W.G. van Focquenbroch: Hans Keyenvresser. 1665.
Uitgegeven door dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton02632
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[fol. A1r]

KLUGHT

VAN

HANS

KEYENVRESSER,

Zijnde een Hooghduytschen Quacksalver,
dewelcke een wonderlijcken Oly getrocken heeft uyt
de Aller-Keyen-Key van Amersfoort, om alle
Keyen te genesen.

Gerijmt door W.C. van Fockenb.
Medicijnen Doctoor.

[Vignet: fleuron]

T’ AMSTERDAM,
_____________________________________

By Jacob Venckel, Boeckverkooper, in d’oude Lely-straet, in de History-schryver. 1665.




[fol. A1v]

PERSONAGIEN.

Jan een Landtlooper.
Hans Keyenvresser een Hooghduyts Quacksalver.
Tewis een Turfboer.


[fol. A2r]

Klught van de Quacksalver.

Jan alleen uyt, met een Fiool onder sijn arm, al schurckende, en in sijn wambuys vroetende.
ALs een mensch evenwel schrael in de kleeren is en mager in het gelt,
    Isser wel een schepsel in de werrelt dat hem dan niet en quelt?
    De menschen en de boeren zyn ’t niet alleen, daer je soo veel van moet lyen,
    Maer self, kijck eens, sulcke tandeloose beesten komen je naght en dagh bestryen,
    (5) En die loopen je het platte lant van je huyt soo elderments plat,
    Dat een eerlijck mensch niet en weet wat hy eerst sel krauwen, sijn hoofd of sijn gat,
    En evenwel, wat wil je doen? Het souw sondt weesen dat j’er j’ op souwt verstooren;
    Want sy zijn uyt je eygen vleysch en bloedt lichamelijck gebooren.
    En daerom heb ickse noch lief, al brengh ick ’er somtijts soo een hondert of ses, ter doot;
    (10) Want se strecken my dickwils noch tot spijs, in tijt van hongersnoot.
    Sie, soo ga ick ’er meê sleepen; en al kraeckense wat, ick denck het sijn korlen van vijgen;
    En daerom, loof ick, sey de Jeuden Docter lest, toen hy mijn pis sagh, dat ick geen noot had, van de Geelsught te krijgen.
    Maer, och lijder! wat miserie sel me nouw an gaen, in dese schrale tijt!
    Want vermits ick hongerigh en sonder gelt ben, soght ick van de morgen noch, tot mijn ontbijt,
    (15) Soo een koppel of dertigh van mijn vetste, en aldergemeste gasten,
    Daer ick me seecker te nochtent al te overdadigh in verbraste.
    Want nouw ick het wel insie, nouw vindt ick mijn Luysemarckt so kael,
    Dat ick niet en loof, dat mijn kost verder sal strecken als tot dit Avondtmael.
    Want daer ick voor deesen noyt mis pleght te grijpen, in wambuys, of in kleeren,
    (20) Sie ick wel, dat ick nouw moeyten heb, eer ick een hant vol kan attrappeeren.
    Daerom sagh ick mijn self van mijn leven niet in sulcken droeven noot:
    Want mijn gelt is op, en al mijn wildbraet is sieckelijck, of doot.
    Bloedt, wat raedt dan om weer eerlijck aen mijn broodt te raecken?
    Voor desen pleght ick met de greepen van mijn vingeren somtijdts noch mijn fortuyn te maken.
    (25) Maer sedert dat ick van Miester Hans Ridder van de drie Kruissen geslagen ben,
    Gaf ik het Ambagt de sack; en terwijl ick op dit Instrument noch wat sagen ken,
    Heb ick van de noodt een deught gemaeckt, en daer mijn kost mee gesoght,
    Die ick altijdt wel gevonden heb; Maer, och armen! in dese leste tocht
    Heeft het ’er so schrael uyt esien, dat het biget sondt en schandt is;
    (30) So dat ick bykans begin te twijffelen, of ’er noch gelt in ’t landt is.
    Ja wel, wat selt dan noch worden? beedlen evenwel, daer toe ben ick noch te genereus;
    En doeje dat al, so hebben je daedlijck de Luysevangers in de neus,
    En die zijn de Duyvel in specie; Hoe sel dit dan noch af loopen?
    Ick sie wel, mijn eerste ambaght sel ick weer moeten anvatten, al souw ick het met de bast bekoopen,
    (35) Maer evenwel, daer schiet me noch wat anders in de sin:
    Kon ick een Miester krijgen om te dienen, my dunkt, ick beeld my in,
    Dat ick dan het hoeckje van mijn ellendt was te booven.
    Maer, holla, wat komt daer voor een Schijtvalck aen gestooven?
    Hoe giert hy met sijn wiecken, elcke stap is ’er biget ien
    (40) Wel wat of hier uyt komen sel? Wel noch heb ick mijn leeven geen grooter Snoeshaen gesien.

                                                        Hans Keyenvresser.
    Her ausch is grosser Narren, is Pheffer sacken; wo sietst ir nicht wim das hir komt?
    Es ist aber dem grossen Hans Keyenvresser, da den ganschen welt von bromt;
[fol. A2v]
    Keiner hat mich in onsem landt geseen, of had mich also baldt kaemen respectieren,
    Man in diesem Hoosenkoffen landt wol man mich affrontieren.
    (45) Ha, ist keiner der das opreghten respectum personarum hadt.
Jan. Na dat ick hooren kan, is dat een Mof, drie ellen in sijn gat.
    Sie biget hoe snuyft hy, daer treckt hy weer aen ’t snacken.
Hans. Aber es verdreist mich onder diesem pheffer sacken,
    Stultorum omnia plena, ont keiner hat hirrnen in den koff.
    (50) Daerom brech ich mijner Domicilium also balt oph,
    Om mich by andre Volchen, ont Natioon, bekant su machen,
    Ont dem gantschen Artbottem su doen verwondren, om mijner grosser sachen.
    Ses jaeren hab ich gedeent sijner Sweetschen Majesteet.
    Ont hab in sijnen dienst den qualiteet Medicus ont Soldat met grosser eeren bekleet.
    (55) Ich hab im gevolcht in alle sijner Deenscher Orlochen,
    Waer von ich hondert tausunt redten hab op su pochen.
Jan. Jy praet van pochen, vrundt, dat meen ick ben je wel ewent,
    Maer broeckschyten is even so veel kunst, en dat meen ick dat je oock wel kent.
Hans. Aber drymool hab ich mit diesem hand im das leven behalten,
    (60) In den Veltslach op Funen. Ich selbst hab sijner doot weerhalten,
    Wen sijner Konichlicher Majesteet
    Alleinich in persoon, jeghen foftseen Deenen streedt.
    Aber ich alleinich, hab im durch diesem krachtlichen arm dar ausch getrochen,
    Want ich ’er teen oder twelf su neder hachten? dan was wol ich dae von pochen?
    (65) Den ganschen welt kan mich Hans Keyenvresser wol.
Jan. Keerel! kan je keyen vreeten, so krijgh je goet koop je darmen vol.
Hans. Aber nar des Konighs erbarmlicher doodt, hab ich dem qualiteet van Soldat ganslich verlassen,
    Ont allein den Naem, ont Roemteetelen von Medicus angevassen.
    Ich hab aber diesem ganschen lant myner konstlicher Cuuren al doen seen:
    (70) Aber ich ben der Man, der gevonden hab dem Philophischen steen,
    Ont da mit, hab ick mier dan hondert tausunt menschen geneisen.
Jan. Hoe sou men weeten dat hy een Quacksalver, of een Geck was, of hy most sijn selven prysen.
Hans. Man ich hab gesworren, in diesem landt yet sonders mijn konst su absondieren, propter ingratitudinem hominum.
Jan. Was het met opsnyen te doen, ick loof hy maekten de aldergeleerste stom.
Hans. (75) Ont daerom gae ich mich also balt nar mijner Vatterland conferieren,
    Daer man mich mier, dan by diesen Hoosenkoffen, sol honorieren.
Jan. Daer gaet hy heen: Maer wat hencker, ben ick oock sleght,
    Wat let me dat ick dese vent niet en vraegh, of hy my wil aennemen tot sijn kneght?
    Misschien dat hy ’et doet, en dan ben ick biget behouwen.
    (80) Ick spreeck hem byloo eens aen, al souw het my berouwen.
    Hem, hem, mijn Heer.
Hans.                               Win roept daer? win raest mich an dem kof?
Jan. Ick vroegh je garen een woordtje mijn Heer, als het kon weesen met je verlof.
Hans. Spreght fraylich ir kherrel; man halt mich nicht langh steen om den gassen.
Jan. Ick souw je garen gevraeght hebben, of je niet een kneght van van doen had, om U.E. in alle eerbiedigheyt op te passen?
    (85) En dan souw ick mijn persoon presenteren, als zijnde tot uw dienst bereyt.
Hans. Vrayligh, ich hab eyner von nodten, want ich hab keiner in diesem tzijt.
    Daeromb bist du dein dienst gar tijdlich kamen presentieren.
    Man ick wiesch nicht, ir Kherrel! of ir mich wol solst accomodieren.
Jan. Accomodieren? Biget, trots de beste van het landt;
[fol. A3r]
    (90) Want daer is niet te doen, met de mondt, of met de handt,
    Of ick weet het te klaren met behendigheyt, en drolligheyt van swieren.
Hans. Gar hupsch; man es is hognottig das ich euch eerst einmool most probieren,
    Om su seen of ir woorden respondieren mit irren capacciteet.
Jan. Ick ben te vreen, segh maer op, sie eens, of ick het niet te klaren weet.
Hans. (95) Erstlich wol ich seen of ir habst gutter gestalte;
    Ont of ir, wan ir mich volgt hupscher gesten kont behalten,
    Gar wol dan, volch mich manierlich, ont mach der minen der ich mach.
Jan. Dat sel ick je klaren, dat niemand van sijn leeven sulck een postuurtjen van Callot en sagh.
                        Sy wandlen het Toneel een reys of twee over.
Hans. Mijn zeel das hupsch; der kherrel hat gutter minen.
Jan. (100) Wat dunkt uw Excellentie, ben ick niet een man, die hem reghschapen sel dienen?
Hans. Vraijlich, huc usque bene: Man ich wol euch von hupscher kleydren verseen;
    Ont von tagh, vor den lestenmool, met euch op onsen Theatrum geen;
    Dar wol ich euch nor einmool tentieren,
    Ont wan ir mich das selbige wol maght, wol ich euch to mijner Servitorem promovieren.
Jan. (105) Ick ben te vreen: maer me joncker, je moet my eerst wat onderwysen met je lessen.
Hans. Das wol ich doen wan mer su hausch syn; lat ons nor geen, om ein weynich su vressen.
Jan. Dat woort heb ick langh verwaght. Biget, daer spreeckt een engel uyt sijn mondt;
    Dat sel hem geen kleintje broodt kosten. Ick sta vast voor een half dosijn pondt.

                                                    Tewis alleen.
    Och Heer! wat raedt gaet me nouw an? Och ick ben al mijn leven bedurven!
    (110) Wel te recht plag mijn Besje zaelger te seggen, geluckigh syn de Keyertjes die in haer kackstoel zijn esturven.
    Want de schaepjes die leven, en sterven, sonder hartseer of verdriet:
    En as men oudt word, so is het al ellijnde wat men in de worrelt siet.
    Moet ick deer nouw niet veur mijn oogen sien, (och een stiene beelt souwer om schrayen,)
    Dat ongse Dibberigh so sieck is, datse elckereys van de worrelt wil schayen?
    (115) Och mijn lieve wijfje! so jy sterft, wat geet onse arme Keyertjes an?
    En wat sel het wesen mit my, jouw ienigste Teewis, jouw gerechtelijcke Man?
    Ja wel ke deer, ien mensch sou hem so wel vergrypen, en aen sijn self sleen de hangden.
    En deer by komt noch ien ongeluck: want o Heer! mijn tangden, mijn tangden,
    Die maecken me schier rasende dol, deur de pijn, die se men den hielen dagh hebben gedeen.
    (120) En met so veul ongemacken belaen, moest ick te nochtent van mijn wijf of geen,
    En nae Stee toe loopen, om heur Pis, die ick hier heb, an den Jeuden Docter te leeten kijcken,
    Om iens te hooren hoe var dat de dreet van heur leeven noch wel sel rijcken,
    En of’er gien hulp is, dat ick ’er noch wat by me houw.
    Och, het is sulcken Dibberigh! in de hiele worreldt vijnd je de weergae niet van sulcken hebbelijcken Vrouw.
    (125) Se wist ons goetje so rayndelijckjes en so fraeytjes by me kaer te houwen,
    Dat myn Keyertjes, noch ick, van ons leven niet, met de elleboogh deur de mouwen,
    Noch de toonen deur de koussen, of schoenen, eloopen hebben, als gemienlijck veel Huysluy doen:
    Noch ongderdaeghs, brangde onse Wobbetje by ’t vuur een groot gat in ’er schoen:
    Het arme Meysje begon ’er om te krijten, en miende datse deerom alle bey bedurven waren:
[fol. A3v]
    (130) Maer ’er Mortje die troosten ’er, en seyde, huyl niet Kijndt, we sellen ’er noch wel ien paer nuwe mee besparen,
    En daedlijckjes haelde se je deer uyt ien hoeck, een stuck van ien leere lap,
    En die settese deer soo hebbelijckjes op, mit ien snap,
    Dat je niet iens kost sien, weer het verbranghsel was ebleeven.
    Deynk iens, of me niet de hiele Worrelt om sulcken Vrouw souw geeven.
    (135) Ja al kostent me vijftigh gulden, als ick ’er maer weer gesongt mocht sien,
    Ick souw se soo blijtjes geeven, al souw ick se noch ergens halen te lien.
    Wangt, het is nouw sulcken sleghten tijt, Keyeren! dat het is te beklaegen:
    Het deer ongderdaegs de harde wijnt nou niet weer myn hiele Turfschuer onger de voet eslagen?
    En moet ick deer niet sien, dat myn schoone Bagger, die al moytjes droogh was eraeckt,
    (140) Deur reegen nouw weer tot klinck klaere modder is emaeckt?
    En het men Swager, ongse Goolif Freecken, deer weer niet sulcken schae eleeden?
    Dat hy ’t in hiel rongt jaer niet weer in sel haelen, mit baggeren en treeden?
    Ja wel kijck iens, sie so veul komt ongs over, en evenwel, wat sellewe doen?
    Die Man die ’t ons ontnoomen het, die ken het oock wel meer vergoen.
    (145) We wercken vast naght en dagh, om aen het dagelijcks kosje te koomen,
    En dat wort ons dan sommis, op ien half uur, weer so lydigh ontnoomen.
    Maer noch souw ick dat altemael kennen vergeeten, was ongse Dibberigh maer gesonght.
    En och Heer, ick vrees se selt niet haelen: Wangt ick heb de hielen dagh eloopen als ien honght,
    Om den Docter te vijnde, en al mijn moeyten is verlooren:
    (150) En hoe ’k esoght heb, ick heb weynigh tijngh van hem kennen hooren,
    Se sayde me, dat hy in de Brangdewijn sat, en dat hy dan de bruy had van de Pis,
    Deer net heb ick noch nee de Jeuden Dokter eweest, maer deer liep ick mee al mis:
    Soo dat ick songder hulp weer nee huis toe sel moete loopen.
    Ick magh ongder wegen veur ien halve schellingh Veneetse Driakel koopen,
    (155) Wanght ick heb wel hoore seggen, die is miest over al veur goet.
    Dat geet dan heenen, nouw het toch so weesen moet.
    Och, dat ick mijn Wijfje maer weer gesongt moght vijnden,
    Mijn tangt pijn, loof ick, souw deur die blye tijngh wel heest verswijnden.            Binnen.

Derde Uytkomst.

Hans, met Jan in Hanssops-kleeren op de Stellagie uyt, elck met een Viool.
Jan. Dat gaet ’er na toe: sta ruym mannen, hier hebje de opper-keuning van de water-rotten.
Hans. (160) Manierlich, manierlich, ont wacht euch, von mit irren Maister su spotten.
    Man maght alles vertich, ont stemt ir instrument:
    Want nar ich see, is hier noch gar wynich Volch ontrent.
    Daromb wolmer eyn stuch oder tsway musicieren,
    Nam mundus vult decipi, om das volch su attrahieren.
    (165) Ont wan mer gespielt haben, macht dan also bald ieren Oratioon.
Jan. Alles is klaer Miester: maer laet eens hooren, slaenw’ al op een toon?
Hans. Ja vraylich; Hef op, Man spielt mich, mit hupser, ont langer strecken.
Jan. Nou Vrienden luyster toe, hier hoor je een accoort van Gecken.                 Sy speelen.
Jan. Dat ’s uyt Vrinden: Wat dunckt je? klinckt dat niet bykans soo goet als een scheet in een Mosterpot?
    (170) Ja biget, dat moet je bekennen: Hoewel dat je misschien wel weet, dat onse Rutjert en Piet Snot,
    Lest een Duel gehadt hebben; om dat den een den andere had verweeten,
    Dat hy een blickaers had, om dat hy op een tweebeende Merry had geseeten.
    Want de heele Werelt weet wel, dat den Oliphant, die in Triangel gelardeert is,
    Gansch geen gelijckheyt heeft met een Westfaels Konijn, dat in een Varcken verkeert is.
[fol. A4r]
    (175) En daerom pleght mijn Bestevaer te seggen: alle dingh heeft sijn reeden waerom dat men het seydt.
    Het is juyst niet, dat ick spreecken wil van die doodelijcke strijdt,
    Die den Almenack propheteert, dat ’er ontstaen sel, tusschen de Kickvorssen en de Rotten?
    Want wat hoeft Jan Alleman met de Hooren beesten te spotten,
    De groote Turck heeft hem van sijn leeven met de geboorte van den Antichrist niet bemoeyt:
    (180) Hoe wel dat ’er tijng is, dat hy onderdaeghs een paer blaeuwe Kameelen heeft uytgebroeit.
    Want daerom heeft het Hof van Hollandt in de leste vergaderingh vast besloten, en voorgenoomen,
    De heele Strant van Katwijck met netten te behangen, uyt vrees dat het van de Walvissen niet wordt ingenoomen.
    Want de Duyvel noch sijn Moer en souw niet kennen raeden of ick Geck was, of niet,
    Als hy anders niet als een van myn veesten in een vergroot glaesje siet.
    (185) En de reeden, die ick, nae mijn verstant, daer of souw kunnen geeven,
    Is, dat je van geen Amandeltoerten te backen, in ’t heele Martelaers boek vint geschreven.
    En ick ken ook niet bedencken, hoe Duyvel dat ’er te pas komen souw,
    Want het is noch wel drie maenden werck eer ’t Kermis is te Soeterwouw.
    En ey lieve, segh me toch eens: Wie heeft ’er van sijn leeven van geleerde Luy hooren seggen?
    (190) Dat een Plat-luys, als hy broets is, meer als ten hoogste drie Eyeren gelijk kan leggen.
    Want dat is altijt een dingh, dat wis is, en dat de heele Werelt weet,
    Dat ’er geen Braessem, noch Karper sal aesen op de lught van een simpele scheet.
    En daerom dunckt my, souw het een Geck weesen, die om een wandelingetje te doen, de heele Werelt souw rondtom willen gaen stappen.
    Want ick loof, hy had ten minste ses paer Osse huyden van doen, om onderwegen sijn Schoenen te lappen.
    (195) En dat noch het slimst van allen is, soo een reys kan in geen veertien dagen geschien:
    Want sy liegen ’t, die seggen, datmen de heele werelt kan deur de bril van een kakhuys sien
    Neen Mannen, het kost meer moeyten, gelijck ick Cortisanibus self geprobeert heb:
    Want ick ben de Man, die op een vliegende Plat-luys de heele wereldt rondtom gevojageert heb.
    Dat ick nouw van sins was, te verhaelen wat me daer al gebeurt is, en wat voor soort van Volck dat men daer vindt,
    (200) Ick wed, dat ’er niemandt onder je allen souw weesen, of hy souw schreyen als een kind.
    Daerom wil ick daer van swijgen; want dan was al je vreughde geschonden.
    Maer ick sel eens gaen verhaelen, wat voor Kruyden en Balssemen, dat ick drie mijlen buyten de werelt heb gevonden
    Hier hebje altijt voor eerst een Olie, die de naem van Patientie niet qualijck en past,
    Want die daer maer drie druppelen van gebruyckt, die krijght op sijn kop sulcken harden bast,
    (205) Dat hy, al wordt sijn Wijf ses mael of gesoent, niet eens en hoeft te vreesen,
    Dat hy onder ’t getal van de gehoornde beesten sel weesen.
    En hier heb je noch dat Vrouwen Eeren poeder, die hier een scrupel van neemt om den anderen dagh,
    Die is haer Maegdom so wel bewaert, of het tusschen een paer postelijne schottelen lagh.
    En hier hebje weer in tegendeel een Quint essentie, getrocken uyt paerlen, en Diamanten.
    (210) Die de eerlijckste Juffertjes leert, hoe dat men de werelt voort moet planten.
    En hier sie je weer een andere substantie, die eertijts Kennipsaet is geweest,
    En dat is dat Souverijn Remedie, dat yemant in een quartier uurs, van een quaeje Keel geneest.
    En daer toon ick je noch een Extract, getrocken uyt het haemerslagh van twee Smits, terwijl sy stonden en smeeden:
    Die dat gebruyckt, heeft geen noot dat by light van een diepe slaep sel worden bestreeden.
    (215) En Messieurs! of ’er yemant onder u allen was, die noch niet na de Mode vryen kon,
    So heb ick hier in dit glaesje de natuurlijcke verf van den Cameleon;
    Die sulcken kraght heeft, dat het die geene, die ’er sigh mee bestrijcken,
    In een oogenblick tijts, een heel ander personagie doet gelijcken.
[fol. A4v]
    En behalven deese Speceryen, heb ick noch duysent andre kunsten meer,
    (220) Die ick de Boeren om geld, en de Liefhebbers om niet met allen leer.
    Gelijck als by exempel: een Mugh als een Exter te doen klappen,
    Een Esel een Sarabande danssen; ja selfs Spaensche Wijn uyt dat vleesige vat te tappen,
    Dat jy daer siet, dat ick in mijn handen heb; en duncken je deese dingen vreemt,
    So heb je anders niet te doen, als dat j’er maer een proefje van neemt.
Hans. (225) Halt oph, ihr grobber Kherrel! ir bestialiteet su proponieren,
    Ont halt dem maul, von sachen der ir nicht kanst probieren.
Jan. Wel wie seydt dat meer als jy, dat ick se niet bewijsen kan?
    En wil jy niet hebben dat sy van mijn wijn proeven, ha daer, suyp jyse dan.
Hans. Hab das, ihr Bernhauter: solstu irren meyster unmanierlich bejeegnen?
Jan. (230) Als men van stront praet, moet het dan juyst Bockevoeten reegnen?
Hans. Steit oph: Wie solstu machen, das ein Esel einner Sarbande danssen sol?
Jan. Wil je dat het volk eens laten kijcken? Miester! kom springh maer eens een Capriol.
Hans. Pots tausent, ich wol euch also bald, dijn schalcken kof versetsen.
Jan. Ja praet jy wat, met woorden sulje langh vechten, eer je my sult quetsen.
    (235) Maer, miester! kom, treves, en een eynde van ’t geveght:
    Ick heb een vraegh aen je te doen, daer ick wel wouw dat je my eens op onderrechten.
Hans. Spreght vraylich: Man waght euch, von mit irren Meister dem Nar su spielen.
Jan. Souw je wel raedt weeten om een Scheet in twee parten te dielen?
Hans. Ir grosser Nar! was vraegh is das? Wo nein, wie kan das gescheen?
Jan. (240) Vangh jy de eerste, die ick laet, in jou neus, so heb je twee parten, in elcke neusgat een.
Hans. Mijn Zeel, so ich ’s nicht om diesem Geselschaf liet verblijven,
    Ich hachten dem Schender to poeder.
Jan.                                                           Nooit Soldaet sturf’er van kijven:
    Heb je wat op my te seggen, kom ruck maer een reysje van leer.
Hans. Gar wol, wir wollens seen.
                                                Sy trekken van leer.
Jan. Neen, neen. Wat Henker jy komt te veer:
    (245) Ick wil eerst, om alle onordre te verhoeden, een accoort met je gaen maecken;
    Sie daer: een Schelm sel het weesen, die eerst over dese schreef sal raecken:
    En laet dan eens sien, wie dat van ons beide Miester is.
Hans. Ich see wol, das mit Narren kein eer su behaelen is.
    Halt mich dem maul, sach ich andermool, ont wolt mich nicht interrompieren,
    (250) Ich wol aber meiner Medicamenten aen dem Volch offerieren.
            Hy spreekt tegen ’t Volck met een Flesje en sijn Brieven in sijn hand.
    Es ist nicht nootich, ir Hern! das ich euch mijner grosser sachen mach bekandt,
    Want die selbige sunt genoech versprijt durch diesem ganschen Landt.
    Aber of yemant mijner kunst nich gelauft ir Hern! da sunt myner Testimonia, mijner Seeglen ont Breeven:
    Der sijner Keyserlicher Majesteet, mit eigner Handt hadt onderschreeven.
    (255) Da mit ben ich, su Wittenberg, der Medicijnen Docter gepromoviert,
    Om den jeenigen dem maul su stoppen, der mijner loflicher Naem blamiert.
    Sed propria laus faetet. Daerom wol ich mir selben nicht prijsen.
    Sed ad rem. Hier toon ich euch ir Hern, den opreghten Lapis Philosophorum: Mit dijsen stijn, mit dijsen,
    Kan ich gesont machen der gequelt sunt mit das Podagram,
    (260) Das ist ein heylsaem Secretum, teegen dat verdijbelt Ischiaticam.
    Damit mach ich das Morbum Gallicum ganslich verdwijnen.
Jan. De Geck wil een ander van de Pocken geneesen, en hy weet geen raet voor de sijne.
[fol. B1r]
Hans. Das ist ein Medicamentum Catholicum, ir Hern; Ont keiner sieckten in dem ganschen welt,
    Der ich da mit nicht geneis; of ich wol nicht einen stiber an gelt.
                Terwyl hy dit spreeckt, komt Teewis de Boer uyt, die met oopen mondt
                                                    en ooren hem aenhoort.
    (265) Ont ir Hern! hier hab ich einer anderen Quint essenciam, getrochen aus nein ont swantsich heylsamer krauden,
    Das man allijnich gebraught, is goet voor den benauden,
    Gequetsten, gestossen,* geslagen, gekurven, ont gehaght;
    Macht das man ein wynich warm, ont strijcht das op dem wonde, das genijst, ont versaght,
    Binnen vierontswantsich uren alle quetsuren, oder de Dybel hool mich, oder de brandt wol der in vooren.
Tewis. (270) Wel hier kom ick recht te slaeghen; Nouw is mijn reys noch niet verlooren.
    Weet die Man overal raet toe, so weet hy ook wel raet veur onse Dibberig en voor mijn,
    Ick moet hem een rijs aenspreecken. want ick loof dat moet al een geliert Doctor zijn.
    Maer evenwel, daer sel hy noch wat seggen, dat moet ick lijckwel noch eerst iens hooren.
Hans. Hier hab ich noch ein andren Compositioon, ir Hern: der ich euch also bald wol verklooren.
    (275) Das ist dat Moogden wasser, das allen Vrouwlicher gebrechen Curiert,
    Ont da deshalben, vom dem Jonffren, voor ein grosser Arcanum werdt geestimiert.
    Das macht euch das Mutter-spul, in einer oogenblick verswinden.
Jan. Juffrouwen! als ’t je daer schort, so hoef je by hem niet te gaen, by my kunje dat voor niemendal wel vinden.
Hans. Saght ir Hern! ont aenschouwt mir nor einmool diesem Compositioon:
    (280) Das is ein wasser, getrochen per dem Distillatioon,
    Aus dem vermarden Keysteyn von dem Erntfesten Jonck-Hern Meyster,
    Mit diesem geneis ich, aber sonder Instrument, oder sonder Pleyster,
    Alle gevaerlichen Keyen, der euch in den kof sitsen verborgen.
    Strijch het vom diesem abondt vor dem kof, ir Hern! ont morgen,
    (285) Wol ich wedden, sol dem Key vom selbst aus dem Hiernen vallen.
    Daerom, ir Hern! isser yemandt onder euch allen,
    Der dem Key in dem kof te viel vexiert,
    Kauft vom diesem mijnen Balsem, kauft, kauft, ont probiert,
    Voor einer schellingh an gelt, kon ir diesem Fleslijn bekaemen.
    (290) Kauft aber vraylich, ont wolt euch vor diesem Geselschaf nicht schaemen,
    So euch dem Key leutert; Aber es ist jetsonder nicht mier eyner schandt:
    Want dem Key wordt gedraegen vom dem Grosten vom diesem Landt.
Jan. Het moet toch weesen, dat hy meent dat het geen schandt is, of ’t is wis dat hy die balsem selfs nooyt geprobeert heeft.
    Want het is goet te hooren, dat hy se voor sijn eyge kop van sijn leven niet gesmeert heeft.
Hans. (295) Daromb wol ir geholpfen zijn, ir Hern! so most ir kauffen,
    Aber so nicht, so solst ir dijn eygen geluck ont geneysungh verlauffen.
Tewis. Ick had hier een beetje pis, Domine Doctor! die souw ick vraegen, of je iens bekijcken woudt.
Jan. Dit sel Pisbekijckers handgift weesen: Vrinden, staenwe nouw niet stout?
Hans. Gar wol, las mich seen, Man, vom wim is diesem Urine?
Tewis. (300) Mijn wijf heeft se te nochtent eloost, mijn Heer, om U E. te dienen.
Jan. De Pis sal hem toch wel dienen, Vrindt, al is het maer om jouw wat geldt te kloppen uijt je sack.
Hans. Ick see, das ir wijb, hat ein gar grosser ongemack.
Tewis. Dat is waer: want sy is so ongemackelijk, dat se niet een oogenblik stil kan leggen.
Jan. Als de Doctors de Pis bekijcken, is dat altijt het eerste dat sy seggen.
Hans. (305) Hic abundat Spiritus Acidus, ont das ist gar nicht goet.
[fol. B1v]
Tewis. Sulk Latijn moest ’er niet veul kommen, of ick verlies myn heele moed.
Hans. Pots tausunt, was see ich? Hypostasis est nigra, & admodum inaequalis.
Tewis. Och! soo sy maer niet uyt haer kwael, en al in ’s hemels sael is.
Hans. Haer Color Nativus, vrees ich, is alsoo bald geëxstinguiert,*
Jan. (310) Waer duivel of de vent de woorden van daen vercierd.
Tewis. Hoe steet het, Heer Dokter? is ’er noch wat hoop van leven?
Hans. Wo vrailich; ich wol euch daer soe, nicht mier, dan diesen fleslyn geven.
    Want es ist nicht mier dan einer groser Obstruction.
    In den Matrice, verselschaft, mit einer vehementen Estuatioon.
    (315) Der ettelicher grobber fulgines macht nar dem Hirrnem su stygen.
Tewis. Daer kan ick seer luttel van verstaen, en daerom sel ick de helft ’er wel van swygen.
    Maer, myn Heer! mien je seper dat haer dat genesen sal van de sieckte die haer kweld.
Hans. Vrylich, want es ist kein solchen medikament in den ganschen welt,
    Es sol binnen ein dag, oder swey, irren wyb volkomelich genysen.
Tewis. (320) Och, soo dat weer is, hoe sel ick jou overal prysen!
    Ick wed, ’er word van syn leven niemand, als jy, op ons dorp ehaeld.
    Maer ei lieve, seg my nou eens, hoe moet ick het gebruiken? op dat ’er niet an en faeld.
Hans. Ir solst da vom ein droppel, oder swey, in bier, oder in wyn, warm vermengen;
    Ont das irren wyb, swymool doogs, ’s morgens, ont des abonts, su brengen.
Tewis. (325) Wel nou dan, soo heb ick aârs niet te doen, als dat ick je pas je geld.
    Maer evenwel, ick heb daer sulken kwajen kies, die my den hielen dag soo het ekweld,
    Ick wou wel datje deer iens na saegt, of je me daer ook, van sou kunnen verlossen.
Hans. Gaep ein mooi, wir wollens seen; ich seer hier ein gar grossen,
    Ont verrotte kele, der ich euch nootsakelich moet ausrukken mit disem instrument.
Tewis. (330) Ja wel ick weet niet, Heer Dokter: ick ben het eeten met al myn kiesen soo ewent,
    Dat ick loof, dat het my kwalijck sel komen, als ick ’er een van sel missen moeten.
Jan. Daer meê raekt syn heele slagorde van strontkauwers in roeten.
Tewis. Maer sou’er anders geen raed wesen, om my te verlossen van die pyn?
Hans. Nein, das ist onmooglich, on das kan anders nicht syn.
Tewis. (335) Ja maer, ick vrees je selt me soo ellemens seer doen.
Jan. Ick wed, syn kies beloofd al, dat hy ’t van syn leven niet sel meêr doen.
Hans. Kein noot, kein noot, set euch man nedder. Kon jong kryg myn instrument.
Tewis. Ja wel; ick sel ’t dan wel moeten doen, als je my aârs niet helpen kent.
Jan. Daer miester, daer is je nyptang, daer je de keyen meê plegt uyt te trekken.
Tewis. (340) Ey handelt my wat safjes: want met een kies is’er seeper gien gecken.
Hans. Halt euch man stil; es wol wol geen.
Tewis. Ay ay, ay ay ay ay ay.
Jan. Ommers isser niet, dat de stem van een mensch so wel kan na aepen, als een Boer, en een Papegay.
Hans. Daer ist der Schender, der euch soo viel heft doen lyden.
Jan. Bloet, Miester, ick souw je raeden, dat je die Kies in ’t kooper soud na laeten snyden.
    (345) Om hem in Print in je Boeck te setten, dat je haest uyt sult laeten gaen:
    Want een groote Kies, sel so wel in uwe, als een groote Wurm in Beverwijks Observatien, staen.
Tewis. Gans lyden is dat trekken! ick vrees dat myn kaekebien uyt het lit sal wesen.
Jan. Es ist kein swarigheyd: ir hoeft daer nicht voor su vresen,
Tewis. Wel hoe veel moet ick je nou geven? ei seg me toch de neeste prys.
Jan. (350) Ir sulst mich noch meer geben, dan einer halben ryxtaller, vor diesem rys.
Tewis. Ei seker dat is te veel; een paer schellinkjes denk ick, daer selje wel me akkordieren.
[fol. B2r]
Hans. Ich kan es nicht minder getuygen: Ont wolt daer ir selbst mit contentieren
                                                                Hy geeft hem het gelt.
Tewis. Ey je hoorden oock seeper wat compassie te hebben, met een armen bloedt,
    Die ten minsten een paer daegen om een halve Rijxdaelder wercken moet.
Jan. (355) Soo datje seggen wilt, datje weinigh gelt hebt om ons te betalen,
    Wel, dat ick je eens een kunst leerde, daer je gelt genoegh by kost halen,
    Wat souw je my willen geven, soo ick je die dadelijck leer.
Tewis. Och dat souw wis toovery weesen; neen, dat leer ick nimmermeer.
Jan. Neen, neen, je selt sien, dat ’er geen tovery ontrent sel weesen:
    (360) En als je dat kent, soo hoef je van je leven voor geen armoe te vreesen.
Tewis. Wel, als jy dat kant doen, soo ben jy immers mee al rijck,
    En evenwel eysch jy my soo veel gelt of, dan doe je my ommers ongelijck.
Ian. Wel wat meen jy? dat de kunst niet betaelt moet weesen?
    Wel, als dat niet en was, waerom souwen wy Meesters dan soo worden gepreesen?
    (365) Neen vriendt, daer moet loon wesen, aers wiert de kunst te gemien.
Tewis. Wel ke daer, als jy my dat leeren kent, dit sakje met gelt wil ick ’er noch an versien.
Ian. Dat socht ick maer. Wel kom an. Ick sel je maer eenige woorden leeren seggen,
    En soo dra als je die geseyt hebt, sul je stracks een Rijxdaelder in je sack vinden leggen.
    Maer alsj’ het nou kent, soo meughje het niet meer doen, als tweemael daegs.
Tewis. (370) Dat is een Dukaet op een dagh, bloedt, hier raeck ick te degen slaegs.
    Nou wacker dan; leer het my stracks, ke daer dit sackjen is tot jouwen besten.
Ian. Voor eerst moet je dit doen: maeck al deselfde gesten,
    Die jy my siet maecken: en spreeck my al mijn woorden nae,
    En daer na sel je sien, of ick in myn kunst niet vast en gae.
Hans. (375) Pots hondert Dybel: wat of dem Nar mit diesem Baur sol machen?
    Ich wol s’ein mool anseen.
Ian. Stil Miester, houw je maer sonder lachen.
    Nouw kom steeck altijdt voor eerst je reghter arm, en je slincker voet voor uyt.
    En spreeck nouw al mijn woorden na, in het selfde geluyt.
        Hy seydt hem dese navolghende woorden, woort voor woort na, die Ian hem voorseydt,
            die hem ondertusschen onder eenighe vreemde postuuren, een Rijcxdaelder in sijn
            sack laet vallen.
                                            Ian en Tewis.
    O Plantynus, Baldewynus, Marsepynus, Almanack.
    (380) Wyl ick om kijck. Wyl ick krom lijck. Geef my strack,
    En soo daedlijck, wel genaedlijck. Een Patakon in mijn sack.
Ian. Dat is genoegh. Kom voel nouw eens in je sack, of j’er geen gelt in sult vinden.
Tewis. Biget, daer is een Rijxdaelder: Hier word ick de rijckste van myn vrinden.
    Gans lijden, als onse Dibberigh dit miraeckel sel komen te verstaen,
    (385) Ick wed, dat sy, al was sy doodt, uyt het graft, van vreugde weer op sou staen.
Ian. Kom maetje! waer is je sackje met gelt? kom wil je dat hier eens langen?
Tewis. Ja ke daer, ick schenck het je van harten; want ick hoop het met de intrest wel dubbelt weer t’ontfangen,
    En daer me loop ick met kunst met al, soo datelijck na mijn wijf,
    En jaegh haer door dese tijngh de sieckten van haer lijf.
    (390) Maer evenwel; my dunckt de woorden die sijn my bekans al vergeten,
    Ick wod wel dat je se my eens opschreeft, dan souw ick se beter weten.
Ian. Kom garen. Ick heb hier wel een Potlootje; Glijf daer maer een beetje staen.
                                                                Hy schrijft wat.
    Sie daer hebj’ het; daer kun je nou gerust op heenen gaen.
[fol. B2v]
Tewis. God loont vrintschap. Nouw, goejendag alle bey; en daer met stap ick heenen.
Ian. (395) Jy ook soo. Kijck hoe loopt de kinckel; of hy ’t loopend vuur had in sijn beenen,
    Wel wat dunckt’er je af Meester? is die vond so qualijck versiert?
Hans. Myn seel, ir bist werdigh Magister in diesem Kunst su werden gepromoviert.
    Ha! der Hupscher Kherrel, ich wol euch su grosser Herrn machen.
Ian. Sou hem dat Beursje niet te vriendelijck in de oogen lachen?
    (400) Ick loof het by mijn keel; en dat hy my daerom so flatteert.
    Trouwens, ick mach den armen Duijvel de helft geven; Want de eene gaudiefs kunst is d’andre weert.
    Want ick meen dat onse Ambachten, al ten naeste by op een uyt sullen komen.
    Sie daer Miester, daer is het Beursje: Ick weet wel jy bent van de vroomen,
    En daerom leg ick ’er jouw de helft van goejer harten van toe,
    (405) Steek het in je sack, en bewaert het voor myn helft tot flusjes toe.
Hans. Gar wol; ich wol vom gelijchen euch al mijner kunsten communicieren,
    Ont al onsen lucrum mit euch dividieren.
    Man kom, las ons nor geen, ich see, es ist al tsijt,
    Das volch wol nicht mier kauffen, ont ich hab grosser apetijt;
    (410) Daerom nemt al onser sachen, ont las ons naer haus su geen.
Ian. Gae jy maer voor uyt. Ick sel al het goet wat gaen binden by een,
    En je soo daedlijck volgen. Want eer ick noch heenen gae,
    Moet ick dit volck noch wat toe snacken: want ick sie sy wachtender nae.
Hans. Gar wol; volgh mich also bald, ich wol euch su haus expektieren.
                                    Jan alleen.
    (415) Daer bruyt mijn Mof na huys, met sijn oude alamodische gieren.
    Maer segh nou eens recht op vrinden: Hebje van je leeven wel natuurlijcker weerga van den Fulpen Eesel beleeft?
    Dunckt je niet, dat mijn Baes met dat Beest een groote gelijckheyt heeft?
    Want sy meenen allebey, dat haer Bakhuys en haer manieren so dubbelt ondieft zijn.
    Dat al de Juffrouwen, die haer sien, nootsakelijck moeten op haer verlieft zijn.
    (420) Oock meent mijn Baes, dat de grootste Joffrou van de Stadt hem niet sou kunnen ontgaen.
    Had hy sijn Vaer hier in de Stadt, of was hy niet uyt Moffeland van daen.
    Want de Juffrouwen worden dikwils door dat volck bedrooghen: Meenende dat soo een gebraden Haen tot de ooren toe vol splint is.
    En daer na bevint men, dat haer opsnyery niet als roock en wint is.
    En dat sy niet dan een el vijf of ses Fulp hebben om het lijf.
    (425) Want dat volck raeckt door haer kleeren alleen gemeenelijck aen een Wijf.
    Maer bloet, konnen de Juffrouwen so een Personagie eens sonder sijn kleeren aenschouwen.
    Ick loof vastelijck, datse hem niet, als voor een gevilden Esel, souden houwen.
    Nouw evenwel dat is tot daer toe: ’t schijnt wel de weerelt is thans soo verkeert,
    Dat men de Persoon minder, dan sijn gelt en syn kleeren estimeert.
    (430) Trouwens wat roert dat my: Ick weet wel dat ick de sotheydt van de weerelt niet sal kunnen verandren:
    Daerom wensch ick je altemael wel eerbiedelijck een goeden avondt met malkanderen.
    En soo u deese snaeckery eenigsins wel behaeght heeft,
    Soo versoeck ick, dat je elck malkaer eens een paer soenen ongevraeght geeft.

                                    FINIS.

Continue