Pieter Nederhoven: ’t Verwarde huwelyk. Amsterdam,1667.
Naar het La soeur (1647) van Jean Rotrou - die op zijn beurt La sorella van de Napolitaanse schrijver G.B. della Porta bewerkt. Ten onrechte meent Pieter Nederhoven, zoals blijkt uit de opdracht aan Jan Fassijn, dat het oorspronkelijke spel Spaans is, daarom noemt hij Nole (in feite Nola in Campania) een Spaanse havenstad.

Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton06124 - UBGent
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.
De namaak-Turkse woorden, die buiten rijm en metrum vallen, zijn in de versnummering niet opgenomen.
Continue
[p. 1]

’t VERWARDE

HUWELYK,

BLY-EINDENT-SPEL.

Door P. NEDERHOVEN.

Gespeelt op d’Amsterdamsche Schouwburgh.

[Vignet: Perseveranter]

t’AMSTERDAM,

By Jacob Lescailje, Boekverkooper op de Middel-
dam, naast de Vismarkt, in ’t Vredejaar 1667.



[p. 2: blanco]
[fol. *1r]

MYN HEER,

MYN HEER

Mr. JAN FASYN.

MYN HEERE,
Mijne vermetel- en bloheit hebben strijdt in my gevoert: d’eerste dreef my aan, om zonder Mijn Heer te voren hier van te spreken, dit Toneel-Spel op te offeren. De tweede stelde my voor, dat die vrymoedigheit my niet zoude voegen, te meer, wijl UE. grooter toe-eygening paste: ’k ben echter door andere, UE. goede vrienden, gesterkt om mijn stoutheit plaats te geven: Gelieft die dan maar u goedaardighet, daar al de werelt u, mijn Heer, met roem in kent, als komende [fol. *1v] uyt een genegen hert, te verschoonen, dat ik mijn Heer hebbe toegedragen van d’uur dat ik d’eere genoot UE. te kennen. Ik zal u, mijn Heer, met vele plichtbewijzinge vorder niet ophouden, veel minder UE. geleertheit, en deugden, hier ten toon stellen, die al de werelt zoo ongemeen verplichten; als wetende, dat zulks UE. (die met geen vleyery gedient zijt) niet aangenaam zou zijn. ’k Zal dan my vernoegt houden, dat ik met UE. naam mijne vaarzen ciere, niet twijfelende, of UE. zult, als kunstkundige, de misslagen, met UE gewoonelijke beleeftheit, bedekken. ’t Is een Spel dat ik voor eenige jaren, tot mijn vermaak en tijdkorting, gerijmt heb. Eertijds uyt het Spaans door den Heer Rotrou in Franse vaarzen ten Toonele gevoert, en nu door my (toch niet stip gevolgt) in Neêr- [fol. *2r] duyts Rijm gebracht; dat ik u oordeel volkomen onderwerpe; op de hoop dan, dat iets UE. hier in behagen zal, blijf ik


                            MYN HEER,

                                        UE.


                                            geheel verplichten dienaar

                                      Pr. Nederhoven.


[fol. *2v: blanco]
[p. 3]

INHOUDT.

DE Min doet hier een Zoon zijn kinder-plicht vergeeten,
Hy troudt, naar schijnbaarheit, zijn Zuster, buyten weeten;
    Maar ’t Lot spreekt, eindelijk, hen van de bloet-schant vry,
    En voegd’, tot d’Ouders vreugd’, hier noch een Huw’lijk by.
(5) Men ziet geen droefheit, noch geen tranen meer, in d’ogen,
De Tijdt, die ’t al ontdekt, heeft wonderlijk vermogen.


[p. 4]

BEDRYVERS.

Lelius, Minnaar van Aurelia.
Polidoor, Minnaar van Iulia.
Anselmus, vader van Lelius.
Ergaste, Dienaar van Lelius.
Guido, Oom van Iulia.
Aurelia, in ’t einde, Iulia bevonden.
Iulia, in ’t einde, Aurelia bevonden.
Konstancia, vrouw van Anselmus en moeder van Lelius en Aurelia.
Lidia, dienstmaagt van Guido.
Geronte, oude man
Horatius, zijn zoon		 } gekleet op de manier der Turken.

    Het tooneel is Nole, stadt en zeehaven in Spanjen.

Het Spel begint met den morgen, en eindigt
met den avondt.

Continue
[p. 5]

’t VERWARDE

HUWELYK,

EERSTE BEDRYF.

Lelius, Ergaste.

Lel. ERgaste, mag ik u verhaal voor waarheit houwen?
Erg. Ia.
Lel.       Wil mijn vader my aan Iulia doen trouwen,
    En mijn Aurelia aan Proculus? wat schijn
    Van waarheit is hier in? of hoe kan ’t moog’lijk zijn!
Erg. (5) Het is my zoo verklaart, en ’t staat u te gelooven.
Lel. En als de nacht-gordijn is voor het licht geschooven
    Des hemels, wil hy ’t ons dan doen voltrekken?
Erg.                                                                        Ia.
Lel. Mijn oom heeft licht geveinst; sloegt gy zijn weezen ga?
Erg. ’t Was ongeveinst.
Lel.                               Ergaste, indien gy, van mijn quaalen,
    (10) Het minst’ gevoelen had, gy zoud in dit verhaalen
    Zoo mild niet zijn; ô ramp! hoe treffen my u reên!
    Mijn hert wert koud als ys, en ’t lichaam als een steen.
    Ergaste boert gy niet, zoo kost het wis mijn leeven.
Erg. Gelijk men ’t aan my zey, is ’t in geheel gebleeven.
    (15) ’k Heb niet vergeten, heer, veel min daar by gevoegt;
    Wat wilmen meer van my? heb ik u niet vernoegt?
Lel. In zulk een zwaaren zaak wierd licht wel iets vergeten
    Van zijn omstandigheid. Ergaste, gy moet weten:
    Een inzicht een gedeelte, een werking, ja een woord
    (20) Vernietigt menigmaal ons voorgenoomen. door ’t
    Verzwijgen van het minst’ gaat dikmaals ’t heel verloren.
[p. 6]
    Ook weet gy hoe veel my dees zaake raakt: mijn ooren
    Verzoeken klaarder blijk, en grondiger verhaal.
Erg. In weinigh woorden, heer, zey ik ’t u altemaal
    (25) O Lelius! de min verwekt u veele zorgen.
Lel. Ze staat my duur, ’t is waar; maar weederom: de morgen
    Komt na de duist’re nacht: de doornen van de Min
    Zijn zonder roozen niet. en moetmen lijden in
    Zoo waarde zaak, ’t valt zoet; dewijl wy stadigh hoopen
    (30) Op d’uytkomst, die de tijd ons te gemoet doet loopen.
    En wijl gy, o Egaste! een meedewerker zijt
    Van mijn onrustigheit, kund gy my van uw vlijt
    Of hulp berooven? Neen! ’t en waar gy my woud toonen
    Dat ongevoeligheid kon in uw boezem woonen.
    (35) Want zonder uwe raad Ergaste.....
Erg.                                                         Ach! wat quaat
    Bereyt hy voor zich zelf, die minnaars dient met raad!
    Want maakt men dat haar zaak naar wens komt uyt te vallen
    Zoo is ’t geheugen uyt, en ’t loon vaak niet met allen.
    Is ’t dat hun, by geval, een ongeluk ontmoet,
    (40) Men legt de schult op ons; en eindlijk, wat men doet,
    Gelukt het, ’t is door haar, zoo niet: wy zijn de oorzaak,
    Haar ongunst is het loon van onze dienst, en voorspraak.
    ’k Heb u dit droef berouw al lange tijd voorspelt;
    Maar mijn geneegentheit, en trouwe zorg die helt
    (45) Noch t’uwaarts: zijt gerust, en geef geen moet verlooren;
    ’k Zal al mijn vlijt besteên, al was mijn ramp beschooren.
Lel. Wijl gy die zwarigheit voorzaagt uyt mijn bestaan,
    Zeg, waarom hebt gy ’t my voorheen niet afgeraân.
    En wild gy my u hulp in dit geval ontzeggen.
Erg. (50) De tijd die zal ’t u nu heel anders voor gaan leggen;
    Ook spraakt gy niet als nu, toen gy, door ongedult,
    En smert, in traanen smolt, en toen gy opgevult
    Van droefheit, heel verstelt, geen hulpe scheent te hoopen,
    My smeekten op uw kniên, byna in druk verzoopen,
[p. 7]
    (55) Dat ik u raden zoude, en mijne hulpe aanbiên;
    Of dat men u, eerlang, zou leevend sterven zien.
Lel. Ik vind my buyten raad, en toon ook groot leetweezen.
    Maar ’t geen ik van u hoor, Ergaste, doet my vreezen
    Dat ik het, zonder u, besterven moet; gy weet
    (60) Aan wien ik my verknocht, en trouwe zwoer: dien Eed
    Houd’ ik onscheidelijk. breek u verdrietig zwijgen.
Erg. Door al te haastig zijn kan men eer nadeel krijgen,
    Dan voordeel.
Lel.                     Lang vertoef gedijt ook vaak tot schâ.
Erg. Ik zoud ons Polidoors genegentheden, na
(65) Ikz’ overwoogen heb, op ’t hoogste noodig achten.
Lel. ’k Heb minder van zijn liefde, als van zijn haat te wachten
    Dewijl hem is bekent dat Iulia met my
    Te trouwen is belooft.
Erg.                               Ey! schep een moet, Heer, wy
    Vermoogen lichtelijk hem alles weer t’ontrekken;
    (70) En dienende zijn zelf zal ’t ons ook dienst verstrekken.
Lel. Hoewel dan mijn gemoet u voorstel niet en kan
    Goetkeuren, ’k zal nochtans, als aangedrongen van
    Nootzaak’lijkheit, mijn wil, geheel, naar d’uwe stellen.
    Wat vangt een minnaar niet al aan! wil my verzellen
    (75) Ergaste, dat wy hem gaan zoeken.
Erg.                                                         Wel mijn Heer.
    Maar is dit voorneem my ook raadzaam? ’k wind my meer,
    Door deeze dwaze daad in warring. ’t Is begonnen;
    Ook hoop ik dat mijn list my wel zal redden konnen.

Lidia.
Lid. LAas arme Iulia! wat hert is zoo verhardt
    (80) Dat geen medogentheit zou toonen in uw smart?
    ’k Zocht u Heer Polidoor.

Polidoor. Lidia.
Pol.                                       En ik was in gedachten
    Waar ik u vinden mocht; straal van mijn zon, wiens krachten
[p. 8]
    Ik onderdanigh ben: gy die van onze min
    De naauste kennis hebt, en de geheimen in
    (85) Uw borst beslooten houdt: gy zijt de steun...
Lid.                                                                         Die namen
    Te ydel, Polidoor my in het minst betaamen.
Pol. Brengt gy my, niet te min, geen goede tijding?
Lid.                                                                         Neen:
    In teegendeel, heel quaad, voor u, en haar.
Pol.                                                               Wat reén?
    Zeg.
Lid.     Iulia...
Pol.             Vervolgh.
Lid.                             ’k En kan niet.
Pol.                                                   Dit vertoeven
    (90) Vermeerdert mijne vrees. Spreek toch.
Lid.                                                               ’k Zal u bedroeven:
    Want zy al is verlooft aan Lelius.
Pol.                                                 Wat slag,
    En doodelijker wonde, ontfing ik oyt! wie zag
    Oyt ongelukkiger als ik?
Lid.                                   Berey uw ooren.
Pol. Wat noch?
Lid.                   Dees avont gaat hun trouw noch voort; verlooren
    (95) Zijn al uw middelen, zoo g’u van raad berooft:
    U is een kleene tijd maar overig.
Pol.                                                 Gelooft
    Dat deeze tijdingen, die gy my brengt, my dooden,
    Ia! d’eene maar alleen, geen tweede was van nooden.
Lid. Een derde volgt.
Pol.                           Ga voort, ik wil geen stilstant meer.
Lid. (100) Eer ik u raden kan, ben ik verbonden, Heer,
    U meer te zeggen.
Pol.                         Spreek.
Lid.                                     Haar Oom heeft my, op hooge,
    En harde straf verboôn, u nimmermeer te moogen
    Aanspreeken, of te zien; en, naar dat ik vertrouw,
[p. 9]
    Zoo vreest hy dat ik u ’t geheim ontdekken zou.
Pol. (105) Verwoeden hemel! stort vry blixem, vuur en donder,
    Hoe dood’lijk dat het is, op my ter neêr: ’k zal onder
    Al dit verschrikkelijk noch niet beswijken; want
    Mijn pijn, en mijn verdriet, hier teegen is gekant.
Lid. Gy hebt, ô Polidoor! een vierde te bestrijden.
Pol. (110) Dewijl ’t onmoog’lijk is door mijn verdriet, en lijden
    Te sterven: staat, verdrukt, ’k heb geen gevoelen meer.
Lid. Gy hebt uw Iulia vergramt.
Pol.                                           Hoe! ik? wanneer?
Lid. Ze klaagt zeer over u.
Pol.                                 Nu moet ik neederstorten,
    En deeze slag, te zwaar, zal my het leeven korten.
    (115) Scheur wolken, en verdelgh my met uw blixemstraal.
Lid. Nu geeft hy ’t op. hoe nu? straks waart gy als metaal:
    Ey veins geen meer, dees slag en zal u noch niet dooden;
    Mijn oogen zien te klaar, ik heb geen meer van nooden:
    En, in een woord gezeid, ’t gerucht werd door de stad
    (120) Aan alle kant verspreit; waar door gy werd beklad.
Pol. Waarvan?
Lid.                 Gy vraagt! verraad; of zal ik ’t anders zeggen,
    Zoo hoor: uw liefde tot Aurelia; hier leggen
    Nu d’eeden die gy zwoert. en om die groote reên
    Maakt gy met Lelius u daagelijks gemeen:
    (125) Dees inzicht werd gezegt hier oorzaak van te weezen.
Pol. O hemel!
Lid.                 En de min kan yder wetten leezen
    Door ’t stralende gezicht van uwe Aurelia;
    ’k Hou daarom niet voor vreemt dat gy u die zoo dra
    Hebt onderworpen, neen! maar’k vloek het licht vertrouwen,
Pol. (130) Zoo werd ik dan ontrouw by Iulia gehouwen,
    Als waar ik eerenloos.
Lid.                                 Waar loopt gy?         (hem houdende.)
Pol.                                                         Hou my niet
    Ik zal haar, door mijn dood, doen kennen mijn verdriet:
[p. 10]
    Maar, ’t licht verliezende, zal ik de eer mee voeren.
Lid. Het quaat is niet zoo groot (wild u niet meer ontroeren)
    (135) Als ik u deê verstaan: ’t sproot uyt mijn achterdocht
    Veel meerder als uyt haar, de middel dient gezocht
    Tot de geneezinge. want de gemeenzaamheden
    Van u, met Lelius, zijt zeeker heer, die deden
    My vreezen ’t geen ik u verhaalt heb; maar ik ben
    (140) Op ’t allerhoogst’ verblijt dat ik uw trouwe ken,
    En dat gy noit en hebt gestruykelt in uw minne.
Pol. Ik had, door u verhaal, geen macht my t’overwinnen,
    Of anders, zijt gewis, mijn dood had u doen zien
    Hoe dat men van de broêr wel vrind kan zijn en vliên
    (145) De zuster. Wreede! ’k zou u hebben doen bevinden
    Dat, ingeval de liefde oyt eenigh macht had in de
    Doordringende oogen van Aurelia gehaalt,
    En dat die my daar uyt had met haar kracht bestraalt,
    Ik maar alleenigh zocht haar klaarheyt te bewaren,
    (150) Om aan mijn Iulia te denken.
Lid.                                                     Haar bezwaren
    Eyscht hulpe van u, Heer, en doet u ook het quaat
    Recht kennen; om het door de middel van uw raad
    Te stuyten; en gy kund uw’min haar beeter toonen,
    In haar te dienen, en u zelven te verschoonen,
    (155) Als u het leven te benemen.
Pol.                                                 Nu, wel aan:
    Ik zal het door gewelt, of door de list bestaan.
    Ga, zeg haar dat.
Lid.                       Wel Heer.
Pol.                                       Deeze arm, en dezen deegen
    Is tot haar dienst bereit: ik zal haar beelt uytveegen,
    En rukken uyt het hert van Lelius.
Lid.                                                   Ey! laat         weggaande.
    (160) U toch niet voeren, heer, tot deeze laatste daad:
    Het menschenbloet is al te kostelijk; en ’t leeven
    Is hun, door naberouw, niet weederom te geeven.


[p. 11]
Lelius. Ergaste. Polidoor.
Lel. HYis’t.
Pol.               Hoe schonen schijn dat ook de vrindschap heeft,
    De trouw is toch verhuyst, de deucht heeft uytgeleeft.
    (165) Een hedendaagse eed, vol van geveinsde trouwe,
    En dient niet, als om ons in goet geloof te houwen,
    En te bedriegen; maar ’k zal eindelijk ook ’t geen
    Naarkomen, datmen my heeft voorgeschreven: neen!
    ’k Wil niet getrouw meer zijn, en ’k zal ook niemant spaaren,
    (170) Maar hem verraden.
Erg.                                     Stil! hy praat...
Lel.                                                             (Laat hem bedaaren)
Erg. Als of gy beyde waart geslaagen met een slag.
Pol. Indien hem deezen arm niet zend ter helle, mag
    Den Hemel, na mijn wens, my noyt gelukkig maaken.
Erg. Waarom spreekt gy hem niet?
Lel.                                                 Vrind Polidoor, wat zaaken
    (175) Ontstellen uwe geest?
Pol.                                         Ik denk vast op ’t verdriet
    Des werelts, Lelius, datmen gedurig ziet
    Vol zorge, en vol beroerte, en onlust overvloeyen,
    Terwijl geen vrinden hun met vrindschap meer bemoeyen,
    En dat, door ’t goet geloof, d’een d’andere verleyt.
Lel. (180) Die vrienden Polidoor, in een woord uytgezeit,
    En zijn niet waard de naam van vrienden te bekleeden.
Pol. Dit stemt mijn oordeel mede, ô Lelius! met reeden
    Vervloek ik hem dan zoo gelijk hy waardig is.
Lel. Zoo ’k dien verraders naam maar kende, zijt gewis
    (185) Dat ik hem dwingen zou daar reeden van te geeven.
Pol. ’t Is uw verbonden vrindt.
Lel.                                         Indien dat ik mijn leeven
    Een vrind had, zoo gy zegt, ’t is meerder als ik weet.
Pol. Al zijn verradery kan nimmer my met leet
    Bezwaaren, en, veel min, zoud gy hem konnen haten.
[p. 12]
Lel. (190) Zijn naam is?
Pol.                               Lelius.
Lel.                                         ’t Verstand heeft u verlaaten:
    Uw’ zinnen zijn verstrooit.
Pol.                                       Gy zijt het, niet te min,
    O wreede, en valsche vrind! die ik met reden, in
    Het allergruwelijkst’, behoorden te vervloeken.
Lel. ’k Heb deel in u verdriet, my is u zwaar bezoeken
    (195) Op ’t allerhoogste leet: vergeet u zelven niet.
Pol. En gy verrader! voort: ’k wil dat gy weerstand biet.
    Gy heft het strakx belooft; en zult my reden geven.
Lel. Niet voor dat gy my hebt mijn misdaat voorgeschreven.
Pol. Zeg ik u niet genoch? of wild gy dat de naam
    (200) U meerder kennis geef van Iulia fy! schaam
    Meyneedige u; ’t gemoet zal ’t u te vooren leggen
    Als u getuyge en beul: ’t zal ’t u veel beeter zeggen
    Als ik.
Lel.         O Polidoor! zoo ’k geen meêlyden had,
    Of dat ik uwe vrindschap missen kon, die ’t schat
    (205) Heel onwaarderelijk, gy had al ondervonden
    Dat ik niet ben gewoon getrotst te werden: bonden
    De vrindschaps banden my niet vaster, gy zoud zien
    Dat, die my ’t scherp vertoont, ik weeder punt derf biên.
Pol. Gy meent deeze avont noch met Iulia te trouwen,
    (210) En dit ’s noch niet genoch!
Lel.                                                 Wilt u verzeekert houwen
    Dat ik meer van haar haat, als van haar liefde wacht,
    Den avond, die ons bond, zou, door een eeuw’ge nacht,
    In my zijn nagevolgt; maar ’k zal u iets ontdekken
    Dat u, geheel, en al, zal uyt dees doohof trekken.
Pol. (215) Indien ’t vermoeden my hier in bedroogen heeft,
    Verzoek ik dat gy my mijn haastigheyt vergeeft.
Lel. Toen ’t wisselbaar geluk mijn vader trok uyt Nole’,
    Om een aanzienlijk ampt in ’t Koningrijk van Polen
[p. 13]
    T’ontfangen, door de gunst van d’achtb’re Koningin,
    (220) Nam by my derwaarts mee, om deel te hebben, in
    Het gunstige geval, dat hem toen scheen te streelen.
    Zo nam hy, eindlijk, voor mijn moeder meê te deelen
    ’t Geluk dat hy bezat, en schreef haar dit: ik vind
    Geraden, waarde helft, dat gy u met ons kind,
    (225) De kleene Aurelia wild herwaard aan begeven.
    Mijn moeder, die geen vreucht schiep in een eenzaam leven,
    Had, binnen korten tijd, zoo grooten vlijt besteed:
    Datmen, tot hare dienst, een schip vond uytgereed,
    Om met hun t’zeyl te gaan; maar’t was geen uur geleden
    (230) Als een onstuymige, of een wreede wind hun deden
    Gevoelen zijne kracht: de zeylen scheurde ontwee,
    En ’t schip geraakt zoo ver vervallen in de zee,
    Dat elk geloofde, dat het, door de woeste baren,
    Geslagen wierd van een; d’aanstaande vijftien jaren
    (235) Verliepen, zonder oyt het minste te verstaan
    Van ’t schip, of volk, of iets, of hoe ’t was toegegaan;
    Maar, eindelijk zoo kreegh, nauw twee jaar noch verlopen,
    Mijn vader dit bericht naar zijn oneyndigh hopen,
    Dat zy, gevallen in een schennelijke hand,
    (240) Van zeker roover weg gevoert zijn, diep in ’t land:
    En dat, ô wreede daad! mijn lieve en waarde moeder,
    Gescheyden van haar kind, (die het den Albehoeder
    Beval) een andre streek wierd heen gezonden: meer
    Is zeedert niet verstaan; dees tijding gaf ons weêr
    (245) Een weinig hoop om hun noch eindlijk eens t’aanschouwen.
    Mijn vader, die de zaak aan niemant dorst vertrouwen
    Als aan Ergaste en my, verzag ons, naar den eysch,
    Van’t geen ons nodigh was tot zoo een lange reys.
    Het losgelt, dat hy ons, heel buyten onze schoone
    (250) Uytrusting gaf, bestond in zesmaal duyzent kroonen:
[p. 14]
    In zoo een goede staat vertrokken wy, naar dat
    Mijn vader alle zorg aan ons bevolen had.
    O reys! gy hebt my zoet, en zuur, doen t’zamen proeven.
    Venetien alwaar wy quamen, om te toeven
    (255) Op de geleegentheit van een bequame wind,
    Om ons te scheepen zag ons reis voltrokken, in ’t
    Voortkomen van mijn pijn. ik meende nu te wezen
    Ter plaats, daar ik mijn zorg zou laten, maar hier rezen
    Mijn ongeneuchten uyt, toch aangename smert:
    (260) De tafel wierd gedekt, door handen, die mijn hert
    Verbonden, om haar zelve als mijne ziel te minnen:
    Een schoonheit, wiens gezicht de sterkste zou verwinnen,
    En wien ik liever had mijn diensten aangeboôn,
    Als dat ik die van haar genieten zou; dit schoon,
    (265) En heerlijk schepsel, wierd Sofia daar geheeten;
    Die my, terwijl ik dacht mijn quynend hert, door ’t eeten
    Te sterken, voorts benam de kleene macht, die ik
    Noch op mijn zelven had. ’k stond, naar een ogenblik,
    Van tafel op, op hoope in ’t bedde te verliezen
    (270) Dit aangenaam verdriet; maar laas! al mijn verkiezen
    Was vruchteloos; de slaap, die ’t heele werelts rond
    Betooverd had, en kon mijn, nieuwe ontfangen, wond,
    Geen rust verleenen, noch, veel min, mijn oogen luyken.
    Al d’oefeninge, die wy, in dien dag gebruyken
    (275) Doen oze zorgen ook wel rust genieten, maar
    Des nachts zijn zy ontwaakt, en vallen ons te zwaar.
    Ergaste, van mijn liefde, en ongerustigheden,
    Niet wetende, quam vroeg, om my te helpen kleden
    In mijn vertrek, en zey, datter een schip, gereet
    (280) Op d’oever, wachten.
Pol.                                       Wel, vertrokt gy?
Lel.                                                                   Neen: mijn leet
    Liet dat, in ’t minst, niet toe. ik veinsde ziek te wezen:
    Wat zeg ik veinzen! ach! ’k was ziek; en om genezen
    Te worden, van die geen, die my vermeestert had,
    Zocht ik, met alle vlijt op haar te winnen, dat
[p. 15]
    (285) Ik haar mocht tot mijn wil, door veel beloften, krijgen.
    Maar laas! wat of ik zocht, ze wou ’t gehoor niet nijgen
    Tot geilheyt: eyndelijk, mijn arbeit was om niet.
    Ik bleef in deeze staat, tot dat ik my beried
    Om haar, door ’t huweijk, mijn echte vrouw te maken,
    (290) My slave te doen zijn, daar haar daar van t’ontslaken,
    Gelyk ik eind’lijk dee.
Erg.                                Zoo gy u niet en spoet,
    Loopt deeze dag ten einde, eer gy uw vrind voldoet.
    Laat my het overschot, zoo ’t u gelieft, bevolen.
                Ergaste vervolgt het verhaal aan Polidoor.
Erg. Wy quamen, eindelijk dan wederom te Nole;
    (295) Alwaar men onze komst niet anders dacht te zijn
    Als uyt Konstantinop’le; en hier na wierd, door mijn
    Gevonden list, bequaam geoordeelt, om geruster
    Te leven, voor mijn Heer, te zeggen ’t was zijn zuster
    Die hy had vrygekocht, en dat zijn Moeder, al
    (300) Een wijl, had dood geweest; wat zou, in dit gevel,
    De vader doen? hy neemt en houdt haar, buyten weeten
    Voor dochter in zijn huys, alwaar zy werd geheeten,
    T’onrecht, Aurelia, en daar zy, in den dag,
    De zuster, en des nachts, de vrouwe is. Heer vermag
    (305) U dit verhaal weerom het quaat vermoên t’ontrekken?
    Wat voor gerustheit kan dit voorstel hem verstrekken
    Van Iulia, ’t geen hem te lastig is? verban
    Uw minne-nijdigheit, en trek hier voordeel van.
Pol. ’k Ontfing, ô Lelius! noyt zoo veel vreucht, mijn leven,
    (310) Als nu, door dit verhaal gy hebt my weer gegeven
    Mijn eerste rust. ik ben geheel van u voldaan.
    Maar, eindelijk, waar mee wild gy ’t besluyt ontgaan?
Lel. Wy zochten u, om t’zaam de zaake t’overleggen;
    Ik heb mijn rol gespeelt, en weet gansch niet te zeggen,
    (315) Als dat Ergaste ons dient met zijn getrouwe raad.
Erg. Is ’t mooglijk dat gy my noyt ongequelt en laat;
    Maar ’k zal, tot u behoud, noch wel een middel vinden.
    Gy weet, uw vader wil Sofia gaan verbinden
[p. 16]
    Aan d’oude Proculus, misschien meer om zijn goet,
    (320) Als om zijn waardigheên: ’t Is raadzaam dan, en ’t moet
    Ook zoo geschieden, dat gy Polidoor, hem even
    De zelve aanbieding doet; hy zalze u eerder geven
    Als d’oude, die zijn hoop hier door tot niet geraakt;
    En d’eer, die hy van u genieten zal, die maakt
    (325) U haast verwinnaar. Nu zal ’t verder nodigh wezen
    Dat Lelius hem veinst, als of hy zocht genezen
    Van Iulia te zijn, en dat hy ’t achten zou
    Voor ’t allergrootst geluk, met haar in d’echte trouw
    Te leven: dit ’s mijn wil, en woond gy by elkander,
    (330) Zoo doet gy maar een ruyl, en neemt den een voor d’ander.
Lel. Hoe dat?
Erg.              Die daaglijkx is de zuster, zy by nacht
    De vrouw, tot dat de dood van d’oude is afgewacht:
    Zoo kund gy u van vrees, en alle zorg ontlaaden.
Pol. Geen beeter middel kund gy ons, Ergaste, raden.
    (335) Gy geeft my ’t lee ven, daar de dood my scheen zoo na.
Lel. En ik behouw mijn lief.
Pol.                                     En ik trouw Iulia.
Erg. En ik, misschien een galg, zoo ’t niet en lukt ter degen;
    Maar ’t lot dat leit ’er al, laat ons geen raad meer plegen.
    Ik zal, zoo lang ik leef, gedenken aan uw’ trouw.
Pol. (340) En ’t was niet reed’lijk zoo ’k ondankbaar wezen zou.
Erg. ’k Had grooter loon gedacht, voor mijne dienst, t’ontfangen.
    Beloften zullen my, gedurig, doen verlangen;
    ’k Had liever het gevoel van u gereede munt:
    Toch ’t weldoen zal zich zelf wel loonen; en gy kunt
    (345) Van my verzeekert zijn. ik ga Anselmus spreken
    En voer mijn rol ten eind; ’k zal ’t zoo, met list, besteken
    Dat hy, eer lang, van my zal wezen achterhaalt:
    Op hoop dat mijnen dienst noch eenmaal werd betaalt.

Continue
[p. 17]

TWEEDE BEDRYF.

Lelius. Aurelia. Ergaste.

Aurelia, in haar kamer ziende Lelius wederkomen.

Aur. MYn waarde! ’t is eens tijd, dat gy mijn zwarigheden
    (350) Te hulpe koomt. hoe kan uw ziele zijn te vreden
    Wanneer gy van my zijt? ’k leef in u afzijn niet,
    En weêr, als ik u zie, vergeet ik mijn verdriet.
Lel. Wat ongemak is u, mijn Lief! weêr voorgekomen?
Aur. Niet, als u lang vertoef, ik heb tot u genomen
    (355) Mijn toevlucht, en alleen op uwe trouw gezien,
    Toch zonder kennis zelf, en naam, als vriend; op wien,
    Wat my ook overkomt, ik my noch zal verlaten,
    Als vader, Bruydegom, en man. ’t geluk dat hate
    My van mijn kindsheit af, en zey my d’oorlogh aan,
    (360) In my mijn vaderland t’ontrekken, ’k laat noch staan
    De boezem, die my voede: ach! wat heb ik verlooren!
    Mijn vryheit, naam, en al het geen ik had; hier voor en
    Bleef my niet overig voor al mijn schat, als dat
    Ik noch een vry gemoet, en zuyver herte had,
    (365) Dat ik u overgaf, en toen de hoop my dede
    Verwachten, dat my, na mijn dienstbaarheir, dien wrede
    De rug toekeeren zou, en dat de banden, die
    Ons bonden, mijn verdriet zou einden doen, zoo zie
    En ondervind ik nu, dat hy, tot mijn bederven,
    (370) Zich wapent: ja, ook zelf, doet hy mijn hope sterven.
    Om iets naar dezen te verwachten.
Lel.                                                   Weet gy niet
    Dat ik mijn hert, geheel, gaf onder u gebiet?
    Wat deed’ ik anders, oyt, als de nootzaaklijkheden
    T’omhelzen? waar uyt licht te vatten is, met reden.
    (375) En te besluyten, dat mijn allergrootste eer
    Bestaat in uw te zijn; wat wil, mijn waarde, meer?
    Zou ik u missen, Lief! mijn onheyl wierd geboren.
[p. 18]
Aur. Dewijl ons ’t nootlot heeft zoo vele ramp beschoren,
    En dat wy deze last uw’s vaders niet ontgaan
    (380) En konnen als, alleen, door onze vlucht: wel aan!
    Breng my, waar ’t u gelieft, al waar ’t in een woestijne,
    Of duystere spelonk, of, daar de baren schijnen
    Te stijgen hemelhoog, in d’allerwoeste zee:
    Of gaat gy naar de dood? ik ga gewillig meê;
    (385) Alleen u byzijn zal my ’t aangenaamste wezen,
    En van mijn quellinge, en mijn zwaar verdriet genezen.
Erg. Laat ons, met alle zorg, bestrijden het geval;
    Maar d’overwinninge zoo veer te halen, zal
    Vergeefse moeite zijn; ook krijgt gy my niet mede,
    (390) Ja ’t noemen van de zee brengt zidd’ring in mijn leden;
    En als men ’t anker licht dunkt my, dat ik my in
    Mijn doodkist, of veel eer, een glase schip bevin,
    Dat, door ’t bewegen, van het minste, my het leven
    Te strijden, met de dood; doet voor mijn oogen zweeven.
Lel. (395) ’t En is u vreeze niet die ons zoo vele raakt.
Aur. U vaders voorneem moet weêr ydel zijn gemaakt
    Deez’ avont, of ons werd geheel, en al benomen
    De vrucht van onze wensch, en hoop: en zou my komen
    Doen in een eeuw’ge nacht, of eer tot mijne dood;
    (400) Dies, bid ik, laat ons toch, wijl deze laatste nood
    Ons dringt om alle moet, en ruste te verliezen.
    Tot ons behoud, de laatste, en beste middel kiezen.
Lel. Den hemel, hoop ik, zal ons bystaan met zijn raad.
    Maar ’k zie mijn vader daar: ’t is tijd Ergaste; gaat
    (405) Begind u rol; en wy, mijn Lief! laat ons vertrekken,
    Daar ’k u ons laatst besluyt vokomen zal ontdekken.

Anstelmus. Ergaste.
Ans. ERgaste, is Lelius in zijne kamer?
Erg.                                                       Ia.
Ans. Alleenig, of verzelt?
Erg.                                 Met uw Aurelia.
[p. 19]
Ans. Ik ben dan, eindelijk, gedwongen te verklaren,
    (410) Schoon ik voor dezen heb gezwegen, dat ik hare
    Gedurig t’zamen zijn niet keuren kan voor goet;
    ’k Heb’geen gevallen, noch in hem, of haar: hy moet
    My die gewoonte nu voortaan wat achterlaten,
    Het geeft my achterdocht; en ’t schijnt dat, dit gehate,
    (415) En noyt genoch vervloekt Turkye hem geheel
    Heeft doen veranderen, van goet, in quaad. hoe veel
    Hem, in voorleden tijd, de studien bevielen,
    Zy zijn nu by hem dood, zijn lichaam schijnt geen ziele
    Te hebben; boven dit, Ergaste, noch ’k vertrouw,
    (420) Dat hy geen eenzaamheit genoegzaam vinden zou,
    In ’t grillig hooft, voor zijn onrustigheit. de kerken,
    Die hy wel eer bezocht, naar dat ik kan bemerken,
    Zijn nu de plaatzen daar hy ’t minste komt.
Erg.                                                               Men leert
    Dit uyt ervarentheit: die met een vrind verkeert,
    (425) Wiens deucht hem is bekend, ook kan verzekert wezen
    Van goede voorgang; en u klacht strekt hier, om deze
    Verwijtinge te doen; en datmen mank leert gaan,
    Met krepele, ’t is waar; maar, neem dit zeker aan:
    Dat, d’allervroomste in Turkye, nauw eens komen
    (430) Ter kerke, in ’t heele jaar.
Ans.                                             Zoo noemt gy die noch vrome
Erg. ’t Is een gewest vol quaat, en onverzien van goet;
    En, zoo gy weet, een Turk is een quaat Kristen. ’k moet
    U dit noch zeggen, dat men daar, in ’t minst, geen boeken
    En handelt, maar men gaat, in andre dingen, zoeken
    (435) Zijn oeffening en lust: geleerde, steltmen by
    De Catalamechis, dat ’s volk van geen waardy.
Ans. Kan men van zuster zijn min-nijdig, als van vrouwe?
    Gedurigh spreken zy te zaam, en onderhouwen
    Malkandre, zonder eind, en maken steets hun werk
    (440) Met my te spotten, maar zy zien niet dat ik ’t merk.
Erg. Het spotten is daar elk geoorlofd, en het scheeren
    Is yder vry, veel min een misdaat: ’t is een eere
[p. 20]
    Voor iemant die in boerte, en jokken, zich verstaat:
    Men noemt die geen urchet, die daar in boven gaat.
Ans. (445) ’t Gebruyk is, zoo het wil, maar die vrymoedigheden
    En duld ik niet, hoewel gy my, door uwe reden,
    Wilt doen gelooven dar men ’t daar zoo is gewoon.
    Dit strelen, dit gekus gevalt my niet, of schoon
    ’t Al met bewilleging geschied van beyde zijde.
    (450) Het oorgeluyster, en dit liefgekoos, te lijden
    Van zuster, en van broêr, en noch mijn eigen bloet,
    En kan, onmogelijk, verdragen mijn gemoet:
    ’t Is twee geliefde naauw geoorloofd dit te plegen.
Erg. D’oprechte liefde voert hun in dit groot bewegen
    (455) Van liefelijk onthaal; en zoo gy dit verbied,
    Dunkt my dat hun gewelt, en ongelijk geschied:
    De Wet van Mahometh doet dit de Turken leeren;
    Maar ’k hoop de tijd zal hun Demahometiseeren.
    Dees broederlijke brand noemt men, in ’t Turkse rijk,
    (460) Tubalich of Boram, dat is: naturelijk.
Ans. Het roud my dat ik haar oit loste, want mijn ruste
    Is, door haar wederkomst, verandert in onluste.
Erg. Ik bid, onschuldig haar, vermits der Turken wet.....
Ans. Zwijg schelm van u Turkye, en van u Mahometh;
    (465) Wilt gy hun quaad gebruyk hier zoeken in te voeren?
    En, in een Turkse schijn, mijn geest noch meer ontroeren?
    My met onreedlijkheit belasten? en my noch
    Bedriegen op zijn Turks? ik merk u snood bedrogh,
    En ’k wil dat zy ’t gebruyk der Kristenen beleven.
Erg. (470) Tracht om Aurelia, veel eer, een man te geven.
    Een dochter, zegt men, is een lastig huysraad, waar
    Van de bewaringe valt moeyelijk en zwaar:
    Een huwelijk kan u van deze zorg ontladen.
Ans. Gy spreekt ’er my van een, ik vinder twee geraden,
    (475) Te weten: Iulia te trouwen aan mijn zoon.
Erg. Wie?
Ans.         Guidos nicht.
Erg.                               Wel heer; ’k verzeker u, dit schoon,
[p. 21]
    En heerlijk schepsel, zal hem weder doen herleven;
    Hy heeft zijn min u niet te kennen derven geven,
    Hoewel hy haar, al lang, heeft als zijn ziel bemind.
Ans. (480) Den hemel zy gedankt dat ik hem eindlijk vind
    Genegen naar mijn wens. voorts wil ik ook verbinden
    Aurelia....
Erg.             Aan wie?
Ans.                           Aan Prokulus.
Erg.                                                 Wat inde
    Verkiezing voor uw’ zoon, met Iulia bestaat,
    Is prijselijk, mijn Heer.
Ans.                                 Maar d’ander, is die quaat?
Erg. (485) Verhaast u daar niet mee; of wild gy haar doen trouwen,
    Zoo geef haar aan een man.
Ans.                                       Waar zoud gy hem voor houwen?
Erg. Voor een onwaardige.
Ans.                                     Maar zeg: wat let hem dan?
Erg. Hy is noch al te jong; ey! wacht, tot dat hy kan
    De huwlijksplicht voldoen. Hoe vinnig moet hy branden!
Ans. (490) Hy is maar vijftig jaar.
Erg.                                             Dat blijkt wel aan zijn tanden.
    De kenders der natuur die willen houden staan
    Dat hy Saturnus eeuw beleeft heeft. zal hy gaan
    Zoo moet het derde been hem tot een hulpe strekken,
    Want d’andre zijn vol gicht: is ’t niet om meê re gekken?
    (495) Hy hinkt, en is, gelijk een kreeplen ezel, die
    Men yder ogenblik moet onderstutten.
Ans.                                                         Zie
    Ergaste, hy is rijk, en ’t goet heeft veel vermogen.
Erg. Zoo heeft Fabritius voor dezen dan gelogen.
Ans. Hoe! wat Fabritius.
Erg.                               Een knecht, die hy verstiet,
    (500) Om dat hy eens een glas, in ’t spoelen, vallen, liet.
Ans. Wat heeft u die gezegt?
Erg.                                     Dat hy zijn gansche zinnen
    Had aangewend om gelt met blazen te gewinnen:
[p. 22]
    Zoo dat zijn middelen, door deze kracht, in rook
    Verdwenen; oordeelt nu, mijn Heer, of het u ook
    (505) Geraden is u kind aan zoo een dwaas te trouwen.
Ans. Maar, mach ik uwe reên al voor de waarheit houwen?
Erg. Ia Heer. ook maakt hy zich, by yder een, gehaat,
    En gunt zijn beste vrind het allermeeste quaad,
    Ia! lastert schandelijk met zijn vergifte tonge,
    (510) En spot ook zelf met u; en nu ’k my vind gedrongen
    Te zeggen ’t geen ik weet: hy beeld u leven uyt,
    En deeld het ider mee, ja! schelt u voor een guyt;
    Zoo datmen, over al, op hoeken van de straten,
    Van u te spreken weet; gy moogt u wel verlaten
    (515) Op zulk een eerenlooze, en noch zeide ik u meer,
    Zoo ik u niet en dacht t’ontstellen.
Ans.                                                 Ik begeer,
    En wil dat gy vervolgt.
Erg.                                 Ik schaam het my te zeggen.
Ans. Schoon hy my valschelijk een laster op wil leggen,
    ’k Blijf echter dien ik ben.
Ergaste by zijn zelve.             Zoo is ’t: al even gek.
Ans. (520) Spreek op: wat zegt hy dan?
Erg.                                                     Dat u een vuyl gebrek
    Door al de leden zit, en niet zeer lang zult leven,
    Vermits gy zijt verrot, en dat u neus kan geven
    Getuygenis hier van: dit is ’t noch maar ten deel
    Het geen zijn knecht my zey.
Ans.                                         De zot liegt, door zijn keel.
Erg. (525) Ook zegt hy dat hy ’t koomt van goeder hand te hooren:
    Ia! van uw vrinden zelf.
Ans.                                 Hy liegt het, door zijn ooren.
Erg. Noch meer: alzoo hy meent van sterke reuk te zijn,
    Kan hy het rieken.
Ans.                         Die beliegt dan hem, en mijn.
    Wat dwaasheit doet de nar zoo tot mijn nadeel spreken?
    (530) Ik ken my zelve vry van deze smet, en ’k reken
    Dat hy zijn hersens mist.
[p. 23]
Erg.                                   Schoon hy geen reden heeft,
    En dat hy u beliegt, gelijk ik weet, zoo geeft
    Het, by ’t gemeene Volk, te grooten achterdenken
    Als zy u t’zamen zien.
Ans.                               Kan ik hem, zonder krenken
    (535) Van mijne eer, mijn woort weerom ontrekken? neen!
    Beloften bind my.
Erg.                         Hoe! hebt gy geen dubble reén?
    Of wild g’u dochter tot een spot des werelts maken?
    Wat kan zy van een dwaas genieten? ’t moet u raken;
    Of gy maakt, door dees daad, u zelleven verdacht,
    (540) Haar eer, uw middelen, en d’eer van u geslacht.
Ans. Wat raad dan?
Erg.                       Polidoor heeft zijne trouw geboden
    Aan uw’ Aurelia, gy hebt geen meer van noden,
    Als hem te kiezen tot uw zwager; hy is rijk,
    Iong, schoon, van goet geslacht, uw dochter meer gelijk
    (545) Als dezen grijzen zot, en zal haar wel begeren,
    Alleen, niet zonder goet, maat ook wel zonder kleren.
Ans. Wat Polidoor is dit?
Erg.                               De zeer gemeene vrind
    Van Lelius uw zoon. ’t gaat wel: ’k zie hy begint
    Gehoor te geven.
Ans.                       Wel Ergaste, wilt hem zeggen
    (550) Dat hy my spreken komt: ’k zal ’t met hem overleggen,
    En Prokulus die mag hem elders gaan verzien;
    Zijn laster breekt al mijn beloften; en indien
    Hy mijne dochter zocht, zoo was mijn eer hem nader.
Erg. Gy voegde toch niet t’zaam. Een dwaas is’t.
Ans.                                                                     Een verrader.
Erg. (555) Een eerenlooze.
Ans.                                   Een schelm.
Erg.                                                     Een aardsche erendief.
Ans. Een guyt.
Erg.                 Een bedelaar.
Ans.                                     Een lasteraars gerief.
[p. 24]
Erg. Een qualijkspreker.

Ans.                                 Een galey-boef.
Erg.                                                         En een bloode.
    Verwijfde schender.
Ans.                           ’k Zouw, wanneer ik deze snoode,
    In dees geleegentheit, ontmoeten, met mijn kling
    (560) Mijn eer herstellen, schoon mijn leven daar aan hing.
Erg. Laat hem onwaardig, heer, uyt uw gedachten varen,
    De wraak verschoont u zelf ten aanzien van uw jaren.
Ans. Ga, zeg aan Polidoor dat ik hem flus verwacht.
                                                    binnen gaande.
Erg. Kloekmoedige soldaat, gy zijt al in mijn macht,
    (565) En mijn gevangenis, en derfd noch moedig spreken.
    Maar ’k ga naar Lelius, om ’t verder te besteken.

Iulia. Lidia.
Iul. GAat, doet dien goeden dienst aan ’t vuur dat my verteert.
    Maar, schoon hy veel belooft, ik heb te wel geleert
    Dat de meynedigheyt, de ontrouw, en ’t vergeten,
    (570) De minnaars eigen is; en ook moet gy dit weten,
    Schoon hy al schuldig was, zoo kon Aurelia
    Verschonen al zijn schult.
Lid.                                     Zoo ik hem zoeken ga,
    Wat voor verzekering kan hy my meer doen horen,
    Naar d’eeden, die hy my dees uchtent heeft gezworen?
    (575) Of zeg wat ik, op nieuws, weer met hem spreken zal.
Iul. Belijd hem mijne vrede, en zeg hem dan: dat al
    De vryicheden, die zijn vriend hem heeft gegeven,
    En noch gedurig geeft, by hem in huys, my dreven
    Tot achterdocht; maar neen! dit waar te ver gegaan,
    (580) En ’t voordeel al te veel gegeven, aan zijn waan;
    Zeg: wijl dat hy my mind, dat hy, door lang te toeven,
    Mijne afgepijnde geest doet meer en meer bedroeven.
    Neen Lidia: hier door zoo zou hy zich gewis
    Te zeer verstoutten. Neen! zeg dat zijn toeven is,
[p. 25]
    (585) My te doen twijfelen aan zijn welvarentheden.
    Maar, wijl dat gy hem spraakt, zoo heb ik ook geen reden
    Daar aan te twijfelen; zeg liever ’t geen mijn rust
    Het allernoodigst is, en het bequaamst, of lust
    U niet te zeggen, zwijg; maar wilt my antwoort dragen.
Lid. (590) Wat, antwoord of ik wacht, zoo ik hem niet en vrage?
Iul. Het zwijgen is somwijl een wijslijk onderhoud,
    En zijn vermogentheit zal hier uyt zijn vertroud;
    Gy kund, door zoo een stijl, en waarde steun uytdrukken
    Mijn zuchten, en mijn brand.
Lid.                                         En zoo, by ongelukken,
    (595) U oom my riep, wat raad?
Iul.                                               Stel u gerust, indien
    Hy naar u vragen mocht, ik zal daar in voorzien.
    Ga heen, ik blijf u borg; maar laat my niet lang wachten:
    Want eenzaamheit verwekt een minnares tot klachten.

Lidia alleen.
Lid. O Onverwinnelijke, en machtig heerscher! wie
    (600) Kon u oit tegenstaan? ô wrede liefde! die
    De sterkste herten brengt tot onderdanigheden,
    Die onze herssenen ontroert, en onze reden
    Verwisselt in onrust. ziende Polidoor. maar dit komt onverwacht.

Polidoor. Lidia.
Pol. ZEg, zoo het u gelieft, mijn Schoone, dat ik tracht
    (605) Mijn trouw haar te doen zien, en om haar weer t’ontrekken
    Vermoeden... ziende Ans. uytkomen. maar vertrekt.
Lid.                                                         Gy schijnt met my te gekken.
    Wat vreemdigheit is dit, dat gy my van u zend?
Pol. De redenen daar van zijn my alleen bekent,
    Ey! onderzoekt gy ’t niet: daar is my aan gelegen.
    (610) Vaarwel. By zijn zelve. Anselmus had licht achterdocht gekregen.
Lid. ver van hem. O hemel!
Pol.                                 ’k Nader hem, en neem mijn zaak in acht.


[p. 26]
Lidia. Anselmus. Polidoor.
Lid. ’t IS waarlijk of ik droom, hoe! my, zoo onverwacht,
    Van hem te zenden! my verstooten, noch geen reden
    Te willen hooren, en zoo van my gaan! ô wrede!
    (615) Mijn Iuffrouw heeft gelijk dat zy u niet vertroudt.
    Maar ’k zie Anselmus daar, die Polidoor op houd.
    Ik zal my hier zoo lang versteeken, om te weten
    Wat dat’er om zal gaan.
Ans.                                   Zeg, hoe ik u zal heten:
    Mijn waarde Polidoor, of, mijn beminde zoon?
    (620) Gy hebt Aurelia uw liefde en trouw geboôn,
    Waar door gy haar, en my vereert, met zulk een eere,
    Dat ik niet weet hoe hoog dat ik die zal waardeeren.
Pol. In tegendeel, mijn heer, zoo zeg ik, en beken,
    Dat ik dees groote gunst, en eer, onwaardig ben.
Ans. (625) Ergaste heeft my al van uw genegentheden
    Gesproken, en voldaan; en uyt die groote reden
    Groet ik u, in den naam van schoon-zoon.
Lid.                                                               Wat ik hoor!
    O hemel! kund gy ’t zien?
Ans.                                       Maar schoon dat ik hier door
    Vereerd werd op het hoogst’, zoo kan ik haar niet geven
    (630) Als maar een kleene gaaf, voor huwlijksgoet: mijn leven
    Zal haast geeindigt zijn, dan mach het overschot
    Behoorlijk zijn gedeelt.
Pol.                                   ’k Geloof mijn Heer die spot.
    Of hy en rekent niet haar ongemeene gaven,
    Haar schoonheit, en haar deucht, en al die andre brave,
    (635) En onwaardeerelijke schatten. zy besluyt
    Een rijkdom in haar zelve, en munt in alles uyt:
    Ik eisch geen huwlijksgoet, als haar alleen te trouwen.
Lid. Wie zal, naar dezen tijd, op minnaars eeden bouwen?
    Verrader, eerenloos! ’t is wonder dat de aard
    (640) Noch zoo verschonend’ is datze u het leven spaart.
Ans. ’k Vertrouw, om u mijn hert heel ongeveinst t’ontsluyten,*
[p. 27]
    Dat Iulia by u al is verstorven, buyten
    ’t Gevoelen dat ik heb, en hoop ik immers niet
    Dat gy naar dezen haar oyt zult beminnen; ziet:
    (645) Men kan zeer zwarelijk zijn eerst gestelde zinnen,
    Naar zoo een kleene tijd, beheerschen, en verwinnen:
    Een vonkjen is somwijl een oorzaak van veel quaat.
Pol. Mijn lust was maar alleen (hoewel een dwaze daad)
    Om door de schijn van liefde, eens Iulia te mogen
    (650) Bedriegen; ’k veins u niet; want zoo de min geen oogen
    Bekoorelijker had, als hare, zijn gebied
    En strekte zich niet uyt, gelijk gy heden ziet.
Lid. Laas! wy onnozele! wat hebben wy te roemen
    Zulk een verganklijk goet? datmen met recht mach noemen
    (655) De ongestadigheit, en dat men, tot ons leet
    Gewonnen, weer verheft, eer dat men ’t zelve weet.
Ans. Z’is uwe,’t is genoch; ook zult gy ondervinden
    Dat gy, door deze band, my ook aan u zult binden.
Pol. Ik stel geen heerschappy, ja! ’t grootste keyzerrijk,
    (660) By deze waarde gift het allerminst gelijk.
Ans. Gedoogh dat ik mijn dienst, en plichten gâ besteden,
    In ’t offren, aan de Min, mijn schuld’ge dankbaarheden.

Lidia alleen.
Lid. O eeuw! ô zwarte eeuw! vol boosheyt en bedrog:
    Vuyle meynedigheit! vergiftiger als spog
    (665) Van draken, en ’t gedrocht, dat door ’t gezicht ons doden
    En nedervellen kan. ô werelt! vol van snode,
    En gruwelijke list! wie zal, van nu af aan
    De lagen, die gy ons gedurig legt, ontgaan?
    O snood geval, en tijd! of eer tooneel der oogen.
    (670) Getrouwe Iulia, gy vind u nu bedrogen
    Door lichtgeloovigheit; of dacht gy dat de kracht
    Van uwe schoonheit hem zou houden in uw macht?
    Ach! ’t is al ydelheit: de minnaars zijn de winden,
    In ongestadigheit gelijk, die hun noyt binden
    (675) Aan ’t onveranderlijk; zy zijn gelijk een rad
[p. 28]
    Dat stadig ommedrait, ’t en zy men ’t zeker vat:
    En zulk een minnaar doet u noch naar hem verlangen,
    Ia! dat u leven schier aan ’t zijne schijnd te hangen.
    Hy heeft verraderlijk een kleene tijd, in schijn,
    (680) Zijn dienst u aangeboôn, om lang u heer te zijn:
    Al d’eden, die hy zwoer, die waren u als strikken,
    Voor uw onnozelheit: gy vollegden het blikken
    Zijns oogen, als een licht, dat u nu in een poel
    Gestort heeft van ellend: ô Iulia! ik voel,
    (685) En deel de smert, met u. hoe zullen u de oogen
    Zoo vele tranen, als ’t verdriet vereist, vermoogen
    Te schaffen? nimmer heeft het snode noodgeval
    Zoo vele plagen op ons uytgestort; maar ’k zal
    Nu naar dit voorbeeld, al die klippen leeren mijde’,
    (690) Op dat ik nimmermeer zodan’ge schipbreuk lijde;
    Ik tart de minnegod, schoon hy zijn krachten spant,
    Mijn hert, zoo koud als ys, blust al zijn felle brandt.

Continue

DERDE BEDRYF.

Geronte, oude man, en Horatius zijn zoon, gekleet op de manier der Turken.

Ger. NAar lange sukkeling, en groore moeilijkheden
    Van stormen, dien ik heb in lijfs gevaar geleden,
    (695) Vind ik my, eindelijk, weêr in mijn vaderland:
    Nu vind ik my getroost te sterven; in uw hand
    Beveel ik, hemel! weêr dit afgeleefde leven,
    En d’aarde deze romp, wijl gy my hebt gegeven
    ’t Geluk dat ik mijn zoon heb weder mogen zien.
Anselmus uytkomende.
(700) Is dat Anselmus niet, mijn önde vriend, aan wien
    Ik goede tijding heb te brengen? ’k ga hem groeten:
    Maar hoe! hy kend my niet, mijn wezen zal hem moeten
    Vergeten zijn. wat ’s dit, mijn overwaarde vriend?
    Keert gy ü van my af? waar heb ik dit verdient?
    (705) Ach! het geheugen van Geronte is al verloren!


[p. 29]
Anselmus. Geronte. Horatius.
Ans. HOe! gy Geronte?
Ger.                                 Ia.
Ans.                                     Zijt gy dan weêr herboren?
    O hemel, wat ik zie! u aangezicht verstelt,
    Zoo mager, en zoo oud! waar hebt g’u in gequelt.
    Of waar van komen u al dees veranderingen?
Ger. (710) Van ongemak, mijn heer, en duyzent andre dingen;
Ans. Maar, waar toe u gekleet in zulk een vremd gewaad?
    Of danst gy een Ballet, dat gy voor mom dus gaat?
Ger. U lust te boerten, heer, toch eindlijk zult gy weten,
    Dat, in Turkyen, ik mijn kleeders heb gegeten.
Ans. (715) Hoe! eetmen in dat land zijn kleeren op? dat ’s vreemd.
Ger. O ja! maar niet alzoo gelijk als gy het neemt.
    Weet, als den honger drong, en ’t gelt my had begeven,
    Dat dit de middel was noch, voor een tijd, te leven.
    Ik heb die daar verkocht, heer, tot mijn onderhoud.
    (720) Maar, zoo ’k u wel bezie, gy zijt noch niet veroud,
    Maar jonger als gy waart, toen ik uyt Nole scheyde:
    Gy zoud, door u gezicht, een ydereen verleyden:
    En deze vrolijkheit, van u verjeugde geest,
    Bedekken ruym de helft van uwe jaren. weest
    (725) Verzekert dat het land, waar in wy zijn geboren,
    Ons ver ’t gezontste is.
Ans.                                 Laat my niet verder hooren:
    Gy hebt my wel betaalt, maar zeg my eens van waar
    Gy nu gekomen zijt.
Ger.                             Uyt groot Turkye, daar
    De keyzer Konstantijn, wel eer, zijn zetel stichten.
Ans. (730) Wat deed gy in dat land?
Ger.                                                 Om vaderlijke plichten
    Te toonen, in mijn zoons verlossing: die aldaar
    Ellendig slave was, omtrent de vijftien jaar.
Ans. Gy hebt in deze zaak u vaderlijk gedragen.
Ger. Mijn bloet vereysten ’t my.
[p. 30]
Ans.                                           ’k Moet hem zijn naam afvragen.
Ger. (735) Die is: Horatius.
Ans. Horatius omhelzende.       Den hemel wil’t verdriet.....
Ger. Met u verlof mijn heer: mijn zoon verstaat u niet,
    Dewijl zijn moeders taal hem is geheel vergeten.
    Voorts zult gy, uyt mijn mond, een goede tijding weten.
Ans. Wat? dat den Turk, dit jaar, zich niet ten oorlog rust?
    (740) Of bied hy ons de vreê?
Ger.                                           Dat is my onbewust.
    ’k Heb goede maar voor u, mijn heer, in het byzonder:
    Uw vrouw, Konstancia, was noch gezond, schoon ze onder
    De last der slaverny, en uw afwezentheit,
    Verdriet genoch bezuurt.
Ans.                                   ’t Is, zoo ik heb gezeit:
    (745) Gy boert met my Geronte, of komt gy uyt de landen
    Van d’andre werelt?
Ger.                             Neen! maar wel daar, in de banden,
    De Kristenen, gehaat, meer lijden als de pijn
Der hel oyt heeft geweest, of zoude konnen zijn:
Ans. Ey! neem toch geen vermaak, Geronte, om mijne wonde
    (750) Op nieus te openen; of zijt gy hier gezonden,
    Om my, een tweedemaal, te sterven doen? gewis,
    ’t Vernieuwen van haar dood my weêrom dooden is.
Ger. Is ’t hier dan een gebruyk, naast dry verleden jaren,
    Over de levende te zuchten, of ze waren
    (755) Gestorven? wie heeft oyt meer vremdigheit gehoort!
Ans. En is het by de Turk een wijze, dat men, door ’t
    Afsterven van een vrind, geen droefheit komt te maken?
    En dat d een d’andere gelooven doet (wat zaken
    Zijn meer verwondring waard) dat die noch zijn gezont
    (760) Die lang gestorven zijn?
Ger.                                             Ey! zeg my, uyt wiens mond
    Hebtgy haar dood verstaan?
Ans.                                         ’k Heb zoo veel zekerheden
Van hare dood, dat ik, in ’t allerminlt, geen reden
[p. 31]     Heb om te twijfelen: ik zond mijn zoon daar heen,
    Verzelschapt met Ergaste, om alles te besteên,
    (765) Dat voor hun moglijk was, tot lossing van mijn vrouwe,
    En mijn Aurelia; maar hemel! haar ’t aanschouwen
    Hebt gy my niet vergund, wijl het in ’t zeste jaar
    Was dat zy overleed: ik moet my troosten; maar
    Aurelia die wierd van slaverny ontslagen.
Ger. (770) Of schoon, door ouderdom, mijn oogen niet en zagen,
    Als wel in mijne jeucht, ’k ben echter zoo gewis
    Dat uw Konstance leeft, gelijk het zeker is
    Dat wy in ’t leven zijn: ik zag haar met deze oogen,
    En sprak haar met dees mont, ’tgeen niemant my zal mogen
    (775) Ontpraten: noch ook gy, Ergaste, of zelve uw zoon.
    Wat van uw dochter is: haar moeder meende (schoon
    Men dat niet zeker weet) datze voor lange jaren
    Al was gestorven.
Ans.                       Zwijg: zoo gy my niet bezwaren
    Wilt met u ydle klap; want deze, die gy dood,
    (780) Zal haar, deze avond noch, door trouw verbinden, zoo ’t
    Den hemel niet belet, voorts heb ik niet te zeggen,
    Als dat gy u vergist: ’k geloof mijn zoon.
Ger.                                                             Hier leggen
    Zoo veel geheimen in, dat ik niet onderstaan
    Zal die t’ontledigen, ze gaan my ook niet aan;
    (785) Maar bouw niet al te vast op zoons noch knechten woorden
    En ’t zou ook ’t eerst niet zijn datmen, in Nole, hoorden
    Dat een ontaarde zoon zijn vader, door de list,
    Tot een geveinsde reis, wat gelt t’ontrekken wist:
    Zijt op uw hoede, Heer, men zoekt u te verleiden;
    (790) En, tot meer zekerheit, zoo heeft men geen van beide,
    Geloof my, daar gezien.
Ans.                                   Zoo wild gy dat de stad
    Konstantinop’le meê een Nolen is, en dat
    D’een d’ander kend als hier.
Ger.                                         O neen! maar in de kerke,
[p. 31]
    Daar al de Kristenen hun dagelijkze werken
    (795) Van Godsdienst oeffenen, maakt yder zich bekent:
    Maar ’k denk daar om de brief, die u Konstance zend;
    Daar: kend gy deze hand? uw twijfelachtigheden,
    Waar mee gy my zoo lang hebt opgehouden, deden
    My die byna geheel vergeten. is dit spot?
Ans. (800) O onverwachte vreucht van mijn onlukkig lot!
    Geronte, ach! ik en kan u niet meer tegenspreken;
    Ik ken dit waarde schrifu, het is te grooten teeken.
    Hoe hebtgy my zoo lang onthouden dit gezicht?
                                                        Hy leest zacht.
Ger. Gy zult hier uyt verstaan of ik u iets verdicht.
Ans. (805) De liefde komt my weer tot haar verlossing manen,
    Met wonder teer gevoel, getuygen zijn mijn tranen,
    Daar ik u mee bedouw, ô waarde brief! hoe zeer
    Ik daar na heb getracht. Geronte, mijn begeer
    En beede is dat gy toch mijn zwakheit wilt verschonen,
    (810) En tegenstrevinge. dees brief komt my vertonen
    Al haar verdriet, en smert; maar gy beschuldigt my,
    Mijn uytverkoren ziel! ten onrecht: ik bely,
    En zweer u, dat ik noyt onachtzaam was ; de goden
    Zijn kenbaar mijne zorg.
Ger.           ’                       Hebtgy noch meer van noden
    (815) Tot overtuyginge?
Ans.                                   Geronte, neen, ’k verkies
    Mijn voordeel, en ik win vry meer als ik verlies:
    Ik zal haar ook, eerlang, haar vryheit doen beleven.
    Wat wil Aurelia dit groote vreugde geven!
    Ik roep haar. Hy stampt. Hoort gy niet Aurelia? koom af.
Ger. (820) ’k Wens haar te zien, mijn heer, de reden, die ’k u gaf
    Van hare dood, zult gy dan konnen onderscheiden.
Ans. Ergaste, of wel mijn zoon, ja lichtelijk wel beide,
    Die speelden my dees trek. daar is Aurelia.

Aurelia. Anselmus. Geronte. Horatius.
Aur. IK. koom ’t gebod van u, mijn Heer, en Vader, na.
Ans. (825) Treê nader, waarde kind! neem deel in mijn verblijding.
[p. 33]
    Dees vrind brengt heden ons van uwe moeder tijding,
    En deze brief getuygt dat zy in ’t leven is.
Aur. zacht. O ongelukkig uur van ons verlies! gewis,
    Ons voorneem is ontdekt. Waar mach Ergaste wezen?
Ans. (830) Gy spreekt niet.
Aur.                                   Laas! de naam van moeder brengt in deze
    Bedrukte ziel. op nieuw, een bittre droefheid. ach!
    Was deze tijding waar, gelijk die vals is, ’k zag
    Noyt aangenamer uur: ja! mocht ik met mijn leven
    Het hare open, ach! hoe willig zou ik ’t geven!
    (835) Schoon dat ik wederom most in mijn banden gaan,
    Ten vuur, of tot het gif kon ik alleen maar aan
    Haar, die my ’t leven gaf, het leven doen behouwen.
    Maar wie zal op dees maar, vol beuzeling vertrouwen?
Aan Gertont. Wat zekerheit hebt gy?
Ger.                                                   Deze oogen blijven borg,
    (840) Als zijnde my getrouw.
Aur.                                           Maar hebt gy gene zorg
    Voor d’oudheit? ô! ’t gezicht wil u gewis verlaten.
                                Geronte haar sterk aanziende.
Ger. Met reden hebt gy recht dees tijdinge te haten,
    Wijl gy die niet en kund weêrleggen, en ze zal
    U ook, op ’t allerhoogst, naardelig zijn.
Aur.                                                         Mijn val
    (845) Die nadert, ach! wat raad? Uw’ ongegronde reden
    Zijn vol verbloeminge, en vol groot gevaar, waar mede
    Gy ons in twijfel trekt.
Ger.                                 Indien gy zijt geraakt
    Door mijne redenen, ’t werd licht waar gemaakt.
Aur. Ik heb, in ’t allerminste, uw woorden niet te vrezen.
Ger. (850) Niet: als dat u bedrog hier door ontdekt zal wezen.
Aur. Hoe! ik bedriegen? guyt! en schelmse logenaar!
Ger. Ik spreek geen logens, neen! maar ’t geen ik zeg is waar.
    Hebt gy my noit gezien? wilt my eens recht aanschouwen.
Aur. Beschreyelijken zot!
Ger.                                 ’k Zou my onnozel houwen
[p. 34]
    (855) Of schoon u snood bedrog wert openbaar gestelt,
    Ik neem het ook niet vreemd dat gy mijn reden schelt;
    Want deze onsteltenis beneemt u gansch het oordeel;
    Toch ik zal beter doen, en wezen in mijn voordeel.
    Ey! gaat gy, zeg my toch, hier voor Aurelia?
Aur. (860) Mijn vader, wat is dit! slaat gy dees hoon niet gâ?
    En wekt u bloet u niet tot toorne? kund gy ’t lijden?
Ger. ’k Wist wel dat deze vraag tegens uw rust zou strijden,
    En datze u pijnelijk zou vallen, en dit woord
    U doen verzuffen zou. Maar wie heeft oit gehoort
    (865) Van meerder stoutigheit? gy derfd de plaats bekleden
    Van die gy niet en zijt. Hoe lang is ’t wel geleden
    Dat gy noch dienden te Venetien? alwaar
    Men u Sofia noemde, en toeriep?
Ans.                                                 Hemel!
Aur.                                                             Maar
    Myn vader ziet gy niet? hy is berooft van zinnen.
Ger. (870) Schoon waard gy, jong daar by, en bracht ons eten binnen
    In een vertrek, en maakte ons bedde, haalde ’t licht.
    Ey! werd niet rood, gy weet dat ik dit niet verdicht.
    Kend gy Tindarus niet?
Aur.                                   Ik kan uw duystre reden
    Onmogelijk verstaan.
Ger.                               Dit is geen taal, waar mede
    (875) Men u verraden zal. maar wat een vreemden zaak!
    Gy dient, en kend, noch waard, noch huys, noch eigen spraak.
Aur. Is ’t mooglijk dat hy u verleyt met zoo te liegen?
Ger. Is ’t mogelijk datze u noch verder kan bedriegen?
    Zy die my heeft gedient.....
Ans.                                       Hoe noemde men haar dan?
Ger. (880) Sofia.
Ans.                   ’t Kan niet zijn.
Ger.                                           Ik ben daar zeker van.
Ans. Hare gelijkenis zal u misschien doen dwalen.
[p. 35]
Aur. Heer vader, laat my toe dat ik dees hoon betalen
    Mach aan dien eerenloze.
Ans.                                     Onstel u niet te zeer.
Aur. Kan ik dit lijden? hoe! het krenkt mijn naam en eer.
Ans. (885) ’t Bedrog is dikmaal groot, maar ’t bloet doe my gelooven
    Dat het mijn dochter is.
Ger.                                 De waarheit werd verschoven.
Ans. ’k Geloof mijn bloet, mijn knecht, en ook mijn eigen zoon.
Ger. Houd my voor eerenloos, en steld my dwaas ten toon,
    Zoo gy van hun, en haar, en van u zelf bedrogen,
    (890) En niet misleit en werd; noch zult gy ’t stuyten mogen,
    Wanneer gy voor u ziet. Aurelia hem drijgende. Zie eens hoe zy my drijgt.
Aur. Faamrover! eerenloze! ik raad u dat gy zwijgt.
Ans. Niet al te hoog, gaat in: wy zullen deze zaken,
    Voor dees tijd, laten staan. koom, wild u wat vermaken
    (895) En rusten in mijn huis.
Ger.                                         Ik dank u, want ik tracht
    Mijn vrienden weer te zien; ’k heb al te lang gewacht;
    Maar ’k zal, zoo ’t moog’lijk is, tersont u nader spreken.
Ans. Laat ons Horatius dan hier.
Ger.                                           ’k Zal hem een teken
    Gaan geven. aan Horatius. Mem.
Hor.                                             Bel sem.
Ger.                                                           Het gaat u wel, mijn Heer.
Ans. (900) Ik bid u kom, zoo haast als ’t mooglijk is, toch weêr.

Anselmus. Horatius.
Ans. WAt komt my wonderlijks, in deze tijd, te voren!
    Ik weet niet of ik zelf my mag vertrouwen? ooren,
    Bedriegt gy my ook? neen! ook is dit d’eigen hand
    Van mijn Konsancia, daar ’k my aan heb verpand.
    (905) En zoo ik, wel te recht, Aurelia aanschouwe,
[p. 36]
    Kan ik haar in dees zaak niet gansch onschuldig houwen;
    Dees wisseling doet haar misschien zoo veinzen: en
    Ergaste is ook een guyt, die ’k voor bedrieger ken;
    Hy heeft my, voor mijn gelt, wat op mijn mouw gebonden,
    (910) En hem gelooven doen. ook heb ik ondervonden,
    Dat, als hy my verleid, hy ’t zich ten hoogsten roemt,
    En even handelt hy met Lelius: verbloemt
    Met zulk een listigheit zijn redenen, en werken,
    Dat het onmoglijk schijnt om iets te konenn merken:
    (915) Maar ’k zie hun daar. ’k ontwin my uyt dees duysternis.

Lelius. Ergaste. Anselmus. Horatius.
Ergaste tegens Lelius.
Erg. VErbaast u niet te zeer, of denkt eerst dat het is,
    Voor al u leven; en twee nachten konnen maken
    Dat g’u begeerte krijgt.
Ans.                                 O wonderlijke zaken!
Erg. Hy wil u persen, heer, en d’avond duurt hem lang
    (920) Tot zoo een waarden hoop.
Ans.                                                 Het voorstel ga zijn gang.
    De min, die u vervoert, zal u nu wetten stellen.
Lel. O hemel! wat is dit? komt hy ons weder quellen?
Ans. Maar zeg my eens, van wie dat gy de dood verstond
    Van mijn Konstancia. het schijnt dat u de mond
    (925) Gesloten is. wat ’s dit meineedige! geef reden,
    Of zoek gy wederom een uytvlucht, om my mede
    Te payen? loozen fielt! zeg of gy oit wel in
    Konstantinople waart.
Lel.                                 Ergaste ras: verzin
    Een schalkheit, een verzet.
Erg.                                       Ik ben mijn rol ten ende.
Lel. (930) Zoo haast?
Erg.                           Ik zie geen hoop, hoe ik het keer of wende.
Lel. Zoo is ’t met ons gedaan.
Erg. tegens Anselmus.               O zwakheit! schoon ik daal
    In d’allerdiepste grond van uwe afgrond: ’k haal
[p. 37]
    De rechte kennis noyt. wanneer een oude woning
    Geheel ter neder stort, ey zeg my: wat verschoning
    (935) Is voor hun, die het huys bewoonen? uwe geest
    Is op een tijd verzwakt, met uwe leden. weest
    Verzekert dat de tijd, en d’oudheit van uw’ jaren,
    U niets gelaten heeft.
Ans.                             Gy moet my meer verklaren.
Erg. ’k Wil zeggen, dat gy ons te weinig hebt gelooft;
    (940) Toch ’t is uw zwakheit, heer; ’t verstand is maar verdooft
    Door werking van de tijd, en ’t is het laatste teeken
    Van ons bedroefde tijt. wie kan ons tegenspreken,
    En u gelooven doen ’t geen tegen waarheit strijd?
    En daar gy, van uw zoon, en my, verzekert zijt.
Ans. (945) Geronte zey het my.
Erg.                                           Wild niet te veel vertrouwen.
Ans. ’k Vertrouw hem als mijn vrind; en dit ’s zijn zoon, die d’ouwe
    Verplichte vader weêr gelost heeft: want hy daar
    In slavernye was, omtrent de vijftien jaar.
Lel. En hy verzekerde u mijn waarde moeders leven?
Ans. (950) Bezie eens, dezen brief heeft zy hem meê gegeven.
    Ook, zegt hy, dat men daar geen grondelijk berecht
    Had van Aurelia, en dat uw moeder zegt,
    Datze voorzeker houd, haar dochter, voor veel jaren
    Te zijn gestorven.
Lel.                         Ach! hoe slingeren de baren,
    (955) Van ’t ’t wankelbaar geval, ons heen en weêr! wat raad?
Ans. Noch meer: Aurelia die heeft hy, in de staat
    Zien dienen van slavin, by eene waard, geheten,
    Binnen Venetien, Tindarus; en te weten
    Datmen haar, daar in ’t huys, Sofia noemde.
Lel.                                                                   Goôn!
Erg. (960) Gelooft gy my niet, heer, gelooft ten minste uw zoon;
    Gy doet hem ongelijk; ook zult gy ondervinden
    Dat het bedriegers zijn. hoe laat gy u zoo binden
    Aan lichtgeloovigheit? en wiltgy ’t zien? wel aan,
[p. 38]
    Ik zal zijn eygen zoon dees laster doen verstaan.
                Aan Horatius.
    (965) Kom hier, en lieg ons niet: wat reden had uw vader
    Tot zoo een valsch verhaal? dat hy een aardsverader
    En een bedrieger is, tuygt zijn onsteltenis.
Ans. Hy kan u niet verstaan, wijl het zijn spraak niet is.
Erg. Wel, ’k zal hem dan in Turks wel weten te beschamen.
    Cabriciam ogni boraf embusaim Constantinopola?
Lel. (970) O wakkeren ergaste! ô nieuwe, en aangename,
    Bedriegelijke vond! Hor. Ben belmen nesensulez.
Ans.                             Wat zegt hy?
Erg.                                                 Hoe mijn heer!
    Zijn vader heeft gespot met dit bedrog; noch meer
    Hy zag zijn even noit Turkye.
Ans.                                           Wilt hem vragen
    Waar hy dan is gelost. (’k werd, in mijn oude dagen
    (975) Noch tot een spot gebruykt.)
Erg. Carigar Camboco, ma io ossansando?
Hor. Belsem belmen.
Erg.                                                   Te Lipse, in Negrepont.
Ans. O zothooft! onderzoekt, zoo ’t mooglijk is, de grond
    Ergaste, en door wat weg zy hiet te Nole quamen.
Erg. Ossasando, nequei, nequet, Poter. lever cosir Nola?
Hor. Sachina basumasce, agrinse.
Erg. Hy zegt, dat zy hun reis geheel te water namen:
    En dat Venetien noyt by hun is gezien.
Ans. (980) Wat slechter boertery, en zotter daad! misschien
    Mist hy zun hersenen. te lachten met de dooden,
    En haar in hare rust te storen!
Erg.                                           ’t Waar van nooden
    Dat gy een werelt had, heel op uw eigen hand.
    De boertery komt ons van heden niet; en ’t land
    (985) Van Negrepnt , is vol van allerhande listen.
    Dees hand is nagebootst, en door dees middel gisten
    Zy u misschien wat gelt te lokken uyt uw tas.
Lel. O snode, en Erge-gast!
[p. 39]
Ans.                                   ’k Geloof hy dronken was;
    Zijn aangezicht, geverfd, en ’t tintelen zijns oogen
    (990) Gaf ook getuygenis; noch meer, ’k heb nauw’lijks mogen
    Geduren door de lucht die uytquam door zijn keel.
Erg. ’k Zal zoeken tot ik u de rechte grond mee deel.
    Siati cacus nuincon catalai mulai?
Hor. Vare hecc.
Erg. Hy zegt: datze terstond eerst uyt een herberg komen,
    En dat zijn vader daar vry veel heeft ingenomen,
    (995) ’t Geen hem zo krank van lijf, en benen heeft gemaakt.
Ans. Hoe zegt hy u zoo veel, daat gy zo weinich spraakt?
Erg. De Turkza spraak begrijpt veel zins in weinich woorden.
Lel. Zeer doorluchte Ergaste uw diensten die behoorden
    Met ongemeene schat betaalt te werden.
Ans.                                         ’k Acht
    (1000) Hy eindelijk met my gespot heeft, maar ’k verwacht
    Mijn beurt ook wederom: k zal ’t op zijn tijd betalen.
    Ergaste, gaat gy heen om Polidoor te halen,
    En gy, mijn waarde zoon, bezoekt uw Iulia.
Lel. Wijl gy my zulks gebied, is ’t billik dat ik ga.
Erg. (1005) Noyt heeft mijn trouwe zorg zoo veel gevaar gelopen.
Lel. Gy stelt my wederom mijn eerste vryheit open.

Anselmus. Geronte. Horatius.
Ans. Daar is hy.
Ger.                 Eindelijk heb ik mijn broeder weêr
    Gevonden, in den staan als ik hem liet. mijn Heer,
    Heb ik wat lang getoeft? gy zult het my vergeven:
    (1010) ’k Ben om noodzaaklijkheên wat langer weg gebleven
    Als ik wel had gedacht, en koom nu om mijn zoon.
Ans. Geronte, met verlof: waar is men toch gewoon
    Met oude vrienden zoo te spotten, en te scheeren?
    Of heeft het Turks gebruyk u dat aldaar doen leeren?
    (1015) Of doet men ’t op die plaats, daar gy deze uchtend waard?
[p. 40]
Ger. Wat ’s dit! weer op een nieuw? ik bid u toch, ey! spaart
    Die woorden, hoe mijn Heer1 het geen ik zey, is waarheid.
Ans. Ia! dat mijn dochter was een diensmaagt; schoone klaarheit!
    Mijn vrouw in ’tleven; en dit houd gy noch al staan?
Ger. (1020) Ik heb u niet verziert, ook trek ik ’t my niet aan.
Ans. Mijn dochter heet Sofie, en ook zaagt gy mijn vrouwe
    Konstancia, niet waar?
Ger.                             Dat wil ik staande houwen.
Ans. Houd staande dat gy omt van Negrepont, ter zee.
Ger. Van Negrepont? ô goon! wie deelden u dit meê?
Ans. (1025) Uw’ zoon: of heeft hy ons dan mede voorgelogen?
Ger. Hoe kan dat mooglijk zijn? of hoe hebt gy hem mogen
    Toespreken, en verstaan?
Ans.                                 Hy heeft het aan mijn knecht,
    Die ook het Turks verstaat, zoo dadeijk gezegt.
Ger. Soler.
Hor. Man.
Ans. Noch meer, ’t betaamt geen man, van zulke hooge jaren,
    (1030) Dat hy zijn lichaam gaat met sterke drank bezwaren:
    Ten voegt in ’t minste u niet; ik besloot ook uyt uw reên
    Dat het daar schorten moest. gy antwoord wis weer neen.
    Maar waar toe my bespot? kon dit u voordeel geven?
Ger. De hemel is ’t bekend. ’k zweer! dat ik noit mijn leven
    (1035) Geacht heb op bedrog. maar ’k hou dat uwe knecht
    Een aardbedrieger is, op alles afgerecht.
Aan Horatius.
    Ierusalas adhuc moluc acoecras martisto viscelli.
    Huus hevete carbulach?
Hor. Eracher cheter biradam sudely ben belmen ne sulody.
Ans. Wat zegt uw zoon hier toe?
Ger.                                     Dat hy hem niet heeft konnen
    Het allerminst verstaan.
Ans.                             Wat heb ik toch begonnen?
    Gewis Ergaste heeft my weder achterhaalt,
[p. 41]     (1040) En, door dees looze trek, mijn duure reis betaalt.
    Maar, wijl hy ’t niet verstond, wat had hy dan te spreken?
Ger. Hy zey: ’k versta u niet. Ergaste is vol van treken,
    En heeft een spraak verziert die niemant kon verstaan;
    Ik neem hem daarom ook niet als voor deugniet aan.
    (1045) Maar mijne tijd verloopt, ik ga mijn broeder vinden.
Ans. En ik, zoo ’t mooglijk is, my uyt dit kluwen winden.
Ger. Gbidelum anglan. Cic!
Hor. Gbidelum baba.

Anselmus alleen.
Ans. ’k VInd dat voorzichtigheit my niet heeft grijs gemaakt,
    Want anders was ik noyt zoo ver in ’t net geraakt.
    Ook zie ik het verlies, door d’oudheit van mijn jaren,
    (1050) Van kennis, en verstand, en middelen. dees hairen
    Bespot te werden! ’t schijnt dat ik mijn zinnen mis.
    Een yder een van haar verleyden my, gewis,
    Elk heeft na d’eer getracht, maar ’k zal dees hoon wel wreken,
    En aan Ergaste doen de stramen, tot een teken,
    (1055) Gevoelen op zijn rug. ô hemel! nu beken,
    En ondervind ik eerst, dat ik bedrogen ben.

Continue

VIERDE BEDRYF.

Lelius. Ergaste.

Erg. DEn hemel zy gedankt, dit onweer is weêr hene.
    Die bulderende wind is weêr in rook verdwenen.
    Ook heb ik al die buy op mijne rug geschut,
    (1060) En ’t vallende gebouw, schier neder, onderstut.
Lid. Dien ouden scheen, hoewel onnozel, onze zaken
    Geheel tot ons bederf, en schand, te willen maken;
    Maar uwe Turkse spraak heeft ons dit maal gespaart.
Erg. Een list, ter rechter tijd, is dikmaal vry veel waard.
[p. 42]
    (1065) Ik weet niet hoe ’k noch kon zoo vremden uytvlucht vinden
    Door middel van een taal, die ’k zeker ben dat inde
    Geheele werelt noit gesproken is. maar had
    Men my wat ondervraagt, ’k waar lichtelijk gevat,
    En mijn landkenninge had my verwart gelaten;
    (1070) Wat had ons dan mijn zorg, of listen konnen baten?
    Ik had wel volk gezien, zonder te weten waar
    Iapan, Arpente, Egypte, of Peru leyt. voorts.... maar
        Konstancia uytkomende gekleet op de Turkse manier.
    Wat wil dit zijn? ’k geloof de Turken zijn geboren
    Om ons te plagen. ach! ons werd meer ramp beschoren.

Konstancia. Lelius. Ergaste.
Kon. (1075) MYn Heeren, met verlof, ik bid u, zeg my toch
    Of gy Anselmus kend?
Lel.                             Zeer wel.
Kon.                                     Zoo leeft hy noch?
Erg. ’t Komt op mijn vrezen uyt: de Turreken zijn heden
    Ontkluystert tegen ons.
Lel.                             Het gaat hem wel, wat reden
    Hebt gy om dat zoo nauw te vragen?
Kon.                                 En zijn zoon?
Lel. (1080) Noch beter, maar wat ’s dit?
Kon.                                 Dank zy u, groote goôn!
    Voor uwe goedheit. Ach! mocht ik hun eens aanschouwen.
Lel. Wat reden hebt gy om zoo veel van hun te houwen?
Kon. Mijn redenen zijn groot: wijst my hun woning aan.
Erg. Dit ’s wederom een trek der Turken; ’t is gedaan,
    (1085) O Lelius! dit land, vol schadelijke plagen,
    Voor onze Kristenen, zoekt ons de rust t’ontjagen.
    Vervloekt, onvruchtbaar land! vol allerhande quaad.
    Zeg wat voor goeden dienst gy van hun wacht, en laat,
    Naar dat gy zijt voldaan, ons uwe name weten.
Kon. (1090) Mijn komste is van belang, maar hoe ik ben geheten
[p. 43]
    Te zeggen, vind ik noch voor deze maal niet goet.
Lel. Gy ziet hier Lelius.
Kon.                             O hemel! kom mijn bloet,
    En vrcht van mijne trouw, en lichaam: hier mijn zone,
    Omhels uw moeder.
Erg.                         Goôn! wat komt zich hier vertonen!
    (1095) Dit is de laatste slag, die ons ter neder stort,
    In d’allergrootste diepte, en afgrond, die ons kort
    Het leven. Ach! wat zal ons noch op ’t laatste ontmoeten.
Lel. O noodlot! harde wet! gy laat ons nooit een zoete
    Genieting toe, of mengt het doorgaans met veel zuur.
    (1100) ’k Verkrijg een waarde schat, mijn moeder, maar hoe duur
    Die my te kosten komt zal mijn verlies getuygen.
    Sofia, waarde ziel! de stijl is al aan ’t buygen
    Van ons verhoopt geluk, en daar meê leit hy neêr.
    O waarde moeder! ’k had voor deze tijd wel eer
    (1105) Mijn bloet gegeven om u weer te zien: maar heden
    Wens ik, dat gy my waart geheel ontroost, waar mede
    Zal ik dit nu ontgaan? maar is het ook al waar
    Dat gy mijn moeder zijt?
Kons.                         O ja! maar ach! hoe zwaar
    Valt my dees wederkomste! ik meende nu ten ende
    (1110) Van mijn verdriet te zijn, maar ’k zie dat mijn ellende
    Alleen verwisselt zijn: vermits ik my zoo koel
    Onthaalt vin. snood geval van mijne tijd, ik voel
    Dat gy uw razerny my noch wilt doen beproeven.
    Zijt gy uw razerny my noch wilt doen beproeven.
    (1115) Ellend’ge slaverny verslten heb? gy weet
    Dat ik geduldiglijk mijn banden droeg. hoe leet
    Is my mijn vryheit, ach mijn zoon! mach ik de reden
    Niet weten? zeg my toch wat ongemakken deden
    U deze koelheit aan? misschien dat ik u kan
    (1120) In iets behulpig zijn; spreek op: onthoutg’ u van
    Mijn trouwe raad, dien ik u anders meê zou delen?
    In d’allerzwaarste pijn zal nimmer my vervelen,
    Wanneer het maar alleen tot u welvaren strekt:
[p. 44]
    ’k Mis mijne rust om d’uwe; indien gy ’t my ondekt.
Lel. (1125) Ik kan u mijn verdrit onmooglijk openbaren,
    Ten waar dat ik mijn hert noch verder wou bezwaren:
    Mijn wanhoop zal u dat eerlang doen kennen. maar
    ’t Is reden dat gy u naar droeve zestien jaar,
    Wat uytrust: moeder, kom, begeef u wat tot ruste;
    (1130) Toch u die wenschende, beroof ik my mijn luste.
    ’t Eynd van uw ballingschap is d’aanvang mijns verdriet.
    En, door uw wederkomst’, blijf ik hier langer niet:
    Want komt gy in het huys, ik werd daar uyt gestooten.
Kons. Geloof my, waarde zoon! dat my geen dienst zoo grooten,
    (1135) Noch zwaren last zou zijn, als wel mijn ongeluk
    Zou wezen, door te zijn u hinderlijk. de druk
    Dien ik geleden heb zal ik noch wel verdragen.
    Ik ga dan weder heen, om d’overige dagen,
    Die ik te leven heb, te einden. laat my gaan.
Lel. (1140) Ach moeder! moeder, ach! ’k heb u te veel misdaan.
    Ach! wat heeft my de min, ergaste, al aan doen vangen!
Kons. Verklaart het my mijn zoon, en helpt my uyt verlangen.
    De misdaad van een kind en werd niet lang gedacht.
Lel. Zoo ik iets van uw hulp had voor uw haat verwacht
    (1145) Ik had het lang gezegt; maar laas! ’k heb niet te hopen.
Kons. Ten koste van mijn rust, wil ik uw ruste koopen:
    ’k Belooft u andermaal.
Lel.                         O moeder! ik beken
    dat ik dees groote gunst op ’t minst niet waardig ben.
                                            Hy spreekt met haar voort zacht.
Erg. Dees zee is al te diep om hare grond te peilen.
    (1150) Ik woel, en mijne reên verwarren, en verdeilen
    Zich door elkanderen, en ’t zie niet als verdriet,
    En quaat, voor Lelius en my; ook vind ik niet
    Dat machtig is mijn rug van slagen te bevrijden:
    Of wel van de galey. ô vreemt verloop van tijden!
    (1155) ’k Verzaak, van nu af aan, de schuwelijke naam
[p. 45]
    Van raadsheer in de min: want ik ben onbequaam,
    Wat vlijt ik ook besteê, haar slagen zoo te ontwijken.
Lel. aan Kons. Het geen ik u daar zey is zeker, en zal blijken.
Kons. Goôn! is het mogelijk? toch zoo gy wild dat ik
    (1160) Sofia zeg te zijn uw zuster, wel ik schik
    My heel naar uwe wil.
Lel.                             Gy geeft my weder ’t leven,
    Dat my, door uwe komst, geheel scheen te begeven.
Kons. Ik hou haar van nu aan voor dochter. Ach! hoe teer
    Is ’t moederlijke hert tot hare zoon! hoe zeer
    (1165) Werd zy altijd belast met haar gestadig zorgen.
Erg. Zoo blijft, door deze zaak, ons voorneem noch verborgen.
    O ongemene liefde! ô goddelijke vrouw!
Kons. Schoon ’t vrouw’lijk oordeel vaak niet groot is, zoo vertrouw
    Ik echter dat mijn dienst u aangenaam zal wezen.
    (1170) Een vrouw is zeer bequaam tot veinzen; en in deze
    Gevonden list zal my de hulpe der natuur
    Gedienstig zijn, mijn zoon, kom binnen: laat ons ’t uur
    Verwachten om mijn rol te spelen.
Erg.                                 Gaat om reden,
    Niet binnen voor al eer Sofia ook hier mede
    (1175) De kennisse van heeft; ’k zal dan er eenen aan
    Anselmus uwe komst, naar eisch, verhalen gaan.    Erg. bin.

Lelius. Konstancia.
Lel. ’t IS tijd dat ik mijn hert, ô oorzaak van mijn leven!
    Nu heel voor u ontsluyt, en ganschlijk overgeve
    Aan uwe goedheid. Ach! ik ben, door dit geval,
    (1180) U veel meer schuldig als ik oyt betalen zal.
    De wet van de Natuur doet my u wel beminnen,
    Maar deze nieuwe band moet d’andere overwinnen,
    Ik vind die krachtiger: hoewel gy my met smert,
    En pijn ter werelt bracht, zo drukt het in mijn hert
    (1185) Zoo vele liefde niet als dees behoudenisse;
[p. 46]
    Want zonder dit ik had mijn leven moeten missen.
Kons. De gunst die ik u toon is moederlijke plicht,
    ’k Verwacht alleen te zien wat ik hier door verricht.

Anselmus. Konstancia. Lelius.
Anselmus Constancia omhelsende.
    O schat van mijne ziel! mach ik u weêr aanschouwen?
    (1190) O waarde, en kuysche helft! en Ega van mijn trouwe,
    Zoo lang van my geacht! zijt gy het waarde hert?
    Of wel, ben ik my zelf? ô ja! mijn ziele werd
    Verwonnen van u beeld, dat my op nieuws de minne
    Weêr in het* herte drukt, en wekt mijn droeve zinnen,
    (1195) Weêr op tot nieuwe vruecht. mijn lief! Konstancia!
Konst. Den hemel toond aan ons noch einlijk zijn genâ.
    Hoewel dees groote vreucht, die in my is gerezen,
    Door u te zien, my houd geduurig in een vreze
    Of ’t waarheit is, of droom.
Ans.                                         De tranen dien ik stort
    (1200) Zijn mijn getuygen lief, hie krachtg dat ik word
    Gedreven door uw komst tot overgroot vernoegen.
Konst. Ey! laat zich mijn geschrey ook by uw’ tranen voegen.
Ans. Woestijne, staag met ys, en kille sneeuw bedekt,
    O Polen! wat al leet hebt gy mijn ziel verwekt?
    (1205) ’k Had ongelijk, mijn lief! dat ik u wilde aanschouwen
    In zoo een wreed gewest; maar uw oprechte trouwe,
    En d’allergrootste proef van uw genegentheit
    Was oorzaak van ’t verdriet dat ons wierd toebereidt.
    Wat heeft my dat gekost oneindelijke tranen!
    (1210) De liefde dee in ’t eind my, door gestadig manen,
    Besluyten om mijn zoon te zenden derwaarts heen,
    Verzelschapt met Ergaste, om uw verlossing: geen
    Van d’allerminste hoop wierd hun van u gegeven,
    Wijl het gemeen gerucht verspreidde dat gy ’t leven,
    (1215) ’t Geen my zoo dierbaar is, verliet; maar ik beken
    Den hemel geeft m’u weer, dien ik ook dankbaar ben.
Konst. De tijding van mijn dood komt my niet vreemd te voren,
[p. 47]
    Hoewelze u heeft misleit; want ik, tot ramp geboren,
    Wiert voor slavin gevoert in Persien, alwaar
    (1220) Ik een zeer lange tijd gedient heb; maar hoe zwaar
    Ik van den hemel wierd met plagen overgoten,
    ’k Hiel evenwel noch moet: hier uyt is voortgesproten
    De tijding van mijn dood, tot dat het noodlot my
    Weer in Turkye voerde, en trok uyt slaverny.
Lel. (1225) Onze onschult blijkt nu zelf, heer vader, door de waarhiet.
Ans. Ik heb van uwe trouw, mijn waarde zoon, nu klaarheit.
    Men roepe Aurelia, of datze meê geniet
    Haar deel in deze vreucht, na haar geleên verdrit.
                                    Lelius gaat onderwijlen binnen.
Konst. Wat hoor ik! hemel! hoe! Aurelia? kan ’t wezen?
Ans. (1230) Gy zult haar zien mijn lief.
Konst.                         Z’is dan weêrom verrezen:
    ’k Ontfang te groten vreucht.
Ans.                                 O wat gelukkig uur
    Ontmoet ons dezen dag! het slibbrig avontuur
    Is moede, om ons nu meer te drukken en te plagen.
Konst. Om u, na haren eysch, de vele en droeve dagen,
    (1235) Die ik versleten heb, t’ontleden, kan de tijd
    Niet lijden, ’t wil alleen dat gy verzekert zijt
    Dat een aanzienlijk heer, die ’t diende, al zijn slaven
    De vryheit wedergaf.
Ans.                                 O hemel! wat voor gaven
    Van dankbaarheid kan ik voor dees weldaad doen?
    (1240) Daar is Aurelia, mijn dochter, wilt u spoên
    In het omhelzen van uw moeder.

Aurelia komt uyt met Ergaste en Lelius.
Aur.                                                 Hoe heer Vader?
    Is dit mijn Moeder dan?
Konst.                                 Ia, waarde kind! kom nader.
    Het ooge, dat u heeft zoo menigmaal beweent,
    Als houdende u voor dood, werd weder om verleent,
[p. 48]
    (1245) De vreugde van u noch in ’t leven aan te schouwen.
Lel. Ergaste, ’t gaat noch wel.
Erg.                                         Te recht roemwaarde vrouwe!
Aur. Ach! hoe waarachtig is ’t wanneer men heeft verlangt,
    En dat men het verlangde op ’t onverwacht ontfangt,
    Dat ons dat waarder is; als of men had genoten
    (1250) Een schat op ’t onverzienste, ô moeder! wat een grote
    Vernoeging schept mijn ziel, in uw behoudenis.
    Maar ’k weet, in dit geval, nauw of het waarheit is
    Het geen mijn oogen zien; ja ’k vind my in een vreze
    Of ik wel die mocht zijn die ’k altijd pleeg te wezen.
Kons. (1255) Ik heb mijn slaverny, noch banden niet geacht,
    Zoo lang gy by my waart, maar toen gy onverwacht
    Van my gescheyden wierd, wierd mijn verdriet geboren.
Erg. Men kan onmogelijk uyt hare reden horen
    De minste veinzery.
Lel.                     Ze spreekt haar rol bequaam.
Kons. (1260) O wonderlijk geval! wat voor een groote naam
    Zal ik, voor uwe gunst, naar rechte waarde geven?
    Ik dacht mijn dochter dood, en vind haar in het leven.
Ans. De tijd is veel te kort tot zoo een lang verhaal.
    Gaat, mijn Aurelia, bereid het middagmaal.
    (1265) Leid gy uw moeder in.
Lel.                                             Ik volg, Heer, uw bevelen.
Ergaste. Konstancia. Lelius.
Erg. ’k DAcht dat ik mijne rol in ’t veinzen meê kon spelen,
    Maar ’k wijk voor u Mevrouw, ook vind ik dat de daad
    ’t Beloofde noch zeer ver heeft overtroffen, laat
    My d’eer dat ik u zeg: ’k was stadig in een vreeze
    (1270) Of hier ook veinzery of wel mocht waarheit weze.
Lel. Gy speelden uwe rol, vrouw moeder, zoo van pas,
    Dat ik mede in die zorg, en grooten twijffel was.
Kons. ’t Is zonder reden niet, mijn zoon, ook zult gy weten
    Dat men haar valschelijk Sofia heeft geheten:
[p. 49]
    (1275) Dewijl zy waarlijk is de rechte Aurelia:
    Uw’ zuster, en mijn kind. gy schrikt mijn zoon.
Lel.                                             Ik sta
    En weet in dit geval niet wat ik zal geloven.
Erg. Hoe laat gy u zoo haast de zekerheit ontroven?
    t Is veinzery, mijn heer, uw moeder toetst u maar,
    (1280) Gelijk men, op ’t tooneel, de veinzery, als waar,
    Uytbeelden moet; bedaar, gy hebt u zelf bedrogen.
Kons. Het geen ik heb gezegt is waarheit, en geen logen.
Lel. Zoo is Sofia dan mijn zuster? ô wat nacht
    Verduystert mijne vreucht, helaas! zoo onverwacht!
Kons. (1285) Dit lichaam, dat u droeg, heeft haar het licht gegeven.
Lel. O hemel! houd gy my noch na dees ramp in ’t leven!
    Al ’t goet, dat gy my deed genieten, keert in druk,
    En d’aanvang van mijn vreugde in groter ongeluk.
    Ellendige wat raad? die onder schijn van trouwe,
    (1290) Bloedschande hebt begaan: ’k ben broeder van mijn vrouwe,
    En zusters man; voor ’t laast: uw zwager, die uyt u
    Zijn levende adem schiep; ô zaak waar voor ik gruw!
Kons. Schep moet mijn zoon, schep moet, dewijl gy buyten weten
    Die zonde hebt begaan.
Lel.                                             Moet ik haar dan vergeten,
    (1295) En bannen uyt mijn ziel ? ô quelling! ô verdriet!
    ’k Behouw van al mijn vreucht, en lijden, anders niet
    Als de gedachtenis van ’t geen ik heb genoten.
    Maar is ’t wel mogelijk dat ik u zou verstoten?
    Mijn waarde Aurelia! ’k verlies dit leven eer.
Kons. (1300) Stel u gerust mijn zoon, men vint ’er hier wel meer
    In Nole, die uw ziel vernoeging zullen geven.
Lel. Ik wissel noit van min zoo lang als ik zal leven.
    De band is al te vast die my aan haar verbond:
    Spreek my daar van geen meer, want gy vergroot mij wond.
    (1305) Maar hoe! wat voor een rust kan mijne ziel ontfangen,
    Als ik haar al behouw? eylaas! ik ben gevangen
[p. 50]
    Waar ik my keer of wend: en mis ik haar, of niet,
    Ik blijf toch, eindelijk, vol pijnelijk verdriet.
    Den hemel doet my nu een zuster weêraanschouwen,
    (1310) Maar, door dit groot genot, verlies ik ach! een vrouwe
    En nu gy, waarde ziel! in my een broeder vind,
    Verliest gy wederom die als zijn ziel, u mind.
    O hopeloze raad! hoe zal ik my ontwinden
    Uyt dees verwarde zaak, daar ik geen eind’ in vinde.
    (1315) Ik bid u, laat my toe dat ik n huys verlaat,
    Want d’altestrenge wet kan ons, in deze staat,
    Niet by u lijden, neen! zy doemt mijn hatig minnen.
Kons. O snoode en wreet geval! is dit nu het beginnen
    Van mijne rust? ô goôn! zijt gy noch niet voldaan?
    (1320) Zo laat my wederom in mijne banden gaan:
    Ik kan onmogelijk mijn vrydom zoo beleven.
Erg. Mevrouw, om in het minst geen achterdocht te geven,
    Gaat binnen dat uw man dit toeval niet verstaat.     Kons. bin.

Lelius. Ergaste.
Lel. EN gy mijn trouwe vriend, die my, met uwe raad,
    (1325) Zoo trouw hebt by gestaan, ik kan u niet belonen;
    Maar de geheugenis zal u altijd vertonen
    Mijn toegenegentheit: aanvaard die voor mijn plicht.’
    ’t Geval toont zich te wreed, en heeft haar aangezicht
    Heel van my afgewend: mijn heil is gansch verdwenen.
Erg. (1330) Ik bid vervolg toch niet, indien gy niet met eenen
    Mijn hert doorschieten wilt met schichten, van verdriet,
    Vol vrees en médelijde: ey ! neem mijn dienst toch niet
    In zulk een achtinge; maar kan ik, door een bede,
    Noch iers verwerven, heer, zoo stel u ziel te vreden,
    (1335) En laat de wanhoop noit verrukken u gemoet.
    Dat wy na Polidoor gaan zoeken vind ik goet,
    Om ons benevens hem hier over te beraden.
Lel. Ik kan noch zal uw raad, Ergaste, hoit versmaden,
    Hoewel zich in dees zaak geen uytkomst èn vertoont.,
    (1340) Wie weet hoe het geval u eindelijk noch kroont.


[p. 51]
Polidoor, Iulia.

Polidoor komende van d’een, en Iulia van d’andre zijde.
Pol. MYn waarde Iulia, geijk als uwe leden
    In schoonheit munten uyt, wil u de hemel mede
    Vervullen met zijn heil, en voorspoed, zonder eind.
Iul. ’k Wens u, meynedige! dat u den hemel zend,
    (1345) Als een onwaardige verrader, al de straffen,
    Die hy de snoodste schelm kan voor zijn misdaag schaffen.
Pol. Helaas! wat zal dit zijn! mijn Iulia, verdien...
Iul. Vertrekt meinedige! ’k wil u noi weder zien.        Iul bin.

Polidoor alleen.
Pol. O hemel! zal ik dot voor spot, of waarheit houwen?
    (1350) Wat tijger is zo wreed als d’allerschoonste vrouwe,
    Wanneer dat haar de spijt, de liefde, of wel de haat
    In ongerustheit brent? veranderlijke staat!
    Heeft iemant mijne liefde ook zoeken te belagen?
    Of haar mijn trouwe min verdachtlijk voorgedragen?
    (1355) O wonder teer geslacht! licht als de lucht, ik vind
    U zoo veranderlijk al s’t keren van de wind.

Lidia. Polidoor.

Lid. ’k ZIe den bedrieger daar.
Pol.                 Blijf Lidia.
Lid.                                 Verrader!
    Derf gy nog voo rmijn oog verschijnen? kom niet nader.
    (1360) Eedbreker van uw trouw, en sno genegentheên?
Pol. Het schijnt men heeft met my te spotten voorgenomen.
Lid. Een maagd, die u beminde, ô snoode! te doen komen
    (1365) In ’t allergrootst’ verdriet, is voor een Edelman,
    Een herelijke zaak: draag vry de roem daar van.
Pol. Ik bid u Lidia, voldoe my op twee woorden.
Lid. Als of ik niet genocht tot hare nadeel hoorden.
[p. 52]
    Verachter van haar eer, en van haar heel geslacht.
    (1370) Zoo immermeer verdriet op mijne ziele wracht,
    Om ’t vrouwelijk geslacht met hertzeer te beklagen,
    ’k Heb overdubble reên op heden. schoon uw lagen
    Niet hebben uytgericht, houd echter voor geluk
    Dat ik u ’t snoo gezicht niet uyt zijn plaats en ruk.
    (1375) Maar ’k hoop den hemel zal ons op zijn tijd noch wreken.
Pol. Werd my dan niet vergunt een woord te mogen spreken?
Guido komt uyt die hun by elkandere ziet.Pol bin.
Lid. Neen, ik vergun u niet het allerminst geluyt.

Guido. Lidia.
Gui. IS dit getrouwigheit, zeg, van ons laatst besluyt?
Lid. Trouw ben ik, ja mijn Heer, en zonder my te roemen,
    (1380) Ik gaf u nimmer reên om my ontrouw te noemen.
Guid. Kund gy in deze staat, daar ik u pas in vind,
    Noch wederspreken? voort, hebt gy het hert, begint.
Lid. Zoo mag ik, zonder u deze achterdocht te geven,
    Geen jongman groeten?
Guid.                         Neen! heb ik ’t u, op u leven,
    (1385) Niet menigmaal verboôn? dit groten heeft zijn reên,
    En ’t geen uw opzet is maakt d’opspraak ons gemeen.
    Ook heb ik dit geleert dat noit een dochters eere
    Gekrenkt werd, als alleen door ’t heimelijk verkeeren,
    En hulpe van haar maagd. gy toond zeer grote vlijt
    (1390) In ’t ampt van kollpares, daar gy bequaam toe zijt,
    En vryd voor Polidoor; ja brent mijn nicht haar zinnen
    Zoo ver ik u gewelt, dat gy haar dwingt tot minnen.
Lid. Dees ongemene loon krijg ik, op ’t onverzienst’
    Voor mijn getrouwe zorg, en veertienjaar’ge dienst.
Guid. (1395) Wijl dat d’erkentenis van ’t geen gy hebt genoten,
    Zelf als mijn eigen kind, is uyt uw borst gesloten,
    Bejegen ik u recht, gelijk ik schuldig ben.
Lid. Mijn dienst is meer geweest als uw beloning: en
    Gy kund my die, naar eisch en waarde, niet belonen.
Guid. (1400) ’t En waar hier op de straat, ô snode! ’k zou betonen
[p. 53]
    Wat ik u schuldig was, voor uwe dienst zoo valsch:
    Maar met gelegentheit zal ik u in uw hals
    Doen halen, ’t geen gy nu gezegt hebt. voort: na binnen.
Lid. O neen! ik blijf ’er uyt. ’k heb ook geen dwaze zinen,
    (1405) Die my uyt dit gedreig niet meer en doen verstaan.
                                    haar by ’t hair hebbende.
Guid. Kom: ’k zal u tegens dank, dat zweer ik, in doen gaan.
Lid. O hemel! sta my by. help! help! wild u bedaren.
Guid. Ik heb noch machts genock, om u by deze hairen
    Te vatten erenloze!
Lid.                         O moord!
Guid.                                                                         Doet, na dees tijd,
    (1410) Het geen ik van u wil, en gy my schuldig zijt.

Continue

VYFDE BEDRYF.

Lidia alleen in toorn.

Lid. ’k WAs zonder hert, en eer, ja zellef zonder leven,
    Zoo ik, naar dit onthaal, my niet vond aangedreven
    Tot wrake van de hoon die my is aangedaan.
    De leden zijn my lam, van treden, en van slaan,
    (1415) Zoo dat ik naawelijks mijn zelve kan verroeren.
    Maar ’k zweer, ik zal hem weêr iets te gemoet gan voeren;
    Ia! schoon dat my de hel wou stuyten, ik zal doen
    ’t Geen hy van mijne wraak het minste za vermoên.
    Twee woorden zullen my mijn wraak-lust konnen boeten.
    (1420) Mocht ik Anselmus slechts in dit geval ontmoeten.
    Waar of ik hem best vind? hem ziende. Maar dit komt onverwacht.
    Ik treê hem te gemoet, en neem mijn zaak in acht.

Lidia. Anselmus.
Lidia vervolgt.
    KUnd gy een oogenblik gehoor aan my verlenen,
    Hoog tot uw voordeel Heer? toch ook om my met eenen
    (1425) Te quyten van mijn plicht.
Ans.                                       O ja: volvoer uw reên.
[p. 54]
Lid. Berey dan u gehoor, om ’t geen ik u gemeen
    Ga maken, zoo met vreugd, en blijdschap te genieten,
    Gelijk het Guido zal vervullen met verdrieten,
    Vol wanhoop, en vol schaamt’.
Ans.                                             Spreek niet te onbedacht,
    (1430) Wijl ik zijn vrindschap veel en groot van waarden acht,
    Zie voor u wat gy doet. en schoon hy, zonder reden,
    My, in een klene zaak, misdaan had, woud gy mede
    Daar aan deelachtig zijn?
Lid.                                     ’t Geen hy my heeft gedaan,
    Voor mijn getrouwe dienst, was schelden, stoten, slaan,
    (1435) En dit is d’oorzaak, Heer, dat ik my poog te wreken.
    Ook weet ik dat gy my zult dankbaar zijn.
Ans.                                     Wilt spreken.
Lid. Zijt dan verzekert dat Aurelia, mijn Heer,
    Die in Turkye weer gelost is, en die d’eer
    Ook in u huys geniet als dochter, u niet nader
    (1440) Bestaat als ik u doe: Pamfily was haar vader;
    Ook heet zy Iulia.
Ans.                             Maar wat een schonen schijn
    Van waarheit? hoe! gy doolt, en ’t kan niet mooglijk zijn.
    Of zoekt men my weerom wat op de mouw te binden?
Lid. Gy zult, van ’t geen ik zeg, de waarheit ondervinden.
    (1445) Want die by ons in huys dus lang gevoet wierd, is
    De rechte Aurelia, uw dochter: ja gewis,
    ’t Is waarlijk zoo mijn Heer.
Ans.                                     Gy hebt u zelf vergeten.
    En schoon ’t al waarheit was, hoe zoud gy ’t konnen weten?
Lid. Mijn moeder heeft het my, voor hare dood, verhaalt.
Ans. (1450) Uw moeder? wondre zaak! maar Lidia gy dwaalt.
Lid. ’k Zal u geheel voldoen, komt het u niet te voren
    Dat uwe vrouw verloste, en hoe uw kind geboren
    Wierd, en ter min bestelt?
Ans.                                         Ia zelf by d’eigen vrouw,
    Van die Pamfilius, die gy straks noemde: zouw
    (1455) My die, als trouweloos, hier hebben in bedrogen?
[p. 55]
Lid. De zekerheit is klaar, ook heb ik het vermogen
    Om u, in weinich tijds, de waarheit te doen zien.
Ans. Zeg my wie ’s hemels hand, en plagen kan ontvlién!
    Ga voort. #
Lid.                 Haar eigen kind behield zy, en mijn moeder
    (1460) Verkreeg Aurelia te voestren.
Ans.                                     (Wat verwoeder
    En gruwelijk bedrijf.)
Lid.                             En dat in valsche schijn,
    Als waar zy Iulia.
Ans.                         Kon dit hun dienstig zijn?
    Of wie heeft hun die raad, ô gruwel! toch gegeven?
Lid. Een wreed, en schrikklijk dier, dat, door zijn gruwlijk leven
    (1465) Geen wetten nimmer volgt.
Ans.                                     Hoe zal ik dit verstaan?
Lid. De dringende armoé, Heer, heeft hun dit aangeraân,
    En dee hun, eindelijk, dit voordeel daar uyt hopen:
    Dat gevende u hun kind, gy naar een tijd verlopen
    Het zelve, naar uw staat, heel rijklijk zoud verzien,
    (1470) Zoo iemant haar zijn trouw mocht komen aan te bièn;
    En zoo ze, naar de tijd van uw aflijvigheden,
    Geraakten uyt uw macht, dat men dan zou ontleden
    Haar naam, en haar geboorte, en wie zy was.
Ans.                                                         O goön!
    Wat stelt gy my al vreemds, en wonderlijks ten toon.
Lid. (1475) De werking van de tijd, die niemant kan doorgronden,
    En die zich aan ’t bedrog der mensch noit heeft gebonden.
    Heeft echter noch gewilt dat u de duysternis,
    Van dees verholen zaak, bekend geworden is,
    Op datge u eigendom zoud wederom bekomen.
    (1480) Hun middlen zijn zoo veel naar die tijd toegenomen,
    Dat die noit weken, Heer, voor d’uwe: deze reên
    Die deden hun gestaâg in overlegging treên
    Om hare Iulia door list weêrom te krijgen;
    Maar het geval wou noit haar gunstig wezen nijgen,
    (1485) Tot voordeel van haar daad, maar toonden haar zo straf,
[p. 56]
    Dat zy hun, voor die zorg, een grooter onrust gaf:
    Zy wierd dan eindelijk slavin; maar wat al smerte
    Gevoelden, in die tijd, het moederlijke herte:
    Ia ’t heeft Fenice zoo medogende gedrukt,
    (1490) Dat haar geen andre dood heeft in het graf gerukt.
    En eer Pamfilius gerust kon zijn, en sterven,
    Ley hem ’t gemoet te voor het jammerlijk bederven
    Van zijn besmette ziel; en dat hy, van zijn daân,
    D’alrechter rekening zou moeten geven gaan:
    (1495) Hier op besloot hy dit, tot voordeel van zijn broeder,
    (Die my zoo heeft onthaalt, dat noyt de hel verwoeder
    Op iemant wezen kan) dat hy, met alle vlijt,
    Naar het verlossen van haar Iulia altijdt
    Zou trachten, en haar dan aan iemant te besteden
    (1500) Van haar gelijke staat, en dat hy haar ook mede
    Zou geven, van zijn goet, tien duizend kronen: dit
    Wierd alles bondelijk beschreven, en ’t bezit
    Van alle goederen bleef hem voorts heel in handen;
    Maar zoo men Iulia niet weder uyt haar banden
    (1505) Kon lossen, was zijn wil: dat men uw dochter zou,
    De ware Aurelia, uytdelen, in haar trouw,
    Twee duizend kronen. ’k heb u nu genoch voor oogen
    Hun snood bedrog gestelt, en hoe gy zijt bedrogen,
    En dat uw’ zoon, in plaats van uwe Aurelia,
    (1510) De ware Iulia gelost heeft. slaat nu gâ
    Of de vernoeginge van Guido groot zal wezen.
    Tien duizent kronen weer te keren, daar voor dezen
    ’t Begin en oorsprong was, zal wis aan Guido zijn
    Een ongemene smert, en onverwachte pijn,
    (1515) Ia pijlen, die hem ’t hert tien duizendmaal doorschieten.
    Zoo vind ik my voldaan, en zal mijn wraak genieten;
    En ook verhinder ik een huwlijk, dat niet kan
    Noch mach voltrokken zijn. ook raakt gy weder an
    Uw dochter, en ontdekt de grond van al hun lagen.
Ans. (1520) ’k Wil meer getuygenis. hoe zal ik my toch dragen!
Lid. Noch by haar laatste wil daar ’t alles klaar in blijkt,
[p. 57]
    Behalven datze u zoo naturelijk gelijkt,
    Zoo zal u eigen bloed ook zelve ’t oordeel spreken.
    Gedenkt u ook niet, heer, dat zy een zeker teken
    (1525) Had aan haar rechter arm gelijk een druyf?
Ans.                                                                           O ja
    ’t Gedenkt my wonder wel: maar draagt dit Iulia?
    Zoo kan ik, door een proef, ook d’openbare klaarheit
    Bevinden, en uw reên erkennen voor de waarheit.
    Ook staat my zeer wel voor, dat ik haar noit en zag
    (1530) Of de beweginge, die my in ’t herte lag,
    Gaf my stilswijgende te kennen, ’t geen gy heden
    My hebt bekend gemaakt; maar ’k sloeg dees stomme reden
    In ’t allerminst geen acht, en ik besloot alleen
    Dat dees ontroering quam uyt de genegentheen
    (1535) Van vrindschap. eindelijk: ’k had met mijn zoon besloten
    Hun beider huwelijk, daar Guido, naar een groten,
    En langen tegenstrijd, op ’t laatst noch toe verstont;
    Maar ’k zeg den hemel dank, die, wel te pas, u zondt.
    Om dees bloedschand’ge trouw, op ’t laatste, noch te stuyten.
Lid. (1540) Laat my, met noch een woord, mijn redenen besluyten:
    Eugenius, die schreef haar laatste wil, in ’t endt.
Ans. ’k Heb hem, als nagebuur, wel twintig jaar gekent:
    Ik ga voort naar hem toe, wilt my zoo lang verwachten,
    En houd u by der hand. ’k zal my ook schuldig achten,
    (1545) Zoo ’t alles waarheit is, aan u verplicht te zijn.
Lid. Men straf my met de wreedste, en allerzwaarste pijn,
    Zoo ’k u te voren lieg. ’k heb mijn gemoet gequeten,
    Bevrydende mijn ziel voor knaging van ’t geweten.
    Het ga u wel mijn Heer, en met vernoegt gezicht
    (1550) Verlang ik om te zien het geen gy hebt verricht.

Guido alleen.
Guid. VErwarring, vol van vloek! gevarelijken toren!
    O zwakken ouderdom! door u heb ik verloren
    Mijn reden en verstand. ik vind nu, en beken
[p. 58]
    Dat ik tot mijn bederf zoo uytgevaren ben.
    (1555) O oorzaak van mijn val! ô altelicht betrouwen!
    ’k Vervloek u duizendmaal. gy zult my lagen brouwen;
    Tot wrake van uw haat, ô Lidia! gewis,
    Mijn hert getuyt het my. ô uur! waar in my is
    Beschoren ’t geen mijn rust met voeten zal vertreden.
    (1560) Wat staat my nu te doen? ’k ben ’t einden raad: de leden
    Die beven my van vrees. ’t schijnt yder ogenblik
    Dat ik Anselmus zie’ maar is dit schijn? de schrik        (Ans. uyt.
    Houd my gelijk geboeit. hoe zal ik hem ontkomen?

Anselmus. Guido.
Ans. ZOo ik my niet bedrig, ’k heb Guido gins vernomen;
    (1565) Maar ’k zie hy spoeit zijn weg. vertoef wat Guido.
Guid.                                                     Ach!
    Vervloekte ontroeinge! ô dodelijke slag!
    Kan ik dit niet ontgaan?
Ans.                         Hoor Guio: d’oude jaren
    Bereyden ons een weg om haast van hier te varen,
    En naar dit leven kan ’t onmogelijk geschiên
    (1570) Dat wy elkanderen, op aard, weder zien.
Guid. D’inleyding is begost! ô dodelijke toren!
Ans. ’t Zou dan wel nodig zijn dat men zich, van te voren,
    Bereyden, om voor hem, die ons het leven gaf,
    Met reden te bestaan; zoo niet, gy weet, wat straf
    (1575) Voor hem beschoren is die daar in komt te missen.
    ’k Eisch rekening van u; ’k hoop ook dat uw gewissen
    U wel zal heugen doen de schult die’k van u eysch.
Guid. Wat staat my hier te doen? ô hemel! op wat wijs
    Laat gy mijne ontrouw, en mijn dwalinge bemerken!
Ans. (1580) Zoo lang ons leven duurt zijn onze goede werken
    Ons oirbaar, en zeer nut: maar na dat ons de dood
    Getrokken heeft in d’aard, ons aller moeder schoot,
    Laat zij ons, op het minst’, geen vruchtbaarheit; maar ’t leven,
[p. 59]
    Naar deezen, zal ons troost, ja zoet geheugen geven,
    (1585) Als onze zonden zijn gestorven voor ons dood.
Guid. De vasten is lang uyt, en noch zoo preekt gy. Zoo ’t
    Toch mooglijk is, ik bid: wilt u wat meer verklaren.
Ans. Deze verklaringe zal u met last bezwaren.
    Uw broeder, loffelijk door zijn gedachtenis.....
Guid. (1590) (Niet loffelijk voor my; maar,’t zy hoe dat het is,
    Maak uwe reden kort.)
Ans.                         Heeft, door een snood bedriegen,
    Mijn eigen kind, voor ’t zijn, verwisselt in de wiege.
Guid. Hoort.....
Ans.                 Gun my eerst verlof dat ik mijn reden uyt.
    Of meent gy, wijl gy my in het beginsel stuyt,
    (1595) Dat uw bedriegery niet zal te voorschijn komen?
    Of hebt gy by u zelf hertnekkig voorgenomen
    T’ontkennen al het geen daar men u meê belast?
    O neen! ey! denkt dat niet, en houd ook vry voor vast,
    Dat ik op ’t uytersten, u, door het recht, zal dwingen.
    (1600) ’k Heb ook de laatste wil gezien, die my uw dingen
    Klaar stelde voor mijn oogh.
Guid.                                     ’k Weet wat my die gebiet.
Ans. Dewijl gy ’t alles weet, waarom voltrekt gy ’t niet?
    Ey! stel uw plicht niet uyt; zoo wil den hemel geven
    Dat gy in groote rust voleinden moogt u leven.
Guid. (1605) Hoewel ik u met reên kan toonen dat ik ben
    Van uw belastinge geheel onschuldig, en
    Dat ik in deze daad noit deel en heb genomen,
    Zoo wil.....
Ans.             Ey! lang genoch; wild eindelijk maar komen
    Tot de vergoedinge, verzoekt geen uytstel meer.
Guid. (1610) Geeft aan het losse toom geen grooter ruymten, heer.
    Ook zult gy, naar uw wensch, uw dochter, als uw eygen
    Genieten; maar de eer, die niet is weêr te krijgen,
    Beneemt ons die toch niet: ik bid, bezadigt u.
Ans. Gerechtigheit roept wraak, en toond haar zelve schuw’
    (1615) Voor zulke gruwelen; maar dankt de groote goden
[p. 60]
    Voor haar voorzienigheit; want gy hebt, als een snode,
    Dit schandich Huwelijk ten laatsten toegestaan,
    Hoewel schoorvoetende, zoo zijn nochtans uw daân
    Heel strafbaar, en vol vloek. maar om uw achtbaarheden,
    (1620) Noch om mijn recht in ’t minst te minderen, is ’t reden
    Dat gy my wedergeeft de rechte Aurelia.
Guid. Vergun my het verlof van haar te halen.
Ans.                                             Ga.
Guid. Vervloekte Lidia! gy meende my te vangen,
    Maar ’k zweer, ik zal u doen daar voor het loon ontfangen,
    (1625) En voor de missing van tien duizent kroonen, zal
    Mijn wraak niet zijn vernoegt als door u ongeval.

Konstancia. Aurelia. Lidia.
Konst. MEt wat voor dankbaarheit, ô hemel! zal ik loven
    Uw groote goetheit? ach! ik heb my voor verschoven
    Gerekent van ’t geluk, en boven mijn verdienst’,
    (1630) Toont gy my uwe gunst geheel op ’t onvoorzienst’.
Aur. O wonder! ongehoort. dees toeval maakt mijn trouwe
    Gansch onberispelijk, en ook de wett’ge vrouwe
    Van Lelius, uw zoon.
Konst.                           Zoo blijft gy, van nu af,
    Mijn dochter, neffens die, die my den hemel gaf.
    (1635) Maar, waarde Lidia! wat loon zal ik u geven,
    Voor u van passe dienst? ik hou my al mijn leven
    Aan uw genegentheit verbonden, en verplicht.
Lid. ’k Vind my genoch voldaan in ’t geen ik heb verricht.
Konst. Onthoud gy my dan noch Aurelia t’aanschouwen?
Lid. (1640) Aan Guidos razerny derf ik my niet vertrouwen.
    Ik wacht u hier, Mevrouw, ’t vuur is my daar te heet;
    Ook schuw ik deze plaats, daar men zulk yzer smeet.
    Maar zoo mijn oog niet liegt zoo moet dit Guido wezen.
    ’k Verschuyl my voor een wijl.
Konst.                                 ’k Zal u van vrees genezen,
    (1645) Als ik u wederom doen in zijn gunste staan.


[p. 61]
Anselmus. Guido. Iulia. Konstancia. Aurelia. Lidia.
Ans. UW moeder die genaakt Aurelia, treed aan,
    En toont haar uwe plicht.
Iul.                         O goôn! wat onverwachte,
    En overgroote vreugd, omvangt my!
Konst.                     ’k Voel mijn krachten
    Bezwijken in de vreugd die mijne ziel geniet,
    (1650) Door u te zien mijn kind.
Iul. nu Aurelia bevonden.         O moeder! my geschiet
    Meer als ik waardig ben, en komt my iets t’ontbreken
    Zo weet ik dat mijn bloet zal voor mijn onschult spreken.
Konst. ’k Verberg, maar te vergeefs, mijn tranen, daar ’t gemoet
    Van overstellept is. ô zoet geval! gy doet
    (1655) Mijn vorige verdriet in grooter vreugd verandren.
    Nu zal ’t u nodig zijn te willen met elkandren.
    Aurelia, maar neen ’k verzin my, Iulia
    Kend Guido voor uw oom.
Aur. nu Iulia bevonden.         Ik koom dit willig na.
    Gunt men my dit verlof dat ik mijn Here nader?
Gui. (1660) ’k Erken u voor mijn nicht.
Aur.                                     Ik u voor voogt, en vader.
Gui. ’t Geluk is, beider zijds, ons gunstig, en gemeen,
    En in dees’ ruylinge zoo heb ik groote reên
    Om ongemene vreugd in mijne ziel t’ontfangen.
Lid. Het beest en bijt geen meer nu het zich voeld gevangen.
Kons. aan Guid. (1665) Vergund my eene beê dien ik op u begeer.
Guid. Gebied uw slaaf mevrouw, ik vind my tienmaal meer
    Aan uw goedaardigheit, en gunst verplicht te wezen.
Kons. Zoo wild dan Lidia, gelijk zy was voor dezen,
    Ontfangen in uw gunst.
Guid.                 Ik kom dit willig na,
By zijn zelve. (1670) Hoe wel zy oorzaak is van mijn te groten schâ.
                        Lidia verschijnende valt hem te voet.
Lid. Zoo ik die gunst geniet, ik zweer, dat ik mijn dagen
    Niet meer gedenken zal de harde en zware slagen
[p. 62]
    Dien ik van U genoot. Zy vervolgt aan de rechte Aurelia.
Lid.                                                     Maar; met verlof Mevrouw,
    Ik heb van Polidoor.....
Iul.                                                             Ey Lidia! onthouw
    (1675) My toch die redenen, ’k wil nimmer van hem horen.
Kons. Hy was u noit ontrouw, bezadig uwe toren.
    En, wijl den hemel ons uyt deze warring trekt,
    Is ’t nodig datmen u heer Guido meer ontdekt:
    Uw nicht is in der daad gerroud, en echte vrouwe,
    (1680) Van Lelius mijn zoon, dit moogt gy zeker houwen;
    Ook is het al twee jaar, dat hy zich, door den Echt,
    Aan haar verbonden heeft.
Gui.                                     O wonder! wat gy zegt!
Kons. Men noemden haar die tijd Sofia: dit verbinden
    Doet ons, heel onverwacht, ’t eind van dees doolhof vinden.
Ans. (1685) Ach! hoe veel nevelen verdwijnen dezen dag!
Guid. ’t Geval eert ons te veel: en ook niet reden mag
    Mijn nicht haar, door dees trouw, op ’t hoogst’ gelukkig achten.
Kons. aan Ans. En gy, mijn waarde heer! om voort deze onverwachten,
    En aangename dag te kronen, geef gehoor
    (1690) Aan ’t billike verzoek van d’Eedle Polidoor:
    Hy eischt Aurelia ten echt, ook zijn hun zinnen
    Volkomen eens, mijn heer, en aan de zuyvre minne
    Geoffert: ’k heb dit al van Lidia.
Ans.                                     Welaan:
    Mijn mening is als d’ uw’; ’k zal ’t ook niet tegenstaan.
    (1695) Waar of mijn zoon vertoeft?
Kons.                                     Ik heb Ergast’ gezonden
    Om hem te halen, heer, en striktelijk verbonden
    Hem niets van dit geval te zeggen. laat my toe
    Dat ik, zoo ’t u gelieft, aan hem d’ondekking doe.
    Maar ’k zie hun daar, verzelt met Polidoor.
[p. 63]
Lel. Pol. Erg. Ans. Guid. Aur. Kons. Iul. Lid.
Lel.                                                                       Ik nader
    (1700) Met vreze en met ontzag by u mijn heer, en vader.
    Wat zal ’dees toestel doen? Is ’t om mijn ongeval
    Te eeren?
Kons.             ’t Is ontdekt, uw vader weet het al,
    Hoewel ’t hoognodig was dat het hem quam ter ooren.
Lel. Hy stort dan op my uyt de pijlen van zijn toren.
Ans. (1705) ’k Wil dat gy straks volvoert het hemelsche besluyt,
    En royt voor eewiglijk uw snode bloedschand uyt,
    In het vergeten van Aurelia, ’k wil heden
Dat gy met Iulia in d’echtenstaat zult treden.
Lel. Uw macht heerst over my geheel, heer vader, maar
    (1710) ’t Is my niet mogelijk dit naar te komen: haar,
    Ik meen Aurelia, en zal ik noit begeven.
    Toch is mijn misdaad groot, men boetze met mijn leven:
’k Eisch geen vergiffenis van o, heer vader, neen!
Iul. aan Pol En gy, om te voldoen mijn toren, is het reên,
    (1715) (Naar dat gy hebtgebruykt zoo veel lichtvaardigheden)
    Dat gy eerst Iulia vergeet, om dan te treden
    Met uw Aurelia in d’echtenstaat.
Pol.                                         O goôn!
    Eer ik die wetten volg ik sterf eer duizendt doôn.
Erg. En of het mooglijk waar dat, zonder u te dwingen,
    (1720) lk u bewegen kon tot dees veranderingen,
    Zoud gy my dankbaar zijn?
Pol.                                     Ik bid Ergaste, staak
    Uw arbeid, ’t is vergeefs.
Kon.                         O doling vol vermaak!
Lel. Ik zou my tot de dood veel lichtelijker voegen.
Ans. O zoete tegenstrijd.’ ô wonder vol genoegen!
Konst. (1725) Schep moet mijn waarde zoon, en gy ook Polidoor:
    Uw lijden is ten endt, berey u tot gehoor,
    Dat u heel aangenaam, en liefelijk zal strelen.
    Het hemelsche besluyt komt ons iets mede delen,
[p. 64]
    Waar door bevonden werd Aurelia te zijn
    (1730) De ware Iulia, en die zoo lang, in schijn,
    Als waar zy Iulia, gegaan heeft, wert bevonden
    Aurelia te zijn: waar door gy wert gebonden
    Met d’echtknoop, zonder schand, of misdaat te begaan.
Pol. Ik blijf, in u verhaal, als opgetogen staan.
Ans. (1735) ’t Is zoo, mijn waarde zoon, en zwager: en de waarheit
    Van deze groote zaak zal u met meerder klaarheit
    Bewezen worden, ga, mijn waarde Polidoor!
    Aurelia is d’uwe.
Lel.                           En ik geniet hier door
    Mijn waarde Iulia.
Aur.                           En ik mijn grootst’ verlangen.
Iul. aan Polid. (1740) Wie kan zoo groten vreugd op eene stond ontfangen?
    Vergeef my dat ik oit aan u getrouwigheit
    Getwijfelt heb gehad.
Pol.                               ’t Gerucht had u verleidt,
    Mijn waarde! laat ons gaan om dankbaarheit te tonen.
Erg. Of iemant nu wel denkt om mijne dienst te loonen.
    (1745) Wat dunkt u Lidia?
Lid.                           ’t Is alles wel vergaan.
Erg. Zoo ’k u mijn trouw aan bood?
Lid.                                                   Ik boodz’u weder aan.
Erg. Ik min u, zoo gy wild.
Lid.                                   Ik zal uweêr beminnen.
Erg. Ik spreek in rechten ernst.
Lid.                                           En ik gelijk mijn zinnen
    My raden.
Erg.             Gaan wy dan.
Lid.                                     O wonderlijk besluyt!
Erg. (1750) Geen huw’lijk, zoo verwart, viel oit zoo wens’lijk

UYT.
Continue