Adriaen Boelens: Nieuwe klucht van den glasen doctoor. 1663.
Uitgegeven door Marti Roos
Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden.
Ceneton011290 — Ursicula
In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

Continue

[fol. A1r]

NIEUWE

KLUCHT

VAN DEN

GLASEN

DOCTOOR.

Gespeelt op d’ Amsterdamsche Schouwburg.

[Vignet: Perseveranter]

t’AMSTERDAM,
By Jacob Lescaille, Boeckverkooper op den Middel-
dam, naest de Vismarckt, 1663.


[fol. A1v]

Namen der spelende Personagien.

Elisabeth, de Iuffer.
Marie, haer Kamenier of Voedster.
Vader.
Alexander, Vryer van Elisabeth.
Valentijn, sijn Knecht.
De Glasen Doctoor.
Twee Dienaers van den Docter, stom.
Continue
[fol. A2r]

Klucht van de Glasen Doctoor.

EERSTE UYTKOMEN.

Elisabeth de luffrou, Marie haer kamenier.

Elis. MYn brief is nu gereet, gaet brengts’ aen Alexander,
    Geefts’ hem in eygen hande, by lijven aen geen ander,
    Den inhout weetje wel, dat is, ick stel hem voor
    Hy’t huwelijk moet beletten, van mijn, met den Doctoor:
    (5) En of mijn vader onderweeg u mocht verrassen,
    Doet dan soo ick u sey.
Mar.                                 Daer sal ick wel op passen,
    Ho ho die kunst heb ick van jongs aen al geleert,
    En met jalourse mans, en vaêrs, wel meer verkeert,
    Ia daer de vrou of dochters soo veul credijt niet hadden,
    (10) Dats’ iewers mochten gaen of men sat s’op heur tadden,
    Men lietse van een knecht of iemant anders nagaen,
    Of ging self wel op een brug of in een straat staen,
    Om haer soo na te sien.
Elis.                                  Vergeet hem niet te seggen
    Dat ick verwondert ben, hy dit soo slecht laet leggen.
    (15) Dat uyt sijn weynigh sorg sijn weynigh liefde blijckt.
Mar. ’k Sel, gaeje maer in huys:’k wed datse noch weêrom kijckt.
Elis. Beduyt ’et hem te deegh; seght hy ’t aen mijn moet schrijven
    Wat dat hy meent te doen, op dat mach achterblijven
    Dit droevigh huwlijck: ach!
Mar.                                         Gaet weest gy maer te vreên.
Elis. (20) Segt dat men ’t hart aendrijft.
Mar.                                                       Ick bid je gaet slechts heen;
    En stelt je hart gerust, ick sel ’t heel wel bestellen.
Elis. Onthout wel dat secreet.
[fol. A2v]
Mar.                                        Waer meuchje jou meê quellen?
    Ga binnen: om die bootschap heb ick niet van doen
    Te leeren heur instructie, neen: nu ick mach my wat spoên;
    (25) En gaender voort na toe, och daer hoor ick de ouwe
    Man krochen, waer sal ick de brief nu best vertrouwen,
    Soo hyse hier betrapt, hy is voorseecker ergh.
                                                            Sy steecktse in haer boesem.


    TWEEDE UYTKOMST.

Vader. Marie.

Vad. MArie hoor.
Mar. ’k Wou dat ick met de brief stont achter een hoybergh,
    Wat b’lieft men Heer?
Vad.                                Gy weet ’k my heel op u betrouwe,
    (30) Wat doet mijn dochter Lijsbet?
Mar.                                                     Wy sullen stracks gaen vouwen
    Het lijnwaet, en nu leests’ haer morregen gebedt.
Vad. Dat is heel wel gedaen, ick wil haer geen belet
    Doen, ’k ga eens uyt, maer eerst, moet ickje noch wat vragen,
    Wiljeme mijn dochters secreeten seggen?
Mar.                                                               Ia ’k, om je te behagen.
Vad. (35) Gy weet dat ick van sin ben haer haest uyt te geven
    Aen een seer geleert man, ja een man die al sijn leven
    Heeft gestudeert, en niemant is ’er sijns gelijck,
    In Romen, Leuven, Leyen, noch in ’t gantsche Christenrijck;
    ’t Is oock niet van dat volckje, die mender so veul vinnen
    (40) Dat groote Konstenaers sijn, en evenwel soo binne
    Se soo kael als een rot, ja als een snyers luys:
    Maer dees heeft kassen vol, ja ’t regent gelt in huys;
    En ’t gelt is, dat de menschen aldermeest beminnen,
    Ia d’alderstrafste, kan men door het gelt verwinnen.
    (45) Hoe komt nu, dat mijn dochter, in dees gelegentheyt
[fol. A3r]
    Tot dit rijck huwlijck heeft soo groote tegenheyt?
    Of heefts’ een eet gedaen haer leve niet te trouwen?
    En gaen in ’t klooster by haer Moey, dat sal haer rouwen
    Dat wil ick ’er wel sweeren, hiet ick anders als ick hiet,
    (50) Om een dochter die ’k heb, neen, dat en ly ick niet.
Mar. Neen*seecker looft dat niet, se soud niet willen dromen,
    ’k Laet staen dat sy ’t sou doen, ten sal daer niet toe komen:
    Maer wilje weten hoe langs’ haer reynigheyt verlooft het,
    Soo lang tot dat haer man haer van ’er maegdom berooft het;
    (55) En deuse tegenheyt, of daer gy ’t veur meught houwen,
    Is tegen de persoon; maer niet tegen het trouwen:
    Want die gy haer wilt geven is out en kout en stram,
    Past beter by den heert als by sulcken jongen lam,
    Hy souwer in het bed oock niet kunnen vermaken.
    (60) Versocht te werden om te trouwen sinne wel goe saken;
    Maer den versoecker staet ons somtijts niet wel aen,
    Dan wast met Alexander, ’t was wel haest gedaen.
Vad. Den Docter is veel rijcker.
Mar.                                           Maer se trout niet sijn schatten;
    Maer wel sijn ouwe lijf, dat kenje oock wel vatten.
Vad. (65) Van ’t goetje vaert me wel of, ’t is een kostelijcke tijt,
    Men komt’ er niet licht an.
Mar.                                       Men raeckt het wel licht quijt.
    Alexander is oock niet kael dat meuchje meê wel weten.
Vad. Wat praetje van die bloet, heeftse die noch niet vergeten?
    Die jonge lanterfant staet die noch in haer sin,
    (70) Segh, draegtse affectie tot hem, of heymelijcke min?
Mar. Gy doet haer ongelijck met sullex te vermoede,
    Sy is daer veel te wijs toe, sy volgt altijt mijn goede
    Lessen die ’k haer geef.
Vad.                                   Wel, ’k houwje oock veur trou.
                                                                    Hy siet de brief.
    Wat is dat veur pampier?
[fol. A3v]
Mar.                                    ’t Is nietmendal.
Vad.                                                              ’k Wilt sien.        hy grijpt ’er na.
Mar.                                                                                 Wel nou
    (75) Hoe selt hier wesen, ja ja, ’k weet je soud wel willen
    Mijn borsten voelen, wel hoe? hebje sulcke grillen?
Vad. Dat isset niet.
Mar.                      Dat segt gy, maer je komt’er soo niet an.
Vad. Wat brief is ’t?
Mar.                        Wel van mijn vryer, binjer jalours van.
Vad. Loop, je bint een malloot, ’k begin hier wat te merken.
                                                                                            soetjes.
    (80) Dit geeft mijn achterdocht, ’k moet hier in anders wercken.
Mar. Daer quam ik al heel wel of, daer gaet hy saghjes heen.
                                                                        Sy haelt de brief uyt.
    Sal ick de brief daer laten? dat duncktme niet, ô neen.
Vad. Ick keer soetjes weêrom, ick meense te betrappen,
    En ruckens’ uyt haer hant, ick sal s’er wel ontsnappen.
Mar. (85) Dit is niet wel evouwen, dit ’s beter, wat soo siet,
    Seecker den ouwen bloet is veer de quaetste niet.
Vad. Nu salmen sien of gy onnosel bent of schuldich.
                                                    Hy rucktse uyt haer hant.
Mar. Hoe, opent ghy mijn brief?
Vad.                                            ’t Is sonder ergh.
Mar.                                                                      ’k Word ongeduldigh.
Vad. Dit schrift is van mijn dochter, ick hou het voor haar hant,
    (90) Sonder opschrift of segel? ’t is boven mijn verstant,
    Spreeckt, segtme voort, aen wien sou gyse gaen bestelle.
Mar. In ’t klooster, aen jou suster, me Iuffer Isabelle.
Vad. Ia segt aen Alexander.
Mar.                                    Dat is voorseecker mis
    Geraên.
Vad.          Wel! aen wie dan?
Mar.                                       Ick heb geseyt wie ’t is,
    (95) Aen Isabel’ jou suster, wil gy ’t noch meer weêrleggen.
Vad. Ick sal de brief dan lesen, en de stomme sullen’t seggen.
[fol. A4r]
Hy leest.
De weynigh sorg die ick sie dat gy voor my draecht om aen mijn te schrijven, belet niet mijn liefde t’uwaerts te gevoelen. Onder alle deuchden is die vande gehoorsaemheyt die mijn behaegt alderminst; geluckig sijn die Dochters, wiens ouders het goet niet en soecken: men wil mijn aendringen met den ouwen Docter te trouwen te vergeefs, Ick hebt belooft daer nimmermeer in te consenteeren, sonder meer dan daer aen te dencken, aen mijn belofte moet ick voldoen, mijn Vader soeckt door eenige vermaningen*mijn desen ouden minnaer te doen aennemen, die ick niet en hate sonder reden, sy sullen haer doen kennen die mijn lief hebben, indiense haer tegen dit huwelijck stellen.

Vad. Ontrouwe flaers, segt nou eens datse houd aen mijn
    Suster, en je brengts’ aen een vryer, doeje floijn?
Mar. G’hebt ongelijck men Heer dat sou ’k wel durven wedden,
    (100) Gy leest het niet te deeg: ’k salder mijn wel uytredden.
Vad. Isser wel stouter vod of onbeschaemder pry?
Mar. Ey lieve baert soo niet, voor wie toch neemje my?
    Ick ben een meyt met eeren.
Vad.                                          Ick loof nochtans mijn oogen.
Mar. Nochtans heeft jou je bril of jou gesicht bedroogen.
    (105) Siet wat van dichte by, de sin verandert wel.
Vad. Gy maeckt mijn noch wel dol, gy overgeven vel.
                                                                        hy stootse.
Mar. Ie doet ons ongelijck, stootje me? hoe selt hier wesen,
    Sy aen een vryer schrijven?
Vad.                                         Daer! wiltse selver lesen.
Mar. Soo ick je niet bewijs datse houd aen Isabel,
    (110) En aen geen Alexander, waer voor ’k mijn leven stel,
    Soo geeft den hemel, dat ’k niet trouwen mach van al mijn leven.
    Dat ’s immers eets genoegh, waerom dan soo gekeven?
Vad. Voort leestse dan, terstont.
[fol. A4v]
Marie leest.
    De weynigh sorg die ick sie dat gy voor mijn draeght om aen mijn te schryven, belet niet mijn liefde t’uwaerts te gevoelen, onder alle deughden is die vande gehoorsaemheyt die mijn behaegt. Alderminst geluckig sijn die dochters wiens ouders het goet niet en soeken: men wil my aendringen met den ouwen Docter te trouwen; te vergeefs heb ick ’t belooft daer nimmermeer in te consenteeren, sonder meer dan daer aen te dencken aen mijn belofte, moet ick voldoen: mijn Vader soeckt door eenige vermaningen mijn desen ouden minnaer te doen aennemen, die ick niet en hate: sonder reden sullens’ haer doen kennen, die mijn beminnen, indiense haer tegen dit huwelijck stellen.


Vad.                                          Wel dit ’s een andere sin:
    En sonder te verandren een woortje meer of min:
    (115) Hoe kan dit soo geschiên?
Mar.                                                Gy siet het voor u oogen
Vad. De achtergelaten punten hebben my dan bedroogen:
    Men schrijft nu andre styl, alsmen wel eertyts deê.
    Een mensch kan doolen, ja de wijste missen meê.
Mar. Ie bint alte achterkousigh, sou sy haer soo vergeeten,
    (120) Sy is beter op gebrocht dat meughje seker weeten.
    Ia wil ick barst van spijt.
Vad.                                     Marie vergeet dat nou:
    Ick sweer, ick sal noyt twijflen aen u dienst of trou.
Mar. Gy had groot ongelijck.
Vad.                                       Dat wil ick wel bekennen.
Mar. Geef mijn de brief weêrom.
Vad.                                             ’k Salse met een ander sennen.
Mar. (125) Dat is niet eens van nood.
Vad.                                                   Mijn knecht die moet toch uytgaen.
    Die sal ’t wel doen, versuymt geen tijt daer meê, wel aen
    Gaet by mijn dochter, maer segt haer niemendalle
    Van ’t geen hier is geschiet.
Marie soetjes,                          Dat sal niet wille valle.
Vad. Wat segje?
Mar.                  Niet, ick ga.
[fol. A5r]
Vad.*                                    Voor al doet u devoor
    (130) Haer ’t huwlijck aen te raên van haer met den Doctoor.
Mar. Sijt gyder haestigh meê? soeckt ghy het voorttesetten?
Vad. Ia morgen gaet het voort, niemant sal ’t my beletten.
                                                                                 Binnen.
Mar. Nou ’k mach wel vresen dat ick by me Iuffer kom,
    Mijn welkomst sal niet groot sijn, maer wat geef ick ’er om,
    (135) Ick selt soo, met een praetje, soeken of te leggen.     Marie bin.


    DERDE UYTKOMST.

Elisabet. Marie.

Eli. SOo Vader op is sal ick hem goeden dag gaen seggen,
    Ick ga soo naer ’t salet, daer tegen hoop ick dat
    Marie hier weer sal sijn, och of’s Alexander gesproken hat.
    Ik heb van de heele weeck, niet eens van hem vernomen.
                                                                          Marie weer uyt.
    (140) Sien ick Marie daer niet? hoe? is s’al weer gekomen?
Mar. Veer van weerkomen, ick ben noch niet uyt geweest,
    Dat snoer is an sticken, jou Vader quam.
Eli.                                                                Och!
Mar.                                                                      Weest niet bevreest.
Elis. Hoe gingt dan met de brief?
    Mar.                                         Die heeft hy my of gedwongen,
    Maer ’t is noch wel gelukt, dien dans ben ik ontsprongen.
    (145) De practijck was heel goet die je me flusjes gaf.
    ’k Veranderde de sin, en soo quam icker af.
Elis. Dat stelt mijn weer gerust.
Mar.                                           Wilt je soo niet verblyen:
    Want morgen moetje den Docter trouwen.
Elis.                                                                Och wat lyen
    Komt mijn nu over? och hoe sal ick dit ontgaen,
    (150) Den Docter trouwen?
Mar.                                        ’t Is sijn wil.
Elis.                                                            Onmenschlijck is ’t gedaen,
[fol. A5v]
    Ach of ick ’t Alexander noch kost late weten?
Mar. ’t Schijnt Alexander heeft jou altemael vergeten,
    Al liet gy ’t hem al weten, ’t sou niet sijn als wint,
    Hy past niet op, een teyken hy niet seer bemint.
Eli. (155) ’t Is waer Marie, ’k heb reên, om van hem te mistrouwen,
    De vryers loven veel, maer sullen weynich houwen:
    Hy had mijn vast belooft, als ’t Vader niet toe wou staen,
    Als ick maer was gereet, dat hy met mijn deur sou gaen.
Mar. En nou’ter op an komt, sieje wel kackt hy de kooten.
Elis. (160) Hy weet niet dat mijn hylick soo haestich sal geslooten
    Werden.
Mar.         ’t Is goet, slaet het soo inde beste vou.
Elis. De liefde denckt geen quaet, ick laetstaen dat sy ’t wou.
    Sou hy toelaten dat mijn sou een ander trouwen!
Mar. Dat isser meer gebeurt.
Elis.                                      O ongeluckige vrouwen
    (165) Die onse liefde stellen op soo lossen gront:
    Helaes wy meenen dat haer hart is als haer mont.
                                    Alexander uyt sonder datse hem sien.
Mar. Daer ’s iemant die ons nadert, spreeck saft hy mocht ons hooren.


VIERDE UYTKOMST.

Alexander. Elisabeth. Marie. Valentijn.

Eli. WIe is ’t? wat soeckje vriend? hebje hier iets verloren.
Alex. Nu ’k soo geluckig ben dat ick u heb gesien,
    (170) Soo heb ick, schoone Iuffer, hetgeen ick socht te sien,
    Den Docter, die om u lijd doodelijcke pijnen,
    Wenscht u een goeden dag, veel beter als de sijnen,
    Hy is ’er niet wel aen; maer wenst een meerder vreugt
    Aen u, als wel u liefde hem heeft veroorsaekt ongeneugt.
Mar. (175) Dat is soo qualijck niet gesproken, na mijn oordeel,
    Van so een jongen Docter, hy heeft de tong te voordeel.
Eli. Marie wil ickje seggen? my dunckt ick niet en mis,
    Soo ’t oog my niet bedriegt, het Alexander is.
[fol. A6r]
Alex. U oogen sijn te schoon, en al te klaer van stralen
    (180) Om daer in mis te sien.
Eli.                                             Men kan somtijts wel dwalen,
    En waerom hebje my u voorneem’ niet ontboôn
    Door iemant van u volck.
Alex.                                    Dat kon niet sijn, mijn schoon.
Eli. Gy hebt my reên gegeven, van u te mistrouwen,
    Ick had quaet achterdencken, dat ghy my geen woort soud houwen,
    (185) ’k Docht gy verandert waert?
Alex.                                                    Ia met ’t habijt alleen,
    De liefde en had noyt, o schoonheyt ongemeen!
    Veroorsaeckt, en gewrocht dese veranderinge
    In my, soo ick u ontrou was: ick hoor men wil u dwingen
    Te trouwen met den Docter.
Eli.                                           Och hebt gy ’t al verstaen?
Alex. (190) Daer sal ick in versien: hoor, wat ick heb gedaen,
    ’k Verstont op gisteren en dat met groot genoegen,
    Den Docter noch twee leerlingen wou by sijn ouwe voegen,
    Ick, en een van mijn volck, hebben ons daer besteet,
    En ’t is my wel geluckt.
Eli.                                     Gy most my evenwel de weet
    (195) Daer hebben van gedaen.
Alex.                                              Ick vreesde had ick geschreven,
    De saeck ontdeckt mocht sijn, ’t is hier niet by gebleven,
    Den Docter die betrout alreê my alle sijn secreet,
    Ick vond hem van humeur heel oploopend, en heet
    Van bloet, mistrouwende, en jalours boven maten,
    (200) ’k Heb hem daer in gestijft, en heb hem door mijn praten
    Soo ver gebrocht, dat hy nu is heel achterdenckende en ongerust,
    Ick geloof hy scheyt ’er uyt.
Eli.                                           Dan ging het na mijn lust.
Alex. Want hy vertrout u niet.
Mar.                                       Daer sie ’k je Vader komen.
[fol. A6v]
Alex. Dat ick Alexander ben wie sou dat kunnen droomen.
    (205) ’k Verander my van spraeck.


VYFDE UYTKOMST.

Vader. Elisabeth. Alexander. Marie. Valentijn.

Vad. OCh dochter, dochter schreyt,
    Men heeft mijn daer terstont een droeve maer geseyt,
    Den Docter die verliest, nu in sijn ouwe jaaren,
    Al d’eer, en reputatie, die hy kon vergaren
    In al sijn leven, ach mijn krop is mijn soo vol.     Hy schreyt.
Eli. (210) Wat is ’t dan Vader lief?
Vad.                                                Den Docter die is dol
    Geworden, om uw liefd; sijn sinnen sijn verlooren:
    Hy houd hertneckigh staende, ’t is droevig om te hooren,
    Dat hy van glas is, en dat hy oock breecken sal
    Zoo iemant hem maer aenraeckt.
Mar.                                                 Is dat dol? dat is mal,
    (215) Ick hoop niet datj’’er nou je dochter meê wilt paren.
Vad. Houd gy je mont, wy sullen ’t sonder u wel klaren,
    Maer wat ’s dit voor een quidam, die ick niet en ken?
Eli. Hy komt van den Doctoor.
Alex.                                         Mijn Heer, vraegt gy wie ’k ben?
    Ick ben verkondiger van ’t Morbum Hypocondrye,
    (220) ’t Geen u verwachte swager brengt in frenesye,
    Ia sijn verstant dat men Olympiko mocht nomineeren,
    Heeft nu geen faculteyt meer om te rationeeren.
Mar. Is dat Kramers Latijn?
Vad.                                     Swijgh, gy groote sottin,
    Gy hebt toch geen verstant, soo spreeckt men immers in
    (225) Alle Collegien, en in al de Hooge Schoolen.
Mar. Wel sprekense sulcken tael? soo hebbense gestolen.
Vad. Ach ick beklaeg u meester, ick kom hem flus eens by.
Alex. Eer Phebus heeft sijn globe rond gegaen, sult gy
    Hem in u eygen domo mogen expecteeren,
    (230) Soo dat het niet van nood is hem te visenteeren.
[fol. A7r]
    Want des niet tegenstaende sijns verstants turbatie
    Sulje van sijn corpus hier hebben de transelatie.
                                  Valentijn uyt.
Vad. Wel wat wil deuse hebben?
Alex.                                           ’t Is mijn mede collegiant
    Inde familie van sijn exelentie, den Docter Clarissimo.
Vad.                                                                        Seg quant
    (235) Hoe vaert den Docter?
Val.                                            Komt.
Vad.                                                     Praet hy noch buyten weste?
Val. Seer.
Vad.        Wat is sijn sieckte?
Val.                                       Groot.
Vad.                                                 Wat vreestmen dan ten lesten?
Val. Doot.
Vad.         Wat is dit voor een tael soo kort?
Alex.                                                             Mijn heer, ’t is een      Men voceerde eertijts soo te Lacedemonien.
Marie soetjes. (240) Hoe foppense d’ouwe man, en noch met stoute tronien,
    Se hebben hem allebey veur.
Vad.                                           Waer is jou meester?
Val.                                                                             By.
Vad. Wanneer sulle wy hem sien?
Val.                                               Haest.
Vad.                                                         Wie komt daer aen?
Val.                                                                                         Hy.
Mar. Ick loof hy geckt ’er mee, neen ’t wil hem noch al lijcken,
    Ick sie ’t wel aen sijn gang, men sou hem hier wel blint kijcken,
    (245) Dus in ’t stroy ewonden, wel koopje nou gien glas:
    Ia wel een boer sou miennen dattet een groote dicke wijnfluyt was.


[fol. A7v]

SESTE UYTKOMST.

Den Doctoor. Vader. Elisabet. Marie. Alexander.
Valentijn. 2 Knechts vanden Docter stom.

Doct. TOekomende Bruyd, en gy, verwachte schoonvader,
    Komt toch mijn gemetamorfoseert lichaem niet nader,
    Weet dat ick door het vier der liefden altemael ben verteert,
    (250) En dat ick nu in glas heelendal ben getransformeert.
Vad. Ie bint geen glas, seecker niet, vergeefs wilje ’t ons wijs maken.
Doct. Soo binne jou oogen ketters, sose dit willen versaken.
Vad. Wel je spreeckt immers, hoe soud dan mogelijck sijn
    Datje van glas soud wesen?
Doct.                                       Ick saltje seggen, mijn
    (255) Accenten sijn gemaeckt door sekere roerende krachten,
    En sijnde in ’t glas beslooten, kan gy ’t nou met je gedachten
    Begrijpen? door de beweging geeft het klinckende sijn geluyt,
    Maer komt’er ’t minste scheurtje, so lopenser allegaer uyt.
Vad. ’k Selje wel uyt die doling brengen, laet ickje maer omvatten.
Doct. (260) Ie sout me breecke seg ik, en dan souweser uyt spatten.
    Heb ickje dat niet eseyt?
Vad.                                   Laet ickje onderrechten.
Doct.                                                                       ’t Is niet van noodt,
    Gy vyant van mijn swakheyt, je bint wreeder als de dood,
Vad. Sie daer....                                                     omhelst hem.
Doct. Ie breecktme, och, geborsten sijn mijn syen,
    De vochtigheyt loopt uyt de wortel wech, och wat lyen?
Vad. (265) Ick doe ’t om beste wil.
Doct.                                              Houd u rust.
Vad.                                                                   Laet me begaen.
Doct. Eerder sal Iupiter u met sijn blixem slaen:
    Als ick ansticken ben selt dan wel sijn, verrader?
[fol. A8r]
Vad. Maer Heer Doctoor.
Doct.                               Maer gepretendeerde schoonvader,
    Blijft van mijn af, je kunt niet beter doen, ick ben
    (270) Alree geborsten, wat wilje meer van mijn?
Vader treckt hem het stroo kleet af.                          Ken
    Ie dan noch niet sien? datje sinnen sijn bedrogen,
    Het is maer fantesy, sou ’k je niet raken mogen?
    Siet daer....
Doct.         Wat drommel is dat duwen, och och, ick word
            soo bang,                                             valt in swijm.
    Beul, swagerbreecker, och ick sterf!
Vad.                                                       Marie voort, lang
    (275) Hier water, of wat wijn, om hem tot sijn self te brengen.
Alex. Domine, Domine, wilt jou jaren toch verlengen.
Elisabet soetjes. En ick, wouse wel verkorten dat ’et in mijn
            macht stont.                                       Marie met wijn.
    Daer is de wijn, ey steeckt hem dat nageltje in sen mont.
Vad. Sijn pols beweecht, dat ’s teecken hy noch is in ’t leven,
    (280) De swackheyt en beswijming sal hem nu haest begeven.
    Hy begint hem te roeren, ’t sal nu wel overgaen.
    Maer siet, hoe dat hy struykelt, en hoe sijn oogen staen.
Doct. Mijn siel, die afgeset is van sijn schors van glasen,
    Die vind sich nu gevoert al waar de sieltjes grasen,
    (285) Ia ’t Eliseese velt heb ick hiel deur egaen,
    En nu sie ’k ’t doncker hof van Pluto veur me staen.
Alex. Hy meent hy is alreê in d’onderaertse rijcken.
Doct. Wat kanmen hier by loo al nare geesten kijcken,
    Daer sie ’k Kaboutermannetjes, en Pisdiefjes, en
    (290) Weerwolven, jonge Duyveltjes, wat ick en ken
    Ie al heur namen noch heur tijtels niet uytleggen:
    Oock Nachtmerrien, daer men van outs veel of pleeg te seggen,
    En noch mier Nachtgedrocht, Quelduyvels allegaer,
    Die ons niet late rusten, maer holla, wie sie’ck daer?
                                                                Hy siet na Valentijn.
    (295) Ia ’k sie, ’t is Tantalus de grootste vraet van allen,
    Siet hoe hy hapt, en grijpt, en krijgt noch niemendallen,
[fol. A8v]
    ’t Is een playsier te sien, hoe graeg hy slocken sou
    De vrucht die veur sijn neus staet, als ’t Pluto hebben wou,
    Hier ongeluckige kauwer, die geen vreugt kan genaken,
    (300) Segtme, van waer men kan in Plutoos wooning raken?
    Wat is de wegh, spreeck.
Val.                                     Lang.
Doct.                                           Wat segje schellem?
Val.                                                                              Niet.
Doct. Gy wiltme geen quaet?
Val.                                         Geen.
Doct.                                               Kenje me dan?
Val.                                                                         Wel.
Doct.                                                                             Siet,
    Waer veur achtje me?
Val.                                 Sot.
Doct.                                    O gy, vervloeckte vreeter,
    Sal mijn wijsheyt van u versmaet werden? jou niet-eter
    (305) Selje me soo iensylbigh antwoorden als ickje vraeg?
    ’k Selje wel anders leeren snacken, metje ravelde kraeg.
Val. Och Heer Doctoor, ey wiltje dienaer dit vergeven,
    ’k Ben een van u Studenten, ick sweer ten sal sijn leven
    Niet meer gebeuren, ick sal voortaen met respect
    (310) Spreecken, en antwoorden heel langsaem, en perfect.
Alex. Domine, Domine, laet u Anima niet hebben inclementie.
Doct. Neen Radamant, ’k sal volgen den raet van uwe hooge scientie.
    Mijn lof hangt heel aen u, o helsche Magistraet,
    Ick kniel al bevende voor uwen hoogen raet.
Vad. (315) Is ’t mogelijck? dat gy u soo veer verloopt ten lesten?
Doct. Ha men Heer Pluto, ’k bid, ey hout ’et mijn ten besten;
    Want je hebt groot gelijck, ick had ’et daer niet wel,
    En most eerder veur jou knielen, als meester van de Hel.
Eli. Mijn Heer gy sijt verdoolt, wy sijn ’t, die met u spreken;
[fol. B1r]
    (320) Ey blijft in dese dwaling doch niet langer steecken.
Doct. Spreeckt dan een woort voor my, Mevrou Proserpina.
Eli. Ie kentme niet.
Doct.                     ’k Doe al, wel Jupiter was die niet jou papa,
    En van de nacht binje de veranderlijcke goddinne,
    En de tovery hangt al haer kracht aen u beginnen;
    (325) Men bid jou aen met tijtels die ick jou hier voorstel,
    Als Dochter van de Aerd, en Koningin van de Hel,
    En doe Pluto was verlieft op u aenminnige trecken,
    Liep hy metje deur voor duysent duyvels recken.
Mar. Eer men hem hooren sou, men joeg hem liever weg.
Doct. (330) Gy komtme oock noch tegenspreecken doeje? seg
    Goddinne van de Twist, ô jou venijnige Hedra,
    Viermaeckster, Stokebrant, jou vervloeckte Megera.
Mar. Siet sijn gesicht iens staen, och! och! hy grijptmen an,
    Mejuffer! och bewaerme voor deuse dolle man.
Elisabeth tegen Marie. (335) Soetjes, hoe baerje dus? hoe binje
            soo baldadigh?
Doct. Ba Mevrou Proserpina, wees gy mijn toch genadig;
    Ick b’looft ick sel aen jou dan sacrificie doen,
    Op een outer expres, en ick selje tot versoen,
    Een onvruchtbare koe offeren, met twee uylen.
Vad. (340) Tegen sijn doling stryen, of oock met hem te tuylen,
    Is erger na ’k het sie, of men hem nu wat toegaf?
    Misschien of dat wat hulp.
Doct.                                      Wel binje noch soo straf?
    Seg helsche Rechters, seg, wat hebje nou beslooten?
Vad. Datje weêr in jou lichaem gaen moet, sonder tegenstooten.
Doct. (345) Weêr op te werrelt, in ’t lichaem? moet ’et weêr sijn van glas.
Vad. Neen seecker niet.
Doct.                            Dat ’s goet, maer segtme dan eens ras,
    Eer ’k weg ga, sou ’k wel durven wat metje overleggen?
    Op een saeck van belang?
Vad.                                      Ick kantje niet ontseggen.
[fol. B1v]
Doct. Een ouwe gierigert, van natuur koppich, onbemint,
    (350) Begeert mijn uyttehijlicken aen sijn eenig kint,
    Een dochter, die ’k met eeren niet sou kunnen laken,
    En daer ick oock sin in heb, en mijn wel sou vermaken,
    Wat duncktje of ick het wel avonturen kan?
    ’k Worder seer toe getemteert, wat segje?
Vad.                                                               Troutse dan.
Doct. (355) Maer as ick was getrout de studi kreeg sijn afscheyt,
    Want een vrou nemende, krijcht men veel ongerustheyt,
    Men heeft altijt te sorgen voor dit en dat, en siet
    Daer ben ick voor vervaert.
Vad.                                         Wel hijlicktje dan niet.
Doct. Maer blijvende ongetrout, ’k mocht in een sieckt vervallen,
    (360) Wat hulp sou ick dan hebben, elacy niemendallen,
    Een vrou is dan gedienstig, draegt sorge voor haer man,
    Dit moet ick oock bedencken, niet waer?
Vad.                                                              Ia troutse dan.
Doct. Maer als ick sieck was, en mijn vrou met eenen Alexander,
    Een leeglooper, lanterfant, hielden ’t soo met malkander,
    (365) Dats’ in plaets, van veur me te sorgen, socht niet als mijn verdriet,
    Dol sou ick worden, jaa ’k.
Vad.                                        Wel hijlicktje dan niet.
Doct. Maer blijf ick dan alleen, soo sterf ick sonder erven,
    Waer sou mijn goet dan heen? wanneer ick quam te sterven?
    En een vrou nemende, ick noch kinderen krijgen kan,
    (370) En ’k souw ’er bly meê sijn, ja seecker.
Vad.                                                                     Troutse dan.
Doct. Maer sijnde dan getrout, letter wel op, dit ’s quader,
    Van de kinderen die ick had, een ander was de vader,
    En ick mosts’ onderhouwen, dat is ’er wel meer geschiet;
    Het was niet om te lyen.
[fol. B2r]
Vad.                                    Neen, hijlicktje dan niet.
Doct. (375) Dat ’s goet, en om dat ’k out ben en niet lang kan leven,
    Volg ick die laetste raet, die gy me daer hebt gegeven,
    Ick trou niet, duystere godt, ick bin dit met jou iens,
    Ick ga weêr in mijn lichaem, adieu tot wedersiens.
                                                                        Hy valt in flaute.
Vad. Voort breng een stoel, hy valt weêr, siet, hoe staet sijn wesen,
    (380) Daer ’s niet te hopen dochter, dat hy sal genesen.
Elis. Dat vrees ick vader lief, maer ’t quaetste is van al,
    Hoe dat ick nou een andre Vryer krijgen sal;
    Want niemant is ’er graag een anders Bruyt te trouwen.
    Men vreest altijt het quaetst.
Vad.                                          Ia ’t is mijn wel berouwen
    (385) Dat ickje Alexander niet heb gegeven tot jou man,
    ’k Sel moeyten hebben eer ’k ’er sulcken ien weêr vinden kan,
    Most ick hem om deuse sot soo schandelijck wegjagen,
    Ick deed om ’t groote goet, maer ’k macht my wel beklagen.
    Den Docter die bekomt, laet hooren eens sijn reên.
Doct. (390) Gelooft sy Pluto, ick ben weêr van vlees en been,
    Gemeende Schoonvaêr, die de goden willen seg’nen,
    Hoort wat ickje sel seggen, en niet qualijck bejeg’nen,
    Soeck gy een and’re swager, ick neem mijn woort weêrom;
    Want de groote godt Pluto, daer ick nu van daen kom,
    (395) Die heeft het my geraên, als hy my deed weêr leven,
    Sou ’k dan die raet niet volgen, die hy my heeft gegeven?
Vad. Spreeck van wat anders, ’k ben die malle grillen moe.
Doct. Hiet gy dat grillen? wijse raet te volgen, hoe?
Elis. Ey vader laet hem....
Vad.                                  Neen, ick sal hem wel belesen,
    (400) Ick schey ’er soo niet af.
Doct.                                            Ia ’k weet waer je wilt wesen,
    Ie wout wel gare wete, wat ’er in d’andre werelt omgaet,
[fol. B2v]
Vad. ’t Is niet....
Doct.                 Al, je selt verwondert wesen, daerje staet,
    Hoor: veel die hier inde werelt elleckien overheerden,
    Daer souwje om lachen, sagje hoe ’er de duyvels ofsmeerden,
    (405) Ninus die Woeckenaer, en besitter van andermans goet,
    Is daer een kouselapper; Kambyses die wreede bloet-
    Suyper, verkoopt daer kruyt voor rotten en voor muysen.
    De vette Xerxes, die verkoopt daer wormtjes, as luysen,
    Die uyt ’et geel speck kruypen, ja ’t is degelijck waer;
    (410) En Kresus, die soo rijck was, is daer een bedelaer;
    En Flippus, die soo placht te pochen en te blasen,
    Treckt daer de lijckdoorns uyt sonder krijten of rasen.
Vad. Dit is ’t niet dat ick seggen wil, mijn duncktgy praet allien.
Doct. Neen, g’hebt ’et daer niet al, ick heb daer al meer gesien,
    (415) Alexander de Groot, rooft daer maer veugelnesjes en hocken;
    En de waeckende Cesar is daer een koopman van swavelstocken.
Vad. Dat ’s noch niet dat ick weete wil, datje me wel verstaet.
Doct. Wat dan? of de geleertheyt daer veur ongeacht deur gaet,
    Ie bint nieusgierig, ick selder jou op dienen, as ick ken.
    (420) Den plompen Anaximander, die hont Diogenes, en
    Den ruygharigen Esopus, en die stamerbout Aristoteles,
    Die beunhaes Plato, en de gelubden Xenocrates,
    De verhongerde Herrillus, altijt even mager.
    Die bedelaar Epictetus, en Socrates de hoorndrager,
    (425) Dat allegaer kalesen waren, sonder eer, en qualijck gestelt,
    Dat sinne daer groote Signieurs, en hebben sacken vol gelt,
    Sinje nu voldaen?
[fol. B3r]
Vad.                          ’k Seg dat ick sey voor desen,
    Ie selt men dochter trouwen, en je moet men swager wesen.
Doct. En heb ickje niet geseyt, als dat ’et niet sal sijn?
    (430) Het is ’t advijs van Pluto, en het is oock het mijn.
Vad. Maer......
Doct.         Maer, Pluto heeft ’et geseyt, je kunt ’et niet weêrleggen.
Vad. Docter je bint een geck.
Doct.                                     Ick saltje laten seggen,
    Tiert, baert, injurieert, soo lang tot datje moe bint,
    Ick bin soo sot niet, dat ick trouwen sou, wat meenje dat ick een kint
    (435) Ben? neen ick heb een aer lietje hooren queelen,
    Benje quaet, ick geef ’er niet om, die wont die mach weêr heelen.
    Ick wil geen hoorendrager sijn, neen ick voorseecker niet.
    Hoor, ’t is al gemaeckt werck eweest, al ’t geen hier is geschiet,
    Want dat ick my tot noch toe soo geck heb gehouwen,
    (440) Is maer slechts geweest, om dat ick niet wou trouwen:
    ’t Was jou om ’t gelt te doen. adieu gewese Bruyt,
    Trou gy met uws gelijck, voor my, ick schey ’er uyt.
Vader tegen Elis. Wat sellen wy nou doen? sal ick hem laten loopen.
Alex. Trout haer aen Alexander.
Vad.                                           Daer is niet van te hoopen,
    (445) ’k Heb hem al te qualijck onthaelt, en te weynigh geacht.
Elis. Dat hy my evenwel begeerde?
Vad.                                                 En verwacht
    Dat van hem niet.
Elis.                         Of hy ’t my wederom quam vragen,
    Soud gy het consenteeren?
Vad.                                       Geen blijder van sijn dagen.
Alex. ’t Is Alexander die geknielt u daerom vraegt.
[fol. B3v]
Vad. (450) U liefde die verdientse, en nu s’u noch behaegt,
    Soo geef ick s’u: wat siet men al veranderingen!
    Vertelt my in mijn huys al dese wondre dingen.
Mar. Wat soo dat ’s nou ien paer, dat gaet wel, na mijn sin,
    Maken wy ’er oock wat of, kom Valentijn, kom in.
Val. (455) Vrienden, men sou u altesamen wel te bruyloft nooden,
    Maer ghy sijt veel te sterck: als de drie gebooden
    Gegaen sijn, sal men sien wie van u allen dan noch leeft.
    Dus mach yder wel naer huys gaen, en eten dat de kock geschaft heeft.
    Den Doctor is genesen; en hier valt niet meer te kijcken.
    (460) Als ghy te Bruyloft komt, sult ghy de Bruyt sien prijcken.

UYT.
[fol. B4r en fol. B4r: blanco]
Continue

Tekstkritiek:

vs. 51 Neen er staat: Nen
voor vs. 97 vermaningen er staat: vermaningen
voor vs. 129c Vad. er staat: And.