlaci! al het geen dat Vader my gebied.
Domb. ’t Is wijsselijk geseit. Wel seg dan, t’mijner vreugden,
    (640) Dat in hem sich vertoont het puikstaal aller deugden.
    Dat gy hem mint, en u gelukkig achten soud,
    Indien gy, op mijn raad, aan hem eens wiert getrout.
    Hee?
Mar.     Hee?            Sy wijkt met verbaastheyd agter uyt.
Domb.        Wat?
Mar.                   Wat belieft?
[p. 20]
Domb.                                   Hoe?
Mar.                                              Missen ook mijn ooren?
Domb. Wat segt gy dan?
Mar.                            Van wie wou Vader uyt my hooren,
    (645) Dat ik hem minde, en my geluckig agten sou,
    Soo hy wierd, op uw raad, met my gevoegt in trou?
Domb. Van Steyl-oor.
Mar.                         Vaderlief, daar is niet aan die saak en
    Sou ik u, om den deun, dan leugens diets gaan maaken?
Domb. Maar ik sal maaken, dat het eerlang waarheyd zy;
    (650) En ’t zy genoeg voor u, dat het soo leyt by my.
Mar. Hoe Vader? wilt gy dan...
Domb.                                     Ja Dogter, een vereening
    Van Steyl-oor met mijn huys te maaken, is de meening.
    Gy beyde zijt alree, is mijn besluyt, een paar.
    ’t Is waar, gy zijt verlooft; maar...



Tweede Uytkomst.

Domburg. Maria. Geertruyd.

Domb.                                                Gy, wat doet gy daar?
    (655) De bolwurm moet u wel met tijdingsiekte steeken,
    Dat gy hier, luystervink, wilt hooren wat wy spreeken.
Geert. Ik weet niet, of ’t gerugt geraapt is by de gis,
    En onder ’t volk gesaayt; dan, of ’t by toeval is:
    Maar ’k had een grunt gehoort, van ’t nieuwtje, van dit trouwen;
    (660) En heb ’t voor spinrokspraat, en beuselmaar gehouwen.
Domb. Is deese saak soo ongelooflijk dan?
Geert.                                                         Soo seer,
    Dat ik, al seyde gy ’t, u niet geloof, mijn Heer.
Domb. Ik weet wel raad, om u gelooviger te maaken.
Geert. Ja! ja! gy komt ons hier, met fabeltjes, vermaken.
Domb. (665) Een fabel is ’t, die hier, in ’t korte, sal geschien.
Geert. Tut, tut!
Domb.             Geen jok is ’t, kind, maar ernst: gy sult het sien.
Geert. Hey! hey! Juffrou, mijn Heer uw Vader kan niet laaten
    Te scherssen.
[p. 21]
Domb.             ’k Seg u...
Geert.                             Ja, gy moogt daar wat om praaten,
    Geloof en vind gy niet.
Domb.                              Mijn gramschap word gehist...
Geert. (670) Wel, wy gelooven dan, en soo veel slimmer is ’t.
    Is ’t mogelijk, mijn Heer, dat gy, in schijn van wijsheyd,
    Met die bejaarde baard van Vaderlijke grijsheyd,
    Sijt kints genoeg, daer toe, geworden, om...
Domb.                                                               Hoor hier,
    ’t Gevalt my langer niet, dat gy derft, mondrivier,
    (675) In alle ding, soo vry, die snelle snaavel steeken.
Geert. Onstel u niet, mijn Heer, laat ons met reeden spreeken.
    Is deese jonge bloem partuur voor een sintjuyn?
    Voorwaar, ’t is van de gek. Hoe kreegt gy ’t in de kruyn?
    Daar hy sijn hooft mee breekt, zijn al heel andre dingen.
    (680) Wat voordeel kunt gy ook, by dit Verbond, bedingen?
    Gy geeft uw kind, uw goed, en met haar wederwil,
    Hier aan een bedelaar, of erger.
Domb.                                           Swijgme stil.
    Al stond hy in sijn hemd, te meer sou ’k hem begeeren.
    Arm is hy, dat is waar, maar arm is hy met eeren.
    (685) Sijn kleynigheyt is groot, sijn beedlaars armoe rijk;
    Sijn smaadelijken staat is eer- ja, heerelijk.
    Hy sat in groot besit; maar heeft het laaten vaaren,
    Om, voor sijn ziel, hier na, den hemel te beschaaren.
    Hy dient sijn God alleen, en quam tot deese staat,
    (690) Om dat hy hem gelieft, en Mammon heeft gehaat.
    Nog heeft hy hier in ’t land, ten erve, groote goederen,
    Die hooren ook aan hem, soo wel als aan sijn broederen;
    Daar ik hem ligtelijk, met regt, aan helpen kan.
    Al schijnt hy u soo slegt; hy is een Edelman.
Geert. (695) Wie seyt het meer, als hy? en die verwaande reeden
    En voegt het geensins wel, gelidgelijk te treeden,
    Met sulk een heyligheyd. Die waarlijk sig versaakt,
    Is met den Adel, nog haar wimpels, niet vermaakt.
    Maar ’t leyd soo breed daar niet. Wat meent gy, dat het goud is
    (700) Al wat ’er blinkt? men hoort ver, dat de winter koud is:
[p. 22]
    Hoe sijn Godsaligheid in ’t Pausdom heeft geleeft:
    Hoe hy rechtschapen in de bocht gesprongen heeft,
    Van d’een in d’andre kap; doch ’k laat dit alles blijven,
    (Hoewel daar stof was om kronijken te beschrijven)
    (705) Ik sie gy hoort het noô. Maar, mag het u van ’t hert,
    Dat sulk een lieven lam aan sulk een weerwolf werd
    Gekoppeld? wild gy vier en water voegen samen?
    Vreest gy geen swarigheid? en acht gy geen betamen?
    Weet, datge een dochters deugd ter scherpster proeve set,
    (710) Die gy, in tegensin, met sulk een dwingt te bed,
    Die voor de mondt haar kust, soo dat haar ’t herte seer doet.
    Gelijk een minlijk man veel tot de deugd en eer doet
    Van sijn beminde vrouw; soo maakt een lompe loer
    Een hoornbeest van sich self, en van sijn wijf een hoer.
    (715) ’t Is quaat getrou te zijn aan seeker slag van mannen,
    Dat, na een vremt fatsoen, is op de leest gespannen.
    En, die sijn dochters keur dwingt tot een strenge moet,
    Krijgt op sijn reekening de sonden die sy doet.
    Sie dan, wat prijkelen aan dit u opset kleeven.
Domb. (720) Ik seg u: ’t is mijn werk, om haar te leeren leeven.
Geert. Te luisteren na my waar ver de besten raad.
Domb. Wy keeren ons niet, kind, aan deese beuselpraat.
    My, die u Vader ben, die moogt gy best gelooven:
    ’t Is waar: ik heb u reeds aan Reynhert gaan verlooven;
    (725) Maar, op den dobbelsteen is hy my veel te sly.
    Sijn leeven is ook niet vry van vrygeestery.
    Uit sijn gewaad, gelaat, en praat, is niet te leesen,
    Als enkel ydelheid van ’t blaakend werelts weesen.
    Van hemels yvervier in hem gants geen bewys,
    (730) Die laauwer schijnt als bloed, en kouwer als een ys.
    Gants geen bewijs in hem dat hy is weergebooren.
    Ik kies geen man voor u die God niet heeft verkooren.
    Die geen kind Gods en is begeer ik tot geen kind.
    Dit speur ik klaar; hy is niet kerrikgaans gesind.
    (735) Men siet hem nimmer in heer Steyl-oors oeffeningen.
Geert. Mijn Heer, wat wilt gy hem tot pijlerbijten dwingen?
    Gelijk die derwaarts gaan, als menschen oog haar siet.
[p. 23]
Domb. Men roept op dese saak u raad of wijsheid niet.
    In Gods naam, kind, voor u is de ander ver den besten.
    (740) Sijn schat is grooter schat als ’t bergwerk van het westen.
    ’k Sie daar een huwlijk uit, vol liefde, vol vermaak,
    Vol zeegen Gods; kortom, een wenschelijke saak.
    Ik sie u leeven saam gelijk een koppel lammeren,
    Dat ’s hemels paradijs geniet in ’t dal der jammeren.
    (745) Gy sult de Paula zijn van deese sint Jeroen.
    Gy sult hem ’t heilig werk Godsdienstig helpen doen.
    Sijn oeffening sal ’t huys herscheppen tot een Tempel.
    Het soet geselschap, dat, met Godsvrucht, uwen drempel
    Besoekt, is als ’t gesternt, daar gy sult beide zijn,
    (750) Hy als het Sonnelicht, gy als de Maaneschijn.
    De Geest vervult de plaats soo dik aan allen sijden,
    Men sou hem tasten, ja, met messen konnen snijden.
    Geen huisgekijf sal ooit verstooren uwe rust:
    En alles sult* gy van hem maaken dat u lust.
Geert. (755) ’k Verseeker u, dat sy ’t braaf van de gek sal maaken.
Domb. Wat seggen is dit hier?
Geert.                                     Die gaal is in het laaken.
    ’k Seg, dat het eerjuweel, vol deugden, van uw kind,
    In sijn versuurden aard versmelten sal tot wind.
Domb. Pas op het smoelblad, gy, en sonder kloet te steeken
    (760) In saaken, daar gy, noch te sien hebt, noch te spreeken.
Geert. Ik kan niet swijgen, Heer, daar gy vernadeelt wort.
                    Sy valt hem in sijn reeden, elkemaal als hy sig
                            omkeert, om aan Marie te spreeken.

Domb. En sorgt gy daar niet voor; maar swijgme, en dat ook kort.
Geert. Indien men u niet minde - - -
Domb.                                            Ik wil van u geen minnen.
Geert. Nu wil ’k u minnen, Heer, al ging ’t u aan uw sinnen.
Domb. (765) Ets!
Geert.         ’k Wil, noch kan niet sien, dat gy u, voor een sot,
    Wiens eer my dierbaar is, aan yder stelt ten spot.
Domb. En swijgt gy dan noch niet?
Geert.                                     ’t Is om Gods straf te vreesen,
    U, over deese trou, te laaten in u weesen.
Domb. Swijg, seg ik, adders vel, wiens schadelijk vergift - - -
[p. 24]
Geert. (770) Zijt gy van ’t heylig volk, en raakt uw gal nog drift?
Domb. Ja ’t bloed dat word my warm, van al dit reevelkallen;
    En swijgme flux voortaan: ik seg ’t nu, eens voor allen.
Geert. ’t Is wel: maar, als ik swijg, en denk ik niettemin.
Domb. Uw denken roertme niet; na ’t swijgen set uw sin,
    (775) Of anders... Maar genoeg. * Met aandagt, wijs, en vlijtig,
    Is ’t van my overleyd.         *Hy keert sig na sijn dogter.
Geert.                             En is ’et dan niet spijtig,
    Dat men nu swijgen moet?     Hy keert sijn hooft om, en sy swijgt.
Domb.                                     Hy ’s wel geen Jufferknaap,
    Heer Steyl-oor; maar nogtans...
Geert.                                            Een schoonen Spaansen aap.
Domb. Neem vry die gaaven weg, die op hem zijn gereegent,
    (780) En stel hem, sonder die...
              Hy gaat voor haar staan, met de armen kruyswijs.
Geert.                                           S’is treffelijk gezeegent.
    Soo ’k in haar kleeren stak; een man, die my ’t verdriet
    Van Trouw, uyt dwang aandeed, en deed het niet voor niet.
’k Sou, na de bruyloft hem haast sien doen, met een aardigheyt,
Hoe, aan een gramme vrouw, een weerwraak altijd vaardig leyt.
Domb. (785) ’t Schijnt, dat men hier nog na mijn woorden niet en hoort.
Geert. Waar over klaagt gy weer? ik seg u niet een woort.
Domb. ’k Sie, dat ik deese bek moet snoeren, met de daad.
        Hy set sig in postuur om haar te slaan, en Geertruyd,
                op elk gesigt, dat gy haar geeft, staat stokstil,
                sonder spreeken.

    ’k Verwagt dan, kind, dat gy u ’t werk gevallen laat,..
    Den Bruygom, die ik u... gedagt heb toe te leggen...
    (790) En hoor ik u daar niet?
Geert.                                       Ik heb niet meer te seggen.
Domb. Een woord maar, soo ’t u lust.
Geert.                                             ’t En lust my niet.
Domb.                                                                    Voor my,
    Ik raad het u ook niet.
[p. 25]
Geert.                             Lijkt dit geen sotterny?
Domb. Nu Dogter, maak het kort, en my niet onverduldig.
    Gy zijt aan Vaders keur ’t eerbiedig jawoord schuldig.
Geert. wegloopende. (795) Soo ’k my soo kopp’len liet,
        ’k most wel een sothooft zijn.
                                          Hy wil haar slaan, en de slag mist.
Domb. Gy hebt daar by u, kind, een pest, een schijtfenijn.
    Soo ’k langer by haar was, ik soum’er aan vergrijpen.
    Ik heb alreeds genoeg. Mijn sinnen zijn aan ’t gijpen.
    Het breynvat kookt en rooktme, als waar ’t een binnenhel.
    (800) ’k Moet in de ruyme lugt, of ’t raakt niet op sijn stel.



Derde Uytkomst.

Geertruyd. Maria.

    Hebt gy uw spraaklit dan geset ter bank van leening,
    Dat ik het woord moet doen, en seggen uwe meening?
    Gy lijd dan, dat gy word onlijdelijk gequelt;
    En swijgt, gelijk een vis, hoewel ’t u welvaart gelt?
Mar. (805) ’t Is Vader. weet ge raad, die ’k tegen hem beginne?
Geert. Zijt vry sijn kind, maar niet u eygen vyandinne.
Mar. Hoe dan?
Geert.             Ik had geseyd, dat liefde is eyge werk.
    Dat gy voor u, niet hem, sult trouwen in de kerk.
    Dat gy de Bruyd sult zijn, om wie den dans sal aangaan.
    (810) Voor al, dat gy het zijt, aan wie de Man moet aanstaan:
    Dat hy sijn Steyl-oor trouw’, soo hy hem dunkt soo schoon;
    En gy belooft, geensins te schutten de geboon.
Mar. ’t Gesag, dat ik altijd aan Vader heb gedraagen,
    Verstomde my; en ’k was als in mijn tong geslaagen.
Geert. (815) Maar luyster: Reynhert is nu dus ver met u heen.
    Wat hebt gy voor hem, ja, of een afkeerig neen?
Mar. Gy neemt met onregt mijn verliefde ziel te plaagen.
    Och Geertruyd! moet gy my, gy, seg ik, my dat vraagen?
    Heb ik u niet mijn hart ontslooten menigwerf?
    (820) En weet gy niet, hoe ik, om hem, van liefde sterf?
Geert. Wat weet ik, of het is vryaadje, sonder meenen?
    En u regt errenst ooyt, met Reynhert, te vereenen?
Mar. Och! twijffelt gy nog, Truy? gy doet my ongelijk.
[p. 26]
    Mijn ongeveinsde Liefd heeft overvloedig blijk.
Geert. (825) Soo hebt gy hem dan lief?
Mar.                                                     Och ja! met hart en sinnen.
Geert. En hy schijnt wederom u hartelijk te minnen?
Mar. ’k Vertrou soo.
Geert.                      En gy bey brand even seer daar na,
    Om met malkaar een paar te zijn?
Mar.                                                  Voorseeker, ja.
Geert. Wat kunt gy uit de trou van Steyl-oor dan verwachten?
Mar. (830) De dood, indien men meent mijn liefde te verkrachten.
Geert. Gevonden is ’t. Ik dacht soo ver noch selver niet.
    Steek maar de maagte moord, soo scheid gy van ’t verdriet.
    De raad is treffelijk. Mijn kruin begint te draajen,
    Als ik hoor hoe de lien sich met die praatjes paajen.
Mar. (835) Hey Geertruy! is ’er van dit quellen dan geen lens?
    Ik sie wel, gy en hebt geen deernis met een Mens.
Geert. Geen deerenis altoos met sulke malle grillen,
    Noch met die op haar tijd niet derven, ’t geen sy willen.
Mar. Wat wilt gy meer van my? ik ben te seer bevreest.
Geert. (840) Verlaat de liefde dan; die eist een vaster geest.
Mar. Mijn hert draagt trouwe liefde, en blijft tot hem geneegen.
    Voort draait het op voor hem om Vader te beweegen.
Geert. Genoomen, dat u Vaar een beul is, en een bul,
    Die, na sijn Steyl-oor lief, niet sot en is, maar dul;
    (845) Die sijn gegeeven woord nu in sijn hals gaat haalen;
    Is dat u minnaars schuld? moet die ’t gelag betaalen?
Mar. Maar, soo ik afslag krijg, en dat eens ruchtbaar wert.
    Hoe fraai staa ’k dan in ’t blank met mijn gulhertig hert?
    Kan ik soo los, in spijt van alle weygeringen,
    (850) Uit kinderlijke plicht, en maagdeschaamte springen?
    Begeert gy, dat mijn min, gehangen aan de klok - - -
Geert. Neen, ik begeer niet; ik bedenkme; ’t was maar jok.
    ’k Sie Reynherts haaring hier niet lichtelijk te braaden.
    Dies sou ik u, met ernst, aan Jonker Steyl-oor raaden.
    (855) Gy krijgt reeds sin in hem: en waarom soudge niet?
    Men hiel u welvaart weer, indienm’n anders ried.
    Heer Steyloor! neen; daar is de gek niet meê te scheeren.
[p. 27]
    ’k Seg Jonker Steyloor! hoe? ten zijn geen rotte peeren.
    Heel selden komt te markt zo kostelijke waar:
    (860) Tast van u, kind, en grijp Geleegentheyd by ’t haar.
    Gy zult, gelijk hy word, geëert zijn van de werelt;
    Geëdelt van sijn bloed; van hem nog braaf gekerelt.
    ’t Is al begeerlijk vlees, dat in sijn kleeren schuylt,
    Daar meenig Juffer om gezugt heeft, en gepruylt.
    (865) Voor deesen zat hy naakt, in ’t paradijs der naakten,
    Daar hy, met biegten, trots Broer Knelis, zig vermaakten.
    Daar bleek, dat, zonder kleed, een Jesuijt te prijk
    Sit, aars nog aars, gelijk een Boer van Langedijk.
    Die gaaven heeft hy nog; en, in het Reformeren,
    (870) Bedrijft hy wonderen, met sijn Katechiseren.
    Hy voelt, met eygen hand de boesemzond, op ’t naakt;
    En (zo hy selve zeyd,) al had hy ys geraakt,
    ’t Ontstak hem meerder niet: alleen is ’t, om te proeven,
    Of in ’t gebed het hert ook stond in vaste schroeven.
    (875) Schiet iemand schichtig op van die gevoelig’ hand,
    Die straft hy streng, als, die in aandagt geest ontspant.
    De vroutjes, die met last der zonden zijn belaaden,
    Verquikt hy, hy alleen verlost haar van den quaaden.
    Doe vry, om sijnent wil, heer Reynhert in den ban;
    (880) Gy zijt gebergt met zulk een perel van een man.
Mar. Och Truy!
Geert.              Wat zielvermaak, wat oogenlust, wat vreugden,
    Als gy met hem zult zijn getrouwt in eer en deugden!
Mar. Ey maak dog eens een eynd, van deeze sotteklap.
    Schaf raad, bemintge my, of hebtge weetenschap.
    (885) ’k Had ongelijk: ik geeft: nu zal ik alles waagen.
Geert. Neen, neen, een kind moet zig aan Vaders wil gedraagen,
    Al gaf hy haar ten man een grijze baviaan.
    Wat klaagtge? weetge wel, hoe schoon u saaken staan?
    Voort na de bruyloft, zult gy rollen op vier wielen,
    (890) Na Steyloors heerlijkheyt: die zult gy vinden krielen,
    Van nigten en kosijns. Een ongemeen vermaak
    Sal u haar heusheyd zijn, en hoffelijke spraak.
    Men sal u blijde komst, met groote staacy eeren.
[p. 28]
    Gy, in aansienlijkheyd, by vrouwen en by heeren,
    (895) Sult steeds ter feest zijn op banket en mommery,
    Daar ’t Goddelijk gesang en spel sal komen by.
    De tang op roosterslag, gepaart met heldre keelen,
    Daar somtijts Lier en Veel sal kunstig onder speelen.
    U Liefsten onderwijl...
Mar.                                 Stil! rammelkous, u praat
    (900) Maakt my maar wervelsiek; of swijg, of spreek van baat.
Geert. Ik ben u dienares.
Mar.                                Ey Geertruyd, om de minne...
Geert. Neen, by noch wat, tot straf, van u beschroomde sinnen.
Mar. Ellendig ik!
Geert.                  Geen nood.
Mar.                                       Dewijl ik dit gequel...
Geert. Wel, Steyloor is u lief, gy eygent ook het vel.
Mar. (905) Gy zijt altijd geweest mijn knijpraad, lang voor deesen.
Geert. Gesteyloort moet gy, en geringeloort haast weesen.
Mar. Ik zie dan, dat mijn ramp u niet ter herten gaat:
    Dies wil ik ook, dat gy my in mijn wanhoop laat.
    De wanhoop sal mijn hoop, mijn raad sal krimpraad weesen.
    (910) Een middel weet ik noch, dat sal my wis geneesen.
                                                                        Sy wil gaan.
Geert. Nu, nu, kom hier. Mijn quaadheyd is voorby.
    Men moet noch eyndelijk, met u, weer zijn te ly.
Mar. Sie Geertruy, kan men my geen andere uytkomst geeven,
    So seg ik u; ik wil, ik kan niet langer leeven.
Geert. (915) Schep moed; noch isser kans, om deese slag t’ontgaan,
    Met goet fatsoen... Maar sie, heer Reynhart komt daar aan.



Vierde Uytkomst.

Reynhart. Maria. Geertruyd.

Reynh. Mejuffer, seker nieuws heeft my gemaakt nieuwsgierig
    Om u te komen sien. ’t Is ongemeen pleysierig.
Mar. Wat is het?
Reynh.         Dat gy trout met Steyloor.
Mar.                         Het is wis,
    (920) Dat Vader dit nu korts in’t hooft gekomen is.
[p. 29]
Reynh. U Vader...
Mar.         Na het schijnt, die soekt met u te breeken,
    En is my van de saak so aanstonds komen spreeken.
Reynh. So ist geen jok, maar ernst.
Mar.                     Ernst is het, ja voorwaar,
    Hy heeft sig ook geüyt voor Steyloor luyd en klaar.
Reynh. (925) En wat besluyt maakt gy op ’t kiesen van dit weerpaar,
Mejuffer.
Mar.     ’k Weet het niet.
Reynh.                 Dat luyd al koel en eerbaar;
    Gy weet het niet?
Mar.         Neen.
Reynh.             Niet?
Mar.                 Maar wat soud gy my raan?
Reynh. ’k Raad u, voor alle ding den bruygom aan te slaan.
Mar. Raad gy ’t me?
Reynh.             Ja.
Mar.                 Toch?
Reynh.                     Hoe? sou hy u niet bekooren?
    (930) De keur is waard, om daar een seggen van te hooren.
Mar. U raad gevalt me dan, en sal mijn voorschrift zijn.
Reynh. Gy sult het kunnen doen, geloov’ ik, sonder pijn.
Mar. Het doen sal my so licht, als u het raân, vernoegen.
Reynh. Ik hebt u maar geraân, om my na u te voegen.
Mar. (935) Om u vermaak te doen, wil ik my laaten raân.
Geert. ’k Sal swijgen, om te sien, hoe dat het daar sal gaan.
Reynh. Nu ken ik eerst u liefde, en ’t waaren van u treeken,
    Doe gy my...
Mar.         Dat’s voorby, daar valt niet van te spreeken.
    Gy hebt my, daar terstond, aan Steyloor uitgetrout.
    (940) Dat is goed duits gezeid: en ’t leste woord dat houd:
    Daar op ik ook besluit; te sullen niet versmaaden,
    ’t Geen gy my, tot mijn heil, met eigen mond, komt raaden.
Reynh. Mijn raaden heeft geen schuld: u hart was reeds gewent;
    Daar lag ’t besluit al vast gemetselt in cement.
    (945) Nu komt men, om de kool, hier so wat bonjes maaken,
    Om, met een glimp, sijn wit van Eedbreuk te beraaken.
[p. 30]
Mar. Dat’s waar, gelijk hebt gy.
Reynh.                 U wispeltuurig hert
    Gevoelde nooit voor my, een vonkje minnesmert.
Mar. ’t Is wel; gy moogt daar u believen wel van denken.
Reynh. (950) Ja mijn believen: Maar dit trouloos ommeswenken,
    Sal u noch eerst verraân; ’k weet, aan een andre kant,
    Reeds, en op vaster grond te bieden hart en hand.
Mar. ’k Loof ’t wel; gy sult met u verdiensten strak beleesen,
    Die gy maar...
Reynh.         Swijg dog, van verdiensten, mag het weesen:
    (955) Ik ben daar van misdeelt; u handel toont het klaar.
    De deernis is mijn hoop, van trouwer wederpaar.
    Ik ken een schoonheyd, die, na ’t breeken van u banden,
    Mijn schâ vergoeden sal, en sonder vrees van schanden.
Mar. U schâ sal weynig zijn, of, geeftse weederpijn,
    (960) U hart haast, met gemak, daar van geneesen zijn.
Reynh. Daar set ik ’t lijf ook na; en gy moogt dat wel weeten.
    Hy heeft sijn naam en roem lafhertiglijk vergeeten;
    Die niet vergeeten wil, die hem vergeeten had;
    Of, stoot dit tegen ’t hert, zig houden fier en prat.
    (965) ’t Is onverschoonelijk, of buiten spoor der sinnen,
    Te volgen, die u vlugt, en, die u haat, te minnen.
Mar. Dit zijn verbeeldingen, die hoog en heerlijk gaan.
Reynh. Wel, laat daar ider dan sijn zegel steeken aan.
Wat? woud gy, voor altoos, my in u minne braaden,
    (970) En u gezigt, met lust, in dat gezigt verzaaden?
    Dat gy een ander naamt, zou ’k, met goe oogen, zien,
    En ’t hert, dat gy verstiet, geen ander mogen biên.
Mar. Neen, gaâ, en kies een wit, en schieter na, en mikt pas;
    Maar leg het beeter aan. ’k Wouw, dat het al beschikt was.
Reynh. (975) Woud gy dat wel?
Mar.             Ja ’k.
Reynh.                 Wel, ’t is lang genoeg gespot.
    Mejuffer ’k ga u wil volbrengen, op een bot.
Hy doet een treê om wech te gaan; maar komt
daadelijk weer.

[p. 31]
Mar. Gaâ.
Reynh.     Maar vergeet het niet, en houd wel in gedachte,
    Dat gy het zijt, die eerst mijn hert, hier toe verkragte.
Mar. Al regt.
Reynh.     En ’t geen ik nu gedwongen doe, en noô,
    (980) Is, na u voorbeeld.
Mar.         Na mijn voorbeeld, ’t zy alsoo.
Reynh. Wel, ’k sal u, op dat woord, die dienst naaukeurig geven.
Mar. Heel goed.
Reynh.         Gy ziet my nu; maar ’t is voor al u leeven.
Mar. Goe reys.
Reynh.         Hoe?
Hy gaat, en aan de deur zijnde, keert weerom.
Mar.             Wat?
Reynh.                 Heb ik u roepen niet gehoort?
Mar. Mijn roepen? zijtge dol?
Reynh.                 Dat gaat dan eensgangs voort,
    (985) Vaarwel Juffrou.
Mar.             Vaar wel, mijn Heer.
Geert.                         Ik loof, waarachtig
    U leutert bey de key. Verduldig en aandachtig,
    Heb ik de kat alhier staan kijken uyt de boom;
    En waar na toe, dit paard zou hollen, sonder toom.
    Heer Reynhert, hoor, sta stil.
Sy gaat hem vast houden by sijn arm, en hy schijnt groote weederstand te doen.
Reynh.                 Hey Geertruy, wat sal ’t weesen?
Geert. (990) Ey keer.
Reynh.         Neen, neen, de spijt, my in het hart gereesen,
    En sy verbiedent! ’k meen haar wil te voeren uyt.
Geert. Ik bidder om, hou stal.
Reynh.                 Neen, ’t is een staal besluyt.
Geert. Ey!
Mar.     ’k Jaag hem weg, hy mag mijn aangesigt niet doogen.
    ’k Wil hem verligten gaan, en wijken uit sijn oogen.
Sy loopt van Reynhart, na Marie.
Geert. (995) Nu d’ander weer? waar heen?
Mar.                     Laat gaan.
Geert.                         Neen, neen, kom, kom.
[p. 32]
Mar.    Gy arbeyd vruchteloos; ik kom niet wederom.
Reynh. Ik sie ’t wel: daar ik ben, daar, denktse, brand men hoornen.
    Best gaa ik hier van daan; mijn oogen zijn haar doornen.
Sy loopt van Marie weer na Reynhert.
Geert. Al weer aan? wat de Droes! nochtans sal ik mijn wil
    (1000) Noch hebben. Is ’t van ’t mal? hier beyde! staatme stil.
Sy trektse na malkaar toe.
Reynh. Maar wat is u besluyt?
Mar.                 Wat wilt gy hier gaan maaken?
Geert. U scheel vereffenen, ten besten van u saaken.
    Zijt gy soo dwaas, dat gy geen beeter koop en geeft?
Reynh. Hebt gy dan niet gehoord, wat sy gesprooken heeft.
Geert. (1005) En zijt gy geen sottin? u selven soo t’ontstellen?
Mar. Hebt gy dan niet gesien, hoe hy my nam te quellen?
Geert. ’t Is gek aan alle kant. Sy heeft geen andre sorg,
    Als om uw bruyd te zijn; daar blijf ik u voor borg.
    Hy mind u maar alleen; en, al sijn hoop en wenssen,
    (1010) Is, om u man te zijn: dat sweer ik by mijn pensen.
Mar. Wat had hy my soo los te geeven sulk een raad?
Reynh. Wat had sy my soo wild te vraagen, op die daad?
Geert. Gy twee zijt rondom mal. Voort lang my, elk vijf vingeren.
    Hier, gy eerst.
Reynh. geevende sijn hand Wat sal ’t zijn?
Geert.                         Nu gy; niet lang te slingeren.
Mar. geevende ook haar hand. (1015) Wat regt gy hier weer aan?
Geert.                         Flux! doe my, dat ik hiet.
    Gy hebt malkander lief, en weet het selver niet.
Reynh. aan Maria. Maar doe u dingen dan ten minsten sonder weersin.
    En sie een mensch eens aan, met eenig schijn van weermin.
Sy siet hem aan met een grimlachje.
Geert. Ik seg de vryery is niet, als voddery.
Reynh. (1020) Heb ik dan geen gelijk te klaagen, seg eens, gy?
    En, als ik ’t seggen mocht, zijt gy dan niet quaadaardig?
    My ’t hert te vlijmen, met een saak, soo scherp en schaardig?
Mar. Maar denk, of gy ook geen ondankbaar mensch en zijt.
[p. 33]
Geert. Laat deese pleyt te rol, tot een bequamer tijd;
    (1025) En pas nu maar de slag van Steyl-oors trouw t’ontduyken.
Mar. Toon ons de middelen, hier dienstig te gebruyken.
Geert. Wy moeten alle magt doen werken eeve sterk.
    Het geen u Vader drijft is sot- en kinderwerk.
    Maar gy, wanneer gy hem siet na sijn winden swieren,
    (1030) Moet zeilen na ’t kompas, met kunstig schoot te vieren.
    Dan kunt gy best, komt u de teegewind eens aan,
    Laveeren met de saak op uytstels lange baan.
    Den dag verklaart het al. Die tijd heeft, heeft ook leeven.
    Dan sult gy hem een siekte, in goe betaaling, geeven.
    (1035) En op een ander tijd word hy wel weer gepaait
    Met slinxe teekenen; daar heeft een hen gekraait,
    Een raaf gekrast, een spook komt ’s nachts door ’t huys rinkinken.
    Dan droomt gy ook wel eens van in een poel te sinken,
    Het beste toeverlaat volgt dan noch achter naa;
    (1040) Gy kunt niet zijn getrouwt, eer gy gesegt hebt, jaa.
    En, om al dit gevaart te stieren gaauw en schrander,
    Soo hoed u, dat men nooit u twee vind by den ander.
Aan Reynhert.
    Vertrek in aller haast, en por u Vrienden aan,
    Om ’t Heerschap hier in sijn beloften te doen staan;
    (1045) Terwijl wy ’t vier in ’t hooft gaan jaagen van haar Broeder:
    En krijgen aan de koord haar beyder tweede Moeder.
    Vaar wel.
Reynh. aan Maria. Van al dat wy hier rucken by malkaar,
    Zijt gy mijn uitterste plegtanker, in gevaar.
Mar. Ik kan voor geen besluit of wil van Vader instaan;
    (1050) Maar nimmer sal ik trouw, als met Heer Reynhert, ingaan.
Reynh. Wat klinkt dat woordje soet! laat vry nu deese vent - - -
Geert. Hey! minnaars malle praat komt nimmer meer ten end.
    Gaa, seg ik u.
Reynh.     Voor ’t lest.
Geert.             Wat valt hier noch te kaaken?
    Voort dat heen. dit geen gy, of ’k sal u beenen maaken.
Stootende elk op de schouder voort.
Eynde van de tweede Handeling.
Continue
[p. 34]

DERDE HANDELING.

Eerste Uytkomst.

Vegthart. Geertruyd.

Vegth. (1055) DAt eer de blixem my door merg en beenen dring,
    Mijn toenaam stuckeschelms zy in de wandeling;
    Eer teugels* van gesag, of van gewelt, my houwen.
    Ik waag mijn py daar aan: al sou ’t my namaals rouwen.
Geert. Ey hou wat binnen, en doe water in u wijn:
    (1060) Dewijl u Vaders doen noch niet als woorden zijn.
    Men gaat, al wat men seyt, niet strax te werke leggen.
    Daar is geen langer weg, als tussen doen en seggen.
Vegth. ’t Is best, dat ik de slang in sijn geboorte smoor,
    En bijt; aan deese gek, een woord of twee in ’t oor.
Geert. (1065) Soet! soet! men sal ’t kompas haar anders wel versetten.
    Laat dat u Moeder doen. Haar breyn is al te wetten.
    Hy is, aan ’t geen sy seyt, seer handsaam en beleeft.
    ’t Schijnt dat sy, op sijn Geest, geen kleen vermogen heeft.
    ’t Waar niet onmoogelijk, dat hy op haar vermutst was.
    (1070) Was dat! wy hadden ’t geen ons hier nu aldernust was.
    Sy meent hem, om u saak, op deese plaats en stond,
    T’ontbieden, en sijn hert te polsen in de grond;
    Op ’t stuk van deese trou: ook, om hem aan te wijsen,
    Wat onheil, wat al spel, hier uit noch staat te rijsen,
    (1075) Indien hy tot dat werk gaat leenen raad en daad.
    Sijn dienaar seit my daar, dat hy noch aan de praat,
    By ’t soet geselschap is; dat tot sijn oeffeningen
    Vergadert dag op dag; en dat hy, om geen dingen,
    Hem stooren derft: die, om het strijken van een voet,
    (1080) Om ’t krijten van een kind, van heil’gen yver woed:
    Maar dat hy nu al bid, en sy haast staan te scheyden.
    Soo gaat, en laat my hem alleenig hier verbeyden.
Vegth. Mag ik daar by niet zijn?
Geert.                                         O neen! laat haar alleen:
[p. 35]
    Dat ’s al de kracht van ’t werk.
Vegth.                                           ’k Sal swijgen als een steen.
Geert. (1085) ’t Was goet, indien wy hier u buyen niet en kenden.
    Het was de naaste weg, om ’t spit in d’as te wenden.
    Vertrek.
Vegth.       Neen: ’k moet het sien, ik sal niet worden quaad.
Geert. Wat zijtge een lastig keerl! hy komt, ik seg u: gaat.



Tweede Uytkomst.

Steyloor. Geertruyd.

Steyloor, Geertruyd gewaar wordende.
    Laurens, breng ’t Bijbeltje, dat ik steeds by my draage;
    (1090) En bid God, dat de nacht, van u verstand, verdaage.
    Verdaage? neen; ’t verstand is d’afgrond alles quaads.
    Bid, dat het sterve, en gy de Geest krijgt in de plaats.
    Laat andre Predikers haar aarts verstand gebruiken,
    Die maar na letterkunde en schoolgeleertheid ruiken;
    (1095) Gy zijt een geestlijk mens; slaa dan dit stinkend vat
    De boom in, het verderft Gods ingeleide schat.
    Gy, die mijn lessen hoort, moogt van geluk wel boogen;
    Geluckig gy, die staag mijn voorbeeld hebt voor oogen.
    En als ik van u ben, gedenk altijt aan mijn
    (1100) Helschijnend licht, ik kan niet altijt by u zijn.
    Soo iemand na my vraagt, ik gaa, by weeuw en weesen,
    De Godsdienst oeffenen, die God heeft hoogst gepreesen;
    De penningen, die ’k heb, uitreiken in haar nood,
    En sterken, met mijn troost, den rietstaf van haar brood.
Geert. (1105) Wat maakt hy al boehaa! wat windvang van gemaaktheid!
St. Segt gy iets?
Geert.               Ik heb last...         Hy krijgt sijn neusdoek uyt sijn sak.
St.                                        Och ergerlijke naaktheid!
        Daar, neem die neusdoek eerst, en spreek dan by de lien.
Geert. Hoe soo?
St.                     Die boesem toe: ik magse soo niet sien.
        Dus komt het, dat de ziel, door Venus vier geblaakt werd,
        (1110) En meenig maagdlijk hert sijn reinigheid ontschaakt werd.
Geert. ’t Moet weesen, dat gy self zijt wonder ras geraakt,
[p. 36]
    En ’t al te weelig vlees u geest licht gaande maakt.
    Ik weet het niet, wat vlam u hert en hertaar blaakert;
    Voor my, ik ben soo heet niet voor dat vier gebaakert.
    (1115) U vel en sou my niet bekooren kunnen, schoon
    Ik u hier moedernaakt sag staan van top tot toon.
St. Vermeng u reedenen met meerder sout van seedigheid,
    Of ik gaa mijner vaart, en laat u hier in leedigheid.
Geert. Neen hoor, en ga niet weg; ’k sal swijgen; zijt te vreen.
    (1120) ’k Heb maar een woord of twee, dan laat ik u alleen.
    Mevrou versoekt de gunst, om eens met u te reeden
    Te koomen, en sy sal hier aanstonds zijn beneeden.
St. Eylaci! graag en geern.
Geert. by haar selven.         Hoe slinkt hy, als een koek.
    Het geen ik heb geseyt, dat seg ik noch. O broek - - -
St. (1125) Maar komt sy haast?
Geert.                             My dunkt, ik hoor haar daar al praaten.
    O ja! sy is het self. Ik sal u saamen laaten.



Derde Uytkomst.

Steyl-oor. Magtelt.

    Den Hemel, uit den hoorn van ’s Heylands overvloed,
    Schenk u, na ziel en lijf, gesondheids dierbaar goed:
    En stort, in sulk een maat, sijn zeegen; als kan wenssen
    (1130) D’ootmoedigste die ooit Gods liefde droeg tot menssen.
Magt. U kristelijke wens verplicht my: maar ik bid,
    Dat gy ’t gemak aanvaart, en hier wat nedersit.
St. Hoe staat het met u quaal? zijt gy daar van ontslaagen?
Magt. Och ja! de koorts blijft weg: God dank; en u voor ’t vraagen.
St. (1135) De bidgeest werkt in my op geen soo hoogen peyl,
    Om door waardy van God te perssen sulk een heyl:
    Maar ’k heb in al die tijd, met hem, in mijn gebeeden,
    Om u gesontheid steeds geworstelt en gestreeden.
Magt. U yver was dan groot, en veel te groot voor my.
St. (1140) U welstand kan men niet waardeeren na waardy.
    Om d’uw te lossen, wou ’k de mijne graag verpanden.
Magt. Dit is de kristenliefde op ’t heetste te doen branden.
[p. 37]
    Ik blijf u dienares voor die geneegentheid.
St. Oneindig min is die, als gy wel waardig zijt.
Magt. (1145) Een saak leit my op ’t hart, en heeft daar swaar gewogen.
    ’k Verheugme, dat wy hier zijn tussen twee paar oogen.
St. Ik ben ook als vervoert door dit geluk, Mevrouw
    Dat ik, in vryigheid, u hier alleen beschou.
    Wat heb ik meenig maal om dit geval gebeeden!
    (1150) En onverhoort, tot op den blijden dag van heeden.
Magt. Voor my, ik heb aan u een vraag maar, sonder meer;
    Daar ik u innerlijk gevoelen op begeer.
St. En ik heb ook van u, als hoogste gunst te vergen,
    ’t Ontsluiten van mijn hert, en sonder iets te bergen;
    (1155) U te verseekeren met een gestaafden eed,
    Dat verre was van my het doen van eenig leet,
    Wanneer men, om ’t besoek, mijn stem wat luyder hoorden.
    Mijn yver oversood het peil van sijne boorden,
    Alleen uit suivre drift - - -
Magt.                                 ’k Nam ’t heel wel op, en ’t leyd
    (1160) Soo by my, ’t was maar sorg voor ziel en zaaligheyd.
St. O ja! Mevrou, soo was ’t. O had ik maar geleegentheyd!
            Hy nijpt de enden van haar vingeren te samen.
Magt. Oei! oei! gy nijpt te sterk.
St.                                 Soo sterk is deugds geneegentheyd.
    En, om u quaad te doen, ’k heb op mijn hooft geen haar,
    Geen druppel bloeds in ’t lijf - - -
            Hy leyt sijn hand op haar knie.
Magt.                                         U hand, wat doet die daar?
St. (1165) Ik voel u booverok. Hoe sacht zijn sulke sijden!
Magt. Ey! laat doch staân: ik kan dat kittelen niet lijden.
            Sy schuift haar stoel agterwaarts, en Steyl-oor
                de sijne na haar toe.

St. De rok is schoon van stof, en keurlijk uitgesocht.
    Wat word daar hedendaags al geestigheid bedocht!
    Maar deese kunst munt uit, en spant de kroon van allen.
Magt. (1170) Dat gy u heylig breyn, en hemels oog laat vallen
    Op deese kleinigheid; voorwaar, dat is my vreemt:
    Gy, seg ik, die ’t soo naau op ’t stuk van kleeding neemt.
    Gy geesselt d’hovaardy, en gunt haar geen genade,
    En hebt het, booven al, op vrouwepracht gelaade’.
[p. 37]
    (1175) Gy rukt haar ’t haar van ’t hooft, met gommen overkorst,
    De paarlen van den hals, de booten van de borst,
    Van tabbert, hand en voet, de linten en de veeren,
    En van het gantsche lijf die nieuwe snoffe kleeren.
    Het deksel, datg’haar geeft, ook in haar fiere jeugd,
    (1180) Is ’t geestlijk ciercel Gods, de maatigheid en deugd.
    Gy haat, in schijn, op ’t strengst, den * Dwingland van vier
        letteren,                                                        * Mode.
    En dreigt hem met u woord en voorbeeld te verpletteren.
    Wat prijst gy dan dit kleed, als kunstig uitgewrocht,
    Uitmuntend in sijn stof, en keurlijk uitgesocht?
    (1185) Waartge in u oeffening, gy sout dit immers laaken.
    Maar ’k gaa dit nu voorby, en kom tot andre saaken.
    ’k Hoor dat mijn man sijn woord en trouwe gaat verraan,
    En u sijn Dochter geeft: ey! seg my is daar aan?
St. Hy heeft m’er van geseid: maar, als ik waar mag spreeken,
    (1190) ’t En is dat niet, daar ik den Hemel om sou smeeken.
    ’k Sie elders, ’t geen mijn hert tot min troont en verrukt;
    Het hoogste van mijn wens, soo maar mijn wens gelukt.
Magt. Gy mint de werelt niet, noch moeit u met haar droesem.
St. Daar woont geen hert van steen in ’t vlees van deese boesem.
Magt. (1195) Gy, acht ik, balling hier, sweeft, langs een hooger pad,
    Na ’t hemels Vaderland. U hert is by u schat.
St. Dewijl de min, die ons aan ’s hemels schoonheid taakelt,
    Het hert, van ’t sichtbare, niet heel en al ontschaakelt:
    Ontfonkt het maaksel Gods, seer licht, een liefdegloed,
    (1200) Die, door ’t vijfsinnetuig, krijgt vat op ons gemoed.
    De weerlicht van die straal schijnt uit al uws gelijken,
    Uit u noch boven al, op ’t wonderlijkst te prijken.
    God heeft, in u gesicht, iets minnelijx gedrukt;
    Dat yders oog verblind, en yders hert verrukt.
    (1205) En ik kon u niet sien, o schepsel vol van schoonheid,
    Of ’s Scheppers kracht en kunst, die sich in u ten toon spreit,
    Heeft, door dit meesterstuk, soo Godlijk, soo volmaakt,
    My, met verwondring eerst, daar na, met min geraakt.
    Mijn hert begon daar op, self van sich self, te schricken;
    (1210) Het noemd’ haar stille brand een van des Duivels stricken:
    En, ’k nam al voor te vlien u vinnige oogenstraal;
[p. 39]
    Als seeker sielverderf, en welvaarts hinderpaal;
    In ’t end, ô schoonste schoon! ontfing ik ligt en kennis,
    Dat ik u deese liefd mag dragen, sonder schennis,
    (1215) Dat, schoon die vlam my sengt, ik egter eerlijk blijf,
    Dies werp ik ’t hollend hert den breydel op het lijf.
    ’t Is waar, en ik beken, ik most met meerder schroomen,
    Met dit nietwaardig hart voor u ten offer koomen,
    Maar ’k troost my, dat mijn heyl, in uwe goedigheid,
    (1220) Niet in de dommekragt van mijne swakheid leit.
    Gy zijt mijn zoet, mijn goed, mijn hoop, mijn rust, mijn welvaart,
    Mijn hemelrijk op aard, of mijn onsaalge helvaart.
    ’k Wagt uit u schoone mond het vonnis in mijn nood,
    Mijn leeven, so gy wilt; of, so ’t u lust, mijn dood.
Magt. (1225) D’ondecking van u min, voorwaar, s’is overaardig.
    Maar gy zijt in u doen te schigtig en te vaardig.
    Wat beeter most gy zijn geharnast en gehart,
    En reed staan tegen ’t vlees met reedens strenge gard.
    Een ligt, als gy wilt zijn, en heylig man van naame - - -
Steyl. (1230) Hoe heilig men my hout, ’k ben vlees en geest te saamen.
    En, die het hemels ligt van u volmaaktheid ziet,
    Hout op een ligt te zijn, en kent de reeden niet.
    Gy staat verbaast, hoe ik die dingen saamen mengel;
    Maar ’t moeter uit; Mevrou, ik ben een mensch, geen Engel;
    (1235) En zo u eerbaarheid zig aan die woorden stoort,
    Straf u bevalligheid, die my dus ver bekoort.
    Van dat ik sag u meer als mensselijke luister,
    Maakte ik u hartevrou, al blindling, by den duister.
    En u aanminnig oog, dat Son en Blixem tart,
    (1240) Verwon het teegeweer van mijn weerstreevend hart.
    Gebeeden, oeffening en vasten, ’t viel in duygen.
    Daar stond niet voor: mijn ziel most voor u liefde buygen.
    ’t Gezigt en het gezugt, uit ’s boesems diepste kolk,
    Heeft u dit lang gespelt; nu wert mijn tong mijn tolk.
    (1245) Hebt gy de goedheid, om meewaarig te beschouwen,
    De smert van hem, die gy wis voor u slaaf moogt houwen,
    U te verneederen tot sijne nietigheid,
    So u genaa voor my en troost en hulp bereyd;
    Dan sal’k in eeuwigheyd, ô leeven van mijn leeven!
[p. 40]
    (1250) Mijn ziel in eigendom aan u ten besten geeven.
    Ook is u eerbre naam in geen gevaar, met my,
    Geen onraad immermeer te vreesen aan mijn zy.
    Dit wulps gesnor van ’t hof, dat vrouwen ooit bekoorden,
    Is windig in sijn doen, wiltweyig in sijn woorden.
    (1255) Men siet het daagelijx hoe dat men vaart met haar,
    Als sy geslooke lust voort maaken openbaar.
    Vertrou u eerjuweel aan haare boesems kofferen,
    Sy werpen ’t op de straat. Het Outer, daars’ op offeren,
    Onteert haar losse tong: maar wy zijn heus van mond,
    (1260) Bescheyden in de min, en afgronddiep van grond.
    De schijn en naam van deugd, waar voor wy angstig sorgen,
    Verstrekt aan onse min voor meer als duysend borgen.
    Die ons verkiest, bevind dat daar te vinden zijn,
    En liefde sonder vrees, en weelde sonder pijn.
Magt. (1265) Ik hoor al wonder toe. U tong seer wel gehangen,
    Drukt klaar en krachtig uit u min en mins belangen.
    Maar vreest gy ook geen vrou haar naspraak, die licht kan
    D’ondecking van u brand ondecken aan haar man?
    En dat gy, met soo los van uwe liefd te spreeken,
    (1270) De liefde van u vriend tot u den hals sult breeken!
St. Te veel goedaardigheid hebt gy daar toe voor my.
    Met mijn te vlugge tong sult gy noch zijn te ly,
    En licht vergeeven, aan de menschelijke brosheid,
    Mijn felle minnedrift, die uitspat tot die losheid.
    (1275) ’k Hoop dat gy denken sult (u soetheid stuit mijn vrees)
    Dat oogen kunnen sien, en menschen zijn van vlees.
Magt. Een ander sou misschien de saak heel anders handelen.
    Maar ik sal noch met u de sachtste weg inwandelen.
    Ik sal bescheiden zijn, en swijgen voor mijn man:
    (1280) Maar daar ’s een andre saak, daar kunt gy ook niet van;
    Dat is: Mariaas trou met Reynhert vast te strengelen,
    Te raaden, ja de saak met yver aan te bengelen,
    Te weygeren de gunst van die, met anders goed,
    Door Vaderlijk gesag u hoop tierannig voed.
    (1285) En - - -



[p. 41]

Vierde Uytkomst.

Vegthart. Magtelt. Steyloor.

Vegth. komende uyt een vertrekje, daar hy sig in verborgen had.
            Moeder neen, o neen, dat nieuwtje niet te smooren;
    By lijve niet! ik heb ’t daar alles aan staan hooren.
    Den Hemel had my hier, als met sijn hand, gebracht,
    Tot schande van die guyt, die na mijn schande tracht.
    Nu leit de weg gebaant, waar langs ik my te wreeken, en
    (1290) Sijn snoo geveinstheid sie met houtskool af te teekenen;
    Om Vader eens de Geest (hoe loos hy sich verbergt)
    Te toonen, van die fielt, die u tot oneer vergt.
Magt. Neen, Vegthart, neen; ey! laat sijn inkeer u genoeg zijn,
    Mits doende dat gy wilt; ’t sal ver den besten boeg zijn.
    (1295) Mijn woord heeft hy daar op, laat dat doch ongeschend;
    Te maaken veel geruchts en ben ik nooit gewent,
    Een vrou kan, om den deun, die sotteklap licht hooren;
    Sou sy die strak haar man gaan lellen aan sijn ooren?
Vegth. Gy hebt, als gy dat doet, u reedenen daar toe.
    (1300) Ik heb de mijnen ook, waarom ik anders doe.
    Geen goedheid was ’t in my, maar sotheid hem te schoonen,
    Die mijn getergde toorn soo lang heeft derven hoonen,
    Door sijn schijnheiligheid en onbeschoft gedruys,
    Dat soo veel ongemaks veroorzaakt heeft in huys.
    (1305) Te lang heeft hy beheerst de heerschappy van Vader,
    En mijne, en Reynherts min gedraaiboomt, die verrader.
    ’t Is tijd dat ik het roer hem uit sijn handen grijp.
    Den Hemel draagtme gunst, en het saisoen is rijp.
    Te schoon komt deese kans hier drijven op mijn stroomen.
    (1310) Ik meen my self daar van te dienen, sonder schroomen.
    ’k Was waardig naderhand, soo ’k nu niet had gewaakt,
    Dat die gelegentheid my wierd aanbruik gemaakt.
Magt. Vegthart.
Vegth.               Met oorlof, neen, ’k moet mijn gesicht gelooven.
    O vreugd! ’t rak in de wind seyl ik hier mee te booven.
    (1315) Al wat gy my daar segt, en gelt niet; om ’t vermaak
    Tot boeting van mijn wrok, t’ontsetten aan mijn wraak.
[p. 42]
    Ik wagt ook langer niet: maar gaa dit boekje leesen,
    Daar ’t hoort. Maar hier, sie hier; ’t is juyst, als of ’t wouw weesen.



Vijfde Uytkomst.

Vegthart. Domburg. Magtelt. Steyloor.

Vegth. Tot welkomst, Vaderlief, vereer ik u, ’t geval,
    (1320) Dat aanstonds is gebeurt, en u benieuwen sal.
    Dat heerschop daar, dat gy met liefd hebt gaan onthaalen,
    Meende u met woekerloon, dat weldoen te betaalen.
    Hy heeft sijn dankbaar hert daar middagklaar getoont,
    En hoe hy u daar voor wel geerne sag gekroont.
    (1325) Ik quam hem hier op ’t mat betrappen, met mijn ooren,
    Terwijl hy Moeder ley sijn vuyle lust te vooren.
    Sy, van een stille geest, en in den inborst sagt,
    Ontried my ’t melden van dit schellemstuk, met kragt.
    Maar ’t feyt is t’onbeschaamt, ik moet het u doen blijken;
    (1330) En zo ik ’t heelen wouw, ’k zou u verongelijken.
Magt. Ja, ’k houw het ver voor best, dat nimmer vrouwe stoort,
    De rust haars mans, als sy die dwaase reeden hoort.
    Daar in bestaat het niet, te zijn een vrou met eeren;
    Maar daar in, dat men weet alle oneer af te keeren.
    (1335) So leyd de saak by my. Gy Vegthart, had kort stil
    Gesweegen, had ik iet vermoogen op u wil.



Sesde Uytkomst.

Domburg. Steyloor. Vegthart.

Domb. O hemel! is ’t dan waar, het geen ik daar hoor seggen?
Steyl. Ja broeder, schouw my vuyl, en sonder om te leggen;
    Een godloos stout stuk vlees, quaadaardig, boos van geest,
    (1340) En een geslaage guyt, is ’t iemand ooit geweest.
    De ballast mijns gemoeds word swaarder t’elken stonde.
    Mijn gantsche leeftijd is maar eene reex van zonde.
    En ’k zie Gods hand, die met de roe van dit gerugt,
    Mijn trotsen ouden mensch kastijden komt, ten tugt.
    (1345) Hoe swaar de klagten zijn, die hier mijn eer beleedigen,
[p. 43]
    ’k Heb geen laatdunkentheyd, om self my te verdeedigen.
    Voldoe u wraak; geloof, ik ben niet als te pluys,
    En drijf my zondig mensch vry schandig uit den huys.
    Geen smaad kan zijn voor my zo groot, of s’is regtvaardig;
    (1350) Want grooter was mijn schuld, en ik meer straffe waardig.
Domb. Ha radebout! zogt gy, met zulk een slim beleyd
aan sijn Soon.
    Te donkeren de glans van die onnooselheyd?
Vegth. Hoe? ’k hoop niet, om die wolf sijn lam’re tong, dat Vaader
    My heeten liegen sal - - -
Domb.                             Swijg seg ik, snoô verraader.
Steyl. (1355) Och! laat hem spreeken, gy verongelijkt u kind,
    En slaa sijn seggen ook so ligt niet in de wind.
    Te leelijk luyd het feyt; waarom dan my so gunstig?
    Weet gy wel, wie ik ben, al veyns ik my so kunstig?
    Vergaap u niet te seer, ô broeder, aan mijn schijn.
    (1360) Ik lijk wat op het oog; ben ik daarom so fijn?
    Gy hebt van my een groot vertrouwen; maar ellendig!
    ’k Ben in de daad niet min, als ’t geen ik schijn uytwendig.
    Voor heylig gaa ik uit, by ider, die my ziet;
    Maar, ’t is in waarheyd waar, ik ben een doogeniet.
Sig keerende na Vegthart.
    (1365) Spreek vryelijk, mijn zoon, noem my een goddeloosen,
    Hoereerder, moorder, schuym en voorloop aller boosen.
    Of weet gy snooder naam, daar men ooit mens meê noemt;
    ’k Sal stom staan; Want mijn hert heeft my alreê verdoemt.
    En ’k wil, op bey mijn knien, my tot het hooren geeven,
    (1370) Van mijn verdiende straf, en mijn strafwaardig leeven.
            aan Steyloor.                         aan sijn Soon.
Domb. Mijn vriend gy doet te veel. En rouwt u nog u quaad,
    Gy guyt, van herten niet?
Vegth.                                   Wat? laatge u van die praat - - -
Domb. Swijg galgbrok. aan Steyloor. Broeder rijs, wy kennen u onschuldigheyd.
    Eerdief. aan sijn zoon.
Vegth.       Hy mag - - -
Domb.                     Flux swijg.
Vegth.                     Ik raas van onverduldigheyd - - -
[p. 44]
Domb. (1375) Spreekt gy my nog een woord, ’k breek u de nek aan stuk.
Steyl. In Gods naam, broeder, dat de gal u niet verruk.
    Veel liever leed ik self de swaarste straf van allen,
    Als dat, om my, een haar hem van het hooft zou vallen.
Domb. Ondankb’re.                         aan sijn Soon.
Steyl.                       Laat hem dog met vreen: op bey mijn knien
    (1380) Wil ik voor hem genaa - - -
Domb.                                             Och! sou ik dat nog sien?
        Aanschou sijn goedheyd, guyt! - - -             aan sijn Soon.
Vegth.                                           Dan - - -
Domb.                                                   Vroed!
Vegth.                                                           Hoe ik - - -
Domb.                                                                  Geen woorden.
    Ik hebt al weg wat u tot deese trek bekoorden.
    Ik zie, op deesen dag gebeeten en gespitst
    Wijf, kinders, dienstb’re boôn, als van de droes gehitst,
    (1385) Om deesen Heylig my uit huys en hert te steelen.
    Daar op doetme onbeschaamt al deese stucken speelen.
    Maar, hoe men meer gewelt in ’t werk stelt, tot sijn ban,
    Met des te meerder liefde en yver houw ’k hem an.
    Ik geef mijn kind aan hem, en sonder uit te stellen,
    (1390) Om deesen ophef van al ’t huysgesin te vellen.
Vegth. Meent gy, dat gy haar sin en min zo machtig zijt?
Domb. Nog deesen avond, fielt, sal ’t blijken, t’uwer spijt.
    Kom sa! ik tart u uit; en alle sult gy weeten,
    Dat ik u uit mijn hand nog boontjes sal doen eeten.
    (1395) Flux meld het schellemstuk, besteeken boos en vals,
    Val voor hem op u knien, en haal het in u hals.
Vegth. Wie? ik voor die rabaut? sou ik hier voor hem melden - - -
Domb. Speelt gy nog de quaa pier? en derft gy guyt nog schelden?
    Breng hier een stok, een stok. aan Steyloor. En weederhou my niet.
Aan Vegthart.
    (1400) Weg uit mijn huys en oog, gy huys en zielverdriet.
    ’k Raad u zo koen niet weer mijn drempel te betreeden.
[p. 45]
Vegth. Ik sal daar uit gaan, maar - - -
Domb.                                             Ruym op, en niet veel reeden.
    ’k Versteek u, galgbrok, van u deel mijns erfs en staats,
    Mijn Vaderlijke vloek geef ik u in de plaats.



Seevende Uytkomst.

Domburg. Steyloor.

Domb. (1405) So schendig te misdoen een heylig personaadje!
Steyl. O God! ik ly, maar dog vergeef hem die quellaadje.
    O broeder! wist gy eens, wat harteleed, wat smert
    Ik voel, als men my zoekt by u te maaken swert - - -
Domb. Och Heer!
Steyl.                   ’k Laat staan de daad, alleen het overdenken
    (1410) Van die ondankbaarheyd, kan mijn gemoed zo krenken - - -
    De schrik die ’k daar van heb - - - ’t hert wort my toegeschroeft,
    Ik kan niet spreeken meer, en ben ter dood bedroeft.
            Hy loopt al schreyende na de deur, daar sijn Soon
                door is uytgegaan.

Domb. Het routme, boef, dat gy mijn handen zijt ontdooken,
    En ik u niet terstond den hals en heb gebrooken.
    (1415) Heer broeder; ey! bedaar, ontstel u niet te seer.
Steyl. Laat ons, ey! laat ons dog gaan stuyten ’t huyskrakeel.
    Ik ben de Jonas, die al ’t onweer hier verwecke.
    ’t Sal, broeder, nodig zijn, dat ik eer lang vertrecke.
Domb. Hoe? dat en meentge niet.
Steyl.                                             Ik zie, dat men my haat,
    (1420) En achter al mijn doen, met loode schoenen, gaat.
Domb. Wat dan? siet gy haar woord, op mijn gemoed, beklijven?
Steyl. Maar buyten twijfel ist, ten sal hier by niet blijven,
    En deese leugepraat, die nu verworpen wert,
    Krijgt op een andre dag wel indruk op u hert.
Domb. (1425) Neen, broeder, nimmermeer.
Steyl.                                         Och broeder! ’t quinkeleeren
    Des peuluwnagtegaals kan ’s mans hart ligt verkeeren.
Domb. O neen!
Steyl.               ’t Waar egter best, dat ik haar haast ontweek.
    Laat toe, dat ik de slag, van haare raadslag, breek.
[p. 46]
Domb. Neen: blijven sult gy hier; ’t gelt zaligheyd en leeven.
Steyl. (1430) Nu dan, ik dwing my zelf, u hier in toe te geeven.
    Maar egter, so gy wilt - - -
Domb.                                   Och!
Steyl.                                            ’k Swijg dan, als vernoegt.
    Nochtans begrijp ik wel, wat my nu verder voegt:
    Want eer is wonder teer, en vrientschap doet my schromen
    De praat, die omsien baart, en ik denk voor te komen,
    (1435) En, van u Gemalin het byzijn so te vlien - - -
Domb. Dat vlien verbie ik u, in spijt van die het sien.
    Het is mijn grootste vreugd, de werelt te verguysen,
    Daarom sult gy by haar steeds zijn, te mijnen huysen.
    Dit is ’t niet al; om haar te bersten doen al t’saam,
    (1440) Begeer ik buyten u, geen ander erfgenaam.
    Ik gaa, te deeser uur, in bondigen geschrifte,
    U maken al mijn goed, in een volkomen gifte.
    Een vriend van God en my, en die mijn schoonzoon werd,
    Staat booven wijf, en zoon, en vrienden, in mijn hert.
    (1445) Wel, neemt gy het niet aan, het geen ik u hier biede?
Steyl. Dat Gods volmaakte wil, in alle ding, geschiede!
Domb. Och armen bloed! maar ’k gaa, en set het swart in’t wit,
    Dat d’afgunst quetsen sal, tot in het hartepit.
Steyl. Dat scherpe Regts besluyt, zou veel te vinnig kerven,
    (1450) So Jesus ’t godloos rot, niet selve quam onterven.
    Hy die Egipteland heeft van haar schat ontbloot,
    En, tot sijn dienst, gestelt, in Jakobs nazaats schoot,
    Sal eerlang, als hy komt herstellen alle saaken,
    Den wereltling steekind en minderjaarig maaken.
    (1455) Een welverdiende straf, van het misbruykte goud.
    Den regt Godsaligen krijgt alles in ’t gewoud.
Eynde van de derde Handeling.
Continue
[p. 47]

VIERDE HANDELING.

Eerste Uytkomst.

Burgerhert. Steyloor.

Burgerh. DEn Haag is vol daar van, en wilt gy my gelooven,
        De weerklank van dit werk sal al u luister dooven.
    Mijn Heer, ik heb u hier te pas getroffen aan,
    (1460) Om mijn gevoelen net en klaar te doen verstaan.
    Ik ondersoek op ’t naaust u saak niet, nog haar seggen.
    Ik neem het nu op ’t ergst; al ’t ander laat ik leggen.
    Het zy so; Vegthart heeft u suyverheyd belaakt,
    En zig aan lastering verdoemelijk gemaakt;
    (1465) Maar kristent het ook niet, de schulden te vergeeven,
    En, nog by Son, de toorn, te brengen om het leeven?
    Verdraagt gy’t, ziet gy’t aan, dat hier om u geschil,
    De vader in sijn huys sijn zoon niet sien en wil?
    ’k Seg nog in goeden ernst, gelijk ik my verpligt vind,
    (1470) Daars groot nog klein, die sig daar in, niet seer ontstigt vind.
    Leg alles tijdig by, ’t is ver de beste raad,
    En lijd niet, dat de zaak, tot hooger onlust, gaat.
    Bind zoon en vader weer met vreeds volmaakte banden,
    En heylig God u wraax vrijwillige offerhanden.
Steyl. (1475) Eylacy! mogt dat zijn! ik wou’t met al mijn hert.
    Voor my, ’k vergeef het hem; ’k voel naween van die smert
    Nog wraaksugts bitterheyd. Men hoort my hem niet schelden,
    En ’kwenste, dat mijn dienst, hier t’sijnen dienst, mogt gelden.
    Maar God, wiens saak het is, verhindert het besluyt.
    (1480) Komt hy’er weder in, ik moet’er weder uyt.
    ’t Verkeeren onder ons, na dat feyt, sonder weergâ,
    Gaat Gods eer, ’s kerriks dienst, mijn naam ook, al te seer na.
    Wat elk gelooven zou, is lichtelijk te raân.
    ’k Most reek’ning maaken, met die rok ter kerk te gaan:
    (1485) ’t Gerugt zou zijn, dat ik, my selven vuyl gevoelende,
[p. 48]
    Voor mijn beschuldiger geveynsdelijk was woelende;
    Dat ik, benaaut, bewroegt, en voor sijn spreeken schou,
    Hem had die slag gevoegt om dat hy swijgen sou.
Burg. Gy komt ons hier, na ’k sie, geverfde saussen dissen,
    (1490) En uwe reedenen te tastelijk vernissen,
    Met glimp van Godes saak. En sorgt gy daar niet voor.
    Al deeden wy geen recht, sijn recht ging niet te loor.
    Beveel doch, ey! beveel het wraakswaart aan sijn handen,
    Pas gy alleen u haat, in ’t liefdevier, te branden.
    (1495) En sie geen menschen aan, noch menschelijk gebod,
    Wanneer gy volgen moet het hooge woord van God.
    Hoe? sou de vrees van ’t geen de werelt mocht gelooven,
    De glori van de deugd en weldoens luister dooven:
    Neen, neen, laat ons maar doen al wat den Hemel wil,
    (1500) En stellen ons gemoed in hem gerust en stil.
St. ’k Heb al geseit, dat ik ’t van herten heb vergeeven;
    Mijn Heer, is dat niet stips, na ’s Hemels voorschrift, leeven?
    Maar, na die hoon en schand, op heeden my geschied,
    By hem te woonen weer, is ’s Hemels voorschrift niet.
Burg. (1505) Is dat de voorschrift dan, mijn Heer, by’t woord te vatten
    Een Vader, die de gal tot dwaasheid, uit doet spatten?
    En een verbooden gift, in erf te grijpen aan,
    Daar recht en billijkheid verbieden na te staan?
St. Geen menschen denken hier, geen menschen, die my kennen,
    (1510) Dat mijn gedachten daar na eigen voordeel rennen.
    Des werelts goed bekoort my min als eenig ding.
    Nooit teystert my in ’t oog die ydle flickering.
    En soo ik ’s Vaders gift my nu al laat vereeren,
    Die hy my, teegen dank, komt naajen aan mijn kleeren;
    (1515) In waarheid, anders niet en is het als uit schroom,
    Dat al dat schoone goed niet in quaa handen koom,
    Aan menschen, die het maar te misbruyk sullen erven,
    Door een vervloekt genot haar lijf en ziel verderven,
    En nimmer dienen doen, gelijk het by my leid,
    (1520) Tot ’s naasten onderhoud, en Godes heerlijkheid.
Burg. Heer, laat die teere schroom u oog geen slaap doen derven,
[p. 49]
    Die vreugd doen derven sou en vree den rechten erven.
    Ontkommer vry u self van die bekommering.
    Laat haar in haar besit; ’t is voor haar reekening.
    (1525) ’t Is beeter ’t goed aan haar, ten misbruik self, te waagen,
    Als dat sy over u van diefsTAl SOUDEN klaagen.
    Dat gy die voorslag deed, en niet, gy, sulk een man,
    Daar in beschaamt en stond, daar staa ’k verwondert van.
    Heeft dan Gods yvervier een grondwet in sijn wetten;
    (1530) Waar door men mag het erf den rechten Erf ontsetten?
    Of hebt gy een bevel van booven in u hert,
    Waar door den soon en u een dak verbooden wert,
    Dat gy dan selfs in tijds, bescheidelijk en wijsselijk,
    Gelijk u voegt, vertrokt, was, dunkt my, ruim soo prijsselijk;
    (1535) Als dat gy, tegen recht en reden, soo verdraagt,
    Dat men den soon van ’t huis, om u, ten huis uitjaagt.
    Geloof my, Heer - - -
St.             Mijn Heer, mijn uur is daar geslaagen
[,, ’k Mistrouw dien lozen vos, hy legt my slinkse laagen,*]
    Het is mijn oeffening, die my na booven port.
    (1540) Verschoonme, soo ’k de draad van uwe reeden kort.
Burg. Ey! - - -



Tweede Uytkomst.

Magtelt. Maria. Geertruyd. Burgerhart.

Geert.     Help, och! help ons haar, mijn Heer, om Gods wil helpen.
    Haar droefheid is ter dood, en dreigt haar t’overstelpen.
    Haar Vader heeft het slot haars huwelijks gemaakt;
    ’t Gaat t’avond voort, en ’t is als of ’t haar sinnen raakt.
    (1545) Ik bid u, voegenwe ons, (hy komt hier aanstonds buiten)
    Om met geweld of list, het is alleens, te stuiten
    Dit heylloos huwelijk, daar al het huys om lijd.



Derde Uytkomst.

Domburg. Magtelt. Maria. Burgerhart. Geertruyd.

Domb. ’k Verheugme, dat gy hier al by den ander zijt.
    Mary, ik heb een schrift, daar sult gy wit om lachen.
[p. 50]
    (1550) Gy weet den inhoud al; ik sie ’t wel aan u prachen.
Maria, vallende op haar knien..
    Om Gods wil, Vaderlief, de kenner van mijn smert;
    Om al wat roeren kan u goedertieren hert;
    Wil doch de schoot van u geboorterecht wat vieren,
    En laat mijn huwlijkskeur een weinig ruimer swieren.
    (1555) Breng my doch daar toe niet, dat, door te strenge prang,
    Het leeven, dat gy gaaft, u dochter val te bang.
    U weldaad is ’t, dat ik de Son en Maan aanschouwe,
    Och! laat niet toe, dat ik van uwe weldaad grouwe.
    Ik had mijn ziel geaast met aangenaamer hoop;
    (1560) Beneemt gy die? ’t is wel; maak los, of breek die knoop.
    Alleen, ik bid geknielt, geef my geen hel op aarde,
    Die ’t hebben sou, soo gy my met mijn af keer paarde.
    Laat niet toe, dat u kind tot wanhoop zy vervoert,
    Als gy de scherpste toon van uwe volmaacht roert.
            Domb. voelende sijn hert week werden.
    (1565) Weg vlees en bloed! staa ziel! uit swakheid niet te vrugten.
Mar. Al uwe sugt tot hem en doet my niet eens sugten.
    Bewijs die opentlijk. Laat hem u goed ten erf.
    Is ’t uwe niet genoeg, dat ik ook ’t mijne derf.
    ’k Sal afstaan van mijn recht, ook op den dag van heeden,
    (1570) Laat mijn persoon maar vry, en ik blijf wel te vreeden,
    Dat ik, en sonder goed, en in mijn eensaamheid,
    De droeve daagen slijt, van God my toegeleid.
Domb. Dit Geuzeklopt heel schoon. Dan wil men Nonnen weesen,
    Wanneer een Vader komt haar kallefs liefd geneesen.
    (1575) Op, op, Mari! hoe meer u sin my wederstreeft,
    Hoe gy my meerder stof, om u te binden, geeft.
    Leer, met dit Huwelijk u werelts herte breeken.
    Dat ’s kort. Ik wil daar nu niet meer van hooren spreeken.
Geert. Maar hoe?
Domb.*        Al weer an gy? swijg, of spreek daar gy hoort.
    (1580) Ik wil van u hier gants geen seggen. Niet een woord.
Burg. Soo ’t my geoorloft is, alleen by wijs van raaden - - -
Domb. U raaden, Broer, is goed, en geensins te versmaaden;
    U seggen bind en klemt, ik hou seer veel daar van.
    Maar vind ook goed, dat ik ’t nu niet gebruiken kan.
[p. 51]
Magt. (1585) Ik hoor my doof, en sie my blind aan uwe blindheid.
    Verbaastheid sluit mijn mond, als ’k sie hoe gy gesind zijt.
    Terwijlge ons ’t feit van flus soo stijf en sterk ontkent,
    Is ’t wel te sien dat gy van hem begoochelt bent.
Domb. ’k Geloof, tot uwen dienst, al wat geloof kan draagen:
    (1590) Maar ’k weet gy soekt mijn soon, die schobjak, te behaagen.
    U zeegel steektg’er aan met schroom: maar u gemoed
    Verfoeit de valsse trek, gespeelt dien armen bloed.
    Gy waard ook veel te koel: had waarheid u gedreeven,
    Wel anders had gy, als een gieter, opgegeeven.
Magt. (1595) Moet dan, op ’t eerste woord van malle minnepijn,
    De kuisheid strak te paard, ten krijg en oorlog zijn?
    Is daar geen andre raad om deese slag te breeken,
    Als maar, met vier en vlam, uit oog en mond te spreeken?
    Wat my belangt, ik lach om al die hennepraat,
    (1600) Die ik in stilligheid liefst by my smooren laat.
    Dat wy ons seedig soet, en echter eerlijk, draagen,
    Daar hou ’k van; geensins van die kuisse hellevagen;
    Wiens eer, met tand en klaau, het manvolk vinnig driegt,
    En, om het minste woord, in baard en aansicht vliegt.
    (1605) Den Hemel hoed my, van soo kuis te zijn van sinne!
    Ik wil een engle deugd, geen helsse duivelinne,
    En meen, dat weigering, die koel en seedig pleit,
    Met ver de grootste kracht, de min sijn eis ontseid.
Domb. Ik blijver by; daar moet wat anders achter steeken.
Magt. (1610) ’t Is vremt: gy zijt dan met geen reeden te verspreeken.
    Maar soud gy drijven, dat ik geen geloof verdien,
    Seg Thomas, als ik u de waarheid eens deed sien?
Domb. Sien?
Magt.            Ja.
Domb.               Tut tut.
Magt.                           Maar hoor! indien ik u dit schennis
    Kan toonen by den dag, met sonneklaare kennis.
Domb. (1615) Ja, ollen!
Magt.                             Wat een man! maar antwoord. ’k heb u vast.
    Ik eis niet, dat gy my geloof geeft by de tast.
    Maar neemt: ik kon ’t u klaar, self hier ter plaatse, toogen,
    By middel van verstand, van ooren, en van oogen,
[p. 52]
    Wat soud gy seggen van u Sant, in dat geval?
Domb. (1620) Dan soud ik seggen dat - - - ’k sou seggen niet met al:
    Want ’t is onmogelijk.
Magt.                             Gy blijft te lang bedroogen,
    En ik al lang genoeg by u verdacht van loogen
    Gy sult, hier daar wy staan, zijn ooggetuyg, ten steun
    Van ’t geen ik heb geseit: alleen maar om den deun.
Domb. (1625) ’t Is wel, ik vat dat woord. U gaauwheid sal men prijsen,
    Wanneer gy, met u werk, u woorden sult bewijsen.
Magt. Kom, laat hem komen dan.
Geert.                                           Het geene gy daar boogt
    Is hachelijk om doen. De vos is te roodoogt.
Magt. Geen swaarigheid. Wie hoed sich ooit voor minnetreeken?
    (1630) Noch word men allerlichtst van selfliefd doorgestreeken.
    Ontbied hem my maar hier, en gylien hier van daan.
                                            spreekende tegen Burgerhart en Marie.



Vierde Uytkomst.

Magtelt. Domburg.

Magt. Kom, na de taafel toe, daar gy moet onder gaan.
Domb. Hoe?
Magt.           Noodig is ’t, dat gy, een tijd lang, blijft verborgen.
Domb. Waarom daar onder juist?
Magt.                                           Ets! laat my daar voor sorgen.
    (1635) Ik stel mijn kunst te werk; gy, oordeel naderhand.
    Kruip onder, seg ik u; maar hoor, met dat verstand,
    Dat hy u sie noch merk; de kans was dan verkeeken.
Domb. ’t Is veel van my, dat ik my dus ver laat verspreeken.
    Maar ’k moet eens sien hoe ’t werk, in ’t end, u sal vergaan.
Magt. (1640) Gy sult gedwongen zijn te seggen, ’k ben voldaan.
    Maar, wijl ’k een splintrig stuk, om u, moet onderleggen,
    Onsticht u selven niet aan eenig doen of seggen.
    ’t Moet my geoorloft zijn al wat gy siet of hoort,
    Tot u verseekering, en quijting van mijn woord.
    (1645) Ik moet, met soetigheid, sijn geest u geest ondecken,
    Om aan dit dubbel hert dit momtuig af te trecken.
[p. 53]
    Ik gaa sijn geile lust met list en vleyen aan,
    Om die ontslaakte drift te locken op ruim baan.
    Maar soo mijn liefde schijnt sich na sijn wens te buigen,
    (1650) Alleen tot uwen dienst, en om u t’overtuigen;
    Als gy ’t gewonnen geeft, dan sal ik stille staan,
    En, daar gy halte roept, niet verder sal het gaan.
    Het staat aan u (ik maak u meester van den teugel)
    Als ’t hooger niet en dient, of meer kan door den beugel,
    (1655) Te schoonen u Egaa; te laaten niet geschien,
    Als ’t geen genoeg is om de waarheid te doen sien.
    Het raakt u selve meest: ga na u sin te werke.
    En - - - stil! hy komt daar al: maak dat hy u niet merke.



Vijfde Uytkomst.

Steyloor. Magtelt. Domburg.

St. Dat gy my spreeken wilt, is my daar aangeseid.
Magt. (1660) ’t Is waar; maar u alleen, in alle stilligheid.
    En, eer ik verder gaa; doe daar de deur eens open,
    En sie, of niemand daar ons hier weer kan beloopen.
    Een saak als flus, en die wel dient te blijven dicht,
    Heeft hier geen veiligheid genoeg, na haar gewicht.
    (1665) Nooit was ik soo, als nu van Vegthart, overvallen.
    Noch had mijn hert, voor u, de grootste vrees van allen.
    Gy hebt ook doe gesien, met wat geweld ik drong
    Op ’t stuiten van sijn drift, en ’t sluiten van sijn tong.
    Ik kon ’t hem door sijn hals wel hebben liegen heeten;
    (1670) ’t Is waar; maar kille vrees deed my die raad vergeeten.
    Maar, of ’t den hemel wou, soo slaat het luk daar toe,
    En onse saaken staan veel schoonder nu als doe.
    U achtbaarheid verdrijft, gelijk een son, dit onweer;
    En mijn Gemaal vermoed op u niet min als oneer.
    (1675) Ja, om de lastertong te bersten doen van spijt,
    Hy wil, dat gy by my, tot allen tijden, zijt.
    En daarom, sonder my aan naaspraaks vrees te binden,
    Derf ik my hier alleen, in vryheid, laaten vinden.
    Nu heb ik macht om u t’ontsluiten dit mijn hert,
    (1680) Dat (mogelijk te ras) voelt weerpijn van u smert.
[p. 54]
Steyl. Heel duister is die taal. Vremt klinkt die in mijn ooren.
    Mevrou! gy liet u flus, in andre toonen, hooren.
Magt. Ey! soo u min sich, om sulk afslaan, belgen sou,
    Hoe quaalijk kent gy dan de luimen van een vrouw!
    (1685) Hoe weinig weet gy dan, wat daar uit is te leeren,
    Wanneer men haar haar self soo flaautjes siet verweeren.
    De schaamt en eerbaarheid komt altijd noch, en kant
    Sich tegen ’t minnelijkst gevoelen, dat ons brand.
    Wat dwang of drift ons hert tot weermin dwong of porden,
    (1690) Heeft dat ooit vrou bekent? nooit sonder rood te worden.
    Men strijd (quansuys) maar wil in ’t strijden zijn te krank.
    Men weigert; maar men dankt die ’t weg neemt tegen dank.
    Men pleit; maar ’t blijkt dat reeds de koek is aan het glyen,
    En dat een eerlijk hert niet weinig heeft te lyen.
    (1695) Dit ’s, buiten twijffel, biecht, die ’k al te rond beken,
    En vrouwelijke schaamt daar mee verkracht en schen;
    Maar ’t is ’er nu al uit, en niet weerom te krijgen.
    Had ik my soo verpijnt, om Vegthart te doen swijgen?
    Had ik my soo verpeent, om met een sachten sin,
    (1700) Te hooren lang en breed, de ondecking van u min?
    Had ik my soo verplicht? in alles*soo gedraagen?
    Soo ’k u geoffert hert niet aansag met behaagen?
    En als ik, self by u, met sulk een errenst, stond
    Op het verbreeken van ’t bewuste trouverbond,
    (1705) Kreegt gy, uit dat versoek, geen licht, om t’overweegen,
    Hoe veel, aan u persoon, ik my liet zijn geleegen?
    En yverende min my vrees gaf, dat u trouw
    Het heelbegeerde hert in tween verdeelen sou.
St. Een welbeminde mond alsoo te hooren spreeken,
    (1710) Mevrou! het is een soet om hert en ziel te breeken.
    Het kruipt door merg en been, en geeft, alwaar het raakt,
    Een honigstroom, soo soet van niemant ooit gesmaakt.
    Mijn eenig trachten, is ’t luk van u welgevallen,
    En, in mijn hert, u dienst het hoogste goed van allen.
    (1715) Maar dat dienstvaardig hert, dat om u liefde sterft,
    Versoekt verlof van u, indien het twijflen derft.
    Het denken staat my vry, dat dit wel kunsten schijnen,
    Om, door gewaande gunst, die trou te doen verdwijnen.
[p. 55]
    En, heb ik ’t seggen vry hoe ’t by my waarlijk leid,
    (1720) ’k Verlaat my op geen gunst, hoe vol van soetigheid;
    Soo lang u gunstbewijs, waar na mijn suchten branden,
    Niet, metter daad, en komt u seggen te verpanden.
    Hier door is ’t, dat gy my ’t geloof inplanten kunt,
    Van al het soet en goed, dat gy u dienaar gunt.
                                            Sy hoest, om haar man de leus te geeven.
Magt. (1725) Hoe? wilt gy hier soo snel te klank mee, sonder stutten?
    Wilt gy dit teeder hert, ten eersten, uit gaan putten?
    Men swijmt en sterft van schaamt, terwijl men u soo vroeg
    Sijn geest ontsluit, en ’t is voor u noch niet genoeg.
    Of moet ik my, om u, na ’t alderuiterst voegen,
    (1730) Eer sich u hollend hert laat toomen met genoegen?
St. Daar de verdienst is klein, daar is de hoop ook geen.
    Niet licht vertrouwt het hert op woorden maar alleen.
    Elk heeft van sijn geluk gemeenlijk slinx vermoeden,
    Eer ’t hem bevinding leert, door het genot, bevroeden.
    (1735) ’k Voel mijn verdiensten klein, ja selve, geen in my.
    Ik twijfel daarom, of ’t geluk is aan mijn zy.
    En ik sal ook, Mevrou, niet kunnen vast gelooven,
    Eerge in u weermins vier mijn swak geloof sult stooven.
Magt. O help! wat speelt u min met my den dwingeland!
    (1740) Ik ben my selve niet, soo jaagt my ’t ingewand.
    Gy ment mijn hert aan ’t end, met u te snelle toomen,
    En wilt, het geen gy wilt, geweldelijk bekomen.
    Gy houd niet op, maar eist het alles met een swenk,
    En gund geen tijd, dat ik my selven wat bedenk.
    (1745) Voegt deese strengheid wel, soo fors, soo heers, soo krachtig,
    Die, sonder uitstel, wil sijn vollen eis zijn machtig?
    Voegt u die tieranny, die maar op wil en wens
    Staat, en alsoo verkracht de swakheid van een mens?
St. Maar neemtge in gunst de man, sijn diensten in genaaden,
    (1750) Datg’hem daar wisse blijk van geeft, wat kan het schaaden?
Magt. Maar dat ik stem in ’t geen dat qualijk is gedaan,
    En ’s Hemels weerwraak terg, gy heilig, kan dat gaan?
St. Soo maar den hemel schiet een schof voor u goe luimen,
    ’t En is my gants geen werk dat onruim op te ruimen.
[p. 56]
    (1755) Snor door dat spinneweb, en ga maar uwe gang.
Magt. Men maakt voor ’s hemels regt ons evenwel zo bang.
Steyl. ’k Weet raad, Mevrou, voor dat belachelijke vreesen.
    Ik kan die prickels der gewissen regt geneesen.
                                        ’t Is een godloos mensch, die dit spreekt.
    Ik heb een kunst, geen mensch sou ooit daar op vermoen:
    (1760) Dat is: te seggen ’t goede, en ’t nimmermeer te doen;
    En weer te doen het quaade, en ’t nimmermeer te seggen.
    ’t Is waar, dat ’s hemels pad al schijnt vry naau te leggen;
    Maar daar’s, voor die het weet, een ruymer middelbaan,
    Om leeniger verdrag voorsigtig in te gaan.
    (1765) Dit haalt men strak of naau, na voorval aller saaken.
    Dus weet men ’t quaad doen, met wel meenen, goed te maaken.
    ’k Sal dit geheym aan u wel leeren op sijn maat.
    Daar is nu niet te doen, als datge u leyden laat.
    Voldoe nu maar mijn wil; voor u en is geen schromen.
    (1770) En ’t quaad, dat daar van komt, laat dat op my vry komen.
    Mevrou, gy hoest wel hard.
Magt.                                      Mijn keel is seer benout.
Steyl. Begeert gy, t’uwen dienst, iet van dit dropsoethoud?
    ’t Is goed, om keel, en long en longepijp te sagten.
Magt. Het is een taaje fluym, die ik, met alle kragten
    (1775) Te doen opkomen tragt: derhalven merk ik al,
    Dat alle drop of sop my nu niet helpen sal.
Steyl. Voorwaar, dat’s moejelijk.
Magt.                                          Dat kan ik u niet seggen.
Steyl. Ten laatsten uwe vrees is ligt te wederleggen.
    Al ’t geen gy my vertrout, is, weet gy, wel bewaart.
    (1780) En ’t quaad en is geen quaad, dan als men ’t openbaart.
    Des werelts ergernis houd ons tot straf verbonden:
    En die sijn sonden doet verborgen, doet geen sonden.
                                                              Nog eens hoestende.
Magt. Ik sie wel eindelijk, dat ik besluyten moet,
    En komen u, in ’t geen gy voorstelt, te gemoed.
    (1785) Ik speur nu wel, hier is nu verder niet te wagten;
    Datge u voor minder prijs van my voldaan sult agten.
    Het valt wel hard, zig zo geperst te sien, op ’t forst,
[p. 57]
    En dat ik ’t self beken, ’t stuyt my wel voor de borst:
    Maar, wijl ik sie geen end aan al dit lastig quellen;
    (1790) En geen geloof en vind, al wat ik voor mag stellen,
    En dat men meerder blijk van wisse waarheyd wil;
    So moet ik lijden, dat het roer draayt uit de spil.
    En sal op dit geperst verlof ooit schand of vloek slaan,
    ’t Sal op u reekening, die schuldig zijt, te boek staan.
Steyl. (1795) Och ja! Mevrou, so sal ’t: ik blijf u daar voor borg.
    En - - -
Magt.       Doe de deur daar op, en sie eens uyt: ik sorg,
    Dat in de gaaldery misschien mijn man mogt weesen.
Steyl. Wat? denktge nu om hem? wat hebt gy hem te vreesen?
    Die man heeft eerst verstand en kennis; maar het leyd
    (1800) Wat laagjes, tussen ons in vryigheyd geseyd.
    Hy sal gaan pronken, met sijn hoornen, als met kroonen,
    En niet gelooven, ’t geen sijn oogen hem vertoonen;
    So ver heb ik hem al.
Magt.                             Ik bid u, neem het wis.
    Gaa daar eens buyten sien, of ergens onraad is.



Sesde Uytkomst.

Domburg. Magtelt.

                                                    Hy komt van onder de taafel.
Domb. (1805) Dat’s een verdoemden hond, dat seg ik nu, waaragtig.
    Ik staa gelijk gebolt, en ben geen sinnen magtig.
Magt. Hoe dus? is ’t malligheyd? te vroeg zijt gy gereed.
    ’t Is nog geen tijd; kom voort weer onder ’t tafelkleed.
    Gy hebt wel iet gemerkt; maar nog zou ’t kunnen missen.
    (1810) Verwagt het end van ’t spel, vertrou geen enkel gissen.
Domb. Neen. Daar en komt so boos geen duyvel uit der hel.
Magt. Te ligt en moet men niet gelooven, weet gy ’t wel?
    Wagt middagklaar bewijs, so word gy niet bedroogen.
    En geef my geen gelijk, of sie het voor u oogen.
                                                    Sy doet hem agter haar schuylen.



[p. 58]

Seevende Uytkomst.

Steyloor. Domburg. Magtelt.

Steyl. (1815) ’t Komt onse lust, Mevrou, hier alles gunste bien.
    Ik heb, aan allen kant, de plaatsen gaan bespien.
    Men vind daar muis noch mens. De driften mijner sielen..
                                                    Domb. hem vast houdende.
    Al soet. Gy loopt te snel op ’t hollen van die wielen.
    Verhaast u niet te seer, en sloof u soo niet uit.
    (1820) Ja, heilig man, was dit u goddelijk besluit?
    Hoe laat gy soo het vier van wellust in u blaaken!
    Mijn dochter tot u wijf, mijn wijf u hoer te maaken!
    Ik heb het niet gelooft, ontkent soo meenigmaal:
    Gehoopt, dat eens mijn volk verandren sou van taal:
    (1825) Nu sie ik klaarder dag, die mijn geloof doet buigen.
    Voor my, ik heb genoeg, en soek geen meer getuigen.
                                                    Magt. tegen Steyloor.
    ’t Is met mijn teegesin, al wat ik heb gedaan;
    Maar ben dit pad met u, gedwongen, ingegaan.
St. Hoe? gy gelooft - - -
Domb.                           Kom, kom, waai af, g’hebt vlak voor ’t laaken.
    (1830) Voort, sonder veel fatsoens, of waters vuil te maaken.
St. Mijn oogmerk - - -
Domb.                         Al die praat en gaat ons niet meer aan.
    Past my ten huisen uit, en aanstonds ook, te gaan.
St. Dat sal u beurt eerst zijn, die u als Heer laat hooren.
    ’t Is mijn huis: blijken sal ’t ter plaatse daar ’t sal hooren.
    (1835) En, dat men my vergeefs soekt moeiten aan te doen,
    Met deese galgekunst, sult gy te laat bevroen.
    De kloot en leit noch niet. Sacht! soekt men my t’onteeren?
    Ik meen u, leef ik maar, dat schelmstuk te verleeren,
    Te wreeken ’s Hemels wraak, en met berou te slaan,
    (1840) Al die my hier nu spreekt van uit den huis te gaan.



[p. 59]

Agste Uytkomst.

Magtelt. Domburg.

Magt. Wat mordt hy daar op ’t lest, dat buffels herssenbecken?
Domb. Waarachtig! ’k ben in ’t naauw: daar is niet meê te gecken.
Magt. Hoe so?
Domb.             Nu sie ik eerst, hoe zot ik zy geweest.
    Die gifte by geschrift bekommert al mijn geest.
Magt. (1845) Wat gifte by geschrift?
Domb.                                               Ja ’t werk is al geklonken.
    Noch voel ik daar in my een andre schrik ontvonken.
Magt. Wat?
Domb.       Stille! laat ons eerst in alle spoedigheyd,
    Na seeker doosje sien, of ’t ook noch booven leyd.
Eynde van de vierde Handeling.
Continue

VYFDE HANDELING.

Eerste Uytkomst.

Domburg. Burgerhart.

Burgerh. WAar wilt gy loopen?
Domb.                                           Och! ik weet niet. ’k Heb geen sinnen.
Burg. (1850) My dunkt, het naaste was van raadslag te beginnen,
    Wat best gelaaten of gedaan in dit geval.
Domb. Die doos ontrust mijn geest noch aldermeest van al.
    Ik word, ter keele toe, als ’k daar aan denk, verleegen.
Burg. Die sluyt dan een geheym, daar veel aan is geleegen.
Domb. (1855) Dien grooten halsvriend en rampsaligen gesant,
    Die meest geweeten werd, d’ellende van het land;
    Wiens staat en landverraad ik niet en wil verbloemen;
    Maar, so hy schuldig staat, ten strengsten, helpen doemen;
    Wiens onheyl echter, my, om vrientschap, heeft gedeert;
    (1860) Heeft heymelijk van my, voor sijne vlugt, begeert,
    Dat ik die doos dog met papieren sou verduysteren.
[p. 60]
    Al ’t geen ik weet, en hy op ’t lest my in kon luisteren,
    Is, dat het lijf en goed in sich geslooten houd.
Burg. Waarom dit pand dan in een anders hand vertrout?
Domb. (1865) Het was om een geval, die dwang gaf den gewissen.
    ’k Ging by de Droes te biegt, doe ’k waande minst te missen.
    ’t Was sijn scherpsinnigheid, die my arglistig ried,
    Dat ik die dierbre doos in sijn bewaaring liet.
    Soo bleef my waarheid by, en echter, ’t werk verhoolen.
    (1870) En, wierd ik scherp gevraagt, ik had een open molen;
    Dus kon ik vry en vrank, indien den hond al beet,
    My selven suyveren met een gestaafden eed.
Burg. Die gifte by geschrift, en dat vertrout bewaaren,
    Die sullen, sie ik recht, u op het herte vaaren.
    (1875) Het een en ’t ander is (mag waarheid zijn geseit)
    Van een verstandig man, een onverstandigheid.
    Met dat bewijs kanm’u op alle drommels jaagen.
    En had die mens, op u, dat voordeel weggedraagen;
    ’t Is grooter lossigheid, dat gy hem hebt getergt,
    (1880) En niet, langs sachter weg, u selven eerst gebergt.
Domb. Wats! onder schijn van deugd en yvergeest t’ontveinsen,
    Een geest soo loos, een hert soo godlos, wie sou ’t peinsen?
    Ik heb den bedelaar genomen van de straat - - -
    Gedaan is ’t. ’k Neem op al ’t Godsdienstig volk een haat,
    (1885) En booven allen, die vervloekte swarterocken,
    Van deesen oogenblik te plaagen als de pocken.
    Ik walg nu van de kerk; en, kan ik maar, ik meen
    Die swarte vliegeswerm op hals en nek te treên.
    Ik gruwel voor het volk, ’t welk nuttigt ’s Heeren suivel.
    (1890) Van nu aan word ik haar veel slimmer als een Duivel.
Burg. Ey sie! hoe gy u weer door drift vervoeren laat!
    Sult gy dan nimmermeer eens luistren na de maat?
    Beklaagelijke kerk, die altijd voor moet houwen,
    Wanneer een lid, dat rot en waard is afgehouwen,
    (1895) Tot ergernis verval. Het kerkelijke volk,
    Hoewel haar God vertrout het swaajen van sijn dolk,
    Is sondig vlees en bloed: Maar ’k set hem by de wijsen
    En vroomen booven aan, om hemelhoog te prijsen,
[p. 61]
    Die haare swakheid soo tot schaamt en yver port,
    (1900) Dat, door die ergernis, hy self niet erger wort.
    Die sich soo seer niet stelt tot schouwer van haar daaden,
    Als hoorder van het Woord, en haar schriftmaatig raaden.
    Die, als haar quaad bedrijf haar goede raad verraad,
    Daarom te traager niet, op Godes heirbaan, gaat.
    (1905) Dus sal de wandelaar sich aan geen mijlpaal stooten,
    Die hem sijn voetpad wijst; hy rept sijn vlugge kooten,
    Hy dient sich van ’t bericht; pal blijft die paal wel staan,
    Maar daarom laat hy niet met yver voort te gaan.
    ’t Is goddeloos voor God te stoppen hart en ooren,
    (1910) En alle Godsdienst in haar groom te willen smooren,
    Wanneer men swakheid speurt in ’t geestelijke volk.
    Acht haar, na ’t geen sy doen; maar ’t Ampt van ’s Hemels tolk
    Moet altijd achtbaar zijn, of tucht en deugt verdwijnen.
    Die Gods gesanten drukt, soekt God self t’ondermijnen.
    (1915) Dus krijgt de deugd een smet, de tucht een krak, en ’t schuim
    Van alle boevejagt haar schendig’ handen ruim.
    Men siet het daagelijx, dat muiters en rebellen
    Sich eerst niet tegen ’t Hooft, maar sijne dienaars stellen.
    Ten laatsten schuimense op den droesem van haar borst:
    (1920) Dan blijkt het, dat al ’t werk gemunt was op den Vorst.
    Die kerriklasteraars, verachters en verlaaters,
    Uit kerkelijken haat, zijn in haar hert Gods haaters.
    De Duivel leert het haar blanketten met die schijn.
    De werpers van Gods paarl verscheuren se, als een swijn,
    (1925) En, als die boosheid sig wat naakter derft ontkleeden,
    Dan worden ’t honden, die sijn heiligdom vertreeden,
    En God self niet ontsien.Maar gy, hoe zijtge ontaard!
    Die onlangs elk te fijn en bygeloovig waart.
    Hoe schokt u Geest staag soo met oneenpaarig horten?
    (1930) Gy vlood den reegen, nu gaatg’u in ’t water storten.
    Nu sietge u misverstand van achtren, en belijd
    Dat gy door ’t mommegrijns der deugd bedroogen zijt:
    Maar om die faalgreep nu te boeten, is het reeden,
    Tot helsse gruwelen van menschefeil te treeden?
[p. 62]
    (1935) Te meeten met de maat van die doortrapte fiel
    Elk lidmaat van Gods kerk, en kristelijke ziel?
    Wel hoe? of daar een guyt, met sijn schijnheylig weesen
    U lichtgeloovigheid verkloekt heeft, en beleesen;
    Meent gy, dat ider is, gelijk als hy, gesind,
    (1940) En men van vrome lien nu geen patroon meer vind?
    Laat aan den vrygeest vry sulk reedeloos besluiten.
    Neem gy de deugd recht wis, en keur daar d’ondeugd buyten.
    En waag van nu af aan, u achting niet te ras,
    Maar hou u van de kant, in ’t midden, op sijn pas.
    (1945) Zijt, voor bedriegers, nooit meer sulk een blinden drijver:
    Maar ook, verongelijk geen goddelijken yver:
    En moet gy ergens heen verwricken uit u stand;
    Swaay over dan noch liefst, na blinden yvers kant.



Tweede Uytkomst.

Vegthart. Domburg. Burgerhart.

Vegth. Hoe Vader? dat de Boef u dreigt, is dat waaragtig?
    (1950) Dat hy, noch weldaad, noch genooten deugd, gedachtig,
    Door snoo ondankbaarheid, so stout, als vuyl van aard,
    Dat weldoen, tegen u, ten oorlog heeft geschaart?
Domb. Ja zoon, ’t is al te waar, en ’t quetst my, als een dooren.
Vegth. Laat my daar mee begaan, ik sal hem bey sijn ooren
    (1955) Afsnyen: sotheid waar ’t, geen goedheid, sagt te gaan.
    ’t Is regt mijn werk, van hem, u, met een swenk, t’ontslaan.
Burg. Sie daar de regte taal, die jonge lieden spreeken.
Vegth. Om kort daar af te zijn, meen ’k hem den hals te breeken.
Burg. Ik raad u als een vriend, dat gy die wraak verbijt.
    (1960) Wy woonen in een land, en leeven in een tijd,
    Daar, met self recht te doen, men licht zig self kan hinderen.



Derde Uytkomst.

Meynouw. Magtelt. Maria. Geertruyd. Vegthart. Domburg. Burgerhart.

Meyn. Wat onheyl is hier gaans? wat hoor’k? ô lieve kinderen!
Domb. Al heel wat nieuws, gesien met oogen van u zoon:
[p. 63]
    Mijn weldoen recht betaalt, in munt van ’s weerelts loon.
    (1965) Ik strek een bedelaar voor vader en voor voeder.
    Ik haal hem in mijn huys. Ik hou hem voor mijn broeder.
    Daar schijnt geen dag, waar in ik hem geen goed en doe.
    Ik geef hem noch mijn kind, en al mijn goed daar toe.
    En op de selve tijd derft de verrader denken,
    (1970) Mijn eer, en d’eerbaarheid, van mijn Egâ, te krenken.
    Al deese boosheid is den vuylik niet genoeg.
    Mijn goeddoen werpt hy nog, met dreygen, voor mijn boeg.
    Mijn barremhartigheyd, malgoed en sonder oordeel,
    Dient hem tot mijn verderf, voor wapentuig, ten voordeel.
    (1975) Hy soekt my, op den dijk te setten, daar hy stond,
    Te brengen, tot die staat, daar ’k hem met deernis vond.
Geert. Och! armen bloed!
Meyn.                               Mijn zoon! dat hy u, deesen vroomen
    Sou speelen sulk een trek, in my kan ’t niet wel koomen.
Domb. Hoe dat?
Meyn.                Godsaligheyd wort altijd hier gehaat.
Domb. (1980) Maar Moeder, dat’s bekent. Wat wiltge met die praat?
Meyn. Een vremt register word in uwen huys getrocken.
    Die na die bom niet danst, moet voor den afgunst bocken.
Domb. Wat heeft den afgunst doch te doen, met dit verhaal?
Meyn. Doe gy dus kleyn noch waart, heb ik ’t u duysendmaal
    (1985) Geseyt, dat deugd op aard de nijd niet lang kan derven,
    Dat wel d’afgunstige; maar d’afgunst, nooit sal sterven.
Domb. Maar wat komt dit te pas, by deese saak?
Meyn.                                                                   De list
    Heeft u, tot sijnen last, veel sprookjes opgedist.
Domb. ’k Seg, dat ik ’t selve sag, met middagheldre klaarheyd.
Meyn. (1990) De tong is loos en boos, tot nadeel van de waarheyd.
Domb. Gy, Moeder, sult my nog doen vloeken. ’k Heb geseyt,
    Dat ik self heb gesien het eereloose feyt.
Meyn. De boose draaken zijn van tongvergif steeds swanger.
    Wie leeft so wijs en vroom, die daar van vry is langer?
Domb. (1995) Maar dat’s een wonder werk, een reedeloose praat!
    Ik heb ’t gesien. ’t Is vremt, dat gy geen duyts verstaat.
    Ik seg u: ’k hebt gesien. Men schreeuwt het in u ooren,
    Gelijk een boeveklok: en kunt gy ’t noch niet hooren?
[p. 64]
Meyn. Och heer! hoe dikmaal is ’t dat bloote schijn bedriegt!
    (2000) Vlotvaardig recht te doen, op ’t geen voor oogen vliegt - - -
Domb. Om dol te worden is ’t.
Meyn.                                       Men helt na ’t slinx vermoeden
    Ook uit den aard; en licht duid men ten quaaden ’t goede.
Domb. Ik hoor wel, dat ik dan te duiden dien voor goed
    De lust en toeleg op mijn huwlijksbed.
Meyn.                                                        Men moet
    (2005) Geen mensch beschuldigen, als op gewisse gronden.
    Had gy gewacht, tot gy ’t in waarheid had bevonden.
Domb. De plaag! wat kan ik meer, wat seekerder bericht?*
    Of woud gy, Moeder, dan, dat hy, in mijn gesicht,
    Had - - - onbetaamelijk soud gy my schier doen spreeken.
Meyn. (2010) Maar van te suivren vlam siet men sijn geest ontsteeken,
    Als dat ik my van hem sou kunnen beelden in,
    Dat hy, het geen gy segt, gehad heeft in de sin.
Domb. Weg, weg! Ik weet niet wat, en waart gy niet mijn Moeder,
    Ik u niet seggen sou. Mijn leeven nooit verwoeder!
Geert. (2015) Rechtvaardig lot, mijn Heer, der saaken hier beneên,
    Gy gaaft geen mens geloof, nu vind gy selve geen.
Burg. Wy slijten onse tijd met deese sottigheeden,
    In overleg van raad veel nutter te besteeden.
    De guit heeft u gedreigt, en slaap doch daar niet op.
Vegth. (2020) Hoe? sou sijn stoutigheid noch klimmen tot die top?
Magt. Voor my, ’k heb geen vermoen, dat hy iet sal vermogen.
    D’ondankbaarheid staat hier, te middagklaar, voor oogen.
Burg. Verlaat u daar niet op. Hy weet sijn volk licht al,
    Waar door hy, tegen u, sijn boosheid baaren sal.
    (2025) Komt daar partyschap by van deese boose tyen,
    Daar’s stof genoeg om u ten afgrond te doen glyen.
    Te tergen, die soo veel geweer had in sijn hand,
    Ik seg noch eens: het was een kenlijk misverstand.
Domb. ’t Is waar. Wat raad? ik was, doe ik de fiel sag delven
    (2030) Na ’t grondslag van mijn huys, geen meester van my selven.
Burg. Ik wenste, dat men kon de vriendschap van u twee
    Weer wat kalfateren met eenig glimp van vree.
Magt. Had ik geweeten, dat het werk dus lag geschaapen;
[p. 65]
    Ik had, door mijne list, hem niet gedaagt te waapen,
    (2035) En mijn - - -
Domb.                         Wie is die mens? voort Geertruyd, gaat en siet.
    Ik ben nu wel in staat van aanspraak, ben ik niet?



Vierde Uytkomst.

Karst Goedbloed Deurwaarder. Meynou. Domburg. Vegthart.Maria. Geertruyd. Magtelt. Burgerhart.

Deurw. Goên dag, schoonkind! mijn heer, is hy ook t’huys? ik dienden
    Hem wel te spreeken eens.
Geert.                                     Hy heeft belet van vrienden.
    En, of hy u versoek kan wagten, weet ik niet.
Deurw. (2040) Ik ben hier niet tot schand, of schaa, of tot verdriet.
    Ik kom in vrientschap, een gewenste bootschap draagen,
    Die hem, tot in sijn borst, sal deugd doen, en behaagen.
Geert. U naam, met oorlof.
Deurw.                               Seg, dat Steyloor, die goe heer
    My heeft gesonden, tot sijn voordeel, sonder meer.
Geert. (2045) Daar is een man, die komt met minnelijke zeeden,
    Uyt Steyloors naam. Hy heeft aan u besonderheeden,
    Die u, so seyt hy, sullen deugd doen.
Burg.                                                      Eens gesien,
    Wat van de man mag zijn, en ’t geen hy aan komt bien.
Domb. ’t Sal buyten twijfel zijn, om ’t saakje by te leggen.
    (2050) Hoe sal ’k in dat geval besluiten? wat sal ’k seggen?
Burg. Hou by u, u besluit: maar egter so de man
    Van by te leggen spreekt, hoor daar een seggen van.
Deurw. Veel goeds, mijn heer; God gun u haaters, ’t geense u gunnen,
    En u so veel geluks, als gy soud wenschen kunnen.
Domb. (2055) ’t Sal so nog zijn: het blijkt, aan die beleefde groet.
    My dunkt, ik zie ’t verdrag alreede te gemoet.
Deurw. Ik heb u huys altijd bysondre zugt gedraagen,
    En u heer Vader nog bedient, in sijne daagen.
Domb. Mijn heer, vergeef my, ’t geen, waar over ik my schaam,
    (2060) Dat ik u kennis mis, en vraag na uwen naam.
Deurw. Karst Goedbloed is mijn naam, van Schutdorp in Westfranken,
[p. 66]
    Deurwaarder van het hof; spijt nijd en haar quaa ranken.
    Ik heb, God dank, alreê, voor veertig jaar, en meer,
    Dit wigtig ampt bedient, met veel geluk en eer.
    (2065) ’t Is daarom, dat ik my, aan u, mijn heer, vervorder,
    Te doen bevel van ’t hof, na mijn gegeeven order.
Domb. Wel hoe? komt gy hier dan - - -
Deurw.                                                   Mijn heer, met soetigheid:
    ’t Is niet, als maar een weet; of, eigentlijk geseid,
    Een last, om, met u volk, van wooning te veranderen,
    (2070) U huysraad weg te doen, te maaken plaats voor anderen,
    En dat op staande voet, en sonder uitstel, nu.
Domb. Hoe? ik hier uit te gaan?
Deurw.                                       Soet heer! belieft het u.
    Dit huis, van nu af aan, hoort, sonder om te leggen,
    Aan Steyloor, die goe heer. Gy weet, wat ik wil seggen.
    (2075) Al ’t uwe is reeds het sijne, uit kragte van een gift,
    Waar van ik u hier breng het dubbeld, by geschrift.
    ’t Is bondig ingestelt, en niet te wederspreeken.
Vegth. Voorwaar ik staa verbaast! wat onbeschaamder streeken!
Deurw. Mijn heer, gy zijt het niet, op wie mijn bootschap slaat;
    (2080) Het is mijn heer, die geern in goede reeden staat,
    En al te wel begrijpt de pligt van man met eeren,
    Als dat hy, tegen ’t regt zig selven sou verweeren.
Domb. Maar - - -
Deurw.                 Ja heer, ’k weet, gy woud, om al des werelts goed,
    Niet wederspannig zijn: U inborst, is te soet.
    (2085) Gy sult my, so ’t betaamt, gewillig laaten leeven
    Met deese saak, na last, van hooger hand, gegeeven.
Vegth. Heer wagter van de deur, ’t kon beuren, met gemak,
    Dat ongebrande as stoof op u bruyne jak.
Deurw. Mijn heer, laat dog u zoon, of swijgen, of vertrecken.
    (2090) So ik dit schrijven most, ’t sou u tot nadeel strecken,
    In ’t wedervaaren, dat den Regter hebben moet.
Magt. Sou dat Karst Goedbloed zijn? ’t is Pieter Drakebloed.
Deurw. Voor vroomen ben ik ligt tot deerenis te brengen,
    En heb niet in dit werk my selven willen mengen,
    (2095) Als om u dienst te doen, en vrientschap, en vermaak;
    Te stutten, dat men koos een ander tot de saak,
[p. 67]
    Die, niet door liefd en zugt, gelijk als ik, bewoogen,
    U sou mishandelen, met minder meededoogen.
Domb. Wat kan ik slimmer doen, als dat ik iemand maan,
    (2100) Om flux, uit al sijn goed, en uit sijn huis, te gaan?
Deurw. Mijn heer, men geeft u tijd; ik neem aan te versorgen,
    De schorsing van het regt, tot op den dag van morgen.
    ’k Sal maar, tot nagtverblijf, met tien van mijne maats,
    Stil, sonder ergernis, in huis hier neemen plaats,
    (2105) En neerstig toesien, datz’u nagtrust niet en stooren,
    Nog lijden, dat geschie, als ’t geen hier sal behooren.
    Alleen, so ’t u gelieft, ’k moet hebben, om de sleur,
    Eer dat gy slaapen gaat, de sleutels van de deur.
    Maar morgen moet gy gaauw en vroeg zijn van de pluimen,
    (2110) Om, met u huisgesin en huisraad, ’t huis te ruimen.
    Mijn volk is tot u dienst, ’k heb haar versogt daar toe,
    Om al u inboel uit te draagen, met gemoê.
    Ik sie niet, dat men hier beleefder kan te werk gaan.
    Maar handel ’k u soo zagt, mijn heer, ’k moet u ook sterk raan,
    (2115) Dat mijn beleeftheid niet den hals gebrooken word,
    En ik mijn ampt en last mag volgen, ongeport.
Domb. ’k Wouw, uit een goed hart nog, van ’t geen my is gelaaten,
    Wel aanstonds tellen aan tien dubbele dukaaten;
    Mogt ik het buffels leer van die Schutdorpse bek
    (2120) Eens doen de groetenis van een gewisse trek.
Burg. Soet! en verslaa geen regt.
Vegth.                                          ’t Hembd, aan mijn lijf, voel ’k branden,
    Om die oneerlijkheyd. Hoe jeuken my mijn handen!
Geert. Heer Karst, voorwaar, op dat Westfaalsse ruggevlees
    Sou heel niet leelijk staan een schoone bollepees.
Deurw. (2125) Men sou u, vrijster jans, die woorden wel doen rouwen.
    Meent gy mondvry te zijn? men doet ook regt aan vrouwen.
Burg. ’t Is hoog genoeg. Nu vriend, wy hebben ’t wel verstaan.
    Ik bid u, geev’ het schrift, en dan hebt gy gedaan.
Deurw. Tot weersien. d’Hemel geev’ u vreugde t’allen stonden.
Domb. (2130) De gallig om u hals, en die u heeft gesonden.



[p. 68]

Vijfde Uytkomst.

Domburg. Burgerhart. Maria. Magtelt. Meynou. Vegthart. Geertruyd.

Domb. Wel moeder! was ik nu, in ’t quaad vermoen, te gaauw?
    Gy kunt van deese Leeuw, oordeelen na de klaauw.
    Kent gy den schellem nu, uit deese gaaudiefs wonderen?
Meyn. Ik staa, als of ik het te Keulen hoorde donderen.
Geert. (2135) Gy schelt hem, en beklaagt u selven, sonder regt.
    Goed was de meening, van die vrome wijse knegt.
    Hy doet bewijs van deugd, door liefde tot sijn naasten.
    Hy weet, dat rijkdom kan het zielverderf verhaasten.
    Hy wil, uit suyv’re min, u ligten van dat pak,
    (2140) Om u ter zaligheid te brengen met gemak.
Domb. Swijg gy. Men dient dat woord u al den dag te seggen.
Burg. Ey laat ons dog, wat hier te doen staat, overleggen.
Magt. Breng maar d’oneerlijkheid des booswigts aan den dag:
    So stootmen ligt om ver de kragt van het verdrag.
    (2145) Sijn trouweloosheid gaapt te wijd, gelijk een ooven,
    Als, dat hy ’t schellemstuk, dus, komen sou te booven.



Sesde Uytkomst.

Reynhart. Domburg. Burgerhart. Magtelt. Maria. Geertruyd.

Reynh. Met droefheit is ’t, mijn heer, dat ik u nu bedroef:
    Maar dog, de nood klopt aan, ’t gevaar dreygd, so ik toef.
    Een vriend, aan vrientschaps band, met my, seer naau, gereegen,
    (2150) Die weet, wat, en waarom, my leid aan u geleegen,
    En, met een stout bestaan, om my, derft overtreen
    De swijgplicht, die ons bind in saaken van ’t gemeen;
    Komt my daar een geheym, op vriende trou, ontdecken,
    Het welk u stelt in staat, om ylig te vertrecken.
    (2155) De fiel, die u dus lang betooverde, en bedroog,
    Heeft, nu een uur geleen, u weeten, in het oog
    Te brengen van de Prins, en uwen val doen naderen,
    Met seeker doos vol schrift, van een der landverraderen.
    Hy seyd, dat het geheym, van hem, u meegedeeld,
[p. 69]
    (2160) Is, tegen eer en eed van onderdaan, geheelt.
    Ik weet niet eigentlijk, wat daar leid, t’uwen lasten;
    Dit weet ik: daar is last, om u self aan te tasten;
    En, om te wisser u te krijgen in de val,
    Hy sal de Judas zijn, die ’t rot geleiden sal.
Burg. (2165) Sie daar de kracht van ’t werk. De guyt meent, langs die trappen,
    Tot vollen eigendom van al u goed te stappen.
Domb. Het is de booste mensch, die menschen oog ooit sag.
Reynh. De minste tijdversuim bedreigt u met de slag.
    ’k Heb daarom mijn karos voor uwe poort doen setten;
    (2170) En, t’uwen dienst, een beurs met duisent pistoletten.
    Verlies geen oogenblik. Het is een scherpe lucht.
    De slaagen van die soort, die schut men in de vlucht.
    Ik bied my self, om u ter veil’ger plaats te leiden,
    En, in u ballingschap, my nooit van u te scheiden.
Domb. (2175) Och! waar mee sal ik ooit dit goed weer maaken goed?
    Doch u roemwaarde daad, en mijn verplicht gemoed,
    Vereissen andre tijd. Den Hemel wil ons seegenen,
    Om uwen eêlen aard met dank weer te bejeegenen.
    Vaar wel, draag gylie sorg.
Burg.                                      Ey broeder, pak u voort.
    (2180) Wy neemen aan te doen, ’t geen verder hier behoort.



Laatste Uytkomst.

Hopman van sijn Hoogheids Lijfwacht. Steyloor. Reynhert. en alle de andere.

St. Ha braaf! mijn Heer, ha braaf! verhaast u niet in ’t loopen.
    U rustplaats is niet ver, en staat reeds voor u open.
    Geef u gevangen; ’t is sijn Hoogheids wil en last.
Domb. O schelm! had gy my dit, voor ’t lest, noch toegepast?
    (2185) Dit is u afscheiddronk, het grondsop van u boosheid.
    Dit einde kroont het werk van al uw goddeloosheid.
St. Mijn geest ontrust sich niet, al spreekt gy spits en spots.
    Ik heb gedult geleert in ’t kruis, ter eeren Gods.
Burg. Die effenheid van geest is groot, en van te roemen.
Vegth. (2190) Hoe weet die guyt met God sich godloos te verbloemen!
St. Het raakt mijn kleeren niet, hoe gy ook schreeuw en scheld.
[p. 70]
    Mijn plicht staat my voor ’t oog; die is ’t die by my geld.
Mar. Gy siet by deese plicht ook glory op te steeken,
    En dat de werelt lof van dit stuk werx sal spreeken.
St. (2195) ’t Is altijd een stuk werx dat lof en eere geeft,
    Als ’t voortkomt van de macht die my gesonden heeft.
Domb. Ondankb’re! heugt het u noch wel, hoe, t’mijnen koste,
    Mijn hand en beurs u van den troggelsak verloste?
St. Ja, ’k weet wat onderstand ik hier ontfangen heb;
    (2200) Maar ’t waait, voor ’s Princen heil, weg, als een spinneweb.
    Die heil’ge schuldplicht komt mijn dankbaar hert verkrachten,
    En veegt u weldoen schoon uit herssens en gedachten.
    Die maakt, dat ik versaak, en uit der herten doe,
    Vrou, Vader, Moeder, Vriend, en noch my self daar toe.
Magt. (2205) Bedrieger!
Geert.                             Sie eens, wat verraderlijke trecken,
    Om, met het geen men eert, schijnheilig sich te decken!
Burg. Die yvergeest, daar mee ge u soo hebt opgeschikt,
    Is die soo deugdelijk, volmaakt, en uitgepikt?
    Waarom verscheen hy niet, eer u die man betrapte,
    (2210) Daar d’al te losse tong ’t geil middelrif beklapte?
    Is ’t mogelijk, dat die dat hoog verraad verdroeg,
    Juist, tot dat dwang van eer u hier ten huis uit joeg?
    Van ’t afstaan van de gift wil ’k u aan ’t hooft niet toolen:
    (Gy zijt geen man om saad te wijsen van de moolen)
    (2215) Maar hebt gy hem voor schelm en landverraar beaamt,
    Doe hy die gift u bood, hoe quam ’t dat gy se naamt?
St. Heer Hopman! help my van dit volk, dat soo verbolgen
    De pijpen stelt: gelief u order doch te volgen.
Hopm. ’t Is wel, ik ben gereet; te lang is ’t uitgestelt,
    (2220) Nu gy, met eigen mond, my u verlangen meld.
    En, tot een goed begin, vertrek gy met u luisen;
    Men sal u op de poort, om sunst, een tijd lang huisen.
St. Wie? my?
Hopm.           Neen u.
St.                              Waarom op de gevange poort?
Hopm. ’t Is my geen pijne waard, dat ik u seg een woord.
    (2225) Bedaar, mijn Heer, bedaar van allen angst der sielen:
[p. 71]
    Wy hebben eenen Prins, die sulker maskerfielen
    Geswooren vyand is. Een Prince, die geteeld
    Uit Koninklijken bloed, dat in sijn hartaar speelt,
    Ten steun van Staat en Kerk, door ’s Hemels mededoogen,
    (2230) Ons is gesonden als een Engel, uit den hoogen.
    Gelijk hy, groot van geest, en vol van oorlogs moed,
    Door overoudren deugd, en eigen hartegloed,
    Staat, als een jonge Leeuw, die staart en maanen krullen,
    Daar Roos en Lely bleekt, en aarselt op sijn brullen,
    (2235) En, tot ’s Land heil, en schrik des vyands, al de ry
    Der Helden, in het school van Mavors, leert voorby;
    Niet minder munt hy uit, in kunsten van de vreede,
    De dienst Gods toegedaan, na vaderlijke seede;
    Een haater, evenwel, van die vloekwaarde list,
    (2240) Die sich met ’s Kerks levrei kerkroverlijk vernist,
    En ’t heilig Heiligdom onheilig derft misbruiken.
    Seer haat hy het misbruik der beestelijke buiken,
    Terwijl sijn dappre jeugd de teugels van de maat,
    In wellust en vermaak, sich nooit ontglippen laat:
    (2245) Hy haat misbruik van geld, dewijl hy ’t sijne wijsselijk
    Besuinigt op sijn tijd, en op sijn tijd ook prijsselijk
    Spilt in grootdadigheid, welvoeglijk sulk een Vorst:
    Hy haat misbruik van tijd, terwijl hy met de borst
    Valt op sijn besigheid, en ’t afdoen sijner saaken
    (2250) Houd voor sijn speelegaan; ’s lands orber, sijn vermaaken;
    ’t Gevaar, sijn tijdverdrijf; sijn ongemak, ’t gerief;
    Den arbeid, al sijn rust; en ’t lof, sijn opperlief:
    Maar, booven alle die, haat hy ’t misbruik van ’t heilige,
    En ’t mom, waar achter sich de schijndeugd weet te veilige,
    (2255) De baarelijke Droes in schijn eens Engels etst,
    En Godes Majesteit, tot in het herte quetst.
    Dien afschrik in den aard, ondekt hem de gepeinsen.
    Hy riekt ter keelen uit, de stank van ’t diepste veinsen;
    Gelijk de brak den haas, alleen maar op de lucht,
    (2260) Gelijk de kat de muis, door kracht der tegesucht.
    Hy vraagt, en hoort, en swijgt, als d’eerste swijger Welhem,
    Schouwt, als door spiegelglas, ’t hert van de snootste schellem;
[p. 72]
    En schoon hy alles siet, by helder middaglicht,
    Hy sit in duisternis, en buiten haar gesicht.
    (2265) Hy geeft een eerlijk man sijn eer en lof, vol yvers;
    Maar ’t is geen domme sucht, geen drift eens dwasen dryvers.
    Hy looft en lieft de trou van herten; niettemin
    De schrik van ontrou gaat hem nimmer uit de sin.
    Hy weetse, die, in schijn sich in sijn liefde gyselen,
    (2270) Alleen maar, om haar saak of staat in top te vyselen.
    Sijn wijsheid van om hoog kent haare vyandin,
    Natuurlijk, Duivels, aarts, die als Jobs Duivelin,
    Het aardrijk ommetrekt, om Staat en Kerk te warren,
    Te doen den jammerpoel opsteigren tot de starren,
    (2275) En al het Hemels licht te dooven, met de mist
    Van Godgeleerden haat, en godvergeete twist.
    (Die selve hand is ’t, die, in ’t holsiek Engeleyland,
    De nadeloosen rok gescheurt heeft, van den Heyland,
    Aan sleeters, daar de Droes alleen sich wel by vind,
    (2280) Waar mee hy sijn quetsuur van Kristus swaard verbind.)
    Hy heeft een schallik oog op die, met quaden graci,
    Haar scheursucht, onder naam van noch een Reformaci,
    Gedoopt en opgesmukt door averechtse kunst,
    Seer geerne dreeven met de slagboeg van sijn gunst.
    (2285) Hy houd van inlands vier te blussen, niet van barnen;
    De kerkelijke scheur te naajen, niet te tarnen;
    Hy haat die uitwerpgeest, die ’t grof van ’t fijn niet schift,
    Maar die het fijne self noch uit het fijne sift,
    Die ’s Kerx pot, op sijn Rooms, wil weder aan doen branden,
    (2290) Met kluysters kneevelen, en Pausdoms keelebanden,
    Die vry gevochten hals noch geusebeen ooit droeg;
    Die het Sinode self van Dort niet is genoeg,
    En, den gereeden, om die reegels, met roo letteren,
    Te schrijven van haar bloed, wil doemen en verketteren.
    (2295) Die (kon hy ’t machtig zijn) sou geerne uit doen gaan,
    Voor Kerk en Land en Prins, niet, of min toegedaan,
    Den trouwen Patriot; by wie geen saak soo hoog leid
    Als Kerk en Landheyl, en sijn Koninklijke Hoogheid.
    Al die bedriegery komt, by hem, veel te laat.
    (2300) Daar is geen swarte kunst, die voor sijn oog bestaat.
[p. 73]
    Daarom ook deese guit schoot ver te kort in boosheid;
    Hy hoed sich dagelijx voor stricken van meer loosheid.
    Sijn dubbelvoudig hert lag strak daar bloot en schoon,
    Voor sijn verlichte geest ontrimpelt, en ten toon.
    (2305) Terwijl hy u verried heeft hy sich selfs verraaden,
    En ’s Hemels opperrecht op sijnen hals gelaaden.
    Soo is hy van de Prins, schoon nu en dan verkleed
    In eenen andren naam, ontbloot, ja ook ontleed.
    Te lang van aassem is ’t verhaal van al sijn stucken.
    (2310) Men sou van al die stof een Joodse Talmud drucken.
    Sijn Hoogheid heeft verfoeit, soo ras hys’ heeft gehoort,
    Sijn valsse ondankbaarheid aan u; en, met een woord,
    Om al sijn grouwelen te geeven loon na werken,
    Sijn toeleg niet belast met mijn persoon te sterken,
    (2315) Als om sijn stoutigheid, geklommen in den top,
    Tot noodweer uws persoons, te storten op sijn kop.
    De schriften, daar hy soo de meester mee quam speelen,
    Begeert hy, dat ik hem ontneemen sal: de seelen
    Van uwe gift, en dat ondragelijk verdrag
    (2320) Verbreekt sijn Hoogheid eerst, door kracht van sijn Gesag.
    Hy scheld de schuld ook quijt, en straf, die gy, ontsiende
    Het melden van u vriend, in ’t heimelijk verdiende.
    Dit u ter schenk te doen, heeft hem ten loon behaagt,
    Voor u, die vaak voor hem u selven hebt gewaagt.
    (2325) ’t Is in sijn Prinslijk hert gedrukt, als met een stempel;
    Als yder een de voet stiet aan sijn Hoogheits drempel,
    Dat gy altijd getrou hebt in sijn dienst gewaakt,
    En dikmaal om sijn saak u saaken self versaakt.
    Dus toont hy, dat hy kan, wanneer men ’t minst sou wachten,
    (2330) Vergelden trouwe dienst, met dankbare gedachten;
    Dat, in sijn trouwe ziel, de tijd geen weldaad krenkt,
    En hy veel meer aan ’t goede, als aan het quade denkt.
Geert. Den Hemel zy gedankt!
Meyn.                                     Nu is mijn hert bekomen!
Magt. O uitkomst vol geluk!
Mar.                                       Wie had het kunnen*droomen?
Domb. (2335) Sie hier verrader nu - - -
Burg.                                                 Neen, broeder, dat is mis.
[p. 74]
    Ey! seg, noch doe hier niet, dat u onwaardig is.
    Laat dien ellendigen sijn droevig lot beklaagen.
    Hy sieltoogt onder ’t pak; wiltg’hem noch meer doen draagen?
    Wens liever, dat sijn ziel, ook deesen dag noch, weer
    (2340) Van ’t sondig hellepad, na Godes heilweg keer,
    Sijn leeven beetere, sijn ergernis verfoeje;
    En ’s Princen ingewand, om hem, van deernis gloeje.
    Dat, met den ondergang sijns toelegs, in den Staat,
    Voor eeuwig ondergaa den kerkelijken haat.
    (2345) Dat Gods hervorremt volk, ’t welk binnen Kristus deuren
    In waarheids vrede woont, niet weder hoor van scheuren.
    Gy onderwijlen sult des Princen goedheid gaan
    Bedanken op u knien, voor ’t geen hy heeft gedaan.
Domb. Voorwaar gy hebt gelijk. ’t Is recht, datwe aan sijn voeten,
    (2350) Hem, om ’t beweesen heil, als onzen Heiland groeten.
    En, als die eereplicht vooreerst sal zijn voldaan,
    Daar is een liefdeplicht, die dan flux voort moet gaan:
    Dat ’s, door een soete trou, aan Reynhert, na sijn smerten
    Te toonen, hoe men kroont de min uit reiner herten.
EYNDE.
Continue

Tekstkritiek:

vs. 82 Geen er staat: Gsen
vs. 228 verwellekomen. er staat: verwelleoomen.
vs. 397 honden er staat: handen
vs. 754 sult er staat: sult sult
vs. 1057 teugels er staat: tougels
vs. 1526 de betekenis van de hoofdletters in diefsTAl SOUDEN is onduidelijk
vs. 1537 is een weesrijm. Het volgende vers is aangevuld naar de
derde druk (1713)
voor vs. 1579 Domb. er staat: D mb.
vs. 1701 alles er staat: ailes
vs. 2007 bericht er staat: berieht
vs. 2338 kunnen er staat: kunnn