Govert Bidloo: De prachtige minnaars. 1719. Naar Les amants magnifiques (1682) van Jean Baptiste Poquelin Molière. In: Govard Bidloos tooneel poëzy. Bestaande in zin- bly- en voorspeelen. [Vignet: Dum audes, Ardua Vinces]. Te Leiden, by Joh. Arnold. Langerak. M D C C XIX. Uitgegeven door drs. J. Breunesse Red. dr. A.J.E. Harmsen, Universiteit Leiden. Ceneton009700 — Ursicula In deze uitgave zijn evidente zetfouten gecorrigeerd en gemarkeerd met een asterisk.

[p. 59]

DE PRACHTIGE MINNAARS. BLY-SPEL.

---

[p. 60: blanco]
[p. 61]

EERSTE VERTOONING.

HET Tooneel opent zich, onder ’t aangenaam geluit van verscheide Speeltuigen, en vertoont ter eerster opzigt een ruime zee, wederzijds met vier groote Rotzen geboord, welkers top ieder een Stroom-god draagt, rustende met den arm op zyn teken; aan den voet der zelve Rotzen, bevinden zich wederzyds twaalf Tritons, en in het midden der zee vier Minnegoodjes, zittende op Dolfynen, daar achter de God Eolus boven de golven in een kleine wolk zweevende, die de winden beveelt te vertrekken, en terwyl de vier Minnegoodjes, twaalf Tritons, en acht Stroomgoden hem antwoorden, bedaart de zee; uit welkers golven zich een Eiland verheft. Acht Visschers ryzen uit de zee op, met paarlemoêre schelpen, en takken van koraal, en gaan, na een vermakelijken dans, ieder op een Rots zitten, beneden de Stroomgoden: het Choor der Zangers verkondigt de komst van Neptunus, en terwijl die God met zyn gevolg danst, verzellen de Visschers de Stroomgoden, zyne dans met verscheide gebaarden, bewegingen, en een geklank van schelpen.     Deeze geheele Vertooning, is een prachtige toestel, daar een der twee Prinssen, de wandeling der Princessen aan den oever van de zee mede vereert.

---

[p. 62]

EERSTE BALLET.

                Neptunus, met zes Zeegooden.

TWEEDE BALLET.

                Acht Koraal-Visschers.

EOLUS.

            Gy winden, die onstuimig woed,
            Vertrekt in uwe donk’re hoolen;
            Laat Sefirus deez’ dag bevoolen,
            Wijl alles vrolijk weezen moet.

EEN TRITON, ZINGENDE.

            (5) Wat schooner oogen-straalen,
            Dringen door onze waterzaalen!
            Tritons komt al t’ zaamen hier:
            O Najaden, bergt uw vier;
            ’T kan by zulk een glans niet haalen.

ALLE DE TRITONS.

(10) Gaan wy gezaamentlijk die Godheên te gemoet;
Dat elk door zyn gezang heur schoonheid hulde doet.

EERSTE MINNEGOODJE.

            Wie kan zulk een licht béoogen,
            Dien het hart niet word bewoogen?
[p. 63]

TWEEDE MINNEGOODJE.

            Moeder Venus zelf, hoe schoon,
            (15) Wijlze in schoonheid spant de kroon,
            Zou daar by niet haalen moogen.

ALLE TE ZAAMEN.

Gaan wy gezaamentlijk die Godheên te gemoet;
Dat elk door zijn gezang heur schoonheid hulde doet.

EEN TRITON.

            Welk een vertoog komt ons genaaken!
            (20) Neptuin, van al zyn Hofgezin geleid,
            Komt met zyn’ tegenwoordigheid,
            Deezen blyden dag vermaaken.

ALLE TE ZAAMEN.

            Verdubb’len we ons geluit,
            Op dat de wederstuit,
            (25) Den hoogen Hemel zelf mag raaken.

---

[p. 64]

VERTOONERS.

 ARISTIONE, Princesse, Moeder van Erifile.
 ERIFILE, Dochter der Princesse.
 CLEONICE, vertrouwde van Erifile.
 CHOREBES, een der Princesse Dienaars.

IFICRATES, TIMOCLES,

}

prachtige Minnaars.

 SOSTRATÉS, Veldoverste, Minnaar van Erifile.
 CLITIDAS, Hof-schalk, van Erifilees gevolg.
 ANAXARCHES, Astrologist.
 CLEON, Zoon van Anaxarches.
 Eene valsche VENUS, in verstand met Anaxarches.

            Het Tooneel is in Thessalie, in het vermaakelijk
                Dal van Tempe.

[p. 65]

DE PRACHTIGE MINNAARS. BLY-SPEL. ___________________________ EERSTE BEDRIJF. EERSTE TOONEEL. SOSTRATES, CLITIDAS.

CLITIDAS.

HY schynt in diep gepeins.

SOSTRATES.

                                              Laat u geen’ waan verblinden.
Ach! Sostrates, daar is voor u geen hulp te vinden;
Uw kwaal is buiten hoop.

CLITIDAS.

                                        My dunkt, hy spreekt alleen.

SOSTRATES.

Helaas!

CLITIDAS.

            Dat zuchten heeft voor zeker groote reên,
(30) Zo ’k niet bedroogen ben.

SOSTRATES.

                                                Op welk een zwak vertrouwen,
[p. 66]
Kunt gy de minste hoop van vergenoeging bouwen?
Helaas! wat is ’er, dat gy voor uwe oogen ziet,
Als slechts een leeven vol van wanhoop, en verdriet,
’T welk u, al kwynend’, zal verteeren in elenden,
(35) Die niemand, als de dood, alleen zal kunnen enden?

CLITIDAS.

De bloed heeft zeker vry wat meerder in zyn hoofd,
Als ik doe.

SOSTRATES.

                  Ach! wat heeft my ’t oordeel zo verdooft?
Myn hart, helaas! myn hart, waar ben ik toe gekomen
Door u? wat dwaasheid heeft myn’ driften ingenomen?

CLITIDAS.

(40) Heer Sostrates, zyt van uw dienaar zeer gegroet,

SOSTRATES.

Waar gaat gy, Clitidas? wat voert u herwaards?

CLITIDAS.

                                                                            Bloed,
Myn Heer, my dunkt, ik heb vry grooter reên te vraagen,
Wat voor melancholy u herwaards heên mag jaagen?
Terwyl een ieder, om het yvrigst, is geweest
(45) Aan de oever, met het Hof by ’t heerlijke feest,
Daar Prins Ificrates, tot blijk van liefde-vonken,
Beid’ de Princessen op het meir meê heeft beschonken:
Daar, onder het gezang, en lieff’lijk maatgeluit,
Ter eere van het schoon van zyn’ gehoopte Bruid,
(50) En rotze, en golf, om haar aanminnigheên te vieren,
Haar kruin met Goden, en Godinnen, zaagen cieren.

SOSTRATES.

Ik kanze my, schoon ik die zelf niet heb gezien,
Genoeg verbeelden; en daar zyn zo veele liên,
Die tot verbystering in zulke feesten strekken,
(55) Dat ik heb goed gedacht my hun getal te onttrekken.
[p. 67]

CLITIDAS.

Uw’ tegenwoordigheid bederft nooit iets. Gy weet,
Dat ge alom welkom zyt, en aan geen menschen leed;
En uw gezigt zal aan Mevrouwen nooit mishaagen,
Wyl wy u de Princes gelijke zucht zien draagen,
(60) Als u haar Dochter doet; ’t blijkt ieder een te klaar
Uit de achting, dieze u beide, om strijd, betoonen; maar,
In ’t kort gezeid, myn Heer, hoe dat ge ook zoekt te veinzen,
Het is die vrees niet, die u speelt door uw gepeinzen.

SOSTRATES.

’K heb geen’ nieuwsgierigheid, als ik het zegggen moet,
(65) In zulke dingen.

CLITIDAS.

                                  Schoon ’t mishaagde aan uw gemoed,
En geen’ nieuwsgierigheid van zaaken kon u kwellen,
Men ziet nochtans een mensch zyn’ neiging altijd hellen,
Om by den hoop te zyn, en wat gy zegt, of niet,
Men gaat, wanneer’er zulk een feestlijkheid geschied,
(70) Niet mymeren in ’t bosch, alleen, en in ’t verborgen,
Of ’t hoofd moet zyn ontstelt door ongewoone zorgen,

SOSTRATES.

Wat zorg schrijft gy my toe?

CLITIDAS.

                                            Zie, by myn neus, ik zweer;
Het ruikt hier na de Min, maar niet van my, myn Heer,
Het komt van u.

SOSTRATES.

                          Wat ’s dit? en welke zotte grillen
(75) Verdicht gy, Clitidas?

CLITIDAS.

                                          Laat ons geen’ woorden spillen;
Ik ben niet zot, maar gy zyt heel verlieft. O ’k ben
Zo scherp van lucht: ik rook het aanstonds wel, beken
[p. 68]
De waarheid.

SOSTRATES.

                    Hoe, van waar haalt gy deez’ blaauwe bloemen?

CLITIDAS.

Van waar? ’k zou aan u terstond wel kunnen noemen,
(80) Op wie.

SOSTRATES.

                    Hoe, ik?

CLITIDAS.

                                  Ja: ’k wed. ’T heeft my nog nooit gemist.
’K heb myn’ geheimen mede; als onze Astrologist,
Die ’t Hof met logens paait; en kan hy uit de starren,
Eens menschen levens lot verklaaren, en ontwarren.
Ik heb de kunst, om uit eens Minnaars aangezigt
(85) Te leezen, wie zyn hart tot haare Min verpligt;
En wilt gy ’t zien, zo wil uw hoofd regt opwaards houwen,
Myn Heer, en my heel sterk, met open oog, aanschouwen.
E: R: I: maakt Eri, F: I:, Fi, dat maakt mêe
Erifi... ’t hoofd wat regt, L: E:, Erifilé:
(90) Princes Erifilé is uw’ matres.

SOSTRATES.

                                                      Wat hooren
Wy, Clitidas? Wat slag ontroert myn hart door de ooren!
Ik sta verzet.

CLITIDAS.

                    Myn Heer, zie nu, of ’t is gegekt.

SOSTRATES.

Ach! hebt gy, by geval, myns harten grond ontdekt.
’K bezweer u, Clitidas, wil my zo gunstig weezen,
(95) Dat niemand daar van weet.

CLITIDAS.

                                                    Myn Heer, hoeft niet te vreezen.
[p. 69]

SOSTRATES.

Voor al verberg het voor de schoone, die uw mond
My straks genoemt heeft; ’k bid u...

CLITIDAS.

                                                        Spreeken wy eens rond.
Indien ik zints een tijd, den grond van uw’ gedachten
Heb kunnen zien, myn Heer, hoe zeer gy die hebt trachten
(100) Te dekken voor elk een, meent gy, dat een Vorstin,
Zo vol van licht en geest, als gy haar kent, uw’ Min
Reeds niet gemerkt heeft? O! wilt vryelijk gelooven,
’T oog van een schoonheid, die bemint word, gaat ver boven
Dat van een ander, in ’t ontdekken, welk een smart
(105) Ze ontvonkt heeft, door haar glans, in een minkwynend hart.
En niemand kent ’er bet de taal van liefde-zuchten,
Als zy, tot wie ze gaan, als ’t doel dier ongenuchten.

SOSTRATES.

Laat, Clitidas, laat zien, of zy uit myn gezicht,
En myn gezucht bespeurt, wat vlam zy heeft gesticht
(110) In myne ziel. Maar ik verzoek u nochmaals ’t zwygen,
Laat door geen and’ren weg haar kennis daar van krygen.

CLITIDAS.

En waar voor vreest gy doch? kent gy u zelf niet meêr?
Hoe! zal nu Sostrates, die zo vol moed, wel eêr
Het heir van Brennus uit gantsch Grieken heeft verdreeven,
(115) Nu zo kleinmoedig zyn, en zonder reden beeven?
Een Veldheer, zo vol vuur in ’t doodlijk krijgsgeweld,
Nu zo verslagen, nu ’t een weinig liefde geld?
Zo groot een Held is bloode om zyn’ genegenheden
Te ontdekken.

SOSTRATES.

                      Clitidas, ik beef niet zonder reden;
(120) Geen vyand heeft my ooit doen schrikken, maar ’k gevoel,
Na welk een schat ik door myn’ dwaaze liefde doel.
[p. 70]
Ach! al de Gaulers acht ik minder van vermoogen,
Als ’t ziel-beroerend schoon van haar bekoorlijke oogen.

CLITIDAS.

’T leid by my anders, als by u; zie daar, ik zweer;
(125) Een Man in ’t harnas zou my het gemoed veel meêr
Ontstellen, en my voor meêr ongemak doen vreezen,
Als vyftig Jufferen, hoe schoonze ook mogten weezen.
Maar zeg me eens, wat gy hoopt, myn Heer? wat hebt ge voor?

SOSTRATES.

Te sterven, zonder dat zy ooit myn’ liefde hoor.

CLITIDAS.

(130) Een schoone hoop! gy boert: wat meêr vrymoedigheden
Doen Minnaars vaak meêr nut, als naauw bekrompe reden:
De bloode ziet men ’t meest verliezen. Zo de Min
My ooit in ’t hart komt; ’k zweer, al was het een Godin,
Zy zou ’er aanstonds door my zelf de weet van krygen.

SOSTRATES.

(135) Te veele redenen gebieden my te zwygen.

CLITIDAS.*

En welke redenen?

SOSTRATES.

                              Myn laage staat, daar ’t lot
Myn’ Min meê straft, en myn’ vermetelheid bespot;
De rang van een Princes, by mynen zo verheven,
Dat myn’ gedachten, en myne oogen daar voor beeven;
(140) Twee mede Minnaars, ja twee Prinssen, welkers magt,
Verheerlijkt door den glans van hun beroemd geslacht,
En aanzien, luister geeft aan hun’ genegenheden,
Die elk om strijd hun’ liefde, en mogendheid ontleden
Door duizend blijken, die elk om het yvrigst toont,
(145) En welkers Min men haast verwacht te zien gekroont,
Door een van beider keur: maar, van nog meêr vermoogen
Is myn ontzag, waar meê haar’ zo bekoorlijke oogen
[p. 71]
’T geweld van myne Min bedwingen.

CLITIDAS.

                                                            Zyt gewis,
Dat liefde menigmaal vry aangenaamer is,
(150) Als zulk een diep ontzag. En, hoe gy ook moogt schroomen,
’K bedrieg my, zo zy reeds uw’ Min niet heeft vernomen,
En met een gunstig oog gezien op uwe smart.

SOSTRATES.

Ach! Clitidas, ik bid, zoek myn elendig hart,
Door geen meêdoogen in zyn dwaaze Min te sterken.

CLITIDAS.

(155) Ik spreek na reden, en ik kan heel klaar bemerken,
Dat haare keur, door haar met voordacht uitgestelt,
Te kennen geeft, dat haar een ander oogwit kwelt.
’K moet zien, of ik ’t geheim daar van weet uit te vinden:
Vertrouw my, ’k ben een van uw’ allertrouwste vrinden;
(160) Gy weet, ’k sta in haar’ gunst, ik spreek haar, als ’t my lust,
By ’t gantsche Hof heb ik, gelijk u is bewust,
Na lange moeylijkheid, de vryheid om te spreeken;
Ik mag my onbeschroomd in ieders zaaken steeken:
’K zeg ieder ’t zyne. Komt ’t zomtijds niet wel te slaan,
(165) ’T lukt menigmaal weêr wel. ’K verzoek, laat my begaan.
’K draag zucht, om uwe deugd, en uw’ genegenheden,
En zal myn tijd ontrent uw’ schoone wel besteeden,
Om haar...

SOSTRATES.

                Wat goedheid ook om my u ’t harte raakt,
’K bid, dat gy doch myn’ Min aan haar niet kenbaar maakt;
(170) ’K wil liever sterven, als aan haar de minste reden
Te geeven, dat ze my van snoô vermetelheden
Beschuldigt; ’k ben te zeer aan zo veel Majesteit....

CLITIDAS.

’K bid, zwyg.

---

[p. 72]

TWEEDE TOONEEL. ARISTIONE, IFICRATES, TIMOCLES, ANAXARCHES, CLEON, SOSTRATES, CLITIDAS.

ARISTIONE.

                    PRins, ik beken, dat zulk een heerlijkheid
Niet te evenaaren is, wyl ik niet kan bezeffen,
(175) Dat uw’ cieraaden door een mensch zyn te overtreffen.
Ik word niet zeggens moe, dat zoo veel kunst, en geest,
En edele grootsheid, zyn verzamelt in uw feest,
Dat zelf geen Hemel zo veel glans zou kunnen hoonen,
Wyl heel de waereld nooit iets diergelyks kan toonen.

TIMOCLES.

(180) ’K beken, ik sta verzet, Mevrouw, niet zonder reên,
Want zulk een meesterstuk is groots, en ongemeen;
Onmooglijk is ’t van zulk een werk te zegepraalen:
’K verwacht ook niet zo groote een zege te behaalen,
Met myn gering vermaak, ’t welk in Dianaas woud
(185) Myn’ liefde heeft bereid;

ARISTIONE.

                                                ’K heb echter nooit vertrouwt,
Dat gy in heerlijkheid voor iemand hoeft te schroomen,
Of dat iets kan van u, als groots, en geestigs komen.
’T vermakelijke bosch, daar ge onze leidsman zyt,
Verdient niet, dat men daar den tyd met onlust slijt,
(190) Wyl alle dicht’ren daar den lof van lied’ren*hooren,
En Tempe in hun gezang voor ’t schoonste dal verkooren.
Want zonder dat, ik spreek van het vermaak der jagt,
Of van het Pythis feest, en wonderlijke pracht,
Ons word daar dagelijks zo veel vermaaks gegeeven,
[p. 73]
(195) Dat de allertreurigsten hier vrolijk moeten leeven.
Maar wat heeft Sostrates belet by ’t feest te zyn?

SOSTRATES.

Mevrouw, ’k ben niet verlet, als door wat hartepyn,
En hoofdzweer.

IFICRATES.

                          Gy acht ligt geen mannen te betaamen,
Gelijk als veele in schijn, die zich nieuwsgierig schaamen,
(200) Te weeten. ’T staat ook braaf zich een gemeenen loop
Te ontrekken, en zich groots te scheiden van den hoop.

SOSTRATES.

Ik heb nooit waan, noch schyn in myn bedrijf beweezen;
Uw feest, ’k beken, het is wel waerd te zyn gepreezen,
Myn Heer, en zo veel pracht had my gewis vervoert,
(205) Indien geen’ and’re zorg myn’ zinnen had ontroert.

ARISTIONE.

Heeft Clitidas ’t gezien?

CLITIDAS.

                                      O ja, Mevrouw, met reden;
Maar ’k bleef van verre staan.

ARISTIONE.

                                                Waarom van verre?

CLITIDAS.

                                                                                Heden
Heb ik een droom gehad; ’k wil zeggen van den nacht,
En of ik ’t zegge, of zwyg, Mevrouw, ’k ben van ’t geslacht
(210) Van die men blooden noemt; dies had ik geen behaagen
Myn lichaam in ’t gedrang aan ongemak te waagen;
’K heb van vuile eyeren, en dooden visch gedroomt,
Ook maakt my ’t zeggen van d’Astrologist beschroomt,
Wyl eyeren en visch ons niet als onheil spellen,
(215) Gelijk my in myn’ jeugd myn’ mortje kon vertellen.
[p. 74]

ANAXARCHES.*

’K merk, dat het Clitidas geduurig heeft op my,
Als vond hy nergens stof voor zyne spotterny.

CLITIDAS.

’K heb zo veel stof van u te spreeken, dat, na reden,
Ik myn’ welspreekendheid niet beter kan besteeden.

ANAXARCHES.

(220) Ik heb verzocht, daar van toch eens te zyn verschoont.

CLITIDAS.

Ik ben te vreên, myn Heer, zo gy mê ’t middel toont;
Maar, zegtge niet gestaag, dat wy ons vruchtloos stellen
Te wederstreeven, daar natuur ons na doet hellen:
En zo ’t in myn planeet voor vast geschreeven staat,
(225) Dat ik van u alleen moet spreeken, ’k bid, wat raad?
Kan ik myn noodlot, om dat gy ’t begeert, verzaaken,
Of breeken?

ANAXARCHES.

                ’K vind, Mevrouw, niets in uw hof te wraaken,
Als dat een ieder daar onstrafbaar kwalijk spreekt,
En de allerminste Nar zich van zyn’ dwaasheid wreekt
(230) Op d’eerelijksten man.

CLITIDAS.

                                ’K bedank u.

ARISTIONE.

                                                Gaat ge u stooren.
Om zulk gezeg, dat ’s dwaas.

CLITIDAS.

                                ’K bid, wil my ook eens hooren,
Mevrouw; ’t verwondert my, dat een Astrologist,
Die met de Goden om de hoogste kennis twist,
En hunn’ geheimen weet; en duizend and’re zaaken,
(235) Die by een ander mensch hem hoog verheven maaken;
Dat zulk een Man nog moet naar and’rens oogen zien,
[p. 75]
Op dat hy, door hunn’ gunst, den kost, als ik verdien;
Een Man zo groot, zo wys, en die zo weet te spreeken,
Behoorde ’t aan geen geld, noch middelen te ontbreeken.

ANAXARCHES.

(240) Win beter ’t geld, dat gy, Mevrouw, ter beurze uit jaagt,
En schaf haar iets, dat haar, en elk, wat meêr behaagt.

CLITIDAS.

Men geeft het geen men heeft, gy hebt het goed te zeggen;
Myn ampt is niet, als ’t uw’ van starren uit te leggen;
Wel liegen, of een mensch te dienen, om vermaak
(245) Te geeven naar zyn zin, is een heel and’re zaak;
En ’t valt veel ligter, eer door leugens in te leggen,
Als door wat boertigheid.

ANAXARCHES.

                                Wat wildge daar meê zeggen?
Clitidas tegen zich zelven spreekende.
Zwyg, Babok, als gy zyt, gy dommen onverlaat,
Gy weet de Astrology, dat is een zaak van staat,
(250) En dat men aan die koort niet trekken moet; gans kranken,
Hoe kwalijk zultge u nog van uw gesnap bedanken?
Ik waarschouw u nog eens, of gy zult in het kort
Zien, datge met den voet uit ’t hof gestooten word.

ARISTIONE.*

Waar is myn Dochter?

TIMOCLES.

                                Ze is ter zyden afgeweeken.
(255) Mevrouw; ’k heb haar myn’ hand gebooden, tot een teken
Van myne liefde, maar zy heeft myn dienst versmaad.

ARISTIONE.

Wyl ik, ô Prinssen, u beschouw in eenen staat,
Dat gy van uwe Min u aan het welbehaagen
Van myne Dochter wel geheelijk wilt gedraagen,
(260) En dat gy met myn wil, wel mede Minnaars zyt,
[p. 76]
Maar alle vyandschap vergeeten heb, en myd,
Zo weet, dat ik aan haar heb vryheid willen gunnen,
Van keur, en dat ge alleen uw heil van haar zult kunnen
Bekomen. Opent dan my beyde eens uw gemoed,
(265) En zeg me oprecht, wat hoop, dat uwe liefde voed,
En hoe gy ieder meent, te staan in haar gedachten.

TIMOCLES.

Mevrouw, ’k beken, ik durf naauw gunst van haar verwachten.
’K heb al gedaan, wat ooit de liefde een minnaar ried,
Of ingaf, maar vergeefs, myn smeeken is om niet;
(270) ’K heb, om Erifile te winnen, hart en oogen
Doen spreeken, maar zy toont zich even onbewoogen;
Myn’ onderdaanigheid, beweezen dag aan dag,
’T geduurig onderhoud, myn zuchten, myn geklag,
Myn’ smarte, duizendmaal door de allereelste tongen,
(275) In schoone vaarzen, op ’t beweeggelijkst gezongen,
Myn traanen, tolken van de wanhoop myner ziel,
Dat alles zag ik nooit, dat haar het minst geviel.

ARISTIONE.

En gy Prins.

IFICRATES.

                  ’K heb, wyl ik alleen heb kunnen merken
Haar onverschillendheid, niet vruchtloos willen werken,
(280) En geen vergeefs gezucht aan haar persoon besteed,
Noch traanen, noch gevlei, dewyl ik zeker weet,
Dat zy zich t’eenemaal wil aan uw’ keur gedraagen,
En dat aan haar geen Man, noch Bruid’gom zal behaagen,
Als van uw’ hand alleen. Dit’s de oorzaak dan, Mevrouw,
(285) Wyl ik van u ’t geluk verwacht van haare trouw,
Die my bewoogen heeft u om haar’ gunst te smeeken,
En van myn’ liefde alleen met u te willen spreeken;
Beliefde het de Goôn, Mevrouw, dat uw gemoed
Geraakt wierd, om haar’ plaats te nemen, en den gloed
[p. 77]
(290) Van myn’ verliefde ziel met uwe liefde te eeren,
Gy zoud, met reden van een Minnaar triomfeeren,
Als van een buit, dien gy slechs hebt voor haar gemaakt,
En aan haar overgeeft, hoewel...

ARISTIONE.

                                                    Ik bid u, staakt
Die woorden, Prins; ’k beken, ’t is net van u verzonnen,
(295) Gy weet het spreekwoord, dat een Dochter ligt gewonnen
Kan worden, als men eerst het hart der moeder wind;
Schoon tot uw ongeluk men ’t hier heel anders vind,
Dewyl ik van haar’ keur my geen meest’res wil maaken,
Maar aan haar zin laat, wie zy kiezen wil, of wraaken.

IFICRATES.

(300) Wat vryheid, dat zy ook door uwe goedheid heeft,
’K weet, dat zy t’ eenemaal u aan haar overgeeft.
Mevrouw, verdenk my van geen veinzen, wyl myn zinnen
Princes Erifile, hoe schoon, alleen beminnen
Als ’t bloed van u, en ’t beeld van uw’ bekoorlijkheid,
(305) Ook eer ik niets in haar, als uwe Majesteit.

ARISTIONE.

Dat ’s alles wel.

IFICRATES.

                        O ja, Mevrouw, geen sterff’lijke oogen,
Die door uw’ gaaven, en bekoorlijkheên bewoogen,
Niet overwonnen...

ARISTIONE.

                                Prins, ik heb ’t u reeds gezeid;
Spreek my, zo ’t u beliefd, van geen’ bekoorlijkheid.
(310) Gy weet, dat my voortaan die taal niet kan bekooren:
’K ly, dat men my den lof van myne deugd doe hooren,
En dat men my, om myne oprechtheid, eere, en roem,
Of met den naam van goed, en van milddaadig noem:
’K mag veelen, dat men my toeschrijf’ bedaarde zinnen,
[p. 78]
(315) Dat ik gantsch vuurig ben myn’ vrinden te beminnen,
Dat ik geleerdheid acht’, verstand, en deugden eer,
Maar van bekoorlijkheid, dat walgt my thans, myn Heer;
En wat voor waarheid ook dat zeggen kon verschoonen,
’T voegt niet voor een Princes, die zich als moeder toonen
(320) En draagen moet; ook is die lof myn’ Dochter waard.

IFICRATES.

Hoe schoon Erifile mag weezen, hoe vermaart,
’T is slechts uw’ goedheids schult, en uwe tederheden,
Mevouw, dat gy de plaats van moeder wilt bekleeden,
In spijt van ieder een. Geen oog, dat niet als ’t myn,
(325) Uw opzet wederspreek. ’T staat slechts...

ARISTIONE.

                                                                  ’K heb ’t u gebeeden,
Myn Heer, verveel my toch niet meêr met zulke reden;
Want schoon ’t een ander ligt behaagen zou, ’k beken,
Ik wil haar moeder zyn alleen, om dat ik ’t ben.
Vergeefs zou ik my ook van deezen tytel poogen
(330) Te ontlasten. Zy heeft ook niet haat’lijks in myn’ oogen,
Dewyl ik, met myn wil, ben in een staat geraakt,
Die, door des Hemels gunst, my moeder heeft gemaakt:
’T is onzer kunne zwakte, en zomtijds zwaar te draagen
Maar ’k ben, dank zy de Goôn, geheel daar van ontslagen:
(335) ’K steur my aan geen getal van jaaren, als men ziet,
Dat veel’ zottinnen doen. ’K heb daar in geen verdriet.
Maar, laat ons weder van onze eerste reden spreeken,
Kan ’t mooglijk zyn, dat geen van beiden is gebleeken,
Tot wien haar neiging helt?

IFICRATES.

                                            ’T is duister voor myn oog.

TIMOCLES.

(340) My een verborgenheid, voor myn verstand te hoog.
[p. 79]

ARISTIONE.

De schaamte wederhoud haar mooglijk in ’t verklaaren,
Om u, ja zelf aan my, haar liefde te openbaaren;
Men keer het, om eenmaal den grond van haar gemoed
Te ontdekken, zo men kan, eens op een and’ren voet:
(345) ’T zal Sostrates, dien last te aanvaerdigen gelieven.
Wil deezen Prinssen met dien kleenen dienst gerieven.
Zie, of gy weeten kunt, tot wien haar’ neiging held,
Wie zy van beiden mint.

SOSTRATES.

                                      Mevrouw! ik sta verstelt.
My met zo groot een gunst uit duizend and’re te eeren,
(350) Die best bekwaam zyn, om te recht Mevrouws begeeren
Volkomen te voldoen, onschuldig my; ’k beken,
Dat ik gantsch onbekwaam in zulke zaaken ben.

ARISTIONE.

Uw’ kloekheid, Sostrates, is niet alleen gebonden
Aan ’t geen het oorlog voegt. Men heeft genoeg bevonden,
(355) Wat geest, wat kennis, en bekwaamheid in u woont;
Ook heeft myn’ Dochter, u haar achting steeds betoont.

SOSTRATES.

Een ander kon Mevrouw....

ARISTIONE.

                                          Neen, neen, vergeefsche reden.

SOSTRATES.

Mevrouw, gy wilt het? wel. ’K zal myn’ gehoorzaamheden
Doen blyken, maar ik zweer u heiliglijk, dat gy
(360) Hier niemand kiezen kunt, zo min bekwaam als my.
Ik vind my in geen staat...

ARISTIONE.

                                        Uw’ zedigheid gaat boven
Uw’ waerde; ’k durf my meêr van uw vernuft belooven:
Gy hebt steeds wel verrigt al, wat u wierd belast.
[p. 80]
’K eisch, dat gy zoetelijk haar zinnen ondertast.
(365) Maak haar indachtig, dat zy zich wat vroeg laat vinden
In ’t Bosch.

---

DERDE TOONEEL. IFICRATES, THIMOCLES, SOSTRATES, CLITIDAS.

IFICRATES.

                ’K acht Sostrates, een van myn beste vrinden,
Te meêr, nu ’k zie, wat eer u van Mevrouw geschied.

TIMOCLES.

Geloof, myn Heer, dat ik een groot vermaak geniet
In ’t kiezen van Mevrouw.

IFICRATES.

                                          Nu kunt gy vrinden maaken,
(370) Heer Sostrates.

TIMOCLES.

                                  Gy zyt in staat om ’s vrinden zaaken
Te schikken na uw’ gunst.

IFICRATES.

                                        ’K val u niet lastig, gy
Moet doen na ’t u belieft.

TIMOCLES.

                                        Ik spreek u niet voor my.

SOSTRATES.

’T is ook* onnodig my, myn’ Heeren, te verplichten.
Ik zal myn last alleen naar myn bevel verrichten:
(375) En het mishaage u niet, dat ik in deeze zaak
Voor de een, noch de ander spreek, of my onzydig maak.
[p. 81]

IFICRATES.

Doe al, wat u behaagt.

TIMOCLES.

                                    Doe, na gy ’t goed zult vinden.

SOSTRATES.

’K zal aan Mevrouws bevel my trouwelijk verbinden.

---

VIERDE TOONEEL. IFICRATES, TIMOCLES, CLITIDAS.

IFICRATES.

MYn Clitidas gedenk, dat hy myn vriend is, en
(380) Dat ik zyn’ vrindschap, als ’t gebleeken is, erken.

CLITIDAS.

O ja. ’K verhaal, Mevrouw, hoe verr’ ge in alle deelen
Verscheelt van Timocles, wil my uw’ zaak beveelen;
Gy zyt te hupse Prins om niet voor hem te gaan.

IFICRATES.

’K zal ’t u vergelden.

CLITIDAS.*

                                  Goed: laat alles op my staan.

TIMOCLES.

(385) ’K zie Clitidas u door myn mede-Minnaar vleijen;
Maar weet, dat gy u nooit van myn belang zult scheijen,
Gy hebt het my belooft.

CLITIDAS.

                                      Voorzeker; en dat hy
Meent voor myn Heer te gaan, is enkel razerny.
Hy lijkt hem wel, om u de schoenen uit te treeden.
(390) Die bloed.

TIMOCLES.

                          ’K zal eewiglijk aan u myn’ dankbaarheden
[p. 82]
Betoonen.

CLITIDAS.

                Ieder geeft my schoone woorden: maar,
Ik zie Erifile: nu opgepast, om haar
Te spreeken op zyn tijd.

---

VIJFDE TOONEEL. ERIFILÉ, CLEONICE.

CLEONICE.

                                        MEvrouw zal reden geeven
Tot achterdocht, waarom ge alleen zyt weg gebleeven,
(395) En afgezondert gaat.

ERIFILÉ.

                                          Ach! de eenzaamheid geeft vaak
Aan myns gelijke, naar veel moeilijkheids, vermaak.
O! ’t is zo zoet, na ’t Hoofs gevley, en yd’le reden,
Een weinig tijds met zyn’ gedachten te besteeden.
Men laat my hier alleen wat wandelen in rust.
(400) Ga, Cleonice.

CLEONICE.

                                Heeft Mevrouw dan gantsch geen’ lust,
Om eens een proef te zien der Meesters, die op heden
Uw’ gunst verzochten, om in uwen dienst te treeden?
’T zyn Danssers, die door hunn’ beweegingen doen zien
Al, wat’er in die kunst het heerlijkst kan geschiên.

ERIFILÉ.

(405) ’T schijnt, Cleonice, dat uw’ zinnen altijd hellen
My, met ontijdige vermaaklijkheên te kwellen.
Al, wat u voorkomt, dunkt u wonderlijk, en goed.
Gy hebt een aart, die u nooit iemand weig’ren doet.
[p. 83]
Men hoort de Muzen, als de honger heur komt plaagen,
(410) Haar noot aan niemand, als aan u alleenig, klaagen.
’T is, of gy al wat kaal, doch kunstig is, bemind,
Als hunn’ beschermster.

CLEONICE.

                                      Zo ’t Mevrouw niet tijdig vind,
Men laatze gaan.

ERIFILÉ.

                          Neen, neen, zy konnen.

CLEONICE.

                                                              ’K ben in vreezen,
Dat hunne Dans ligt niet behaaglijk zal weezen.

ERIFILÉ.

(415) ’K begeer hun Dans te zien, behaagelijk, of niet.
U af te slaan, was u te grooten zielsverdriet,
En my slechs tydverlies; ’k wil daar van zyn ontslagen.

CLEONICE.

Zo ’t deeze reis, Mevrouw, niet mogt, na wensch, behaagen,
’T Is een gemeene Dans, doch naderhand...*

ERIFILÉ.

                                                                    ’K gebie,
(420) Dat zy beginnen, op dat ik, haar kunst eens zie.

Einde van ’t Eerste Bedrijf.

[p. 84]

TWEEDE TUSSCHENPOZING.

DE vertrouwde van de jonge Princes, brengt haar drie Danssers te vooren, onder den naam van Pantomimers: namelijk, Meesters, die door hunne beweegingen alles kunnen verbeelden. De Princes ziet hen danssen, en neemtze aan in haaren dienst.

BALLET VAN DRIE PANTOMIMERS.

TWEEDE BEDRIJF. EERSTE TOONEEL. ERIFILÉ, CLEONICE, CLITIDAS.

ERIFILÉ.

’K beken, ’t was wonderlijk, en waerd te zyn gepreezen.
’K geloof, dat in die kunst geen beter kunnen weezen.
Het is my lief, datze in myn dienst zyn.

CLEONICE.

                                                              Het is my
Ook lief, dat my Mevrouw zo slecht niet vind, als zy
(425) My altijd heeft gelooft.

ERIFILÉ.

                                              Wees niet te hoog verheven.
Gy zult me ligt in ’t kort weêr nieuwe reden geeven,
Maar laat my wat alleen.
[p. 85]

CLEONICE.

                                        Sta Clitidas, waar heen?
My is bevolen van Mevrouw haar hier alleen
Te laaten; ’k raade u haar niet moeijelijk te maaken.

CLITIDAS.

(430) Laat my begaan, ik zal wel zorgen voor myn’ zaaken.

CLEONICE.

’T komt te onpas, en gy zult...

CLITIDAS.

                                                  Van pas, of niet van pas.

---

TWEEDE TOONEEL. ERIFILÉ, CLITIDAS.

CLITIDAS, veinzende te zingen.

LA, la, la, la, la, la, la, la, ah!

ERIFILÉ.

                                                Clitidas.

CLITIDAS.

Mevrouw, ik zag u niet.

ERIFILÉ.

                                    Van waar zyt gy gekomen?

CLITIDAS.

Van daar ik afscheid, met beleefdheid, heb genomen
(435) Van uw’ Vrouw-moeder, die naar Febus Tempel gaat,
Van zeer veel volk verzelt.

ERIFILÉ.

                                          Zeg, Clitidas, hoe staat
Het u hier aan? Kan ’t oog wel schooner plaats beschouwen?

CLITIDAS.

O neen! Uw’ Minnaars zag ik haar gezelschap houwen.
[p. 86]

ERIFILÉ.

De stroom Penea spreit zich hier vermaaklijk uit.

CLITIDAS.

(440) Schoon Sostrates was by ’t gevolg.

ERIFILÉ.

                                                                Wat of ’t beduit,
Dat hy niet mede aan ’t strand geweest is van den morgen.

CLITIDAS.

’T schynt, dat zyn hoofd ontrust door ongewoone zorgen,
Geen’ vreugd’ kan scheppen in vermaaklijkheden; hy
Zogt niet te spreeken; maar Mevrouw, dewijl dat gy
(445) ’T my hebt verboden, wilde ik hem het oor niet leenen,
Maar zeide, ik had geen tijd, en aanstonds ging ik heenen.

ERIFILÉ.

Gy hebt niet wel gedaan, ’t waar beter eens gehoort,
Wat hy te zeggen had.

CLITIDAS.

                                    Mevrouw, myn eerste woord
Was, dat my tijd ontbrak, maar ’t hoord hem echter spreeken;
(450) Doch met beschroomdheid, wyl ik vreesde uw’ last te breeken.

ERIFILÉ.

Dat ’s goed.

CLITIDAS.

                    Mevrouw, ’k beken, ’t is waarelijk een Heer,
Die dubbel waerdig is, dat ieder een hem eer,
En vrindschap doe. Het is geen snorker; uit zyn weezen
Is niet, als deftigheid, en schranderheid te leezen.
(455) Al, wat hy zegt, dat komt geduurig op zyn tijd;
Hy oordeelt nooit uit zucht, na gissing, of uit nijd;
Hy is verdrietig, noch wydluftig in ’t vertellen.
Wat voor gedichten hy ooit hoorde, of wat voor spellen
Van onze Dichters hy gezien heeft aan het Hof,
(460) Nooit hoorde ik uit zyn mond, dien man komt grooter lof
[p. 87]
Als ooit Homerus; ’k heb, in ’t kort, zulk een behaagen
Te zien, hoe hy zich by een ieder weet te draagen,
Dat, was ik een Princes, ’t was zyn geluk.

ERIFILÉ.

                                                                  Gewis,
Ik weet, dat hy een man van groote gaven is.
(465) Maar waar van sprak hy u?

CLITIDAS.

                                                    Hy kwam my zoetjes vraagen,
Hoe u dat prachtig werk der Prinssen mogt behaagen;
Hy sprak van uw Perzoon, Mevrouw, met zo veel blijk
Van achting, dat ik nooit gehoort heb zyns gelijk:
Hy roemde u hemel-hoog, en in dat kunstig roemen,
(470) Hoorde ik hem uwen naam zomtijds al zuchtend noemen;
’t Geen meêr zeide, als hy scheen te willen zeggen; maar,
In ’t einde wierd ik, naar veel stribbelens, gewaar,
Wat de oorzaak was van zyn bedroeftheid, die zyn weezen
Zo klaar toont, dat al ’t Hof die daar uit weet te leezen.
(475) Hy mort, wyl hy zich zag gedwongen, en benart,
Bekennen, hoe dat hy verlieft was, en zyn smart...

ERIFILÉ.

Hoe, hy verlieft? wat ’s dit, welk een vermetel poogen?
’K wil dien ontzinnigen nooit meêr zien voor myne oogen.

CLITIDAS.

Mevrouw, gy word te onrecht op Sostrates verstoort;
(480) Ik bid u, dat ge my eerst eens ter degen hoort.
Waar van beklaagt ge u?

ERIFILÉ.

                                      My beminnen, en daar neven
Zo stout, dat hy u durft zyn min te kennen geeven?

CLITIDAS.

Mevrouw, ’t is niet, op u dat hy verlieft is, gy
Verdenkt hem te onrecht.
[p. 88]

ERIFILÉ.

                                        Is hy niet verlieft op my?

CLITIDAS.

(485) O neen, Mevrouw, hy ’s al te zedig van gedachten,
En al te wijs om ooit na zulk een lot te trachten.

ERIFILÉ.

Wie is het dan?

CLITIDAS.

                        Het is van uw’ Staat-Juffers, een
Genaamt Cersinoë.

ERIFILÉ.

                              Is die zo ongemeen
Bevallig? Vind hy die zo minnelijk, en aardig,
(490) Dat hy alleen haar acht zyn’ min, en liefde, waardig?

CLITIDAS.

Hy mint haar op het hoogst, en hy bezweert, Mevrouw,
Dat zy door haare gunst toch vordre deezen trouw.

ERIFILÉ.

Hoe, ik?

CLITIDAS.

              Neen, neen, Mevrouw; ’k zie, dat gy geen behaagen
In zulk een liefde neemt. Ik durfde ’t straks niet waagen
(495) Te zeggen, wyl gy waard in een verbolgen zin.
Gy zyt alleen, Princes, het voorwerp van zyn’ min.
’K heb maar geveinst, om niet uw’ gramschap op te wekken.

ERIFILÉ.

Durft gy zo onbedacht door list myn hart ontdekken?
’T geheim van een Princes doorsnuff’len? en uw plicht
(500) Zo stout vergeeten? ga terstond uit myn gezicht.

CLITIDAS.

Mevrouw....

ERIFILÉ.

                    Keer weder; ’k zal ’t u deeze reis vergeeven.
[p. 89]
Mevrouw, uw’ gunst.....

ERIFILÉ.

                                    Maar met beding, dat gy uw leven,
Op lijfstraf, niemand daar het minste woord van zegt.

CLITIDAS.

Ik ben te vreden. ’K zal ’t onthouwen. Gy hebt recht,
(505) Mevrouw, dat gy zulks eischt, verliefdheên zyn sekreeten,
Die niemand meer als zy, die ’t raakt, behoort te weeten.
Maar wees in my gerust.

ERIFILÉ.

                                      Heeft Sostrates gezeid,
Dat hy my mind?

CLITIDAS.

                            O neen! ik heb door listigheid
Zyn’ liefde ontdekt, die hy veel eêr in ’t graf zal draagen,
(510) Als openbaaren. Hy stond op het hoogst verslaagen,
Toen hy zich zag verkloekt; zyn weezen kan zyn smart
En wanhoop toonen. Verr’ van dat hy my zyn hart
Aan u te ontdekken, vergd, zocht hy my te overreden
Door goede woorden en beloften, ja gebeden,
(515) Dat ik u nimmermeer daar van iets melden zou.
Het is verraderlijk van my gedaan, Mevrouw,
Dat ik ’t u heb gezegt.

ERIFILÉ.

                                  Zulks is my lief te hooren,
Wyl zyn’ eerbiedigheid me alleen maar kan bekooren.
Indien zyn stoutigheid zo groot geweest was, dat
(520) Hy zelf my kennis van zyn’ Min gegeeven had,
Hy zou voor eeuwig myn gezicht, en achting derven,
En nooit de minste gunst voortaan van my verwerven.

CLITIDAS.

Wees niet bevreest, Mevrouw.
[p. 90]

ERIFILÉ.

                                                Daar is hy zelf; ga heen,
En wacht u, zyt gy wijs, myn wil ooit te overtreên.

CLITIDAS.

(525) ’K zal my gehoorzaam, en niet onbescheiden toonen.

---

DERDE TOONEEL. ERIFILÉ, SOSTRATES.

SOSTRATES.

’K durf hoopen, dat Mevrouw myn’ stoutheid zal verschoonen,
In ’t stooren van haar’ rust, wyl ’t yverig bevel
Van uw’ vrouw moeder, my hier toe verplicht heeft.

ERIFILÉ.

                                                                                  Wel,
Heer Sostrates, wat is u voor bevel gegeeven?

SOSTRATES.

(530) Mevrouw, ’k ben herwaards heên, schoon tegen dank, gedreeven,
Om uit uw’ mond de keur der Prinssen te verstaan,
En wie van beide gy het meest zyt toegedaan.

ERIFILÉ.

Vrouw moeders oordeel, in dien last u op te draagen,
Kan niemand aan het Hof, wie ’t ook mag zyn, mishaagen.
(535) ’K geloof, dat Sostrates dien ook met blydschap heeft
Aanvaardigt.

SOSTRATES.

                    Lang genoeg heb ik dien wederstreeft,
Maar eindelijk, Princes, door mynen plicht verwonnen,
Heb ik ’t gehoorzaam zyn niet langer weig’ren konnen.
Een ander hield misschien zich met dien last vereert.

ERIFILÉ.

(540) Wat ’s de oorzaak, dat ge u daar zo tegen hebt geweert?

SOSTRATES.

Alleen, Mevrouw, de vreez’ van ’t niet wel uit te voeren.
[p. 91]

ERIFILÉ.

Kon u die slechte vreez’ de zinnen zo ontroeren?
En waant gy, dat ik u niet hoog genoeg en acht,
Om u te ontdekken, al wat gy van my verwacht,
(545) Of eisschen kunt, ontrent de neiging myner zinnen?*

SOSTRATES.

Mevrouw, ’k eisch niet voor my den grond van uw beminnen
Te weeten; oordeel zelf, hoe verr’ ge u vind verplicht
Aan uw’ vrouw moeders last, en wat haar dient bericht.

ERIFILÉ.

Ik heb tot nu den grond myns harten te verklaaren
(550) Geweigert; moeder dwong my nooit nog te openbaaren,
Tot wien van beide ’t meest myn’ zinnen zyn gezint;
Maar wijl ik my hier toe door u gevordert vind,
Zal ik, zo gy ’t begeert, myn ’s harten grond verklaaren,
En, t’ uwer liefde alleen, nog heden openbaaren
(555) Myn’ keur, die ik zo lang heb uitgestelt.

SOSTRATES.

                                                                          Mevrouw,
Verdenk my niet, dat ooit myn oordeel zo verr’ zouw
Vervallen kunnen; nooit zal ik u lastig weezen.
Te hoog is uw vernuft, en schranderheid gereezen,
Om na eens anders raad daar in te werk te gaan.

ERIFILÉ.

(560) Vrouw moeder, wil nochtans zulks uit uw mond verstaan.

SOSTRATES.

’K heb haar genoeg gezegt, dat zy, in my te kiezen,
Zich zelf bedriegen, en haar oogwit zou verliezen.

ERIFILÉ.

’K weet, uw ’s gelijken zyn doordringend van gezicht;
’K geloof ook niet, dat ge in de zwaarste zaak u ligt
(565) Verlegen vinden zoud; ’k wensch dan van u te hooren,
Of gy, wiens liefde my het meeste kon bekooren,
[p. 92]
Daar ieder na verlangt, nog niet hebt kunnen zien?
Gy ziet, hoe yverig my elk zyn dienst komt biên,
Wat ernst, en liefde zy my toonen toe te draagen;
(570) Wiens zorgen, dunkt u, dat my nog het meest behaagen.

SOSTRATES.

’T belang, dat gy ontrent hunn’ liefde neemt, Mevrouw,
Kan u meêr zeggen, als ik immermeer u zou
Verklaaren.

ERIFILÉ.

                  Maar wie zoude u ’t meest behaagen kunnen?
Zeg, wie van beide gy my zoud tot Bruigom gunnen?

SOSTRATES.

(575) Uw’ keur, niet myne gunst, Mevrouw, moet, in dit stuk,
Het waardig richtsnoer zyn van dat volmaakt geluk.

ERIFILÉ.

Maar zo ik my alleen aan uwen raad wou binden?

SOSTRATES.

Ik zoude in dat geval, my zeer verlegen vinden.

ERIFILÉ.

Zoud gy niet weeten, wie van beide u ’t meest behaagt?
(580) Wien gy my waerdig acht?

SOSTRATES.

                                                    Zo gy ’t myn’ oogen vraagt,
Mevrouw, ’k weet niemand, die die eer kan waerdig weezen:
Al ’s aardrijks Prinssen, hoe geacht, geroemt, gepreezen,
Zyn alle te gering te dingen na die kroon,
Daar niemand recht toe heeft, als slechs alleen de Goôn.
(585) De waereld zy vernoegt u wierook toe te spreijen.

ERIFILÉ.

’K vind u zo kunstig, en zo cierlijk in uw vleijen,
Dat ik u voor myn vrind erken, doch, ik begeer
Te weeten, wie u ’t meest behaagt, en wien gy meêr
Als de ander waardig acht, wien uw’ genegenheden...

---

[p. 93]

VIERDE TOONEEL. CHOREBES, SOSTRATES, ERIFILÉ.

CHOREBES.

(590) PRinces, het Hof komt met uw’ moeder herwaards treeden,
Op dat gy met haar na Dianaas woud zoud gaan.

SOSTRATES.

Ach! knaapje, wat hebt gy me daar een dienst gedaan?
Wat komt gy wel van pas.

---

VIJFDE TOONEEL. ARISTIONE, IFICRATES, TIMOCLES, ANAXARCHES, CLITIDAS, SOSTRATES, ERIFILÉ.

ARISTIONE.

                                        MEn wacht u met verlangen,
Myn’ Dochter, en men toeft na uwe komst met smart.

ERIFILÉ.

(595) Een ’s Minnaars mond is doorgaans vuuriger, als ’t hart;
’T verlangen zal zo groot niet zyn, als ze u doen denken,
Mevrouw.

ARISTIONE.

                Wy zien ons met zo veel vermaaks beschenken,
En zo veel’ prachtighêen, dat ons schier tijd ontbreekt,
Om ze ieder op haar’ beurt te aanschouwen, ’k bid u, spreekt
(600) Zo koel niet meêr. Laat ons ons weder vergenoegen
In dat vermaaklijk bosch, en ons tot zitten voegen.

Einde van ’t Tweede Bedrijf.

[p. 94]

DERDE VERPOOZING: HARDER-SPEL.

HEt Tooneel verbeeld een Bosch, daar de Princes genodigt word te komen; eene Bosch-nimf ontfangt haar zingende, en om haar te vermaaken, word een maniere van Bly-Spel, in gezang vertoont, waar van de inhoud is, een Harder, die zich beklaagt aan twee andere Harders, zyne vrienden, over de koelheid van zyn beminde; zyn twee vrienden troosten hem; zyn beminde Harderinne te voorschijn komende, zo verbergen zy zich met hen drien, om acht op haar te slaan; zy na een verliefde klachte uitgestort te hebben, geeft zich over aan den slaap; de Minnaar noodigt zyne vrienden te nad’ren, om de aanminnigheden van zyn Harderinne te zien, en bid haare rust niet te stooren. De beminde ontwakende, ziet haar Harder voor haar knielen, terwijl zy zich beklaagt over zyn’ geduurige vervolging, doch zyne standvastigheid aanmerkende, geeft zich aan hem over, en vergunt hem, haar te beminnen, in de tegenwoordigheid van zyn’ twee vrienden.

---

VERTOONERS VAN HET HARDERS-SPEL.

                        DE BOSCHNIMF.
                        TIRCIS.
                        LICASTES.
                        MENANDER.
                        CALISTE.

---

[p. 95]

INLEIDING. DE BOSCH-NIMF VAN TEMPE, ZINGENDE.

    Laat, Princes, de schoone straalen,
    Van uw Vorst’lijk weezen daalen,
    Op onze zo geringe vreugd’,
(605) Daar deze dag ons woud zich meê verheugd.
    Hoofsche pracht, noch grootsche speelen,
    Hier het oog noch de ooren streelen;
    Liefde alleen heeft hier ’t gebied;
Anders ziet ge’er niet als Liefde, Liefde, en anders zingtm’er niet.

DERDE BEDRIJF. EERSTE TOONEEL. TIRSIS.

    (610) ’K hoor u steeds, ô Nachtegaalen!
    Anders niet als uwen gloed,
    Met verlieft gezang, verhaalen,
    ’T geen gy vrolijk klinken doet,
    Door deez’ lieffelijke daalen;
    (615) Helaas! gy zongt niet, voelde uw hart
Van myn’ verliefde ziel d’ondraaghelijken smart.

---

[p. 96]

TWEEDE TOONEEL. LICASTES, MENANDER, TIRCIS.

LICASTES.

HOe, Tirsis, zal de druk u eeuwig overwinnen?

MENANDER.

Hoe, leeft gy eeuwiglijk in droefheid, en in pijn?

TIRCIS.*

            Caliste, zal ik eeuwig minnen,
            (620) En eeuwig ongelukkig zyn?

LICASTES.

Toom, Harder, toom uw druk, waar van ge uw voeld verslinden.

TIRCIS.

Ach! door wat middel, ach!

MENANDER.

                                            Span, span uw’ krachten aan.

TIRCIS.

Myn kwaal is veel te groot, ik kan ’t niet tegenstaan.

LICASTE.

            Uw kwaal zal wel een middel vinden.

TIRCIS.

                (625) De dood kan my van druk ontslaan.

LICASTE, EN MENANDER.

                Ach Tircis!

TIRCIS.

                                  Herders ach!

LICASTE, EN MENANDER.

                                                      Toon, dat ge u kunt verwinnen.

TIRCIS.

                      Niets kan my hulp aan biên.

LICASTE, EN MENANDER.

Gy pynigt u te veel.
[p. 97]

TIRCIS.

                              Ik kan geen eind’ nog zien.

LICASTE, EN MENANDER.

Wat zwakheid!

TIRCIS.

                        Ach! wat pyn gevoeld hy, die moet minnen.

LICASTE, EN MENANDER.

(630) Schep moed.

TIRCIS.

                              Helaas! dat kan nog niet geschien.

LICASTE.

                Daar zyn geen’ Harderinnen,
                Hoe straf, hoe koel van binnen,
                    Of liefde kan met kracht,
                Haar’ harten overwinnen,
                    (635) En brengen in haar magt.

MENANDER.

                ’T zal dan nootzaak’lijk wezen,
                Dat, die de liefde vreezen,
                    Wat hoopen op den tijd.
                Zy kan hunn’ smart geneezen
                    (640) En maaken hen verblijd.

TIRCIS.

                Ik zie daar herwaarts komen
                    De ondankb’re Harderin.
                Laat ons by deeze boomen
                    Ontdekken, of de Min
                    (645) Nog niet beheerscht haar zin.

---

[p. 98]

DERDE TOONEEL. CALISTE.

                    ACh! dat ons hart, zo teêr,
                    De strenge wet van de eêr,
                Moet onderdaanig weezen.
    Ik toon aan Tircis niet als strafheên dag aan dag,
    (650) En echter voerd zyn’ liefde op my zo veel gezag,
Dat ik in ’t heimelijk zyn’ smart wensch te geneezen.
                    O Bosschen, Boomen! u alleen,
                Verhaal ik dit, wilt zulks verbergen!
    De Hemel schiep my met een hart vol tederheên;
(655) Zou ik weerbarstig dan den grooten Mingod tergen,
    Met strafheid? ach! dat kan niet zyn, ô neen!
Ik wapen my vergeefs voor die ’t al kan verwinnen.
                O harde wet, die ons aan de eer verbind!
    Waarom mag men niet minnen
                (660) Dien men bemin’lijk vind?

            Helaas! wat is het nootlot goed!
Onnozel vee! gy leeft in vryheid zonder banden,
            Gy volgt en zonder vreez’ voor schanden,
De zoete neigingen van uw verlieft gemoed.

(665) Ach kleene vogelen! wat is uw nootlot zoet!
            Gy leeft in vryheid zonder banden
            Van yd’le eêr, of vreez’ voor schanden,
En volgt de neigingen van uw verlieft gemoed.

        Maar ’k voel, de slaap doorkruipt myn’ leden,
            (670) En stort zyn’ zoetheid op my uit;
        Kom, smaaken wy die zoetigheden.
        Daar is geen wet van eer noch zeden,
            Die ons verhindert in dit aangenaam besluit.

---

[p. 99]

VIERDE TOONEEL. TIRCIS, LICASTE, MENANDER, CALISTE, slapende.

TIRCIS.

                DAt men met zachte schreeden
                    (675) Myn’ Vyandin genaak’,
                    Op dat zy niet ontwaak’,
                En val in toornigheden.

ALLE DRIE.

Slaapt, slaapt, schoone oogen, slaapt, verwinnaars van ’t gemoed.
Zo lang gy rust, ontsteekt ge in ’t hart geen minnegloed.
            (680) Slaapt, slaapt, schoone oogen, slaapt, &c.

TIRCIS.

                Gevogelte wees’ stil,
            Ei windjes roert geen’ blaaren.
            Ruischt zagtjes waterbaaren.
                Caliste slaapt, ei, volg myn wil.

ALLE DRIE.

(685) Slaapt, slaapt, schoone oogen, slaapt, verwinnaars van ’t gemoed.
Zo lang gy rust, ontsteekt ge in ’t hart geen minnegloed.
            Slaapt, slaapt, schoone oogen, slaapt, &c.

CALISTE, droomende.

                    Zult gy my altijd plaagen,
                    O duldelooze pyn!

TIRCIS.

                    (690) Ach! mogt ik by u zyn,
                    En eindigen myn’ dagen.

CALISTE, ontwakende.

                    Ach Harder! ach! wat ’s uw begeer?
[p. 100]

TIRCIS.

                    Te sterven Harderinne,
                        Te sterven voor uw’ voeten neêr,
                    (695) Alleen uit zuivre minne,
        Vermits ik vruchteloos myn’ klachten aan u doe,
                        Dus ben ik ’t leven moe.

CALISTE.

Ach Tircis! vlucht van hier, ’t medoogen zou misschien
De liefde ontsteeken in myn hart: ei, wil doch vliên.

LICASTE, en MENANDER, de een na d’ander.

                    (700) ’T zy liefde of mededoogen,
                    Een Maagt is altijd teer.
                    Ei sla genadige oogen,
                    Op uwen Harder neêr.
                    Heeft hy uw hart bewoogen?
                    (705) Spreek op, en veins niet meêr.

CALISTE.

                    Ik heb te lang uw’ smart,
                    Met wreed onthaal gesart,
                En u van my gedreeven.
                    Kom, wreek u op myn hart,
                (710) Myn’ lief, ik zal ’t u geven.

TIRCIS.

O Hemel! Harders! ach Caliste! indien men sterft
Van vreugd’, zo heb ik reeds het levens-licht verlooren.

LICASTE.

                O schoone prijs! dien hy verwerft.

MENANDER.

                O waardig lot! myn vriend beschooren.

---

[p. 101]

VIJFDE TOONEEL. TWEE SATYRS, TIRCIS, LICASTE, MENANDER, CALISTE.

EERSTE SATYR.

(715) HOe vlucht gy my, ondankbre? en moet ik zien, dat gy
Een ander Harder hoort, met meêr gedult, als my?

TWEEDE SATYR.

Heb ik, ô wreede! op uw gemoed niet kunnen winnen?
En moet ik zien, dat gy een ander gaat beminnen?

CALISTE.

                Dat komt van ’t noodlot meest van daan.
                (720) Dus neem gedult, en laat u raân.

EERSTE SATYR.

                De Minnaars zo verslaaft aan Min,
                Zyn in hun hart altijd te onvreden.
                    Maar zulks is niet van onzen zin.
                De fles heeft ook bekoorlykheden,
                (725) En stort ons troost en blydschap in.

TWEEDE SATYR.

                De liefde is by ons zomtyds groot,
                Maar als ’t geluk ons niet wil helpen,
                    Dan grypen wy in dezen nood,
                Naar ’t wyntje om de smart te stelpen,
                (730) Dan drinken wy ons hallef dood.

ALLE TE GELIJK.

                Komt halve Goôn! Komt Veldgodinnen!
                Komt te voorschijn, al wat binnen
                    Dit aanlokkelijke woud
                    Of in ’t groene dal onthoud.
                (735) Wilt door dansch onze oogen streelen,
                ’T oor door aangenaame keelen.

---

[p. 102]

EERSTE BALLET.

OP het laatste zeggen koomen zes Dryaden, en zes Faunen, uit hunne verblyfplaatzen, en maaken te zaamen eenen aangenaamen dansch: de welke geëindigt zynde, zy een Harder en Harderin op het Tooneel laaten, die door een zang een minnelijken haat verbeelden.

CLIMENE, FILINTE.

FILINTE.

                    Wanneer ik nog uw hart bezat,
                Was ik de vrolijkste aller menschen,
                    Ik achte goud noch Konings schat,
                (740) En ’t lot doed my niets beters wenschen.

CLIMENE.

                    Zo lang als ik uw oog geviel,
                En gy me alleenig kon behaagen,
                    Had ik vernoeging in myn’ ziel,
                ’K verachte zelf een kroon te draagen.

FILINTE.

                (745) Een ander heeft myn’ borst ontstooken,
                    En ’t vuur gedooft van uwe Min.

CLIMENE.

                Een ander heeft myn vlam gewrooken,
                    En u gebannen uit myn zin.

FILINTE.

                    Cloris, de eelste van het land,
                (750) Zal my haast doen troost verwerven.
                    Weigert zy myn hart en hand,
                ’K zal voor haar van liefde sterven.
[p. 103]

CLIMENE.

                    Zo Mirtel my liefde draagt,
                En myn’ trouw zoekt te bejaagen,
                    (755) Al heeft hy ’t my niet gevraagt,
                ’K wil voor hem myn leven waagen.

FILINTE.

                    Maar echter zo myn’ oude vlam,
                Op nieuw vermeesterde uwe zinnen,
                    En gy weêr in myn boezem kwam,
                (760) ’K zou u in spyt van Cloris minnen.

CLIMENE.

                    Schoon dat Myrtil met tederheên,
                My smeekte, ’k zou zyn’ Min niet styven,
                    Zo gy me uw’ Min, gelyk voorheên,
                Aanbood, ik zou weêr de uwe blyven.

FILINTE, EN CLIMENE.

(765) Wel aan dan, koest’ren wy ons in dien zelven brand,
Geen dood noch leven breekt deez’ aangenaamen band.

ALLE VERTOONERS VAN DIT HARDER-SPEL, ZINGEN TE ZAAMEN.

                Als Minnaars zyn te onvreden,
                Dan komen tederheden,
                Weêr wonder wel ter snêe;
                (770) Wil dan zomtyts eens kyven,
                Maar echter vrinden blyven,
                Zo kusje weêr den vrêe.

                Als Minnaars zyn te onvreden,
                Dan komen tederheden, &c.

---

[p. 104]

TWEEDE BALLET.

DE Faunen en Dryaden beginnen wederom te danzen, en de Harders en Harderinnen vermengen hunne stemmen daar onder, terwyl drie kleene Faunen, en drie kleene Dryaden, in ’t diepst van ’t Tooneel alles nabootzen, wat op den voorgrond gedaan werd.

DE HARDERS, EN HARDERINNEN.

                    (775) Laat ons, laat ons vreugde smaaken.
                    Liefde is ’t, die ons hart doet blaaken
In zuivren gloed, terwyl ’t gemoed geen’ groetsheid voed:
    Gewis het land geeft ons eenvoudiger vermaaken,
Daar ’t Hof gestaag ons hart van staatzucht zwellen doet.

                    (780) Laat ons, laat ons vreugde smaaken,
                    Liefde is ’t, die ons hart doet blaaken.
Geen meer geneugt, smaakt onze jeugt, als in die vreugd’.
    De liefde-vlammen zyn ’t, die ons weêr jeugdig maaken,
Inzonderheid als Min verzelschapt gaat met deugd.

Einde van het Harder-spel.

[p. 105]

VIERDE BEDRIJF. EERSTE TOONEEL. ARISTIONE, IFICRATES, TIMOCLES, ANAXARCHES, CLITIDAS, ERIFILÉ, SOSTRATES, gevolg.

ARISTIONE.

(785) ’K vind my al weder in verwond’ring opgetoogen;
Hoe kan iets schooners zich vertoonen aan onze oogen?
Dit overtreft nog al het voorige, myn Heer.

TIMOCLES.

Mevrouw, gy geeft zo kleen een zaak veel te groote eer.

ARISTIONE.

Geen hart, hoe ernstig, dat in zulke kleene zaaken,
(790) Zich niet met reden kan vernoegen, en vermaaken:
Wyl voor myn’ Dochter al die pracht is aangericht,
Acht ik haar aan u beide op ’t allerhoogst verplicht;
Zy kan zulks nimmermeer genoeg te erkennen poogen.

ERIFILÉ.

Mevrouw, ’k erken ’t zo veel, als ’t is in myn vermoogen.

ARISTIONE.

(795) Waarom haar beide dan zo langen tijd gekwelt,
Door ’t uiten van uw’ keur, die steeds word uitgestelt?
Ik heb belooft u na uw zin te laaten trouwen,
Maar gy behoord hen dus niet langer op te houwen.
Wyl hunne liefde, die u zo veel’ diensten bied,
(800) Verdient, dat een in ’t kort het loon daar van geniet:
’K heb Sostrates, wyl my daar van niets is gebleeken,
[p. 106]
Belast eens heimelijk met u te willen spreeken;
Maar weet niet, of hy zulks bereids verricht heeft.

ERIFILÉ.

                                                                                Hy
Heeft op uw last, Mevrouw, niet lang geleên, met my
(805) Daar van gesprooken, maar my dunkt, ’k heb groote reden
Om niet te haastig tot zo groot een zaak te treeden.
Ik ben verlegen, wien ’k van beide neemen zou.
Want ’k vind my even zeer aan d’ een verplicht, Mevrouw,
Als d’ ander; wyl hunn’ liefde, en hunn’ genegenheden,
(810) En diensten, even groot, met even sterke reden,
Aanhouden. ’K schatt’ het voor een groote ondankbaarheid,
Zo een van beide wierd door my myn’ hand ontzeid.

IFICRATES.

Zulks is te zeggen, dat we u geen van bei behaagen,
Mevrouw,

ARISTIONE.

                Laat, Dochter, zulks uw’ keur niet meêr vertraagen;
(815) Wyl bei de Prinssen zich al lang, van dit verschil
Geheel gedraagen aan keur van uwen wil;
En uw’ genegenheid...

ERIFILÉ.

                                  Die kon zich ligt bedriegen,
En laat zich door wat schijn in slaap te dikmaals wiegen;
Maar een onzydig oog is scherper van gezicht,
(820) En meer daar toe bekwaam.

ARISTIONE.

                                            ’K ben u myn woord verplicht
Om, Dochter, u daar in te dringen, noch te raaden;
Maar gy zyt zonder reên in deeze keur belaaden,
Nu gy, wie gy ook kiest, u niet bedriegen kunt,
Wyl ze even waerd zyn, dat uw’ hand hen zy gegunt.
[p. 107]

ERIFILÉ.

(825) Mevrouw, om niet uw woord noch myne keur te hoonen,
Verzoek ik, datge toch den weg, dien ’k u zal toonen,
Gelieft te kiezen.

ARISTIONE.

                            Wel, wat is het, Dochter?

ERIFILÉ.

                                                                    Laat
Heer Sostrates, de roem, en steun van uwen staat
Myn Bruigom noemen.

ARISTIONE.*

                                    Ik acht Sostrates met reden
(830) Zo waerdig, dat zo gy van uw’ genegenheden
Met hem wilt raadslaan, of heel uw’ genegenheid
Wilt overgeeven aan zyn’ zorg, en zyn beleid.
’K zal, wyl ik my geheel durf op zyn’ deugd vertrouwen,
Al wat hy ook besluit, of zegt, van waerde houwen.

IFICRATES.

(835) Men moet dan Sostrates voortaan na de oogen zien,
Mevrouw.

SOSTRATES.

                Gy hoeft aan my daarom geen gunst te biên,
Myn Heer! ’t ontzach, dat ik my schuldig vind te draagen,
Verplicht my, dat ik my aan de eer, daar ’t welbehaagen
Van twee doorluchtige Princessen my meê kroont,
(840) Ontrekken moet.

ARISTIONE.

                                    Wat ’s dit, dat ge u afkeerig toont?
Hoe, Sostrates?

SOSTRATES.

                        Mevrouw, zo gy my wilt gelooven,
Uwe achting gaat te verr’ myn kleen verdienst te boven;
Ik ben u zo verplicht, dat ik zulks weig’ren moet.
[p. 108]

IFICRATES.

Vreest Sostrates, zo hy Mevrouws bevel voldoet,
(845) Dat een van beide hem daarom zal vyand weezen?

SOSTRATES.

’K zal in Princessen dienst, myn Heer, nooit vyand vreezen.

TIMOCLES.

Maar om wat reden dan, zo groot een gunst versmaad?
Gy ziet u, door dien last, in een gewenschten staat,
Om van een Prins uw vrind, en schuldenaar te maaken,
(850) Die u de bron van zyn geluk nooit kan verzaaken
Te weezen.

SOSTRATES.

                Ik beken, de eer, die aan my geschied,
Is heerelijk, en groot, ’k verachtze in ’t minste niet.
O neen! maar wyl ik ligt dien Prins zyn harts begeeren,
Niet gunnen zoude, is ’t best die gunst, en last te ontbeeren.

IFICRATES.

(855) Maar om wat redenen?

SOSTRATES.

                                            Waar toe my dus gekwelt?
Wat weetge, of myn gemoed niet tot een ander helt,
Of niet misschien een van myn’ vrienden, zelf, ontsteeken,
Dat hemels schoon bemind, en, zonder ’t minst te spreeken,
Eerbiediglijk bekoort door haar’ aanlokkendheên,
(860) In haare liefde brand, die hy aan my alleen
Ligt dagelijks ontdekt, en ieder uur komt klaagen,
Hoe wreed zyn noodlot hem door zyne Min komt plaagen.
Ja dat de aanstaande Trouw, die nu te nad’ren schijnt,
Zyn’ ziel doorboord, en dag en nacht geduurig pynt;
(865) Wyl ’t uur daar van my ’t uur van zyne dood doet vreezen;
Oordeel nu zelf eens, of het redelijk zou weezen,
Dat zulk een waarde vrind, zo doodelijk een wond
Ontfangen zou van my, of hooren uit myn’ mond
[p. 109]
Zo straf een vonnis?

IFICRATES.

                                Gy zyt zelf ligt, na ik reken,
(870) De vrind, waar van wy u zo yv’rig hooren spreeken.

SOSTRATES.

Ik bid, myn Heer, maak m’* aan Mevrouwen niet verdacht,
Ik ken my zelf te wel; ’k heb nooit zo hoog getracht;
Ook ben ik van een staat te kleen, te laag gebooren;
En nimmer hebt ge my....

ARISTIONE.

                                      ’K wil daar niet meêr van hooren;
(875) ’K zal door een and’ren weg, dien grond van haaren wil
Te ontdekken zien.

ANAXARCHES.

                              Mevrouw, kan wel, om dat geschil
Te slechten, beter weg zich aan u openbaaren,
Als ’t geen de hemel ons door tekens zal verklaren.
Ik heb, gelyk gy weet, daar reeds op toegeleid,
(880) Wyl ik, door myne kunst, zulk een verborgenheid
Wel haast te ontdekken hoop. Gy zult in ’t korte hooren,
Wie haar tot Bruidegom van boven is beschooren.
Men laat my slechts begaan, als door des Hemels gunst,
Die ik niet missen kan te toonen door myn’ kunst.
(885) Een van de Prinsen word tot deeze trouw verheven,
Kan ’t met geen’ redenen den ander wederstreeven,
Der groote Goden wil verstrekt den mensch een wet.

CLITIDAS.

Voor my, ’k doe aan den wil des Hemels geen belet,
En vind dat middel goed en redelyk te weezen.

TIMOCLES.

(890) Ik onderwerp my daar aan te eenemaal; ’k zou vreezen
Hun wil te wederstaan.
[p. 110]

ERIFILÉ.

                                    Maar ziet gy steeds zo wis
In ’t noodlot, dat het u nog nooit ontschooten is,
Heer Anaxarches? wie zal borg zyn voor den zegen,
Die door myn huwelyk my staat te zyn verkreegen?

ARISTIONE.

(895) Myn’ Dochter, ’k zie gy blyft steeds in den zelfden staat,
En dat gy nooit uwe ongelovigheid verlaat.

ANAXARCHES.

Mevrouw, de proeven’ die een ieder zyn gebleeken,
Van ’t geen ik heb voorzegt, die kunnen voor my spreeken;
Houd die voor borgen van myn’ kunst, en van myn woord:
(900) Als gy des Hemels wil hebt klaar door my gehoort,
En ’t blyk daar van gezien, moogt gy na uw behaagen
Aan een van beider lot uw hart, en hand opdraagen.

ERIFILÉ.

’K zal dan door uwe kunst volkomen kunnen zien,
Wat my de Goden thans gebieden, en verbiên,
(905) ’t Geluk, of ongeluk aan myne trouw beschooren.

ANAXARCHES.

O ja, Mevrouw; men zal eêrlang onfeilbaar hooren,
Wat door des eenen trouw u heil te wachten staat,
En wat voor ongeluk, zo ge u met de ander gaat
Verbinden.

ERIFILÉ.

                Zo moet dan daar, boven zyn te leezen,
(910) Het geen gebeuren moet, en ook ’t geen nooit zal weezen,
Want beide kan ik hen niet trouwen.

CLITIDAS.

                                                        Hoe raakt hy
Ontlast van deeze vraag?

ANAXARCHES.

                                        ’k Zou van de Astrology,
[p. 111]
De gronden moeten door een lang verhaal verklaaren,
En haare werking u volkomen openbaaren,
(915) Mevrouw, eêr gy zulks door de reden kunt verstaan.

CLITIDAS.

Dat ’s wel geantwoord. ’k Zal my zelf nooit meêr misgaan
In kwaalyk van een kunst, zo heerlyk, te spreeken.

IFICRATES.

De waarheid van die kunst is elk zo klaar gebleeken,
Dat niemand die met recht, of reên weêrspreeken kan.

CLITIDAS.

(920) Dat ’s waar de Astrologist is een zeer deftig Man.

TIMOCLES.

’k Ben kleengelovig, en bedenkend in veel’ zaaken,
Maar kan de Astrology in ’t allerminst niet wraaken,
Wyl daar niets zekerder, noch vaster gaat, als ’t geen
Ons door die ed’le kunst, en haar’ verborgendheên,
(925) Ontdekt wordt, en voorzeid.

CLITIDAS.

                                            Ze is waard te zyn gepreezen,
Wyl daar niets klaarder, noch niets zekerder kan weezen.

IFICRATES.

Dewyl men honderdmaal alom gebeuren ziet,
’t Geen daar door is voorzeid, kan de allerstyfste niet
Ontkennen, dat die kunst onfeilbaar is.

CLITIDAS.

                                                              Met reden.

TIMOCLES.

(930) Zo veel’ aanmerk’lyke voorvallen, lang geleeden
Voorzegt, en ook gebeurt, zyn daar getuigen van,
Die niemand lasteren noch wederspreeken kan.

CLITIDAS.

Men moet niet dwaas zyn; hoe zou ’t zyn te wederleggen?
’t Staat in het Firmament.
[p. 112]

ARISTIONE.

(935) Heer Sostrates.

SOSTRATES.

                                  Mevrouw, die kunst is voor myn oog,
En myn gering vernuft, te wonderlyk, te hoog:
’t Is reden niet gegunt, van die verheve zaaken,
En wetenschappen, ’t merg, en rechte pit te smaaken.
Een dom verstand, Prinses, is doorgaans steekeblind
(940) Voor ’t geen een schrander brein, zelf zonder moeite, vind.
’k Beken, ’t vermaak ’t geenwe ons zo mildlyk zien belooven
Door zulke kunsten, gaat alle and’re vreugd te boven.
Het alles doen in goud veranderen; een mensch
Zyn’s levens tyd te zien gerekt naar zynen wensch,
(945) Ja zelf in de eeuwigheid, door woorden te geneezen,
Zich doen beminnen van wienge ook bemind wilt weezen,
’T geheim te weeten van al, wat ’er zal geschiên,
Ja zelf de Hemelen naar zynen wil gebiên,
Om hunn’ verborgentheên op aarde te doen daalen,
(950) Op dat men ieders lot kan leezen op metaalen,
De geesten naar zyn wil verschynen doen, of gaan,
Te maaken, dat geen scherp noch staal een Man kan schaân,
Ja gantsche legers doen onzichtbaar heenen trekken
’K Beken; dat moet in ’t hart een groote vreugd verwekken,
(955) Voornamelyk aan hen, die zonder onderscheid,
En zonder moeite, straks daar van de moog’lykheid
Begrypen kunnen. Doch, ik moet rond uit verklaren,
Dat myn gering vernuft, al t’aardsch, en te onervaaren,
Zulks niet bevatten kan, hoe dat het zich ook pynt,
(960) Wyl ’t my, om waar te zyn, te fraay, te heerlyk schynt.
    De treffelyke reên, die daar van zyn te geeven,
Vinde ik voor myn verstand zo groots, en zo verheeven,
Dat zy my aanstonds zyn ontvloogen. ’K sta verstelt,
(Om niet te spreeken van al, wat die kunst ons melt)
[p. 113]
(965) En ’t is niet in myn’ magt, om immer te gelooven,
Hoe ’t moog’lijk weezen kan, dat in ’t gestarnt daar boven,
De kleenste omstandigheid, die immer wedervaart
Aan d’allerminsten mensch, zo duidlijk word verklaart.
Wat overeenkomst, wat gemeenschap tusschen deelen,
(970) En dingen, die zo verr’ van staat, en plaats verscheelen,
Als aarde en hemel doen, zo schriklijk verr’ van een?
Waar komt die kunst van daan? wat God kwamze ons ontleên?
Door wat ervaarendheid zyn toch de onfeilb’re gronden
Van zulk een weetenschap gehaalt, en uitgevonden?
(975) En hoe kan ’t weezen, dat die kunst onfeilbaar gaat?
Wyl zelf, tot nu toe, nooit ’t gestarnt in eenen staat
Standvastig is geweest, gelijk zy zelf beweeren.

ANAXARCHES.

’K zal die verborgendheid u zonder moeite leeren.

SOSTRATES.

’K houde u vernuftiger, indien gy zulks verricht,
(980) Als ik al de and’re doe.

CLITIDAS.

                                              Myn Heer, dat ’s voor hem ligt,
Hy zal u, als gy wilt, den grond van al die zaaken
Zo klaar doen zien, dat hy u straks verstomt zal maaken.

IFICRATES.

Hoewel men juist niet klaar kan in die dingen zien,
Men kan nochtans op ’t geen men daaglijks ziet geschien,
(985) Die wel gelooven.

SOSTRATES.

                                      ’K moet bekennen, dat myne oogen
Zyn even, als myn geest, met duisterheid omtoogen,
En dat ik al zo min heb van de Astrology
Gezien, als ik daar van begrypen kan.

IFICRATES.

                                                            Voor my,
[p. 114]
’k Heb van die waarheid al te zekere getuigen,
(990) Om uit verwaandheid niet daar voor te willen buigen,
Door ’t geen ik heb gezien.

TIMOCLES.

                                            Ik van gelijken.

SOSTRATES.

                                                                    Maar,
Myn’ Heeren, wyl gy bei daar van zo middag-klaar
U overtuigt vint, doet gy wel, geloof te geeven;
Want ligtlijk word gy door een hooger geest gedreeven,
(995) Uwe oogen zyn ligt van een and’re stof bereid.

IFICRATES.

Beschuldigt gy Mevrouw dan van onweetenheid,
En acht gy haar, nu gy haar neigingen ziet hellen,
Om aan de Astrology geloof, en keur te stellen,
Van brein, en zin berooft?

SOSTRATES.

                                          Die woorden gaan wat hoog,
(1000) Myn Heer. Want schoon haar brein, en scherp doordringend oog
Die kunst begrypen, zulks kan my geen wet verstrekken,
Wyl haar verheve geest haar ligt iets kan ontdekken,
Daar myn bedwelmt verstand het minste niet van ziet.

ARISTIONE.

’k Geloof, Heer Sostrates, aan veel dingen niet,
(1005) Of alzo weinig, als gy zelf; maar zo veel’ reden,
En grond-bewyzen zyn van die verborgenheden,
Door proeven van die kunst aan my geopenbaart,
Dat ik in dat geloof my ’t minst niet vind bezwaart.

SOSTRATES.

Mevrouw, ’k zeg daar niets op.

ARISTIONE.

                                                Laat ons die rede staaken.
[p. 115]
(1010) Men laat ons wat alleen. Gaan wy ons vaerdig maaken,
Myn’ Dochter, om te zien, wat nieuwe geestigheid
In de aardige Spelonk, voor ons is toebereid.

Einde van ’t Vierde Bedrijf.

VIERDE TUSSCHENPOZING.

HEt Tooneel verbeeld eene Spelonk, daar de Princessen in wandelen, zo als dezelve daar in treeden, komen acht beelden, ieder met twee toortzen in de hand, uit hunne nissen, en maaken eenen dansch van onderscheidene beweegingen.

BALLET VAN ACHT BEELDEN.

VIJFDE BEDRIJF. EERSTE TOONEEL. ARISTIONE, ERIFILÉ.

ARISTIONE.

VAn wie ons ook dit stuk bereid is, of mag komen,
’k Beken, dat daar in is volmaaktlijk waargenomen,
(1015) Al wat de kunst vereischt. Myn’ Dochter, ’k heb, om u
Alleen te spreeken, my aan ’t Hof onttrokken; nu
Begeer ik, dat gy ’t geen ik aan uw hart zal vergen,
Aan my ontdekken wilt, en niets daar van verbergen.
[p. 116]
Zeg me als uw’ moeder, of gy niet in uw gemoed
(1020) Een and’re neiging, die gy niet durft melden, voed?

ERIFILÉ.

Hoe! ik, Mevrouw?

ARISTIONE.

                                Ik bid, spreek rond, en zonder vreezen;
’k Heb zo veel’ goedheên, als gy weet, aan u beweezen,
Dat gy niet veinzen moet in ’t geen ik nu begeer.
Gy ziet, hoe ik op u al myn’ gedachten keer:
(1025) U hooger te achten, als al ’t geen my komt te vooren,
Om uwen ’t wil na geen’ aanbiedingen te hooren,
Die duizend andere Princessen, in een staat,
Gelyk ik my bevind, met vreugde, en zonder haat,
Of iemands achterklap, met alle voeg’lijkheden
(1030) Aanvaarden zouden, en zich laaten overreeden;
Zulks toont myn moeders hart genoeg vermits dat gy
Geen’ strafheid, over ’t geen gy zeggen zult, van my
In ’t minst te wachten hebt.

ERIFILÉ.

                                          Mevrouw, indien myn’ zinnen
Zich hadden laaten door een harts-tocht overwinnen,
(1035) Die ik my schaamen most, weet zeker, dat myn’ ziel
Steeds zo veel magts op al myn’ neigingen behiel,
Dat ik die in myn hart zeer ligt zou kunnen smooren,
En toonen, dat ik niet onwaerdig ben gebooren
Te zyn uit zulk een bloed, als ’t uwe.

ARISTIONE.

                                                          Dochter, neen;
(1040) ’k Bid, spreek toch klaarder van uw’ harts genegenheên.
Wees niet beschroomt; kan geen der Prinssen u behaagen,
Ik stel u vry, en houde u van die keur ontslagen.
Weet, dat verdienste, en deugd zo waerd zyn in myn oog,
Als eenig Prinssen bloed, hoe edel, en hoe hoog
[p. 117]
(1045) Verheven. Wilt gy my uw hart te kennen geeven,
’k Zal uwe neigingen in ’t minst niet tegenstreeven,
Maar die ontfangen, met een gantsch vernoegd gemoed.

ERIFILÉ.

Mevrouw, gy toont u zo weldaadig, en zo goed,
Dat ik u nimmermeer genoeg daar voor kan looven;
(1050) Want uw’ genegenheid gaat uwen plicht te boven:
’k Ben zeker van uw’ gunst, doch evenwel, ik zal,
Met uw verlof, die op de proef in dit geval
Niet stellen. Al wat ik thans kan van u begeeren,
Is, dat ge toch een wyl myn huwelijk wilt keeren,
(1055) En niet zo sterk een trouw aandringen, daar ik my
Nog niet toe schikken kan.

ARISTIONE.

                                          Myn’ Dochter, ’k weet, dat gy
Van my de vryheid om te kiezen hebt verkreegen,
En dat twee Prinssen, u gelijke zeer genegen,
Met onverduldigheid... Maar welk een vremd gerucht,
(1060) Myn kind, vervult myn oor? wat daalt ’er uit de lucht?
Gewis een godheid baart die heerelijke straalen.
’t Is Venus zelf, die in een wolk komt nederdaalen,
En ons te wenken schynt.

---

TWEEDE TOONEEL. VENUS, ARISTIONE, ERIFILÉ.

VENUS.

PRinces, wier ed’le zorg elk met een voorbeeld strekken,
(1065) En waerdig is om door de Goôn te zyn gekroont,
U word, door hunne gunst, tot uw geluk getoont,
Wie zy tot Bruidegom uw eenig kroost verwekken.
[p. 118]
            Hoor voor hen alle uit mynen mond,
Wat luister, wat geluk door zulk een Trouw verbond,
            (1070) Voor eeuwig aan uw huis zal kleeven.
Wil geen’ bekommernis meêr in uw’ zinnen voên,
            Maar onbeschroomt uw’ Dochter geeven
            Aan die u ’t leeven zal behoên.

ARISTIONE.

                                        Myn’ Dochter, nu de Goôn
Gesprooken hebben, is ons ’t kibbelen verboôn:
(1075) Gy hebt nu hunnen wil volkomen kunnen hooren;
Men wachte nu alleen, wat lot u is beschooren.
Gaan wy hen danken voor ’t geluk u toebereid,
En hen verzekeren van uw’ gehoorzaamheid.

---

DERDE TOONEEL. ANAXARCHES, CLEON.

CLEON.

MEvrouw gaat weg, begeert haar Vader niet te spreeken.

ANAXARCHES.

(1080) ’k Wil wachten, dat zy van haar’ Dochter is geweeken,
’k Ontzie haar; ze is te scharp van oordeel, en verstand,
En gaat zo ligt niet, als haar’ moeder, aan de hand.
Myn Zoon, ik acht den kans voor ons geheel gewonnen:
’t Bedrog is my gelukt, en ’t werk heel wel begonnen,
(1085) Wyl onze Venus zich zo braaf gedraagen heeft:
’k Heb ook geen kunstiger werkmeester ooit beleeft,
Als de onze; daar heeft niet aan ’t wolk-gevaarte ontbrooken.
’t Was zo behendig op de zoldering verstooken,
[p. 119]
Het werktuig zo bedekt, het licht zo wel gemikt,
(1090) En al de kleederen zo voegelijk geschikt,
Dat ik ’er weinig ken, hoe scharp van brein, en oogen,
Die daar gelijk, als zy, niet wierden door bedroogen;
En wyl Mevrouw, op ’t hoogst van bygelovigheid
Is ingenomen, acht ik ’t stuk zo aangeleid,
(1095) Dat zy zich t’eenemaal daar aan zal overgeeven,
Om niet den wil der Goôn, het minst te wederstreeven.
Ik heb veel tijds gespilt, en moeiten aangewend
Ontrent dit werk, maar zie my nu in ’t kort aan ’t end
Myns oogwits.

CLEON.

                        Maar voor wien der Prinssen is ’t verzonnen?
(1100) ’k Bid, laat me eens hooren, tot wat eind begonnen.

ANAXARCHES.

Zy hebben beide my om myne hulp, en gunst
Verzocht; ’k heb hen ook bei belooft door myne kunst
Te zullen helpen; maar Ificrates geschenken,
En zyn beloften, die ’k nooit hebbe durven denken,
(1105) Of hoopen, streeven die van Timocles voor by.
Dies is ’t voor hem alleen, dat deez bedriegery
Is in het werk gestelt; en wyl hy al zyn leeven
Aan my verbonden blijft, en aan my dank moet geeven
Voor zyn geluk, schat ik daar ’t onze door gemaakt.
(1110) ’k Ga om Mevrouw, op ’t hoogst in haar gemoed geraakt,
In haar ontfangen waan te sterken, haar verklaaren,
Dat my de hemel door myn’ kunst kwam openbaaren,
De zelfde reên, die zy van Venus heeft verstaan.
Ga, zorg voor ’t overig, wil acht op alles slaan;
(1115) Laat onze mannen zich behendiglijk versteeken,
En geen van zessen myn bevel noch last verbreeken;
Dat zy in hunne boot zich houden by der hand,
En niet verschynen voor Mevrouw alleen aan ’t strand,
[p. 120]
Na haar’ gewoonte, word in de avondstond vernomen,
(1120) Om haar gelijkelijk als rovers op te komen,
Op dat Ificrates in die gelegenheid
Uitvoeren mag, al wat hem Venus heeft voorzeid,
Om door dat middel met Erifilé te trouwen.
Hy zal zich by der hand in ’t naast bosschaadje houwen,
(1125) Maar gaan wy uit dit hol; al wandelende zal
Ik u berichten, hoe ge u draagt in dit geval.
Ik zie Erifilé, laat ons haar by zyn mijen.

---

VIERDE TOONEEL. ERIFILÉ, CLEONICE, SOSTRATES.

ERIFILÉ.

HElaas! wat zwemt myn’ ziel in eene zee van lyen?
Wat wreeder lot! waar door verdiende ik, dat de Goôn
(1130) Voor my dus zorgen?

CLEONICE.

                                            Hy is my, op uw’ geboôn,
Van stonden aan gevolgt.

ERIFILÉ.

                                      Hy nadert;* wil vertrekken,
Ik moet hem spreeken, en hem iets geheims ontdekken.
Gy mint my, Sostrates?

SOSTRATES.

                                    Mevrouw! ik?

ERIFILÉ.

                                                          Ja. ’k Begeer,
Dat gy niet veinzen zult. Ik sta u toe, myn Heer,
(1135) Dat gy ’t me zeggen moogt. Ik heb met welbehaagen
Gezien de liefde, die gy tot my hebt gedraagen,
[p. 121]
Om datze was van deugd, en van verdienst verzelt;
Was ik door ’t lot, niet in zo hoog een staat gestelt,
Uw’ liefde was misschien niet onbeloont gebleeven.
(1140) ’k Heb duizendmaal gewenscht, dat gy van zo verheven
En hoogen staat was, dat ik onbeschroomd den grond
Myns harts, op ’t allerteerst door uwe deugd gewond,
Ontdekken mogt; niet, dat uw’ gaaven in myn’ oogen
Te kleen zyn, neen, ik ken haar waarde, en haar vermoogen,
(1145) En eer haar in myn hart, wyl ik ze hooger acht,
Als grootsche tytelen, den rijkdom, en de pracht,
Daar myn’ twee Minnaars meê verzien zyn; daar en boven,
Durfde ik my zekerlijk Vrouw moeders gunst beloven,
Wyl zy zich te eenemaal aan myne keur’ gedraagt,
(1150) En twyffel niet, of haar had onze trouw behaagt;
Maar, Sostrates, myn staat, hoe ’t hart ook is genegen,
Belet my door ontzag, en spreekt myn’ neiging tegen;
’t Voegt altijd niet te doen, al wat men kan, en mag;
Gy weet, hoewel men heeft het opperste gezag,
(1155) ’t Valt echter zwaar zich steeds na eigen zin te voegen.
En ’t zoet van onbeschroomd zyn’ neiging te vernoegen,
Staat ons door ’t lastige gerucht te duur betaalt;
Die reden, Sostrates, heeft myne drift bepaalt;
’k Heb echter, om uw’ vlam, noch uwe deugd te hoonen,
(1160) My niet ondankbaar aan uw’ liefde willen toonen,
En steeds het huwelijk om uwen ’t wil ontvlucht,
Maar ’t schijnt, de Goôn in ’t eind, gelijk gy door ’t gerucht,
Verstaan zult hebben, zelf me een Bruigom willen geeven,
En ’t is in myne magt niet meêr, te wederstreeven;
(1165) ’k Moet buigen voor hun wil; maar echter is ’t gewis,
Dat zulks met harten leed, en geen vernoeging is,
En dat ik, had myn’ ziel haar vrije keur behouwen,
Zou de uwe zyn geweest, of niemand anders trouwen;
Dit was het, Sostrates, dat me u te zeggen stond,
[p. 122]
(1170) Dit was het, dat ik me aan uw’ deugd verschuldigt vond,
En al het geen u myn’ genegenheid kan geeven,
Tot troost der liefde, daar uw’ ziel door word gedreeven.

SOSTRATES.

Mevrouw! ach! ’t gaat te verre, en myn’ rampzaligheid
Dacht nimmer, dat my zulk een zeegen was bereid;
(1175) ’k Dacht nooit met zo veel eer dit lijf in ’t graf te draagen,
En wil van nu aan my niet meêr van ’t lot beklaagen;
Schoon ’t my gestelt heeft in een staat myn hart te kleen,
’t Gunt me echter het geluk om tot medogendheên,
De grootze ziel van een Princesse te verwekken;
(1180) Die ed’le goedheid kan my Scepteren verstrekken
En Kroonen; nu, Mevrouw, braveer ik het geluk
Der grootste Koningen met myne elende, en druk.
Helaas! Mevrouw, van ’t uur, dat ik u durfde minnen,
(Gy hebt de stoutigheid van myn’ verliefde zinnen
(1185) Vergunt, dat ik het u mag zeggen,) van dat uur
Heb ik ’t geweld bestraft van zulk vermeeten vuur,
En zelf het vonnis van myn’ dwaaze min geweezen.
’k Zal voor de dood, Mevrouw, in ’t allerminst niet vreezen,
Wyl ik my lang daar toe bereid heb; maar die eer,
(1190) Daar uwe goedheid haar meê kroont, wierd nimmermeer
Van my verwacht. ’k Ga nu vernoegt, ja vrolijk sterven.
Doch, kan ik voor myn dood nog iets van u verwerven,
Zo bidde ik van uw groots meêdoogende gemoed,
Mevrouw, twee zaaken. ’k Val daar op voor u te voet;
(1195) Eerst, dat ge toch zo lang myn byzyn wilt gedoogen,
Dat ik mag van uw’ trouw den blyden dag bëoogen,
Daar myne levens-tyd, en dood meê zyn bepaalt;
Dan, datge, als in uw echt u al ’t geluk bestraalt,
Dat ’t Godendom belooft aan uw verbond te schenken,
(1200) Nog zomtyds aan myn’ Min, en Sostrates, wilt denken.
Mag ik, Princes, zo dierb’re een gunst van uw’ genâ
Verwachten?
[p. 123]

ERIFILÉ.

                    Sostrates, houd op, ik bidde u, ga.
Zulk een geheugenis te vergen aan myn’ zinnen,
Is, dat myn’ rust, en myn’ vernoegingen beminnen?

SOSTRATES.

(1205) Ach! zo uw’ rust, Mevrouw...

ERIFILÉ.

                                                    Ik bid u, laat me alleen;
Ga, Sostrates, ei ga, verschoon myn’ tederheên;
Ei, voer me verder niet, als gy me ziet gekomen.

---

VIJFDE TOONEEL. ERIFILÉ, CLEONICE.

CLEONICE.

MEvrouws gemoed schynt van wat kwelling ingenomen,
Belieft het u, ik zal uw’ danssers straks gebiên,
(1210) Dat ze u iets meesterlijks van hunne kunst doen zien;
Zy staan bereid om na Mevrouws bevel te hooren.

ERIFILÉ.

Ja, laat ze komen, maar me in myn verdriet niet stooren.

Einde van ’t Vijfde Bedrijf.

VYFDE TUSSCHENPOZING.

Ballet van vier Dansmeesters.

DIe, om hunne kunst te toonen, hunne passen, en beweegingen t’eenemaal schikken na de ongerustheid der jonge Princesse Erifilé.

[p. 124]

ZESDE BEDRIJF. EERSTE TOONEEL. CLITIDAS, ERIFILÉ.

CLITIDAS.

NA wat kant keer ik my? waar heenen zal ik gaan?
Waar tref ik de Princes toch ’t allerzekerst aan?
(1215) Het is geen’ kleene zaak, goed nieuws het eerst te melden,
’k Verwacht ook, dat ze ’t my zal rijkelijk vergelden.
Daar komt ze zelf. Mevrouw Erifilé, ik kom
U zeggen, wie u van de Goôn tot Bruidegom
Gegeeven is, wie u was door het lot beschooren.

ERIFILÉ.

(1220) Ga, Clitidas, wil my in myn verdriet niet stooren.

CLITIDAS.

Mevrouw, vergeef het my, ik dacht heel wel te doen,
Aan u te zeggen, dat u, tegens uw vermoên,
Heer Sostrates door ’t lot tot Bruigom is gegeeven,
Maar, wyl u in ’t verdriet, waar door gy word gedreeven,
(1225) Zulks hind’ren zou, zal ik het verd’re laaten staan,
En weêr den zelfden weg, dien ’k ben gekomen, gaan.

ERIFILÉ.

Blyf, Clitidas, hoor hier.

CLITIDAS.

                                      Ik durf Mevrouw niet stooren.

ERIFILÉ.

Blyf, zeg ik u, kom hier: wat woud ge my doen hooren?

CLITIDAS.

Gantsch niet, Mevrouw: men meent zomtijds aan groote liên
[p. 125]
(1230) Iets vreemds te zeggen, daar zy dikmaals niet na zien,
Noch vraagen. ’k Bid u, wil myn’ driftigheid verschoonen.

ERIFILÉ.

Wat zyt ge wreed.

CLITIDAS.

                            ’k Zal my wat meêr bescheiden toonen,
En u een andermaal niet stooren. Ik ga heen,
Mevrouw.

ERIFILÉ.

                Laat langer my niet in verlegenheên.
(1235) Wat is het, dat ge my woud komen openbaaren?

CLITIDAS.

Van Sostrates iets... maar ik zal ’t verhaal bespaaren,
Tot op een and’ren tijd, als ’t beter komt te pas.

ERIFILÉ.

Laat my niet kwynen; spreek, ’k wil weeten, wat het was.

CLITIDAS.

Mevrouw begeert het dan?

ERIFILÉ.

                                          Ja, haast u; welke zaaken
(1240) Had gy van Sostrates aan my bekent te maaken?

CLITIDAS.

Een wonder toeval, daar geen mensch op heeft gedacht.

ERIFILÉ.

Zeg vaerdig, wat het is,

CLITIDAS.

                                      Ik had zulks nooit verwacht,
Mevrouw; maar zal het u in uw verdriet ook stooren?
[p. 126]

ERIFILÉ.

Neen, vaar toch voort; en laat aan my dit toeval hooren.

CLITIDAS.*

(1245) ’k Moet u dan zeggen, wyl ’t Mevrouw van my begeert,
Dat uw’ Vrouw moeder, na gewoonte, was gekeert
Na ’t bosch, daar zich alleen door de aangenaamste wegen,
Tot welkers wandeling zy wonder is genegen,
Zich ging vermaaken; als een groot vervaarlijk zwyn,
(1250) ’t Welk zulke plompe, en onbescheide beesten zyn,
Datze uit een land, daar ’t recht in eeren is verheven,
Behoorden door den ban te worden uitgedreeven;
Als, zeg ik, zulk een zwyn, de jagers ligt ontvlugt,
Dwars voor haar heenen vloog met eisselijk gerucht;
(1255) ’k Behoorde ’t schriklijk dier wat nader te beschryven,
Maar zal voor deeze maal het daar by laaten blyven.
’k Moet alleen zeggen, ’t was een duyvel van een beest;
Het liep zyns weegs, voor my getuigde my myn geest,
Daar geene woorden, noch geen kwesty meê te maaken,
(1260) Om in geen ongeval door dat gedrocht te raaken;
Doch uw’ Vrouw moeder schoot een pyl, om tijd verdrijf,
Die vloog het beest, gelijk een blixem, langs het lijf,
Recht boven ’t oor; voor my, behouwens ’t welbehaagen
Van uw’ Vrouw moeder, ’t dacht me ontydig ’t beest te plaagen;
(1265) Straks toonde ’t varken klaar, hoe slecht ’t was opgevoed;
’t Droeg geen ontzag: ’t keerde om, en kwam, geheel verwoed,
Recht op ons aan. ’t Begon vervaarlijk te brommen,
Wy met ons tweên, of driên, straks op een boom geklommen;
Daar stond Mevrouw alleen van alle hulp ontbloot.
(1270) Als Sostrates, op ons geschreeuw, in deezen nood,
Als van de Goôn gestiert, fluks komt te voorschijn schieten.

ERIFILÉ.

Wel, Clitidas?
[p. 127]

CLITIDAS.

                      Zo myn verhaal u mogt verdrieten,
Mevrouw, ’k zal ’t staaken tot een bekwamen tijd.

ERIFILÉ.

Neen, zegme ’t eind’ daar van.

CLITIDAS.

                                                Mevrouw, ik ben niet wyd
(1275) Van ’t eind; myn’ blooheid, om myn leeven te behouwen,
Heeft my belet ’t gevecht volkomentlijk t’aanschouwen;
Al wat ik u daar van kan zeggen is, dat ik
Het zwyn dood leggen zag, hoewel niet zonder schrik.
Ook hoorde ik Sostrates door uw’ Vrouw moeder roemen,
(1280) Hem haar verlosser, en den waerden Bruigom noemen,
Die u door ’t Godendom geschikt was. ’k Stond verbaast;
’k Dacht, ’k had genoeg verstaan, en kom, met grooten haast,
Om zulk een tyding u het eerst te laaten hooren.

ERIFILÉ.

O Goden! is my zulk een gunst van u beschooren?
(1285) Myn Clitidas, ik staa voor zulk een nieuws verstomt;
Zoud gy me wel meêr vreugd’...

CLITIDAS.

                                                  Zie daar, Mevrouw, hy komt
Met uw’ Vrouw moeder.

---

[p. 128]

TWEEDE TOONEEL. ARISTIONE, SOSTRATES, ERIFILE, CLITIDAS.

ARISTIONE.

                                        ’K merk, dat gy myn wedervaaren
Reeds beter hebt verstaan, als ik ’t u kan verklaaren.
Gy ziet, myn’ Dochter, hoe de Goôn, eêr, als men dacht,
(1290) Hun zin ontdekken, wyl ’t geval niet heeft gewacht
Om ons, door myn gevaar, blijk van hun wil te geeven.
Nu zien wy, dat uw lot word door de Goôn gedreeven,
Want hunne keur’, en gunst ziet op de deugd alleen.
Zoud gy nu nog uw hart, en uw’ genegenheên
(1295) Ontzeggen een, die my het leeven heeft behouwen?
En zultge Sostrates ook weigeren te trouwen?

ERIFILÉ.

Zoude ik, Mevrouw, van uwe, en van der Goden hand,
Ooit wel een grooter gunst, of aangenamer pand
Ontfangen kunnen?

SOSTRATES.

                                Goôn, zyn dit ook yd’le droomen?
(1300) Of is ’t een waan? hoe ben ik tot dit heil gekomen?
Zal ik my, als de slaap, my tot myn ramp, verlaat,
Niet weêr verzonken zien in myn geringen staat?

---

[p. 129]

DERDE TOONEEL. CLEONICE, ARISTIONE, SOSTRATES, ERIFILÉ, CLITIDAS.

CLEONICE.

MEvrouw, ’k vind my verplicht u heden te openbaaren,
Wat Anaxarches aan het Hof is wedervaaren;
(1305) Hy heeft met logens d’een en d’ander Prins misleid,
Hen beid’ doen hoopen om ’s Princes genegenheid,
Door zyne kunst, voor een van beide te bekooren;
Maar naauwlijks kwamen zy uw vreemd geval te hooren,
Of hebben, elk om ’t zeerst hunn’ grimmigheid getoont,
(1310) En hem slechts met verwyt, en schelden niet gehoont,
Maar zo mishandelt, en gekwetst, dat ’t staat te vreezen,
Of hy daar van wel op zal komen, of geneezen.
Daar zynze.

---

VIERDE TOONEEL. IFICRATES, TIMOCLES, CLEONICE, ARISTIONE, ERIFILÉ, CLITIDAS, SOSTRATES.

ARISTIONE.

                PRinssen, ’k sta op ’t allerhoogst verstelt,
Voor ’t onbescheid, en ’t onbetaamelijk geweld,
(1315) ’t Geen gy gebruikt. Had u de Astrologist misdreeven,
Het stond aan my, u recht, en hem zyn’ straf te geeven.
[p. 130]

IFICRATES.

Wy hebben hem na ’t geen hy had verdient geloont,
En minder onbescheid, als gy, Mevrouw, betoont.
Maar zeg toch eens, wat recht ons stond van u te wachten,
(1320) Ons, die ge tegens recht durft hoonen, en verachten,
Gelijk uw’ keur’ betuigt.

ARISTIONE.

                                      Hoe! waart gy niet te vreên
U te onderwerpen, en te richten na al ’t geen
De Hemel, of de wil myns Dochters zou behaagen?
Van welk een onrecht hebt gy over my te klaagen?

TIMOCLES.

(1325) O ja, Mevrouw! ’k ontken dat onderwerpen niet,
’t Is tusschen my slechts, en Ificrates geschied;
Niet om ons beid’ te zien op zulk een wys bedroogen.

ARISTIONE.

Maar wyl ge beid’ besloot standvastig te gedoogen,
Dat een van beid’ wierd voor zyn meê Minnaar gekeurt,
(1330) ’k Bid, zeg my eens, wat ’s u op heden toch gebeurt,
Daar toe gy u voor af niet hebt bereit gaan maaken?
En wat kan u ’t belang van uw meê Minnaar raaken,
Als gy noodwendelijk u zelf verstooten ziet?

IFICRATES.

O ja, Mevrouw, het raakt me, en ’t mindert ons verdriet,
(1335) Wanneer wy iemand, ons gelijk in eer, en staaten,
Voor ons zien kiezen, en aan hem de zeege laaten;
En uw’ verblindheid is afgrysselijk

ARISTIONE.

                                                        Daar, Prins,
’k Vergeef u zulk een taal; ook wil ik my geenzins
In woorden wik’len met een Heer, die, korts te vooren,
(1340) My zo veel zoetigheên, en achting heeft doen hooren;
[p. 131]
’k Bid u alleen, dat gy de zaak eens regt beschouwt,
En uw verdriet op wat bedaarder gronden bouwt;
Bedenk, dat Sostrates, zo vaak met lauwer-blaaden
Gekroont, den luister van zyn naam door braave daaden,
(1345) Heeft door gantsch Griekenland alom bekent gemaakt,
En dat de staat, waar in hy heden is geraakt,
Door ’s Hemels gunst, hem ruim met u kan vergelijken,
Zo dat hy u in magt, noch aanzien hoeft te wyken.

IFICRATES.

Heel wel, wy zullen daar op denken, maar Mevrouw
(1350) Denkt ook nog ligt wel eens, hoewel met na berouw,
Aan ’t leed ons aangedaan, men zal eerlang ligt toonen,
Dat zich twee Prinssen niet onstrafbaar laaten hoonen.

TIMOCLES.

O ja, Mevrouw, wees vry, na dat ge ons hebt misdaân,
Verheugd, die korte vreugd’ zal u ligt haast vergaan.

ARISTIONE.

(1355) ’k Vergeef die dreigingen, en hun’ oplopendheden
Aan hunn’ verloore Min, al zyn ze beid’ te onvreeden,
Wy zullen ’t Pythis-feest t’hans met geen minder lust
Noch vergenoeging zien: ’k ben in myn lot gerust.
Kom, laatwe ons, elk om strijd, verheugd, en yvrig toonen!
(1360) En met zo groot een pracht deez’ won’dren dag bekroonen.

Einde van ’t Zesde, en laatste Bedrijf.

[p. 132]

DE VIERINGE VAN HET PYTHIS-FEEST.

HEt Tooneel verbeeld een groote zaal, by wyze van een Schouw-plaats, die aan ’t einde met een groote boog sluit, waar boven een vertoon-plaats met een gordyn geslooten, en in ’t verschiet een Autaar voor de offerhande is. Zes mannen, gekleet, alsof ze by na naakt waaren, draagende ieder een byl op de schouder, als bedienaars van de offerhande, treeden door de poort binnen, onder ’t geluit van violons, en worden gevolgt van twee Priesters, Zangers, en van eene Priesterin Zangeres, met hun gevolg.

DE PRIESTERIN.

                ZIngt, en wilt den lof vermeeren
                Van de Godheid, die wy eeren;
                Al wie op der aarde woont,
                Roemt de wond’ren, die zy toont:
                (1365) Zy verdient, dat wy haar looven;
                Haar glans gaat allen glans te boven;
                Waerd met eeuwig loof gekroont,
                Wyl haar straalen ’t al verdooven.

EENE GRIEKINNE.

Aan dien God, zo vol kracht, en bekoorelijkheên,
                (1370) Kan hier niets tegenstreeven.

TWEEDE GRIEKINNE.

                Daar is hier niet beneên,
                Dat door hem niet moet leeven.
[p. 133]

DERDE GRIEKINNE.

                Alle vreugde is weg gedreeven,
                Mist men maar zyn glans alleen.

ALLE DE ZANGERSSEN TE ZAAMEN.

                (1375) Laat ons hem door gezang bekooren;
                Ieder sla zo blyden toon,
                Dat hy onze vreugd’ kan hooren,
                Op zyn gloryryken Troon.

EERSTE BALLET.

De zes mannen met bylen maaken eenen dans, waar in zy alles doen zien, wat menschen, die hunne krachten oeffenen, kunnen toonen, daar na gaan zy aan beide zyden van het Tooneel, om plaats te maaken aan zes Voltigeerders.

TWEEDE BALLET.

Zes Voltigeerders vertoonen na de maat, hunne kunst, op houte paerden, die aangebragt worden door slaaven.

DERDE BALLET.

Vier leidsluyden van slaaven, leiden twaalf slaaven, danssende, tot een teken van blydschap over hunne verkregen vryheid.

VIERDE BALLET.

Vier mannen, en vier vrouwen, op ’t grieks gekleet, maaken danssende een manier van gevecht.

[p. 134]

Het verhemelte gaat open, een Heraut, zes Trompetten, en een Timbaal-speelder, zich mengende onder alle de andere speelders, verkondigen met een sterk geluit, de komst van Apollo.

HET CHOOR.

                Ider sla ’t gezigt
                (1380) Op die schoone straalen.
                Welk een Hemels licht
                Komt op aarde daalen!
                Welk een Heerlijkheid!
                By zyn’ Majesteit
                (1385) Kan geen Godheid haalen.

Apollo treed onder het geluit der Trompetten en Violons door het portaal, voor hem gaan zes jongelingen, die ieder een stok draagen met Lauwrieren omvlochten, en boven op een Zon, by wyze van een zeege-teken; de zes jongelingen geeven, om met Apollo te danssen, hunne zeegetekenen te houden aan de zes byldraagers, en beginnen met Apollo eenen helden dansch, waar onder zich op verscheidene wyzen de zes andere vermengen: benevens de vier vrouwen met hare Timbaalen, en de mannen met Trommelen, terwyl de zes Trompetters, de Timbaal-speelder, de Priesters, de Priesterinnen, en de Choorzangers het zelve verzellen, en zich verscheide maalen daar onder mengen, waar mede het Pythis-feest, en al het vermaak eindigt.

EYNDE.

Tekstkritiek:

vs. 324 is een weesrijm, evenals vs. 593
voor vs. 136: Clitidas er staat: Clitides
vs. 190: lied’ren er staat: lied’ten
voor vs. 216: Anaxarches er staat: Anaxarchus
voor vs. 254: Aristione er staat: Ariseione
vs. 373: ’T is ook er staat: ’T is ik ook
voor vs. 385: Clitidas er staat: Clitides
vs. 419: naderhand... er staat: naderhand
vs. 545: zinnen? er staat: zinnnen?
voor vs. 619: Tircis er staat: Tirsis
voor vs. 830: Aristione er staat: Aritsione
vs. 871: m’ er staat: mê
vs. 934 is een halfvers en tevens een weesrijm
vs. 1132: nadert; er staat: nader;
voor vs. 1245: Clitidas er staat: Clitides

• Ceneton
  
• Voorkeurenpagina Opleiding Nederlands